Book Title: Jain Dharma Chintan
Author(s): Dalsukh Malvania, Ratilal D Desai
Publisher: Gurjar Granthratna Karyalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001055/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soe X [1] BY mA~ It in m dalasukhabhAi mAlavaNiyA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jagameAhanadAsa kAza smAraka pustakamAnAra jainadharmaciMtana lekhaka dalasukhabhAI mAlaviyA sapAdaka ratilAla dIpacaMdra desAI : prAptisthAna :gUrjara graMtharatna kAryAlaya gAMdhI rastA : amadAvAda Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muMbaImAM prAptisthAna : (1) azAka kAMtilAla kArA 48, geAvAliyA TeMka reDa, muMbaI-26 (2) medharAja jaina pustaka bhaMDAra gADIjI bili~DaMga, pahele mALe 20, pAyanI, muMbaI-ra pahelI AvRtti : AgasTa 1965 mahAvIra nirvANu saMvata 2491 vikramasaMvata 2021 ki`mata : dADha rUpiyA prakAzakaH azAka kAMtilAla kArA 48, geAvAliyA TaiMka roDa, muMbaI-26 mudrakaH kAMtilAla meAtIlAla desAI caMdrikA prinTarI mirjApura rADa, amadAvAda Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthasvarUpa * paramapUjya mAtuzrIne sAdara -dalasukha -- Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrI jagahanadAsa kerA smAraka pustakamALAnAM anya prakAzane 1. cAra tIrthakara ' lekhaka-paMDita zrI sukhalAlajI bhagavAna RSabhadeva, neminAtha, pArzvanAtha ane mahAvIra svAmInA jIvanane lagatA ciMtanapUrNa lekhane saMgraha. dADha rUpiye 2. dhUpasugaMdha judA judA nAmAMkita lekhakonI rasaprada ane saMskArapeka 18 vArtAone saMgraha. doDha rUpiyo 3. padmaparAga lekhakaH ratilAla dIpacaMda desAI bha. mahAvIranA jIvananA 21 preraka prasaMge AlekhatI vArtAo tema ja bIjI dharmakathAono saMgraha. doDha rUpiye 4. jainadharmane prANu lekhaka-paMDita zrI sukhalAlajI jainadharma, tattvajJAna ane saMskRtine saraLa bhASA ane rocaka zailImAM paricaya karAvatA lekhono saMgraha. doDha rUpiye 5. zrI "suzIlanI saMskAra kathAo bAra vArtAone saMgraha. doDha rUpiyA 6. tilakamaNi lekhaka zrI jayabhikhkha seLa rasapUrNa saMskArakathAo doDha rUpiye. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAsaMgika gammata sAthe jJAna mATe ke kevaLa vinoda khAtara paNa vArtAo vAMcavI jAbAlagopAla saune game che; eTale evuM sAhitya pragaTa karavAnuM vizeSa mana thAya e svAbhAvika che. paNa atyArano samaya kaMIka sAMskRtika saMkaTa ke naitika mUlyonI adhogatino kALa heya, ema lAge che. eTale mAnavIne jIvana tarapha najara karavA, vicArene unnata banAvavA ane pitAnI jAta karatAM janakalyANanI bhAvanA tarapha vizeSa dhyAna ApavA prere evuM sAhitya janasamUhane ApavAmAM Ave te bahu jarUrI che. tethI, A sAMskRtika jarUriyAtane dhyAnamAM rAkhIne, A pustakamALAmAM, kathA-vArtAnAM pustako uparAMta, avAranavAra dharma-tattvajJAnane lagatAM saraLa ane rocaka pustako paNa pragaTa karavAno krama pahelethI ja svIkAravAmAM Avyo che. A pustakamALAnuM paheluM pustaka pUjya paMDitavarya zrI sukhalAlajInuM "cAra tIrthakara" AvuM ja pustaka hatuM; ethuM pustaka pUjya paMDitajIe ja lakhela "jainadharmano prANa" paNa e ja kakSAnuM pustaka hatuM. A banne pustakanI pahelI AvRtti zeDA vakhatamAM ja khalAsa thaI gaI hatI, e ja batAve che ke A pustakane kevo sAro AvakAra maLyo hato. ahIM e vAta jaNAvatAM AnaMda thAya che ke pUjya paMDitajIe sthApela jJAnodaya TrasTa taraphathI "jainadharmano prANa"nI bIjI AvRtti tAjetaramAM pragaTa thaI che; ane cAra tIrthakara "nI paNa bIjI AvRtti pragaTa thavAnI che. dharma-tattvajJAnane lagatAM amArAM prakAzanono Avo satkAra thayelo joI evAM pustako paNa samaye samaye pragaTa karavAno amAro utsAha dviguNita thAya e svAbhAvika che. tethI A varSe, A - pustakamALAnA sAtamA pustaka tarIke, amArA sahRdaya mitra, saujanya Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUti zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyAnuM "jainadharmaciMtana " pustaka pragaTa karatAM amane vizeSa harSa thAya che. pitAnI vipula lekhanasAmagrImAMthI A lekhenI pasaMdagI karIne AvuM, jainadharmanA vizeSa abhyAsa mATe upayogI thaI zake evuM, pustaka taiyAra karavAnI udAratApUrvaka anumati ApavA badala ame zrI dalasukhabhAIno hArdika AbhAra mAnIe chIe. - A pustakamALAnAM bIjAM pustakonI jema A pustakanuM saMpAdana paNa amArA mitra zrI ratilAla dIpacaMda desAIe karyuM che. paNa emano AbhAra mAnavAno upacAra karavAnI have jarUra nathI. amArI jema emaNe paNa A kAryane pitAnuM ja mAnyuM che. - A pustakane mATe amArA vaDIla samA, ane A kArya mATe pUrepUrA adhikArI evA pUjya paMDitavarya zrI sukhalAlajInI prastAvanA ame meLavI zakyA chIe ane ame amArI moTI khuzanasIbI mAnIe chIe. amArA pratye AvI lAgaNI dAkhavavA badala ame pUjya paMDitajIno upakAra to kema karI mAnI zakIe? e lAgaNane, amUlya mUDIne jema, amArA hRdayamaMdiramAM saMgharI rAkhIe e ja barAbara che. A pustakanuM suMdara mudraNakAma suprasiddha caMdrikA prinTarInA saMcAlakee ghaNuM ja TUMkA samayamAM karI ApyuM che. A pustakanI suMdara kavara-DijhAIna jANItA citrakAra zrIyuta rajanIbhAI vyAse eTalI ja jhaDapathI dorI ApI che. ane A pustakane zaNagAra sajAvavAnuM kArya zAradA mudraNAlaya tathA dIpaka prinTarIe karI ApyuM che : A badhA pratye ame amArI UMDI kRtajJatAnI lAgaNI pradarzita karIe chIe. svAtaMtryadina, sane 1965, kAraka 48, govAlayA Teka reDa, muMbaI-26 5 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha prasAdI prastuta lekhasaMgrahamAM zrIyuta dalasukhabhAInA aneka lekhAne saMgraha che. emAMthI keTalAka mULa hindImAM lakhAyelA che. paNa gujarAtI jANanAra samakSa A lekhasaMgraha aneka bhAtanI jJAnasAmagrInI prasAdI rajU kare che. enuM hA` vAcakA potapeAtAnI kakSA pramANe pakaDI zakaze. AmAMnA keTalAka lekhA aitihAsika daSTine mukhya rAkhI lakhAyelA che; jyAre khIjA keTalAka tattvadaSTine pradhAna rAkhI lakhAcelA che. tethI A saMgrahanI sAmagrI itihAsarasike ane tattvajijJAsue bannene ekasarakhI upayAgI thaI paDaze. 5. zrI dalasukhabhAI sAthenA mAre paricaya cheka sane 1936thI Aja sudhI akhaMDa rahyo che. ane te uttarAttara vadhAre vyApaka ane UMDA thayelA mane bhAse che. amArA e vaccetA saMbaMdha mAtra vidyAmUlaka zarU thayela, paNa dhIre dhIre e saMbaMdha jIvananA khIjA pradezeA sudhI vistaryuM che. A dRSTie huM zrI dalasukhabhAI viSe kAMIka lakhuM te emane na jANanAra athavA echuM ke uparachalluM jANanArane lAbhaprada nIvaDaze ema dhArI DhUMkamAM emanAM AMtara ane khAdya valaNA viSe sUcavavAnuM yeAgya lekhuM chuM. zrI dalasukhabhAI nathI meTrika ke nathI koi ucca kakSAnI zAstrIya padavInA dhAraka; paNa emanA vidyAvyAsaMga eTalA badhA vizALa, UMDA ane vividhaviSayasparzI pahelethI Aja sudhI akhaMDapaNe cAlatA meM nihALyeA che ke, ema kahI zakAya ke, ene pariNAme ja te "aneka ucca vidyAsthAneAne alaMkRta karatA AvyA che. kAzI vizvavidyAlayamAM te lagabhaga 25 vaSa~ vidyAnI sAdhanA karatA rahyA. teo jaina Agama, jaina dana ane bauddha--pAli tathA saMskRta-thAnA adhyApaka paNa rahyA; eTaluM ja nahIM, temaNe tyAM rahI aneka mahattva Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . pUNu jaina-bauddha dArzanika graMthAnuM saMpAdana paNa karyuM che. tene lIdhe temanI vidyAkIti kalakattA ane bihAra jevA vidvatpradhAna pradezAmAM ane vizvavidyAlayeAmAM paNa vistarI che. chellAM pAMceka varSa thayAM te amadAvAdanA lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira nAmaka saMsthAnA mukhya saMcAlaka (DirekTara) tarIke niyukta che, ane temanI AsapAsa e saMsthAmAM vidvAna ane suvidvAnanuM eka nAnakaDu zuM tejoma`DaLa paNa racAyuM che. zrI dalasukhabhAI janme jhAlAvADanA; dhame sthAnakavAsI; pazuemanI janmasiddhu saraLatA ane tIkSNa dRSTie emane paMcAtIta anAvyA che. tee jeTalA pramANamAM jaina sAhitya AdinuM parizIlana karatA rahyA che, teTalA ja pramANamAM bauddha ane keTalIka vaidika para parAnuM paNa parizIlana karatA AvyA che. tee sa MskRta, pAli, pAkRta, gujarAtI, hindI, baMgALI ane marAThI Adi bhAratIya bhASAomAM lakhAyela prAcIna ane navIna vADmayanuM satata avagAhana karatA rahyA che. e vAGamayamAM aneka viSayeA ane zAstrono samAveza thAya che. aMgrejImAM paNa emaNe apAra sAhitya vAMcyuM che, ane hUjI paNa temano te yajJa akhaMDapaNe cAle che. Ane lIdhe mArA jevAne jyAre jyAre zAstrIya viSaye ke repharansesa viSe jijJAsA thAya tyAre tyAre zrI dalasukhabhAInuM vizALa vAcana ane temanI smRti eka vizvakASanI garaja sAre che. vidyAvyAsa MganI temanI tapasyA kevI rIte cAle che, e te temanA sIdhA paricayamAM AvanAra ja kharI rIte jANI zake. huM mArA. taraphathI eTaluM kahI zakuM ke mArA 1935 pachInAM lakhANe! ane saMpAdanAmAM zrI dalasukhabhAInA udAra hAtha rahelA che. zrI dalasukhabhAInI vizeSatA vidyAvyAsaMga karatAMya khIjI eka saMskAragata prakRtimAM che. me... ATalAM varSomAM joyuM che ke teone Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koI game te rIte lalacAve tApaNu evI lAlacathI kadIye te anyathA bhANyu ke anyathA vana nahIM kare. jANe ke temanAmAM janmasiddha saraLatA che. je saraLatA ane akRtrimatA dharmanA mULa pA gaNAya che, ane jene sAdhavA aneka leAkeAne aneka prayatno karavA paDe che, te vastu temanAmAM meM sAhajika rIte kriyAzIla hoya tema joyuM che. ajAtazatrupaNuM e emano khIne guNu che. paNa ethIye emanuM vizeSa AkarSIka tattva e bIjAonuMkAI paNa rIte kaMIka sAruM ane bhaluM thatuM hoyate| nirapekSapaNe te karI ApavAmAM che. teo jyAM jyAM rahyA che, tyAM satra emanI Ane lIdhe vizeSa suvAsa phelAyelI che; ane chatAM niyatA evI ke game tevA meoTA manAtA puruSA samakSa paNa tee peAtAne lAgatI sAcI vAta kahetAM khamAze nahI. zrI dalasukhabhAi viSe theADu lakhavuM hoya tApaNu te bahu thaI jAya evI sthiti che. eTale vAcakA mATe ATalA paricaya pUratA gaNAya. have lekhAnA viSayeA viSe kaMIka nirdeza karavA joIe. anukrama ane ataMta mathALAM uparathI lekhAno sthULa pari caya te.thaI jAya che. paNa dareka lekhanA viSayanI carcAne yAgya rIte samajavI hoya te te mATe vAcake peAte ja dhIrajapUrvaka enuM Akalana karavuM joi e. jyAre kAI lekhaka koI eka vADA bahAranI taTastha daSTithI lakhavA ke kheAlavA prayatna kare che, tyAre tene aneka muzkelIonA sAmano karavA paDe che. vAcakAmAM je paMcagata saMskAranA haiAya tene keTaluMka na paNa samajAya, ane samajAya teA keTaluMka ruce paNa nahIM. 'bIjA keTalAka vAcakA vizALa dRSTivALA hAya teA emane ema paNa lAgavAno saMbhava kharA ke A badhuM nirUpaNa pathAnI AsapAsa cAle che. vaLI, keTalAka vagara abhyAse paNu, evI utAvaLI prakRtinA hoya che ke temane zAstra, dharma, paMtha AdinI vAtA ane carcA asAma Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ To yika lAge che. paNa A lakhANe be daSTie lakhAyelAM cheeka te. jeo kharA jijJAsu hoya, chatAM paMtha ke vADAnI sAMkaDI galIthI bahAra gayA hoya, temane temanI jijJAsA saMtoSAya ane temanI daSTi vizALa ane e dRSTithI; bIjI daSTi e che ke jeo jijJAsu hoya, udAra daSTithI vAMcavA-samajavAnI vRttivALA hoya, paNa eka yA bIje kAraNe teo ItihAsa ane zAstrIya vaheNothI vizeSa paricita na hoya temane enA AdhAro pUrA pADavA ane tenuM arthaghaTana pitAne samajAyuM hoya te rIte temanI samakSa rajU karavuM. upara sUcaveMla dRSTie jotAM prastuta lekhasaMgraha jaina ke jainetara darekane vizeSa mArgadarzaka ane jijJAsApreraka thaI paDaze, ema mane niHzaMka lAge che. tethI zrI jagamohanadAsa kerA smAraka pustakamALA dvArA AvA pustakanuM prakAzana thAya e samayasaranuM che. saritakuMja, amadAvAda- 15mI ogasTa, 1965 2 ( sukhalAla Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - lekhakanuM nivedana jainadharmacintanane nAme mArAM vyAkhyAno ane lekhono saMgraha cUMTIne taiyAra karavAnuM zreya mArA parama mitra zrI ratibhAI dIpacaMda desAIne che. temaNe mAtra lekhonI cUMTaNuM ja nathI karI, paNa vAkyaracanA ane bhAvaprakaTananI je kacAza hatI te prati paNa mAruM dhyAna dorIne tene maThAryA che. vaLI, je keTalAka lekha hindImAM hatA tenuM gujarAtI bhASAMtara paNa temaNe ja karyuM che. ane chevaTe mudraNanI javAbadArI paNa temaNe ja upADIne A bAbatamAM mArA upara jarA paNa bhAra nAkhe nathI. chatAM AbhAra mAnavAnI hiMmata nathI; teo eTalA badhA nikaTa che ke ATalo nirdeza ja basa thaze. AmAMnAM ghaNuMkharAM lakhANa mATe zrI paramAnaMdabhAI kApaDiyA ane temaNe muMbaImAM yojela payuMSaNa vyAkhyAnamALA nimitta che. AthI A prasaMge, mane Agraha karI lakhato karavA badala, temane AbhAra mAnavo jarUrI che. AmAMnA ghaNAkharAM lakhANo "prabuddha jIvana mAM chapAyAM hatAM; te mATe paNa tenA taMtrI zrI paramAnaMdabhAI dhanyavAdane pAtra che. A saMgrahane tenA saMpAdake "ciMtana"nuM bhArekhama nAma ApyuM che, paNa je AmAM "ciMtana" jevuM koIne kaMI dekhAya to tenuM zreya huM levA mAgato nathI. A prakAranuM ciMtana mane pU. paMDita zrI sukhalAlajI pAsethI vArasAmAM maLyuM che, eTale ene huM mAruM to kahI zakuM tema nathI. aneka varSonA satata saMparkane laIne temanA ciMtanane ja moTe bhAge meM mArA zabdomAM mUkI ApyuM che, ane ghaNI vAra ema paNa banyuM haze ke bhASA paNa ajANatAM temanI ja AvI gaI hoya. A mATe temano AbhAra kayA zabdomAM mAnava e mane sUjhatuM nathI, paNa A prakAre guruRNa thoDuM paNa cUkavI zakAya to te temane vizeSa game ema mAnuM chuM. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 A saMgrahanI maryAdA e che ke te jude jude prasaMge apAyelAM vyAkhyAnA ane lekhAno saMgraha che, eTale AmAM punaruktino doSa rahevAno ja. vaLI, jainadharmanA Avazyaka badhAM agAnuM nirUpaNa AmAM maLavAnuM nahi. chatAM paNa jainadhama ane dana viSe, anya hindu ane bauddhadharmanI tulanAmAM, vAcakane navuM kAMika jANavAnuM maLaze ema dhArI A sagrahane prakAzanane ceAgya lekhyA che. A prasaMge mArA mitra zrI kAMtibhAI kArAne! AbhAra mAnavA jarUrI che, ke temaNe temanA svastha bhAI zrI jagamAhanadAsa kArAnI smRtimAM zarU karelI granthamALAmAM A nAnakaDA saMgrahane sthAna ApyuM ane chApAMnI phAIlAmAM anyathA khAvAI jAta evA A lekhAne A rIte udghAra karavAne avasara ApyA. lekhA kakyAMthI levAmAM AvyA che tenA nirdeza dareka lekhane aMte karavAmAM AvyA ja che. temAM jaNAvela anya prakAzakeA-saMpAdakAne paNa AbhAra mAnI lauM chuM. lA. da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira dalasukha mAlaviyA amadAvAda-9 rakSAbaMdhana parva, vi. saM. 2021 vidyAvinAnA avasara jema uMmara vadhe che, tema navuM navuM jANuvA-samajavAnI jijJAsA vadhatI hAya evA kaMIka anubhava thAya che; sAme pakSe zarIra mananA vega sAthe kadama milAvavAnI nA pADe che e te! jANe samajyA, paNa mana ane magaja paNa thAkavA mAMDayAM che : AvI vicitra paristhiti UbhI thaI che. uparAMta jIvananirvAha mATenI doDadhAma, vyavahAranI sAcavaNI mATenI pravRtti ane itara pravRttionI bhIDAbhIDa samaya ane zaktinI tANamAM aura umerA kare che. lAge che ke AmAM svastha vAcana-manana ke nirdoSa vidyAvinedane have avakAza maLI rahyo ! paNa kayAreka, vidyAbhyAsa'ganI eAsaratI jatI . AzAmAM, game Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 te rIte samaya ane zakti zodhIne paNa, mAtA sarasvatInuM kAma karavAnuM AvI ja paDe che tyAre, jANe baLabaLatA raNamAM mIThI vIraDI sAMpaDI hoya evo AhalAda thAya che. A pustakanuM saMpAdana karatAM meM kaMIka Avo ja madhura AlAda anubhavyuM che. sAce ja, jIvanamAM vidyAvinoda mANavAno eka dhanya avasara sAMpaDI gaye! mArA dilojAna dasta paMDita zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyAnA agAdha pAMDityano ane saraLatA, sacAI ane sujanatAthI maghamaghatA emanA vyaktitvane vicAra karuM chuM tyAre saheje prazna thAya che ke emanuM pAMDitya caDe ke emanuM vyaktitva caDe ? sonA ane sugaMdhanA sumeLa jevo adbhuta meLa zrI dalasukhabhAInA jIvanamAM AvA virala pAMDityano ane AvA umadA vyaktitvano mAtA kudarate sAdhI Apyo che. bIjAone mATe je prayatnathI paNa sAdhya nathI thatuM, te dalasukhabhAImAM ApameLe AvI maLeluM joIne kharekhara, adekhAI Upaje che! zrI dalasukhabhAIe satyajijJAsunI tAlAvelIthI badhAMya bhAratIya darzana ane dharmono abhyAsa karyo che ane emAM jeTale UMDe ane jeTale dUra ja pahoMcI zakAya eTale pahoMcavAno emano hamezAM prayAsa rahyo che. Aje paNa emano A prayAsa vaNathaMbhya cAlu ja che, ema kahevuM joIe. emanA A prayAsamAM paMDita zrI vidhuzekhara zAstrI, pUjya paMDita zrI sukhalAlajI ane pUjya paMDita zrI becaradAsajI jevA RSio samA sArasvatonI lAMbA samaya sudhI AtmIyatAbharI preraNuM maLatI rahI : pariName emanI vidvattA seLe kaLAe khIlI UThI. "nyAyatIrtha" jevI ekAda sAmAnya padavI; e sivAya na kaI moTI parIkSA ke na koI moTI padavI; chatAM teo Aje pI. ecaDa.nA abhyAsIonA gurupadane pAmyA che, ane kAzI vizvavidyAlaya jevI vidyAsaMsthAmAM bhAre yaza raLIne amadAvAdanA lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira jevI gujarAtanI eka mAtabara ane khUba AzApreraka saMzodhana-saMsthAnA DirekTara pade, koI paNa jAtanA Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ** prayatna vagara, pahoMcI zakayA che, e bInA atyAranA kevaLa vadhu paDatA DigrIdhelA samayamAM vidyAnA athAone vicAra karavA prere 'evI, ane prazAMta rIte, niSThApUrvaka vidyAvyAsaMga karanAra upara mAtA sarasvatInI kevI apAra kRpA varase che e batAvIne bIjAne sAcI vidyA-upAsanA karavAnI preraNA Ape evI che. zrI dalasukhabhAI bhAratIya badhAM dAtA ane dhama~nA abhyAsI vidrAna heAvA uparAMta pazcimanA athavA paradezanA tattvajJAnanuM paNa temaNe yathAzakaya Akalana karyu che. ene lIdhe emanI aitihAsika ane tulanAtmaka dRSTi vadhu vizada banI che. uparAMta itihAsa ane tulanAthI para lekhAtI prAcIna paraparAnuM paNa tee e rIte mahattva ke mUlyAMkana AMkavA TevAyelA che, ane chatAM emanI dRSTi te hamezAM vyakti ane samAja bannene abhyuya sAdhI zake evA satya ke sArane tAravavAnI ja rahe che. kahevuM joi e ke sahRdayatApUrNa, guNuzeAdhaka ane satyagrAhI vidvattAnuM ja A supariNAma che. jaina saMskRtinA te tee viziSTa, siddhahasta ane majJa abhyAsI che. jainadharmAMnA prANabhUta samagra AgamagraMthenuM ane jaina dAnanA prANurUpa badhA dArzanika graMthAnuM emaNe samAnabhAve UMDu adhyayana karyu che. Ane lIdhe jaina AcAra ane e AcAranA pAyArUpa jaina tattvajJAnanA tee eka adhikRta vidvAna banI zakyA che. jainadharmanA e prAcIna saMpradAyA zvetAMbara ane digabara ane uttarakAlIna athavA te kaMIka arvAcIna kahI zakAya evA e phirakAe sthAnakavAsI ane terApathI, tema ja khIjA avAMtara krikA-enA tAttvika bheda tema ja mukhyatve karIne AcArabhedane paNa te sArI rIte jANe che. e kahevAnI jarUra nathI ke Ane lIdhe te samagra jaina sAhityanA paNu paMDita banyA che. jaina saMskRtinuM AvuM sarva sparzI adhyayana emaNe bhAratIya darzItA, dharmAM ane sAhimnA pravAhAne najaramAM rAkhIne karyu che, tene laIne emanA nirUpaNamAM Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSa spaSTatA ane sacoTatA jovA maLe che. A nAnA sarakhA saMgrahamAM ApavAmAM Avela jainadharma ane darzanane lagatA thoDAka lekho paNa A vAtanI sAkha pUrI zake ema che. A saMgrahamAM zrI. dalasukhabhAInA 14 lekhe ApavAmAM AvyA che; ko lekha kyAMthI levAmAM Avyo che tene sthaLanirdeza te te lekhane aMte karavAmAM Avyo che. AmAMnA 4 sivAyanA badhA lekhe mULe gujarAtImAM ja che; je cAra hindI lekhonuM gujarAtI bhASAMtara karavAmAM AvyuM che, temAMnA "bhagavAna mahAvIra " nAmaka dasamA lekhanuM bhASAMtara amArA mitra zrI. zAMtilAla vanamALI zeThe kareluM, chapAyeluM taiyAra maLyuM che; bAkInA traNanuM bhASAMtara meM karyuM che. A badhAM lakhANo te te sthAnethI jema ne tema laI levAmAM AvyAM che, evuM nathI. e badhAM jhINavaTathI vAMcIne ane zrI dalasukhabhAInI salAha-sUcanAone lAbha laIne, emAMthI keTalIka AnuSaMgika ke prAsaMgika bAbato gALI nAkhavAmAM AvI che, ane arthanI sugamatAnI daSTie kyAMka kyAMka mULa lakhANamAM pheraphAra paNa karavAmAM AvyuM che. uparAMta, dareka lekhamAM bane eTalAM vadhu peTA mathALAM ApIne viSayano khyAla ApavAno prayatna karavAmAM Avyo che. [ A lekhonI eka vizeSatA tarapha dhyAna doravuM jarUrI lAge che? A badhAya lekho jainadharma ke tattvajJAnane lagatA ja che. Ama chatAM moTA bhAganA lekhamAM te te viSayanuM nirUpaNa kevaLa jaina saMskRtine lagatI sAmagrIne AdhAre ekAMgI karavAmAM nathI AvyuM, paNa hiMdu ane bauddha darzana, dharma ane saMskRtinA pravAhone najaramAM rAkhIne vyApaka rIte karavAmAM AvyuM che. Ane lIdhe A lakhANa vizeSa vizada, vAcanakSama, vicArapreraka ane mAhitI pUrNa banyAM che. A lakhANamAM punarukti hovAnuM to zrI dalasukhabhAIe pote ja kahyuM che. paNa jainadharma-darzana-saMskRti jevA vyApaka viSayanAM judAM judAM aMgone anulakSIne jude jude samaye lakhAyela lakhANomAM punarukti AvI jAya. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avaLI, A zake ane e svAbhAvika che. ene dUra karavA jatAM viSayanirUpaNanI akhavivA khaMDita thaI jAya ema hovAthI ene dUra karavAno prayatna karavAmAM Avyo nathI. vaLI, AvA nAnA sarakhA saMgrahamAM jainadharma--darzana aMge badhuM jJAtavya rajU thaI na zake, e paNa samajI zakAya evI vAta che. A lekho vAMcatAM judAM judAM darzana ane dharmone potAmAM samAvatI vyApaka bhAratIya saMskRtinI akhaMDatAnuM ane judA judA saMskRtipravAho, potapotAnI judAIne jALavavA chatAM, ekabIjA upara ke prabhAva pADatA rahyA che, tema ja ekabIjAthI kevA prabhAvita thatA rahyA che enuM eka AlAdaka citra hRdaya sAme khaDuM thAya che. kyAreka kyAreka vaLI kaI sAMskRtika khAmI tarapha paNa dRSTi pahoMcI jAya che. AmAMthI jaina darzana, dharma ane saMskRti aMge ghaNuM ghaNuM jANavAnuM maLaze, e jijJAsuo ane satyapremIone mATe vizeSa lAbha nI vAta che. AmAM keTalIka bAbato sAva navI jANavA maLatI hoya evI lAgaze keTalIka ApaNI jUnI jANakArInuM parimArjana karatI hoya evI lAgaze; ane koI kaI bAbata te vaLI daDha thaI gayelI mAnyatAne AdhAta ke AMcako ApanArI paNa lAgaze. je satyanA khapI thavuM hoya ane ajJAna, aMdhazraddhA ane ahaMkAranA dUSaNathI mukti meLavavI hoya, te AvI prakriyAmAMthI pasAra thayA vagara tema ja satyazodhakanI nirmaLa dRSTie abhyAsa karyA vagara na ja cAle. A daSTie jainadharma ane darzananuM viziSTa jJAna meLavavA mATe A pustaka eka pAThyapustakanI garaja sAre evuM che. AthI vizeSa to A lekho pite ja pitAne viSe kahe e ja barAbara che. mArA mitra bhAIzrI kAMtibhAI korAe A kAma mane soMpIne alpasvalpa paNa vidyAvida mANavAnI je taka ApI che tenI sAnaMda noMdha laIne A sthana pUruM karuM chuM. mAdalapura, amadAvAda-6 rASTrIya mahAparva 15mI oNgasTa : ratilAla dIpacaMda desAI sane 1965 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukrama 1. jainadharma 3-34 (1) zramaNa ane brAhmaNa: IMdrane vijaya-3; be. saMskRtinA samanvaya ane tene samaya-5zramanA saMpradAyo-7; be vacceno bheda-8; bhedanI gauNutA-9; nikAbhedanuM kAraNu-12; (2) jainadharmane itihAsa: anAdi ane zAzvata-14; aitihAsika purAva-15; (3) tattvajJAna : IzvaravAdane sthAne karmavAda18; jIvonA prakAra ane sAdhanAno mArga-19; jaina sAdhanAnI vizeSatA-20; tIrthaMkara-23; jIva, karma, niyati ane puruSArtha--. 23; cetana jaDa sarva vastuonuM anekAMtAtmaka rU5-25; AtmAnuM zarIraparimANa7-27; dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAza 28; ajIvatattva-29; (4) janasaMgha ane ene AcAra : AMtarika ane bAhya baLanuM pariNuma-31; hiMdu ane bauddhadharmanI. parivartanazIlatA-32; jainadharmanI sthitizIlatA-32. 2. jaina darzananAM tatve 35-40 tIrthakaree udhelI mAnavanI zreSThatA-35; ahiMsA. ane anekAMta-36; cha dravya-38; sAta ke nava tasava-39. 3. jaina saMskRtine saMdeza 41-49 dharma ane zAstra-41; adhyAtmavAdIo, jaina samAja ane tIrthakaro-42; AtmajJAna ane apramAda upara bhAra-43; ahaM ane mamatvanA tyAgano bhagavAna buddhano upadeza-45; jAtino. * nahIM paNa tapasyAno mahimA-46; Atmadamana : sukhano sAco. mArga-46; kaSTasahananI jarUra-48; aparigrahanI jarUra-49. 4. zAstrajJAone hetu , jena AcAranA mULa siddhAMto - pare-66 vaidika AcAranA strota-para; bauddha AcArano strota-pa5 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina AcAra darzana ane AcAra-pa6; jena AcAranuM ane kAMtamUlaka ghaDatara-58; AjJAe dharma tarka ane AcAra-58; jena AcAranA stroto-60; jaina AcAranA maulika siddhAMtaH jJAna ane kriyA-62; AtmaupajyadRSTi-63; apramAda-64; nivRttinuM prAdhAnya-64. 6. dakSiNa bhArata ane jainadharma 67-71 - bihAranI sthiti-67; uttarathI pazcima ane dakSiNa tarapha phelAvo-67; pazcimamAM zvetAMbaranuM ane dakSiNamAM digaMbaranuM prAdhAnya-68; AgamarakSA pazcimamAM; dArzanika sAhityanuM sarjana - dakSiNamAM-68; pazcima ane dakSiNanAM jaina smArake, dakSiNanI vizeSatA-69; pazcimamAM ane dakSiNamAM jainonA prabhAvanI sthiti -70; dakSiNanI lekabhASAnA vikAsamAM jainono phALo-70; dakSiNanA jainone paMcamavarNa jAhera karyA-70; vetAMbara ane digaMbaro sAthe kAma kare-71. 7. hiMdudharma ane jenadharma 72-101 hiMdudhamane vyApaka artha-72; vyApaka hiMdudharmanAM sAmAnya lakSaNa-73; dharmanuM sanAtana satya-74; aitihAsika ane sAdhaka -76 prastuta carcAnI maryAdA-77; itihAsanI daSTie hiMdudharmanAM pAMca rUpa-77; (1) vaidika dharma-78; (2) brAhmaNadharma-78; (3) saMkrAMtikALa-80; (4) samanvayanI sAdhanAne kALa-81; samanvaya -82; gItAnA AdhAre ghaDAyela hiMdudharmanAM lakSaNe ? (1) kRSNabhakti ane vibhUtimata tattva-82; (2) jagatanI IzvarabhayatA-83; bhaktimArganI pratiSThA-83; (4) lokasaMgraha-84; jainadharma-85; ahiMsA ane saMnyAsa-86; vaNuM ke strIpuruSanI bhedanA mahatvane asvIkAra-87; anekAMtavAdI darzana-87; jaina sAhityaH veda ane Agamo vacceno bheda-88; pravartaka mahApuruSo -90; ahiMsAmUlaka jaina AcAra-92; jaina vicAra-anekAMta hirA bAtane satatahAsanI pA, Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 vAda-94; saMpradAyo-97tAMbara ane digaMbara-97; mUrtipUjAnA virodhI saMpradAya-100. 8. jainadharma ane bauddhadharma 102-115 zramaNa paraMparAnAM sAmAnya lakSaNa-10; tIrthakara ane buddha-103; mahAvIrano dharma-paraMparA prApta-195; buddhane dharma - apUrva-106; jaina ane bauddhadhamane pracAra; tenAM bAhya kAraNe . -107; pracAranAM AMtarika kAraNo-108; jaina ane bauddhadharmamAM bAhyAcAranuM ghaDatara-109; AcaraNa ane pracArane saMbaMdha-111; buddha-mahAvIranI pRthapha sAdhanA ane tenuM pariNAma-112. ' 9. bhaktimArga ane jainadarzana 116-132 * jaina sAdhanAnA siddhAMta : (1) keI koIno nAtha nahIM- 117; (ra) pitAnAM karmane nAza pote ja karavo joIe--117; (3) mukta jIvomAM vaiSamya nahIM-118; (4) siddho keInuM bhaluM- bhUMDuM karatA nAtha-128; (5) bhakti e paNa eka sAdhana che- 119; bhaktimArganA maulika siddhAMta : (1) bhagavAna sarva jIvonA nAtha-119; (2) IzvarakRpAthI sarvasiddhi-122; (3) muktimAM paNa vaiSamya mejUda rahe che-116; (4) bhagavAna ja - jIvanuM zaraNa che-126; (5) bhakti e sAdhya che-127; jaina daSTie bhaktinuM rahasya-130. 10. bhagavAna mahAvIra 133-1pa0 zramaNa saMskRti ane Izvara-133; avatAravAdano niSedha- 133; paristhiti-134; dharmakrAMti-135; saMkSipta caritra-136; tapazcaryAnuM rahasya-137; saMyamamAga-138; bhagavAnanI sAdhanA139; upadeza-141; samabhAvano upadeza-142; jaina saMdha-143; caritranI vizeSatA-144; karmavAda-144; jIva ja Izvara che-146; khare brAhmaNa-145; khare yajJa-146; zauca-146; sukhanI navI kalpanA-147; vaizya dhama-148; 8 dharma-148; kSatriya dharma- . Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 148; ahiMsaka mArga-149. 11. bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIra 15rka jIvanasthAnA traNa stare : prathama stara-151; bIje stara-153; trIje stara-155; bannenI samAnatA : (1) vaidika paraMparAne vidha-156; (2) banenA upadezanuM sAmyaH (1) karma-punarjanma-157; (2) IzvaranuM nirAkaraNa-158; (4) yogamArga-158; (4) saMyamI jIvana-158; (5) tRSNa ane ajJAnano tyAga-159; (6) tapasyA-16 0; bannenI vizeSatA : (1) svabhAvagata-163. (2) dharmagata ane saMdhagata-166. 12. anekAMtavAda (1)-jIvana ane vicAra mATe anivArya : satyadarzana mATe anekAMtavAdanI jarUra-168; dhArmika asahiSNutA-170; jainadharmanI pragatizIlatA-162; (2) anekAMtavAdanuM mULa ahiMsA: vicArasaMpattinuM mUlya-173; samanvayanI saMjIvanI175; (3) anekAMta daSTie vividha matano samanvaya-177; dravyArthika ane paryAyArthika naya-178; vyavahAranaya-178; saMgrahanaya-181; RjusUtranaya-182; negamanaya-183; arthanaya ane zabdanaya-184; (3) AkSepaparihAra: saMzayAdi doSano parihAra186; vedamAM devasamanvaya-186; brahmamAMsamanvaya-187; nirvikalpa ane savika5-188; zrI araviMdano samanvaya-190; bauddha vagere mAM anekAMtavAda-190. 13. dharmanI kasoTI 192-194 kaSa-192, cheda-192; tApa-192: nizcaya ane vyavahAranI samatulA-198. 14. amAvIne ava-AtmadIpa ane 194-196 " mUcchA-mehane tyAga-194; ApaNe ja ApaNuM uddhArUka196; AtmadIpa banIe-196. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 in Education International Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAI jagamohanadAsa kayAreka uMmaranAM varSo gaNAya che, ane navAvarSapraveza nimite varSagAMTha UjavIne harSa vyakta karAya che, hArdika abhinaMdane apAya che; to kyAreka svargavAsanAM varSonI majala AgaLa vadhe che, ane e nimitte smaraNuMjali ke zraddhAMjali arpaNa karavAmAM Ave che. amAre mATe A eka aMtaranI zraddhAMjali arpavAno prasaMga che. kALa te nuM nAnI-meTI ke kAcI-pAkI umarano bheda kare che ke na jIvanakArya pUruM thayuM ke adhUruM rahyuM enI rAha jue che. enI gati to sAva nyArI, nirALI ane akaLa che. emAM je kAma karI jAya che, te kutArtha banI jAya che-bhale pachI uMmara enI nAnI hoya ke moTI bhAI jagamohanadAsa, sevA ane kartavyapAlanamAM pitAnAM samaya ane zaktino pUro sadupayoga karIne, A rIte ja nAnI uMmaramAM paNa pitAnI kAtinI suvAsa mUktA gayA ! * * ame cAra bhAI ane cAra baheno. cAre bhAIomAM jegamehanadAsa sauthI nAnA paNa abhyAsamAM, tejasvitAmAM, utsAhamAM kartavyaparAyaNatAmAM ane lokapriyatAmAM amArA sauthI caDiyAtA ! ke amAruM mULa vatana kheDA, paNa varSothI amAruM kuTuMba bahAragAma rahe che. amArA pUjya pitAzrI enjiniyara hatA; ane emanuM kAryakSetra mukhyatve saurASTramAM gaMDaLa ane jAmanagara hatuM. ane amArA pUjya kAkA zrI choTubhAI kerA te eka niSThAvAna rASTrasevaka hatA. emanuM kAryakSetra mukhyatve muMbaI eTale muMbaImAM to emanA nAmanI khUba suvAsa phelAyelI che. emanA smaraNa nimaNe muMbaImAM-berIvalImAM pAlatuM "kerA kendra jANItuM che. . pitAzrI ane kAkAzrInA ucca abhyAsa ane saMskAranA vArasAnA baLe ame badhAMya bhAIbaheno kolejanI keLavaNu sudhI pahoMcI Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zakyAM chIe. amArA pitAzrI te amArI nAnI vaye ja svargavAzI thayA hatA. eTale amArA zikSaNa ane saMskAranI badhI javAbadArI amArAM pUjya bhAtuzrIe ane amArA pUjya kakSAe svIkArI lIdhI hatI. ame badhAMya bhAIbhAMDu e banne pUnAM jIvanabhara RNI chIe. . : bhAI jagamohanadAsano janma saurASTramAM jAmanagaramAM tA. 24-12-1921 nA roja thayo hato. emaNe meTrika sudhIno abhyAsa kheDAmAM karyo hato. tyAra pachI teoe vilsana kaoNlejamAM abhyAsa karIne muMbaI yunivarsiTInI bI. e. nI ane te pachI skUla opha IkonomikasamAM joDAIne ema. e. nI DigrI meLavI hatI. ane te uparAMta podAra koleja opha kaeNmamAM abhyAsa karIne emaNe bI. kema.nI parIkSA paNa pasAra karI hatI. A rIte ucca abhyAsa dvArA eka nipuNu arthazAstrI ane kAbela saMcAlaka tarIkenI yogyatA prApta karyA bAda bhAI jagamohanadAse zarUAtamAM muMbaInI be vyApArI peDhIomAM saphaLatApUrvaka kAma karI batAvyuM. AthI eka bAju potAnI saMcAlanazaktimAM emane AtmavizvAsa AvI gaye; ane bIjI bAju jemane emanI sAthe. kAma paDayuM ke emane thoDo paNa paricaya karavAno avasara maLe, emane emanI viziSTa saMcAlanazaktinI tema ja beyaniSThA ane koI paNa kAmane pahoMcI vaLavAnI kAbeliyatanI pratIti thaI emanI zakti, niSThA ane kAbeliyata emane vadhAre mAna ane javAbadArIbharyA sthAna tarapha kheMcI gaI. 32 varSa jeTalI yuvAna uMmare teo rAjasthAnamAMnI khANamAMthI paththara kADhavAno udyoga calAvatI esosIeTeDa sTona (DeTA) inDasTrIjha li. kaMpanInA menejara ane sekreTarI tarIkenA bevaDI javAbadArIvALA pade nimAyA. . " A navA ane bevaDI javAbadArIvALA sthAne to jANe bhAI jagamohanadAsanI zakti ane sahRdayatA bevaDI rIte jhaLakI UThI. eka Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAju emaNe pitAnI kAryadakSatA ane kuzAgra buddhi tema ja aTapaTA praznomAM paNa jhaDapI nirNaya levAnI zaktine lIdhe kaMpanInA DAyare kaTaronAM mana jItI lIdhAM; to bIjI bAju milanasAra svabhAva hadayanI mIThAza tathA saraLatA, vyavahArakuzaLatA ane mAnavatAnA sadgaNothI pitAnI kaMpanImAM kAma karatA majUronAM dila vaza karI lIdhAM. mAlika ane majUra bannene rAjI karIne bannenAM dila jItI levAnuM kAma koI kAbela saMcAlaka mATe paNa bhAre muzkela hoya che. bhAI jagamohanadAse potAnA viziSTa vyaktitvathI e muzkela kAmane AsAna karI batAvyuM hatuM : e emanI cirasmaraNIya vizeSatA che. ane ATaluM ja zA mATe ? je pradezane emaNe potAnuM kAryakSetra banAvyuM hatuM e rAmagaMjamaMDInI sAmAnya janatAmAM paNa teo pANImAM sAkaranI jema bhaLI gayA hatA; ane avasara maLatAM enI pitAthI banatI sevA karavAnuM kadI cUkatA na hatA. tethI teo e pradezanI janatAmAM paNa eTalA ja lokapriya ane AdarapAtra banI zakyA hatA. paNa eka divasa amAruM bhAgya rUThI gayuM : vi. saM. 2014nA caitra vadI 13, budhavAra, tA. 16-41958nA roja teo kaMpanIne kAme moTaramAM bhopAla tarapha jatA hatA, tyAre vacamAM emanI moTarane bhayaMkara akasmAta thayo ane teo svajane, snehIo, mitro ane prazaMsakone vilApa karatAM mUkIne sadAne mATe vidAya thaI gayA ! AvA aneka zaktionA puMja samA, kevaLa kuTuMbanI ja nahIM paNa je je kAryakSetramAM emaNe praveza karyo e kAryakSetranI paNa AzA samA, aneka umaMgothI bharelA bhAIno 36 varSanI bharayuvAna vaye akALa svargavAsa e amArA kuTuMbane mATe vajapAta ke honArata jevI kAramI ghaTanA hatI ! bhAI jagamehanadAsanI khoTa amArA kuTuMbane mATe to kadI na pUrI zakAya evI moTI che; paNa emaNe sahRdayatA ane mAnava Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAnI bhAvanAthI prerAIne sAmAnya janatAnI je kAMI thoDI-ghaNI sevA bajAvI hatI, ene lIdhe emanI khoTa eka sAmAjika boTa paNuM banI gaI che ! " emane aMjali ApavAne rAmagaMjamaMDInA nAgarikoe zoka sabhA bharI hatI, ane potAnA AvA eka hitaciMtakane kevaLa zabdothI aMjali ApIne saMtoSa nahIM mAnatAM emanA smaraNuM nimitte sArI evI rakama bhegI karIne, zrI. kerA bAlamaMdiranI sthApanA karI che. AmAM vadhAre noMdhapAtra bInA to e che ke A kAryanI zubha zarUAta kaMpanInA majUroe pitAnI AvakanA dasa TakA e phALAmAM ApIne karI hatI. prabhune pyArAM evAM nAnAM bALakonI keLavaNInI A saMsthA bhAI jagamohanadAse prApta karela sadbhAva ane lehacAhanAnuM smAraka banI raheze. A duHkhada ghaTanA amArA mATe preraka banI; ane baMdhuzmaraNathI kevaLa haMmezAM duHkhI thavAne badale emanA smaraNa nimitte zrI jagamehanadAsa korA smAraka pustakamALAne A nAnuM sarakho smRtidIpa pragaTAvavAnI amArA aMtaramAM bhAvanA jAgI. svargavAsI baMdhuno A smRtidIpa amane vadhu ne vadhu satkAryano preraka bano e ja abhyarthanA ! kAMtilAla DAhyAbhAI kerA Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ciMtana Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ! Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma jainadharmInAM e rUpa che : eka Antarika, naiRRyika *ke vAstavika ane,khIjuM vyAvahArika, khAdya ke avAstavika. jainadhama viSe vicAra karavA hoya tyAre A banne rUpe! viSe vicAra karaveA prApta thAya che. vaLI, bhAratIya dharmAMnI e vizeSatA che ke pratyeka dharmAMnuM eka pAtI dana paNa hoya che. dhama' e AcaraNanI vastu che, paNa e AcaraNunA mULamAM je keTalIka nikAe che, ene ApaNe darzana kahIzuM. eTale jainadharmanA vicAra sAthe danavicAra paNa AtaprAta rahevAnA ja. (1) zramaNa ane brAhmaNa iMdranA vijaya jainadhama e jinetA dhama che, eTale ke vijetAone dhama che. prAcIna kALamAM indra jevA devAne vijetA mAnIne temanI upAsanA karavAmAM AvatI. paNa A jinavijetAo ane vijetA indramAM ghaNA bheda che. indre peAtAnA samayamAM je kAI virAdhIo hatA te sanA nAza karyAM ane mahAna vijetApadane te pAmyA, ane AryAMnA saradAra ane upAsya banyA. A tene bAhya vijaya hatAbhUtavijaya hateA. vijayane pratApe teNe je prApta karyu te bhautika saMpatti hatI. emAM ja e masta hatA ane tenuM gaurava paNa temAM ja hatuM. A kAMI navI vAta na hatI. te ja rIte manuSya anAdi kALathI Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhama citanA zaktipUjaka hatA. paNa jyAre eka prajA upara bIjI prajAe vijaya meLavyeA, tyAre e mahAna vijayanA vijetA indre eka viziSTa prakAre mahattva prApta karyuM, ane ene lIdhe bhAratavamAM je saMskRtine vikAsa thayA, tene ApaNe yajJasaMskRti tarIke eLakhIe chIe. e saMskRtinA vikAsamAM mULe te kSAtrateja athavA zArIrika baLa hatuM.. paNa buddhibaLe enA upara vijaya meLavyo tyAre te kSatriya saskRtinA nAme nahi paNa brAhmaNusaMskRtinA nAme prasiddha thaI. AryAM jyAre A prakAranA vijaya karatA karatA bhAratavaSa mAM AgaLa vadhI rahyA hatA tyAre paNa bhAratavarSamAM nagarasaMskRtinA vikAsa ThIka ThIka thaI gayeA hateA. bhramaNazIla AyyamAM je utsAha ane vInI zArIrika sauMpatti hAya tenA karatAM sthira thayela nArikAmAM zArIrika baLa eThuM ane khuddhibaLa vadhAre hoya, e saheje samajI zakAya tevI vAta che. t zArIrika baLa sAme buddhibaLa TakI zakayuM' nahi ane indre aneka purAnagarAnA nArA karI mahAna vijaya meLavyeA ane puraMdaranI padavI prApta karI. Ama e nagarasaMskRtine lagabhaga nAza thayA. aneka munie-yationA nAza karavAmAM AvyeA, evA ullekhA maLe che. meAhana-jo-DerA ane harappAmAM aneka mUrti evI maLI che, jene ApaNe dhyAnamudrAmAM sthita mAnI zakIe chIe. eTalA uparathI eka anumAna tAravI zakIe ke bhAratIya nagarasaMskRtinA dhArmika netAe yeAganA abhyAsa karatA haze. indre je munie ke yatione mAryAM te A ja leAkeA haze, evuM anumAna paNa tAravI zakAya. lekhita kAI paNa purAvAnA abhAva hAi emanA dharmanuM zuM nAma haze te kahevuM kaThaNa che, paNa mudgha ane mahAvIranA samayamAM e vicAradhArA spaSTa pRthak hatI, jenA nirdeza bauddha ane jaina granthAmAM maLe che. ane 'te che-brAhmaNa ane zramaNu. yajJasaMskRtinAM yajJavidhividhAnAthI bharapUra je granthA upalabdha che, te brAhmaNa 'nAmathI oLakhAya Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadha che. eTale yajJasaMskRtine saMba Mdha 'brAhmaNu' nAme oLakhAtI vicAradhArA sAthe che e spaSTa che. tyAre arthAt ja siddha thAya ke brAhmaNathI je pRthak vicAradhArA hatI teneA saMbadha zramaNa' sAthe hAvA joIe. eTale ke, kalpI zakAya ke, muThThu ane mahAvIranA pahelAM prAcIna kALamAM dharmAMnA e spaSTa bhedo hatA--brAhmaNa ane zramaNa. bhUvijetA athavA bAhya-jagata-vijetAnI saMskRti te brAhmaNu saMskRti, e AgaLa kahevAI gayuM che. eTale tethI viruddha AtmavijetAnI je saMskRti te zramaNa saMskRti ema saheje phalita thAya che. jema bhUvijetA indrAdi deve prasiddha che ane te brAhmaNu paraMparAmAM upAsyapadane pAmyA che, tema zramaNa saMskRtimAMnA je AtmavijetAe thayA te 'jina' nAme eLakhAtA. meAhana-jo-Deza AdimAM prApta dhyAnamudrAsthita zilpeza emanA AtmavijayanA prayatnanuM sUcana kare che, ema saheje kalpI zakAya che. : indramAM kSAtrateja hatuM, paNa brahmateja sAme te parAsta thayuM ane mULamAM kSatriyeAnuM teja heAvA chatAM e saMskRti ' brAhmaNa saMskRti 'ne nAme prasiddha thaI; jyAre zramaNAmAM e kSAtratejanuM ja rUpAMtara Abhyatara tejamAM-AtmatejamAM-thayuM. zArIrika teja ke baLa e kharuM baLa nathI, paNa AbhyaMtara teja--Atmika baLa-ja kharuM... baLa che ema mAnIne kSAtratejane ja navA atha ApavAmAM AvyA. ane e rIte zramaNu saMskRtine vikAsa kSatriyAe karyAM. jyAM sudhI itihAsanI najara pahoMce che, tyAM sudhI vicAra karatAM jaNAya che ke kSatriyAe ja--eTale ke navuM AdhyAtmika baLa dharAvatA kSatriyAe ja--zramaNasaskRtine vikasAvI che. e saMskRtinA samanvaya ane tene samaya upaniSadezamAM ApaNe joIe chIe ke brahmavidyA, je prathama yurvidyA hatI, te AtmavidyAne nAme prasiddha thaI ane tenA pura Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhama ciMtana skartAe brAhmaNu vanA leke nahi paNa kSatriya varNInA leAkeA hatA. yajJavidyAmAM kuzaLa RSie paNa e AtmavidyAne prApta karavA kSatriyA pAse jatA. A sUcave che ke zramaNa paraMparAne vijaya brAhmaNA upara zArIrika baLe nahi paNa AtmAne baLe thayeA. te eTale sudhI ke upaniSad ane tyAra pachInA kALamAM te| yajJane badale AtmA ja brAhmaNu saMskRtimAM pradhAna thaI gayA. A kALa zramaNa-brAhmaNasa`skRtinA samanvayaneA hatA, Aya--anAya saMskRtinA samanvayaneA hateA. e kALa te bhagavAna mahAvIra ane buddhane samaya che. zramaNa ane brAhmaNanA samanvayanA phaLarUpe zramaNAe brAhmaNe pAsethI navuM svIkAra karyu ane brAhmaNeAe zramaNeA pAsethI navuM svIkAra karyuM". brahmane artha, je pahelAM yajJa ane tenA mA ke stAtreA thatA hatA, tene badale brahma eTale AtmA ema thavA lAgyA. zramaNe! peAtAnA zreSTha puruSone AryAMnA nAmathI eLakhavA lAgyA; ane peAtAnA dharmAMte emaNe A dhanuM nAma ApyuM. yajJa e zramaNAe paNa svIkAryAM ane tenA AdhyAtmika artha karyAM. te peAtAnA saMdhanA zramaNAne brAhmaNanA nAmathI paNa sodhavAmAM gaurava anubhava karavA lAgyA. peAtAnA AcAradharmanuM nAma brahmaca rAkhyuM, brahmavihAra rAkhyuM. brAhmaNeAmAM brahmacaryanA atha vedapAnanI caryAM ema hatA tene badale zramaNAe e ja brahmacaryaMte potAnI AdhyAtmika sAdhanAnA AcArarUpe eLakhAvyuM. brAhmaNAmAM jyAM sanyAsa ke meAkSanuM nAma paNa na hatu, tyAM e vastu zramaNA pAsethI laIne temaNe AtmasAt karI dIdhI. bhautika baLamAM zreSTha ane manuSyanA pUjya evA indrAdi devAne zramaNAe jine nA-manuSyanA pUjakasevakanuM sthAna ApyuM ane brAhmaNAe e ja indrAdinI pUjAne badale AtmapUjA zarU karI, ane zArIrika saMpatti karatAM Atmika soMpattine mahattva ApyuM. athavA te, kaheA ke, indrane AtmAmAM pheravI nAkhyA. TUMkAmAM, brAhmaNadharmanuM rUpAntara brahmadharma' arthAt AtmadharmAMmAM" thayuM. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhama A samanvayane kAraNe zramaNa ane brAhmaNu ane samRddha thayA. paNa temanI bhedaka rekhA vedazAstramAM maryAdita thaI. arthAt e peAtAnI mAnyatAnA mULamAM vedane pramANabhUta mAne che, te brAhmaNa paraMparAmAM gaNAyA ane jeo vedazAstrane nahi paNa samaye samaye thanAra jitene pramANabhUta mAne che tee zramaNe! gaNAyA. zramaNeAnA saMpradAyA jema brAhmaNa paraMparAmAM aneka matAntarA che, tema zramaNa paraparAmAM paNa aneka matAntarA che. eka ja vedazAstranA amAM matabheda thavAthI jema brAhmaNa paraMparAmAM aneka saMpradAyeA thayA, tema aneka jiteAnA ke tIrthaMkarAnA upadezamAM pAkane kAraNe zramaNeAmAM paNa, aneka sapradAyeA thayA--jevA ke AjIvaka, ninya, bauddha Adi. e badhA saMpradAyA jinanA upAsaka hAvAthI jaina kahI zakAya. bauddha saMpradAya te chaThThI zatAbdI sudhI jainane nAme ALakhAte, e itihAsasiddha hakIkata che. AjIvakene paNa digaMbara jaina tarIke ke kSapaka tarIke itihAsamAM eLakhAvavAmAM AvyA ja che e hakIkata che. paNa Aje rUDhi evI che ke bhagavAna mahAvIranA anuyAyIone ja jaina nAmathI eLakhavAmAM Ave che. zramaNeAnA khIjo saMpradAya, je bhagavAna buddhane anuyAyIvaga che, te bauddha kahevAya che. ane Aje AvakanuM ane bhagavAna buddha ane mahAvIrakAlIna bIjA zramaNasaMpradAyAnuM te nAmanizAna paNa nathI. A uparathI ema kahI zakAya ke jaina nAma e eka vizALa arthamAM hovA chatAM tene Aje saMkucita atha che. vizALa arthAMmAM jinanA upAsake te jaina; chatAM saMkucita athamAM Aje bhagavAna mahAvIranI paraMparAne anusare te jaina che. jema bhagavAna mahAvIra jina, sugata, zramaNu, tathAgata, arhata, tIkara, buddhu evAM nAmeAthI oLakhAya che, tema bhagavAna buddha paNa jina, sugata, zramaNa, tathAgata, aMta, tIthaMkara, buddhu evAM nAmeAthI oLakhAya che. A vastu mULe te zramaNapara parAnA banne eka ja Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana che e sUcavavA mATe pUratI che. paNa eka paraMparAe AhaMta ke jina zabda upara vadhAre bhAra Ape, tethI te paraMparA atyAre AhaMta paraMparA ke jaina paraMparAne nAme prasiddha thaI che, jyAre bIjI paraMparAe buddha nAma upara vadhAre bhAra Apo, tethI te paraMparA bauddha paraMparAne nAme oLakhAI, be vacceno bheda brAhmaNa ane zramaNonA pArthakya ane samanvayanI carcAnA anusaMdhAnamAM e jaNAvavuM jarUrI che ke zramaNonI AtmavidyA brAhmaNoe svIkAryA chatAM zramaNa ane brAhmaNa vacce je eka moTo bheda upaniSad kALa ane tyAra pachI paNa jovA maLe che tenA viSe thoDe vicAra karavo anivArya che. brAhmaNonI ruci AtmavidyA tarapha vadhI ane brahmajJa RSionuM brAhmaNomAM bahumAna thavA lAgyuM, paNa e brahmajJa gaNutA RSionI carcA ane lagabhaga te ja kALe thanAra tIrthakaronI ke thoDA uttarakALe thanAra bhagavAna mahAvIra ane buddhanI caryA tarapha ApaNe joIe to eka moTo bheda sAme tarI Ave che; te bheda jJAna ane kriyAno-cAritrayano che. brahmarSie brahmajJAnamAM- tattvajJAnamAM pAvaradhA hatA paNa cAritryanI bAju temanI nabaLI hatI. yAjJavalkakya jevA mahAna tattvajJa brahmarSinA jIvananI ghaTanAo juo ane buddha-mahAvIra ke temanA pUrvanA zramaNonI carcA juo to vItarAgabhAvanuM prAdhAnya zramaNomAM maLaze, brahmarSimAM nahIM. brahmajJa tarIke prasiddha chatAM yAjJavalkayane bharI sabhAmAMthI UbhA thaIne gAye hAMkI jaI potAnuM brahmajJAna sarvazreSTha che ema abhimAna karatAM ke e gAyono parigraha svIkAra karatAM temanuM brahmajJAna temane ADe AvatuM nathI; jyAre zramaNudharmane saheje paricaya thatAM buddha ane mahAvIra ghara-bAra ane samagra parigraha choDI anagAra bane che. brahmarSi yAjJavakyane brahmaSi chatAM be patnIo hatI, ane pitAnI saMpattinI vaheMcaNIno prazna temanI sAme hato. A prakAranA parigrahadhArIne Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhama zramaNeAmAM kadI paNa AtmajJatI ke brahmananI upAdhi maLI zake nahi. A meTA bheda zramaNa ane brAhmaNamAM hatA ane Aje paNuM che. saMnyAsane eka Azrama tarIke svIkAryA chatAM brAhmaNa paraMparAmAM mahattva te gRhasthAzramanuM ja sarvAdhika rahyuM che, jyAre zramaNAnI saMsthA ekAzrama saMsthA che. temAM saMnyAsane je mahattva apAyuM che, te khIjA kAI paNa Azramane nathI apAyuM. gRhasthAzrama sanyAsanI pUrva taiyArI tarIke paNu anivAya nathI manAyA; e tA tyAjya ja che. A bhedamAMthI ja zrAddhAdinI kalpanA ane satAneAtpattinI anivAtA brAhmaNu dhamamAM manAI, jyAre zramaNeAmAM evI kazI ja kalpanAne sthAna nathI. ' brAhmaNeAmAM yajJasaMsthAnA prAdhAnya sAthe ja purAhita saMsthAne udbhava thayA ane pariNAme brAhmaNa vaNu zreSTha ane khIjA hIna evI bhAvanA pracAramAM AvI. eTale samAjamAM jAtigata uccanIcatA thaI ane teNe dhakSetramAM peAtAne paga jamAvyeA, ane manuSyasamAjanA bhAgalA paDayA. AthI UlaTu, zramaNeAmAM AvI keAI purAhita saMsthAnA udbhavane avakAza ja hatA nahi. Ama chatAM paNa brAhmaNa-zramaNanA milananuM eka pariNAma e AvyuM ke zramaNAmAM jAtigata ucca-nIcatA, jenA temanA siddhAnta sAthe koi meLa nathI, tenA zramaNAe bahujanasamAjamAM svIkAra karyAM. joke zramaNa saMdhamAM evA keAi bhedane prAcIna kALamAM sthAna na hatuM, paNa Aje ApaNe joIe chIe ke e zramaNa saMdha paNa jAtivAdanA bhUtathI grasta thayela che. AthI UlaTu, brAhmaNa paraparAmAM madhyakALamAM evA saMpradAyA ane satA thayA che, jemaNe jAtigata ucca-nIca bhAvane koI mahattva ApyuM nathI : A zramaNa bhAvanAneA vijaya gaNI zakAya. bhedanI gauNatA zramaNa ane brAhmaNanA eka meATA bheda nivRtti ane pravRttine kAraNe che. zramaNAnA samagra AcAra nivRttipradhAna hatA ane brAhmaNAne Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana samagra AcAra pravRttipradhAna hatA. brAhmaNonI yajJasaMsthA ane samagra karmakAMDo ane tenA phaLAphaLanI carcA karIe to spaSTa thaze ke e dvArA svargasukhanI prApti karavAno e prayatna hato. temAM nivRttine nahi, paNa pravRttine sthAna hatuM. AthI UlaTuM, zramaNone mana pravRtti e sarvathA tyAja che. temane mana kriyAkAMDa paNa tyAjya ja che; "karavA" karatAM "na karavuM e ja emane mana mahattvanI vastu che. brAhmaNa karmakAMDanA rahasyano vicAra karIe to temAM e karmakAMDa kevaLa vyaktipradhAna nathI paNa sAmUhika che. eTale brAhmaNa dharma vyaktine dharma nahIM paNa samAjane dharma siddha thAya che. eTalI UlaTuM, zramaNa dharma e nivRttipradhAna hoI te kevala vyaktine dharma che. ekalI vyakita paNa, keInI paNa sahAyatA vinA, e dharmanuM AcaraNa karI zake ane karavuM joIe e apekSAthI emAM samagra AcAranI goThavaNa che. AvI ekAntika nivRttimAM parasparopakAranI bhAvanAne athavA to mahAkaNuM ke karuNAne vizeSa avakAza nathI rahete; jyAre brAhmaNa dharma pravRttipradhAna dharma hAI ane phaLAphaLanI samagra javAbadArI keI upAsya upara hAI temAM mahAkasaNuM ke karaNane avakAza rahe che. AthI parasparopakArane paNa samAjamAM avakAza maLe che. jyAre A banne paraMparAne samanvaya thaye tyAre brAhmaNoe saMnyAsa AzramarUpe zramaNonI nivRttine prazraya A ane zramaNae brAhmaNa pAsethI karuNu ane mahAkaNuM lIdhI; ane bIjA cha karatAM tIrthakara-jinonI e mahAkaraNane kAraNe ja vizeSatA svIkArI. A pramANe brAhmaNo ane zramaNonA jIvanamAM je ekAntitA hatI tene badale samanvaya thaye ane pariNAme te banne paraMparAo bahu ja najIka AvI. AthI brAhmaNoe ane zramaNoe bannenA upAsyone tattvataH eka svIkAravA sudhInI dalIla ApavA mAMDI. brAhmaNonA aneka karmakAMDanuM rUpAntara zramaNae karI nAkhyuM ane pitAne anukULa banAvI te svIkArI lIdhA; e ja pramANe brAhma e paNa zramaNanA AcArone svIkArI lIdhA. A rIte banne Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhama 11 paraMparAnA je tattvataH bheda hatA e gauNa banI gayA ane banne eka jevA thaI gayA, jene ApaNe Aje hindu saMskRtinA nAme oLakhIe chIe. Ama chatAM bannenA AMtara pravAheA kadI eka thayA nathI, e bhUlavuM na joIe. bahujanasamAjamAM nAgeA, nija, metara ( mahattara-bha'gI ) Adi zabdo bahumAnasUcaka nathI rahyA. zramaNAnI dRSTie namra rahevuM e bahu meTI vAta che, lajjAne jItavI e bahu. mAru kAya che. chatAM nAgA, nirlajja e zabdo nindA-sUcaka banI gayA che. te ja pramANe ' bhAmaTA ' e brAhmaNanuM ja rUpAntara chatAM nindAsUcaka zabda banI gayA che. banne paraMparAnA vairamUlaka vyavahAramAMthI AvA rAmdonI sRSTi thayelI che. ane azeka jevAnI devAnAM priya ' e bahujanasaMmata padavIne brAhmaNeAe 'mUkha pazu' a karyAM ja che ane e ja athamAM e zabdane pracalita paNa karyAM che. ' ( vaidika niSThA badhA venA saMbaMdha eka ' sAthe mAnatI hAI samAjajIvana upara vadhAre bhAra Ape che ane tethI paNa sAmAjika nItinuM ghaDatara temAM che. je vyakti samAjanA ekama tarIke peAtAne svIkAre tenuM jIvana samAjane pratikULa saMbhave ja nahi. ane te ja kAraNe temAM samAjazAstranI racanA che. ane eka sAmAjika prANIne jIvana-vyavahAra ane rItinIti jevI hovI jarUrI che, tethI viparIta, jemane mate, samAjane badale vyaktiniSThA hoya tenI rItinIti taddana ja alaga hoya te svAbhAvika che. tethI zramaNeAmAM samAjavyavasthA mATe smRtie nathI. paNa kevaLa vyaktiniSThA mAnavAmAM Ave te. jIvanavyavahAra ja saMbhave nahIM. eTale zramaNAnA paNa sadheA banyA ane tevA saMdhane vyavasthita karavA AcAra ane vinayanA niyameA paNa banyA. eTale ke ukta prakAre paraspara samanvaya thayeA che, chatAM bannenI bhedaka rekhA-vedamAnyatA ane amAnyatA e kAyama hAI temAM sarvAze ekatA kadI AvI nathI ane AvavA sa Mbhava paNu nathI. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 jainadhama ciMtana kAraNa, bannenI mULa niSThAmAM ja bheda che: enuM nivAraNa na thAya tyAM sudhI saMpUrNa ekatAne saMbhava nathI. niSThAbhedanuM kAraNa tyAre have e vicAravuM prApta thAya che ke e mULa niSThA bannenI kema judI rahe che? temAM aikayane je avakAza nathI maLate tenuM kAraNa zuM che? samagra vizvanA mULamAM keAI eka ja parama tattva che, temAMthI ja A vizvaprapaMcanI sRSTi che...A che vaidika niSThA. e tattvane brahma, paramAtmA, Izvara Adi vividha nAme eLakhAvavAmAM Ave che. A mULa niSThAne kAyama rAkhIne ja badhI paraMparAomAM judA judA nAme e paramatattvanI upAsanAne sthAna maLyuM che; joke e eka tattvamAMthI ke e eka tattvane AdhAre ke nimitte samagra vizvasRSTinI utpattinuM spaSTI karaNa karavA aneka matamatAMtara vividha vaidika danA rUpe vikasyAM che, paNa e badhAmAM eka' uparanI niSThA kAyama che. tethI UlaTu, zramaNa paraparAmAM evuM keI eka tattva svIkArAyuM nathI, je samagra vizvaprapaMca mATe javAbadAra hoya. paNa A saMsAralIlA anAdi kALathI cAlI AvI che, ane tene mATe javAbadAra judA judA ve! svayaM ja che, bIjuM keAI naha. eTale anAdi kALathI eka nahIM, paNa aneka mULa tattva che. eTale kharI rIte vizvasraSTA tarIke keAInI upAsanAne sthAna nathI. vaidika paraMparAmAM parama upAsyanI karuNA heAya te paramathI chUTA paDelA jIveAne parama peAtAnI aMdara samAvI le--eTale jIveA paramabhAva prApta karavA paramanI upAsanA kare e svAbhAvika krama che. paNa zramaNAmAM evuM keAI parama tattva na hoI tenI sAthe maLavAnA ke temAM samAI javAneA prazna ja upasthita nathI thatA. eTale zramaNeAmAM evA maulika paramanI upAsanAne sthAna nathI, paNa anAdi kALathI saMsAranuM je cakra cAle che, e cakranI gatine rAkavAmAM ja puruSArthanI Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhama kRtArthatA che. evo puruSArtha jeNe karyo hoya te Adarza vyakti bane che; ane te puruSArtha kaI kare to te evI vyaktinuM anukaraNa mAtra kare che, ema mAnavuM joIe. paNa zramaNemAM paNa brAhmaNonI dekhAdekhIe upAsanAnuM tattva dAkhala thayuM ja che. paNa mULa niSThAmAM bheda heI upAsanA chatAM te ekapakSI upAsanA che. upAsya upAsaka athe kazuM ja karavA samartha nathI. mAtra te upAsya dhruva tAre che, jene najara samakSa rAkhI upA-- saka pitAne mArga nakakI kare che. eTale kharA arthamAM Ane upAsanA kahevAya ja nahi. chatAM paNa brAhmaNa paraMparAnI jema zramaNa paraMparAmAM maMdira ane mUrtinA ADaMbarane je pUrNa sthAna maLyuM che te zramaNonA tAttvika dharmamAM nahi, paNa bAhya dharmamAM samAviSTa che ema mAnavuM joIe. Ano khulAso A pramANe paNa karI zakAya ke upAsanA. parama tatvanI hoya ke pitAnI, paNa teno mArga bAhya AcAramAM to. eka jevo ja hoI zake. bheda je che te e che ke eka parama tatvane prApta karavA mathe che, jyAre bIje potAne. ekane mate vastutaH parama e upAsakathI pRthaka nathI; jyAre bIjAne mane paNa pote paNa potAthI bhinna nathI. ekane mate upAsya AdarzAbhUta parama tatva mULe. eka ja che ane aMtamAM paNa eka ja che, paNa bIjAne mate mULamAM ane aMtamAM pitAthI bhinna nahIM chatAM bIjAthI to bhinna ja che. A. bhedane kAraNe brAhmaNa ane zramaNanI nikAmAM je bheda che teno saMpUrNa samanvaya zakya nathI. jeTalI hade zakya hato te te banne samAje karI ja lIdhA che. - jene ApaNe atyAre jainadharmane nAme oLakhIe chIe tenuM prAcIna rU5 zramaNa dharma hatuM tene TUMke paricaya ApyA pachI have ApaNe e joIe ke zramaNa dharmanA eka saMpradAya rUpe jainadharmane. ItihAsa zuM che? tenI vizeSatA zI che? tenuM svarUpa zuM che ? ww Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 (2) jainadharmInA itihAsa jainadhama' e zramaNu saMpradAya hAI ne, tathA tenI ane zramaNeAnA khIjA saMpradAye| vacce ghaNI bAbatAMmAM sAmya hAIne, pAzcAtya vidvAnemAM eka vakhata evA bhrama hateA ke baudhamathI jainadhama judA nathI. paNa yAkeAkhI jevA vidvAnee e bhramane te kayAranAya bhAMgI nAMkhyA che. bhAratavarSanA vidvAnemAM te eve bhrama kadI ja thayA paNa nathI, eTale paNa e viSayanI carcA ahI` asthAne che. jainadhama citana jainadharmane itihAsa che ane tenuM dana paNa che. itihAsa peAtAnI rIte khulAsA kare che ane dana e tenA zAzvata satyanI carcA karatuM hoI e itihAsAtIta che. eTale jainadhamanA itihAsa ane tenuM darzana jainadharmInI prAcInatA viSe je vicAreA upasthita kare temAM matabheda rahevAne ja. anAdi ane zAta jaina darzIne karelA prAcInatAnA khulAsAne prathama oI laIe, vaidika danamAM kahevAmAM AvyuM che ke sRSTinI AdimAM kAI 'eka ' tattva hatuM, temAMthI A samagra sRSTinA udbhava thayA che. paNa vaidika -darzana paNa e kevaLa ' eka ' tattvamAMthI kayAre ' sRSTi thaI tene samaya nizcita karI zakatuM nathI. eTale e ajJAta kALane ApaNe anAdi kahIe. Ama kahevuM te joke parasparavarAdha jevuM bhAse che, chatAM paNa khATuM nathI. kAraNa, je vastunA Adi kALane ApaNe nizcita na karI zakIe tene anAde kahvA sivAya khIjo koI mAga ApaNI sAme rahetA nathI. e ja pramANe jaina darzane svIkAryu che ke sRSTi anAdi kALathI cAlI Ave che--na vAcinIdazona--jagata ekasarakhuM che. paNu e sumahat kALa anaMta khaMDamAM vibhakta che, jene jene avasarpiNI ane utsarpiNI kahe che. pratyeka utsarpiNI ane avasarpiNImAM 24 tIrthaMkarA thAya che. ane temaNe eka ja sadA Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janadha 15 upadeza ApyA che ke jIvA kathI baddha che; e kadhanAM kAraNeA rAga ane dveSa che; baMdhanAM kAraNeAnuM nivAraNa karI jIva meAkSane pAme che. A sAmAnya vAta ekasarakhI rIte badhA tIya kareAe pratipAdita karI che. A dRSTie jainadhama anAdi ane zAzvata che. jyArathI jIve che tyArathI jema tee baMdhanamAM bahu thavAnA prayatna kare che, tema chuTakArAne paNa prayatna kare ja che. ane chuTakArAneA prayatna e ja tA jainadhama che. eTale jo jIvA anAdi hoya tA teneA dhama paNa anAdi hAvA joIe. A darzane karelA taka jainadharmane anAdi siddha kare che. paNa svayaM darzana e kALapravAhamAM bAdamAM Avatu hAI, ghaTanAo ghaTI gayA pachI tene peAtAnI dRSTie tAttvika khulAsA kastu hAI, itihAsa sAthe tene bahu levAdevA nathI. eTale A khulAsAne viSe ahIM vizeSa carcA karavI asthAne che. aitihAsika purAvA : paNa have itihAsane jainadhamanI prAcInatA viSe zuM kahevAnuM che te joIe. vedAdi brAhmaNa graMtheAmAM AvatA ' ariSTanemi ' zabda te nAmanA jaina tIrthaMkaranA sUcaka che, ema keTalAkanuM kahevuM che. jaitu paraMparA pramANe te temane sabadha zrIkRSNa sAthe che : A jaina paraMparAnuM samana vedamAMthI maLatuM nathI. eTaluM nakkI ke prAcIna kALamAM 'ariSTanemi' nAma pracalita hatuM. te jaina tIya karanuM hAya paNa kharuM ane na paNa hoya. mahAbhAratamAM sahadeve vezapalaTo karI virATanI sabhAmAM peAtAne paricaya ApatA kahyuM che ke " vaizyoma nAmnAmbariSTanemi '( virATaparva, dAme! adhyAya, zlAka 5) - huM vaizya chuM ane mArUM nAma 'ariSTanemi' che. anyatra mahAbhAratamAM ariSTanemine jinezvara paNa kahyA che. A uparathI eTaluM tAravI rAkAya ke ariSTaneminA astitva viSe sa Mdeha karavAne sthAna nathI. temane jo kRSNanA samakAlIna mAnIe te mahAbhArata kALamAM eTale ke I. pU. 1400-1500 mAM temane samaya kalpI zakAya. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana bhagavAna RSabhadeva jenenA prathama tIrthakara che. RSabha zabdane ullekha brAhmaNa saMpradAyanA vedomAM paNa maLe che. ane purANamAM te RSabhacaritra je prakAranuM ApavAmAM AvyuM che te vAMcanArane zaMkA rahetI ja nathI ke jaina tIrthakara RSabhadevanuM ja e caritra che. brAhmaNanA mate aSabhadeva e manunI pAMcamI peDhIe thayela che. eTale emano kALa e paurANika kALa gaNAya. eTale e kALa itihAsanI najara bahAra ja lekhAvo joIe. ane jene purANomAM paNa temanA kALane atyaMta prAcIna gaNavAmAM Avyo che. jaina ane brAhmaNa banne granthonA AdhAre kahI zakAya ke RSabha eka jabarA tapasvI hatA. ane temanA kALamAM jene ApaNe saMskRti nAmathI oLakhIe chIe teno udayakALa zarU thaye hato, ane e udayamAM RSabhadevano pitAno hisso moTA pramANamAM hato. ane emAMthI e paNa jANavA maLe che ke temanA putra bharatane nAmathI ApaNuM A dezanuM nAma bhAratavarSa paDayuM che. A paurANika vaNanene ItihAsasiddha kALamAM goThavI zakAya ema nathI. chatAM Rda kALamAM bhAIbahenanA lagnanI ke sahacAranI rUDhi ane RSabhakathAmAM AvatI yugaliyAonI lagnaprathAnI rUDhi eka jevI che, jethI eka sUcanA te. maLI zake che ke RSabhadevane kALa adathI bahu dUra to nahi hoya. _ paNa jene jainadharmanA astitvano asaMdigdha purA kahI zakAya evA ullekha to sarvaprathama pAli piTakomAM maLe che. temAM bhagavAna mahAvIrano ullekha nigrantha nAthaputra ke nigranya jJAtaputrane nAme maLe che, eTaluM ja nahi paNa, jainadharmanA AgavA kahI zakAya evA siddhAntone ullekha paNa sarvaprathama bauddha granthamAM ja maLe che. ane evA siddhAntanA vividha ullekhane AdhAre bhagavAna mahAvIra pahelAMnA tIrthaMkara pArzvanAthanA upadezanuM astitva paNa Do. yAkebIe siddha karyuM ja che. bauddha granthamAM bhagavAna mahAvIranA upadezamAM cAturyAmane sthAna hatuM ema jaNAvavAmAM AvyuM che, paNa Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kharI rIte, jaina zAstra pramANe te, bhagavAna mahAvIranA pAMca yA che, jyAre bhagavAna pArzvanAthanA, jaina zAstra pramANe, cAra yA hatA. temAM ja sudhAre karIne bhagavAna mahAvIre pAMca yAne upadeza Apyo. bauddhonI A nAnI sarakhI bhUle bhagavAna pArzva nAthanA astitvano eka purA pUre pADyo che, ane svayaM buddhanA vakhatamAM sarvatra temane nigranthane sAmano karavo paDyo che; e siddha kare che ke buddhathI paNa pahelAM nircanya dharmane pracAra pUrva dezamAM thaI gayo hato. e kahevAnI jarUra nathI ke buddhanA samayamAM jenadharmanuM nAma nigraMnyadharma hatuM. A pramANe bhagavAna pArzvanAtha ane mahAvIra viSe te itihAsanI pUrI sAkSI che. temAM bhagavAna mahAvIrane samaya, teo buddhasamakAlIna hoI I pU. pAMcamI-chaThThI zatAbdI nizcita che. jaina paraMparA pramANe bhagavAna mahAvIra pahelAM 250 varSa pArzvanAthanuM nirvANa thayuM. eTale ke I pUrva 800 mAM bhagavAna pArzvanAyano samaya mUkI zakAya. A bane tIrthakara pahelAMnA tIrthakaromAMthI bhagavAna RSabhadeva ane ariSTanemi viSe pahelAM kahevAI gayuM che. ATalI carcA uparathI ApaNe eTaluM to nizcita rUpe kahI * zakIe ke I. pU. 800 varSa pahelAM to jainadharmo potAnuM eka juduM rU5 nakkI karI lIdhuM hatuM, ane te zramaNa saMpradAyamAMno eka ' pratiSThita saMpradAya hate. te pahelAM ariSTanemi ke tethI paNa pahelAM RSabhadevanA samayamAM jainadharmanuM zuM svarUpa hatuM e jANavAne ApaNI pAse jaina zAstro sivAya bIjuM kazuM ja sAdhana nathI. ane jaina zAstro te bhagavAna mahAvIranA dharma ke . zAsanane ja mahattva ApatAM hoI zeSa tIrthakaroe paNa evo ja . upadeza A hato tevI sAmAnya vAta kahe che. ene AdhAre susaMvAdI itihAsa racI zakAya ema nathI. eTale atyAre eTalAthI ja saMtoSa mAnI rahyo. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 (3) tattvajJAna jainadharmInA itihAsanI ATalI carcA pachI have ApaNe joI e ke jainadharmInuM svarUpa zuM che? ane tenI vizeSatA zI che? jainadhama ciMtana IzvaravAdane sthAne kamavAda jainadhamamAM jagakartA Izvarane sthAna nathI. AvA IzvaranI kalpanA vinAnA dharmane dharmAM kahI zakAya nahi, evI carcA pazcimanA vidvAneAmAM cAlI hatI. paNa e carcA karanArA vidvAne samakSa khristI dhama ane tenA jevA IzvaravAdI dharmAM ja hatA. jyAre temane bauddha dharma ane jainadharmonA paricaya thayA tyAre ja temaNe jANyuM ke Izvara vinAnA paNa dharma hAI zake che. eTale temaNe have nI vyAkhyA ja badalI nAkhI ane bau-jainane paNa samAveza dharmomAM karavA lAgyA che. jo Izvara nathI te pachI saMsAramAM je eka vyavasthA che tene AdhAra zeA che? IzvaravAdI dharmAM teA kahI zake che ke sazaktisa Mpanna Izvara jaganniyantA che. te ja badhuM vyavasthita kare che. A saMsAracakra ri dvArA saMcAlita che. paNa A IzvaranA sthAnamAM jaine kane mAne che. jainadhamanI mAnyatA che ke jIveAnAM karmIne kAraMNe ja saMsAracakra gatimAna che. ane emanAM karmIne kAraNe ja vyavasthA paNa che. jaineAnA A kamavAdane itara bhAratIya dha upara paNa eTale prabhAva paDavo ja che ke Izvara mAnanAra paNu, IzvaranI kevaLa marajI upara badhuM na cheDatAM, jIvAnAM kane AdhAre Izvara ku ladAyaka che ema tee svIkAratA thaI gayA che. A rIte eka prakAre IzvaranI apekSAe jainene kamavAda ja prabaLa bane che. kAraNa, zrvirakRta vyavasthA paNa chevaTe te karmAdhIna ja che. jainadharmanI jo kAI paNa vizeSatA hoya te! te A kavivecananI che. kane jyAre saMsAracakranA cAlaka baLa tarIke svIkAyuM tyAre ene AdhAre ja adhI ghaTanAe ane javAnI vizeSatAone khulAsA karavA jarUrI Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma hate, eTaluM ja nahi paNae karmanA baLane ghaTADI AtmabaLa kema vadhAravuM enI prakriyA paNa zodhavI jarUrI hatI. jainadharmo e khulAso ane e prakriyAnI zerdha karyA ja che; ane emAM ja jainadharmanuM svarUpa saMnihita che. nA prakAra ane sAdhanAno mArga - saMsAranA koI paNa dharmanuM dhyeya jIvane tenI vidyamAna sthitimAM asaMtoSa janmAvI unnatine mArge laI javAnuM che. jainadhame unnatinI parAkASThA siddhAvasthAmAM mAnI che. eTale jInA saMsArI ane siddha ema be prakAra svataH phalita thAya che. karmonA baMdhanathI baddha e saMsArI che ane karmonA baMdhanathI mukta e siddha che. saMsArI javAmAM paNa evA keTalAka che, je satata unnatinA mArge AgaLa vadhI rahyA che, jyAre evA paNa keTalAka che, je avanatine bhAge jaI rahyA che. Ama saMsArI jImAM mUDha ane amUDha evA be bheda athavA to saMsArAbhinaMdI ane sAdhaka evA bheda kalpI zakAya che. dharmanuM kArya saMsArAbhinaMdIne sAdhaka banAvavAnuM che ane sAdhakane sAdhanAno mArga cIMdhavAnuM che. eTale sarvaprathama sarva dharmanA mULamAM viveka athavA samyagdaSTine sthAna maLyuM che. vivekano artha thAya che pRthakakaraNa. jainadhame spaSTa karyuM che ke AtmA ane anAtmA-karmano bheda samajavAmAM Ave to jIvanI mUDha dazA nirasta thAya che. jIva ane karmanuM svarUpa eka nathI-jIva cetana che ane karma acetana che- chatAM banne ekamekamAM evAM otaprota che ke jIvane e bhAna nathI ke potAnuM kharuM svarUpa zuM che ? eTale mArgadarzakanuM prathama kArya e che ke jIvane pitAnA svarUpanI pratIti karAvI ApavI. khAvI pratIti thAya eTale viveka daSTi jAge. e viveka jAge eTale jIva karma ane karmanA vipAkane kAraNe thatI avasthAone pitAnI mAnatA acakAya. Avo AMcako lAge eTale AtmA ane zarIra, je kamajanya che, te bannene bheda e samajI jAya ane e samaje Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhama yi tana eTale tenI sAdhanAnI zarUAta thAya che. AvI sAdhanA e dhama che. jinAe batAvelI sAdhanA e jainadhama che. ahI jinane! a ApaNe tItha kara bhagavAna mahAvIra karIzuM . jaina sAdhanAnI vizeSatA : ahiMsAmayatA Atma-anAtma-vivekanI teA badhA dharmoe vAta karI ja che ane te viveka thayA pachInI dharmasAdhanA paNu sadaneAmAM che ja. te pachI jainadhamanI AgavI vizeSatA zI che? vaLI, sarva danAmAM rAga-dveSa e be dASA dUra karavA mATe ja sAdhanA karavAmAM Ave che; AmAM paNa jainadhamane kazuM ja navuM kahevAnuM nathI. te pachI e sAdhanAne jainadharmanuM nAma kema ApavAmAM Ave? A prazna che. e sAcuM che ke Atma-anAtma viveka ane rAgadveSane! tyAga e sa sAdhAraNa che, paNa sAdhaka keTalIka niSThAe laI ne evI sAdhanAmAM pravRtta thAya che ane e niSThAbhedane kAraNe ja AdarzomAM bheda paDe che. e niSThAenA vivecanamAM ja jainadhama bIjA dharmAMthI judA paDe che ane ene kAraNe ja tenuM juduM astitva kAyama thAya che. e niSThAnuM ja nAma jaina darzana che. jaina darzananI prathama niSThA ahiMsAmAM che. bhagavAna mahAvIranA vakhatamAM dharmAcaraNamAM pazuvadhane sthAna hatuM. yajJamAM pazunA vadha karI manuSya peAtAnA sukhanI kAmanA karatA ane mAnatA ke maranAra pazu paNa svage` jAya che. AthI viruddha bhagavAna mahAvIre kahyuM keH-- " savve jIvA vi icchanti jIviu na marijjiu / tamhA pANivahaM ghoraM niggaMthA vajjayati ya // 39 appiyavahA piyajIviNo " savve jIvA suhasAyA, dukkhapaDikUlA jIvikAmA / savvesi jIviyaM piyaM / ', (( tuma si nAma taM cetra ja hantavvaM ti mannasi / tamhA na hantA na vi ghAyae 1 ',, arthAt badhA jIvA jIvavAnI icchA kare che, maravAnuM kaI icchatuM nathI; eTalA mATe prANIonA vadhane bhayaMkara samajI nice Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhama tenA niSedha kare che." " badhAya jIve| sukhane anukULa ane duHkhane pratikULa samaje samaje che. badhA jIva jIvavA che. rakSaNane priya ane vadhate apriya icche che, jIvanane priya gaNe che." 56 vaLI, tame jene huMtama gaNA che te paNa tame ja che, eTalA mATe tame koI ne bhAre nahi, kAIne vadha kareA nahi." 21 dharmArthe hiMsA karanAra brAhmaNeAne emaNe pUchyu ke tamane peAtAne kAI mAre te tamane e pratikULa che ke anukULa ? jo pratikULa hoya te khIjAne tame mArA che te pratikULa kema na hoya ? temanA ahiMsApracAramAM AtmaupamyanI dRSTi hatI. je badhA AtmAne eka ja mAnatA-brahmAdvaita mAnatA, temaNe teA vizeSe hiMsAne tyAga karavA joIe, kAraNa ke jenI hiMsA karavAnuM te vicAre che, te tenAthI judo te! nathI ja. eTale dvaitanA hoya ke advaitaniSThA, paNa hiMsA e ja dharma hAI zake, jIvanamAM nirapavAda ahesAne sthAna hevu joI e evA bhagavAna mahAvIraneA Agraha hatA. sUkSma veA sudhdhAMnI thADI paNa hiMsA jo peAtAnA pramAdathI thAya te te paNa adharmanuM ja kAraNa che ema temaNe spaSTa kahyuM che. AvI nirapavAda ahiMsAne jo siddha karavI heAya te jIvanamAM AcaraNanA niyama ati kaThAra hovA joI e. ane tethI ja, evA AgrahamAMthI ja, temaNe peAtAnA jIvananA ghaDataranA anubhavane AdhAre zramaNa sAdhake mATenA je niyamA ghaDI kADhayA te niyame ja jainadharmanA AcArane bIjA dharmanA AcArathI pRthak kare che, ane tenuM pRthak stitva paNa siddha kare che. jIvanamAM je saMpUrNa ahiMsA pALavI heya te tenAM pUraka tratA----satya, acauya, brahmacaryAM ane arigraha--nuM pAlana anivAya che ja. tenuM pAlana te! khIjA dharmAMmAM paNa nirdiSTa che ja; paNa e tenA pAlanane sajIva karavu hoya te Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sara jainadhamaciMtana jhINI jhINI khAmatA upara paNa vizeSa dhyAna ApavuM jarUrI che. ane jyAre ApaNe e vratAnA AcAranI jhINI jhINI bAbatAne aMge niyameApaniyamanI hAramALa joIe chIe tyAre jaNAI Ave che ke zramaNanigraMtha bIjA zramaNathI kayAM judo paDe che. bAhya dekhAve nagna rUpe samAna chatAM eka nAge! bhikSu dhUNI tapAvIne cIpiyA laI ne beThA haze, tyAre A zramaNa digaMbara nigrantha jANe che ke agnimAM paNa jIve che te ene samAraMbha mArAthI thAya nahi. AvuM te pratyeka bAbatamAM--vihAra, bhikSA, nivAsa Adi bAbateAmAM dekhAI Avaze. matalaba ke ninyane AcAra ahiMsAmaya che, jyAre bIjAne hiMsA-ahi MsAne viveka paNa hAtA nathI. A ahiMsAnI vivecanA mATe jIvazAstranI racanA karavI paDI.. mahAvIranA mukhanI vANInuM pAna karavuM hoya te| AcArAMga jue. tyAM sarvaprathama zastranI carcA karI che; eTale ke jIvanI hiMsA zAthI thAya che enI ja vivecanA karI che. e vivecanA karavI heAya te svataMtra jIvazAstra paNa racavuM paDe che. temaNe kahyuM che ke vizvamAM evuM kayuM sthAna che, jyAM jIva nathI ? pRthvI, pANI, vAyu, agni ane vanaspati jevI vastue, jyAM bIjA leAkeA jIvanI saMbhAvanA paNa na karI zake, tyAM paNa bhagavAna mahAvIre jIvAnuM darzana karyuM, te pachI dRzya kITa-pataMgane ane pazue ane manuSyeAne jIva mAnavA vize te kahevAnuM ja na hoya. A badhA prakAranA jIvAnI hiMsA TALIne sAdhaka kema jIvana vitAve ene viveka bhagavAna mahAvIre batAvyuM che. AmAM ja jainadharma samAyeA che. eka zabdamAM kahevuM hoya te, jIvanamAM sAmayika eka dharma che, ane te ja jainadhama che. sAmAyikane sIdhe aM samatA che. eTale ke mahAbhArate je kahyuM sAmana: pratikuulaani pareSAM na samAcaret - te ja sAmAyika che. saMsAramAM badhA prakAranA jIve peAtAnI unnati cAhe che; patana keAI cAtuM nathI. adhAne jIvavAno ane unnata thavAneA sarakhA hakka che. eTale ke "" - HH Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma, 23 e phalita thAya che ke emanI unnatimAM bAdhaka nahi paNa sAdhaka thavuM e pratyeka jIvanuM kartavya che. jainadharmanI A mULa niSThA che. bhagavAna mahAvIranI, tIrthakara mahAvIranI A mULa nikA che. - tIrthakara - ahIM tIrthakara zabda upara bhAra ApuM chuM te eTalA mATe ja ke bIjA sAmAnya sAdhaka ane siddhonI apekSAe e ja emanI vizeSatA che. sAmAnya sAdhako to mAtra potAnuM hita karIne ja siddha thaI gayA. temaNe pitAnI sAdhanAmAM svakalyANanA jeTaluM ja para kalyANane paNa viziSTa sthAna ApyuM na hatuM, paNa rAga-dveSa dUra karIne teo vItarAga thayA tyAre zeSa Ayu bheLavI teo siddha thaI gayApaNa tIrthakare ke mahAvIra viSe ema nathI. temanA tIrthakara nAmakarmanA upAdAnamAM karaNane abhyAsa prathama ane mukhya kAraNa che. tethI ja temanI karuNuM mahAkasaNArUpe pratiSThita thaI ane temaNe jagatanA jIvonA uddhAra arthe jaina zAsanane upadeza Ape ane tIrthaMkarapadane pAmyA. jIva, karma, niyati ane puruSArtha - jIva ane karmano saMbaMdha anAdi kALathI che. paNa te saMbaMdha thayo temAM paNa zuM kAraNa che? zuM e saMbaMdha niyata ja che ke aniyata ? ane aniyata che to pachI tenuM kAraNa zuM ? zramaNono eka saMpradAya AjIvaka jIva-karmanA saMbaMdhane niyata mAnato. hato. enuM mAnavuM hatuM ke e saMbaMdha anAdi kALathI cAlyo Ave che. temAM jIvanA prayatnane kAraNe kazuM ja navuM thatuM nathI. kALanA paripAke, niyama pramANe je krama baMdhAI gayA che e krame, karmo ApoApa chUTAM thaI jaze ane jIve e mATeno vizeSa prayatna karavAnI jarUra nathI. paNa AchavakenI A niyativAdanI nichA viruddha bhagavAna mahAvIre mAnyuM ke jIva ane karmano saMbaMdha tenA potAnA Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 jainadhama yi tana prayatnanuM phaLa che. jIvatA puruSArtha ja jema tene kasAthe saMbada kare che, tema tene ja puruSAya tene kamathI viyukata paNa kare che. A prakAre dhAmirmAMka itihAsamAM jyAM sudhI ApaNI najara paheAMce che tyAM sudhI jotAM ApaNe kahI zakIe chIe ke bhagavAna mahAvIra e prathama vyakti che, jemaNe manuSyane niyativAdanA cakramAMthI acAvI tenA peAtAnA puruSAtha upara bhareAMse rAkhatA karyAM che. A kaMI nAnIsUnI vAta nathI. badhuM ja jo niyata hAya ane e niyatimAM ja niSThA hAya teA pachI sAdhanA jevuM kazuM ja jIvanamAM rahetuM nathI. paNa, AthI viruddha, te ApaNe ApaNA peAtAnA puruSA mAM mAnatA thaI e teA, dhAryAM mujaba saphaLatA maLe ke na maLe teApaNu, saphaLatA mATene satata prayatna karavAnuM ApaNuM baLa ane e baLatA jhare| sukAI jatA nathI, jIvanamAM nirAzAne sthAna maLatuM nathI, niraMtara utsAha e jIvananuM aMga banI jAya che. bhagavAna mahAvIranA niyativAdanA cakramAMthI sa thA chUTavAne prayatna chatAM ane temanI niyativAdane badale puruSAvAdamAM niSThA chatAM, Aje ApaNane jaina zAsana je rUpe upalabdha che e mULamAM jo mahAvIranA upadeze! upara ja AdhArita che ema mAnavAnA ApaNA Agraha hoya te, ApaNe mAnavuM joIe ke bhagavAna mahAvIra paNa e niyativAdathI sarvathA chUTI zakayA nathI; athavA, anekAMtanI bhASAmAM kahevuM hoya te, ema kahI zakAya ke keTalIka bAbateAmAM temaNe niyativAda svIkAryAM ane keTalIka bAbatamAM temaNe puruSAvAdane mahattva ApyuM. jIvanA e bhedo ' bhavya ' ane abhavya ' ne niyativAdanA svIkAramAM mUkI zakAya. paNa bhavya jIva je puruSArtha karI chuTakArA prApta kare che te puruSAvAdanA svIkAranuM dRSTAMta che. bhavya ja mekSane adhikArI che ane abhavya nahi ja--A nitivAda che. paNa bhavya jo yAgya puruSA kare te! ja mukti pApta kare che, anyathA nahi-- A puruSArthavAda che. vaLI, zAstromAM bhagavAna mahAvIranI sajJatAnA , 4 " Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jenAdhAma samarthanamAM je keTalAka jIvonA bhAvi bhavenuM varNana Ave che e paNuM jainadharmamAM niyaticakra kevuM kArya karI rahyuM che tenI sUcanA ApI jAya che. uparAMta, deza ane kALabhede tIrthaMkaranA astitvanAstitvanI je mAnyatA che temAM paNa niyativAda ja kAma karI rahyo che. ane sarvajJatA upara ati bhAra ApavAthI puruSArthavAdane sthAne kevI rIte niyativAda ja AvIne Ubho rahe che tenI pratIti karavI hoya to zrI kAnajI muninAM pravacana vAMco eTale khAtarI thaze ke - jainadharmamAM niyativAdanAM paNa bIjo sarvathA nirmULa nathI thayAM. A badhuM chatAM jenadhAma e niyativAdI nathI, paNa puruSArtha vAdI che e paNa eTaluM ja sAcuM che ane te eTalA mATe ke - bhagavAna mahAvIranA upadezane jhoka jIvanA puruSArtha upara ja che. kamanA baMdhananAM kAraNonuM je vivecana temaNe karyuM che te batAve che ke teo niyatine nahi paNa puruSArthane mukti prApta karavAmAM baLavAne kAraNe mAne che. manuSya svataMtra che ke te kaSAyamAM lipta thAya ke tethI chUTavAno prayatna kare. bhavya jIvana kaSAyathI chUTavuM ja hoya te evI koI tAkAtuM nathI, je tene tema karatAM rokI zake. A ja puruSArthavAda che ane tenuM pUruM samarthana bhagavAna mahAvIranA upadeza tathA jIvanamAMthI maLI rahe che. cetana-jaDa sarva vastuonuM anekAMtAtmaka rUpa jIvonI vividhatA ane emanA sUkSma-sthUla bhedo to pratyakSa jevAM che, paNa svarUpe je badhA ja jIvo sarakhA che ane badhA ja je avasara maLe to siddhAvasthAmAM samAna banavAnI zakyatA dharAve che, te A badhA bhedanuM kAraNa zuM ? e kAraNa te karma che, e kahevAI gayuM che. paNa jIva ane karmanA e saMbaMdhane kevI rIte ghaTAvo, karma sAthe saMbaMdha thavA mAtrathI jIva potAnA svarUpamAM vaividhyane kevI rIte prApta kare che ane saMsAraprapaMcanI racanA kevI rIte thAya Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana che, AnuM spaSTIkaraNa dArzanikoe aneka rIte karyuM che. te spaSTIkaraNamAM jainonI AgavI niSThA che; ane tene ApaNe anekAMtavAdane nAme agara jaina darzanane nAme oLakhI zakIe. - keTalAka dArzanike kahetAM ke jIva ane zarIrano saMbaMdha thavA chatAM tethI jIvamAM kaze ja vikAra nathI thato. jIvatattva zAzvata che. je kAMI vikAre che te jIvasaMbaddha acetana prakRtimAM ja thAya che. jJAna. Adi guNo paNa jIvanA nahi paNa prakRtinA ja che. puruSa-prakRtinuM bhedajJAna ke vivekajJAna thatAM prakRti alaga thaI jAya che ane te ja puruSane mokSa kahevAya che. arthAta saMsAra ane mokSa e prakRti-jaDa tattvane ja che, paNa puruSamAM Arepita che. puruSa to apariNAmI nitya che. AthI viruddha evA paNa dArzanika hatA, jeo kahetA ke saMsAra ke mokSa jevI vastu ja nathI, jIva paNa zAzvata nathI, jaDavastuonA amuka prakAranA saMmizraNathI jIvanI utpatti thAya che, ane mRtyunI sAthe ja jIvanI paNa samApti thAya che. to tenA punarjanmanA cakra arthAt saMsAranI vAta ja kyAM rahI ? ane jo saMsAra ja nathI to mokSa kema ? A prakAranA bane to bhagavAna mahAvIranI sAme hatA. temaNe e bane matomAMthI sAratatva laI lIdhuM ane anekAMtavAdanI nikA kAyama karI temaNe joyuM ke jIvane ekAMta zAzvata mAnavA jatAM temAM vikAranI saMbhAvanA ja rahetI nathI. je vikAro dekhAya che ane je AtmAnA che ema anubhavAya che, te badhAne AtmAnA nathI ema kahevAno kazo artha nathI. jaDaprakRti praSArtha mATe pravRtta thAya ane puruSa kevala draSTA banyo rahe to pachI evA puruSane pRthapha mAnavAnI AvazyakatA paNa zI rahe ? eTale puruSane ja vikArasaMpanna-anitya mAnavo rahyo. bIjI bAju, janma ane mRtyu paryata ja je jIvanI sthiti hoya to pachI jIvonI A saMsAramAM janmajAta je vividhatA dekhAya che, tene khulAso maLI raheto nathI. ane e khulAso karmane mAnavAthI thaI Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma jAya che. te karma pUrvajanmanI vAsanArUpa che ane tene ja kAraNe jIvamAM janmajAta vaividhya dekhAya che. eTale jIvane punarjanmanA cakramAM phasAyela mAnavo ja joIe. ane e mAnavAmAM tenI nityatA paNa svIkAravI Avazyaka che. anyathA eka ja jIvanA nAnA: janma-mRtyu nahi paNa nAnA jIvanA nAnA janma-mRtyu mAnavA jatAM. karmano niyama khoTo paDe che. kama eke kayuM paNa karanArane phaLa. maLyuM nahi ane jeNe nathI karyuM tene phaLa maLyuM--AvI avyavasthA UbhI thAya. eTale ethI bacavA jIvamAM nityatA paNa mAnavI joIe -Ama vicArI bhagavAne jIvatattvane nitya ane anitya bane rUpe. mAnyuM. chevadravya nitya che, jIvaparyAya arthAta jIvapariNAmo-vikAre. anitya che. je anitya che te kAyama rahI zake nahi, eTale evA. vikAro, je svAbhAvika nathI paNa karmajanya che, tene jIvathI dUra karI zakAya che, ema phalita thAya. ane ema phalita thatAM mokSapuruSArthane avakAza paNa maLe. je vastu bhagavAna mahAvIre eka jIva viSe mAnI te ja vastu : samagra loka viSe eTale ke saMsAranA samagra dravya viSe-pachI te jIva hoya ke ajIva te badhAne viSe-lAgu karI. eTale temaNe. kahyuM ke vizvanI samagra vastuo anekAMtAtmaka che. jema jIva viSe tema achava-karma viSe paNa kahI zakAya ke je te eka ja rUpa hoya -nitya ja hoya-te sadA te jIva sAthe saMbadhu ja rahe, kadI chUTuM paDe ja nahi. je ema bane to to mokSa-puruSArtha ke dharmasAdhanAne avakAza ja rahe nahi. eTale jIvanI jema karmane paNa vikArI mAnavuM ja joIe. tene paNa pariNAmI mAnavuM ja joIe. ethI ema saMbhava bane ke Aje je kama vasaMbaddha hoya te kAle chUTuM paNa paDI jAya. AtmAnuM zarIraparimANatva , jIva ane karma-e bannene otaprota mAnavAM hoya to jIvanuM parimANa kevuM mAnavuM e bAbatamAM bhagavAna mahAvIranI eTale ke Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -28 jainadharmaciMtana - jainadharmanI svataMtra niSThA che. vaidika nichA AtmAne vyApaka mAna- nArI che. tethI viruddha bhagavAna mahAvIre kahyuM che ke AtmA zarIraparimANa che. AtmAne vyApaka mAnIe to jIvanI gati ke punarjanma, e kevala aupacArika ghaTanAo mAnavI paDe; tyAre je AtmAne - zarIraparimANu mAnavAmAM Ave to tenI gati ke punarjanma bane aupacArika nahIM paNa mukhyarUpe ghaTI zake che. vyApaka vastunI gati to saMbhave ja nahi. vaLI, vyApaka AtmA phUTastha nitya manAta - hoI temAM vikArano te saMbhava ja nathI. tethI navuM navuM zarIra saMbaddha thAya. te ja tenA punarjanma kahevAya. kharI rIte te zarIre ja janme che, AtmAmAM to tethI kazo ja vikAra thayo nathI, to te teno janma kevI rIte kahevAya ? AvA vicAramAMthI jIvane zarIraparimANu ane karmo sAthe otaprota hoI vikArI mAnya. eTale mRtyu thatAM anyatra tenI gati ane janma ane saMbhavI zake che. dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAza jIvanI gati ane enuM dehaparimANapaNuM mAnavAne kAraNe ja jana darzanamAM be svataMtra tomAM nikA svIkAravI paDI che. ane te dharmAstikAya ane adharmAstikAya che. bhAratIya kaI paNa darzanamAM A be tatvone mAnavAmAM AvyAM nathI. eTale A be tane kAraNe paNa jaina darzana bIjAM darzanothI judu paDe che. jIvanI je gati hoya to tene sahAyaka eka dravya hovuM joIe: e takamAMthI dharmAstikAya -ane gati chatAM te sadA gatizIla ja na rahe te mATe adharmAstikAyanI kalpanA karavAmAM AvI che. dharmastikAya e gatisahAyaka dravya che, to adharmAstikAya e sthiti sahAyaka dravya che. jIva gati svabhAva dravya che ane muktAvasthAmAM kama to nathI, - je tenI gatine dizA ApatuM hatuM. tyAre prazna saheje thAya ke mukta -jIvanI gati kayAM thAya ? baMdhanabaddhanI mukti samaye svAbhAvika gati Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina Urdhva hAya che, e anubhavanI vAta hatI. pANImAM tUMbaDAne mATIne lepa karI DubADavAmAM Ave te mATIne lepa sarI jatAM te jema UMce Ave che, zIgamAM rahela eraMDAnuM khIja zIMga phUTatAM jema UMce UDe che, tema jIvanAM kaba dhane! zithila thatAM jIva paNa svAbhAvika rIte . UMce gati kare che. gatimAM sahAyaka dravya dharmAstikAya che ja. eTale tene vacce kayAMya rukAvaTa nathI. paNa Ama te e sadA gati karyAM ja kare ane sthiratA kayAMya thAya ja nahi. eTale sadanasaMmata . AkAzane jainadharmImAM leAkAkAza ane aleAkAkAza ema be prakAranuM kalpita karavAmAM AvyuM ane dharmAstikAya. ahiM dravyAnuM astitva kevaLa leAkAkAzamAM ja mAnavAmAM AvyuM. arthAta ja ema manAyuM ke siddha jIva leAkAte pahoMcI sthira thAya che. A mAnyatA paNu jainonI AgavI che, ane e pUrvAMkata jIvanI gatizIlatA, dharmAstikAya ane leAkAkAzanI jaina mAnyatAnuM tarkasaMgata pariNAma che. athavA ema kahevuM joIe ke siddhAlayanI kalpanAne anurUpa thavA leAkAkAzanI kalpanA karavAmAM AvI. e game tema heAya, paNa eTaluM nakkI ke jIvanI gatizIlatA, zarIraparimANu, dharmAstikAya, adharmAstikAya, leAkAkAza ane siddhAlaya e badhI dAnika kalpanA jaina darzanamAM paraspara anvita che. eka vinA khIjI nirarthaka bane che, emAM te sAya nathI. ane e jaina darzananI AgavI kalpanA che e paNu eTaluM ja nizcita kahI zakAya che. ajIvatattva darzananuM prayAjana mekSa che ane mekSa e saMsArasApekSa che. jIvanA saMsAra che te meAkSa che. jo saMsAra ja na heAya te mekSanI kalpanA nirarthaka bane. vizvamAM kevaLa chavAnuM ja astitva hAya, ane khIjuM kazuM ja na heAya, te tene sa MsAra ghaTamAna bane ? -A praznamAMthI jIva sivAya paNa bIjuM tattva mAnavAnI AvazyakatA jaNAI. upaniSadanA RSionA vicAra hatA ke jIvanI avidyA ja sasAranuM Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 jainadhama citana sarjana kare che. avidyA e svataMtra tattva nathI, paNa jIvanuM mithyAjJAna ja che. A mithyAjJAnane laI ne ja jIvane Atma-anAtma evA bheda dekhAya che; vastutaH AtmA sivAya kazuM ja nathI. jyAre * jIvanuM ajJAna naSTa thAya che, tyAre tene advaitAtmanI pratIti thAya che ane te vakhate Atyetara bIjI kazI ja vastunI pratIti thatI nathI. A ja tenA meAkSa che. eTale ke upaniSadanA RSionA mate vizvamAM Atmatara keAI vastu tattvataH nathI. paNa bhagavAna mahAvIre joyuM ke jIvane svabhAva je jJAna haiAya te tene avidyArUpa-ajJAnarUpa pariNAma kema bane ? e pariNAma akAraNa tA heAya nahIM. AtmAnA avidyApariNAmanu je kAraNa te ja, ane tenuM svarUpa AtmAthI te bhinna ja hovuM joI e. A pramANe temaNe jIva uparAMta a pudgalanI kalpanA karI. ane jIva ane ajIva-kama pudgala-no saMpaka ja jIvamAM avidyApariNAmanI utpatti karavAmAM kAraNa bane che. e saMbaMdhane dUra karavAmAM ja mekSapuruSArthanI sAkatA che. A pramANe saMsAra-baMdhano khulAsA karavAmAM ja ajIvatattva hAtha lAgyuM ane e ajIvatattva-pudgalathI ja samagra bAhya prapaMca niSpanna che ema bhagavAna mahAvIre siddha karyu. pudgala-ajIvatattvaviSenI vicAraNAmAM paramAtattva viSe jaina danamAM je sUkSma ciMtana maLe che te anyatra du`bha che. paramANunI vividha va^NAeno vicAra ane e vaNAe vaDe ka, bhASA, mana, iMdriya, zarIra Adi sUkSma-sthUla padArtho kevI rIte utpanna thAya che ene sUkSma vicAra e jaina darzananI AgavI vastu che. ane AjanA vaijJAnikA paramANu viSe je hade pahoMcyA che tethI paNa vadhAre sUkSma vicAra jaineAe paramANu viSe karyAM che ema keTalAka vaijJAnike paNa mAnavA lAgyA che. A pramANe ahIM jaina darzananAM maulika tattvAnI tArkika saMgati batAvavAne A prayatna karyAM che. jainadharma ke darzananu Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma, AMtarika svarUpe prApta karavuM hoya te A tanuM jJAna Avazyaka che. paNa pratyeka dharmanuM kevaLa AMtarika svarUpa ja hotuM nathI; enuM AvaraNa-zarIra paNa e dharmanA nAme oLakhAya che. to janadharmanA e zarIrane paNa vicAra karo Avazyaka che. (4) jaina saMgha ane ene pracAra AgaLa je tattvajJAnane nirdeza karavAmAM AvyuM che e tattvajJAnane jIvanamAM sAkSAtkAra karavA mathatA sAdhakono samudAya e jaina saMdha che. jaina sAdhanA vyaktigata sAdhanAne prAdhAnya Ape che, paNa manuSya e sAmAjika prANa hoI ekalavihArI rahI zake nahi, eTale evA sAdhano saMgha banyo. e sAdhakoe svanA uddhAra sAthe ja paranA uddhAranI paNa prakriyA zarU karI, ane e prakriyAmAMthI pUrva dezamAM utpanna thayela jaina saMgha samagra bhAratavarSamAM ane thoDA aMze bahata bhAratamAM paNa pracArane pAmyo. AMtarika ane bAhya baLanuM pariNAma bhagavAna mahAvIranI tapasyA ane utkaTa sAdhanAnuM anukaraNa jeTalA pramANamAM thayuM eTalA pramANamAM jainadharmano pracAra potAnA AMtarika baLe thayo. paNa e sAdhanAne prazaMsanArA rAjAo ane dhanADhyo paNa maLyA, ane temaNe pracAramAM je baLa vAparyuM te kevaLa AdhyAtmika ja hatuM ema na kahI zakAya. te bAhya baLa hatuM ane temAM mukhyatve maMdiro ane mUrtionAM nirmANa uparAMta amArinI AjJAo paNu gaNAvI zakAya. A bAhya baLanI sAthe AMtarika baLane jyAM sudhI sumeLa rahyo, tyAM sudhI to jainadharma unnata thato gayo; paNa jeTalA pramANamAM AMtarika baLa ghaTatuM gayuM teTalA pramANamAM bAhya baLano Azraya vadhAre levAmAM Avyo; ane teTalA pramANamAM kharA jainadharmane nahi paNa jainadharmanA zarIrano pracAra thayo. AtmA vinAnA zarIranI je sthiti thAya, evI sthiti jenadharmanI paNa thaI ane bRhata bhAratamAM to tenuM nAmanizAna paNa rahyuM nahi. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadharmaciMtana ane bhAratamAM paNa je pUrva bhAratamAM te aMkurita thayo ane phAlyophUlyuM hatuM, tyAM paNa Aje tenuM nAmanizAna nathI. AtmA vinAnAM zarIre Adhunika maMdira rUpe tyAM UbhAM che, paNa tene pUjako tyAM che. ja nahi. pazcima ane dakSiNane jene jaI pUjA kare che. kharI rIte bhAratavarSamAM azokanA zilAlekhonI je sthiti thaI hatI, tevI ja sthiti pUrvabhAratamAM jainadharmanI Aje paNa che. hiMdu ane bauddhadharmanI parivartanazIlatA ( hindudharmanuM bAhya ane AMtarika svarUpa joIe to vaidika kALa ane AjanA kALa vacce temAM ghaNuM AMtara-bAhya Uthala-. pAthala mAlUma paDe che. vedavArAno dharma Aje jaDato nathI. teno AMtarika mULa pravAha kAyama chatAM tenAM bAhya aneka rUpamAM e evo to parivartita thaI gayuM che ke jo temAM vedaniSTA kAyama na rahI hota to e kahevuM paNa kaThaNa thaI paDI ke A e ja dharmanAM rUpAMtaro che. bauddhadharma viSe paNa evuM ja banyuM che. temAM paNa buddha-- nizA ja badhA bauddha saMpradAyane eka sUtramAM bAMdhI rahI che. anyathA, dArzanika dRSTie ke AcAra dRSTie, bauddhadharmamAM je saMpradAyo thayA che. te badhAnuM mULa eka ja dhama che enI oLakha karavI atyaMta kaThaNa. thaI paData. jainadharmanI sthitizIlatA paNa jenadharmanI bAbatamAM tema nathI banyuM. e dharmanuM vaidika ke bauddhadharmanI jema pragatizIlatA e lakSaNa nathI. emAM aneka saMpradAye. thayA, paNa e bhedoe teomAM kaI navuM darzana janmAvyuM nathI. bauddhomAM jeTalA saMpradAyo eTalAM darzano che. vaidika dharmamAM paNa nAnA darzane prasiddha che. paNa jaina darzana vikasyuM che, chatAM temAM navuM darzana kadI jagyuM nathI. darzana enuM e ja, nikA enI e ja. bAhya. AcAramAM bheda, e ja mukhyataH saMpradAyabheda ke saMdhabhedanA kAraNu. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma 33 che. jenA darzananI A sthitizIlatA ja tenA pracAramAM bAdhaka rahI hoya to nA nahi. kAraNa, jyAre vaidike ane baddho navAM navA vicArone pitAnAmAM sthAna ApatA gayA ane pitAnA tattvajJAnane navuM rUpa ApatA gayA, tyAre jenee potAnA darzanane navuM rUpa ApavAno kadI prayAsa karyo nathI. matalaba ke te te vakhate thayelA jainetara dArzanika vivAdono samanvaya karIne jenee anekAMtavAdane samRddha to karyo, paNa navA koI darzananuM sarjana karyuM nahIM. saMbhava che ke AcAryo ema ja mAnatA hatA ke amAruM darzana te paripUrNa che, emAM parivartananI AvazyakatA ja nathI. ane tenA kAraNa rUpa sarvane dharatA hoya. paNa e dalIla to bauddho ke vaidike viSe paNa karI zakAya. teo paNa veda ke buddhane sarvajJa ja mAnatA. chatAM tenA navInIkaraNamAM veda ke buddha kadI ADe AvyA nathI; jyAre jainomAM navInIkaraNa kema na thayuM e eka samasyA che. AnuM kAraNa e hoI zake ke jenA darzana e vAstavAdI-atyaMta vAstavavAdIrahyuM che, eTale ke eNe kadI mAyAvAdane Azraya lIdho nathI. ane tethI temAM kAlpanika darzanane avakAza na maLe te svAbhAvika che. ane je kalpanAno dora chUTo mUkavAno avakAza ja na hoya to darzanabheda * saMbhave kyAMthI ? prAcInatAnA mehane paNa AnuM eka kAraNa gaNuvI zakAya. pratyeka saMpradAyane e prayatna rahyo che ke AsapAsanAM jALAM dUra karIne tAttvika jainadharma upara javAno prayatna karavo. samayabaLe jaina dharmamAM je navI dhArA vahI hoya te navI che mATe jenadharmanuM aMga na hoI zake, jainadharma to bhagavAna mahAvIre je kaMI upaderyuM che tenA pAlanamAM ja che, emAM sudhArane avakAza nathI, navInIkaraNane avakAza nathI-AvI dhAraNAne pharI pharI pracAra karavAmAM Avyo che. ethI, ApaNe joIe chIe ke, sthAnakavAsI ke terApaMthI saMpradAye Agama sivAyanA jaina sAhityano vAraso gumAvyo. ane jene kaLA ke zilpane nAme je kAMI oLakhAya che, tIrthone nAme Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhama citana 34 je prasiddha che, e badhAM sAthe temane kAMI levA devA rahI nathI. ane prArabhamAM jainadharmanI je sthiti hatI temAM pahoMcavAnA prayatna karavAmAM AvyuM che; A eka rIte UlaTI gaMgA vahAvavA jevA prayatna ja gaNAya. manuSyanI buddhine dhamAM ke darzanamAM kazuM ja navuM karavAne avakAza nathI--AvI mAnyatA AnA mULamAM svIkAravI paDe. paNa A te svayaM jainadhame ja upadezelI AtmaniratAnI ja viruddha gaNAya. hamaNAM hamaNAM vaLI zrI kAnajI munine eka nave| saMpradAya sthapAyA che. aMte udbhava tA sthAnakavAsImAMthI thayA che, paNa sthAnakavAsImAMthI nikaLela terApathI ane A navA saMpradAya e bannenI dizA taddana judI che. terApaMthI ane A saMpradAya banne kahe che ke ame mULa mAnuM anusaraNa karavA mAgIe chIe; paNa ekamAM mUrtine avakAza ja nathI, tyAre khIjAmAM mUrtine avakArA che. vaLI, eka peAtAne zvetAmbara AmnAyamAM svIkAre che, jyAre khInne peAtAne digambara kahevarAve che. zrI kAnajI muninA saMpradAyamAM nizcayanaya upara vadhAre bhAra hoI emAM jainasaMmata puruSAvAdane sthAna nathI. eka bAju teo Atmacintana-mananane mArga apanAve che ane rUDha kriyAkAMDAne virAdha kare che; ane bIjI bAju temaNe navA prakAranAM madirA UbhAM karavA mAMDayAM che, ane temAM zrI sImAMdhara svAmInI pratiSThA karAvavAmAM Ave che. Ama kriyAkAMDanI navI navI rUDhio UbhI thatI jAya che. AmAM rahele paraspara vireAdha taddana pasTa che. H ,, prabudhdhajIvana tA. 1 tathA 15 Disembara, 1956; 15 mArca, 1 tathA 15 eprila, 1957, Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jana darzananAM to jainadharmanuM pravartana keIeka puruSane nAme, zaiva, vaiSNava AdinI jema, nathI caDyuM; paNa e jina-rAgadveSanA vijetAoe Acarela ane upadezela dharmanuM nAma che. AthI jainadharma keI eka vyaktithI pravartita thayo che ke keI eka vyaktine ja temAM deva tarIke sthAna che ema nathI, paNa je koI rAga-dveSano vijetA hoya te jina che ane temano dharma te jainadharma. AvA jainadharmanA anuyAyIo jaina kahevAya che. tIrthakaree uddabodhelI mAnavanI zreSThatA teoe kALakrame jemanAmAM rAga-dveSano vijaya je temane pitAnA ISTadeva tarIke svIkAryA ane evA viziSTa devone "tIrthakara evuM nAma ApyuM. AvA tIrthakaronI saMkhyA temane mate ghaNuM moTI che; paNa A kALamAM-A yugamAM-vizeSataH RSabhadevathI mAMDIne vardhamAna sudhInA 24 tIrthaMkara prasiddha che. bIjA dharmonI jema teo IzvaranA avatAra nathI ke anAdisiddha Izvara paNa nathI. paraMtu sAmAnya manuSyarUpe "janmela chatAM pUrva saMskArane kAraNe ane pUrva janmamAM vizeSa prakAranI sAdhanA karIne tIrthaMkarapadane pAmyA che. eTale ke tIrthakara e ApaNuM manuSyamAMnA ja eka che. ane temano saMdeza che ke je koI temanI jema prayatna kare te tIrthaMkarapadane pAmI zake che. manuSyajAtimAM Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 jainadhama ciMtana A prakAranA AtmavizvAsanI preraNA ApanAra e tIrthaMkarA che. anya dharmoMmAM manuSyathI judI jAtinA devA pUjyatA prApta kare che, paNa jainadhama mAM manuSya evI zaktine meLave che, jethI deveA paNa temane pUje che dhammo maMgalamukiTaM ahiMsA saMjamo tavo / devA vi taM namasaMti jassa dhamme sayA maNo // manuSyajAtinuM pada utkRSTa che e matalabanuM mahAbhAratamAM kahyuM che. maiM mAnuSAt zreSThatA phri cinvita '--( zAMtipa` 299-20) manuSyathI koI zreSTha nathI. manuSyanI AvI pratiSThA karavAmAM jaina tIyakarAnA kALA jevA tevA nathI. jyAM sudhI tIrthaMkarAneA prabhAva na hateA. tyAM sudhI indrAdi devAnI pUjana-pratiSThA AryAM karatA hatA ane aneka hiMsaka yajJAnuM anuSThAna karI temane rIjhavI badalAmAM saMpatti mAgatA hatA. tItha kareAe manuSyanI e dInatAne nivArIne manuSyanuM bhAgya manuSyanA ja hAthamAM soMpyuM ane dhArmika mAnyatAmAM navajAgaraNa AvyuM; manuSya peAtAnA sAmarthyane eLakhate thayA ane eNe indrAdri deveAnI upAsanA cheDI dIdhI. pariNAme vairdika AryamAM paNa rAma ane kRSNa jevA manuSyA pUjAvA lAgyA--pachI bhale kALakrame temane avatArI puruSA banAvI dIdhA. paNa mULa vAta eTalI sAcI che ke deva karatAM paNa manuSya mahAna che, e saMdeza teA tItha kareAe ja AryaMne ApyA che. ahiMsA ane anekAnta < tItha "karAe pravartAvela dharmanuM svarUpa zuM che ? tenuM hRdaya zuM che? -e eka zabdamAM kahevuM heAya te! * ahi MsA ' che. AcAramAM ahi sAnAM e rUpa che: sayama ane tapa, sayamamAM saMvara-sakAya Ave che zarIranA, manane ane vANIne. AthI te navAM baMdhanAmAM paDatA nathI; ane tapathI te jUnAM upArjita baMdhane ne kApI nAkhe che. Ama eka Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dazananAM to 37 mAtra ahiMsAnA pAlanathI manuSya mukti meLavI zake che. * jIvanamAM ahiMsAnuM pUrepUruM pAlana karavuM hoya te vicAramAM anekAMtane apanAvyA vinA cAle ja nahi. AthI ahiMsAmAMthI ja jenadharmane dArzanika siddhAMta anekAMta phalita thayuM che. vicAranAM dvAre khullAM rAkho, tamane badhAnA vicAromAMthI satya jaDI Avaze A che anekAMtano artha. satyanA AgrahI mATe sarvaprathama pitAne e kadAgraha ke "mAruM te ja sAcuM ane bIjuM jUThuM"--e choDavo ja paDe; e na choDe tyAM sudhI te bIjAne anyAya ja karaze ane te ja te hiMsA che. AthI ahiMsakane mATe anekAMtavAdI thavuM anivArya che. AthI jainadharmamAM je darzanano vikAsa thayo te ekAMtavAdI nahIM paNa anekAMtavAdI darzanano thaye che. . ahiMsAne jIvanavyavahAra mATe je AcAra te ja jainadharma; ane ahiMsAthI phalita thatuM darzana te jaina darzana. AthI jainadharmane anusaranAra zramaNanA jIvanavyavahAramAM sthULa jIvanI rakSAthI AgaLa vadhIne je sUkSma jIvo che, je narI AMkhe dekhAtA paNa nathI, temanI rakSAnI paNa bhAvanA che. ane e bhAvanAne AdhAre ja AcAranA vidhiniSedhonI hAramALA ghaDAI che. ene saMpUrNataH anusaravAno prayatna zramaNa ane aMzataH anusaravAno prayatna zrAvake kare che. AcAranI pAchaLa darzana na hoya to AcAranI sAdhanAmAM niSThA AvatI nathI. AthI dareka dhame jIvanA baMdha ane mokSa tathA jIvana jagata sAtheno saMbaMdha tathA jagatanA svarUpa viSe anivArya rIte vicAra karavo paDe che. e anivAryatAmAMthI samagra jaina darzana UbhuM thayuM che. prathama kahevAyuM tema, jaina darzananA vicAranI e vizeSatA che ke te satyanI zodha mATe tatpara che ane AthI ja sakala darzanonA samUharUpa jaina darzana che-evo ulleSa AcArya jinabhadra jevA AcAryo karI gayA che. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 jainadharmaciMtana cha dravya jaina darzananAM mULa to be ja che. jIva ane ajIva. e ene vistAra pAMca astikAyarUpe, cha dravyarUpe athavA sAta tattva ke nava tasvarUpe varNavavAmAM Ave che. cArvAko kevaLa ajIvane pAMca bhUtarUpe mAnanArA hatA; ane upaniSadanA RSie kevaLa jIvana eTale ke AtmA -puruSa-brahmane mAnanArA hatA. e banne matano samanvaya jIva ane ajIva mAnIne jaina darzanamAM thayuM che. saMsAra ane siddhi-nirvANuM ke baMdhana ane mukti, e to ja ghaTe je jIva ane Itara hoya. AthI jIva ane ajIva bannenA astitvanI tArkika saMgati jenee siddha karI; ane puruSa ane prakRtinuM astitva mAnI prAcIna sAMkhyoe paNa e saMgati sAdhI hatI. vaLI, AtmAne ke puruSane kevaLa kUTastha mAnavAthI paNu baMdha-mokSa jevI virodhI avasthAo jIvamAM ghaTI zake nahi. AthI badhAM darzanethI judA paDIne, bauddhasaMmata cittanI jema, AtmAne paNa eka apekSAe jenee anitya mAnyo, ane vaidikanI jema nitya mAnavAmAM paNa jenone vAMdho to che ja nahi kAraNa ke baMdha ane mekSa ane punarjIvananuM cakra eka ja AtmAmAM che. Ama AtmA jaina mate pariNAmI nitya mAnavAmAM AvyuM. sAMkhyoe prakRtine-jaDatatvane to pariNamI nitya mAnyuM hatuM, paNa puruSane phUTastha. paraMtu jainoe jaDa ane jIva bannene pariNAmI nitya mAnyAM. . AmAM paNa temanI anekAMtadRSTi spaSTa thAya che. - jIvana caitanyano anubhava mAtra dehamAM thato hoI jaina mate jIva-AtmA dehaparimANa che. navA navA janme chavane dhAraNa karavA paDe che tethI tene gamanAgamana anivArya che. AthI jIvane gamanamAM sahAyaka dravya dharmAstikAyane nAme ane sthitimAM sahAyaka dravya adharmAstikAyane nAme-ema be ajIva dravya mAnavAM anivArya thaI paDyAM. te ja rIte jIvane je saMsAra hoya to baMdhana hovuM joIe. e Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 jaina darzananAM to baMdhana pudgala eTale ke jaDa dravyanuM che. AthI pugalAstikAya rUpe eka anya paNa ajIva dravya manAyuM. A badhAne avakAza Ape. evuM je dravya te AkAza; e paNa jaDarUpa ajIva dravya mAnavuM jarUrI hatuM. A pramANe jaina darzanamAM chava, dharma, adhama, AkAza ane pugala e pAMca astikAyo mAnavAmAM AvyA che. paNa jIvAdi dravyanI vividha avasthAonI kalpanA kAla vinA thaI zake nahi; AthI eka svataMtra kAladravya paNa anivArya hatuM. A rIte pAMca astikAyane sthAne cha dravyo paNa thayAM. jyAre kAlane svataMtra dravya mAnavAmAM nathI AvatuM tyAre tene jIva ane ajIva dravyanA paryAyarUpe ja mAnIne kAma calAvavAmAM Ave che. sAta ke nava tattva have sAta tattva ane nava tattva vize thoDuM spaSTIkaraNa karI laIe. jaina darzanamAM tattvavicAra be rIte karavAmAM Ave che. eka prakAra vize ApaNe upara joyuM. bIjo prakAra mokSamArgamAM upayogI thAya e rIte tenI gaNatarI karavAno che. AmAM chava, ajIva, Asrava, saMvara, baMdha, nirjarA ane mokSa-e sAta tattvone gaNavAno eka prakAranuM ane temAM puNya ane pApa umerIne kula nava tattvone gaNavAne bIjo prakAra che. vastutaH jIva ane ajIvana vistArarUpe ja sAta ane nava tane gaNAvyAM che, kAraNa ke mokSamArganA varNanamAM evuM pRthakakaraNa upayegI thaI paDe che. jIva ane ajIva viSenuM spaSTIkaraNa to upara karyuM ja che. aMzataH ajIva-kamasaMskArabaMdhana-nuM jIvathI pRthapha thavuM e nirjarA che ane sarvAze pRthapha thavuM e mekSa che. karma je kAraNoe jIva sAthe baMdhamAM Ave che te kAraNa Asrava che ane ene nirAdha te saMvara che. jIva ane ajIva -karmanuM eka jevA thaI javuM te baMdha che. sAra e che ke chavamAM rAga-dveSa, pramAda Adi jyAM sudhI che Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 jenadharmaciMtana tyAM sudhI baMdhanAM kAraNe mejUda hoI saMsAravRddhi thayA kare che. e kAraNono nirodha karavAmAM Ave to saMsAra maTI jIva siddhi ke nirvANa avasthAne pAme che. nirodhanI prakriyA saMvara che, eTale ke jIvanI mukta thavAnI sAdhanA-virati Adi, e saMvara che; ane kevaLa virati AdithI saMtuSTa na thatAM chava karmathI chUTavA tapasyAdi AkarAM anuSThAna paNa kare che tethI nirjarA-AMzika chuTakAro thAya che ane aMte e mokSa pAme che. -paMDita sukhalAlajIkRta "jainadharmane prANa"nI bhUmikAmAMthI. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRtino saMdeza Aje ApaNe kaMI paNa pravRtti karavI hoya te tarata ja ApaNane e vicAra Ave che ke ApaNe A pravRttinuM phaLa zuM Avaze, bIjA loko ApaNane zuM kaheze vagere. paNa Adi mAnavanI sAme A savAla na hato; ene to kevaLa pitAnuM astitva ja TakAvI rAkhavuM hatuM. enI sAme hiMsA ke ahiMsAne savAla ja na hato. paNa jema jema samaya vItato gaye, mAnavI kaMIka sabhya-saMskArI banato gayo, ane eNe potAnA samAjanI racanA karI tyAre e A bAbatano vicAra karavA lAgyo. dharma ane zAstra e vakhate mAnavInI sAme na to dharmane savAla hato ke na to zAstrono; tyAre to enI sAme ekamAtra savAla hato potAnA sukhano. e sukha paNa, potAnI AsapAsanA samAjamAM eka jAtanI vyavasthA na hoya to, maLI zake ema na hatuM. eNe joyuM ke A mATe ene keTalIka bAbato tajavI ja paDaze, ane keTalIka apanAvavI paDaze. eNe pitAnA bhalAnI khAtara jene svIkAra karyo e ja dharma banI gayo. ane e sArI bAbatonI, sAcA niyamonI je paraMparA cAlI enAthI zAstro banyAM. eTalA mATe ja e jamAnAnAM zAstromAM bhautika sukha-sAdhanonuM varNana vizeSa jovAmAM Ave che. je Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhama ciMtana pravRttine.samAje pasaMda karI e zAstrabuda thaI gaI. A rIte mAnavIee jema jema, peAtAnI jarUriyAta pramANe, pravRttiomAM pheraphAra ane vikAra karyAM, tema tema zAstra paNa banatuM ane vikRta thatuM gayuM. paNa e vakhate mAnavI zAstrane gulAma na hatA, paNa zAstro ene anusaratAM hatAM. paNa eka samaya eve AvyeA, jyAre A krama badalAI gayA. tyAre e zAstrone racanAra ane ene vikRta karanAra na rahyo. e te zAstrone adazya ktie meAlelAM mAnavA lAgyA ! adhyAtmavAdIo, jaina samAja ane tI karA 42 A rIte zAstro nadInA vahetAM nIranA badale taLAvanA pANInI jema dhiyAra thaI gayAM; Ama chatAM mAnavInuM bhejuM te A rIte aMdhiyAra rahe evu nathI. eNe joyuM ke atyAra lagImAM je kaMI thayuM che te te peAtAnI jAtane khAI te ja thayuM che. mAnavI zAstronA gulAma zI rIte banI zake? e te navAM zAstronI racanA karaze. eNe vicAyuM, huM A je kaMI karI rahyo chuM--dhana bheguM karuM chuM, kuTuMba vadhAruM chuM, sAmrAjyanA vistAra karu chuM---e badhuM te ThIka ja che; paraMtu chevaTe A badhuM zA mATe ? kAne mATe? huM koNa chuM? meM AkhI bAhya duniyA tA joI, paNa meM mArI peAtAnI jAtane tA joI ja nahIM! zuM mArI jAtanI paNa bhALa maLI zake che? A vicArathI prerAI ne keTalAka leAke, zAMtine mATe, jagaleAmAM jaIne vasavA lAgyA, ane peAtAnI jAtanI zeAdha karavA lAgyA.. enA pariNAmarUpe ApaNe bhAratamAM AdhyAtmika darzanAnI adhikatA joIe chIe. A adhyAtmavAdIonAM paNa judAM judAM zAstro ane kriyAkalApa che. A adhyAtmavAdIonI ja paraparAmAM eka e samAja che ke je peAtAnI hastIne Aja lagI TakAvI rahyo che; ane jene Aje ApaNe " jaina samAja kahIe chIe. bhagavAna RSabha-devathI laI ne vamAna mahAvIra sudhImAM, jainonI paraMparAgata mAnyatA anusAra, cAvIsa mahApuruSA thayA, jemane te tI kara kahe che. emanuM "" Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43. jaina saMskRtine saMdeza kahevuM che ke, tattvajJAnanI daSTie, e badhAe ekasarakho ja upadeza Apyo che. samaya anusAra AcAranuM badalAvuM anivArya hovA chatAM tattvajJAnanI bAbatamAM badhAno eka ja mata rahe che. saMbhava che ke A vAta aitihAsikenA gaLe na Utare, paNa AnI satyAsatyatA pArakhavAnuM ApaNI pAse koI sAdhana nathI. jaina vidvAno A tIrthakaronI hayAtIne je samaya . batAve che enuM parIkSaNa karavAnuM paNa ApaNI pAse koI sAdhana nathI. Ama chatAM RSabhadeva ane neminAtha, A be ItihAsakALa pahelAMnA mahApuruSonA astitvamAM zaMkAne keI sthAna nathI--emanA nizcita samayanI bAbatamAM bhale ne saMdeha heya. bhagavAna pArzvanAtha ane bhagavAna mahAvIranA saMbaMdhamAM to have aitihAsika leke paNa. niHsaMdeha banI gayA che. paNa jaina tatvajJAna ane AcAranA upadeze rUpe Aje ApaNI sAme je kaMI graMthastha thayelI sAmagrI mojUdache, e to bhagavAna mahAvIranA upadezanuM ja phaLa che. bhagavAna mahAvIre pArdha paraMparAmAMthI ghaNuM zIkhyuM ane samajyuM haze, ane potAnA upadezanI dhArA e paraMparAne anurUpa vahevaDAvI haze. tethI, ApaNe. eTaluM to kahI zakIe chIe ke, joke pArdhano upadeza ApaNuM sAme nathI, tema chatAM bhagavAna mahAvIranA upadezanA rUpamAM ApaNI sAme je kaMI che, emAM ghaNo kharo pArzvano ja upadeza samaja joIe--pachI vANuM bhale ne mahAvIranI hoya. kharI rIte bhagavAna mahAvIra pachI emanI vANInA AdhAre emane upadezonI je saMkalana karavAmAM AvI che, temAM bhagavAnanA pitAnA zabdo keTalA che, e cokkasa rIte tAravavuM muzkela che. ATalI aitihAsika bhUmikA pachI. ApaNe jainadharmanA upadezanA mukhya saMdezane joIe. AtmajJAna ane apramAda upara bhAra AcArAMga sUtranA pahelA sUtramAM ja ema kahevAmAM AvyuM. che ke "saMsAramAM ghaNuMkharA mANaso evA che ke jemane e vAtanI. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 jainadhama ciMtana kayAMthI Avyo chuM ane kayAM javAne chuM? khabara ja nathI ke huM mArA AtmA punarjanma dhAraNa kare che ke nahIM ? huM kANu hatA ane mAMru zuM thavAnuM che ? AvI AvI khabatAne je peAtAnI meLe jANI le che athavA khIjA jJAnI puruSa pAsethI samajI le che, tee ja AtmavAdI che, tee ja kriyAvAdI che, teo ja leAkavAdI che ane te ja kamavAdI che." A eka ja vAkayamAM bhagavAna mahAvIre peAtAnA samagra saMdeza saMbhaLAvI dIdheA, ema kahevAmAM Ave te te atizayeAkti nahIM gaNAya. bhagavAna buddhe A ja vAtane peAtAnI rIte karI hatI. emanuM kahevuM evuM hatuM ke ApaNe keNu hatA ane zuM thazuM, e vAteAne jANavAnI phikara na karatAM phakta eTaluM ja jANIe ke AtyAre ApaNe du:khI chIe ane e duHkhathI mukta thavA cAhIe chIe, teA e kayeA mA` che ke jenA upara cAlavAthI ApaNe duHkhathI mukta thaI zakIe ? -- bhagavAna mahAvIre nivANunI prAptine mATe AtmajJAnane paheluM sthAna ApyuM che, kAraNa, jo AtmA ja na heAya te! du:khathI mukata kANu thaze ? emaNe kahyuM che ke, eka AtmAne jANe; e eka AtmAne jANavAthI ja badhuMya jANI zakAya che. emaNe AtmajJAnane jIvavijJAnane eTaluM AgaLa vadhAyu ke emane satra--pRthvI, pANI, pavana, agni, ` vanaspati vageremAM--jIva ja jIva dekhAyA. eTale pachI emaNe peAtAnI dalIlane AgaLa vadhArI ke, ApaNI pratyeka pravRtti evI hAI joI e ke jethI khIjA jIvAne du:kha na pahoMce; kema ke ApaNI jema te paNa sukhane ja icche che. kadAca ApaNe peAtAnA taraphathI badhAne sukhI karavAnA prayatna na karI zakIe, paNa ApaNe ApaNI peAtAnI pravRttine eTalI maryAdita te avazya karI zakIe chIe ke jethI ApaNe e badhAmAMthI kAI ne mATe du:khanA nimitta na banIe. gItAmAM badhI pravRtti karavAnI vAta che, paNa bhagavAna zrIkRSNe ene mATe Asaktine tyAga karavAne upadeza ApyA che. bhagavAna mahAvIre pravRttine Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRtine saMdeza 45 : maryAdita karavAne mahattvapUrNa upadeza Ape, ane je pravRtti aparihArya heya, ene paNa apramatta banIne karavAno upadeza Ape che. anAsaktithI baMdhana nathI thatuM ane apramAdathI paNa baMdhana nathI thatuM. A rIte jyAre mAnavI potAnI pravRttine maryAdita karIne bIjAne duHkha na pahoMce eno vicAra kare che, tyAre ene badhAnA ! mitra banavuM paDe che. aMtamAM e kalyANamitra koInI sAthe svArthI . saMbaMdha nathI rAkhato; e koIne nathI thato ane keIenuM nathI thatuM.. enA manamAM zatru ane mitra badhA samAna thaI jAya che. to pachI. e potAnA kuTuMbamAM kevI rIte goMdhAI rahe? potAnA rAjyamAM kevI rIte phasAI rahe ? e badhAne tyAga karIne potAnA AtmanirI... kSaNane mATe araNyane Azraya le che. tyAM e ugra tapasyA karIne ? pitAnI jAtane kuMdananI jema zuddha karIne kRtakRtya thaI jAya che. e ja nirvANa che. - ahaM ane mamatvanA tyAgane bhagavAna buddhane upadeza bhagavAna buddhe potAne nirvANamArga AtmavijJAna upara sthira nathI karyo; emanuM kahevuM ema hatuM ke AtmavijJAnathI kaze. lAbha nathI. hAM, eTaluM to spaSTa che ke jyAre mAnavI potAnA svataMtra astitvane "huM chuM" e rIte samajI bese che, tyAre A : "huM" thI mamatva janme che. e samajavA lAge che A A mAruM "che, "A mAruM nathI", "A mane game che", "A mane pasaMda nathI". A rIte dareka vastunI e pitAnA "maTuM" nI daSTie parIkSA kare che, potAnA rAgadveSane vadhAre che, ane bhUMDI rIte saMsAracakramAM phasAI jAya che. tethI A cakramAMthI bahAra nIkaLavAno uttama upAya e ja che ke "huM"ne-A ahaMkArane-nairAmya-bhAvanAne baLe dUra karavAmAM Ave. Ama karIne jyAre e "huM" thI mukta bane che . tyAre e kalyANamitra bane che. na koI enuM che ane na e keIna. pachI e saMsAramAM zA mATe phasAI raheze ? ene mATe to gharane. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 jainadhama cittana * tyAga karavA e ja ucita che ane dhyAna dvArA peAtAnI e prajJAne praka sAdhIne kRtakRtya thavu, e ja enuM nirvANu che. A rIte ApaNe joIe chIe ke bhagavAna mahAvIre jyAre AtmavijJAnanA vistArathI nirvANunA mArgo batAvyA tyAre bhagavAna buddhe AtmavijJA-nanA sa'kAcathI nirvANu mAnyuM. jAtineA nahI' paNa tapasyAnA mahimA A AdhyAmika dRSTine lIdhe ja buddha ane mahAvIra-banne mahApuruSAe potAnA samayamAM brAhmaNa, yati, bhikSu, jarI, mu'DI, yajJa, jAti, bhASA, tI, snAna vagere zabdonA je artha janatAmAM pracalita hatA tene badalI nAkhyA. jUnA zabdonA upayAga karIne ja emaNe emanA AdhyAmika dRSTie navA atha karyAM. AnuM pariNAma e AvyuM ke eka cAMDAla jAtinA jaina bhikSu, bhikSAne ke mATe, brAhmaNonA yajJamAM jaIne emane yajJanA AdhyAmika atha samajAvavAmAM saphaLa thAya che. jyAre brAhmaNeAe kahyuM ke dAnane mATe supAtra brAhmaNu ja che, tyAre e cAMDAla zramaNe tarata ja javAba ApyA ke tame kahyuM e te ThIka che; paNa zu je krodhI che, parigrahI che, jUTAmeAlA che, cAra che, abrahmacArI che, e brAhmaNa kahevAya ke tee ke jeo AvAM kukRtyathI virata che te? jemaNe popaTanI jema vedone geAkhI rAkhyA che tee brAhmaNa che ke jemaNe zAstranI - sArabhUta vAtAne peAtAnA jIvanamAM utArI che te brAhmaNa che? e brAhmaNo zaramAI jAya che ane e cAMDAlanuM zaraNa svIkAre che ane ekAeka elI UThe che ke duniyAmAM chevaTe tapasyAne ja mahimA che; jAtinuM keAI mahattva nathI. Atmadrumana : sukhanA sAcA mAga bhagavAna mahAvIre sukhanA sAcA mA darzAvatAM kahyuM ke khIjA- enuM damana karavAne badale pahelAM peAtAnI jAtanuM ja damana kare.. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRtine saMdeza pitAnI jAtanA damanathI, pite jAte ja iMddhiAnA vijetA banavAthI, badhAnuM damana thaI jAya che, ane enA phaLarUpe sukha ja maLe che. jeNe pitAnI jAtanuM damana karyuM che, enuM damana koI paNa vyakti mArajhUDa karIne ke ene vadha karIne nathI karI zakatI. eTalA mATe ja zreya emAM ja che ke pahelAM potAnI jAtane saMyamI ane tapasvI banAvIne vijayI banAvavAmAM Ave. pravajyA levAne mATe taiyAra thayelA namirAjane jyAre idra ema kahyuM ke pahelAM Apa ApanA duzmanane harAvIne pachI khuzIthI saMyama grahaNa kare, tyAre e rAjarSie zatrunuM damana karavAno je mArga batAvyo te atyAranA lokone eka na utsAha ane eka navI daSTi Ape evo che. emaNe kahyuM : "yuddhamAM jaIne hajAre ane lAkha yoddhAo upara vijaya meLavavo saheluM che, paNa potAnI jAta upara vijaya meLavavo muzkela che; Atmajaya e ja parama jaya che. A parama jayane choDIne huM e tuccha jayanI pAchaLa zA mATe devuM ? AdhyAtmika yuddha-eTale ke potAnI jAta sAthenuM potAnuM yuddha-ja jyAre mArI sAme AvIne UbhuM che, to huM A bAhya yuddhamAM zA mATe phasAuM? je yuddhano uddeza sukha ja hoya, ane je e sukha mane mArI pitAnI jAta upara vijaya karavAthI maLI zakatuM hoya, to huM nAhaka zA mATe saune mArato pharuM ? jema jema huM bIjAo upara krodha karIza, bIjAone bhArata pharIza, tema tema mAruM vera te vadhatuM ja raheze, ane chevaTe e mAre potAno ja nAza karI deze! to to pachI sAruM to e ja che ke huM krodhano ane verano ja nAza karavAno prayatna karuM. emano nAza karavAmAM bIjA kiIne duHkha pahoMcADavAnI to kaI vAta ja nathI; ane huM sukhI thaI jAuM chuM". atyAranI A duniyA, je bIjAonA saMhAramAM rata che, ene mATe jaina saMskRtino A saMdeza samayane anurUpa ja lekha joIe. onal Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana kaSTa sahananI jarUra lokomAM jyAM lagI kaSTone sahana karavAnI zakti nathI AvatI tyAM sudhI pratihiMsAnI javALA saLagatI ja rahe che. jaina zramaNone mATe, samabhAvapUrvaka, aneka prakAranAM kaSTa sahana karavAno vidhi bhagavAna mahAvIre batAvyo che. emaNe je kaMI kahyuM che e kaMI narI kalpanA nathI. emaNe potAnA sAdhaka jIvanamAM je kaSTo sahyAM hatAM, enuM varNana sAMbhaLIne ApaNuM rUMvADA khaDAM thaI jAya che. A anubhavamAM ja emaNe je kaMI prApta karyuM e ja zramaNone zIkhavyuM che. sahanazakti ane kSamAnuM phaLa samajAvatAM emaNe je kaMI kahyuM che te khUba utsAhavardhaka che. emaNe kahyuM ke, jyAre koI tamane gALa. Ape, pIDA upajAve ane aMte tamArI hatyA karavAnI ceSTA kare tyAre paNa ema ja mAnaje ke e te ajJAnI che; huM paNa enI jema krodhAvezamAM AvIne enI hatyA karavA lAguM to mArAmAM ane enAmAM zuM phera ? mane mArIne paNa e mAruM zuM bagADI zakavAno. che ? AtmAnI sAthe je A zarIranuM baMdhana vaLageluM che, e baMdhanane ja to e hatyAro chedI rahyo che ! are, A rIte mAruM baMdhana chedAI jAya enA karatAM rUDuM bIjuM zuM ? mArA AtmAno to nAza thato ja nathI, pachI mane bhaya kono ? mRtyune jItavAno A mahAmaMtra AjanI bhayagrasta duniyAne pharI zIkhavavAnI jarUra che. ane mahAtmAgAMdhI atyAre e ja kAma karI rahyA che. ' atyAranI duniyAmAM yuddhajanya tema ja bIjAM aneka prakAranAM kaSTo dekhAya che; e badhAMya tRSNamUlaka che, e vAtano inakAra keNuM karI zake ema che? prAcIna samayamAM buddha ane mahAvIre tema ja emanI pahelAMnA aneka saMtoe A tRSNAyano, bhajano, ane namra banavAno ja upadeza Apo hato. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRtinA saMdeza aparigrahanI jarUra bhagavAna mahAvIre kahyuM che ke jema jema lAbha thatA jAya che, tema tema tRSNA vadhatI jAya che; e teA AkAzanA jevI ananta che. eka mANasane AkhI duniyAnI soMpatti ApI devAmAM Ave tApaNu ane sa MteASa nahIM thAya. ane jo A rIte badhAya tRSNAvALA banI jAya te pachI enuM yuddha sivAya bIjuM pariNAma paNa zuM AvI zake? eTalA mATe mAnavajAtanuM bhalu emAM ja che ke e aparigrahanuM vrata svIkAre. je akicana che, jene kAI vastu upara meAha nathI, e bIjAenI sAthe zAne mATe yuddha karaze? A vratane ja svIkAra karIne mithilAnA nami rAjiSa bhaDake aLasI mithilAne joI ne paNa kahI zakayA ke AmAM mAruM te kaMI baLatuM nathI ! jenI pAse kazuM ja nathI e ja sukhanI nIMda laI zake che. mULa hindI uparathI ] 49 .. --" vizvavANI varSa 2, bhAga 4, saMkhyA 3. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstrAjJAone hetu . jainadharma puruSapradhAna che. jainadharmanA jeTalA pravartaka thayA te badhAya manuSya ja hatA, paNa bheda e ja hato, ke sAdhAraNa manuSyothI te badhA UMcA UThela hatA-vItarAga hatA. temanA Adeza ke upadezano sAra e ja che ke badhA jIvo jIvavA mAge che, koI bharavA mAgatuM nathI; mATe evI rIte jIvavuM ke jethI bIjA jIvane trAsa na thAya. A upadezanI AsapAsa ja jainadharmanA badhA vidhi-niSedha goThavAyA che. AcArAMgAdi zAstromAM bhagavAnano upadeza ekatra karavAmAM Avyo che ane AcArAMga, dazavaikAlika, chedazAstro e badhA graMthamAM krame karI apavAdo vadhyA ja che, ghaTayA nathI. vidhiniSedhomAM paNa ghaTADo vadhAro thayo che. e badhuM game teTaluM parivartana thayuM hoya chatAM e badhAno ekamAtra uddeza e ja che ke manuSya evI rIte jIvavuM, jethI Atmahita to thAya paNa paranuM ahita na thAya; eTaluM ja nahIM, paNa AtmahitanI sAthe sAthe parahita paNa thatuM rahe. jainadharmanAM zAstrono uddeza paNa eka ja che. Adeze e mukhya nathI, paNa sAdhakanuM jIvana mukhya che. e jIvanane anukULa Ave te AdezanuM ja anusaraNa karavAnuM che ane je AtmahitathI pratikULa hoya te game te zAstramAM lakhyuM hoya paNa sAdhaka tenuM anusaraNa nahi kare. ghaNIvAra ApaNe upadezakenA moDhe "TIU ghara " Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 zAstrajJAno hetu -bhagavAnanI AjJAnA pAlanamAM dharma che-evuM sAMbhaLIe chIe, paNa bhagavAnanI AjJA kone gaNavI ane kone na gaNavI eno nirNaya to te kALanA puruSoe ja karyo che. evI koI eka dhruva AjJA che ja nahi, jenA viSe kaI paNa apavAda na hoya; eTale chevaTe AcArya saMghadAsa gaNuM mahattara ane AcArya haribhadra jevAe to kahI dIdhuM ke bhagavAne A karavuM ke te na karavuM evuM kazuM ja kahyuM nathI. paNa satya mArganuM-saMyamamArganuM anusaraNa karavuM e dhruvamaMtra ApI dIdho che. eTale kharI rIte AjJAno e artha samajavo joIe ke AtmA sAkSI Ape ke AmAM mAruM hita che te ja karavAnuM che. mahApuruSonA dizAsUcanane leke AjJA evuM nAma ApI de che, paNa kharI rIte mArga pote ja pasaMda - karavAno hoya che. jyAM sudhI manuSya pote pasaMdagI karato nathI ane mAtra bIjAnA nirdezAnusAra cAle che, tyAM sudhI tene dharma AtmasAt thato nathI. ane jyAM sudhI dharma AtmasAta thAya nahi, tyAM sudhI te game teTaluM anuSThAna kare, paNa te dharma zuddha samyakatvamAM pariNamato nathI. eTale kevaLa bIjAnI AjJAno svIkAra, e ja dharma nathI, paNa aMtarAtmAnI AjJAno svIkAra e dharma che. - "akhaMDa AnaMda', ogasTa, 15ra. 1. na vi kici aNunnAyaM paDisiddhaM vA vi jiNavariMdehiM / __ esA tesiM ANA kajje sacceNa hoyacaM // vRkrInsamASya, gAthA. 2330 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 jaina AcAranA mULa siddhAntA jaina AcAranuM dhaDatara samajavA mATe vaidika ane bauddha AcAra viSe paNa theADu jANavuM jarUrI che. e vinA jaina AcAranA ghaDataramAM kayAM kayAM tattvAe kevI rIte bhAga bhajavyA che e samajavuM kaheNa che. vyaktinA AcArane adhikAMza samAja upara AdhAra rAkhe che. ane jaina samAja ke sadha kadI paNa ekalA-aTUlA rahyo hAya tema jaNAtuM nathI. jaina samAja sadaiva vaidika samAjanI vacce rahete AvyA che ane vacalA kALamAM bauddha saMdha sAthe paNa tene sa Mpa rahyo che. AvI sthitimAM jaina sadAcArane samajavAnI cAvI kevaLa jaina zAstramAM nahi, paNa vaidika ane baud AcAranI tulanAmAM paNa rahelI che e spaSTa che. eTale prathama vaidika AcAranA mULa sroto viSe theDu. vivecana karIne bauddha AcAranA srotane saMketa karyAM pachI ja jaina AcAra viSe vivecanA karavI saMgata che. vaidika AcAranA srota vaidika para'parAne AdhAra veda che, eTale vaidika AcAraneA mULa srota zruti-veda che; ane te apauruSeya hAya ke IzvarapraNIta hAya-ane sthitimAM te saMdAcAranI bAbatamAM AMjJArUpa che. emAM tarka ke upapattine sthAna nathI. amuka AcaraNa zA mATe karavuM enA kAraNamAM UtaravAnI AvazyakatA nathI; mAtra te vedapratipAdita che. eTaluM ja Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina AcAranA mULa siddhAMtA 53 paryApta che. veda uparAMta smRtie paNa sadAcAramAM pramANa che. ema mAnavAmAM Ave che ke smRtinuM mULa veda che, tethI te paNa sadAcAra viSe pramANa che. evA smRtipratipAdita AcAra, jenuM mULa vidyamAna vedamAM maLatuM hAya, ene mATe paNa ema ja mAnavAmAM AvyuM che ke tevA AcAranuM mULa vedamAM ja che, paNa vedane te aza naSTa thayeA che. Ama vedapratipAdita AcAranuM ja samana smRtie kare che ema manAyuM che--joke vastusthitie jotAM smRtiemAM evA ghaNA AcArA che, jenuM mULa te vedamAM nathI ja, paNa UlaTu vedapratipAdita AcArathI te viruddha paNa jAya che. bAdanA nibandhakArAe A viredhanuM samAdhAna karavA prayatna karyAM che, paNa te bacAva lUlA jaNAya che. kharI vAta evI che ke smRtikAe potAnA kALanI mAnyatAone niyamanuM rUpa ApI dIdhu che, ane vedanI prativhAne| mAtra temAM prAmANya lAvavA pUrate| ja upayAga karyo che. zruti ane smRti uparAMta tidvaMdenuM zIla-anuSThAna paNu AcaraNumAmAM pramANa gaNAya che. AneA atha e thAya ke jene AdhAra zruti ane smRti bannemAM na maLatA hoya, chatAM paNa tadvaMdo kAI anuSThAna karatA hAya, te te sadAcAra paNa anuyAyIo mATe mAdaka ane che. A uparAMta dharmAcaraNanA strota tarIke purANA paNa che. purANAmAMnAM kathAnakAmAMthI paNa amuka paristhitimAM karaNIya ane akaraNIya zuM enA nirdeza maLI rahe che. eTale purANAne paNa sadAcaraNunA srota tarIke gaNavAmAM Ave che. chatAM paNa AcaraNu viSe jyAM zaMkA upasthita thAya tyAM pariSada arthAt veda ane dha zAstrajJAnI sabhA je nirNaya Ape te paNa sadAcAranA srota bane che. Ama srotA aneka chatAM e badhAnuM mULa udgamasthAna veda che. ane temAM je sadAcAra na hoya te paNa chevaTe teA tethI aviruddha heAve! ja joIe, ema manAyuM che. dekhItI rIte keAI sadAcAra vedathI viruddha jaNAya teApaNu te vethI aviruddha ja che evI upatti zeAdhI kADha Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 24 jainadhama citana vAmAM Ave che. eTale ke badhA AcAranuM mULa veda che ane vedathI je viruddha hoya te dharmajanaka banI zake nahi athavA te dhama gaNAya nahi. Ama vaidiko mATe veda e AcaraNanI bAbatamAM pramANa che. ' paNa AnA artho koI ema kare ke vedakAlIna AcAra ja Aje hindu samAjamAM pravarte che, te te meTI bhUla kare che. vastusthiti evI che ke smRtikArA ane nibaMdhakArAe potapotAnA kALamAM pracalita ane parivartita AcArAnuM ` samarthana karyuM che; ane keTalAka vedakAlIna AcArene te kalivarjya gaNIne vedavihita chatAM varjya gaNyA che, ane tene badale samakAlIna pracalita ane parivatita AcArAne grAhya gaNyA che. Ama chatAM eka vastu spaSTa che ke tee e parivartita AcArAne paNa vedathI aviruddha che ema sthApavAneA prayatna te| avazya kare che. tethI ema kehI zakAya ke temane mATe te badhA AcAre vedavihita jevA ja che ane temanuM prAmANya vedathI ja che. eTale ke badhA AcAranuM mULa tee vedamAM ja zeAdhe che pachI bhale vedamAM emAMnuM ApaNI dRSTie kazu ja na hAya. saMkSepamAM ema kahI zakAya ke vedathI Aja sudhImAM AcAranuM samAyanukula parivartana thatu ja AvyuM che. ane te parivartanane khuddhiaLe veda-avire dhI siddha karavAmAM paDitAnA pAMDityano upayega thatu rahyo che. vastusthitie AjanA rUDha AcArAnA samarthanamAM vedamAMthI bahu ja thADu maLI zake ema che e svIkAravu joie; eTalu ja nahi paNa AjanA hindukeDanA dhArAmAM AvatA ghaNA sudhAraka AcArAnuM samana vedamAMthI maLe che; chatAM Azraya te! e che ke sanAtanI hindue vedanuM nAma laI ne hindukeDano virodha karatA rahyA che. 1 vizeSa vivaraNa mATe jIe DaoN. alTrekaranuM < Sources of Hindu Dharma," Pub Institute of Public Administration, Sholapur. .. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina AcAranA mULa siddhAMtA bauddha AcAranA srota bauddha vinaya arthAt AcAranA niyamAnuM sarjana karavAno adhikAra kevaLa bhagavAna buddhane ja che. temanuM nirvANa thayuM tyAre keTalAka bhikSuo kahevA lAgyA ke have ApaNe svataMtra thaI gayA, ApaNAM uparanuM niyantraNa dUra thayuM, eTale phAve tema vartana karI zakIe chIe. A sAMbhaLI zraddhALu DAhyA pAMcase virAe saMgIti karI ane bhagavAna mudde je AcAranA niyamAnuM pravana karyuM hatuM tene saMbhArI saMbhArIne je saMkalana karyuM` e ja 'vinayapiTaka ' nAme oLakhAya che. baudhamAM aneka saMdha ane saMpradAyabhedo thayA, paNa e badhAnA vinayamAM, nahivat bheda che. e sarvene eka vastu samAna rIte mAnya che ke AcAranA niyamAnuM sarjana te bhagavAna buddha ja karI zake che. A uparathI kahI zakAya ke aududharmamAM AcArano srota kevaLa bhagavAna buddha ja che. pa auddha vinayanA niyameAmAMthI sadha Avazyaka samaje te ati gauNa niyamene DhIlA paNa karI zake che, athavA te tevA ati gauNa niyameAnuM ullaMdhana paNa karI zake che, evuM nirvANu samaye bhagavAna mudde bhikSu AnaMdane kahela. chatAM paNa saMgItimAM ekatra thayelA bhikSue evA ullaMghananA pakSamAM na thayA ane nAnA-me!TA badhA ja niyamenuM pAlana karavuM Avazyaka che ema temaNe nakkI karyuM. kAraNa ke bhikSu AnaMde bhagavAna buddha pAsethI e spaSTIkaraNa mAgyuM na hatuM ke kayA kayA niyameAne bhagavAna buddha ati gauNu gaNatA hatA. bhagavAna buddhanA nirvANa pachI se| varSe amuka bhikSuenA AcAramAM keTalAka niyameAmAM zithilatA AvI. ane evI zithilatA vihita che athavA tene yuddhavacananuM samana che, ema te kahevA lAgyA, tyAre pharI pAchA 700 virA ekatra thayA ane niya karyAM ke evI zithilatAnA samanamAM buddhuvacana nathI. tethI vinaya Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana viruddhanA evA zithila AcAranuM vajana karavuM joIe. Ama e spaSTa che ke bauddhoe e spaSTa rIte svIkAryuM che ke AcArane strota kevaLa bhagavAna buddha che. temAM apavAda karavAne adhikAra ke Ine paNa nathI; eTaluM ja nahi paNa gauNa niyamanuM atikramaNa karavAnI saMghane chUTa buddhe ApyA chatAM nizcita gauNa niyamo kayA e aMge buddhanI nizcita sUcanA nahi hovAthI emAM paNa saMghe chUTa svIkArI nahi. A vastu saMghanI bhagavAna buddhamAM apratima niSThA batAve che, ane AcAramAM ekamAtra buddhanuM ja apratihata prAmANya svIkAre che.' vedapratipAdita AcAra e AjJA che ane temAM tarka yA- upapattine keI sthAna nathI; jyAre budde je je AcAranA niyamo banAvyA che, te zA mATe banAvavA jarUrI hatA, tenuM spaSTIkaraNa karAvatI vastukathA vinayapiTakamAM ApavAmAM AvI che. sAmAnya rIte kahI zakAya ke je kAryothI lokApavAda thAya tevAM kAryono niSedha budde karyo che. ane niyamapAlananuM aucitya paNa siddha karavAno prayatna pade pade vinayamAM spaSTa dekhAya che. bauddha AcAramArganI eka khAsa vAta e che ke pAlanakartA tenuM phaLa pratyakSa kare che ane bIjAo paNa bauddhonA AcAramArganuM pariNAma joI zake che. arthAt adaSTa phaLa upara buddhano bhAra nathI, paNa prayA phaLa upara buddhano vizeSa bhAra che. vaidika ane bauddha AcAramAM A eka dhyAnamAM levA jevo bheda che. jena AcAra dazana ane AcAra jaina AcAra vicara jaina darzananA vicArathI judo thaI zake che nahi, eTale dArzanika vicArone anukULa rahIne ja jaina AcAranuM ghaDatara thaI zake, e vastu svIkAravI joIe. sAmAnya rIte evuM - 1. juo vinayapiTaka, paMcazatikA skaMdhaka ane saptatikA aMdhaka. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina AcAranA mULa siddhAMtA 57 jovAya che ke dArzanika siddhAMta eka hAya che ane AcArane siddhAnta tethI viparIta ja hAya che. kahevata te evI che ke vicAra teveA AcAra. paNa mATe bhAge dAnika vicAra sAthe AcAranI sagati meLavavA dhArmikAe prayatna nathI karyAM, e khAsa karI bhAratamAM te spaSTa che. vaidikAe dAnika siddhAntanI parAkASThA advaita siddhAnta sthApIne prApta karI ane saMsAramAM je kAMI che te eka brahma athavA paramAtmAne ja vistAra che ema vicArathI nakkI karyuM; paNa e vicArane anukULa jo AcAranuM ghaDatara thayuM hota te! bhAratavaSanI paristhiti Aje judI ja hAta. nAta-jAtanA bheda, spRsyAspRzyatA, prAntIyatAvAda, bhASAvAda Adine kAraNe bhAratIya samAja Aje je chinnabhinna dazAmAM che te kadI paNa na hota; tene badale 'vasudhaiva kuTu'ba'mAM mAnanArA eka Ada` samAja bhAratamAM nimita thayA hota. paNa durbhAgye vicAra pramANe AcAranuM ghaDatara nathI thayuM e spaSTa che. dAAnika diSTae vaLI bIjI paNa eka Ti tarapha jaina AcAryoe vaidikAnuM dhyAna kheMcyuM che; te e ke AtmAne be phUTastha-ekarUpa mAnavAmAM Ave te AtmAmAM budha-meAkSanI vyavasthA, punarjanma, eka avasthA vaTAvIne bIjI avasthA prApta karavAne sabhava ane aMdhathI chUTavA meAkSa mATenA prayatna mATe Avazyaka AcaraNane paNa saMbhava nathI. sAmAjika dRSTie paNa je dAnike ekAMta nityavAdamAM mAnatA hoya temane mate sAmAjika sudhAra ke AcaraNanuM parivartana ke rAjanaitika vicAradhArAnuM parivartana pazu zakaya nathI, sa Mbhavita nathI. eTale temane samAja ekarUpa rUDhicusta ja sabhave. AthI UlaTu, je dAniko AtmAne phUTatha na mAnatA pariNAmI nitya mAne temane mate ja parivartanane avakAza rahe che. ane parivartana jIvananA vaiyaktika, sAmAjika, rAjanaitika, Arthika Adi sa kSetroe savita atI zake che. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana * jena AcAranuM anekAMtamUlaka ghaDatara jenoe dArzanika siddhAnta tarIke jyAre anekAMtavAdane svIkAryo, tyAre jIvananA pratyeka kSetramAM parivartanane avakAza che ema svataH svIkArI lIdhuM. pariNAma e AvyuM ke jenonA abhyadayakALamAM jenadharma e eka sudhAraka dharma tarIke svataH prasiddha thayo. vaidikonI saMkucita varNavAda, uccanIcapaNanI bhAvanA, spRsyAspRzyatA, strI-puruSanA asamAna adhikAra Adi mAnyatAothI viruddha jainanuM AcaraNa hatuM. ane te temanA pitAnA dArzanika siddhAntane anusAra hatuM. paNa durbhAgye jainadharmanI A potAnI zakita vaidikonA prabhAve kALakrame kSINa thaI gaI ane atyAre e samAja vaidika samAjathI koI paNa rIte sudhAraka dRSTie athavA te krAMtikArI vicAranI daSTie koI paNa jAtanuM pArtha kaya dharAve che, evuM kahI. zakAya tema rahyuM nathI. eTale ke mULe temAM AcAramAM krAMtikArI ane sudhAraka daSTibindu potAnA dArzanika siddhAnta anekAntavAdane kAraNe " hatuM e tathya chatAM, Aje jaina samAja paNa dikanI jema ja vicAra pramANe AcAra nathI dharAvato e paNa tathya che. eTale ke AjanI sthiti pramANe samagra bhAratavarSanI samasyA vicArane anukULa AcAranA ghaDataranI che. vedika ane jaina bane potapotAnA dArzanika siddhAntane anusarI je AcaraNanuM ghaDatara kare to samAja ucca. sthitie pahoMce evI saMpUrNa zakyatA che ja. AjJAe dhama: tarka ane AcAra - jaina AcAranI bAbatamAM je eka vastu upara bhAra apAyela ApaNe joIe chIe te che-"cAnA dho-arthAta bhagavAnanI A jJAnA pAlanamAM dharma che, e vAta. A uparathI eka vastu uparauparathI. ema samajAya che ke vedavidhi arthAt AjJA ane jinanI AjJA e. banne sarakhI rIte AjJA heI ataryuM che, paNa vastusthitimAM saheja Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina AcAranA mULa siddha paTa bheda che ane e bhedamAM ja jaina ane vaidika AcArane maulika bheda che. bauddha AcAranA niyamanA ghaDataramAM koI ne koI prasaMganI upasthiti anivArya manAI che. ane upasthita paristhitimAMthI mArga kADhavA AcAranA niyamonuM ghaDatara krame krame thatuM gayuM che, te vinayapiTaka vAMcatAM spaSTa thAya che. paNa eno artha evo nathI ke niyamonA ghaDataramAM AcArano koI maulika siddhAnta kAma karato nahoto. buddhano mULa siddhAMta che ke kuzala kArya karavuM ane akuzalanuM nivAraNa karavuM. A siddhAntanI kacerIe pratyeka niyamane kasI zakAya; paNa kuzalAkuzalane aMtima viveka keNa kare ? e viveka buddha pote potAnA hAthamAM rAkhyo che. saMghe e javAbadArI nathI lIdhI ke te viveka karIne nakakI kare ke kuzala zuM ane akuzala zuM? paNa. AthI ema nathI samajavAnuM ke budde je viveka karyo che te atakya che. buddhano to e dAvo hato ke huM je kahuM chuM te prajJAthI kahuM chuM ane zrotA e svIkAratAM pahelAM potAnI tarka ane buddhizaktine avazya upaga. kare, ane parIkSA karyA pachI ema jaNAya ke buddhavacana tathya ane hitakara che te ja tene svIkAre. eTale ema kahI zakAya ke AcAranA viSayamAM aMtima satya buddhanI AjJA che, ema chatAM e AjJA atakya nathI manAI tyAre vaidika vidhi viSe evuM nathI. uparanA vivecanathI spaSTa che ke vaidika AjJA e ekAMtarUpe ataryA che, jyAre bauddha AjJA tarkasiddha che. paNa jainonI prakRti to anekAMtavAdI che eTale AcAranA niyamo viSe te ekAMtavAdI banI zake nahi. AcAryonuM kahevuM che ke AjJA e dhama che e sAcuM, paNa je AjJA ApavAmAM AvI che tenuM mULa bhagavAnanA alaukika kevaLajJAnamAM che eTale laukika jJAna vaDe enI samagrabhAve parIkSA thaI zake nahi. keTalIka vAtomAM laukika jJAnanI pravRtti thaI zake che eTale teka vaDe temanI keTalIka AjJAonI siddhi saMbhave che, paNa evI. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana - ghaNaya bAbata che, jemAM laukika jJAnane-takazaktine-saMcAra ja thaI - zake ema che nahi. eTale evI bAbato tarkasiddha nathI. arthAta jena AnA samagra bhAve tarkasiddha mAnavAnA pakSamAM jena AcAryo nathI : AMzika takasiddha che ane AMzika tarkasiddha nathI. A pramANe jene AjJA kevaLa tarkazuddha che ema kahI zakAya nahi ane temAM takanI gati nathI ja ema paNa kahI zakAya nahi. A madhyama mArga jainanA anekAMtavAdanuM sIdhuM pariNAma che. jena AcAranA strota ane e anekAMta, AcAra viSenI AjJAonA ghaDataramAM paNa kArya kare che. vaidikanAM vedamRtinI jema jaina AcArano mULa strota jaina tIrthakaranuM zruta che. chatAM e zrutamAM AcAranA samagra niyamanuM vidhAna thaI gayuM che ema nathI manAyuM; jyAre vaidike mAne che ke samagra niyame vedamAM vihita che--pachI bhale vidyamAna vedamAM e niyamo maLatA na hoya. bauddhonI jema jaino ema paNa nathI mAnatA che ke kevaLa tIrthakara ja niyamonuM ghaDatara kare, bIjA keI nahi. jainoe spaSTapaNe svIkAryuM che ke amuka ja niyama tIrthakare kahyA che, ane, evA ghaNA niyama che je maulika zrutamAM che nahi, chatAM AcAryoe, te te samaye, AvazyakatA joIne, e maulika niyamomAM navA niyamo umeryA che. eTale A dRSTie jotAM jyAre bauddho ema mAne che ke mAtra buddha ja niyamasarjana karI zake che, tyAre jenenA mata pramANe kevaLa tIrthakara nahi paNa gItArtha sthaviro paNa mULa upadezane anukULa evA niyamonuM sarjana karavA samartha che. AcArya haribhadra to tyAM -sudhI kahe che ke tIrthakarIe to keI vidhiniSedha karyA ja nathI; mAtra eTaluM ja kahyuM che ke saMyamanI vRddhi thAya tevuM karavuM ane asaMyamamAM pravRtti na karavI. arthAta tIrthakare te AcArano maulika siddhAMta batAvI dIdho che. e siddhAMtane anusarI tene anukULa evA niyamo: Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina AcAranA mULa siddhAMtA 61. niyame sAdhaka svayaM dhaDI le. AcAya'nuM A mantavya kevaLa zaikSayika che; eTale tenA zabdArtha na letAM bhAvAtha levA joI e. tAtkSaya eTaluM che ke nAnA-moTA badhA ja niyameAne upadeza tItha kara nathI . karatA; ane evA upaderA deveza saMbhavita paNa nathI. mATe mULa - siddhAMtane anusarIne AcaraNanA vidhi-niSedhAnI parIkSA karI levI joI e. jyAre advaita paraMparAonu prAbalya vadhI gayuM ane vANInI aktine dAnikAne pUrA khyAla AvI gayA ane avAcyatA yA. anicanIyatAnA siddhAntanu sama na thavA lAgyuM, tyAre brahma e . ekAMta anirvAcya banyuM; eTaluM ja nahi paNa ' rotu. maunuM vyAyAnaM, ziSyAstu chinnavaMzayAH ' e aupaniSada siddhAntanuM kharuM rahasya hAtha . lAgyuM. e vakhate yuddha viSe paNa kahevAmAM Avyu ke temaNe peAtAnA samagra jIvanamAM eka akSara paNa upadeza rUpe kahyo nathI. ane jaina . tIthaMkarA viSe paNa digaMbara paraMparAmAM ema kahevAmAM AvyuM ke teo vaikharI vANInA prayAga karatA ja nathI, mAtra huMkAraneA ja dhvani nIkaLe che, je vividha bhASArUpe pariNata thAya che. eTale e kALanA AcAryAMnAM vacanAne aMtima pramANa mAnI zAstragata vastune vicAra karavA jaIe te vastusthiti spaSTa thavAne badale gUMcavaNu UbhI thavA saMbhava che. eTale AcAya haribhadranA ukata abhiprAyane ukta anubaMdhathI mukta karIne samajavAneA prayatna karavA jatAM dhUMca . ukelAvAne badale UlaTI jaTila ja banI javA saMbhava che. sArAMza e che ke jaina AcAranA mULa srota tIrthaMkara che. e mAtAnA alaukika pratyakSa vaDe karAla ane akAlanA viveka karI sAdhakane mATe Avazyaka evA vidhi-niSedhAnI prarUpaNA kare che. paNu munI mAphaka mAtra tIrthaMkara ja vidhiniSedhA kare ema jainAe svIkAyu nathI. ane e paNa svIkAyu nathI ke venI jema tI -- Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana karanA upadezamAM ja badhA vidhiniSedhe prarUpita thaI gayA che. paNa eTaluM svIkAryuM che ke samaya, deza Adine anusarI mULa sAdhanAne avirodhI evA niyamopaniyama tIrthakara sivAya bIjAonA AcaraNa ane upadezanA AdhAre paNa ghaDAyA che, je samagrarUpe jaina AcaraNane srota gaNAya che. jena AcAranA maulika siddhAnta : jJAna ane kriyA jaDa kriyAkAMDa yA ajJAnapUNuM AcaraNane jaina dRSTie AcAranuM nAma ApI zakAya nahi. sadAcAranI prathama zarata che satajJAna yA samyajJAna. prathama zraddhA athavA dRSTi zuddha thavI Avazyaka che. dRSTi zuddha thaye ja jJAna samyaga kahevAya che. arthapratibhAsarUpa jJAna to sarva kaI kare ja che. paNa e jJAna AdhyAtmika paribhASAmAM samya - tyAre ja kahevAya che, jyAre manuSya vastunuM mUlyAMkana karatAM zIkhe; -e mUlyAMkana laukika dRSTie nahi paNa AdhyAtmika dRSTie thavuM Avazyaka che. eTale ke mekSaprAptinI daSTie he pAdeyane viveka karavo anivArya che. evA viveka vinAnuM jJAna samyajJAna kahI zakAya nahi. ane evA samyajJAna vinAno AcAra e sadAcAra yA samyam AcAra kahI zakAya nahi. A vastune dhyAnamAM rAkhIne - ja kahevAmAM AvyuM che ke jJAna vinAno AcAra e gadheDA uparanA - caMdananA boja jevo che. enI gaMdhano AsvAda e zuM jANe? paNa bIje pakSe jJAna eTale zuM ane enI maryAdA zI, eTale ke jJAnanuM parimANa keTaluM ?--A viSe kahevAmAM AvyuM che ke AcaraNa mATe samagra vastuonuM tattvajJAna Avazyaka nathI, paNa jeno upaga AcAra mATe Avazyaka che teTaluM jJAna jarUrI che. jJAna eTale ochAma ocho Atma-anAtmaviveka to hovo ja joIe. paNa e viveka sAkSAtkAra koTino nathI samajavAne. paNa saMsAranI abhirucine badale mokSanI abhiruci prabaLa bane eTale viveka jarUrI che. saMpUrNa Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina AcAranA mULa siddhAMtA 3 jJAna te| mahAvrateAnA ane tapasyAnA pariNAme thAya che ane te sAkSAtkArarUpa hoya che; ane e jJAna pAchuM sa MpUNaeN cAritryanuM kAraNa ane che. A dRSTie 'jJAnapUrvakanI kriyA' mAM jJAnanA atha Atma-anAviveka sAmAnyarUpe samajave ne e, sAkSAtkArarUpa nahi. eve viveka prApta thatAM manuSyanI ruci mekSa prati thAya che ane tene lakSIne te je kriyA kare che, te vaDe tene meAkSa najadIka Ave che. Ama mAnavAthI ja mAsatusa muni jevA munienA AcaraNanI saMgati dhaTe che.e munine zAstrajJAna kazuM ja hatuM nahi, mAtra meAkSanI tamannA hatI. ane gurue je zabdo kahyA te paNa te yAda rAkhI zakyA nahi; chatAM paNa meAkSanI tamannAne kAraNe temathuM cAritra aLavAna banyuM ane te meAkSane pAmyA. AtmauSamyadraSTi * saccaritranA mULamAM je vastu AcArAMgamAM vAraMvAra kahevAmAM AvI che te che Abhaupamya. ahiMsAnu pAlana zA mATe karavu ?--enA javAbamAM ema ja kahevAmAM AvyuM che ke jagatanA veAmAM evA kAI nathI, jene pIDA pasaMda heAya. ApaNane pAtAne paNa pIDA pasaMda N nathI, teA pachI ApaNe bIjA jIvane zA mATe pIvA? AtmanaH pratioAni reSAM na samApare peAtAne pratikULa hoya evuM AcaraNa * bIjA pratye na karavuM A dRSTi te AtmaupamyadRSTi. A dRSTie AcaraNanuM ghaDatara karavAmAM Ave te jIvanamAM Ape|Apa mahAvratAne utAryA sivAya chUTake nathI. AcaraNa sAruM che ke narasuM enI parIkSA A AtmaupamyadaSTithI karavAnI rahe che. Ane ja khIjA zabdomAM ApaNe tyAM sAmAyika kahevAmAM Ave che. jIveA pratye samabhAva rAkhI --badhA jIve| mArI jevA ja che, ema mAnI--sAvadya pravRttine! tyAga karaveA te sAmAyika che. ane e sAmAyika vratanA ja vistAra pAMce 1 A muninI kathA mATe jIe uttarAdhyayana sUtra, ceAthA adhyayananI TIkA Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadharmaciMtana mahAvrato che. eka sAmAyika sAdhavAthI sakala siddha thAya che ane je e nahi to jIvanamAM kazuM ja nahi? A rIte jaina AcaraNanA. pAyAmAM sAmAyika vrata raheluM che. apramAda AtmaupAmyadRSTithI ema te nakkI karyuM ke svArthasiddhi arthe bIjA ane pIDA ApavI e sadAcAra nathI. paNa jaina tattvajJAna te kahe che ke samagra lekamAM chavo bharyA paDyA che. zvAsozvAsanI kriyA, jenA vinA jIvana TakAvavuM durlabha bane che, te paNa bIjA jIvone pIDAjanaka bane che. AvI sthitimAM ahiMsaka kema rahI, zakAya ? samabhAvanI siddhi kevI rIte thAya ? A praznanuM samAdhAna karatAM kahevAmAM AvyuM ke ___ jayaM care, jaya ciTTe, jayamAse jaya sae / jaya bhujatA bhAsato pAvakammaM na baMdhaI // arthAta yatanApUrvaka AcaraNa karavAthI pApakarmane baMdha thatuM nathI. yatanAnuM bIjuM nAma che apramAda. AcArAMgamAM vAre vAre kahevAmAM AvyuM che ke pramAda e hiMsA che; AthI jAgRti e ahiMsA che. A sivAya ahiMsAno bIjo upAya hato nahi. AthI sAvadhAnI, akha-- lana, satata jAgRti, ahiMsaka rahevAnI tamannA-A badhuM maLIne apramAda thAya; ane je te hoya to bIjA jIvane pIDA thAya chatAM,. tame pIDAnI buddhithI pIDA nathI ApI e dRSTie, tame ahiMsaka che, Ama mAnavAmAM AvyuM. eTale AcaraNanA mULamAM Atmaupamya sAthe apramAdane paNa sthAna maLyuM. Ama satata jAgRta puruSa AbhaupamyadaSTisaMpanna hoya to tenuM AcaraNa sadAcAra gaNuya, sacca-- ritra gaNAya. nivRttinuM prAdhAnya Ama samagra AcaraNanA mULamAM samabhAva hovAthI ahiMsaka jIvana vitAvavuM Avazyaka manAyuM. arthAt e ahiMsaka jIvanane Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina AcAranA mULa siddhAMta 65 ................................................ sauthI saraLa mArga e jaNa ke jIvanamAM pravRttikSetrane saMkeca kare. A daSTie jena sAdhvAcAranA ghaDataranI pAchaLa pravRttinA saMkecanI daSTi athavA to nivRttiparAyaNa jIvanaghaDataranI dRSTi pradhAna banI jAya e svAbhAvika che. ane e dRSTie ja samagra sAdhvAcAranuM ghaDatara prAraMbhika kALamAM thayuM che. enI sAkSI AcArAMga jalA A jevA graMtha Ape che. paNa ahiMsaka jIvanaghaDataranI A eka bAju che, ane sAmAnya rIte saunuM dhyAna A tarapha ja jAya che ane ene laIne sAmAnya dhAraNA evI thaI gaI che ke jainadharma nivRttaparAyaNa che. paNa kharI rIte, samagrabhAve jainadharmane vicAra karavAmAM Ave te, vastusthiti anya prakAranI hovAnuM mAlUma paDaze. jaina itihAsanA anveSakane jinakalpa ane sthavirakalpane khyAla hoya ja. e sAcuM che ke jinaka95mAM jIvana ekAMta nivRttiparAyaNa ja hoya che. paNa sthavirakalpano sAdhvAcAra, jIvanamAM paLe paLe prazno upasthita thatAM, krame karI je ghaDAye che te jotAM ene nivRttiparAyaNa kahe e nivRttino artha na samajavA jevuM ja bane. ekAkI vicaranAra jinakalpI to potAnA aMtima jIvanamAM ja e kalpane svIkAratA ane marajIvA thaIne nIkaLI paDatA. emanI sAdhanA ekAMta nivRttiparAyaNa hatI. e maraNathI nirbhaya banI vicaratA, eTale svayaM *kaSTa sahana karavA taiyAra ja hatA; paNa bIjAne kaSTa ApavA kadApi taiyAra na thatA. paNa evA kalpane svIkAranAra keTalA ? emanA kAMI saMgho hatA nahi ane temane pravacanavistAra karatAM AtmavistAranI vadhAre khevanA hatI. eTale teo mRtyune varIne paNa nivRttiparAyaNa jIvana TakAvI rAkhatA. paNa sthaviraka95mAM to sAdhakanA saMgha hatA-zramaNo ane zramaNIonA. e saMghone laIne rahevAnA, khAvA-pIvAnA, kapaDAMnA, vihAranA. cikitsA tathA surakSAnA, dharmanA pracAranA ane tene TakAvI Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana rAkhavAnA-ema nAnAvidha prazno pratidina upasthita thatA. emAMthI te te kALe sAdhusaMsthAe je mArga svIkAryo che tene ekAMta nivRtiparAyaNa teo ja kahI zake, jeo jaina sAdhusaMsthAno ItihAsa jANatA nathI, agara jeoe chedagrantha ane enA TIkAgrantho joyA nathI. Ama chatAM eka vastu svIkAravI joIe ke aMtima tAtparya nivRttinuM hoI, ane jyAre paNa zakya hoya tyAre e mArge javAnI baLavatI IcchA rahetI hoI, jainadharmane ekAMta nivRttimAgI kahevo hoya to kahI zakAya. nivRttino je eTale ja artha levAmAM Ave ke jIvanapAlana mATe upArjananI jaMjALamAM na paDavuM, paNa bIjAe taiyAra karela vastumAMthI bhikSA laI jIvanapAlana karavuM to te artha ghaNo ja saMkucita artha che, ane e arthamAM janadharmane samagrabhAve nivRttiparAyaNa kahI paNa zakAya, paNa nivRttino eTale ja artha nathI e bhUlavuM joIe nahi. Ama samagrabhAve vicAratAM jaina AcaraNanA mULamAM jJAnapUrvaka kriyA, AtmaupampadaSTi ane apramAda-e ja mukhya che. bAkI baMdhu gauNa ane AnuSaMgika che. -"prabuddhajIvana" 16 julAI tathA 1 ogasTa, 159. : 1. juo meM lakhela nizIthacUrNanI prastAvanA. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dakSiNa bhArata ane jainadharma bihAranI sthiti * uttara bhArata jaina tIrthakaronA janma ane vihAranI bhUmi che. zramaNAnA vihArane kAraNe e pradeza ja "bihAra" nA nAme prasiddha thaye, ke jyAM emano vihAra-vicaraNa vizeSa thato hato. paNa Aje bihAra, baMgALa ane uttara pradezanA pUrva bhAgamAM jainonI saMkhyA nahIM jevI che. baMgALa, bihAra ane uttara pradezanA pUrva bhAgamAM, jyAM je kaMI jeno che, e tyAMnA vatanI nathI, paNa chellI be sadIo daramyAna vyApAra nimitte tyAM jaIne vaselA che. jainonAM maulika tIrthasthAno vizeSa pramANamAM bihAramAM che paNa tIrthakSetre prAcIna hovA chatAM atyAre bihAramAM prAcIna maMdira che nahIM. je kaMI maMdiro Aje surakSita che, emanI racanA madhya yugamAM thaI che. bihAramAM joIe teTalA pramANamAM khodakAma paNa nathI thayuM, tethI prAcIna avazeSe paNa atyAre upalabdha nathI thatA. uttarathI pazcima ane dakSiNa tarapha phelAvo * prAcIna samayamAM rAjagRha ane paTanA, e jainenAM kendro hatAM. paNa vakhatanA vahevA sAthe enuM eTaluM mahatva na rahyuM ane jaina saMghe mathurAnI AsapAsa potAnuM kendra jamAvyuM. tyAM paNa jaina saMdha lAMbA vakhata sudhI sthira na rahI zakyo; chevaTe enuM kendra gujarAta, Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te jainadhama ciMtana rAjasthAna, mALavA eTale ke pazcima bhArata banyuM. A rIte bhAratanI uttarethI pazcima taraph thayelI jaina saMdhanI yAtrAnA A TUMka sAra che. A ja rIte jaina saMghe uttarathI dakSiNa tarapha paNa prasthAna karyu. jainadharmInA dakSiNu tarapha pracAra karavAmAM rAjA saMpratie ghaNI madada karI hatI. rAjA saMpratie AMdhra, draviDa vagere dezamAM sAdhue sukhapUrvaka vihAra karI zake e mATe, peAtAnA sainikAnI madadathI, e kSetrAne sAdhuonA vihArane ceAgya banAvyAM. rAjA saMprati azeAkane pautra thatA hatA, arthAt azAkanA samaya sudhI dakSiNa deza vihArane ceAgya na hatA; ene anAya deza gaNavAmAM AvatA hatA. e pachI te!, pazcima bhAratanI jema, dakSiNa bhArata paNa jainadharmanuM kendra banI gayuM. dakSiNamAM jainadhamanA pracAra e dizAmAMthI thayA hatA H mALavAnI rAjadhAnI ujjayinIthI ane pUrvamAM erisAthI paNa jainadha dakSiNamAM phelAyeA hateA. pazcimamAM thatAMkharAnu ane dakSiNamAM digaMbarAnuM prAdhAnya zarUAtamAM teA pazcima bhAratamAM zvetAMbara ane digaMbara ane sa MpradAyAnuM astittva maLe che; paNa AgaLa jatAM pazcima bhAratamAM zvetAMbarAnuM ja prAdhAnya rahI gayuM. AthI UlaTu, dakSiNamAM zarUAtamAM anne saMpradAye! rahyA haze, paNa pachI tyAM digaMbarenuM ja prAdhAnya thaI gayuM. AgamarakSA pazcimamAM; dArzanika sAhityanuM sarjana dakSiNamAM jaina Agame!--cAhe te zvetAMbara mAnya hAya ke diga Mbara mAnya --e bannenI rakSA pazcima bhAratamAM ja thaI che. valabhIpuramAM zvetAMara mAnya AgamAnI vAcanA thaI hatI; ane digaMbara mAnya SakhaMDAgama vagerenuM mULa paNa pazcima bhAratamAM ja sacavAyuM hatuM. paNa jaina dAnika siddhAMtAnI vyavasthAmAM dakSiNanA jainAcAryAnA phALA jevA tevA nathI. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P dakSiNa bhArata ane jainadhama fe kharI rIte jovAmAM Ave te!, bhAratIya dAnasUtronuM vivaraNuM ane vividha dArzanika vicArasaraNIonA vikAsa dakSiNu bhAratamAM ja thayA che. mImAMsakeAmAM zakhara, mArila ane prabhAkara; vedAMtImAM zakarAcAya, madhva, rAmAnuja vagere; audyomAM nAgajjuna, dignAga ane dhati tathA emanI ziSyapara MparAmAM thayelA meATA meTA dArzanikA --e badhAya dakSiNamAM thayA. AvI sthitimAM emanI vacce rahevAvALA jaina AcAryAM peAtAnA darzanane navA prakAzamAM pragaTa na karata te! tee peAtAnuM astitva ja gumAvI esata. AvI paristhitimAM e pradezamAM svAmI samantabhadra, akalaMka, vidyAnaMda jevA jaina dArzanikAnI pratibhA camakI UThI. e AcAryAe jaina darzanane aya banAvavA mATe je prayatna karyAM emAMthI ja bhAratIya darzanene anekAMtavAda jevA eka svataMtra, sarvane samanvaya karanAra dAnanI prApta thaI ane jainAne gaurava levA jevuM sAhitya maLyuM. pazcima ane dakSiNanAM jaina smArakA; dakSiNanI vizeSatA kaLAnA kSetramAM jyAM pazcima bhAratamAM rAtruMjaya, giranAra ane AbunA te upara adbhuta jaina maMdiranI racanA thaI, tyAM , dakSiNamAM paNa zramaNakSetraJAlAnA pahADa upara bAhubalIjInI je jabarajasta, mane hara mUrti kAravAmAM AvI che, te duniyAnuM eka ananya AzrayaM manAya che. ghaNe bhAge tenI A ja eka prAcIna dAnIya vizALakAya mUrti peAtAnA asala rUpamAM ane asala sthAnamAM che ke je jaineAnuM prAcInamAM prAcIna smAraka heAvAnI sAtheAsAtha peAtAnA prAcIna rUpamAM Aje paNa vidyamAna che. mathurAnuM sthApatya AnA karatAMya prAcIna che, paNa Aje e enA asala rUpamAM nathI, phakta khaMDerarUpe che. giranAra ane zatrujayamAM keTalIya vAra jIrNoddhAra thayA pachI atyAranAM madirA UbhA thayAM che. AyunAM madirAnI racanA bAhubalInI mUrtinI pachI thaI che. A rIte jotAM jema prAcIna hiMdu smArakone sAcavavAnA yaza dakSiNa bhAratane phALe jAya che, tema prAcIna jaina Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ go jainadharmaciMtana smArakanI rakSAne yaza paNa ene ja maLavo joIe. pazcimamAM ane dakSiNamAM jainonA prabhAvanI sthiti uttara bhAratamAM kyAreya jainonuM prabhutva nathI nahyuM, paNa pazcima bhAratamAM rAjA kumArapALane kAraNe jenonuM prabhutva pravartatuM hatuM? ane samasta gujarAtanA sAMskRtika jIvananA ghaDataramAM jenone pUrepUro phALe hato. rAjA ameghavarSanA samayamAM--khAsa karIne rASTrakUTonA samayamAM - dakSiNamAM jainono prabhAva vadhyo te khare, paNa e cirasthAyI na tha. zaivadhamI rAjAoe tyAM jeno upara je atyAcAra gujAryA hatA, enuM varNana vAMcatAM Aje paNa rUMvADA khaDAM thaI jAya che. A pachI dakSiNamAM jainadharma TakI rahyo te khare, paNa te brAhmaNa dharmanA AcArAne apanAvIne ja! ene lIdhe ja pazcima bhAratanA jaino karatAM dakSiNa bhAratanA jaina varNAcAranI bAbatamAM vadhAre kadara che. dakSiNanI lekabhASAnA vikAsamAM jenone phALe dakSiNa bhAratanI kannaDa bhASAnA moTA bhAganA prAcIna graMtha jainAcAryoe racelA ja maLe che. A daSTie jainAcAryoe e bhASAnI je sevA karI che, te sarvamAnya che. tAmila bhASAnA prAcIna sAhitya upara paNa jenonA vicArono sAro evo prabhAva paDyo che. A uparathI ema kahI zakAya ke dakSiNa bhAratanI lekabhASAonA vikAsamAM jeneno phALo noMdhapAtra che. dakSiNanA jene paMcamavarNa jAhera karyA dakSiNa bhAratanuM havAmAna samazItoSNa che. tethI e kSetra. uttaranI apekSAe, digaMbara sAdhuone vadhAre anukULa che. tethI ja bIjA koI paNa sthAna karatAM prAcIna samayamAM ane madhyayugamAM tyAM digaMbara saMpradAyane vizeSa vikAsa thaye; paNa zenA atyAcArone lIdhe tyAMnA jenI sAmAjika sthiti kaphoDI thaI gaI, ane ghaNuM Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dakSiNa bhArata ane jainadhama 71 kharA jainene pAMcamA vaNunA (paMcamavaNI') tarIke jAhera karI devAmAM AvyA ! Ane lIdhe tyAM ene vikAsa aTakI gayA. tArA ane digarA sAthe kAma kare atyAranA samayamAM relve ane vepAranI sagavaDane lIdhe zvetAMare! paNa dakSiNa bhAratamAM gayA che. paNa khedanI vAta che ke banne phrikAnA jenee ekabIjAnA paricaya joie teTalA keLavyA nathI. zvetAMbarAmAM sArA vyApArIe che, te digaMbarAmAM vidvAneAnI kamI nathI. e banne maLIne jo jainadharmanI vicArasaraNInA punaruddhAra kare teA e mATe atyAranA samaya karatAM vadhAre anukULa samaya bIjo na hAI zake. madrAsa ane egaleAra jevAM je kAI sthAnemAM jaina meDiMga heya tyAM dakSiNa ane uttara bhAratanA jaina vidyAthI one samAna rUpe sthAna ApavAthI paNa arasaparasanA saMbaMdhanI zarUAta thaI zake. kannaDa ane tAmila bhASAmAM je jaina sAhitya racAyuM che, ene krame krame hiMdImAM anuvAda karAvIne uttaranA rahevAsIone dakSiNanuM jJAna ApI zakAya. " mULa hindI uparathI anuvAda ] " zramaN '", mArca, 1950 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindudharma ane jainadharma hiMdudharma ane jainadharma viSe lakhavuM e saheluM nathI. prathama to prazna e thAya che ke hiMdudharmathI jainadharmane judo zA mATe pADavo ? zrI AnaMdazaMkara dhruvasAheba jevA jyAre hiMdudharmanA traNa bheda pADe che, jema ke vaidika, jaina ane bauddha, tyAre pachI hiMdudhathI jainadharmane judo zA mATe gaNavo ? zrI dhruvasAhebanI A vyAkhyA mAnya karIne paNa mAre e kahevAnuM che ke bhAratamAM ane bhArata bahAra hiMdudharma kahevAthI bahujanasamAjamAM je vaidika dharma vizeSe pracalita che tene ja baMdha thAya che, ane nahi ke jaina ane bauddhano. AthI bhAratanA bahujanasamAjamAM je vizeSe pracalita che te "vaidika dharma" ahIM 'hiMdudhama" zabdathI prastutamAM vivakSita rAkhe che; ane jainadharma enAthI judo che ja, e have kahevAnI jarUra rahI nathI. vidvAne e vAtamAM saMmata che ke vaidika dharmanA pravAhamAMthI jaina dharmano uddabhava nathI, paNa e eka svataMtra dharma che. vadhu saMbhava to e che ke bhAratamAM Aryo AvyA te pahelAM--eTale ke bhAratamAM vedika dharmanI AyAta thaI te pahelAM--paNa bhAratIya prajAmAM je dharmapravAha cAlu haze tenI sAthe jainadharmanA pravAhane vadhu sumeLa che. hiMdudharmane vyApaka artha Ama AdikALanI vAta javA daIe te, pachInA kALamAM Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindudharma ane jainadharma vaidika ane jaina-bauddhanA pArasparika AdAna-pradAnamAM te evuM ghaNuM banyuM che, je ghaNI bAbatamAM jainadharmane RNa banAve che, te ghaNuM evI paNa bAbato che, jemAM vaidika dharma jainadharmane RNI banya che. vaidika dharmanuM AjanuM rUpa vedakALanA pitAnA rUpathI je prakAranA parivartanane pAmyuM che, temAM jena-bauddha dharmano jevo te phALe nathI. vedakALanA hiMsaka yajJone sthAne Aje AdhyAtmika yajJonI vAta thAya che, temAM tIrthakara ane buddhanI chApa spaSTa che. cAra varNamAM brAhmaNa ja zreSTha ane te ja sarvane guru, evI je bhAvanA mULa vaidikanI hatI tene sthAne "pALe eno dhama" e nyAye zUdra paNa saMta banI pUjAuM bane che : AmAM paNa jaina bauddha prabhAva spaSTa che. UlaTa paze, jainadharmane anusaranAra samAjamAM UMca-nIcanI vyavasthA vaidikonI caturvarNanI vyavasthAmAMthI niSpanna thayelI che. maMdiramAM mUrti samakSa ADaMbarI pUjAne prakAra paNa vaiSNava dharmane AbhArI che. Ama aneka prakAre AdAnapradAna thayuM che. ane dIrghakAlina vaidika jaina-bauddhanA pArasparika AdAnapradAnane kAraNe bhAratamAM e traNe saMpradAyomAM dharmanuM je eka sarvasAmAnya rUpa taiyAra thayuM te ja hiMdu dharma. A "hiMdudharma" zabda tenA vyApaka arthamAM che, ane tevA -dharmane lakSamAM rAkhIne Do. e. bI. dhruva vageree hiMdudhama zabadano prayoga karyo che ane tenA traNa prakAro dika, jaina ane bauddha ema jaNAvyA che. vyApaka hiMdudharmanAM sAmAnya lakSaNe saMkucita eTale ke, vaidika hiMdudharmanI vAta karatAM pahelAM vyApaka hiMdudharmanAM keTalAMka lakSaNone vicAra karIe. je dharmone udbhava hiMdustAnamAM thayo manAya che te sarve hindudharmamAM samAviSTa che. Ama jana-bauddha to hiMdustAnanI ja pedAza hAI hindudharma kahevAya ja. vaidika Aryo bahArathI AvyA paNa temaNe vedanI saMhitAonuM saMkalana to hindustAnamAM ja karyuM che. AthI temane dharma paNa hiMdudharma ja kahevAya. paNa pachInA kALamAM te A vaidika dharmo ja bahujana Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 - ' jainadharmaciMtA samAjamAM sthAna prApta karyuM che. AthI hinduonA dhamanI vAta jyAre karavAmAM Ave che tyAre mukhya rUpe te ja samajAya che. AthI hindudharmano saMkucita artha "vaidika dharma atre svIkAravAmAM AvyA che. paNa vyApaka hindudharmanAM sAmAnya lakSaNo viSe vicAra kare UMcita che. eTale vaidika, bauddha ane jainadharmanI keTalIka sAmAnya bAbato vize prathama vicAra karI laIe. te A pramANe che: - karma ane punarjanmanI mAnyatA, baMdha ane mokSanI mAnyatA, vidyamAna avasthAmAM asaMtoSa ane ethI ucca-paramocca avasthA ane te paNa AdhyAtmika dRSTie--emAM vizvAsa ane ene prApta karavAnA sAdhanarUpa bhakti, dhyAna Adi anuSThAnonI maulika ekarUpatA, ukata paramAtmarUpa je vyaktimAM niSpanna thayuM hoya tevI vyaktinI ArAdhanA ItyAdi. vaLI, zAstradaSTie joIe te, e traNe saMpradAye sanAtana manAyA che. eTale ke vastutaH A saMpradAyo kyAre zarU thayA eno ItihAsa te te zAstro mAnatAM nathI. emAM te evI mAnyatA che ke traNe kALapravAhanI sAthe sAthe vahyA karyA che. hiMdu-vaidika dharmamAM avatAra dvArA dharmanuM sAtatya che, to jaina-bauddhamAM tIrthakaro ane buddhonI hAramALAthI e sAtatya sUcavAyeluM che. A, avatAra ane jino ke buddhonI hAramALA anAdianaMta che. - dharmanuM sanAtana satya paNa A traNenI AvI mAnyatAmAM bhale ItihAsanuM satya na hoya, paNa satyanuM satya to che ja. ane te e ke pravAhamAM dharmanAM bhale navAM navAM rUpe thAya, paNa dharmanuM sanAtana satya badalAtuM nathI, ane te e ke jIvana ziva sAtheno sumeLa besADI devo. ahIM ziva" zabda meM jANI joIne vAparyo che. "ziva'no sAmAnya artha kalyANa thAya che ane vizeSa artha kalyANakArI deva paNa thAya che. dharmanA sanAtana satyamAM A banne arthanI saMgati che. yoga ane Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindughama ane jainadharma 7pa bhakti e dharmanA be pravAho che. "ga" zabdamAM paNa be arthe rahelA che. potAnA AtmA sAthe joDAI javAnI prakriyA e jema yoga che, tema paramAtmA sAthe joDAI javAnI prakriyA paNa yoga che. paramAtmA, e pittAno vizuddha AtmA mAnavAmAM Ave ke tethI judI-e kAraNe tenI prakriyAmAM kazo ja phera paDato nathI. e bane sthitimAM pitAnA AtmAmAMthI rAga-dveSAdi AsurI vRttiono samULe. nAza karI nAkho e parama Avazyaka che. ema thaye sAdhake potAnA AtmArUpa paramAtmAne pAme ke pachI potAthI bhinna paramAtmAne pAme e bAbata gauNa banI jAya che. paNa tene eka vAra svAtmAne. te nirmaLa kare jarUrI ja che. ane e bIjuM kazuM ja nahi, paNuM svAsmopalabdhi ja che. bhakti viSe paNa ApaNe samajI levuM joIe ke sAdhaka paramAtmAne potAthI judo mAnIne paNa bhakti karI zake che ane svAtmAne paramAtmA mAnIne paNa bhakti karI zake che. dhyeyamAM thoDoka bheda e paDaze ke bhaktinA phaLarUpe ekamAM svAbho-- palabdhi karavAnI hoya che, to bIjAmAM svAtmAthI bhinna paramAtmAnI upalabdhi karavAnI hoya che. paNa e banne sthitimAM svAtmAnI vizuddhi to anivArya ja che. eTale aMte svAtmAnI vizuddha e ja svAtmopalabdhi banI jAya che, ane te anivArya ja che. ane bhaktinI prakriyAmAM e ja mukhya che; e vinA bhakti niSphaLa jAya che.. svAsmopalabdhi thaI eTale ekane kRtakRtyatA lAge che, jyAre bIje. e uparAMta paramAtmAne paNa pAme che, tenA sAyujayane-tenA Atmatika sAmIno--AnaMda meLave che. banneno AnaMda e AnaMda ja che. bheda e che ke ekane brahma ke AtmaramaNamAM je AnaMda maLe che. te bIje paramAtmAnA sAyujyamAMthI meLave che. dharmatattvanA A sanAtana satyane je barAbara samajavAmAM Ave to AgaLa dhArmika pricAkaDo ane vidhividhAnonI je nAnAprakAranI prakriyA zarU thaI che, te ! badhAMnuM sAmaMjasya samajavAmAM jarA paNa muzkelI UbhI thavA saMbhava nathI... Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 aitihAsika ane sAdhaka Ama dharmAM sanAtana heAvAnI mAnyatA te te dharmonI che, paNu tethI kAMI itihAsanA vidvAnene sa MteSa thAya nahi. jemane dharmamAM rasa nathI paNa tihAsamAM rasa che eTale ke svayaM dhArmika sAdhanA karavAmAM rasa nathI, paNa taTasthabhAve dhArmika mAnyatAonA utthAnapatanane itihAsa jANavAmAM rasa che, tene e dharmAMnI sanAtanatAmAM zaMkA udbhave te svAbhAvika che. Armika puruSanI zraddhA tene AgaLa vadhAre che tyAre aitihAsikanI jijJAsA tene aneka TheseA khavarAvyA pachI ja navAM navAM kSetre ughADI Ape che. dhArmika puruSane e jovAnI jarUra nathI ke je dhArmika anuSThAna huM karuM chuM te kayArathI zarU thayuM che. paNa te mAtra eTaluM ja juve che ke A mAruM anuSThAna mane dhyeya prati agrasara kare che ke nahi ? tyAre atihAsikane enI sAthe bahu sabaMdha nathI; e te| e anuSThAnanuM mULa tapAsavAmAM ja rasa dharAve che. AthI dhArmika puruSane AtmasAkSIe patI jAya che, paNa aitihAsikane aneka prakAranI sAkSIenI jarUra paDe che. AthI ane che evuM ke je bAbata dhArmika puruSane sAva sAdA aMtima satya tarIke mAnya heAya che, tene aitihAsika kAlika ke dezika satya tarIke svIkAratAM pahelAM paNa tenI aneka sAkSIe cakAsaNI karIne ja AgaLa cAle che. AtmAne ThagaveA sahelA nathI. AtmapratyayathI virudha vanArane eka DaMkha te rahe ja che; eTale AtmAnA avAjane dAkhI zakAte nathI. AthI dhArmika puruSa, jo te kharekhara dhArmika hAya teA, AgaLa ne AgaLa ja vadhe che; AtmavaMcanA ja karavI hAya ane AtmAnA avAjane dAbI daIne ja dhArmika kahevarAvavuM hAya te| judI vAta che. paNa AtmAne avAja dhArmika puruSane mA batAve che emAM zaka nathI. AthI UlaTu, ItihAsanA sAkSIomAM Atmapratyayane je lAbha che te maLatA nathI ane atihAsika peAtAnA gamA-aNugamAne AdhAre mATe bhAge AgaLa vadhatA hoya che. AthI jainadhama ciMtana Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindudharma ane jaina dharma 77 ba aneka bAbato viSe samAna sAmagrI chatAM matabhedane avakAza maLe. che. A ja kAraNane laIne dharmanA aitihAsika AlocanamAM akamatya sthApI zakAyuM nathI. paNa ahIM je kahevAmAM Avaze te adhikAMza , atihAsikone mAnya che evuM ja moTe bhAge kahevAze. AmAM , dhAmikonI lAgaNuM ke mAnyatAne dUbhavavane jarAya irAdo nathI. prastuta carcAnI maryAdA ATalI sAmAnya bhUmikA pachI have hiMdudharma eTale ke ahIM vivakSita vaidika dharma ane jainadharmanI keTalIka bAbato viSe vicAra karavo che. hindudharma e eka vizALa vaTavRkSa che, jenI vaDavAIo eTale ke saMpradAya eTalA badhA phelAI gayA che ke tenuM mULa zodhavA jatAM aTavAI javAya evuM che. chatAM paNa tenA pracalita mukhya rUpane najara samakSa rAkhI vicAra karavAno che. Ama to zaiva, vaiSNava Adi aneka saMpradAya hindustAnamAM UbhA thayA che ane pracAramAM AvyA che. paNa hindudharmamAM kRSNa- - bhaktie je ucca Asana jamAvyuM che te spaSTa che; ane, eka rIte joIe to, kRSNabhaktimAM ja gItAe saunI bhaktino samAveza karI levAnI udAratA dAkhavIne je saune samanvaya karyo che te ja AjanA hindudharmanuM mukhya rUpa kahI zakAya. AthI gItAmAMthI niSpanna e ' hindudharmanuM rUpa kaI kaI bhUmikAmAMthI pasAra thayuM che te bAbata mukhya rUpe hindudharmanI vivecanAmAM ahIM kahevAmAM Avaze. ane jena dharmanA vicAramAM sAhitya, pravartaka puruSo, AcAravicAra ane saMpradAyo-e muddAo viSe hindudharmanI tulanA karIne vivecana karavAne irAdo che. itihAsanI dRSTie hindudharmanAM pAMca rUpa hindudharmane mAnya evA vedo bhAratIya sAhityamAM ja nahi, Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 jenadharmaciMtana paNa vizvanA sAhityamAM prAcInatama manAya che; jyAre upalabdha jenAga viSe ema nathI. AthI hiMdudharmanI itihAsanI sAmagrInA apAyA bahu UMDA jAya che, tyAre jainadharma viSe ema nathI e spaSTa che. sAmagrIna kALane A bheda chatAM vidvAnonuM mAnavuM che ke vedamAM pratipAdita dharma, jenA pravAhane AdhAre hindudharmanuM nirmANa thayuM che, te ane jainadharmane mULa pravAha, e baMne judA ja che. veda ane vedapratipAdita dharma e bhAratamAM AyAta thayela che, jyAre jainadharma to bhArata bahArathI AyAta thayo nathI; tema ja te vedanA AdhAre utpanna paNa thayo nathI; paNa e eka svataMtra dharmapravAha che ema prAyaH svIkArAI gayuM che. hindudharmanI racanAno itihAsa bahu rocaka che. tene vedamUlaka kahevAmAM Ave che ane te vedanA pravAhamAMthI niSpanna thayela che, e paNa sAcuM ja che, chatAM paNa teno kAyAkalpa e prakArano thayo che ke jANe tene jUnA sAtheno saMbaMdha hoLInA hAraDAmAMnA sUtaranA tAMtaNuM jeTaluM ja rahyo che. nava bhAra eTale badho vadhI gayo che ke tene e sUtaranA tAMtaNArUpa veda saMbhALI zakavA to samartha che, chatAM paNa jANe tenuM koI astitva dekhAtuM nathI. eTale ke AjanA hiMdudharmanA AcAramAM eTaluM badhuM parivartana thaI gayuM che ke temAMthI mULanA vaidika AcAre prAyaH nAmazeSa thaIgayAche. vaidika AcAra yajJano hato, paNa vedakAlIna yajJo ane AjanA -yomAM jamIna-AsamAnanuM aMtara che. vedakALanA yajJo Aje thAya che kharA, paNa te pradarzana mATe; AcAranA-jIvanamAM vaNAI gayela AcAranA-bhAgarUpe nahi. pradarzana mATe eTalA mATe kahuM chuM ke pUnA jevA zaheramAM mAtra te kALe yajJo kevA thatA hatA te batAvavA khAtara kavacit ja jUnI rIte yajJo goThavavAmAM Ave che, jethI abhyAsIne tenA svarUpanuM jJAna thAya. ene uddeza, tevA yonA punaH pracArane nahi paNa, mAtra ItihAsanI jijJAsA saMtoSavAno hoya che. vaidika yajJone punaH pracAra zA mATe na thAya evI bhAvanAvALA karapAtrI mahArAje Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindudharma ane jainadharma jyAre e yajJo joyA tyAre temano paNa utsAha zamI gayo. e batAve che vedamUlaka chatAM atyArano hiMdudharma vedanI mULa mAnyatAthI keTalo AgaLa vadhI gayuM che. Aje jene ApaNe hiMdudharmane nAme oLakhIe chIe, tenA ItihAsane vicAra karIe chIe tyAre tenAM pAMca rUpe spaSTa thAya che - (1) vaidika dharma-AjathI lagabhaga sADAtraNa hajAra varSa pUrve,. jyAre Aryo bhAratamAM AvyA tyAre, je AcAra ane vicAra sAthe lAvyA hatA tene vaidika dharma ke zrotadharma tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. e dharmane, vidvAno mAne che tema, bhArata bahArano dharma je rUpe bhAratamAM Avyo te rUpe ja samajavo joIe. emAM ADaMbara vinAnA hiMsaka yo e dhArmika AcAravidhi hato ane vicAramAM joIe to aneka devonI upAsanA te yajJo dvArA thatI. paNa evI bhUmikA sarjAI gaI hatI ke te badhA devo nAme bhale judA hoya paNa tattva ti eka ja che. upAsanAne koI ucca uddeza nahi paNa zatrunAza ane bhautika saMpattinI vRddhi e hato. prAcIna vedomAM A vizvaracanA koNe, kyAre karI, kevI rIte karI ityAdI jijJAsAnA zamana mATe utkaTa prayatna thayo hato, paNa hajI teno nizcita uttara maLe na hato. samAjaracanAmAM cAra vargo hatA e paNa jaNAya che. hiMdudharmanI bhUmikArUpe A prakAranA vaidika dharmane mUkI zakAya. (2) brAhmaNadharma-vaidika dharmanI bhUmikAnA ukata rUpa pachIno je vikAsa che te brAhmaNadharmane nAme oLakhAya che. te eTalA mATe ke teno AdhAra vedanA pariziSTarUpe racAyela "brAhmaNa" nAmanA pratye che. AmAM vedanA mULa maMtrono viniyoga kyAM kevI rIte karavo ane vedamAM je sUcita kathA ke ghaTanAo che tene meLa kevI rIte meLavavo e mATeno prayAsa che. veda e RSio-kavionI racanA che, te brAhmaNagrantha purohitonI racanA che. e purohitane mULa uddeza Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 jainadharmaciMtana eTale ja hatA ke karmakAMDa, jemAM yano ja mukhya hatA, tene vyavasthita karavA. AnuM pariNAma e AvyuM ke vaidika kALanA sIdhAsAdA yajJo eka jaTila karmakAMDarUpe banI gayA ane te niSNAtonI sahAya vinA asaMbhava banI gayA. A kAraNe samAjamAM purohitavarganuM mahattva vadhI gayuM ane temaNe gurupada lIdhuM. A yajJamAM sAmagrI vadhI. gaI, vidhinI jaTilatA vadhI gaI. uparAMta yajJonI vividhatA paNa vadhI gaI. samagra samAjane lAMbA kALa sudhI yajJakAryamAM phasAI rahevA vAro Avyo. jANe ke jIvana yajJamaya ja banI gayuM ane yajJa e ja paramAtmA ane sRSTi paNa banI gayuM ! ane temAM brAhmaNa varNa, je purohitavarga hato, tenuM prAdhAnya thaI gayuM. A samayamAM vicAremAM kAMI vizeSa vikAsa thayo hoya ema jaNAtuM nathI. paNa yajJamAM -karmakAMDamAM-ja jANe badhuM samAI jatuM hoya evuM vAtAvaraNa sarjAyuM. AjathI traNa hajAra varSa pahelAMnA hiMdudharmanuM AvuM rUpa te brAhmaNadharma. (3) saMkrAMtikALa-A pachIno kALa te sakrAMti kALa che. upaniSada ke vedAMtane nAme oLakhI zakAya tevuM hiMdudharmanuM rUpa A kALamAM hatuM. Aryo jema uttarathI pUrva tarapha AgaLa vadhatA gayA tema temano bhAratIya prajA sAtheno saMparka vadhato gayo ane tene pariNAme vicArenuM pUra vaidika dharmamAM AvyuM. karmakAMDanI jaTilatA. ane brAhmaNonA varcasva sAme eka prakArano baLavo jAge. pariNAme yo "phUTela naukA" che evuM ekAMtika valaNa paNa lenArA vicArake. pAkyA, ane jUne cIle choDI AcAra ane vicAranI zuddhi karavI. joIe e prakAranuM valaNa vadhyuM. AthI, ApaNe joIe chIe ke, upaniSadomAM yajJavicAra karatAM brahmano vicAra vizeSarUpe thayo che. ane yajJanA karmakAMDomAM rasa ocho thaI AtmA viSenA ciMtanamananamAM rasa vadhyo che. ane A sRSTinI utpatti kyAMthI kevI rIte thaI che e vizenA nAnA prakAranA vitarko vinA rokaToka cAlu thaI gayA che. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 hindudharma ane jainadharma - A kALamAM AtmavicAramAM agraNI brAhmaNa nahi paNa kSatriya hatA te batAve che ke kharI rIte brAhmaNonuM varcasva ochuM karI kSatri e janasamudAya upara dhArmika kSetre paNa pitAne prabhAva jamAvavo zarU karyo hato. Ama banavuM svAbhAvika ja hatuM, kAraNa, je karmakAMDanuM mahattva ghaTe to tenI sAthe brAhmaNonuM paNa mahattva ghaTavuM anivArya hatuM. A kALe eka tarapha karmakAMDanA prabaLa samarthaka brAhmaNa hatA, to bIjI tarapha temanA virodhamAM AtmavicAranA samarthaka kSatriya hatA. A baMne vargo chelle pATale besIne jyAre potapotAnA matanuM samarthana karatA hatA, tyAre paNa e vacale varga to hato ja ke jene ema lAgatuM hatuM ke A banne bhAge-yajJa ane AtmA-mAM ghaNuM ghaNuM apanAvavA jevuM che, tethI teno AtyaMtika virodha karavo ucita nathI. yajJomAMthI ja jaTilatA dUra karavAmAM Ave ane temAMthI hiMsA dUra karavAmAM Ave, to AtmavAdIone paNa yajJano virodha karavAnuM kAraNa rahe nahi. AcAramAMthI karmakAMDano atireka dUra karavAmAM Ave ane AtmadhyAna upara vizeSa bhAra ApavAmAM Ave to temAM kazuM khoTuM nathI. paNa samAjamAM haju A vacela mArga lenArAnuM prabhutva sthapAyuM na hatuM. vicAra ane AcArano UkaLato caru e - A upaniSadakALanuM lakSaNa kahI zakAya. e ukaLATane pariNAme je rasAyana niSpanna thavuM joIe te haju niSpanna thayuM na hatuM. paNa eka dizA maLI gaI hatI. eTale A kALane hiMdudharmanA sakrAMtikALa tarIke oLakhAvI zakAya. AvI sthiti AjathI lagabhaga aDhI hajAra varSa pahelAM pravartatI hatI. (4) samanvayanI sAdhanAne kALa-upara kahelA saMkrAMtikALamAMthI hiMdudharmanuM je rUpa niSpanna thayuM te ja rUpa AjanA hiMdudharmanuM pravartaka baLa che. e niSpatti ekAeka to thAya ja nahi; paNa Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhama ciMtana 82 lagabhaga hajAra varSo sudhI e caru UkaLatA rahyo ane temAMthI je rasAyana niSpanna thayuM tene ApaNe AjanA hi MdudharmAMnuM rasAyana kahI rAkIe. e rasAyananI jhAMkhI ApaNane gItAmAM maLe che. AthI ja hiMdudharmAMnA sa vageAmAM gItA e mAnya grantha banI gayela che. hiMdudhanA A rUpanI. vizeSatA samanvayamAM rahelI che. A samanvayanI sAdhanA lagabhaga hajAra varSa cAlI che ane pachI je niSpatti thaI te ja Ajane hiMdudhama che. A samanvayanI sAdhanAnA kALa I. sa. ceAthI-pAMcamI sadI sudhI cAlyo. (5) samanvaya-hiM dudhanuM aMtamAM je samanvita rUpa gItAthI niSpanna thayuM te prAya: Aja sudhI jovA maLe che. temAM utAra-caDAva game teTalA thayA paNa tenI mULa bhAvanA, je samanvayapradhAna hatI, te cAlu ja rahI che. temAM uttarettara vikAsa ja thayA che. gItAne AdhAre ghaDAyela hiMdudhanAM lakSaNA gItAnA vicAranA pracArathI hiMdudhanuM je rUpa niSpanna thayuM ane je Aje paNa jovA maLe che, tenAM lakSaNA viSe have vicAra karIe H (1) kRSNabhakti ane vibhUtimat tattva--hiMdudharmAMmAM kendrasthAne kRSNabhaktinuM je mahattva vadhyuM te Aje paNa kAyama che. mULa tA zrIkRSNa, e yAdaveAnA ArAdhya hatA, paNa dhIre dhIre emanA prabhAva samagra hiMdudharmAMmAM vadhyA. te eTale sudhI ke temanI vaidika viSNu sAthe ekatA siddha thaI. AthI manuSya ane vaidika devAtAnuM ekatva sadhAyuM ane ene pariNAme hiMdudharmamAM avatAravAdanuM eka navuM tattva umerAyuM. AthI vibhUtisa'panna kAI paNa manuSya IzvaranA avatAra tarIke pUjyapadane pAmI zake che, AvI bhavya bhAvanA dhAmimAM sthira thaI. pariNAme, ApaNe joI zakIe chIe ke, je kAImAM vibhUtinuM darzana thayuM tevA madhyakALanA saMtA IzvaranA avatAra tarIke pUjAyA. Adhunika kALe gAMdhIjIne paNa eka avatArI puruSa tarIke Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindudharma ane jainadharma mAnanArAne toTo nathI. Ama Izvara e kaI dUranI sadaiva parAkSa vastu na rahI, paNa ApaNuM saunI vacce je koI vibhUtimatuM hoya te Izvara ja che ane tenI upAsanA e paNa IzvaranI ja upAsanA che, Ama manAvA lAgyuM, pariNAme samAjane saMdeva IzvaranuM sAMnidhya mANavAne avasara maLI gayo. (2) jagatanI IzvaramayatA-dArzanika vicAre game tevA thayA hoya, paNa dhArmika puruSonI to evI ja zraddhA che, ane te zraddhA gItAthI ja puSTa thaI che ke, vizvamAM je kAMI che temAM kRSNa-Izvara-paramAtmA samAviSTa che ane te badhuM IzvarathI ja niSpanna che. Ane pariNAme sAcI zraddhALu dhArmika janane rAga-SanuM kAraNuM rahetuM nathI ane samabhAvanI sAdhanAmAM te dattacitta rahe che. eka bhaktapuruSane zvAna ane cAMDAlamAM paNa samabhAva ja hoya che, ghaNAne avakAza raheto nathI. pRsyAspRzya vicAra, e smArtadharmanA avazeSarUpe hiMdusamAjamAM-khAsa karI jyAM brAhmaNono prabhAva che tyAM ja--vizeSa che, paNa jyAM brAhmaNa-prabhAva ocho che tyAM te paNa maMda che. sAra e che ke gItAne sAmyoga e hiMdudharmanuM eka mukhya lakSaNuM banI gayuM che. te kahevAtA badhA hiMdudharmIomAM na paNa jovA maLe, paNa rAmakRSNa paramahaMsa jevA sAcA bhaktomAM to avazya jovA maLe ja. . (3) bhakitamArganI pratiSThA--gItAmAM jJAna, karma ke bhakti emAMthI kayA yoganuM prAdhAnya che, e bAbata aMge vidvAnomAM bhale vivAda pravartato hoya, paNa jIvanamAM to temAMnI je eka vastu hindu"dharmamAM pratiSThita thaI che, te che bhakti, emAM te koI zaka nathI. hiMdudharmamAM dhArmika anuSThAna tarIke Aje je eka mArga pratiSThata che te bhakti ja che. ane e bhaktimAM ja jJAna ane karmane samAveza thaI gayo che. A bhaktimArgano cepa bhAratavarSanA badhA dharmone lAge che. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadharmaciMtana jJAnamArgane Azraya brAhmaNe ja vizeSa rUpe laI zakatA karmakAMDamAM paNa zudrone adhikAra ja na hato; paNa bhaktimArga ja eka e che ke je saune mATe khule che. emAM jAti-pati ke strI-puruSanA kazA paNa bheda vinA saune sarakho adhikAra che. AthI hiMdudharmamAM bahujanasamAjamAM e vadhAre pracalita thAya e svAbhAvika hatuM. kalAka (4) lasaMgraha-gItAno khAsa saMdeza che lekhasaMgrahane. jene -bauddhanA ekAMta saMnyAsa mArgamAM sarva karmathI virata thaI gRhatyAga Avazyaka hato, jyAre gItAe jaNAvyuM che ke " nidhana zreya para mAvaThTha:" eTale ke manuSya potAne je prApta thayela dharma hoya tenuM ja pAlana karavuM, temAM ja mukti che. je karmo niyata karelAM che te karmo saue karavAM; e choDIne javAmAM sAra nathI. karmathI baMdhana thAya che tenuM kAraNa Asakti che, nahi ke te karma. mATe Asakti cheDIne, phaLanI AzA vinA, prApta thayela kartavyakarma karavuM emAM ja mukti che--gItAno A saMdeza hiMdudharmamAM pratiSThita ve che ane AthI sAmAjika avyavasthA UbhI thavAne badale temAM sAmaMjasya AvyuM che. sAcA hiMdudhamImAM UMca-nIcanA bhAvane avakAza rahe ja nahi-je gItAnA saMdezane yathArtharUpe pALavAmAM Ave che. ane, ApaNe joyuM che ke, AthI ja nIca gaNutI komamAMthI paNa ApaNe tyAM saMto pAkyA che ane temane paNa eTaluM ja Adara maLyo che, jeTalo eka brAhmaNa saMtane. A prabhAva hiMdudharmane che, jenuM mULa gItAnA upadezamAM ja raheluM che. vedathI mAMDIne Aja sudhI je je deva dharmamAM sthAna pAmyA te saune kRSNa sAthe abheda hoI ane je je saMto thayA te svayaM kRSNanA ja avatAra hoI samAnabhAve pUjya che. A bhAvanAno pracAra gItAthI thaye eTale ISTa devane laIne dhArmika matabhedone sthAna rahyuM nahi. paNa jenI paNa pUjA-bhakti thAya, je kaI nAme thAya ke jyAM paNa thAya, te sau kRSNanI ja bhakita che, AvA udAra valaNane hiMdudharma apanAvyuM che. vaLI, Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindudharma ane jenadhama, je kaI karma karavAmAM Ave te paNa IzvarabhaktinA ja aMgarUpa cheH AvI samaja gItAe ApI hAI badhAM ja karmomAM bhaktirUpe devIbhAva AvI javAthI karmamAMthI paNa UMca--nIcano bhAva lupta thayo. je kAMI kare te IzvarabhaktinuM ja aMga che, AvI udAtta bhAvanA hiMdudharmamAM AvI; Ama thavAthI hiMdudharmanA vividha saMpradAyamAM je vidhabhAvanA hatI te lupta thaI ane eka evI udAtta bhAvanAne pracAra thayo ke sau koI potapotAnI yogyatA ane zakita pramANe IzvaranI ja bhakti kare che, tethI IzvaranA nAmabheda ke rUpabhedane AgaLa karI vikhavAda karavAne have kazuM ja kAraNa rahyuM nahi. Ama hiMdudharmanuM saMgrAhaka rUpaniSpanna thavAmAM gItAno phALo apUrva che. hiMdudharmanA ATalA vicAra pachI have ApaNe jainadharma viSe vizeSa vicAra karIe. janadharma jenuM sAhitya sunizcata arthavALuM hoI temAM vicArabhedane avakAza nathI. eTale jainadharmanA vividha saMpradAyane AdhAra vicArebheda nahi, paNa AcArabheda che. ane vicAranI ekarUpatA, jyArathI paNa teno ItihAsa maLe che tyArathI, jaLavAI rahyAnuM jANI zakAya che. te prathama kahyA pramANe, ahIM jainadharma viSe-tenA sAhitya, pravartaka mahApu, AcAra, vicAra ane saMpradAye viSe-vicAra karIe e pahelAM jainadharmanI keTalIka bAbato viSe hindudharmanI tulanA karIne vicAra karIe. koI paNa dharma ekAeka Ubho thAya nahi, vyavasthita thAya nahi. e bhale amuka mahApuruSanA nAma sAthe joDAya, paNa kharI rIte enAM mULa to tethI paNa UMDAM hoya che; te deza ke te kALamAM paNa e mULa bhale na hoya, paNa anyatra jarUra hovAnAM ja. paNa je mahApuruSa te mULane pakaDIne tenI AsapAsanAM jALAM-jhAMkharAM Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana haTAvIne te tarapha AMgaLI cIMdhe che te ja te dharmane pravartaka kahevAya che. ema vicArIe to jainadharmanAM je zAstra che te bhagavAna mahAvIra pachInAM ja che; te pUrvenuM koI sAhitya ApaNI samakSa nathI. tethI te pUrvanA jainadharmanI paristhiti viSe je kAMI zAstrIya saMketo maLe che te, te zAstramAM ja maLe che. * hindudharmanI jema jainadharmane AdikALa jJAta nathI thaI zakata. eTale e kALanI vAta javA daIe; paNa jenAgAmathI phalita thatA jainadharmanAM sAmAnya tattvo viSe keTalIka mAhitI meLavIe. ahiMsA ane saMnyAsa hindudharmanA mahAbhAratakALa paryata to spaSTa che ke temAM jeTaluM mahattva satyane ApavAmAM AvyuM che teTaluM mahattva ahiMsAne apAyuM nathI. A vastu aparigraha ane brahmacarya viSe paNa che. upaniSadanA maharSie paNa aparigrahamAM mAnatA hoya ema lAgatuM nathI. RSienA abrahmacaryanI kathAono toTo nathI. te kALe tevA abrahmacarya viSe dharmagranthamAM kazI ja TIkA thaI nathI. vaLI, brahmacarya e saMnyAsa AzramamAM cheka jIvananI aMtima avasthAmAM anivArya jevuM che. brAhmaNone viSe to kahevAmAM AvyuM che ke samagra vizvanI racanA karI brahmAe e sRSTi brAhmaNone ja samapI che. temanI kamajorIne kAraNe bIjAo mAlika banI beThA che, mATe brAhmaNa aNudIdheluM laI le to temAM kAMI te cerI kare che ema nathI; e to potAnI ja vastu pite letA hoya che. Ama pAMca yamomAM mAtra satya viSe bhAra hindudharmamAM prAcIna kALamAM jovA maLe che. paNa AthI UlaTuM, jyArathI jainadharmano ItihAsa jANavA maLe che tyArathI ahiMsA e ja para dharma che ema manAyuM che. ane e ahiMsAmAMthI satya Adine phalita thatAM batAvavAmAM AvyAM che. ane ahiMsApradhAna pAMce yama sarakhI rIte pALavA Avazyaka manAya che. jIvanamAM saMnyAsa aMtima Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindudharma ane jainadharma kALe nahi, paNa jyAre paNa dharma samajAya ane pAlananI zakita dekhAya tyAre laI zakAya che. AthI jIvananA yauvanakALamAM saMnyAsa. le ene jainadharmamAM vizeSa mahattva apAyuM che. varNa ke strI-puruSa bhedanA mahatvane asvIkAra vaLI, vaNadharmanA vibhAgane jainadharmo prAraMbhamAM to asvIkAra ja karyo hato; evo vibhAga jenadharmamAM amAnya che. AthI mahAbhAratanI ke gItAnI jema kSatriyo dvArA bAMdhavo, pitA ke gurunI yuddhamAM thatI hatyA e jainadharma anusAra dharmamAM kadI ja gaNAI nathI. vaLI, brAhmaNe karelo aparAdha saunA aparAdhanI samAna ja che. aparAdha para tene koI paNa jAtanA vizeSa hakko jainadharmamAM amAnya ja thayelA che. zuddha hindudharmanI smRtio pramANe saMnyAsI thaI zakatA nathI ke gurupadane pAmI zakatA nathI; paNa jainadharmamAM tema nathI. saMnyAsano adhikAra saune sarakho. che. saMnyAsanI bAbatamAM strI-puruSamAM paNa bheda karavAmAM AvyuM nathI. Ama chatAM lokonusaraNathI jainadharmanA maulika vicAra sAthe asaMgata evI keTalIka bAbato AcArakSetre AvI gaI che, jevI ke samAjamAM jAti-pAMtinA bheda, dIkSita strI eTale ke saMnyAsI banelI strIno darajajo puruSa karatAM sadaiva nimna ja rahe vagere. vaLI, digabaramAM to strInA mokSane paNa niSedha karavAmAM AvyuM, te paNa. nagnatAnA sAMpradAyika AgrahanuM ja phaLa che. anekAMtavAdI darzana jainadharmamAM sAdhu ane gRhasthanA samagra AcAronuM ghaDatara ahiMsAne kendramAM rAkhIne karavAmAM AvyuM che jyAre hindudharmanA AcAra viSe ema kahI zakAtuM nathI. e ahiMsAmAMthI ja dArzanika vicAradhArAmAM jainadharme anekAMtavAdane vikAsa karyo che, jyAre hindudharmanAM vividha darzanemAM mukhya rUpe eka-eka dRSTi najare paDe che. e judI Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ game che. Avaze. A bheda che te jainadharmaciMtana judI dRSTiono samanvaya karIne ja jenadhame pitAnuM anekAMtavAdI darzana UbhuM karyuM che. jaina sAhitya : veda ane Agane vacceno bheda jema hindudharmanA samagra vicAra ane AcAranA pAyAmAM veda che, tema jainadharmanA pAyAmAM bhagavAna mahAvIre upadezela AcAra ane vicArano saMgraha te jaina Agama che. veda ane A Agamono je eka maulika bheda che te jANavAthI bannenI prakRtino vizeSa khyAla Avaze. vedo, e aneka RSionA darzananI saMhitAonuM nAma che. e maMtra kahevAya che. AthI temAM artha karatAM zabdanuM vizeSa mahatva che. pariNAma e AvyuM ke vedanA mULa zabdomAM kaze paNa pheraphAra thaI zakyo nathI. ane vRMdAdi saMhitAnuM je kALe je rUpe saMkalana thayuM che te ja rUpa Aje paNa vidyamAna che. paNa zabdo enA e ja chatAM vaidikoe enA arthane mahattva na ApyAthI pariNAma e AvyuM che ke tenA vivaraNamAM aneka matabhedo UbhA thayA ane pariNAme vaidikamAM parasparavirodhI aneka darzana paNa UbhAM thayAM. prajJAzIla puruSane pitAne je kAMI darzana thayuM hoya te vedane nAme caDAvI devAmAM kazo ja AMcako Avato nahi. paraMtu jena Agamo viSe AvuM nathI. temAM bhagavAna mahAvIranA upadezanA zabdonuM nahi paNa arthanuM mahattva che. AthI temanA upadezane AdhAre temanA gaNadharee AgamonI racanA karI. zabdo sacavAyA nahi paNa artha sacavAye, tAtparya sacavAyuM. tethI zAbdika racanA game tevI hoya, paNa vicArabhedane jenazAstraracanAmAM avakAza rahyo nahi. vaLI, vedano kALa AjathI sADA traNa hajAra varSa jeTale jUno che. AthI ane arthanI upekSA thavAthI arthanI bAbatamAM matabheda thAya emAM navAI paNa nathI. paNa jenAgamanI racanAnA samayamAM bhASAmAM vaparAtA zabdoe nizcita artha dhAraNa karyo hato. AthI paNa jaina AgamanA zabdono artha karavAmAM matabhedane avakAza rahyo nahi. pariNAme, ApaNe joIe Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindudharma ane jenadharma 89 chIe ke, jainadharmamAM je saMpradAya thayA temAM darzanabheda agara vicArane bheda nathI, AcArane bheda che. AnuM bIjuM pariNAma e AvyuM ke gaNadhare racelA Agamo paNa tenA te ja rUpamAM, vedanI jema, sacavAyA nahi. vaLI, vedanI bhASA saMskRta che ane zabdarUpanI jALavaNuM temAM che, paNa AganI bhASA to lokabhASA prAkRta che. AthI paNa bhagavAna mahAvIranA kALanI prAkRta Aje AgamomAM rahI nathI; paNa je kALe aMtima saMkalana thayuM te kALanI prAkRta bhASAnI asara temAM paDe te svAbhAvika che. bhagavAna mahAvIra ane buddha purohita samAjanI saMskRta bhASA choDIne bahujanasamAjanI bhASA prAkRtamAM upadeza Apo tenI pAchaLano hetu paNa e ja che ke temane upadeza gaNyAgAMThayA lekanI mUDI na bane, paNa AmajanatA tenAthI pUre lAbha uThAve. pariNAme vedo e mAtra vaidika dharmane anusaranArAM amuka ja brAhmaNa kuTuMbonI mUDI banI gayA ane temaNe enA baLe dhArmika netRtvane ijAre lIdho. paNa bhagavAna mahAvIrano upadeza lekabhASAmAM heI Avo kaI IjAro keI laI zakayuM nahi. ethI eka lAbha e thayo ke tene pracAra te vyApaka banyo, paNa koI eka varganI AgavI mUDI gaNAyela na hoI keIe tene sAcavavAno pUro prayatna paNa karyo nahi, AthI te Aje zabdarUpamAM chinnabhinna dazAmAM maLe che--jeke, upara kahyuM tema, tenA arthamAM viparyaya nathI thayo. veda ane Agama sAhityamAM bIje je eka bheda jANavA jevo che te e ke vedo e upadezagrantha nathI, paNa RSioe nAnA devatAonI karelI stutiono saMgraha che. A stutiomAM moTe bhAge kavitva che, paNa tenuM tAtparya to bhautika samRddhanI yAcanAmAM raheluM che; koI pAralaukika ke AtmAnI unnati-AdhyAtmika unnati-mATenA piokAre temAM nathI, paNa zatru-bAhya zatru-no nAza karI sAmrAjyapradezanA vistAramAM devonI sahAya mAgavAmAM AvI che. AthI Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana UlaTuM, AgamAM AdhyAtmika unnati mArga dekhADavAmAM Avyo che ane bhautika samRddhinI tucchatAnuM varNana che. jyAM paNa kaI stuti che tyAM AMtarika zatru-rAgadveSane nivArI muktilAbhanI jhaMkhanA darzAvavAmAM AvI che. veda ane Agama vacce A maulika bheda che. vaLI, vedamAM je ArAdhya devo che temAM paNa RSioe potAnA ja jevA rAgadveSanI kalpanA karI che. teo paNa stutiothI prasanna thaI stotAnI madade doDe che ane temane paNa e ja bhojana bhAve che, je ArAdhakane bhAve che evI kalpanA che. ArAdhakanA je zatru e devanA paNa zatru banI jAya che ane tene nAza karavAnuM kArya teo kare che, evI paNa kalpanA che. AthI UlaTuM, AgamomAM je devonI kalpanA karavAmAM AvI che, teo svargamAM rahe che paNa stutya nathI. te devo to svayaM tIrthakaranI upAsanA karavA Ave che. upAsya hAya. te te vItarAga ja hovo joIe. ane upAsanAno hetu vItarAga. banavuM e che. A badhI bhAvanAone AdhAre veda ane Agamano. bheda paDe che. Agamane AdhAre je samagra jaina sAhityanuM nirmANa thayuM che temAM mukhya rUpe ukata bhAvanAne ja poSaNa ApavAmAM AvyuM che, pravartaka mahApuruSe hindudharmamAM atyAre rAma, kRSNa, ziva-zaMkara--A traNenI vizeSa pUjA bhagavAnarUpe thAya che. temAM paNa kRSNanuM mahattva savizeSa che. e traNeya eka ja paramAtmAnA avatAra che evI kalpanA che. ane e paramAtmA to sadA mukta manAya che. vaLI, te te saMpradAye te te mahApuruSone nAme pracalita thayA che. jema ke zaiva, vaiSNava Adi. A pachI paNa je je saMto thayA temanA nAme paNa rAmAnujI, caitanya, rAmAnaMdI, kabIrapaMthI Adi saMpradAya thayA. A saMte paNa bhagavAna -paramAtmAnA aMzAvatAra hAI svayaM bhagavAna jema ja pUjAya che. ke aitihAsika daSTie vicAra karIe te, A avatAravAda Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindudharma ane jenadharma siddhAMta, bhagavAna mahAvIra ane buddha jevA manuSya pUjAvA zarU thayA. tyAra pachI zarU thayo che. zramaNa saMpradAyamAM tIrthakara e kSatriyo : hatA, to rAma ane kRSNa, je avatArarUpe pUjAyA che, te paNa kSatriya ja che. paNa zramaNonA tIrtha kare ane A avatAramAM je eka bheda che te e che ke avatAro svayaM mukta puruSanA hoI temane jIvana namAM pitAnI unnati mATe kazI ja AdhyAtmika sAdhanA karavAnI hotI nathI, Avazyaka paNa manAI nathI. AvI dekhItI keI paNa. AdhyAtmika sAdhanA rAma ke kRSNanA jIvanamAM dekhAtI paNa nathI. hA,. ziva-zaMkaranA jIvanamAM dekhAya che kharI, paNa ziva, e mULe vaidika deva, nathI, paNa vaidika brAhmaNoe e prabhAvazALI pUjAtA devane potAnI devazreNImAM dAkhala karI dIdhA che. kRSNa paNa vedavirodhI haze ja, ' kAraNa, kRSNa Indra, je vaidika devomAM mukhya deva che, tenA upadravathI lekane . bacAvavA govardhana parvata upADyo hato. e ghaTanA sUcave che ke kRSNane ane Indrane virodha hato. AthI prajAmAMthI indrAdi vaidika devone nimULa: karavAmAM kRSNa ThIka ThIka bhAga bhajavyo haze. prajAnA meTA bhAgamAM pUjAtA AvA manuSyone vaidikoe avatAravAdanI kalpanA karI paramAtmAnI zreNImAM dAkhala karI dIdhA. pariNAme AmajanatAmAM krame karI vaidika indrAdi deva pUjApAtra rahyA nahi. samAjanI nAnA prakAranI maryAdAo susthira karavAmAM bhagavAna rAmane phALe jevo tevo nathI. ane kharekhara teo bhagavAna tarIke pUjAya temAM kazuM ja Azcarya nathI. A ja rIte mahAbhAratamAM rAjanItimAM kRSNa je bhAga bhajavyo, te temane te kALanA netA banAvavA pUrato hato ane AgaLa jaI te paNa bhagavAna banI gayA. te mATe temane koI paNe prakAre saMsAra tyAgIne AdhyAtmika sAdhanA karavAnI AvazyakatA hoya evuM temanA : anuyAyIoe kadI mAnyuM nathI. * AthI viruddha paristhiti zramaNanA tIrthakara ane buddha viSe che. teo koIne avatAra hoya evI mULa bhAvanA nathI. paraMtu, Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhaci tana hara sAmAnya manuSya ja jIvanane unnata banAvI chellI hade pahoMce eTale ke vItarAga bane tyAre te Adarza tarIke pUjAya che. ane evA vIta: rAga jyAre prajAnA kalyANa mATe prayatna karatA hAya che, tyAre prajAmAM tItha"kara ke mudda bane che. AmAM IzvaranuM avataraNa nathI, paNa manuSyanuM utthAna che. AvA jagatanA kalyANa mATe utthita manuSyA ja jaina dhamAM tIrthaMkara tarIke pUjAya che, ane te te kALe jainadharmanA * pravartaka manAyA che. temanI saMkhyA 24 manAya che te te A yuga pUratI. paNa AvI aneka cAvIzI thaI gaI ane thaze -A sAMpradAyika mAnyatAmAM eTaluM teA satya raheluM ja che ke je koI manuSya svayaM unnata thaI khIjAte unnatine rAhe laI jaI zake te saune tIrthaMkara banavAnA samAna adhikAra che. AthI ja jainadharmanuM pracalana keAI eka mahApuruSanA nAme nathI manAyu, paNa te jinAnA eTale ke rAgadveSane jItanArAonA dhama manAyeA che. badhA vItarAge kAMI parakalyANanI pravRtti karatA nathI, paNa je kAI janma-janmAntarathI jagatakalyANanI bhAvanAvALA thaI ne karuNAnA abhyAsa kare che ane peAtAnI sAdhanAne jagatanA hitArthe vALe che tevA ja sAdhako tIrthaMkarapadane pAme che. Ama avatArA ane tIrthaMkaronI bhAvanAmAM eka vastunuM sAmya teA che ja ke saunA manamAM dharmAMddhAra ke dhanuM mACdarzana ApavAnI bhAvanA sarakhI heAya che. ahiMsAmUlaka jaina AcAra jaina AcAranA mULamAM dravya nahi paNa bhAva che. eTale ke brAhya AcaraNa karatAM aMtarane bhAva e AcAramAM mukhya che. AthI vaidikomAM pracalita snAna Adi brAhya AcArane sAdhakanA dhArmika vidhi-vidhAnamAM eche. avakAza che. bra haiM AcAranuM tyAM sudhI ja mahattva che, jyAM sudhI te aMtaranA bhAvane uttarAttara nirmaLa karavAmAM sahAyaka hAya. jo Ama na banatuM heAya te pachI brAhyAcArane kaze| ja artha rahetA nathI. samagra jaina AcArane bhAra Ama AMtara bhAva Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindudharma ane jainadharma upara che. paNa te kayo bhAva, e prazna thAya to tene uttara e che ke - Atmaupamya athavA samabhAva. ahiMsA e samabhAva ke AtmaupajyanA pariNAma rUpe jIvanamAM AvavI joIe. ane e ahiMsA ja sarva dhArmika AcAranA mULamAM manAI che. kAraNa ke satya, acaurya, brahmacarya ke aparigraha e sau ahiMsAmUlaka che, athavA to ahiMsAne ja vistAra che. A ahiMsAne ja AdhAre zrAvaka ke sAdhunA AcAronA niyame ghaDAyA che. ahiMsAnA be prakAra che: hiMsA na karavI e nivRttirUpa, ane sakala jIvo pratye maitrI rAkhavI ane temanA kalyANane prayatna karavo te vidhAyaka rU5. jIvanamAM karaNuM, anukampA, dayA ke dAna e badhAM ahiMsanA vidhAyaka tatvane AbhArI che. jIvanamAM tyAga ke tapasyA te ahiMsAnA nivRttipradhAna rUpane AbhArI che. ApaNe. joIe chIe ke tIrthakara bhagavAna mahAvIre je ugra tapasyA karI ane dIrgha upavAsonI hAramALA sevI te ahiMsAnuM nivRttipradhAnarUpa che.. paNa tIrthanI sthApanA mATe teo ugravihArI banyA ane lokone Adi-- kalyANa, madhya kalyANa ane aMta kalyANa--evo upadeza ApavA je kaSTa sahyAM te badhuM ahiMsAnA vidhAyaka rUpane AbhArI che. zrAvakamAM je tapasyAnI pravRtti che te nivRttiparaka che, paNa dayA, dAna, sAdhamikavAtsalya, amArikavartana Adi ahiMsAnI vidhAyaka pravRtti che. jIvanamAM dhyAna, svAdhyAya e paNa rAga-dveSAdi doSa, jene laIne hiMsA janme che, tenA nivAraNa mATe ja che. ane pUjA Adi paNa e rAgadveSane nivArI vItarAga banela mahApuruSonI ja thAya che. ane te evA Adarza , pratye AgaLa vadhavA mATe ja che. AthI jo pUjAmAM vItarAgapaNAnA Adarza nI pratye AgaLa vadhavAnuM aTakAve evI koI paNa ADaMbarI pravRtti hoya to te tyAjya ja Thare che. Ama vicAra karIe te, jIvanamAM paramaahiMsaka bhAvarUpa brahmanI siddhi arthe ja sakala AcAranuM. nirmANa jainadharmamAM che. jaina dharmanA A prakAranA ahiMsaka valaNa-- nI moTI asara hindudharma upara thaI che e tathya che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhama ciMtana jaineAmAM pracalita sAmAyika eTale ke samabhAvanI--sava thavAne duHkha apriya che ane sukha priya che, mATe saune samAna mAnI keAI paNa jIvanI hiMsa karavI nahi, A bhAvanAnIasara gItAnA sAmyayeAgamAM spaSTapaNe che ane mahAbhAratamAM kahela " jJAtmanaH pratiAni reSAM * na samAcaret dharmatattvaneA A sAra paNa zramaNAnI ahiMsaka bhAvanAne AdhAre ja che emAM zakAne sthAna nathI. '' 94 jaitAnI AvI tAttvika ahiMsA chatAM, vyavahAramAM je aneka muzkelIo paDI, tenA nivAraNa arthe je keTalAka apavAdo chedagranthAnA TIkAgranthAmAM sUcavAyA che, temAM jainadhama nI mULa bhAvanAne lAMchana lagADe ane ahiMsAnI niSThAnA abhAvane sUcave tevuM ghaNuM che. paNa apavAdAnI e vicAraNAnA virAdha svaya' jainee ja karyAM che ane tenuM anusaraNa jema bane tema na karavAnA satata jAgRtipUrvakanA prayatna jainAcAryAM karatA rahyA che. jaina vicAra anekAMtavAda AgaLa kahyuM tema, jainadhamanA AcAranuM mULa ahiMsA che, te| te ja ahi MsAmAMthI vicArakSetre anekAMtadaza nanA udbhava thayA che. bhagavAna mahAvIranA samayamAM upaniSadonA RSie advaitane pracAra karI rahyA hatA. vizvamAtra eka AtmA ke brahmatattvarUpa ja che, AvI bhAvanA vizeSa rUpe temAM hatI. sAme pakSe evA paNa loko hatA, jeo AtmA jevI vastunuM svataMtra astitva ja mAnavA taiyAra na hatA. A banne virAdhI vAdone samanvaya bhagavAna mahAvIranA darzanamAM thayA che. temaNe jaDa-cetana banne tattvane svIkAryAM che. dAnika kSetre aneka bAbatAmAM bhagavAna mahAvIranuM AvuM valaNa rahyuM che. te viSe have ahIM vadhu kahevAnI jarUra nathI. paNa e valaNanA mULamAM ahiMsA kevI rIte kendrasthAne rahI che te viSe ja thApuM kahevuM jarUrI che. lAkhAnA dAna karanArane paNa peAtAnA navA vicAra ke matanA www.jainelibrary:org Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindudharma ane jainadharma 95 je Agraha hoya che te ajaMba hoya che. koI vyaktie jyAre paNa keIne viSe kaI mata bAMdhyo hoya ke niSThA nakkI karI hoya, tyAre tenI pAchaLa kaI ne kaI daSTibiMdu hoya ja che. e daSTibiMduno vicAra karyA vinA je koIno mata vakhoDavAmAM Ave to tene jabare AghAta thAya te svAbhAvika che, vagaravicAryuM keIne Avo AghAta Apavo te paNa hiMsA ja che. AthI bIjAnA daSTibiMdune samajavAne Adeza ApIne bhagavAna mahAvIre vicArakSetre anekAMtavAda mA te mAnasika ahiMsAno prakAra ja che. AcAryoe te tathAkathita mizcAdarzanonA samUhane ja jenadazananuM nAma ApyuM che, paNa midarzanano saravALo samyaggadarzana kevI rIte thAya te samajavA jevuM che. e badhAM darzane mithyA che tevuM paraspara dArzanikanuM ja maMtavya che, tenuM kAraNa temanAmAM rahelo kadAgraha ja che. eka vAdI prativAdInuM satya samajI zakato nathI, mAtra potAmAM ja satya hoya ema mAne che; AthI te vipakSIne miyA kahe che. te ja pramANe vipatI paNa sAmAne miyA kahevAne. paNa je kaI taTastha vyakti e bannemAM rahelA satyano ja svIkAra kare te tenuM darzana mithyA rahetuM nathI. AthI parasparane potAnA kadAgrahane kAraNe miyA kahenAra karatAM anekAMtavAdI e badhAnA satyane svIkAranAra heI, tenuM darzana samyagdarzana bane che. tenuM AvuM darzana e nathI saMzayavAda ke nathI anizcayavAda; te ajJAnavAda paNa nathI. paNa vividha dRSTie tapa sIne satyano svIkAra karanArano e vAda che. AthI ja te ekAMtavAda nathI, paNa anekAMtavAda che. te eka pakSamAM besato nathI, paNa sau pakSamAMthI satya zodhIne pitAnA AgavA darzananuM nirmANa kare che. te ekAkSa nahi paNa sahastrAkSa che; ene anantacakSu paNa kahI zakAya; kAraNa, emAM vastune ananta dharmavALI siddha karavAmAM AvI che. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96. jainadharmaciMtana. AjanA ApaNuM rAjanaitika vicAramAM je sahaastitvanI bhAvanAno vikAsa thaI rahyo che, tenA mULamAM paNa vividha pAsAe satyadarzana karavAnuM valaNa, e ja mukhya bhAga bhajave che. hiMdudharmamAM je vividha darzane che, temAM tattvavicAraNAmAM keTalIka vAra asaMgati TALavA anekAMtavAdane Azraya levA ja che. paNa samagra darzananI bhittirUpe anekAMtavAdane svIkAra te mAtra jaina darzanamAM ja che e niHzaMka che. ekAMtavAdane janma durAgrahamAMthI che, jyAre evA Agrahane jaina darzanamAM koI sthAna nathI. paNa Ano artha e nathI ke jaina darzana ke dharmanI vicAraNamAM badhI bAbatamAM nirAgraha ja pravarte che. je koI vicArasaraNI saMpradAyanuM rUpa dhAraNa kare ane nAnA-moTA AcArabhedo UbhA thAya, temAM ema banI zake ja nahi. AthI nAnA-meTA AcArabhedane. samanvaya jaina AcAryo karI zakyA nahi. AzcaryanI vAta to e che ke jemaNe samagra vizvanA jaTila dArzanika vicArono samanvaya karavA prayatna karyo, teo ja gharaAMgaNAnA keTalAya AcAraviSayaka matabhedone samanvaya. karI na zakyA ane potapotAnA matane AgrahapUrvaka vaLagI rahyA; pariName jainadharmamAM paNa aneka saMpradAya thayA. AmAM manuSyasvabhAvanI mAtra potAnA matane ja vaLagI rahevAnI je nirbaLatA che tenuM ja darzana thAya che. potAnA matane vaLagI rahevuM emAM kazuM khoTuM nathI, paNa sAmAnA matane samajavAno prayatna na kare e khoTuM che. evo prayatna thayo hota te jainadharmamAM saMpradAyono udbhava ja na thayo hota ane jainAcAryo ekabIjAnA kaTutApUrNa khaMDanamaMDanamAM UtaryA na hota. paNa e ja to manuSyasvabhAvanI vicitratA che ane ene ja dUra karavAno prayatna bhagavAna mahAvIrano hato. teo vicArakSetramAM saphaLa thayA, paNa AcArakSetramAM temanA upadezano sAra jene lIdhe nahi. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindudharma ane jainadharma jainadharmanA saMpradAyo viSe vicAra karIe chIe tyAre sarva prathama jainadharma sAthe saMbaMdha dharAvatA nirtono vicAra kare jarUrI che. nihanonA mate e jainadharmanA saMpradAyo eTalA mATe nathI gaNutA ke temanA pravatarkoe svayaM bhagavAna mahAvIranA vicAra sAme ja baMDa uThAvyuM hatuM, temanA prAmANyane ja avagaNyuM hatuM. AthI te nirno gaNAyA, saMpradAya pravartake nahi. bhagavAna mahAvIranA upadezane mAnya karIne paNa jyAre tene artha pitAnI samaja mujaba karavAmAM Ave ane evI samaja bhinna bhinna hoya tyAre ja saMpradAyo bane che. temAM mULa puruSanA prAmANyane avagaNavAmAM AvatuM nathI, paNa temanA vacananA potAnA matathI viruddha arthadhaTananuM aprAmANya svIkAravAmAM Ave che. AthI saMpradAye bhale ekabIjAne nihnava kahetA hoya paNa te saMpradAyo ja che. zAstramAM je nihanavo gaNavAmAM AvyA che te badhA ja vastutaH nirnavo nathI; temAMnA keTalAka saMpradAyakoTimAM gaNavA yogya che. chatAM paNa temane sAMpradAyika viSane kAraNe . ninava gaNavAmAM AvyA che ema mAnavuM rahyuM. nAnA-moTA matabhedone kAraNe ke amuka pradeza ke gAmamAM niyata nivAsonA kAraNe jenenA aneka saMpradAya ke gaccho thatA AvyA che; te badhAnI pRthapha gaNatarI karavAnuM A sthAna nathI. ahIM to mAtra pradhAna gaNanApAtra prabhAvazALI saMpradAyo viSe saMkSepamAM kahevAnuM che. evA saMpradAyamAM mukhya be che. zvetAMbara ane digaMbara. AmAM mukhya matabheda vastra viSe che. zvetAMbara ane digaMbara vidvAnomAM lAMbA kALa sudhI e carcA cAlI che ke A bemAM kaNuM paheluM ane keNu bhagavAnanA mULa mArgane anusaranAruM che. je aMgasAhitya surakSita rahyuM che ane jene vidvAnoe IsvIsana pUrvenuM Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 jainadhama ci'tana mAnyuM che ene AdhAra laI ne vicAra karIe te eka vAta spaSTa che ke bhagavAna mahAvIra anekAMtavAdI hatA. teo pote nagna hatA, chatAM temanA zramaNusaMdhamAM mAtra nagna bhikSue ja hatA evuM mAnavAne kAraNa nathI. jeo sarvathA nagna na thaI zakatA, tene maryAdita vastro vAparavAnI chUTa hatI. vaLI, pArzvanA anuyAyI zramaNA jyAre mahAvIr pAse dIkSA le che, tyAre punaH pAMca mahAvratAnA grahaNanI vAta Ave che, paNa temAM vezaparivartananA ullekha nathI. ane te te vastra paheratA hatA e zAstrathI siddha che. svayaM digaMbareAnA prAcIna Agama SakhaMDAgamamAM strIne cauda guNasthAna heAvA viSe svIkArAyuM che. eTale mAnI zakAya ke strIne mekSa nathI e mAnyatA pAchaLathI digabarAcAryAe apanAvI che. A ja kAraNe navamI zatAbdImAM thanAra dhavalA TIkAkAre mULa Agamane aya karavAmAM muzkelI anubhavI che; ane AdhunikAe te e pAnuM ja parivartana karavAnuM ucita mAnyuM che ! A hakIkatA e batAvavA pUratI che ke bhagavAna mahAvIranA mAmAM jyAre vastranI anivAryatAnuM samarthana ane sarvathA tyAjyatAnuM samana jema jema uttarettara vadhyuM haze tema tema ane mA dharAvanArA vargonA manameLa ghaTatA cAlyA haze ane krame karI judA saMpradAye! banyA haze. zAstra surakSita che ema kahenAra karatAM zAstrA ja naSTa thaI gayAM che ema kahenAra digaMbaramA mULa mAthI judA paDe che e samajavuM muzkela nathI. zvetAMbarAmAM khAdya AcAranI utkaTatA bhale na hAya, paNa game tema karIne paNa, peAtAnA matathI viruddha janAra evAM paNa rasAstronuM saMrakSaNa te! temaNe karyu che, e hakIkata che. ane e ja hakIkata temane mULapravAha sAthe gADha sabaMdha joDI rAkhe che. temaNe peAtAnA AcArane pASavA mATe zAstra ane lokAcAranA Azraya lIdheA e kharuM, paNa digabarAnI mAphaka ema te na ja kahyuM ke e zAstro ja amane mAnya nathI. zAstronI TIkAomAM emaNe mana phAvatA apavAdo umeryAM, paNa mULa pAThAne te yathA Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMdudharma ane jainadharma rUpe saMgharI rAkhavAno prayatna karyo ja che, e svIkAravuM ja joIe. mULa AgamomAMthI potAne anukULa na hoya tevuM kADhI nAkhavAno prayatna jANuM joIne zvetAMbaroe karyo nathI. mULa aMga AgamAM paNa sudhArA-vadhArA jarUra thayA che, paNa e sudhArA-vadhArAnI pAchaLa ekAMtabhAve vastranA samarthananI ja dRSTi rahI che, evuM paNa nathI-e paNa spaSTa che. ane jaina paraMparAnA AcAra-karmakAMDanI vyavasthita paraMparA je prakAre zvetAMbaromAM surakSita che te prakAre digaMbaromAM nathI. te mULa pravAhathI temane viccheda ane zvetAMbaranI nikaTatA siddha karI Ape che. sAmAyika-pratikramaNa jevA dainika kriyAkAMDa paNa digaMbaramAM surakSita nathI rahyA che temane paraMparAviccheda kahI jAya che. . Ama bhagavAna mahAvIranA upadezane jALavI rAkhavAnuM mAna bhale zvetAMbaro khATI jAya, paNa temanI AcAranI zithilatAe digaMbara saMpradAyane janma Ape ema kahevuM joIe. zvetAMbarenA athavA to zithilAcArIonA virodhamAM digaMbara saMpradAya navA baLa sAthe Ubhe thayo ane bhagavAna mahAvIranA AcAramArganI utkaTatAne jALavI rAkhavA prayatnazIla banyo. A kAraNe samagra jaina samAjamAM paNa eka navI jAgRti Ave e svAbhAvika che. svayaM zvetAMbaroe paNa caityavAsa viruddha moTuM AMdolana jagAvyuM hatuM. paNa AcAranI utkaTatA e manuSyamAM svAbhAvika nathI, preraNAnI apekSA rAkhe che. AvI preraNuM maMda paDatAM ja pAchuM AcArazaithilya pravarte che. svayaM digaMbara saMpradAyamAM paNa bhaTTArakAnI paraMparA e mahaMtAIthI jarA paNa UtaratI nathI. ane samAja para adhikAze prabhutva te e bhaTTArakenuM ja rahyuM che. kAraNa, utkaTa digaMbara AcAra pALanArA muniono to digaMbara . samAjamAM paNa haMmezA toTo ja rahyo che ane e ja vastu letAM baranA madhyama mArgane vyavahAru gaNavI jAya che. zvetAMbaromAM anekavAra kriyeddhAra karavo paDyo che ane navA navA gaccha-saMpradAya UbhA thayA che, te ja pramANe digaMbarAmAM paNa aneka vAra kriyeAra Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :::::::::::::::::::: ::: 100 jainadharmaciMtana karavo paDyo che. AthI AcAranI aikAMtika utkaTatAnuM sarvathA pAlana keTaluM agharuM che e vastu jema siddha che, tema digaMbaronI evI mAnyatA ke AcAranI utkaTatA te amArI ja, ane zvetAMbaro to mAtra zithila-e satyathI vegaLI che e paNa siddha thAya che. paNa digaMbarAcAryoe jainadharma mATe je utkRSTa sevA karI che te te e che ke temaNe potAnI zAstraracanAmAM saMskRtane vizeSa sthAna ApyuM che, ane AcAra vizenAM lAMbAM vivecanone badale jaina darzananA anekAMtavAdane bhAratIya darzanamAM vizeSa rUpe pratiSThita karavA mATe athAga prayatna karyo che. IsvI sananI prAraMbhika zatAbdIo pachInA kALamAM AcAracarcA sarvatra gauNa banI gaI hatI, paNa dArzanika tonI carcA vizeSa rUpe thavA lAgI hatI. te TANe digaMbara AcAryoe darzanakSetramAM jhukAvyuM ane vaidika tathA bauddha dArzaniko sAthe Takkara laI zake tevA pratyenuM nirmANa karyuM Ane lIdhe jaina darzanane paNuM bhAratIya darzanamAM nizcita sthAna prApta thayuM. mUrtipUjAnA virodhI saMpradAya kALe karI A zvetAMbara-digaMbara ane saMpradAyamAM tIrthakaranI mUrtipUjAne pracAra thaI gayo hato, ane gRhastha mATe to AcAramAM e ja mukhya AlaMbana hatuM. vaiSNava bhaktinA pracAra sAthe mUrtipUjAmAM ADaMbara vadhI gayA hatA ane tenI asara jaina mUrti pUjaka upara paDe te svAbhAvika hatuM. AthI jainadharmanA samAdhimArgamAM A mUrtipUjAnA ADaMbare atireka bAdhaka thaI jAya evI sthitie pahoMcyo hato. tevAmAM hiMdustAnamAM mUrtividhI IslAmadharmane prabhAva, muslima rAjyane kAraNe paNa, vaLe. ane tenI asara jainadharma upara paNa paDI. pariNAme jenomAM mUrtipUjAnA virodhamAM zvetAMbara ane digaMbara bane saMpradAyamAM sthAnakavAsI ane tAraNa Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 ...................................... hiMdudharma ane jainadharma pathI jevA navA saMpradAyo ubhA thayA, jeoe tIrthakaranI mUrtinI pUjA ja sadaMtara baMdha karavAnuM AMdolana jagADayuM. e mUtividhI saMpradAyamAM paNa jyAre zithilatA AvI tyAre vaLI navAM navAM AMdalano jAgyAM. temAM AdhyAtmika bhAvone pradhAnatA ApanArA digabaremAM thayA ane dayA-dAnanI navI ja vyAkhyA karanArA terApaMthI vetAMbaromAM thayA. A badhI to eka rIte tAjI ja ghaTanAo gaNAya. sauthI chelle prayatna zvetAMbaramAM yati saMsthAne virodha karI saMvignapAkSika varga Ubhe thaye, e hate. paNa Aje saMvigna pAkSika gaNAtA vargamAM paNa pAchuM zaithilya ghara karI gayuM che. -"prabuddhajIvana", tA. 16-11-63, 1-12-63, 16-12-63, 11-64. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 jainadharma ane aiAddhadharma ahI. jainadhama eTale mahAvIra bhagavAne prarUpela dharma ane tenuM svarUpa ane bauddhadharma eTale bhagavAna mudde batAvela mA e maryAdA svIkArI che. Ama te jainadhama aneka pramANeAthI bauddhadha karatAM ati prAcIna siddha thAya che, paNa A nirUpaNamAM jainadharmInA e prAcIna rU5 sAthe nahIM paNa bhagavAna mahAvIre jainadhama te je rUpa ApyuM tenI sAthe saMbaMdha che. eTale mahAvIrane jainadhama ane yudghanA bauddha dha--enI carcA ahI vivakSita che, e dhyAnamAM rAkhavuM joI e. zramaNa paraMparAnAM sAmAnya lakSaNA jaina ane bauddha e banne dharmAM, bhAratavamAM je e dhaparaMparAe brAhmaNa ane zramaNanA nAme prasiddha che, temAMnI zramaNa paraMparA sAthe saMbaMdha dharAve che. zramaNa paraMparAnI vizeSatAomAM mukhya nIcenI gaNAvI zakAya : duniyA pratye vairAgya arthAt sAMsArika soMpattine vadhAravAnuM nahi paNa tenA tyAganuM valaNa e zramaNa paraMparAnu mukhya lakSaNa che. jagatanA mULa kAraNarUpe ke kartArUpe Izvara ke brahma jevAM sattAne sarvathA inkAra zramaNAne mAnya che. vizvaprapa`ca keAI eka vastunA Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma ane bauddhadharma 103 vikAra, pariNAma ke vivarUpe che-A prakAranA advaitavAdano inkAra karIne vizvamAM aneka tattvanuM astitva che. AvI mAnyatA zramaNo dharAve che. AtmA eka ja che evuM AtmAdvaita nahi paNa AtmA ke citta-caitanya anaMta che evI temanI mAnyatA che. vaLI, AtmA ane anAtmA-bhUte spaSTarUpe vAstavika ane bhinna che evo vizvAsa, vizvasvarUpanI vAstaviktA, jIvanI sAMsArika avasthA, ane zramaNamArga-tyAga, tapasyA, dhyAna, samAdhi Adi-dvArA tenA nivAraNanI zakyatAmAM vizvAsa, saMsAranuM kAraNa ke, te dvArA punaH punaH janmamaraNa ane tenA nivAraNathI mokSa, mokSamArganA upadezako manuSyo hatA, veda anAdi-apauruSeya nathI-evI badhI mAnyatAo zramaNonI che. ane tene pariNAme AnuSaMgika mAnyatAo, jevI ke varNAzramadharmane asvIkAra, bhikSAcaryA, aniyatavAsa, sAdhanAmAM strI-puruSane samAna adhikAra, saMskRta jevI vidvAnonI bhASAno anAgraha Adi paNa che. A badhA zramaNadharmanAM sAmAnya lakSaNe jena-bauddha dharmamAM samAna rUpe jovA maLe che. e uparAMta arihaMta, tIrthakara, zAstA, jina, buddha jevA zabdo bane mArgamAM sAdhAraNa che. bannemAM yajJa-yAgano virodha ane jAtine virodha samAnabhAve che. keTalAMka gautama, siddhArtha jevA vyaktivAcaka nAme paNa samAna che. A strava, saMvara, mokSa-nirvANa, punarjanma Adi kalpanAo, upasatha-pauSadha jevA AcAre, pratikramaNa jevI kriyAo, ahiMsA Adi vrato, bhikSunA vinayanA niyamo, prAyazcitto, zAstA, saMdha ane dharmanI mahattA--AvuM AvuM to ghaNuM bane dharmomAM samAna che. chatAM paNa bane dharmanI dArzanika vicAraNA judI paDe che, bannenA pravartaka judA paDe che, eTale bane dharmo paNa judA che. tIrthakara ane buddha jainadharma ane budha e bannemAM vyakti pUja nahi paNa Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 jainadharmaciMtana guNapUjAnuM mahattva che; e to enA nAmathI ja spaSTa che. chatAM paNa ane dharmomAM tIrthakaro ane buddhonI paraMparA mAnavAmAM AvI che. bhagavAna mahAvIra e 24mA tIrthaMkara che, to bhagavAna buddha e 25mA buddha che. manuSyarUpe janmavA chatAM sAdhanAne baLa AtmavikAsa karIne je vyakti vItarAga ane sarvajJa bane che ane jagaduddhAranI dRSTie zAsana kare che, te banne dharmamAM bhagavAnane nAme oLakhAya che, ane tIrthakara ke buddha tarIke pUjAya che. bannemAM samAna rUpe e manAyuM che ke tIrthakara ke buddhapadanI prApti e kAMI eka janmanI sAdhanAnuM phaLa nathI, paNa aneka janmamAM aneka guNonI sAdhanA karatAM karatAM ane keI vyakti tIrthakara ke buddha bane che. bane dharmomAM pratyekabuddha nAmano eka varga alaga mAnavAmAM Avyo che, je mUkakevaLI paNa kahevAya che, je mAtra AtmakalyANa ja karIne kRtakRtyatA anubhave che. pratyekabuddha ane tIrthaMkara-buddha vacce je bheda che te e che ke pratyekabuddhanI sAdhanA svakalyANanI dRSTie thaI haI te parakalyANa sivAyanA badhA guNo tIrthakara -buddha jevA ja dharAve che, arthAta e paNa pUrNa puruSa to che ja ane nirvANane paNa pAme ja che, chatAM te parakalyANanI pravRtti karatA nathI; jyAre tIrthakara ane buddha AtmakalyANa sAthe sAthe parikalyANamAM paNa pravRtta hoya che, tethI ene mATe Avazyaka evI keTalIka vizeSa zaktio, je pratyekabuddhamAM nathI hotI, tene paNa e prApta kare che. AnuM kAraNa pUrvajanmamAM karela mahAkaNune vizeSa abhyAsa che, jene laIne te mAtra AtmakalyANamAM saMtoSa na bhAnatAM parakalyANanI bhAvanA paNa puSTa kare che. pariNAme tIrthakara, zAstA, buddha, bhagavAna Adi nAme prasiddha thAya che ane ene nAme dharmazAsana cAle che. jainadharma to prAcIna hAI bhagavAna mahAvIra pahelAMnA tIrthakare viSe paNa keTalIka aitihAsika sAmagrI maLe che. eTale 24 nI nizcita saMkhyA e te dharmavyavasthAnuM pariNAma hovA chatAM mahAvIra Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhama ane bauddhadha 105 pahelAM aneka tItha karA thayAhAvAnuM siddha karI zakAya che. paNu bauddha dhanA muddo viSe ema nathI. temAM te pacIsamA mudRrUpe manAtA gautamabuddhu svayaM kahe che ke me je dharmInA sAkSAtkAra karyAM che, te atyAra sudhI keie joyA-jANyA nathI; e teA apUrva dhama che. AthI ema mAnI zakAya ke baudhama te gautamabuddhathI ja zarU thayA. paNa dharmavyavasthApaka AcAryAMe te pahelAMnA sAtathI mAMDIne 24 muddonI kalpanA karI ane e rIte e dhama paN anAdi che ema bIjA dhama vyavasthApakeAnI jema ja siddha karavA prayatna karyAM ema mAnavuM joIe. anne dharmonuM sAhitya jotAM eka vastu spaSTa thAya che; te e che ke mahAvIra ane khudda e banne prAcInatama sAhityamAM temanA lokika-arthAt mAnuSI-rUpamAM nirUpAyA che, paNa te pachI uttarAttara racAyela sAhityamAM temanuM e rUpa gauNa banatuM jAya che ane temane alaukika banAvavAnA vizeSa prayatna thayA che. pachI te! jANe e alaukikatAnA vananI heDa macI hoya ema bannenA sAhityanuM adhyayana karanArane jaNAyA vinA rahetuM nathI. pariNAme tItha kara mahAvIra bAhya rUpe manuSya chatAM emanA jIvananuM varNana karatuM sAhitya jema jema racAtuM gayuM, tema tema emanI jIvanakathAmAM alaukikatAnuM tattva uttarAttara vadhatuM gayuM ane keTalAka manuSyasAdhAraNa zArIrika vyavahArane lepa thate darzAvavAmAM AvyeA. ane yuddha te manuSya maTI dharmAMkAyanuM rUpa ja dhAraNa kare che; ane te anAdi kALathI e ja rUpamAM birAjamAna heAya ema nirUpavAmAM AvyuM che. mahAvIra ane buddhanI pUrvajanmanI kathA upalabdha nathI, paNa uttarettara sAhityamAM ene che, ane bauddhomAM tA jAtakakathArUpe eka pRthak thayA che. banne devabhavamAMthI manuSya thayA e sAdhAraNa vastu che ane anna kSatriyane dhare avataryAM e paNa sAdhAraNa vastu che. chatAM jaina prAcIna sAhityamAM vikAsa thatA gaye sAhityaneA vaga Ubhe Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana mAnyatA pramANe tIrthakare mAtra kSatriya kulemAM ja janme che, jyAre buddho kSatriya athavA brAhmaNa bane kuLamAM janmI zake che. mahAvIra ane buddha banne kSatriya kuLamAM janmyAM chatAM guNotkarSane kAraNe sAcA brAhmaNa kahevAya che, uttama ArtharUpe prasiddha thayA che. mahAvIrane gha-paraMparAprApta mahAvIra je mAganuM ke dharmanuM nirUpaNa kare che te temaNe pote ja prApta karyo che evo emano dAvo nathI. temane pArzva paraMparAnI je sAdhanAnI paraMparA maLI tenuM anusaraNa temaNe karyuM ane je dharma ane darzana pArzvanuM hatuM tenI ja yathArtha anubhUti temane thaI ane e ja mAge bIjAne laI javA temaNe prayatna karyo-A ja temanuM tIrthakaratva. pArtha paraMparAnA bAhyAcAramAM thoDuM samayAnukULa parivartana mAtra karIne ja temaNe saMtoSa anubhavyo; paNa potAnuM darzana navuM che evo dAvo temano nathI. ane vastusthiti paNa evI ja che. teo sAdhanA jarUra kare che, sAdhanA athe yatratatra padayAtrA paNa kare che, paNa eya to eTaluM ja che ke pArthaparaMparAnuM je darzana che teno parokSAnubhava nahi paNa pratyakSa anubhava thAya. sArAMza e che ke dArzanika bhUmikAmAM temaNe pArzva paraMparAmAM kazI ja truTi joI nahi ane ene ja aMtima satya mAnI teno sAkSAtkAra. karavA prayatna karyo. ane paraMparA jaNAve che ke e prayatnamAM teo saphaLa thayA ane kevaLajJAna prApta karIne pArve kahela vastuone temaNe sAkSAt anubhava karyo. buddhane dharma-apUrva AthI viruddha buddhanA jIvanamAM che. temane je kAMI paraMparAthI prApta che ane je kAMI bIjA pAsethI zIkhavAnuM maLe che, temAM temane sadeva asaMtoSa anubhava thayo che. temaNe vicAra karIne ALA kAlAma jevA aneka guru karyA che ane te saunAM vicAra ane paraM Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma ane bauddhadharma 107 parAne choDatAM jarAya AMcake anubhavyo hoya ema nathI jaNAtuM. jenI jenI pAse teo jAya che tenI pAsethI je zIkhavAnuM hatuM te zIkhI lIdhA. pachI paNa temane asaMtoSa rahe che, ane A je kAMI zIkhave che te aMtima satya nathI ema mAnI teo AgaLa vadhe che. Ama emaNe aneka guru karyA, aneka darzanano anubhava karyo, paNa temanA manane saMtoSa thaye nahi. sAdhanAmAM paNa je sarala ane kaThina sAdhanAnA prakAre che, e mArge paNa teo gayA. chevaTe e badhI sAdhanA cheDIne pote pitAno mArga nakakI karyo ane e ja mArgo parama satya pAmavAne prayatna paNa karyo. ane aMte jAhera karyuM ke meM je jANyuM che ane je anubhavyuM che te atyAra lagI keIe joyuM-jAyuM nathI; mAre mArga ane mAruM darzana apUrva che. A dRSTie buddha prarUpela bauddha dharma e temanA pitAne che; temane e paraMparAthI prApta thayA che, ema nathI. teo paraMparAnA sarjaka che, anuyAyI nathI. A dRSTie joIe to mahAvIra paraMparAnuyAyI che ane buddha paraMparAnA sarjaka che ane mahAvIrano jainadharma e paraMparAprApta dharma che, jyAre buddhano dhama-bauddhadharma-e apUrva che, navI paraMparAnuM sarjana che. jaina ane bauddhadharmane pracAra; tenAM bAhya kAraNe prAcIna paraMparA ane navI sajatI paraMparAmAM aneka rIte hAni-lAbho saMbhave che ane te jaina ane bauddha bane dharmane bhAge Ave te svAbhAvika che. prAcIna paraMparAmAM pracAra mATenI dhagaza. lagabhaga sarI gaI hoya che, jyAre navIna paraMparAmAM evI dhagaza ugra rUpa pakaDe che. pracAranI bAbatamAM prAcIna paraMparAmAM upekSA saMbhavI. zake che, jyAre navI paraMparAmAM evI upekSA pAlavI zake nahi. eTale ApaNe buddha uccArela vatha mare vAritAM vahunanahitAya vallujhanajulA-jevA pracArottejaka vAkyo sAMbhaLIe chIe; jyAre jaina. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 jainadharmaciMtana AgamamAM bhikSune A prakArane upadeza maLyuM hoya agara maLavA saMbhava hoya ema nathI lAgatuM. tyAM vihArane uddeza pracAra nahi paNu AtmasAdhanA che. eka ThekANe rahevAthI AsapAsanAM loke ane sthAnemAM meha baMdhAya che, mATe sthAnaparivartana Avazyaka che. evI dhAraNa vihAra pAchaLa che, ane pracAra e vihAranuM AnuSaMgika phaLa che, nahi ke mukhya. paNa budhe to spaSTa Adeza ja Ave che ke nAnI nAnI ToLIo banAvIne bhikSuo dharmapracAranuM nimitta laI vihAra kare. Ane kAraNe bauddhadharma thoDI zatAbdIomAM eziyA- vyApI bane, jyAre jainadharmanuM mukhya dhyeya pracAra nahi paNa AtmasAdhanA hoI ene e rIte pracAra thaI zakyo nahi. buddhe upadezelI cArikA bhAratamAM jayArathI baMdha paDI, sthAyI vihAramAM ja ekatra thaI bhikSuo rahevA lAgyA, temanAmAM zithilAcAra vadhyo, musalamAnI jamAnAmAM vihArone saraLatAthI nAza karavAmAM Avyo, ane bauddha vidvAnoe paradezane Azraya zo, tyArathI bhAratamAM krame krame bauddhadharmano hAsa thayo. AtmasAdhanA karatAM pracAra upara vadhAre avalaMbato bauddhadharma bhAratamAM UMDAM mULa nAkhI zakyo nahi, jyAre jainadharmanAM to prAcIna kALathI UMDAM mULa naMkhAyAM hatAM. vaLI, te AtmasAdhanA sAthe ja pracArane paNa dhIre dhIre mahattva Apato , te eTale sudhI ke, pracAranI sAme AtmasAdhanA paNa gauNa banI gaI A kAraNe te bhAratavyApI thaI gaye; paNa jeTalA pramANamAM AtmasAdhanAnI kacAza AvatI gaI, teTalA pramANamAM kevaLa pracArane baLe te sarvatra TakI zakyo nahi; virodhIonuM pracArabaLa tethI vadhAre prabaLa hatuM, eTale Aje jainadharma bhAratavyApI paNa nathI. pracAranAM AMtarika kAraNe jena-bauddha dharmanA pracAranAM bAhya kAraNonI sAthe sAthe enI Atarika niSThA ane mAnyatA viSe paNa vicAra karavo Avazyaka Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma ane bauddhadharma 109 che. buddhanI mahAkaraNanI bhAvanAmAM jagaduddhAranAM bIje rahyAM che, eTale prAthamika hInayAnamAMthI bauddhadharme mahAyAnanuM rUpa lIdhuM ane bodhisatvanA Adarzane AgaLa karI svakalyANa karatAM parakalyANane mahattva ApyuM. bauddhadharmanA vizvavyApI pracAramAM A tatve mahattvano phALo Ape che. AthI UlaTuM, jainadharmamAM mahAkaNune avakAza chatAM ane ahiMsAnA mULamAM mahAkaNanI bhAvanA chatAM tenuM vyAvahArika rU5 nivRttie-hiMsAnivRttie lIdhuM ane kaI paNa prakAranI pravRtti tyAjya gaNAI ahiMsAnA aikAntika Agraha upara jIvanavyApI vyavahAranuM nirmANa thayuM, parakalyANa karatAM svakalyANanuM mahattva vadhyuM, eTale mahAkaraNane sakriya banavAne avakAza ocho rahyo; te niSkriya rahI. niSkriya mahAkaNuM amuka vyaktio mATe to AkarSaka banI zake, paNa te vyApaka banI zake nahi. AthI jainadharmanA pracAramAM A paNa eka bAdhaka tattva banyuM. jaina ane bauddhadharmamAM bAhyAcAranuM ghaDatara zramaNa dharmanAM sAmAnya lakSaNa bane dhamamAM samAna hoI. bAhya AcAra ane anuSThAnanA niyamamAM bane dharmamAM vizeSa prakAre sAdharyuM hoya e svAbhAvika che. chatAM paNa jainadharmanA bAhyAcAranuM ane bauddhadharmanA bAhyAcAranuM ghaDatara mahAvIra ane buddhanI prakRtine anusarIne thayuM che ane tene lIdhe AcaraNa pAchaLanI dRSTimAM maulika bheda che. pArtha ane temanI paraMparAmAM tyAga ane tapasyAne sthAna. avazya hatuM, paNa temAM utkaTatA bhagavAna mahAvIre dAkhala karI.. pArzvanA bhikSuomAM vastraparidhAnanI chUTa hatI, paNa bhagavAna mahAvIre acelakatAno Agraha rAkhyo. kaI paNa AMtarika siddhAntanuM anusaraNa tyAre ja pUruM thayuM gaNAya, je tadanurUpa AcaraNane goThavavAmAM eve arthAta AMtarane paDagho bahAra paDavo ja joIe. A prakAra Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 jainadharmaciMtana -no Agraha bhagavAna mahAvIrano hato. ane ene ja kAraNe aparigraha athavA mamatvatyAganI AMtarika bhAvanAne anurUpa bAhya AcaraNanI goThavaNa karavAmAM acelaka banavuM, asnAna, maLadhAraNa Adi Avazyaka mAnyuM. vastra svIkAra e sAdhakanI kamajorI che, te Avazyaka nathI, ema temaNe mAnyuM. joke potAnA saMdhamAM temaNe acelaka ane sacelaka banne prakAranA sAdhakane sthAna ApyuM, paNa sacelaka mATe paNu e Avazyaka mAnyuM ke te kyAreka paNa acelaka thAya. AthI viruddha, buddha tRSNatyAga ane mamatvanA tyAgamAM mAnavA chatAM temaNe acelaka thavuM Avazyaka jaNAvyuM nathI. mAnasika mamatvatyAga heya te bAhya vastra hoya ke na hoya e gauNa vastu che. bAhya vastra hoya chatAM AMtarika mamatvatyAga ke tRSNatyAga saMbhavI zake che, ema buddha mAnatA hovA joIe; AthI temaNe bhikSuo mATe vastratyAga Avazyaka mAnyo nathI. UlaTuM lokAcArane anusarIne ghUMTI sudhI vastrAvaraNa Avazyaka mAnyuM che. sArAMza e che ke carcApa zuddha viruddha nAvaraNIyaM nAranIce e mAnyatAne buddhe puSTa karI che. ane ziSTAcAra athavA sthApita ke pracalita lokAcAramAM parivartana karavuM Avazyaka che ema buddha mAnyuM nathI. nagnatva, asnAna, maLadhAraNa jevI lekane arucikarI bAbatono Agraha temaNe rAkhyo nathI; jyAre bhagavAna mahAvIre kAyetsargane mamatvatyAganuM anivArya aMga mAnyuM hoI nagnatA, asnAna, maLadhAraNa jevI sAmAnya lokone arucikara bAbatane paNa svIkAra karyo che. AthI ema kahI zakAya ke bhagavAna mahAvIrane mArga AMtarika kaSAyopazama sAthe sAthe tadanurUrUpa bAhya kAyaklezanI utkaTa- tAne svIkAre che, jyAre buddha kaSAyopazama svIkAravA chatAM bAhyAcAramAM madhyamamArga che. eTale temaNe eka tarapha cArvAka jevA bhUta vAdInA AtyaMtika zArIrika bhegavAdane avagaNe, te bIjI tarapha atyaMta zarIrakaSTane paNa avagaNyuM, ane AcAramAM madhyamamArga svIkAryo. banne saMdhamAM AnAM pariName je AvyAM tene vicAra Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 janadharma ane bauddhadharma karIe to jaNAze ke jaina saMdhamAM AMtarika AcArane badale bAhyAcAranuM khokhuM jALavavAno vizeSa prayatna thayo ane buddhane saMghamAM madhyamamArgane nAme AcAramAM zithilatA AvI; kAraNa ke be cheDAnI vacalI avasthAne dora bahu lAMbo hoya che. eTale madhyama mArgamAMthI zithilAcAra tarapha sarakavuM bahu sarala thaI paDe che. eka tarapha buddha ane temanA anuyAyIone jena bhikSuonA AcaraNamAM mAtra dehadaMDa sivAya kazuM dekhAyuM nahi; ane temaNe jainAcAra viSe AkSepa karavo zarU karyo ke A loke to mAnasika pApa karatAM zArIrika pApane adhika mahattva Ape che. eTale zarIrakaSTa bhogavI pApakSaya karavAnI phikaramAM paDyA che, to bIjI tarapha jaina saMghanA anuyAyIo bauddhabhikSu viSe AkSepa karavA lAgyA ke A to sukhazIliyA che. A AkSepamAM AMzika satya raheluM ja che, e svIkAravuM joIe. AcaraNa ane pracArane saMbaMdha AcaraNanI utkaTatA ane madhyamamAgitA dharmapracAramAM zo bhAga bhajave che tene vicAra karIe to jaNAI Avaze ke buddhanA madhyamamArge dharmapracAramAM bahu moTo phALo Ape che. temano dharma vizvavyApI banI gayo che e sAcuM, paNa buddhanA buddhatvano ane tenA AnuSaMgika dharmone vastutaH keTalo pracAra thayo che enI parIkSA karIe to jaNAze ke buddhatva ane tenA AnuSaMgika dharmone bhoge ja e pracAra thayo che. emAM buddhanuM nAma che, paNa buddhatvano prakAza nathI. eTale ja bhAratIya bauddha ane tibeTanA bauddhamAM, e bane mAtra buddhane ArAdhya svIkAre che e sivAya vizeSa kazuM ja sAmya nathI; eTaluM ja nahi paNa buddhanI mahAkaruNAnA siddhAntano jIvanamAM paDaghe keTalo paDyo enI UMDI tapAsa karIe to nirAza ja thavuM paDe che! bIjI tarapha jaina mArganI utkaTatAne kAraNe ane tenI avyava Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 jainadhama ciMtana hArutAne kAraNe tene pracAra bahu ja dhImI gatie thayeA che; eTaluM ja nahi, paNa prajAnA bahu ja thADA bhAgamAM teNe UMDAM mULA nAMkhyAM che. jainadhama nA udbhava je bhUmimAM thayA tyAM Aje tenuM nAmanizAna nathI. ane jyAM che tyAM paNa jainAcAranI utkaTatAmAM aneka rUpe zithilatAe praveza karyAM che--joke bAhya khAkhuM evuM ne evuM rAkhavAnA prayatna karavAmAM AvyA che. namratAnA AgrahI digaMbareAmAM tRSNAtyAga karatAM nagnatAnuM mamatva vadhI gayu che, te| zvetAmbarAmAM vastra Adi sAmagrIne hArA eTaleA badhA vadhI gayA che ke temane bhagavAna mahAvIranA mULa utkaTa kAyakleza sAthe bahu ja Ache saMbaMdha rahyo che. Ama utkaTatAne kAraNe AMtara-bAhya jIvanamAM viSamatAe praveza karyAM ane pracAramAM paNa zaithilya rahyuM. pariNAme evI utkaTatA dharmapracAramAM atyaMta sahAyaka ane che ema kahI zakAya nahi. buddha-mahAvIranI pRthak sAdhanA ane tenu pariNAma eka tarapha svayaM bhagavAna mahAvIre utkaTa kAyakaleza sAthe samAdhi ane sattatAne abAdhita rIte siddha karI che. evA dAvA che, te bIjI tarapha buddha kahe che ke utkaTa tapasyAthI prajJA prApta thatI nathI. temaNe pote lAMbA kALa sudhI tapasyA karI te eTale sudhI ke zarIramAM mAtra hADakAM ja rahyAM ane te khaDakhaDa karavAM lAgyAM. aMte temaNe anubhavyuM ke AvI utkaTa tapasyA e koI pUrNa prajJAnI sAdhaka nathI, eTale temaNe tapasyAnA mAne cheDIne dhyAna-samAdhimAne apanAvyA ane isiddhi karI. A e mahApuruSonA AvA judA judA anubhave temanA saMdhamAM paNa paraMparAthI puSTa thayA che; ane ema thAya te svAbhAvika che. jaina zAstromAM teA ' dehadu:kha" mahAkala" ' nI bhAvanAne vistAra jovAmAM Ave che; jyAre bauddha zAstramAM uttarAttara dehadamananI upekSA jovAmAM Ave che. pariNAme jaina sadhAmAM je uttarAttara saMpradAyA ane tenA peTA bheda banyA, tenA mULamAM kAI che Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma ane mauddhadharma 13 vicArabheda yA danabheda nahi paNa bAhya AcAra paratve utkaTatAbheda jovA maLaze. zvetAmbara-digambaranI dAnika vivAdanI bAbate kazI ja nathI; mukhya vivAda che mAtra vastra paheravAM ke nahi e bAbatano; ane tene AdhAre pachI zrImukti hoI zake ke nahIM e praznamAM paNa vivAda thayA. zvetAmbaramAM paNa sthAnakavAsI ane mUrtipUjakamAM mukhya bheda mUrtine pUjavA na pUjavA viSe che, ane bAkI vezamAM thoDA bheda che. sthAnakavAsI ane terApaMthImAM AcAranI kaThAratAne eTale sudhI laMbAvavA prayatna karavAmAM AvyA ke kevaLa bAhya AcaraNamAM ja kaThAratA rahI ane ahiMsAnA vicArane e AcAranI kaThoratAnI sATIe kasavA jatAM, terApathImAM ahi MsAnA vicAra kevaLa yAzUnya-karuNAzUnya eka hAsyAspada siddhAnta banI gaye ! Ama dehadamana upara bhAra ApavA jatAM bhagavAna mahAvIrane ahiMsA siddhAnta kevIyanIya sthitine pAmyA te ApaNe joI zakIe chIe. vaLI, jaina zAstramAM dhyAnanuM je varNana aDhI hajAra varSa pahelAMnuM maLe che te dhyAnanI sAdhana! saMdhamAM cAlu rahI heAya tema jaNAtu nathI, kAraNa, e dhyAna aMgenI prakriyAnA prAcIna nirUpaNamAM joI e teTalI vizadatA maLatI nathI; ane tyAra pachI paNa enA viSe dhyAna karanArane sahAyaka banI zake evuM prakriyAnuM spaSTIkaraNa thayeluM upalabdha thatuM nathI. e batAve che ke dhyAnamAganuM avalaMbana jaina sadhe gauNa karI dIdhuM hatu. ane te Aje paNa jaina saMdhamAM joI zakAya che. tapasyA-dehadamana-anazananA bheda-prabheda eTalA badhA vistRta thaI gayA che ke tenuM paNa eka svataMtra zAstra banI jAya. emAM have te AgaLa-pAchaLanA ADaMbara eTalA vadhI gayA che ke tapasvI maNu tapasyA karatAM e ADaMbaramAM vadhAre rata banI jAya evA saMbhava vadhAre che. Ama bhagavAna mahAvIranI dhyAna sAthe utkaTa tapasyAne ale saMdhamAM sarvagrAhya evI utkaTa tapasyA-anazana vagere-mahattvane pAmI ane dhyAnamA gauNa khanI gayA. .. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhama ciMtana AthI UlaTu, bauddha saMdhanA itihAsa tapAsIe te jaNAze ke temAM prAcIna piTakAmAM paNa dhyAnanuM je vistRta anubhavapUrNa vaNaeNna maLe che, ane cittanI vRttionuM je vizleSaNa maLe che, te anyatra dulabha che, eTaluM ja nahi paNa uttarAttara e dhyAnamArganA vikAsa cA rahyo che. ethI bauddha saMdhanA atyAranA vistRta zithilAcAramAM paNa anubhavI dhyAnamArganA agresarA jovA maLe che; eTalu ja nahi paNa e dhyAnamArganA eka svataMtra saMpradAya paNa bauddhomAM UbhA thayA che. paNa dhyAnamArganA akAntika Agraha rAkhavA jatAM audha mAM AcaraNanI zithilatA ane chevaTe taMtrayAna jevA vAmamAgI sa'pradAyAne vikAsa thayA, jene pariNAme paNa bhAratavaSa mAMthI audhama lupta thayeA. 114 A vastune eka bIjI rIte paNa vicAra karIe te| vaLI eka navuM ja tathya najara sAme Ave che. bhagavAna mahAvIraneA prayatna rAgadveSane vijaya karavA e mukhya rUpe hatA. ane tenuM AnuSaMgika phaLa kevaLajJAna athavA prajJA hatuM. AthI teo evuM kAI paNa kAya karavA taiyAra na hatA, jethI rAga-dveSane puSTi maLe. Ane pariNAme temaNe thra vihAra ane anazananA mArga apanAvyA. 'AthI temanA rAguane dveSa te vijita thayA ja, paNa temanA prattApraka" bhagavAna pArzvanAthanI samakakSa ja rahyo. eTale ke aDhIseA varSa pahelAM bhagavAna pArzvanAthe dArAnika vicAraNAne je pAyA nAkhyA hateA ene anusarIne je peAtAne parAkSa hatuM te temaNe rAgadveSanA vijaya karIne pratyakSa karyuM". AthI bhagavAna mahAvIranuM darzana * pArzvathI juduM paDatuM nathI; kAraNu, temanuM mukhya dhyeya rAgadveSane vijaya karavAnuM hatuM, na ke tattvajJAnanI kAI navI svata Mtra dhArA pravartAvavAnuM. AthI UlaTu, buddhanA prayatna prajJAprApti mATe hatA. temane mana vItarAga banavuM Avazyaka te| hatuM, paNa temanI ciMtAnA viSaya pU 4 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma ane bauddhadharma 115 prajJA hatI. prajJA prAptinA prayatnamAM teo aneka jJAnI ane dhyAnInA saMparkamAM AvyA ane eka pachI eke batAvela tattvajJAnane aneka bhAge sAkSAtkAra karIne choDatA gayA. je bIjA pAsethI maLyuM temAM temane sadeva asaMtoSa ja rahyo. ane chevaTe temaNe potAnA dhyAnabaLe je tattvano sAkSAtkAra karyo tenA viSe temaNe e spaSTa dAvo karyo che ke meM je prApta karyuM che te apUrva che; mArA pahelAM ene keIe sAkSAtkAra karyo nathI. Ama buddhane prayatna svataMtra rIte prajJA prApta karavAno rahyo che ane tethI temanuM darzana e temanuM potAnuM che. temaNe eka navI niSThA UbhI karI che. tattvajJAnanI bAbatamAM e keIne anusaryA nathI, evo temano dAvo che. Ama budde jyAre prajJAnAM kapATa ughADI nAkhyAM ane tene mokaLI mUkI tyAre tenuM pariNAma temanA sudhI ja sImita rahe e asaMbhava hatuM. temanA saMghamAM paNue prajJAvikAsa pratye spaSTa prayatno dekhAya che. pariNAme uttarottara sUma-sUkSmatara-sUkSmatama dArzanika vicAraNane AdhAre vividha saMpradAyonA pAyA bauddha darzanamAM naMkhAyA che ane vijJAnavAda ane zunyavAda jevA, prajJAno uttarottara utkarSa siddha karatA vAdo astitvamAM AvyA che. madhyamamArganuM prajJAnA kSetramAM kendrabindu kAyama rAkhavA chatAM e mAdhyamika vastune dora lAMbo hoI dArzanika vicAraNamAM je Ta bauddha AcAryoe lIdhI che te bhAratIya darzanonA ItihAsamAM prajJAmArganuM eka advitIya dRSTAMta banI rahe che. AvI chUTa jaina AcAeMe lIdhI nathI e paNa eTaluM ja spaSTa che. ane te siddha kare che ke temane mArga prajJAne nahi paNa kaSAyavijayano hato. -"prabuddhajIvana", tA. 155-58, 1-6-58 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktimArga ane jaina darzana jaina darzana pramANe anaMta jJAna, darzana, sukha ane viye-- e anaMta catuSTaya badhAya AtmAone sAmAnya guNa che. tethI ja Izvara ke paramAtmA e kaI viziSTa jAtino AtmA nathI, paNa je je AtmAoe pitAnA upara jaNAvela cAre guNone AvirbhAva karyo che, e badhAya AtmAo siddha, Izvara ke paramAtmAnA nAmathI saMdhivAne yogya che. ane je AtmAonA A cAra guNo DhaMkAyelA che te sAdhaka ke saMsArI kahevAya che. A sAdhaka AtmAo paNa pitAnA prayatnathI siddha, Izvara ke paramAtmA banavAnI yogyatA dharAve che. A dRSTie vicAra karatAM vyaktigata rIte amuka AtmAo sAdhaka gaNAya che, ane amuka AtmAo siddha gaNAya che, e bheda svAbhAvika nahIM paNa kAraNujanya (AtmAnI potAnI sAdhanAne lIdhe thayelI che. sAmUhika dRSTie sAdhaka ane siddha evA be vargo kAyamanA hovA chatAM vyaktigata dRSTie A bheda kAyamane nathI; je vyakti A kSaNe sAdhaka-vargamAM hoya te bIjI ja kSaNe siddha-vargamAM paNa bhaLI jaI zake che. jainadharmane Avo siddhAMta hovAnA lIdhe, emAM (jainadharmamAM) eno potAno Agavo sAdhanAno mArga hoya e jarUrI. che. jainadharmanA sAdhanAmArgane samajavA mATe nIcenI bAbate hamezAM dhyAnamAM rAkhavI jarUrI che. ema thAya te ja jaina sAdhanAmAM bhakita Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktimAga ane jaina darzana mArganuM zuM sthAna hoI zake, e sahelAIthI samajI zakAya. (1) keIkeIne nAtha nahIM-jIva pote ja potAno nAtha banI zake che; bIje kaI ene nAtha nathI banI zakato. eno artha e ke sukha ke duHkha, baMdha ke mokSa, e jIvane pitAne AdhIna che? e cAhe to baMdhamAM rahI zake che, ane cAhe to eka kSaNamAM mukta thaI zake che. baMdhananA mArge cAlavuM ke mokSanA mArganuM anusaraNa karavuM, e bIjAne AdhIna nahIM paNa pitAne AdhIna che. jIvanI IcchA viruddha bIje keI ene baMdhanamAM nathI rAkhI zakato, ane mukta paNa nathI karI zakato. bIjAnuM kAma to eTaluM ja che ke e baMdhananA ke mokSanA mArgane pradarzaka thaI zake che; e mArge cAlavuM ke na cAlavuM e jIvanA potAnA hAthanI vAta che. A daSTie kaI vyakti kaMI kRpA karI zake to te mArgadarzana karAvavA pUratI; ethI vizeSa e kazuM nathI karI zakatI. matalaba ke AtmA pote ja potAno mitra ke zatru che-"puratI, tumetra turda nita, vahiyA mimiti (AcArAMga sUtra, 118). bIjAne zatru ke mitra kahevAmAM Ave che e upacArathI ja, kAraNa ke bIje to mAtra paristhitine sajI zake che; ene vaza thavuM ke na thavuM e to pitAnA hAthanI vAta che. jyAM sudhI kaI UbhI thayela paristhiti sAthe tanmaya nathI thato tyAM sudhI ene sukha ke duHkhano anubhava thaI zakato nathI. tethI sukha ke duHkhanuM kAraNa pitAnI pariNati ke tanmayatA che. ane tanmaya thavuM ke nahIM e to potAnA hAthanI vAta che. tethI kharI rIte AtmA ja pitAno zatru ke mitra che, bIjuM koI nahIM. (2) pitAnAM karmane nAza pote ja kara joIe-- badhA jIvomAM svAbhAvika rIte sAmya hovA chatAM je viSamatA dekhAya che, enuM kAraNa te te jIvonAM karma che. karmathI mukta thavAno prayatna emaNe pote ja karavAnuM che. koI Izvara ke tIrthakara jIvono uddhAra nathI karI sakatA; teo to uddhArano mArga batAvI zake che, tIrthanI ja pitAne kAma ka ravA hovA cha Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 jainadhama ciMtana sthApanA karI zake che. A vAtane ja vyakta karatAM amitagati AcAye kahyuM che ke ' svayaM kRtaM karma yadAtmanA purA phalaM tadIyaM labhate zubhAzubham / pareNa dattaM yadi labhyate sphuTaM svayaM kRtaM karma nirarthakaM tadA // nijArjitaM karma vihAya dehino na ko'pi kasyApi dadAti kiJcana / vicArayannevamananyamAnasaH paro dadAtIti vimuJca zemuSIm // " kanAzanI prakriyAmAM mukhya sthAna saMyamanuM che; bAkI badhI vastu, jo e sayamane vadhAravAmAM upayogI hoya te, enuM sAdhanAnA mArgamAM sthAna che, nahIM teA nahI. badhAya jIvAmAM samabhAva keLavIne koIne paNa duHkha paheoMce evI pravRtti na AdaravI, e ja saMyama che. AmAMthI ja nimmabhAva ane nirahaMkArabhAva niSpanna cavAthI vizvamaitrIne! sAkSAtkAra thaze. tyAre vItarAgabhAvanI puSTi ( pUrNatA ) thavAthI jIva siddha thaI jAya cheH A ja enI sAdhanAnI parAkASThA che. (3) mukta veAmAM vaiSamya nahI--jyAre jIva siddha thaI jAya che, tyAre ene mATe keAI upAsya-ArAdhya nathI rahetuM. peAtAthI pahelAM thayelA siddhomAM ane enA potAnAmAM koI jAtaneA svarUpabhe nathI rahetA; arthAt badhAya siddha vA samAna heAya che, ane badhAya peAtapeAtAnA svarUpamAM ramaNa kare che. (4) sidro koInuM bhaluM-bhUMDuM nathI karatA--jyAre jIva siddha thaI jAya che tyAre saMsArI jIve| sAthe ene sabaMdha chUTI jAya che. sAMkhya darzananA puruSanI jema pachI e mAtra saMsArane draSTAja rahe che. enAmAM saMsArI jIveA pratye kazuM karavApaNu nathI rahetuM. tethI enI kRpA ke enA prasAdathI veAnA uddhAranI ane enA kApathI emanI krutinI saMbhAvanA ja nathI rahetI. siddothI jIva jo kaMI lAbha meLavavA icche te e eTaluM ja karI zake ke siddhanA C Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktimA ane jaina darzana 119 svarUpanuM dhyAna karIne potAnA ja DhaMkAI gayelA evA siddhasvarUpane pragaTa karavAno prayatna kare ane enA phaLarUpe pite siddhasvarUpa banI jAya. A rIte siddhano jIva ApaNA vikAsane mATe, pote taTastha hovA chatAM, nimitta-kAraNa banI zake che. (5) bhakti e paNa eka sAdhana che-jIvanuM sAdhya mokSa che. enI samagra sAdhanA mokSane mATe ja che. mokSanAM sAdhane TUMkamAM jJAna ane kriyA che. eno vistAra karIne darzana, jJAna ane cAritra athavA darzana, jJAna, cAritra ane tapane paNa sAdhanarUpe zAstromAM jaNAvela che. darzana-zraddhA bhaktithI daDha thAya che, tethI gurujanonI sevArUpa bhakti tema ja tIrthakaro ane siddhonA guNagAna, dhyAna, pUjArUpa bhaktine paNuM jaina sAdhanAmAM sthAna maLyuM che. jaina darzananA upara jaNAvela siddhAMtonI sAthe ja bhaktimArganA maulika siddhAMtanI sarakhAmaNI karavAmAM Ave te spaSTa rIte samajAze ke bhaktimArganA maulika-pAyAnA siddhAMtone jaina darzanamAM koI sthAna nathI. Ama chatAM jaina AcAryoe racelI stutio bhaktitatvathI otapreta che. to A aMge thoDoka vicAra karIe. bhagavAna sarva jInA nAtha bhagavAna sarva jIvonA nAtha che, A mAnyatA bhaktimArgane mULa siddhAMta che. A jagata e IzvaranuM ja maMgalamaya sarjana che, eTale e ja samasta saMsArano svAmI che. saMsAranA sacarAcara badhA padArthono e prabhu che. A siddhAMta pramANe bhakta potAne bhagavAnane dAsa samaje che--bhale pachI e saMsAramAM hoya ke mukta hoya to paNa. AgaLa sUcavavAmAM AvyuM che te mujaba, jaina darzanamAM A kalpanAne koI sthAna nathI; Ama chatAM bhaktimArga, je tarapha phelAyelo hato, enAthI jene paNa alipta nathI rahI zakayA. tIrthakarone jagatanA sarjanahAra ke svAmI na mAnavA chatAMya Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 jainadharmaciMtana jena AcAryoe tIrthakaronI stutiomAM emanI prabhutA ane potAnI dAsatAnuM varNana karyuM che, ane zaraNamAM levAnI prArthanA paNa karI che. jema bhaktibhAgIomAM viSNusahastranAmastotra prasiddha che, evAM ja jainomAM paNa jinasene racela jinasahastranAmastotra ane AcArya hemacaMdra racela ahaMnnAmasahastra samuccaya prasiddha che. e bannemAM vedathI laIne te pitAnA samaya sudhI Izvara ke paramAtmAne mATe judA judA matomAM je nAme prasiddha hatAM, e badhAM nAmono saMgraha ahaMjAmomAM karI levAmAM Avyo che. IzvaranAM nAmomAM judI judI mAnyatAono samAveza thayelo che. e badhI mAnyatAone jaina darzanamAM sthAna che, ema to na kahI zakAya, chatAM paNa AcAryoe e nAmone jevAM ne tevAM svIkarI lIdhAM che. A jaina AcAryo upara bhaktimArgano ke sAmAnya janasamUhamAM pracalita Izvaratattvano prabhAva che, ema mAnavuM ja rahyuM. tethI ja teoe, pitAnA paramatatvane anurUpa navAM nAmonI racanA karavAne badale, anyatra pracalita nAmane jevAM ne tevAM apanAvI lIdhAM. mULakartAo ane TIkAkAroe e zabdone pitAne anukULa artha karavAno prayatna karyo to kharo, paNa emAM samanvaya bhAvanAne badale, svIkAranI buddhie ja mukhya bhAga bhajavyo che, kema ke ucca Adarzane ke tarkasiddha Adarzane vyakta karI zake evA navA zabdonuM mUlya , sAmAnya janasamUhana karI zakata. tethI ja e prAcIna zabdo, ke je emanI bhAvanAne anukULa hoya, emane apanAvavA sivAya bIjo koI bhAga ja na hato. ene lIdhe ja- "sTaphIma namo namaH", "tripu"i, "trinetro', cAmadhAgi ", "ardhanArIzvara:', fphAvaH', " ", phalAH" "anAcakSu', "varAtmA', virophA', 'vizvatazcakSurakSaraH, vizvayoniH', 'vizvadazvA vibhurdhAtA Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktimArga ane jaina darzana vizvezo vishvlocnH| vizvavyApI vidhirvedhAH zAzvato vizvato mukhH||', vizvakarmA jagajyeSTho vishvmuurtirjineshvrH| vizvahaka vizvabhUtezo vizvajyotiH', :jagadIzo jagatpatiH', "yugAdipuruSo brahmA paJcabrahmamayaH zivaH / paraH parataraH sUkSmaH parameSThI sanAtamaH' | 'svayaMjyotirajo'janmA brahmayoniH', "acyuto'naMtaH', 'paramAtmA paraM jyotistrijagatparamezvaraH', "prajApatiH', 'sthANuH', 'hiraNyagarbhaH', 'sarvAtmA sarvalokezaH', 'vizvataH pAdo' sahasrazIrSeH', 'sahasrAkSaH sahasrapAt ', 'bhUtabhavyabhavadbhartA 'mahezvaraH', 'vizvabhRdvizvasTa', 'vizvarUpAtmA', 'suyajvA', 'Rtvig yajJapatiyajJo', 'vyomamUrtiH', 'brahmaniSThaH', 'parabrahmAtmA brahmasaMbhavaH', 'purANapuruSottama', 'sraSTA', 'padmezaH padmasaMbhUtiH padmanAbhiH "padmayonirjagadyoniH', 'hRSIkezaH', 'trAtA', 'puNDarIkAkSaH' " vedavidvedyo', 'anAdinidhanaH', 'mahAprabhuH mahezvaraH', . 'caturAnanaH', 'jagadgarbho', 'zaMkaraH', 'trijagatpatiH', 'jagannAtho', 'lakSmIpatiH', 'lokapatiH', 'tripurAriH trilocanaH / trinetrtrymbkH'| nvagere nAmono saMgraha jinasahastranAmomAM thayela che. . nIce Apela vinayapAThano aMza eka jaina kavinI racanA che, emAM mULa jaina bhAvanA ane siddhAMtane badale bhaktimArganI bhAvanA bhane sitanA upyo| yo cha : 'maiM baMdauM jina devako kara ati niramala bhAva / karmabaMdhake chedane aura na kachu upAva // 6 // . 'bhavijanako bhavakUpa te tumahI kaaddhnhaar| dInadayAla anAthapati Atama guNa bhaNDAra // 7 // :. tuma padapaMkaja pUjate vighna roga Tara jAya / zatru mitratAko dharai viSa niraviSatA thAya // 9 // Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana tuma bina maiM vyAkula bhayo jaise jala bina mIna / janma jarA merI haro karo mohi svAdhIna // 11 // " [jhinavALIsaMprada, vR0 64} - kavine pitAne karmabaMdha kApavAnI abhilASA to che, paNa ene mATe jinendradevanA vaMdana sivAya ene bIjo mArga sUjhato nathI, enuM kAraNa bhakti che. ene e vizvAsa che ke bhagavAna ja anAthenA nAtha che, ane pote anAtha che : A mAnyatA jaina siddhAMtane anurUpa nathI; kAraNa ke jaina darzana koIne koIno nAtha nathI mAnatuM, paNuM mArgadarzaka mAne che, tIrthakara mAne che. kavinI svAdhIna thavAnI bhAvanA, e jaina bhAvanA che, paNa ene mATe vyAkuLatAnuM kAraNa pitAnI niSkriyatA hovuM joIe, nahIM ke bhagavAnane viraha. (2) IzvarakRpAthI sarva siddhi bhaktibhAgI badhA saMpradAyoe IzvarakRpAne ghaNuM vadhAre mahattva ApyuM che. jaina darzanamAM to kAlalabdhine paripAka mAnavAmAM Avela che. jyAre jIvane kAlalabdhi thAya che tyAre e sanmArgano adhikArI thAya che. mithyAtvane kAraNe jIva anAdikALathI saMsAramAM bhramaNa kare che. jyAre sanmArga para AvavAno eno samaya pAkI jAya che, tyAre ja enuM mithyAtva dUra thAya che. jema nadInA pravAhamAM paDelo kharabacaDo paththara ghasAto ghasAto, amuka vakhata jatAM, goLa ane suMvALe thaI jAya che, e ja rIte jIva paNa saMsAramAM rakhaDapaTTI karato karato evA kALamAM pahoMcI jAya che jyAre, bIjI sAmagrI maLI AvatAM, e sanmArga tarapha prayANa kare che. paNa bhaktimArgamAM A kAlibdhine sthAne IzvarakRpA mAnavAmAM Avela che. badhIya, sAmagrI maLI hoya, paNa IzvaranI kRpA vagara badhuM nakAmuM thaI jAya che. Ano artha e ke, pitAno prayatna paNa tyAre ja saphaLa thAya, jyAre IzvarakRpA hoya. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktimArga ane jaina darzana 123 * IzvarakRpApa A tatve jaina sAhityamAM paNa pitAnI Dhabe, sthAna meLavyuM che. jema jema bhaktimArgano prabhAva vadhato gayo. tema tema badhAya dharmone enAM keTalAMya tane, pitApitAnI Dhabe, apanAvavAM ja paDyAM. jaina sAhityamAM tIrthakaronAM kalyANakane avasare, bIjA nI sAthe, nArakInA jIvane paNa kSaNabhara mATe sukhane anubhava thAya che, evuM varNana maLe che. spaSTa rIte A IzvarakRpA-tatvanI ja asara che. jainenA karmazAstra mujaba A vAtano kaze khulAso nathI maLato. e ja rIte jene prArthanA-kAvyomAM tIrthakarone emanI kRpAne mATe je anurodha karavAmAM Avyo che, e paNa bhaktimArganI ja kRpA che. kema ke jaina siddhAMta pramANe tIrthakara kRpA nathI karatA. bauddhonA mata pramANe paNa potAnA prayatna ane pitAnA karmanuM ja mahattva che. te paNa kRpAtattvanI asara e dharma upara paNa thaI che. buddhanA janma vakhate avIci narakamAM zAMti ane sukha pravaryAnI vAta lalitavistara graMthamAM kahevAmAM AvI che, ane saddharmakuMDarIka graMthamAM to duHkhanuM nivAraNa karavA mATe avalokitezvara pote avacinarakamAM gayA hatA, ema kahevAmAM AvyuM che. Isu khristanA saMbaMdhamAM paNa AvI ja vAto kahevAmAM AvI che. A kRpAne kAraNe Izvara vAraMvAra judA judA avatAra dhAraNa kare che, evuM bhaktibhAgIonuM kahevuM che. paraMtu jaina darzana pramANe je jIva siddha thaI gayo hoya ene pharI vAra janma levAnuM kaI kAraNuM ja nathI. Ama chatAM jaina kavioe ane pratiSThA karavAvALA mAMtrikoe, bhaktimArganA pravAhane lIdhe, bhagavAnane avatAra dhAraNa karavAnI prArthanA karI che. jema ke - maiM tuma ruta cApatu amuM, bhakti sameta hiye harakhAI / Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' jenadharmaciMtana . he karuNAdhanadhAraka deva, * .... iheM aba tiSThahU zIghrahi AI // " [jinavANosaMgraha, pR0 333] __. "OM hIM zrIvardhamAnajinendra ! atra avatara avtr| saMvauSaT / oM hrIM zrIvardhamAnajinendra ! atra tiSTha tiSTha / ThaH tthH| oM hI zrIvardhamAnajinendra, atra bhama sannihito bhava bhava / vaSaT / " [jinavANIsaMgraha, pR. 333] ' keTalAya jaina kavioe bhaktimArganAM prasAda jevAM tattvone - apanAvyAM che, ane tIrthakaronI prArthanAonI racanAo karI che. jainAnA siddhAMta pramANe prAyazcittathI hiMsA vagere doSanuM nivAraNa thAya che; Ama chatAM eka jaina kavi kahe che ke-- "jo pramAdavazi hoya virAdhe jIva ghanere / tinako jo aparAdha bhayo mere agha Dhere // so saba jhUTho hou jagatpati ke parasAdai / jA parasAda se mile sarva sukha duHkha na lAdhe // " [jinavANI saMgraha, pR. 506 ] nIce ApavAmAM Avela visarjanane aMza Izvara-prasAdathI badhI siddhi thAya che, e vAtano sUcaka che, ane bhagavAnanuM rakSakanA rUpamAM varNana kare che. A banne bAbato upara bhaktimArganI asara che - jJAnato'jJAnato vApi zAstroktaM na kRtaM myaa| tatsarva pUrNamevAstu tvatprasAdAt jinezvara // AhvAna neva jAnAmi naiva jAnAmi pUjanam / visarjana na jAnAmi kSamasva paramezvara / maMtrahIna kriyAhInaM dravyahInaM tathaiva ca / tatsarva kSamyatAM deva rakSa rakSa jinezvara // " [jinavANI saMgraha, pR0 110]: Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaktimAga ane jaina darzana 125: vRMdAvana nAmanA jaina kavi tA, bhagavAna rAga vagerethI rahita che e vAtane svIkAra karIne paNu, bhagavAnanI acittva zaktithI bhaktonI pIDA dUra thAya che, e vAtanuM vana kare che tyAre emanA upara vRMdAvanane vaiSNava dharmAM ja asara karI gayA che, ema mAnavuM paDe che. bhanI " dukhaharaNa " nAme stuti ardha vaiSNavanA bhubhAM zole. mevI che, nainanA nahIM lugyo meneo namUnA : " zrIpati jinavara karuNAyatanaM duHkhaharana tumhArA bAnA hai / mata merI bAra abAra karo mohi dehu vimala kalyAnA hai // kAiko bhoga manoga karo, kAhUko svarga vimAnA hai / kAhUko nAganarezapatI kAhUko RddhinidhAnA hai // aba moM para kyoM na kRpA karate, yaha kyA a~dhera jamAnA hai / inasApha karo mata dera karo sukhavRnda bharo bhagavAnA hai // yadyapi tumako rAgAdi nahIM yaha satya sarvathA jAnA hai / cinmUrati Apa anaMta gunI nita zuddha dazA ziva vAnA hai // yadyapi bhaktana kI bhIr3a haro sukha deta jinheM ju suhAnA hai / yaha zakti aciMta tumhArI kA kyA pAve pArasa yAnA hai / kamalAdharajI kamalAkarajI kariye kamalA amalAnA hai / aba merI faer avaloki ramApati raMca na vAra lagAnA hai / [ jinavANIsaMgraha, pR0 117] A Izvara-prasAdanI vAta kevaLa tIrthaMkara sudhI ja maryAdita nathI rahI, paNa guru ane zAstra sudhI paNa pahoMcI gaI che, ane emAM paramapadanI prAti atAvavAmAM AvI che, jema ke :~~~ " prathamadeva arihaMta suzruta siddhAMta jU / guru niragrantha mahanta muktipura paMthajU // tIna ratana jagamAMhi so ye bhavi dhyAiye / tinakI bhakti prasAda paramapada pAiye // " [ jinavANIsaMgraha, pR0 84 ]. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 jainadharmaciMtana bhaktAmara ane kalyANumaMdira jevAM nityapAThanAM stotramAM paNa A prasAdatatva pragaTa thayeluM jovAya che. (3) muktimAM paNa vaiSamya mejUda rahe che bhakita mAgI saMpradAya mAne che ke muktimAM paNa dAsyabhAva cAlu rahe che. Izvara ane bhakta bannenA jIvanamAM megyatA te -eka sarakhI che--ane brahmarUpa che-chatAM paNa Izvara Izvara ja che, ane bhakta ene dAsa che. AthI UlaTuM, jaina darzana pramANe mukta chevo vacce Avo keI bheda nathI; badhAya sarakhA che. jenonI dAra nika mAnyatA AvI hovA chatAM keTalAka jaina AcAryoe duniyAmAM pitAne bIjuM kazuM nahIM, paNa bhavobhava tIrthakaranI bhakti ja maLe evI kAmanA karI che. kharI rIte mikSa siddhi ja dhyeya banavuM joItuM hatuM, bhakti nahIM; tethI ja, ApaNe joIe chIe ke, keTalAka jaina bhakta kavioe ema spaSTa rUpe kahyuM che ke he prabhu! jyAM lagI mokSa na maLe tyAM lagI mane ApanI bhakti ja maLe, e ja prArthanA che. eka kavie te spaSTa kahyuM ke "muvanatrayapUause jinendra tava darzanAt / [ jinavANIsa graha, pR0 22] (4) bhagavAna ja jIvanuM zaraNa che bhagavAna ja jIvanuM zaraNa che, A paNa badhAya bhaktibhAgIene siddhAMta che. prapatti(zaraNAgati)ne nAme AnuM varNana maLe che. sAdhanAnA be bhAga che : eka to potAnA prayatnane, jevI rIte vAMdarAnuM baccuM pitAnI mAne pakaDI rAkhe che, ane bIjo mArga bIjAnA prayatnane, jema bilADI pitAnA baccAne methI pakaDe che. bhaktoe A bIjo bhAga ja apanAvyuM che. e te bhagavAnane, pitAnuM sarvasva samarpita karIne emanuM zaraNa svIkAre che. bhagavAna ja pitAnI kRpAthI bhaktone mukta kare che. ekAMtika bhakti ke AsthA 'utpanna thayA pachI jIvane kazuM karavAnuM bAkI nathI rahetu; bhagavAna Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 bhaktimArga ane jene darzana pate ja emane uddhAra karI de che. AthI UlaTuM, jenoe pahelA mArgane ja apanAvyo che. jaina AcAryoe paNa tIrthaMkaranA zaraNe javAnI vAta to karI che; paNuM tIrthaMkaranA zaraNano artha kevaLa tIrthakara uparanI AsthA ke emanI aikAMtika bhakti, evo nathI; kAraNa ke khuda bhagavAna mahAvIranA mukhya ziSya gautamanI AvI AsthA ane bhakti ja temanI muktimAM bAdhaka banI hatI. jyAre bhagavAna mahAvIranuM nirvANa thayuM tyAre gautamanI AMkha khUlI gaI ane emaNe joyuM ke pitAne bhagavAna mahAvIra upara ananya bhAve je mamatva hatuM, e ja pitAnI muktimAM bAdhaka banyuM hatuM. tyAre emaNe pitAnA AtmAnuM ja zaraNa svIkAryuM, ane mukta thaI gayA. tethI tIrthakaranA zaraNano artha eTale ja che ke emaNe batAvelA mArge ananya niSThApUrvaka cAlavuM hoya to pahelAM emanA upara AsthA thavI jarUrI che, nahIM to emaNe prarUpela mArga upara zraddhA TakI raheze nahIM. jyAre pitAnI meLe cAlatAM cAlatAM karmone baMdha DhIla thaI jAya che tyAre mArga upara cAlavAnI zraddhA daDha thaI jAya che. AnI parAkASTAne lIdhe, svAnubhUti thavAthI, pite jyAre zuddha thaI jAya che, tyAre e tIrthakaronI barAbara to zuM, kayAreka to evuM paNa bane che ke, tIrthakara saMsAramAM vicaratA rahe ane sAdhaka emanAthIya AgaLa vadhIne, emanI pahelAM ja, siddha -avasthAmAM pahoMcI jAya che. (5) bhakita e sAdhya che badhAya bhaktibhAgIoe bhaktine eka sAdhana nahIM paNa sAdhya mAnela che. arthAta bhaktane mokSanuM kAma nathI; e to parAkASThAe pahoMcelI bhaktine mATe ja prayatnazIla hoya che. mokSa, e to parAkASThAe pahecelI bhaktinuM AnuSaMgika phaLa che, je bhaktane maLe che. paNa enI jhaMkhanA e mATe nathI hotI; e to bhaktino ja parama utkarSa vAM che. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMta AthI UlaTuM, jenee bhaktine eka sAdhana rUpe ja svIkA karyo che. jIvanuM dhyeya te mukti ja che. enA badhA prayatna mukti mATe ja hoya che. e prayatnomAM, amuka hada sudhI, bhaktine paNa sthAna che. paNa chevaTe te A bhaktine--bIjAo pratyenA snehabhAvane- paNa choDavI ja paDe che; kAraNa ke prazasta hovA chatAM e che to rAga ja ane, jaina siddhAMta anusAra, vItarAga thayA vinA mokSa thato ja nathI tethI ja koI jaina AcArye spaSTa kahyuM che ke - " tava pAdau mama hRdaye mama hRdayaM tava padadvaye lInam tiSThatu jinendra tAvadyAvanirvANasaMprAptiH // " * [ zinavALIsaMpradyu, pR. 108, 263 A zlokamAM bhaktino pAsa to che ja, paNa beyanI bAbatamAM kavi saMdigdha nathI. A ja rIte bhakta pitAne kiMkara kahe che zaraNamAM levAnI vAta kahe che, karuNuM karavAnuM kahe che-A badhAM to bhaktimArganAM che-chatAM bhakita, e eka sAdhana che, sAdha nahIM, A vAtane jaina AcAryo kyAreya vIsaryA nathI. juo- " tribhuvanaguro jinezvara paramAnandaikakAraNa kuruSva / mayi kiMkare'tra karuNA yathA tathA jAyate muktiH // " tvaM kAruNikaH svAmI tvameva zaraNa jineza" [ binavALI, pR. 10 "jagadekazaraNa bhagavan naumi zrIpadmanaMditaguNaudha kiM bahunA kuru karuNAmatra jane zaraNamApanne // " * [ nivANIsaMgra, vR0 110 vaiSNavonI jema jaina AcAryoe paNa bhaktine mahatva te ApyuM che, keTalAka namUnA juo - " janma jarA mithyAmata mUla janmamaraNa lAge ta~ha. phUla / Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktimArga ane jaina darzana 129 so kabahu~ bina bhakti kuThAraM, kaTe nahIM duHkha phala daataar|| " jinavANIsaMgha, pR. 262] " yaha saMsAra apAra mahAsAgara jinasvAmI / tAteM tAre bar3I bhaktinaukA jaganAmI // " [fjhanavALI saMgra, pR. 11] "tuma bhaktinavakA je cadai te bhaye bhavadadhi pAra hii|" zinavALIdda, pR. 64] keTalAka AcAryoe mukitane mATe bhavobhava bhaktinI yAcanA karI che; jema ke - ."aba hou bhava bhava svAmI mere maiM sadA sevaka rhoN| __ kara jor3a yo baradAna mAMgU mokSa phala jAvata lhoN||" [fqnavALIsaMgha, vR0 112, 12} paNa kharI rIte, jenA mata pramANe, mahattva bhaktinuM nahIM paNa cAritranuM ja che, tethI bhaktinI nahIM paNa cAritranI ja yAcanA karavI joItI hatI. koIka jaina pUrvAcArye spaSTa kahyuM che ke - * "ji vaghu maLigi = mari sAttio jeNa bhaNijai savve payA paviThThA u hatthipae // " . [vanastotrasaMvAd, pR0 81] bhaktimArganAM A maulika tatvo uparAMta bhagavAnanA bAhya zarIranI zebhAnuM varNana karavAnI praNAlI, nAma-japanuM mAhAbhya, muktine "ramaNuM" kahIne enuM zuMgAramaya varNana, tIrthakaranuM avatAra spe varNana, bhagavAnanI karuNAnuM varNana, tIrthaMkaranI mUrtinI pUjAnA prakAromAM naivedya vagerene samAveza, nAmasmaraNathI mukti thavAnuM kathana vagere A badhAM tattva paNa jaina stutio upara paDela bhakitamArganA prabhAvane ja sUcave che. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 jainadharmaciMtana jaina daSTie bhaktinuM rahasya AcArya devacaMdrajIe, pitAnA RSabhajina stavanamAM, bhaktinuM jaina dRSTie je vivecana karyuM che, ene AdhAre ahIM jaina bhakti aMge spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che. AcArya devacaMdrajInuM kahevuM che ke manuSyasvabhAvamAM prItinuM tattva to raheluM ja che. jyAM sudhI prItinuM AlaMbana koI paNa dunyavI padArtha hoya che, tyAM sudhI jIvanI unnatine saMbhava nathI. eTalA mATe prItinuM AlaMbana badalavuM joIe. je vItarAgane prItinuM AlaMbana banAvavAmAM Ave to bhaktine sthAna maLI jAya che, paNa savAla e che ke vItarAga tIrthakara ane jIvanI vacce prIti kevI rIte saMbhave ? kAraNa ke tIrthakara te siddha thaI gayA che, ane zuddha che; ane jIva ti saMsAramAM raheluM che, ane azuddha che. dravya, kSetra, kALa ke bhAvanI dRSTie bannenA meLApane saMbhava ja nathI. saMdezo mekalIne paNa paricayano saMbhava nathI; kema ke je koI bhagavAnanI pAse jAya che, e paNa bhagavAnanA jevo ja banI jAya che, ane khabara ApavA pAcho Avate nathI! eka bIjI paNa muzkelI e che ke prati eka pakSathI to thaI ja nathI zakatI. jIva, je prIti karavA cAhe che, te rAgI che; paNa e jenI sAthe prIti karavA Icche che, te vItarAge che. rAgI to game te rIte prIti karI le che, paNa vItarAgane kevI rIte manAvI zakAya ? A to ekapakSI prIti thAya. saMsAramAM je prIti jovAmAM Ave che, e ubhayapakSI ane rAgamUlaka heAya che; ane eka pakSamAM rAga hovAthI vItarAganI sAthe prIti karavAnI vAta vilakSaNa hovAne lIdhe ja lekottara che. enA lakattarapaNAnuM eka bIjuM paNa kAraNa che. jIvane jevI prItino abhyAsa che, ethI te ene saMsAranI ja vRddhi thAya che, kema ke ethI navAM karmone ja baMdha thAya che. paNa vItarAga tarapha je rAga che, te evo nathI hoto ke jene lIdhe saMsAra vadhe. bhakta prIti karIne bhagavAnanya pAse Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktimAga ane jaina darzana 131 emanA guNonI bhikSA nathI mAMgato, paraMtu bhagavAnanA vizuddha guNo pratye anurAga dAkhavIne pitAmAM rahelA evA ja guNane pragaTa karavA Icache che. A vilakSaNatAone lIdhe savAla e thAya che ke AvI prIti kevI rIte karI zakAya ? Ano javAba devacaMdrajIe e Ape che ke bAhya anaMta padArthomAMthI prItine pAchI kheMcI levAthI ja vItarAganI sAthe prIti thaI jAya che; arthAta tyAre vItarAgatAnA guNa dvArA banne samAna kakSAmAM AvI jAya che. A rIte-"prabhujIne avalaMbatAM nija prabhutA ho pragaTe guNarAsa"--prabhune prItinuM AlaMbana banAvavAthI bhakta pite prabhu banI jAya che. tIrthaMkaranI bhaktine A dRSTie e ja artha samajavo ke emanI AjJAnuM pAlana karavuM--"3AAvArI mo"--arthAta tIrthakare je je vidhi-niSedho batAvyA hoya e mujaba AcaraNa karavuM e tIrthakaranI bhakti che. tIrthakaranI AjJA e emano hukama nahIM, paNa teoe pote je mArganuM anusaraNa karIne potAnI unnati sAdhI che, te ja mArgane emaNe khapI jIvone mATe je upadeza Ape che, e ja AjJAne nAme oLakhAya che. bhaktithI kAryasiddhi kevI rIte thAya che, e vAta adhyAtmacogI devacaMdrajIe eka daSTAnta dvArA samajAvI che. emaNe kahyuM che ke bhaktane mATe prabhu to kazo ja prayatna nathI karatA, paraMtu bakarAMonAM TeLAmAM jaI paDelo siMha jevI rIte siMhane darzanathI potAnA siMhapaNane oLakhI le che, evI ja rIte bhakta paNa prabhunA svarUpanA darzanathI potAnI prabhutAne pichAnI le che - "aravuwAta ja de phenika para hida niSThA tima prabhubhakteM bhavi lahe re Atamazakti sNbhaal||" Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13ra jainadharmaciMtana - je prabhu pote kaMI karatA na hoya, kazuM ApatA paNa na hoya, te pachI jaina AcAryoe emanI pAse pitAne uddhAra karavAnI ane pitAne mokSapada ApavAnI je vinati karI che, enuM spaSTIkaraNa zuM hoI zake? A praznano uttara paNa zrI devacaMdajIe Ape cheH - badhAM kAryo pitAnA kartA ane kAraNa-sAmagrIthI utpanna thAya che. muktirUpI kAryane mATe AtmA karyA che, arihaMta bhagavAna nimitta-kAraNa che. bhagavAnarUpI nimittane pAmyA chatAM paNa je AtmA prayatnazIla na thAya te mukti maLatI nathI. tethI mukhya katRtva potAnA AtmAnuM ja hovA chatAM muktirUpI kAryamAM bhagavAna puSTa AlaMbana hovAthI, upacArathI, bhagavAnane kartA mAnIne emane uddhAraka, tAraNahAra, mokSadAtA vagere kahevAmAM Ave che. bhagavAnane nimitta-kAraNa kahevAmAM Avela che te paNa e dRSTie ke emanA svarUpanuM jJAna jIvane pitAnA paramAtmabhAvanA jJAnamAM sahAyaka bane che. tethI ja upacArathI bhagavAnane niyamaka, vaidya, gopa, AdhAra, dharmadAtAra-evA zabdothI saMbodhavAmAM Ave che. mULa hiMdI uparathI anuvAdita ] "janavANuM", eprila, 1949 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra zramaNasaMskRti ane Izvara zramaNa saMskRtinI ja e khAsa vizeSatA che ke temAM prAkRtika, Adhidaivika devo ke nityamukta Izvarane "kartA" tarIkenuM sthAna ApavAmAM AvyuM nathI, temAM te eka sAmAnya manuSya ja potAno carama vikAsa sAdhI sAdhAraNa janatAne mATe ja nahi paNa devone mATe paNa pUjya banI jAya che. eTalA ja mATe zramaNa saMskRtimAM indrAdi devenuM sthAna pUjaka tarIkenuM che, pUjya tarIkenuM nahi. bhAratavarSamAM rAma ane kRSNa jevA manuSyonI pUjA brAhmaNa saMskRtimAM thavA to lAgI, paNa brAhmaNoe temane kevaLa manuSya, zuddha manuSya rahevA na 'dIdhAtemano saMbaMdha mukta IzvaranI sAthe joDI dIdho. temane IzvaranA avatArarUpe mAnavA lAgyA; paNa AthI viruddha zramaNasaMskRtinA mahAvIra pUrNa puruSa athavA manuSya ja rahyA. temane nitya-buddha, nitya muktarU5 Izvara mAnavAmAM na AvyA, kAraNa ke zramaNasaMskRtimAM sarva kartA Izvara che, evA nitya Izvarane keAI sthAna ja nathI. avatAravAdane niSedha eka sAmAnya manuSya ja jyAre potAnA guNakarmAnusAra avatAra dhAraNa kare che tyAre Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 jainadharmaciMtana yadA yadA hi dharmasya glA nibhavati bhArata / abhyutthAnamadharmasya tadAtmAnaM sRjAmyaham // IzvaranA avatAravAdanA A siddhAntane tyAM avakAza ja nathI raheto. saMsAra koI divasa svarga thayo nathI ane thaze paNa nahi; mATe saMsAramAM te sadAkALa dharmoddhArakanI AvazyakatA rahevAnI ja. sudhArako tema ja krAMtinA jhaMDAdhArIo mATe A saMsAramAM haMmezAM avakAza rahyA kare ja che. samakAlIno te sudhAraka ke krAntikArIne barAbara oLakhIne enI eTalI kadara karI zakatA nathI jeTalI bhAvi prajAjano karI jANe che. te sudhAraka ke krAntikArInI chavitAvasthAmAM temanA paNa aneka vidhIo rahe che. pratyeka mahApuruSone samakAlIna paristhitinI kurItio-bUrAIo sAme laDavuM paDe che, krAnti karavI. paDe che, tema ja na cIlo pADI sudhAro paNa karavo paDe che. jeo jeTaluM sudhArakAma karI zake che teTaluM ja temanuM nAma prasiddhine pAme che. zramaNa saMskRtinI evI mAnyatA che ke, je kaI tyAga ane tapazcaryAnA mArge cAlI pitAnA AtmavikAsanI parAkASThAe pahoMce che, te "pUrNa" banI jAya che. bhagavAna mahAvIre pitAnI pUrNatamAM ja kRtakRtyA na mAnI paNa te vakhatanA samAja ane rASTranA utthAna mATe paNa temaNe pUrepUro prayatna karyo. A mATe temaNe pote tathA temanA ziSyoe cArekora janapadavihAra karI janatAne svataMtratAno , saMdeza saMbhaLAvyo ane anekone AMtara tema ja bAhya baMdhanothI mukta karyA. paristhiti bhagavAna mahAvIrane kevI sthitimAMthI pasAra thavuM paDyuM hatuM. tene saMkSepamAM ane nirdeza karavo Avazyaka che. brAhmaNoe dhArmika anuSThAnane evI rIte potAnA hastaka karI rAkhyAM hatAM, ke jyAM sudhI purehita vacce paDI sahAyatA na kare tyAM sudhI manuSya ane Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ......................... bhagavAna mahAvIra 135 divo vacce sIdho saMbaMdha sthApita thaI zakato na hato. purohita eka sahAyaka rUpe vacce paDatA hatA te temAM kAMI vAMdho na hato, paNa temaNe to potAnA sthira svArthonI rakSA mATe pratyeka dhArmika anuSThAnemAM pitAnI madhyasthatA anivArya karI dIdhI hatI. eka bAju brAhmaNa purohitoe dhArmika anuSThAnamAM evI jaTilatA pedA karI dIdhI hatI ke jethI temanA vinA kAma ja cAlI na zake, ane bIjI bAju temaNe pitAnA svArthanI siddhi mATe anudAna-vidhividhAno vipula sAdhanasAmagrIthI saMpanna thAya evAM banAvI dIdhAM hatAM ke jene pariNAme temane puSkaLa arthaprApti paNa thaI jAya. AvAM anuSThAnone brAhmaNa jAti sivAya bIjA keI saMpanna karAvI zakatA na hatA. A kAraNe brAhmaNomAM jAtiabhimAnanI mAtrA paNa ghaNI vadhI javA pAmI hatI. mAnavajAtinI samAnatA ane ekatAnA sthAne UMcanIca -bhAvanAne AdhAre jAtivAdanuM bhUta UbhuM karI samAjanA eka aMga-zakane dhArmika Adi badhA lAbhothI vaMcita karI devAmAM Avyo hato ! ucca kahevAtI jAtie pitAnA gaura varNanI rakSA mATe strIonI svataMtratA jhUMTavI lIdhI hatI. strIone te vakhate dhArmika anuSThAnanuM svAtaMtrya na hatuM. temane te mAtra potAnA patidevanI sahacAriNI rUpe rahevA pUratuM ja dhArmika kSetramAM sthAna hatuM. gaNarAjyanA sthAne vyaktigata svArthoe vaiyaktika rAjya sthApavAnuM kAma zarU karI dIdhuM hatuM ane e kAraNe rAjayamAM paraspara zaMkAnuM vAtAvaraNa phelAyeluM hatuM. dharmakrAMti te vakhate dharma ke dhArmika anuSThAnano artha eTalo ja thato hato ke saMsAramAM jeTaluM ane jevuM sukha maLe che, tethI adhika sukha A lekamAM ke mRtyu bAda paralokamAM prApta thAya. dhArmika Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 jainadharmaciMtana sAdhanAmAM yajJanuM sthAna mukhya hatuM. A yajJayAgamAM vedamaMtronA pATha sAthe atyadhika mAtrAmAM hiMsA thatI hatI. vedamaMtronI bhASA saMskRta hovAne kAraNe lokabhASA prAkRta Adine anAdara thAya e svAbhAvika hatuM. vedanA maMtromAM RSioe kAvyagAna karela che. sukhasAdhano pUrAM pADanArI prakRtine dhanyavAda ApavAmAM Avela che. RSioe aneka prakAranA devatAonI stuti karela che ane potAnI AzA-nirAzAo vyakta karela che. A ja maMtronA AdhAre yonI sRSTi thayela che. A kAraNe mokSa, nirvANa, AtyaMtika sukha ke punarjanmanA cakrane kApI nAkhavAnI vAtane temAM avakAza nathI. dharma, artha ane kAma A traNa puruSArthonI siddhinI AsapAsa ja dhArmika anuSThAnonI sRSTi thayelI hatI. - A paristhitino sAmano to bhagavAna mahAvIranI pahelAM ja zarU thaI gayo hato, jene AbhAsa ApaNane AraNyaka ane prAcIna upaniSadomAMthI paNa maLI Ave che. paraMtu bhagavAna mahAvIre je krAMti karI ane temAM temane je saphaLatA maLI te adbhuta che. A ja kAraNe A mahApuruSanuM nAma A ja sudhI lAkho-karoDo lokonI jIbha upara ramI rahyuM che. saMkSipta caritra bhagavAna mahAvIrane janma kSatriyakuDapuramAM (vartamAna basADa gAmamAM paTanAthI thoDA mAIla dUra) thayo hato. temanA pitAnuM nAma siddhArtha ane mAtAnuM nAma trizalA hatuM. temanA pitA jJAtRvaMzanA kSatriya hatA. teo ThIka prabhAvazALI vyakti hovA joIe, kAraNa ke temanAM patnI trizalAdevI vaizAlInA adhipati ceTakanI bahena thatAM hatAM. ceTakanI sAthenA A saMbaMdhane kAraNe tatkAlIna magadha, vatsa, avaMtI AdinA rAjAonI sAthe paNa temane snehasaMbaMdha baMdhAya hoya e svAbhAvika che; kAraNa ke ceTakanI putrIono vivAhasa baMdha Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra 137 e badhA rAjAenI sAthe thayA hatA. ceTakanI eka putrInAM lagna bhagavAna mahAvIranA moTAbhAI na Mdivardhana sAthe paNa thayAM hatAM. saMbhava che ke A saMbaMdhane kAraNe paNa bhagavAna mahAvIrane peAtAnA dharmapracAranA kAryoMmAM keTalIka sagavaDa ane saphaLatA prApta thaI hAya. mAtApitAe bhagavAna mahAvIranuM mULa nAma vabhAna rAkhyuM hatu; kAraNa ke temanA janma samaye temanI saMpattimAM vRddhi thaI hatI. paraMtu A ja saMpattinI niHsAratAthI prerita thaI temaNe tyAga ane tapazcaryAmaya jIvananA kaThina mAga svIkAra karyAM. temanI dhAra --atyutkaTa sAdhanAne kAraNe tee mahAvIra padane pAmyA ane e ja nAme prasiddha thayA. vamAna nAmane leke bhUlI gayA. te kharI zAMti tema ja sukha vaibhaveAnA bhegamAM nahi paNa tyAgamAM ja samajatA. Akhare 30 varSanI yuvAvasthAmAM ja te adhAyane parityAga karI tyAgI banI gayA. 30 varSa sudhI temaNe je gRhavAsa svIkAryAM hatA tenuM mukhya kAraNa paNa peAtAnAM mAtApitA tema ja meTAbhAinI icchAne mAna ApatA pUratuM ja hatuM. saMsAramAM rahevA chatAM temanuM mana sAMsArika padArthomAM Asakta na *hatuM. aMtima varSoMmAM te temaNe potAnI pAse je kAMi hatu N te badhuM dIna--hIna leAkeAne ApI dIdhuM hatu ane peAte akiMcana banI ghara-bAra cheADI cAlI nIkaLyA hatA. tapazcaryAnuM rahasya bhagavAna pArzvanAthe te vakhatanI tAmasika tapazcaryAne virAdha karI AtmazeAdhanane ----ahiMsA, satya, asteya, aparigrahane-saraLa mArga batAvyA hate. vRkSa upara laTakavuM, paMcAgni vacce tapavu, loDhAnA kAMTA upara sUvu' ityAdi tAmasika tapasyAene sthAne temaNe dhyAna, dhAraNA, samAdhi ane upavAsa-anazana Adi sAtvika taipazcaryAnA pracAra karyAM hatA. vardhamAna kumAre paNa Atmazuddhi mATe Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- 138 - jainadharmaciMtana A ja sAtvika upAya vaDe ane potAnI utkaTa ane satata apramatta sAdhananA baLe Atmazuddhi karI sarvajJapaNuM prApta karyuM hatuM. 'bhagavAna buddha tapazcaryAne kAyaleza batAvI AtmazuddhimAM anunapayogI batAvI che. temaNe pote lAMbA kALa sudhI utkaTa tapasyAo karI, paNa bodhilAbha prApta karavAmAM saphaLa na thayA. AnuM kAraNa tapazcaryA dvArA Atmazuddhi thatI nathI ke tapazcaryA eka sadupAya nathI ema nathI; paraMtu vAta ema che ke tapazcaryAnI amuka maryAdA hoya. che ane te e ke, jyAM sudhI Atmika zAMti jaLavAI rahe, samAdhimAM vina-bAdhA na paDe, tyAM sudhI ja tapazcaryA zreyaskara nIvaDe che. je tapasyAo dvArA samAdhimAM bAdhA paDe te amaryAdita tapasyAo niSphaLa thAya che. bhagavAna buddhe potAnI zakitano khyAla rAkhyA vinA evI utkaTa tapasyAo karI ke jethI temanI samAdhimAM ja bhaMga thaI gayo. eTalA mATe temane tapazcaryA niSphaLa jAya to emAM kaI AzcaryanI vAta nathI. paNa, AthI viruddha, bhagavAna mahAvIre tapazcaryA karavAnI sAthe hamezAM potAnI zarIrazaktine pUrepUro khyAla rAkhe. potAnI zakti bahAranI amaryAdita tapasyAo temaNe karInahi. e ja kAraNa che ke je tapAsyAne buddha niSphaLa batAvI te ja tapazcaryAnA baLe bhagavAna mahAvIre kevaLajJAna prApta karyuM. Ama . chatAM bhagavAna budde paNa potAnA upadezamAM keTalIka tapazcaryAonuM vidhAna karyuM che. saMyamamAga bhagavAna mahAvIranI tapazcaryAnI saphaLatAnuM rahasya saMyamamAM che raheluM che "kaI paNa prANIne koI paNa prakAranI pIDA na ApavI, badhAM so pratye maitrI rAkhavI, pitAnA jIvanamAM je koI vinibAdhAo UbhI thAya te badhIne koI bIjAnI sahAyatA lIdhA vinA Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra 139 samabhAvapUrvaka sahana karavI" e temanI pratijJA hatI. A kaThora pratijJAne temaNe eka vIra puruSanI mAphaka pALI batAvI. e kAraNe teo mahAvIra padane pAmyA. saMyamanI sAdhanA karavA mATe potAnI pravRttione sakucita karavI Avazyaka che. kAraNa ke manuSya Icche te paNa te ekale badhA jIvonA sukha mATe prayatna karI zakato nathI. pitAnI AsapAsanA samasta jIvone paNa te bahu ja muzkelIthI sukhI karI zake che. to pachI saMsAranA badhA jIvone sukhI karavAnI javAbadArI te ekalo. kevI rIte laI zake ? paraMtu eno artha e nathI ke manuSya te mATe kAMI ja na karavuM. jagatanA jIvonuM sukha ane kalyANa karavAnI bhadhinavALA manuSya potAnI maitrIbhAvanAno vistAra karavo ja joIe; ane pitAnA zArIrika vyavahArane, potAnI AvazyakatAone eTalAM badhAM ochAM karI devAM joIe ke jethI bIjAone jarA paNa kaSTa na thAya. je anivArya hoya teTalAM ja vyavahAra ke pravRtti karavAM joIe. potAnI pravRttine-anivArya pravRttine-paNu apramAdapUrvaka karavI joIe. AnuM nAma ja saMyama che ane te ja nivRttimArga che. bhagavAnanI sAdhanA bhagavAna mahAvIre apramatta bhAve A saMyamamArganuM avalaMbana lIdhuM. AtmAne zuddha karavA mATe, vijJAna, sukha ane zaktithI paripUrNa karavA mATe tema ja doSAvaraNane dUra karavA mATe temaNe je ghara parAkrama karyuM che tenuM varNana AcArAMganA ati prAcIna aMza. prathama zrutaskaMdhamAM karavAmAM Avela che. tene vAMcatAM ja emanI dIrdhatapasvI tarIkenI sAdhanAno sacoTa khyAla Ave che. e caritravarNana.. mAM evI kaI divya vAtano ullekha nathI, evo kaI camatkAra citrita nathI, je apratItikAra hoya athavA aMzataH asatya ke asabhavita mAlUma paDe. tyAM temanuM zuddha mAnavIcaritra varNita che. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 jainadharmaciMtana apUrNatAmAMthI pUrNatA tarapha prasthAna karanAra eka aparAjita apramatta saMyamI-puruSanuM caritra tyAM varNita che. A caritranI jenadharmanA AcaraNanA vidhiniSedhonI sAthe tulanA karavAthI e spaSTa jaNAya che ke, bhagavAna mahAvIre pote je prakAranI saMyama sAdhanA karela che te ja sAdhanAne bhAge bIjAone laI javAne temaNe upadeza ane prayatna karela che. gRhatyAga karyA bAda temaNe kaI divasa vastrano svIkAra karyo nathI. e kAraNe kaThora zIta, garamI, DAMsa-macchara ane nAnA zuddha jatujanya paritApa ke pariSaha AvI paDyA te badhA samabhAvapUrvaka temaNe sahana karyA. temaNe koI gharane pitAnuM na banAvyuM. smazAna ane araNya, khaMDere ane vRkSachAyA e ja temanAM AzrayasthAne hatAM. nagna hovAne kAraNe capaLa bALako bhagavAnane potAnA khelanuM sAdhana banAvI temanI upara paththara ane kAMkarAe phekatA, chatAM emanI saMyamasAdhanAmAM vikSepa na thayo. rAtre nidrAne tyAga karI teo dhyAnastha rahetA ane nidrAthI bacavA mATe DuM cakramaNa karI letA. keI kaI vAra paheredAre temane khUba herAna karatA. garama pANI ke bhikSAcaryAmAM je kAMI maLatuM tenAthI kAma calAvI letA; paraMtu kaI divasa pitAnA nimitte banAvelA anna-pANIno svIkAra na karatA. bAra varSanI kaThora tapazcaryAmAM, paraMparAnusAra, temaNe kula 350 dinathI adhika bhojana ja karyuM na hatuM. A jitendriya mahApuruSe mAna-apamAnane to samabhAvapUrvaka sahevAmAM ja pitAnuM hita joyuM hatuM. teo eTalA badhA saMyamI ane maryAdAnA jANakAra hatA ke temane auSadhanA prayoganI AvazyakatA ja paDI nahi. anArya dezamAM temaNe vihAra karyo tyAre tyAMnA ajJAnI lekee temanA tarapha kUtarAMene deDAvyAM, paraMtu te dIrghatapasvI duHkhonI jarA paNa paravA na karatAM potAnA dhyAnamAM ja aTalapaNe magna rahyA. A pramANe pitAnA kaSAyone jItavA mATe, pitAnA doSaneM Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra 141 niSphaLa karavA mATe sADAbAra varSa paryaMta dI tapazcaryAMnuM anuSThAna karI dIdha tapasvI bhagavAna mahAvIra 42 varSanI umare vItarAgatAne pAmI jina banyA ane tattvane sAkSAtkAra karI saMbuddha kevalI thayA; tema ja leAkeAne hitApadeza ApI tIya kar banyA. upadeza tIrthaMkara anyA bAda sarva prathama agiyAra brAhmaNa pati temanA ziSya ane gaNadhara thayA. te paDite vedanA laukika a tathA tenA svAdhyAyamAM nipuNa hatA; paraMtu tattvA sabaMdhamAM temane darekane judI judI zaMkAe hatI. bhagavAna mahAvIre tene jyAre evA navA AdhyAtmika artha batAvI temanI zakAonA khulAsA karyAM tyAre pAramArthika dharmAMnuM kharuM svarUpa paNa temanA jANavAmAM AvI gayuM. khare| yajJa kayA che? yajJakuMDa kayA che? samidha keAne kahevAya che? Ahuti kone ApavAmAM Ave che? snAna kevI rIte karavuM. joIe ? vagere bAbatenuM abhUtapUrva AdhyAtmika spaSTIkaraNa jyAre bhagavAne karyuM, vedamAM spaSTa dekhAtA vireAdhA tathA temAM pedA thatI zaMkAonuM bhagavAne jyAre nirasana karyuM, tyAre vedaniSNAta A brAhmaNu *paDatAe bhagavAnamAM eka navI ja pratibhA ane prajJAnuM dAna karyu. te emanA ziSyA banI gayA. jaina zAstrA ke jainadharmImAM vedavedAMganu prAmANika pustakarUpe kAI sthAna nathI, dhArmika puruSAnI AdhyAtmika bhUkhane satASavA mATe veda-vedAMga sAdhanabhUta nathI. paraMtu bhagavAna mahAvIranA dhammapadezAnuM je saMkalana, ' gaNadhara ' nAme eLakhatA e brAhmaNa paDita ziSyAe kayuM te upadeza-sa`kalana ja * sAdhanarUpa che. A sana jainAgamanA nAmathI prasiddha che. veda-vedAMgane jainadhama'mAM ekAMta mithyA batAvavAmAM AvyAM nathI, paraMtu samyagdaSTi puruSa arthAt jainadharmAMnA rahasyanuM jemaNe rasapAna karela che ane jee temAM tanmaya thaI gayA che evA samyagdaSTi puruSA. mATe te samyak Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 jainadhama citana zruta ja che. jeoe dhamanuM kharuM svarUpa jANyuM ke eLakhyuM nathI tevA medha ( bhavAbinadI) puruSA mATe e veda-vedAMge| mithyArUpe ja pariName che. samabhAvanA upadeza je brAhmaNeAne peAtAnI jAtinuM, peAtAnI saMskRta bhASAnuM tathA peAtAnI vidvattAnuM je abhimAna hatuM, temanuM te abhimAna bhagavAnanI pratibhA tema ja prajJA AgaLa AgaLI gayuM. teo bhagavAnanA samabhAvanA saMdezane leAkabhASA prAkRtamAM pracAra karavA lAgyA. je zUdrone te pahelAM dhArmika adhikArAthI cita samajatA hatA temane zikSA--dIkSA ApI, zramaNusaMdhamAM sthAna ApI, gurupadanA paNa adhikArI banAvyA; eTaluM ja nahi paNa, rikezI jevA cAMDAla munine eTalI unnata bhUmikA upara laI javAmAM tee sahAyaka thayA ke jethI te cAMDAla muni paNa brAhmaNonA guru banI zakayA. eka samayanI vAta che ke, te cAMDAla muni yajJavATikAmAM bhikSArthe jaI caDyA. tiraskAra, apamAna, dhutkAra tathA daMDa-prahArane samabhAvapUrvaka sahana karavA chatAM jyAre temaNe e yAjJika brAhmaNAne ahiMsaka yajJanuM rahasya samajAvyuM tyAre te brAhmaNeA pazcAttApAbhimukha thaI cAMDAla RSinI kSamA mAgavA lAgyA ane tapAmAnI praza MsA ane jAtivAdanA avarNavAda karIne temanA anuyAyI banI gayA ! bhagavAna mahAvIre, tIrthaMkara banyA chatAM, pAtAnA aniyata vAsanA niyama cAlu rAkhyA. teo tathA temanA ziSyA bhAratavarSanI cAre bAju pAvihAra karI ahiMsAnA saMdezane pracAra karavA lAgyA. bhagavAna mahAvIrane Adeza hatA ke lekeAne zAMti, vairAgya, upazama, nirvANu, zauca', RjutA, nirabhimAnatA, aparigraha tathA ahiMsA AdinA upadeza dravya, kSetra, kALa ane bhAvane khyAlamAM rAkhI ApavAmAM Ave. A ja kalyANakArI dhama che. leAkeAne sukha ane Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra 143 zAMti, vijJAna ane zakti AvA ja dhamAge cAlavAthI maLI zake che. hiMsA ane dharmane te! pArasparika virAdha che-enuM sacoTa bhAna emaNe leAkeAne karAvyuM : e ja temanA upadezaneA sAra kahI zakAya. jaina saMgha bhagavAna mahAvIranA magaLa dharmanA upadeza sAMbhaLI vIrAMgaka, vIrayaza, saMjaya, eyaka, seya, ziva, udayana ane zaMkha---A AThe samakAlIna rAjAe e pravrajyA aMgIkAra karI hatI ane abhayakumAra, meghakumAra Adi aneka rAjakumAree paNa dharabArane tyAga karI vratAne aMgIkAra karyAM hatAM. skaMdhaka pramukha aneka tApaseAe tapazrcaryAMnuM kharuM rahasya samajI bhagavAnanuM ziSyapada svIkAryuM hatuM. aneka e paNu, saMsAranI asAratA samajI, temanA zramaNIsa dhamAM sa Mmilita thaI hatI. A zramaNIsaMdhamAM aneka rAjakumArIe paNu hatI. temanA gRhastha anuyAyIemAM magadhapati zreNika ane kANika, vaizAlipati ceTaka, antipati caDapradyota Adi mukhya hatA. AnaMda Adi vaizya zramaNopAsakA sivAya zakaDAlaputra jevA ku MbhakAra paNa upAsakasaMdhamAM bhaLyA hatA. arjunamALI jevA duSTamAM duSTa lUMTArA paNa temanI pAse vairane tyAga karI, zAMti-rasanuM pAna karI, kSamA dhAraNa karI dIkSita thayA hatA. o tema ja atidrone paNa temanA saMdhamAM mAnabharyuM sthAna hatuM . temano saMdha rADha deza, magadha, videha, kAzI, keAzala, zUrasena, vatsa, avantI Adi dezeAmAM phelAyelA hatA. temanA vihArane kSetravistAra mukhyataH magadha, videha, kAzI, kAzala, rADha deza ane vatsa deza sudhI vistaryAM hatA. tItha kara thayA bAda 30 varSa paryaMta satata janapavihAra karI, bhagavAna mahAvIre AdimAM kalyANa, madhyamAM kalyANa ane aMtamAM kalyANu evA maMgalamaya ahiMsaka dharmanA upadeza ApI ihajIvana Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 jainadhama citana lIlA samApta karI 72 varSanI u Mmare ekSalAbha karyAM. lAkeAe dIpake pragaTAvI temane vidAya ApI; tyArathI dIpAvalI parva UjavAya che, evI paraMparA che. caritranI vizeSatA te vakhate dhArmika samajomAM nAnAmeTA aneka dharmapravartake vicaratA hatA. paNa teemAM bhagavAna mahAvIrane prabhAva abhUtapUrva hatA. emanA zramaNasadhAe brAhmaNa dhamAMthI hiMsAnuM nAmanizAna bhUMsI nAkhavA mATe ati ugra prayatna karyAM hatA. AnuM pariNAma e AvyuM ke dhanA nAme thatI hi MsAnuM te nirmUlana ja thaI gayuM. je yajJonI pUrNAhuti pazuvadha karyAM vinA thaI zakatI na hatI, evA yajJo te bhAratavarSoMmAMthI prAyaH adazya thaI gayA che. puSyamitra jevA kaTTara hiMdu rAjAee te nAmazeSa yajJone punarjIvita karavAne prayatna karI joyA, paNa tene paNa zramaNasa dheAnA apratihata prabhAva tema ja temanA tyAga ane tapazcaryAnA zubha pariNAmane kAraNe te hiMsaka yajJonuM punarjIvana lAMbA samaya sudhI TakAvI rAkhavAmAM saphaLatA maLI nahi. kavAda bhagavAna mahAvIre teA manuSyanuM bhAgya, izvara ane devAnA hAthamAMthI jhUMTavI laI, manuSyanA peAtAnA hAthamAM soMpI dIdhuM che. devanI pUjA-bhakti karavAthI ke temane pazubali dvArA tRpta karavAthI koI sukhanI prApti thaze ema kAI mAnatuM heAya te| tevAone cetavaNI ApatAM bhagavAna mahAvIre spaSTa ja kahI dIdhuM che ke hiMsAthI te pratihi MsAne ja uttejana maLe che, leAkeAmAM paraspara zatrutA -vaivirAdha vadhe che ane pariNAme sukhanI AzA ja nirAzAmAM pUriName che. jo sAcuM sukha cAhatA hai| te| sarva jIve sAthe maitrI AMdhrA, prema kareA; ane badhAM prANI upara karuNA rAkho. A premamAge ja sAcA sukhanI prApti thaI zakaze. bAkI tamane sukha Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra 14pa -duHkha ApI zakavAnuM sAmartha Izvara ke devAmAM nathI. tamArA karmo ja tamane sukhI ke duHkhI banAve che. sAruM kAma kare to sAruM phaLa pAma ane kharAba karma kare te kharAba phaLa bhogavavA mATe taiyAra raho. jIva ja Izvara che ane Izvara ke deva, e te tame pote ja che. tamArAmAM anaMta zakti, anaMta jJAna, anaMta sukha chupAyelAM che. tene AvirbhAva karI tame ja IzvararUpa banI zake che. pachI tamArAmAM ane mArAmAM tatvataH kaI bheda ja raheto nathI. ApaNe badhA Izvara chIe. bhakti ke pUjA karavI ja che te potAnA AtmAnI karo. aMtarAtmAne rAga ane dveSa, meha ane mAyA, tRSNa ane bhayathI mukta karo--ethI vizeSa koI pUjA, koI bhakti zreSTha hoI zake nahi. je brAhmaNone tame madhyastha banAvI devAnuM AhvAhana kare che, teo to arthazUnya mAtra vedapATha ja karI jANe che. khare brAhmaNa kevo hoya che te huM tamane batAvuM chuM - khare brAhmaNa - je pitAnI saMpattimAM Asakta nathI; ISTaviyegamAM zekAkula thatuM nathI, tapta suvarNanI mAphaka nirmaLa che; rAgadveSa ane bhayathI rahita che; tapasvI ane tyAgI che; badhA jIvo pratye samabhAva rAkhe che ane tethI kaI paNa jIvanI hiMsA karato nathI; krodha, lebha, hAsya ke bhayane kAraNe asatya bolato nathI; cerI karato nathI; mana, vacana ane kAyAne saMyamamAM rAkhe che; brahmacarya pALe che ane niSparigrahI che-te ja kharo brAhmaNa che. AvA sucarita brAhmaNanA sAMnidhyamAM rahI potAnA AtmAnuM ciMtana, manana ane nididhyAsana karI AtmasAkSAtkAra kare. A ja bhakti che, pUjA che ane stuti che. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 jainadharmaciMtana khare yajJa kharA yajJanuM svarUpa paNa bhagavAne batAvyuM ke jIvahiMsAne tyAga, asatya, cerI ane asaMyamane tyAga, strI, mAna ane mAyAno tyAga, A jIvananI AkAMkSAne tyAga, zarIranA mamatvane paNa tyAga -A pramANe dareka prakAranI bUrAIono je parityAga kare che te ja kharo mahAyAja (moTA yajJo karanAra) che. yajJayAgamAM sarvabhakSI agninuM kAMI prayojana nathI; jarUra hoya te tapazcaryArUpI tejasvI agnine pragaTAvavAnI che. pRthvIne khedIne kuMDa banAvavAnI keI AvazyakatA nathI. -jIvAtmA ja agnikuMDa che. lAkaDAnI banelI kaDachInI paNa koI jarUra nathI. mana, vacana ane kAyAnI pravRtti ja kaDachInuM kAma Apaze. Izvana bALavAnI paNa zI jarUra che? pitAnAM karmone-pitAnA pApakarmone-ja bALI de. Avo saMyamarUpa yajJa ja zAntidAyI ane RSio dvArA prazaMsanIya hovAthI khare yajJa che. zauca te vakhate bahAranI zuddhi-saphAInuM ane tenA sAdhana tIrtha jalanuM eTaluM badhuM mahatva vadhI gayuM hatuM ke koIka tIrthasthAne jaLasnAna karavA mAtrathI loke pitAne paramapavitra thayela samajatA hatA. kharI rIte A bAhya zaucathI aMtaHzuddhi thatI nathI. sAcuM zauca kevuM hovuM joIe enuM spaSTIkaraNa paNa bhagavAne karI dIdhuM ke - dharma e kharuM jaLAzaya che, ane brahmacarya ja zAMtidAyaka tIrtha che. A tIrthasthAne jalasnAna karavAthI AtmA nirmaLa ane zAMta thAya che. bhagavAne te kevaLa jalastAna dvArA pavitratA thavAnI vAtane nirarthaka batAvatAM spaSTa ja kahyuM che ke, savAra-sAMja snAna karavAthI ja je mokSa-lAbha thato hoya te jalacarane sauthI pahelAM ane zIgha mokSa maLavo joIe. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra sukhanI navI kalpanA kharI vAta te e che ke, yajJayAga, pUjA-pATha Adi badhAM dhArmika kahevAtAM anuSThAneAnuM prayAjana sAMsArika vaibhaveAnI vRddhi karavI ema sAmAnyataH leAkeA samajatA hatA. kAmajanya sukha uparAMta Atmika sukhanA astitvanI ane tenI upAdeyatAnI kalpanA te vakhatanA AraNyaka RSiomAM pracalita hatI; paraMtu te AraNyaka RSiene avAja sAdhAraNa janatAnA kAna sudhI pahoMcI zako na hatA. Atmika sukhanI kalpanA eka dhArmi`ka gUDha rahasyarUpa hatI. A kalpanAnA adhikArI amuka tapasvI RSie ja hatA, paraMtu bhagavAna mahAvIrane te dhArmika gUDha rahasyane janatAnI samakSa pragaTa karI devuM yegya lAgyuM. eTale temaNe te dharmAMtattvane guphAmAM baMdha karI na rAkhatAM tene vizvamAM pracAra karyAM. bhagavAna mahAvIre te! spaSTa ja kahI dIdhuM che ke sAMsArika sukha ke kAmajanya sukha, e vAstavamAM sukha nathI, paNa du:kha che. jenuM pavasAna du:khamAM thAya tene sukha ja kema kahI zakAya? kAmanI viraktimAM je sukha maLe che, te sthAyI heAvAthI upAdeya che. pratyeka kAmabhega viSarUpa che, zalyarUpa che. icchA AkAzanI mAphka ane ta hovAthI tenI pUrti karavI saMbhavita nathI. leAbhI manuSyane game teTaluM maLe, are! samasta saMsAra paNa tene AdhIna karI devAmAM Ave, tepaNa tenI tRSNAneA cheDe AvavAnA nathI. eTalA mATe akicanatAmAM je sukha che te kAmabAgAnI prAptimAM nathI. 147 jyAre sukhanI A navI kalpanA ja bhagavAna mahAvIre janasamAja samakSa rajU karI tyAre kSaNika sukhanAM sAdhanabhUta gaNAtAM cajJayAga| tathA pUjA-pAThonuM dhArmi+ka anuSThAneAmAM koI sthAna ja rahevA na pAmyuM. tenA sthAne dhyAna, svAdhyAya, anazana, rasari tyAga, vinaya, sevA--A bhinnabhinna prakAranI tapazcaryAeneA dhArmika anuSThAnA rUpe pracAra thAya e svAbhAvika hatuM, Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 vaizyadha bhagavAna mahAvIre vaizyAne arthAt vyApArIone eve upadeza ApyA ke, tame leAkeA tamArA vaibhavAne game te prakAre vadhArA e sAruM nathI. vaLI, vaibhava nyAyasa panna heAvA joI e eTaluM ja basa nathI, paraMtu tenuM parimANu--tenI maryAdA-paNa niyata karavI joIe; ane pratidina evI bhAvanA karavI joIe ke, te divasa dhanya banaze ke je divasa huM saCsvane tyAga karI nigraMtha banI jaIza. jainadhama citana huM vadhAre kamAIza te vadhAre dAna karIza eTalA mATe kAI kharA ke khoTA upAyanuM avalaMbana laI dhanadolata ekaThI karavI emAM kAMI khATu nathI.A prakAranI dalIla sAcI nathI, paraMtu peAtAnA AtmAne patanAnmukha banAvanArI ja che. bhagavAne dAnanA mahimA ghaNA batAvyA che, paraMtu enA atha e nathI ke dAna karatAM caDhiyAtI bIjI koI cIja saMsAramAM che ja nahi. bhagavAne te spaSTa kahyuM che ke, je pratimAsa lAkheA gAyAnuM dAna kare che tenA karatAM kAMI paNa nahi ApanAra akiMcana puruSane sayama adhika zreyaskara che; eTalA mATe dhanadolatane, peAtAnI maryAdAmAM rahIne, nyAyasaMpanna mAge meLavavAM ane a Mte sarvasvane tyAga karI akiMcana banI javuM e ja bhagavAnanA mAga che. zUdhama bhagavAne zUdrone lakSIne evA upadeza ApyA che ke, tamAre janma bhale zUdra kuLamAM thayA, paraMtu tame paNa sArAM karmoM kare te A ja janmamAM dvija--badhAnAM pUjya banI zake che. nIca kahevAtA kULamAM janma dhAraNa karavA e kAMI sayamapAlanamAM bAdhaka nathI. kSatriyadhama pArakA mAlane peAtAne karI pArasparika IrSyA, dveSa ane rAtrutA vadhArI ekakhIjA sAthe kaleza-kaMkAsa karavA e prAyaH kSatriya leAkAnuM Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra 149 kArya heya, ema vyavahAramAM jovAya che. bhagavAna paNa kSatriya hatA. eTalA mATe temaNe je kSatriyadharma-saMsAramAM sthAyI zAMtinI pratiSThA karanAra kSAtradharma-zIkhaDAvyo che tene atre nirdoSa karavo Avazyaka che. . bhagavAne kSAtradharma samajAvatAM kahyuM che ke, yuddhamAM lAkha jIvonI hatyA karI je koI pitAne vijayI samajato hoya to te aMdhArAmAM che. manuSya bhale bahAranA badhA zatruone jItI le, paraMtu potAnI jAtane jItavI e ja bahu muzkelInuM kAma che. jyAM sudhI pitAnA AtmA upara vijaya prApta thatI nathI, tyAM sudhI badhAM yuddhonI jaDa kAyama rahe che, tenuM yuddha kaI divasa baMdha thaI zakatuM nathI; vaira prativairanI paraMparA cAlu ja rahe che. AtmAne jItavAno zo artha che?--pitAnI pAMce Idriyane vaza karI jitendriya banavuM, krodhane kSamA dvArA parAjita karo, mAnane namratA dvArA parAjita karavuM, mAyAne saraLatA dvArA jItavI ane lebhane saMtoSa dvArA dabAvI devo tathA durjana vAnaraprakRtivALA manane pitAnA vazamAM karI levuM, e ja kharo Atmavijya che. AvA AtmavijayamAM jyAre vizva tanmaya -masta banaze, tyAre ja sthAyI zAMtinI pratiSThA thaI zakaze; nahi to pachI eka yuddhane dabAvI navA yuddhanA bIjane vAvavA jevuM ja banaze. vIrAnI vIratA sukhazIlatAnA tyAgamAM ane kAmanAone zAMta karI anAsaktabhAve rahevAmAM ja rahelI che. nirdoSa prANIonI hatyA karI vaibhava vadhAravAnuM parAkrama karavuM e to kevaLa baMdhanane ja hetu che. ahiMsaka mAga bhagavAna mahAvIrano A upadeza Ama to sIdho sarala jaNAya che, paraMtu tene jIvanamAM utAro teTaluM ja muzkela che. e ja kAraNa che ke vAraMvAra thatAM bhayaMkara yuddhonAM duSpariNAmo jovA chatAM leke yuddha cheDI zakatA nathI, ane ahiMsAnA mArgane apanAvavAne badale Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 jainadharmaciMtana badhA jhaghaDAone zAMta karavAnuM sAdhana hajI yuddhane ja mAnatA ane samajatA rahyA che ! paraMtu keIeka divasa e avazya AvavAne che ke je divase janasamudAye A hiMsaka yuddhanAM sAdhanone choDI daI bhagavAne batAvelA ukta ahiMsaka mArganuM avalaMbana avazya karavuM ja paDaze; nahi te chevaTe eTamabeba ane tethI paNa adhika vidhAtaka zastrAstrothI pitAnA nAza mATe taiyAra rahevuM paDaze. ahiMsaka yuddhamAM jeTaluM jaladI vizvAsa pedA thaze teTalo ja jaladI A mAnavasamudAyano uddhAra thavAno che.1 mULa hindI uparathI ] -jaina saMskRti saMzAdhana maMDaLanI patrikA 8 1. mULa hiMdI lakhANano zrI zAMtilAla vanamALI zeThe karela gujarAtI anuvAda "jaina siddhAMta " mAsikanA navembara, 1947 aMkamAM chapAyo. hato. tyAMthI sAbhAra uddata. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIra jIvanakathAnA traNa stare * bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIranAM jIvanacaritone vicAra karIe to jaNAze ke te aneka staromAMthI pasAra thayAM che. jainemAM sUtrAgama ane bauddhomAM piTaka-A prAcIna zAstromAM baMnenI kathAne jhoka eka che, te jaina TIkAgraMtha ane caritagraMtho ane bauddhomAM aDhakathA ane mahAyAnI buddhacaritomAM kathAne vaLAMka jarA judo ja che. ahIM e viSe jarA vistArathI vicAra karIe. prathama stara jaina Agama sUtra ane piTakyAM baMne mahApuruSanuM je jIvana phuTa thAya che te e che ke eka mAnave karela AdhyAtmika vikAsa, yAtanAomAMthI pasAra thayA pachI, tenI carama sImAe kevI rIte pahece che. temAM mAnavamAMthI atimAnavanuM sarjana kevI rIte thayuM te sAmAnya mAnavI paNa samajI zake che, ane saheje preraNuM paNa meLavI zake che. paraMtu subaddha saMpradAyanA nAyaka tarIke svIkArAI gayA pachI baMne mahApurUnAM jIvanacaritanI kathA te pachInA kALamAM jarA badalAI jAya che. mULa sUtra ane piTakamAM je varNana che te samakAlIna gaNI zakAya tevuM che ane ema saheje kahI zakAya ke temAM kavi Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 jainadhama ciMtana kalpanAne bahu ja e avakAza maLyA che. paNa pachInA caritagranthAne kALa jema bhulAI gayA, tema lekhakanI kalpanA paNa maMdalAI gaI ane caritagranthAmAM sAMpradAyika puTane vadhAre avakArA maLyA. prathama ane pachInA starAmAM jevA maulika eka muritamAM jaNAya che, tevA bheda mahAvIraciratamAM nathI. tenuM kAraNa e che ke tIthaMkara viSenI maulika mAnyatAmAM jaina saMpradAyeAmAM nave bheda paraco che; jyAre yuddha viSenI mAnyatAmAM te| maulika parivana thaI gayuM che. AthI piTakagata buddha ane mahAyAnI mudde eka ja chatAM kathAvananI dRSTimAM paNa maulika bheda paDI gayA che. jaina-bauddhanI jUnI ane maulika mAnyatA evI che ke saMsAracakramAM paDela mAnavI tenA kAI pUrvajanmamAM sakala prANIne hitakArI thavAnI bhAvanA bhAve che, te pramANe AcaraNa kare che ane peAtAnA AtmAne unnata karateA karatA aMtima mAnavabhavamAM tIthaMkara ke bu ane che. sAmAnya mAnavI ane emanAmAM je kAMI bheda hoya che te AtmAnA saMskArane hAya che ane ethI teo AdhyAtmika kSetre netA ane che. AvA svAbhAvika bheda vinA bIjo kaze bheda khIjA sAmAnya mAnavImAM ane tIthaMkara ke yuddhamAM hete nathI. sArAMza e che ke e baMne prAraMbhathI eTale ke anAdi kALathI saMpUrNa zuddha-buddha hAtA nathI, paNa krame karI zuddha thAya che ane tIrthaMkara athavA yuddhapadane pAme che. prAcIna ritA, jemAM bhagavAna mahAvIra ane buddhanAM caratAnuM varNana che, te A bhUmikA svIkArIne thayeluM che. ethI baMne mahApuruSone AtmAne unnata banAvavA mATe saOsAmAnya prayAsa karavA jarUrI thaI paDe che. AthI baMnenAM jIvanamAM gRhatyAga, saMnyAsa ane tapazcaryAnuM varNana Ave che. bhagavAna mahAvIrane tapazcaryAnAmAmAM sanmA` dekhAya che, jyAre buddhane te mA, amuka anubhava pachI, Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIra 153 cheDavA jevA lAge che. paNa te te te bannenI prakRtinA vaividhyane kAraNe banyuM hovuM joI e. paNa sAmAnya mAnavI potAnI dhAraNAthI ke khIjA pAsethI jANIne jema mArgAvalaMbI bane che ane sArAsArane viveka grahaNa karI AgaLa vadhe che te ja rIte e ane mahApuruSA AgaLa vadhyA che tevI chApa prAcIna caritra Ape che. bIjA stara paNa jyAre e ane mahApuruSAnI jIvanakathAnA khIjA staramAM ----eTale ke samakAlIna nahi paNa pachInA kALamAM saMpradAya sukhada thayA pachI kathAnuM Alekhana thAya che, tyAre e baMnenI kathAmAM keTalAMka alaukika tattvA dAkhala thAya che ane pUrvajanmanI kathAone vistAra vadhI jAya che. bhagavAna mahAvIranI jIvanakathA bhagavAna RSabhathI paNa pahelAMnA kALanA mahAvIranA bhavanI vAtathI zarU thAya che ane tIthaMkara thavAnI ceAgyatA kevI rIte prApta thaI te varNana e kathAmAM Ave che. RSabhadevanA pautra tarIke eTale ke tIrthaMkaranA pautra, vaLI bhAvImAM cakravatI ane tIthaMkara thavAnI AgAhI sAMbhaLI manamAM ga--AvI AvI aneka jIvanaghaTanAe caritamAM gUthI laIne bhagavAna mahAvIranA aMtima bhavamAM je keTalIka ghaTanAo ghaTe che, tenA kabaMdha ane tenA phaLanA niyamane anusarIne, khulAse karavA prayatna karyAM che : AmAM mukhya uddeza bhagavAna mahAvIranA maulika siddhAMta kaniyamanI samaja, bhagavAna mahAvIranA carita dvArA, ApavAne che. kama nA niyama e sakala jIvane zvaranI adhInatAmAMthI cheDAvI svAdhIna kare che. -bhagavAna mahAvIranA A maulika siddhAMtanI AsapAsa temanI jIvanakathAnuM navIna dhaDatara lekhakeAe karyu che. ane have soMpradAya susthira thayA hAI tenA netA e sAmAnya mAnavI nahIM, paNa viziSTa hatA te batAvavA mATe TANe-kaTANe jIvana Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 jainadharmaciMtana kathAmAM devone bhagavAnanA sevake ane pUjako tarIke cItaryA che. Ano uddeza paNa e ja che ke bhagavAna mahAvIrano tRSNatyAgane je mULa AdhyAtmika saMdeza hato, te pratye lokonuM dhyAna kendrita karavuM ane batAvI ApavuM ke je dene mAna bAhya saMpatti arthe pUje che, te to A bhagavAna mahAvIra, je AtmikanI saMpattinuM vitaraNa kare che, temane dAsa che; te bAhya ane Amika e bane prakAranI saMpattiomAM Atmika saMpatti ja caDiyAtI kare che. ethI pUjavA hoya te tIrthakarane ja pUjavA, jenI pUjA A lokamAM pUjAtA deva paNa kare che. bhagavAna buddhanI jIvanakathA A bIjA staramAM jAtakapradhAna banI gaI che. eTale ke te kALamAM lokajIvanamAM satkRtyono mahimA darzAvatI je kAMI kathAo pracalita hatI te saune yathAyogya viniyoga karIne bhagavAna buddhanA pUrvabhava sAthe_bodhisatvanA jIvana sAthe-sAMkaLI levAmAM AvI che. bhagavAna buddha buddha banatAM pahelAM dAna, karuNA. maitrI, kSamA, sahanazIlatA, prajJA Adi guNone krame karI kevI rIte vikasAvyA ane aMte buddha kevI rIte thayA e batAvI ApavAno e jIvanakathAne uddeza che. bhagavAna mahAvIranI kathAnI jema AmAM paNu devenuM Agamana, e ja udezane svIkArI varNavavAmAM AvyuM che. bIjI rIte vicArIe to, bhagavAna mahAvIra ane buddhanI A bIjA staranI jIvanakathA ekabIjAnI pUrtirUpa banI gaI che. karmane niyama acaLa che, e bannemAM nirdiSTa hovA chatAM mahAvIrakathAmAM te niyamane uThAva ApavAmAM Avyo che ane AtmavikAsanA kramamAM je je Avazyaka guNe hoya teno vikAsa kevI rIte karavo teno uThAva buddhasthAmAM che. bannemAM e sAmAnya tatva to che ja ke krame karI vikasita thaIne ja AtmA tIrthaMkara yA buddha bane che, te anAdi kALathI svayaMsiddha nathI hotA. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIra 155 trIje stara trIjA staramAM mahAvIrasthAnuM nirmANa prAcIna prAkRta bhASAne cheDIne saMskRtamAM thavA lAgyuM. AthI saMskRta sAhityanI kavikalpanAene Azraya laI temanuM jIvana varNavAyuM. A trIjA staramAM A eka bheda jaNAya che, jene tAvika rIte bheda lekhI zakAya nahIM. vaLI, te kALanA mahApuruSonI bIjI kathAomAMnI-jevI ke kRSNarAmanI kathAomAMnI -keTalIka ghaTanAonuM sAmya paNa mahAvIrakathAmAM dekhAya te svAbhAvika che. ema kahI zakAya ke te kALanA bIjA kAvyAtmaka caritagranthanI hoDamAM paNa A kALanI caritakathA UtarI zake evI che. AthI prAkRta kathAmAM nahIM evI keTalIka asAmAnya ghaTanAo paNa caritamAM dAkhala thAya e svAbhAvika che. vaLI, zvetAmbara ane digaMbara mahAvIracaritamAM paNa je keTaleka bheda paDI gayo hato. te paNa A kALamAM spaSTa thAya che, jema ke bhagavAna mahAvIra paraNyA hatA ke nahIM, tIrthakara AhAra karatA hatA ke nahIM Adi. A badhuM chatAM eka vAta spaSTa ja rahI che ke jaina saMpradAyanI je maulika bhAvanA che ke AtmA krame karIne ja unnatinA zikhare pahoMce che, emAM jarAya bheda paDyo nathI. e siddhAMta kAyama rAkhIne ja temanA jIvanamAM alaukika ghaTanAonuM varNana karavAmAM AvyuM che. paNa bauddhonA saMpradAyabhedane kAraNe buddhanA caritramAM paNa maulika bheda paDI gayuM che. hInayAnamAM buddhane mAnava cItaravAmAM Ave che, paNa mahAyAnamAM te mAnava nathI rahetA, paNa nityasiddha evA buddhanA avatArarUpa banI jAya che; AthI temanI jIvanakathAmAM lIlAnuM tattva dAkhala thAya che. IzvaranA avatArarUpa kRSNa ke rAma sAmAnya manuSyanI jema varte che te temanI lIlA gaNAya che, tema buddhacaritamAM paNa vAre vAre kahevAmAM Ave che ke bhagavAna paNa lokAnabhavana khAtara ja bhaNavA jAya che, paraNe che, ane bIjA badhAM sAMsArika kAryo kare che. bhaNavA viSe mahAvIrakathAmAM paNa ema ja Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -1pa6 jainadharmaciMtana kahevAmAM AvyuM che ke temane bhaNavAnI jarUra na hatI, kAraNa, temane e vakhate viziSTa jJAna hatuM; paNa sAthe sAthe e paNa kharuM ke bAlakALamAM teo Izvara ke sarvajJa na hatA. Ane ApaNe atizayaRddhi mAnIe; paNa buddhacaritamAM te spaSTa karyuM che ke teo to saMsArakALamAM paNa sarvajJa ja hatA. vaLI, ethI paNa AgaLa vadhIne, buddha kRSNanI jema 84 hajAra patnIone rIjhave che te paNa kAnu-bhavananI lIlA ja che. AvI to keTalIya ghaTanAo viSe buddhacaritamAM nirdeza maLe che. buddhanI patnInuM nAma pAlimAM yazodA che, te saMskRtamAM gopA che; te kRSNanI gepIonI yAda Ape che. vaLI, e gopA rAdhAnI jema sarva patnIomAM pradhAna paNa che. vaLI, buddha ane gepa e banne jANe ke prAraMbhathI sarvaguNasaMpanna ja hoya paNa lIlA khAtara saMsAra calAvatAM hoya, tema temane cItaravAmAM AvyAM che. AvI AvI aneka ghaTanAo che, je ApaNune spaSTa batAvI Ape che ke A kaI mAnavanuM carita nathI, paNa avatArI puruSanuM carita che. hInayAnane Adarza hato ke buddha svayaM pitAnuM Ayu pUruM thAya eTale nirvANane pAme che. AthI viruddha, mahAyAnano Adarza e che ke badhisatvane nirvANu hoya nahIM; te to jyAM sudhI saMsAramAM eka paNa jIva baMdhanAbaddha che, tyAM sudhI muktilAbha vAMchatA ja nathI. mahAyAnanI A bhAvanAne lIdhe paNa A trIjA staranI buddhakathAmAM bheda paDI gayo che. banenI samAnatA - (1) vaidika paraMparAne virodha bhagavAna mahAvIra ane buddha eka ja samaye thayA ane bannee eka ja paristhitino sAmano samAna bhAve karyo. bannee vedaparaparAne virodha karyo, vaidika devanI mahattA ghaTADI ane bhAratIya dharmone Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIra 157eka juduM ja valaNa ApyuM. ArAdhya deva viSenI kalpanA badalavAmAM bannenuM pradAna neMdhapAtra che. mAnavasulabha krodha, pakSapAta, rAgadveSa Adi. dUSaNe vaidika ArAdhya devAmAM hatAM, tene sthAne tevAM dUSaNothI rahita hoya te ja ArAdhya deva bane che evI bhavya kalpanA deva viSe banee ApI. : bhAratIya samAjamAM tatkALe ghara karI gayelI UMca-nIcapaNanI bhAvanAno nirAsa karI mAnavasamAjanI ekatAnI bhAvanA prasAravAne yaza te bannene phALe jAya che. dhArmika kSetre purohitAI cAlatI hatI eTale tyAM eka rIte dalAlInI bhAvanA pesI gaI hatI. tene dUra karI. dharmAcaraNamAM madhyasthInI sadaMtara anAvazyakatAne nirdoSa banee samAnabhAve karyo ane dharmadalAlIne dUra karI. mAnavanI ekatA ane samAnatAne pariNAme gurupada, je mAtra brAhmaNo ja pAmI zakatA, tene sthAne guNavAna vyakti--pachI bhalene te janme caMDAla hoya gurupadane yogya bane che ema jAhera karyuM; eTaluM ja nahIM paNa potAnA bhikSukasaMdhamAM tathAkathita zadrone paNa ucca sthAna ApyuM. AdhyAtmika sAdhanAmAM strI-puruSane bheda khatama karIne bannene sAdhanA karavAne samAna hakka Ape. bannee AdhyAtmika saMpattine mahattva ApyuM ane bhautika saMpattine tuccha gaNI. bannee saMskRtane badale lekabhASAne mahatva ApyuM. AvI ghaNuM samAnatAne kAraNe tema ja temanA saMbaMdhIonA nAmasAmyane kAraNe eka samaya evo hato jyAre bannenuM vyaktitva eka ja manAyuM hatuM. paNa vidvAnone jema jema jaina-bauddha zAstro upalabdha thatAM gayAM ane enuM adhyayana thatuM gayuM tema tema e bhrama bhAMgI gayo ane have te banne mahApuruSone ekamate sau vidvAna judA ja mAnatA thayA che. (2) bannenA upadezanuM sAmya ' (1) karma-punarjanma-karma ane punarjanmane siddhAMta bane mAne che, eTaluM ja nahIM paNa, te siddhAMtane tenA kharA svarUpamAM temaNe Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 jainadhama citana rajU karyAM che. eTale ke IzvaranI dakhalagIrI vinA kamanA niyama svataHsiddha che. kakuLa devAmAM kramanI ja zakti che, IzvaranI nahIMAma spaSTapaNe upadezIne bannee kamane AdhAre sa sAracakra ane sRSTinA kramane svIkArIne prANImAtrane temanA peAtAnA bhAgyanA sraSTA banAvI dIdhA che. peAtAnuM bhaviSya bagADavuM ke sudhAravuM e khIjAnA hAthamAM nahIM, IzvaranA hAthamAM paNa nahIM, paraMtu prANInA peAtAnA hAthamAM che AvI spaSTa ceSaNA bannee samAnabhAve karI che. - (2) IzvaranuM nirAkaraNa-svayaM tIthaMkara mahAvIra ke mudda e banne upadeza ApI zake che, Adaza upasthita karI zake che, meAkSanA mArga cIMdhI zake che, paNa temanI kRpA vaDe kAI meAkSa pAmI zakatuM nathI, temane bannene kAIne paNa pasaMda karIne mekSe pahoMcADavAno adhikAra nathI. jeNe meAkSa meLavavA hAya teNe mAgAmI banavuM paDe che, eTale kharI rIte te mA dazaka che. (3) yogamArgamanathI svargaprAptinA dhyeyane badale banne e samAnabhAve yAga-samAdhinA mA` dvArA meAkSanI prApti batAvI che. yajJamAM pahiMsA jevI sAdhanasAmagrInI jarUra paDatI, tene sthAne bannee AdhyAtmika yajJane pracAra karyAM. e yajJamAM kazI ja bAhya sAmagrInI jarUra nathI; alake khAdya sAmagrInA tyAganeA ja upadeza che. AtmAmAM rahelA leze ane doSone dUra karavA dhyAna dharavuM ane AtmAne niLa karavA prayatna karavA-e ja saMkSepamAM yeAgamA che. e mATe ekAMtavAsa, aparigrahI jIvana ane Atma nirIkSaNanI Teva--eTaluM hAya tApaNu basa che. (4) saMyamI jIvana--rAma ane kRSNanA jIvanamAM sanyAsanI vAta nathI. eTale ke te saMsArane asAra samajIne bharayuvAnavaye saMsAratyAganA mahattvane svIkAratA nathI; eTaluM ja nahI paNa, peAtAnA jIvanamAM sanyAsanA e prakAranA mAne apanAvatA Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIra 158 paNuM nathI. tethI UlaTuM, A banne mahApuruSo-bhagavAna mahAvIra ane buddha-samAnabhAve saMsArane tyAjya samaje che ane jyAre paNa vairAgya pragaTe tyAre saMsArane choDI javAmAM mAne che; ane potAnA jIvanamAM bharayuvAna vaye patnIne choDIne saMyamI jIvana svIkAre che. Ama karI teo saMsArI jIvo mATe eka navo ja Adarza upasthita kare che ane te che saMyamane. bhogane mArga saMsAramAM sAmAnya che, paNa janmIne je mATe prayatna karavo paDe che te saMyamamArga che. jIvana bhoga mATe nathI paNa tyAga mATe che, ane tenI pratIti karAvavA pote tyAgamArgano aMgIkAra karI AtyaMtika rIte bhegavimukha thavAno prayatna karI mokSa meLave che. banne saMyamI jIvana svIkAre che, chatAM paNa bannenA saMyamamArgamAM eka taphAvata spaSTa cheH bhagavAna mahAvIra AkarA niyamanamAM mAne che ane buddha madhyama mArge cAlanArA che. AthI bannenA saMghamAM paNa saMyamanA kSetramAM utkaTa mArga ane madhyama mArga apanAvAya che. (5) tRSNa ane ajJAnano tyAga-banne samAnabhAve ghaSaNa kare che ke jIvanamAM je viparyA che te ajJAnane kAraNe che. je AtmA nathI tene AtmA mAnI jIvo viveka gumAvI bese che ' ane tRSNamAM paDe che. ane e tRSNavallImAMthI samagra saMsAranI jALa UbhI thAya che, mamatva ane rAga-dveSanAM jALAM gUMthAya che, ane saMsAracakra pharyA kare che. A viSacakranA bhedanano eka ja upAya che ke, ajJAnane dUra karI vivekI banavuM. AthI tRSNa para kuThArAghAta thaze ane samagra saMsAranuM mULa kapAI jaze. Ama ATale sudhI banne ekamAgI che, paNa pachI ajJAna dUra thaI je jANavAnuM che temAM bannenuM darzana juduM che. buddhanuM darzana kSaNikavAdamAM pariNamyuM, jyAre mahAvIranuM darzana anekAMtavAdamAM. joke e bhUlavuM na joIe ke bhagavAna buddhane sarva vastunI kSaNikatA upara bhAra hovA chatAM teo cArvAkanI jema sarvathA viccheda mAnatA nahIM. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 jainadharmaciMtana ane vedAMta ke upaniSadonI jema sarvathA phUTasthanityatA paNa e svIkAratA nahIM. AthI temanA darzanane azAzvatAnuchedavAda kahI zakAya. tethI viruddha bhagavAna mahAvIra nityAnityavAda athavA zAzvatavicchedavAdamAM mAnatA hatA. AmAM je bheda che te vidhi ane niSedhana che. bhagavAna buddha zAzvata ke vicchedanI vidhimAM mAnatA nahIM; jyAre mahAvIra temAM mAnatA. AthI AgaLa jaI bannenAM darzanamAM paNa judAI UbhI thaI. paNa bannene samAnabhAve karma--punarjanmanI vyavasthA mAnya che. AtmAne buddhanA mate azAzvatAnucchinna mAnavAmAM Ave ke mahAvIrane mate zAzvata-vicchinna mAnavAmAM Ave, paNa karma ane tenuM phaLa ane saMsAra ane mokSa ane punarjanmanI vyavasthA te bannee mAnI ja che. AthI tAttvika rIte sUkSmabheda bhale hoya, paNa bannenI AtmA viSenI maulika mAnyatAmAM bheda nathI, eTale ke A baMdhanabaddha AtmAe prayatna karIne mukta thavAnuM che ane punarjanmanA cakrane karmane nAza karI bhedavAnuM che- AmAM te bannenuM aikamatya che. (6) tapasyA-bhagavAna mahAvIra ane buddha banee Antara ane bAhya tapasyA pitAnA jIvanamAM AcarI che e hakIkta che, paNa buddhane chevaTe bAhya tapasyAno utkaTa bhArga cheDavo paDyo che e paNa hakIkata che. Ama kema banyuM e viSe vizeSa vicAra kare jarUrI che. bannenI jIvanakathAono vicAra karatAM eka vAta te spaSTa thAya che ke bhagavAna mahAvIranI bAhya tapasyA AMtarika tapasyAnA utkarSa mATe hatI. teo lAMbA lAMbA upavAsa karatA hatA, paNa tenI pAchaLa mukhya uddeza dhyAna ane samAdhino hata; eTale ke dhyAna ane samAdhimAM anukULatA rahe te khAtara teo lAMbA upavAsa para UtaratA ane dhyAnamAM pratikULatA anubhavAtI tyAre pAraNuM karatA hatA. A hakIkata temanI jIvanakathAthI spaSTa thAya che. pAraNuM karavAnI icchA chatAM bhikSA na maLe te kAraNe upavAsa Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIra 11 anivAya thAya e judI vAta che; ApaNe temanI kathAmAM joI e chIe ke bhikSA levA nIkaLyA chatAM na maLI teA upavAsa karyAM. amuka abhipraha| dharI bhikSA mAgavI e paNa eka tapasyAnA ja prakAra che ane zarIra uparanI mamatA echI karavA mATenI e sAdhanA che. paNuM zarIrane Avazyaka hAya te ApavuM te viSe temanI peAtAnI medarakArI nathI. mAgavA chatAM maLe te tene asate|Sa agara rASa paNa nahIM, paNa maLe te nimama bhAve svIkAratA. uparAMta, zarIre nagna rahI zIteAtAnA je kaMI anubhava thAya te sahuvA, deza-mazakanA upadraveAthI gabharAvuM nahi, samabhAve sahanuM-- mahAvIranI bAhya tapasyA kahA ke kAyakaleza kahe te A prakAranAM hatAM. sArAMza ke je kAMI kAyAkleza hatA te yAga-samAdhimAM upakAraka rUpe hatA, samAdhinA aMga tarIke hatA. banne tapasyA-AMtara ane khAdya-sAthe ja cAlatI hatI, bhAra AMtara upara hatA ane ethI temaNe vItarAgatA ane sanatA prApta karI. buddhanA jIvanamAM te dhyAnanuM mahattva dIkSA pahelAM paNa jaNAya che. AthI te temanA pitAne, e mAthI emane vimukha karavA mATe, rAga-rganI vyavasthA karavI paDI ane aneka strIonA saMgagAThavageA paDayo. paNa e jIva tA dhyAnamAgI ane virAgamAgI hateA. AthI eNe sanyAsa lIdhA. saMnyAsI thaIne khuddha prathama kevaLa dhyAnamArganuM ja avalaMbana le che. eka guru pAsethI e vidyAnI jeTalI unnati thaI zakatI hatI teTalI sAdhIne khIjA guru pAse jAya che. tyAM paNa dhyAnamAge ja AgaLa vadhe che. AmAM zArIrika phleza eTale ke upavAsa Adi viSe kazuM ja kahevAmAM AvyuM nathI. jeTale vakhata dhyAna karavuM hoya teTalA vakhata zarIra sthira rAkhavAnuM kaSTa te svIkAravuM anivAya hAya ja, paNa emAM AhAra cheDavAnI vAta nathI. jyAre A banne gurunA dhyAnamAnA anusaraNa pachI paNa, yuddhane ema lAgyuM ke hajI je jANavAnuM che, je edhi prApta kar Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 jainadharmaciMtana vAnI che, te to prApta thatI nathI, tyAre e dhyAnamArga cheDIne bIjA gurunI talAza kare che ane krame karI nirAhArI bane che, ema temanI jIvanakathAmAM spaSTa kahevAmAM AvyuM che. temaNe anazananA - upavAsanA mArgamAM eTalI badhI utkaTa tapasyA karI ke temane jenAra pArakhI zakatA nahIM, ke A koI jIvita vyakti che. teo zaba ke hADapiMjara jevA thaI gayA. temanI A tapasyA dhyAnavihIna tapasyA hatI e paNa phalita thAya che. e spaSTa karavAmAM AvyuM che ke temane "upadeSTAoe kahyuM, ke A kAyalezane mArga e ja khare muktino mArga che. eTale teo dhyAnamArga choDIne A kAyalezane mAge saMcaryA. paNa AthI to kevaLa zarIra sukAyuM ane AtmAmAM badhinuM jAgaraNa thayuM nahIM ! AthI aMte hArIne temaNe A kAyaklezano bhAga cheDyo ane pharI pAcho dhyAnamArga apanAvyuM ane spaSTa kahyuM ke A kAyaklezane mArga e mukitane mArga nathI. ATalA vivaraNathI spaSTa che ke bhagavAna buddhe AMtara, bAhya, AMtara-ema krame karI tapasyA karI, tenA pariNAmarUpe temane kAyaphaleza viSe kaDavo anubhava che. kAyalezanI eka maryAdA che, eTale ke te mAtra AMtara tapasyAnA sAdhanarUpa che; tene badale muktinA ekamAtra sAdhanarUpe kAyaphalezane mAnIne buddhe tenuM AcaraNa karyuM. AthI temane temAM niSphaLatA maLe te svAbhAvika ja che. paNa jo bhagavAna mahAvIranI jema budde paNa kAyaklezane muktinA sAkSAt kAraNarUpe nahIM paNa AMtara tapasyAnA-dhyAnarUpa tapasyAnA-sAdhanarUpe mAnyuM hata te je prakAranI nirAzA temaNe anubhavI te prakAranI anubhavavI na paData. Ama buddha tapasyAno mArga e mukti mArga nathI ema je kahyuM te paNa eka rIte te sAcuM ja che, kAraNa, temanI tapasyAmAM mAtra kAyakalezane sthAna hatuM. paNa mahAvIrano anubhava AthI judo ja hato. AthI teo kAyAklezane paNa eka gauNa sAdhana tarIke svIkArI zakyA. pariNAme bhagavAna mahAvIre pitAnA upadeza Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIra mAM kAyaklezane paNu krAyaklezanI nindA karI che. 163 sArUM evuM mahattva ApyuM che, jyAre mudde kAraNe saMdhamAM samaya ' evA A bAbatamAM buddhanA madhyama mArgone tAe bahu jaladI praveza karyo. ane eka jyAre bauddhadharmanA bhAratamAMthI visarjananAM aneka kAraNeAmAMnuM e paNa eka kAraNa banyuM. bhagavAna mahAvIranA saMdha zithila na ja thayA ema teA na kahevAya, paNa tene krama maMda rahyo. vaLI, samaprabhAve sadhanuM valaNu zithilatA tarapha nahIM paNa utkaTa khAdya AcAra tarapha rahyuM. AthI vAraMvAra kriyAhAra thatA rahyo ane, bhale nAnA jharaNa rUpe paNa, avicchinna pravAharUpe te dhama bhAratamAM TakI rahyo; jyAre audhama bhArata bahAra tenA navA rUpe phelAyA, jemAM bhAratIya baududharmAMnI chApa echI paNa te te dezanI dharma-saMskRtinI chApa vadhAre. A prakArane baudhama jIvita chatAM tenA mULa uddezathI vimukha che. bannenI vizeSatA . zithilaAgye, (1) svabhAvagata bhagavAna mahAvIra ane buddhanI svabhAvagata vizeSatA e jaNAya che ke bhagavAna mahAvIramAM zraEApradhAna valaNa vadhAre che, jyAre yuddhamAM ta pradhAna. AnuM mukhya kAraNa te e jaNAya che ke bhagavAna mahAvIranI paraMparA jUnI hatI ane temane mArga nizcita rIte kAeleA hateA. te mAnI sIdhI lITIe emane cAlI javAnuM hatuM. eTale ke bhagavAna mahAvIra prAcIna jainadhamanA anuyAyI banI sAdhanA kare che. pArzvanAthanA sadhamAM je sAdhanAmArga pracalita hatA ane je danasaraNI vidyamAna hatI temAM gaNanApAtra navuM kazuM karavAnI temanI apekSA hatI nahIM; mAtra je vastu sAMbhaLelI hatI tenA sAdhanA dvArA sAkSAtkAra karavAnA hatA. AthI te aneka vAra kahe che ke A je kahuM chuM, bhagavAna pAtre paNa te bAbatamAM ema ja kahyuM che. 1 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' , nadharmaciMtana. arthAta huM kAMI navuM nathI kahete, amAre mAruM eka ja che. AcArano gheDa bheda hato te bAbatamAM paNa khulAso thaI gayo ke uddeza eka ja che, pachI bAhya cihnamAM kadAca thoDo bheda paDe tethI kAMI vizeSatA nathI. pAndhasaMghanI zithilatA dUra karI mahAvIre tene navuM teja ApyuM ane navesarathI canA karI temAM pArzvanA saMdhane bheLavI dIdho. A kAraNe teo tIrthakara thayA ane pachIno saMgha temane nAme oLakhAye. bhagavAna mahAvIra zraddhApradhAna chatAM temaNe dIkSita thaI keIne potAnA guru karyA nathI. je kAMI sAMbhaLyuM haze ane je viSe zraddhA beThI haze e mArge svayaM saMcaryA ane vItarAga thayA. paNa buddha viSe ema nathI banyuM. temaNe prathama zraddhAne sthAna ApyuM ane guru karyA. paNa svabhAvamAM tarkanuM prAdhAnya hAI ekeka guru karI cheDatA gayA ane chevaTe te pitAne mArga kAryo. e navo che, apUrva che, evo ekarAra emaNe pote karyo ja che. paNa sAthe ja temaNe zrotAone pitAnuM sthAna aMdhazraddhAthI mAnI levA preryA nathI, paNa potAnA tarkanI kasoTIthI kasI jeIne pachI ja anusaravAnI bhalAmaNa karI che. Ama chatAM pachInA AcAryoe, badhA ja buddho A ja mArganuM pratipAdana kare che ane A gautama buddha pacIsamA buddha che ema, saMpradAya sthira thaye, TharAvI dIdhuM che. zraddhA ane tarkapradhAna banne mahApuruSonI chApa pachInA jainabauddha bane dharmanA ItihAsa upara paNa paDI che. zraddhApradhAna jaina dhame dArzanika navAM prasthAno karyA nahIM, jyAre tarkapradhAna bauddhadhame dArzanika aneka navAM prasthAne karyA ane te te kALe aneka bhAratIya darzanane paDakAra pheMkyA. ane te kAraNe bhAratIya darzanemAM navuM caitanya lAvavAmAM nimitta paNa te dharma banyo. tethI UlaTuM, jainadharmanA anuyAyIoe pitAnuM maulika mantavya sAcavIne paNa te te kALanA navIna vicArane jainadharmamAM samanvita karavAno prayatna karyo. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIra * bannenA svabhAvamAM bIjI eka vizeSatA e hatI ke bhagavAna mahAvIra niyamonA nirmANa ane pAlanamAM kaDaka valaNavALA hatA, eTale ke pitRhRdaya hatA; jyAre buddha A bAbatamAM mAtRhadaya hatA. A kAraNe svayaM buddha pitAnA ja samaya daramiyAna saMghamAM kevaLa aneka apavAdonuM sarjana ja nahIM, paNa aneka niyamonuM visarjana paNa karI dIdhuM hatuM, jyAre mahAvIre utsargamArgane ja Agraha rAkhyo hato, ane anivArya hoya tyAM ja apavAda karyo hato, ane te apavAda paNa bhagavAna buddhanA niyamonI tulanAmAM pAlananI dRSTie kaThora ja gaNI zakAya evo hatA. Agama ane tripiTaka vAMcatAM, e banne mahApuruSanuM je citra khaDuM thAya che te e ke bhagavAna mahAvIra te traNe lokanI vAtamAM khUMpI gayA che; traNe lekanI ja nahIM paNa temAM rahela corAsI lAkha chavayoninI vicAraNAmAM tanmaya thaI gayelA dekhAya che. . AtmAnI je vividha avasthAo traNe lokamAM thAya che tenuM vivaraNuM karatAM jANe teo thAkatA ja nathI. ane chevaTe to temane e ja kahevAnuM che ke A badhA cirAmAMthI ane temAM anubhavAtAM aneka prakAranAM duHkhomAMthI mukta thavuM hoya to vItarAga bano, kaI paNa -jIvane kaSTa Ape nahIM. jema tamane kaSTa nathI gamatuM, tema keIne paNa nathI gamatuM, mATe apramAdI banI hiMsAthI virata thAva. bhagavAna mahAvIrane nAnI moTI sau kriyAmAM hiMsA najare caDe che ane sarvatra jIva ane jIva ja najare caDe che, tethI temanI hiMsAmAMthI kema bacavuM enI ja ciMtA emane rahe che ane enI ja vicAraNA ane upadeza sarvatra dekhAya che. bhagavAna buddhane traNe lekanI carcAmAM ke jIvanI aneka nimAM ke tenA vivaraNamAM jarAya rasa nathI; temane to kharI rIte AtmAnI vicAraNumAM rasa nathI, brahmanI vicAraNamAM paNa rasa nathI; emane te A lokamAM ane A lokamAM ja je duHkha anubhavAya che te Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 jainadharma ciMtana duHkhanA nivAraNanA mAga khatAvavAmAM ja rasa che; ane je kAMI dharmanA nAme kare tenA phaLanA rasa ahIM te ahIM ja kema cAkhI zakAya tenuM vivaraNa karavAmAM rasa che. bAkInI badhI vAte phAka khAMDavA jevI teo mAne che. AthI bhagavAna mahAvIranI jema traNe lAkanI ane temAM rahenArA jIvAnI ciMtA buddhune nathI, paNa temanI sAme Ubhela manuSya te ja kSaNe dharma pAmIne tyAM ja dhamanA rasane AsvAda lete kema thAya, enI ja ciMtA yuddha kare che. AthI kahI. zakAya ke mudde eka vyavahAru upadezaka che, je sIdhe mAga batAvavAmAM rasa dharAve che. (2) dhagata tathA saddagata bhagavAna mahAvIranA dhamAM, prathama kahyuM tema; kaThera caryAM upara bhAra che, jyAre bhagavAna buddhanA dhanI caryAM madhyama mArge cAle che. kaThera carcAnI maryAdA AMkI zakAya, paNa madhyama mAnI maryAdA AMkI zakAya nahIM. be cheDAnI vacceno mA dhaNA lAMkhe| hoya che. ane temAM AtyaMtika zithila ane AtyaMtika kaThera e benI vacceno taratamabhAva aneka rUpe dhAraNa kare che. pariNAme AcAranuM eka nizcita stara adhAtuM nathI. pariNAme, ApaNe joI e chIe ke, jaina saMdhamAM zrAvaka hoya ke sAdhu hAya paNa tenA AcAranI eka nizcita maryAdA ApaNe jANI zakIe chIe ane e maryAdA bahAra janArane eLakhI paNa zakIe chIe. kAraNa ke AcAranuM eka nizrita dhAraNa bAMdhI zakAya che. Ane lAbha jaina saMdhane maLye!; ane tethI jaina AcArane stara bAMdhI zakAya che. paNa aududhama ane sadhamAM madhyamamA mAnela heAI AcAranuM eka nizcita dhAraNa bAMdhI zakAya ema rahyu nahI. pariNAme kALabhede ane dezabhede AcAranAM dhAraNA nizciMta rahI zakyAM nahIM. pariNAma AvyuM ke tibeTano baudha ane siMhalano baudhama buddhAdi Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIra 167 triratnane mAnavA pUratI mAnyatAmAM samAna hovA chatAM, emanI vaccenA AcArabhedanI khAIna pUrI zakAya evI thaI gaI ane chatAM banne bauddhadhamI gaNAyA. ethI UlaTuM, jainadharma game te dezamAM ane game te kALamAM hoya chatAM paNa tenA AcAranA niyamonuM amuka dhoraNa te rahevAnuM ja bauddhadharma vizvamAM phelAye, paNa te maulika bauddhadharma rahyo nahIM; jyAre jainadharma potAnA mULa sthAnamAM bhale TakI na zakyo, paNa jainadharma rahyo. madhyamamArga ane utkaTa mAganA AgrahanAM A be pariNAmo pratyakSa che. -"prabuddhajIvana", tA. 1-11-64 tathA 16-11-64. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 , anekAMtavAda (1) jIvana ane vicAra mATe anivArya - ekAMta eTale eka cheDo. gujarAtImAM ApaNe kahIe chIe ke e to chelle pATale beTho che; tAtparya e ke e haThe caDyo che. kaI paNa vastu viSe eka rIte ja vicAravuM ane te viSe bIjA dRSTibindune lakSyamAM levuM ja nahi-AvI haThAgrahI-kadAgrahI vRttimAMthI ekAMtavAda janme che. tattva viSenA, jIva, jagata ane Izvara Adi viSenA AvA haThAgraho ekAMtavAda che ane tethI virodhI te anekAMtavAda che. jIvanamAM jema kevaLa haThAgrahathI cAlatuM nathI, mAMDavALa karavAnI vRtti keLavavI paDe che, tema dArzanika vicAromAM paNa evI mAMDavALa karavAnI vRttimAMthI anekAMtavAdane janma thAya che. satyadarzana mATe anekAMtavAdanI jarUra hAthInI eka moTI hAra UbhI hoya. badhA hAthIonI sUMDha pUrva dizAmAM ane pUchavuM pazcima dizAmAM hoya. mAtra suMDhane jonArane e khyAla nahi Ave ke hAthIne pUchavuM paNa che, ane pUchaDAM jenArane e khyAla nahi Ave ke tene sUMDha 5Na che. hAthInI eka bAju joI zakanAra mATe Ama thavuM svAbhAvika che. paNa tethI kAMI hAthInuM pUchaDuM ke suMDha maTI jatAM nathI. jenAranI maryAdAne kAraNe ekagI Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMtavAda 169 darzIna thayuM che, paNa jonAranI maryAdAne vadhAravAmAM Ave, tene evI jagyAe UbhA karavAmAM Ave ke te hAthInA ukta ane avayavA joI zake, te| pachI tene vivAdanuM sthAna nahi rahe. A ja vAtane vastu vizenA tattvavicAramAM paNa sthAna che. manuSyathI jJAnamaryAdA jema jema vadhe che, teja tema te eka ja vastunAM navAM navAM rUpAne jANatA thAya che. paNa prathama teNe vastumAM je joyuM ke mAnyuM tene ja pakaDIne besI rahe ane ethI AgaLa jovAne taiyAra ja na thAya te| tene ApaNe ekAMtavAdI kahIe. ane je vastu viSe eka bAjunA nahi, pazu saMbhavatI badhI bAjunA peAtAnI zakti anusAra vicAra karavA taiyAra hAya te anekAMtavAdI gaNAya. jIvanavyavahAramAM jo manuSya ekAMtavAdI ke haThAgrahI thAya te jIvanavyavahAra cAle ja nahi ane jIvavuM ja muzkela thaI paDe, eTale tene haThAgrahI thavuM pAlave nahi-ema aneka anubhaveAthI ApaNe zIkhyA chIe. paNa jIvanamAMthI phalita thatI e zIkha tattvano ke dArA nikee tattvavicAramAM sarvAMze svIkArI nathI. keTalIka vAra e zIkha vicArakSetramAM paNa jANyeajANye kAma karatI ja heAya che, paNa temaneA haThAgraha te svIkAravAnI nA pADe che. anekAMtavAdanI samajUti ApavA adhagajanyAyane ullekha zAstromAM Ave che. aneka aMdhajane hAthI kevA che tenuM varNana hAthInI sUMDha, pUcha uN, paga, kAna Adi judA judA avayavAne spa karIne kare che, tyAre temAM je vivAda UbhA thAya che, tevA prakAranA vivAda tattvavicAranI bhUmikAe kAI paNa tattva ke vastunA ` AMzika darzanathI thAya che; ane emAMthI ekAMtavAdonA udbhava thAya che. paNa jema e badhA aMdhAnA vivAda draSTA zamAvI zake che, ke je hAthInA pUrA rUpane joI ne tenuM vana tee samakSa karavA sama che, tema anekAMtavAda paNa AMzika dAnathI thatA vivAdane, vastunA pUSThurUpane svIkArIne, zamAvI zake che. AthI anekAMtavAdamAM aneka Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane tene eka alAbha vize vicApaNa jainadharmaciMtana virodhI mantavyone samAveza thaI jato haiI dekhIto virodha tyAM gaLI jAya che ema mAnavuM joIe. trAjavAnI dAMDI enI e ja che, paNa grAhaka ane vikretA tenI dAMDInA UMcAnIcApaNAmAM judo judo artha tArave che. vastuvALuM trAjavuM nIcuM jAya temAM grAhakane potAnuM hita jaNAya che, jyAre vikretAne nukasAna. A be virodhane zamAvavAno mArga e che ke, trAjavuM samadhAraNa rahe. trAjavAnA nIcApaNAmAM dRSTibhedane kAraNe be vyaktiomAM lAbha-alAbha viSe vivAda thAya e svAbhAvika che; kAraNa, teo ekabIjAnuM daSTibiMdu samajavA prayatnazIla nathI; bane potAnA ja lAbhano vicAra kare che, sAmAno geralAbhane nahi. paNa je teo mAtra pitAnA lAbhane ja nahi, paNa aucitya ke nyAyano vicAra kare, te tarata ja temane spaSTa thaze ke trAjavuM je samadhAraNa rahe to ja banne pakSe nyAya thAya che. ApaNuM vicAre. viSe paNa AvuM ja bane che. ApaNe kaI eka bAbatamAM kevaLa ApaNuM ja vicAranI satyatA svIkAratA hoIe to sAmA pakSanA satyane dekhI zakatA nathI; paNa je manane samanvayazIla ke madhyastha banAvIe to tarata ja sAmAne vicAramAM rahela satyanuM paNa darzana thAya che. AvA satyadarzananI tAlAvelImAMthI ja anekAMtavAda vikase che. - dhArmika asahiSNutA TibeTamAM mAtra bauddhadharmane ja pracAra hato ane khistI leke potAnA dharmano pracAra karavA devAnI chUTa mAgavA tyAMnA rAjA pAse gayA. tyAMnA rUDha kArabhArIo ane evA ja prajAjanA agraNaee rAjAne khristI lokone dharmapracAranI chUTa na ApavA salAha ApI, paNa rAjAe temane uttara Ape ke "ApaNe temanI vAta jarUra sAMbhaLIzuM. ApaNAmAM ja-ApaNu dharmamAM ja-badhuM kahevAI gayuM che ane have kAMI navuM jANavA jevuM rahyuM nathI emA kema kahevAya ? ApaNuM mAge ApaNe cAlIe chIe; temanA mArge Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 anekAMtavAda 171 teo cAle che; paNa jo ApaNe temanA mAnA anubhave! sAMbhaLIzuM ane temAM paNa kAMI tathya ane yAgya haze te tenA meLa ApaNA mAmAM ApaNe karI laIzuM. te tethI ApaNA mAga paNa sarala banaze. AthI khIjAne sAMbhaLavAmAM aMte te ApaNe ja phAyadAmAM rahIzuM; te zA mATe temane avakAza na ApavA? vaLI, ApaNe dharmAMte| ApaNI rageragamAM UtarI gayo che; te tyAMthI khasI javAnA kAI bhaya nathI; teA khIjAne sAMbhaLavAmAM zuM nukasAna che? ' rAjAe te peAtAnI udAratA batAvI, paNa khristIe evI udAratA khatAvI zakayA nathI. teo jyAM jAya che tyAMnA dhamanAM dUSaNA zeAdhavAnuM ja kAma kare che. AthI aMte tee vividha dharmovALI prajAe sAthe ekarasa thaI zakatA nathI. TieTanA rAjAnI udAratAnA geralAbha uThAvI aMte temaNe te rAjAne ja marAvI nAkhyA ! rAmamAM khristIoe bAIbala ane tene lagatA sAhitya sivAya bIjA dharmanA sAhityanIhALI karI hatI ! musalamAne paNa Avu ja kare che. temane paNu kurAna sivAya anyatra dharma dekhAtA ja nathI. joke svayaM kurAnamAM to dhaNI ja udAratA batAvavAmAM AvI che,. paNa musalamAnomAM anya dharma pratye sahiSNutAnA sadaMtara abhAva ja dekhAyA che; ane jyAM jyAM teo gayA tyAM tyAM virAdhI dharmAMne nestanAbUda karavAne temaNe prayatna karyAM che. AthI teo paNa anya dhamIe sAthe ekarasa thaI zakayA nathI. koI paNa sAcA dhArmi ka puruSa potAnA mAnI lIdhelA dharmomAM ekAMta baMdhAI na rahetAM, jyAMthI paNa tene je kAMI sAcuM ane yeAgya maLe tene svIkAratA rahe, te te aMte te peAtAnA ja dharmanI puSTi kare che. A vastunI saccAI kAI paNa dharmAMnA ItihAsamAMthI pramANA sAthe siddha karI zakAya tema che. ane je dharmAe AvI udAratA nathI dekhADI te pRthvI parTa uparathI nAbUda paNa thaI gayA che athavA pUrNa pratiSThA jamAvI zakayA nathI. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana - jainadharmanI pragatizIlatA * je samAja pitAne sanAtanI tarIke oLakhAvato hoya temAM pitAnI rUDha mAnyatAomAM svaicchika parivartana ke parimArjana karavAnI tamannA nathI hotI, paNa AsapAsanAM paribaLo temane tevuM parivartana ke parimArjana karavAnI pharaja pADe che, ane aMte tenA netAo pitAnAM rUDha mantavyane kAyama rAkhIne paNa tevuM parivartana kALabaLane nAme svIkArI to le che, paNuM guNagAna to rUDha mAnyatAonAM ja kare che. pratyeka dhArmika samAjanI A eka khAsiyata hoya che. AthI rUDha sanAtana mArgamAM navuM navuM satya svIkAra karavAnA Agraha dharAvatA anekAMtavAdanA pravezane bahu ja ocho avakAza rahe che. anekAMtavAdano praveza tyAM ja sahaja bane che, je samAja pragatIzIla hoya. A dRSTie sanAtanI hindu-vaidika samAja karatAM jainadharmane vadhAre pragatizIla gaNavo joIe. jainadharmanA anuyAyIomAM paNa vaidikonI asara jevI tevI nathI thaI teo paNa pitAnA sanAtanapaNanA samarthanamAM aneka dalIla karatA thaI gayA che, paNa samagra ItihAsa e vAtanI sAkSI pUre che ke, jaina darzane ane dhame potAne sanAtanI kahevarAvavAmAM rAcavA chatAM satya svIkAra mATenA pitAnAM dvAra haMmezAM khullAM ja rAkhyAM che. ane samAjanA AcaraNamAMthI ke AsapAsanA dArzanika vicAromAMthI je kAMI ucita jaNAyuM, satya jaNAyuM, tene potAnA AcAra ane darzanamAM svIkArIne AtmasAta karI lIdhuM che, ane tema karavAmAM gauravano ja anubhava karyo che. AnuM kAraNa jaina darzananI prakRtimAM ja anekAMtavAdanI bhAvanA mULathI rahI che te che. AthI niHsaMzaya kahI zakAya ke bhAratIya vividha samAjamAM jaina samAja pragatizIlatAnI daSTie agraNI mano joIe. dArzanikone eka yA bIjI rIte vicArakSetramAM anekAMtavAdane Azraya lIdhA vinA cAlatuM ja nathI; paNa jaina darzana ja evuM darzana che ke jeNe potAnA samagra dArzanika vicArone anekAMtavAdanI bhUmikA Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMtavAda 173 upara ja goThavyA che. tethI te vAda jene potAne thaI gayo haI. bIjA dArzaniko jenonI jema anekAMtavAdI banavAmAM gauravane. anubhava nathI karatA. paNa keI gauravano anubhava kare ke na kare, tethI kAMI anekAMtavAdanuM gaurava ghaTatuM nathI. satyadarzana ane vicAravikAsa mATe anekAMtavAdano sarva kSetre svIkAra karyA vinA bIja kaI rasto che ja nahi. (2) anekAMtavAdanuM mULa ahiMsA ATalI anekAMtavAdanI sAmAnya carcA pachI jaina darzana anekAMta vAdanI bhUmikA upara ja kema UbhuM thayuM e vicAravAnuM prApta thAya che. bhagavAna mahAvIranA jIvanane maMtra eka ja hato ane te che, ahiMsA. bhagavAna mahAvIre jagatanA aNuaNumAM jIvono vAsa joyo. temanuM saMvedanazIla samabhAvI hRdaya anubhavavA lAgyuM, ke jIvana mane jema priya che, tema A sUmamAM sUkSma jaMtuone paNa priya che; mane duHkha gamatuM nathI tema e sarvane paNa duHkha apriya che. to bhAre jIvanavyavahAra evI rIte goThavo joIe, jethI anya jIvanI hiMsA thAya nahi. AvA tIvra saMvedanamAMthI mahAvIre ahiMsaka * jIvanavyavahAra apanAvyuM ane lokajIvanamAM saMyamano upadeza dIdho. " vicArasaMpattinuM mUlya ahiMsaka jIvanavyavahAramAMthI ja bIjAnA vicArane Thesa na pahoMcADavAnI vRttino janma thAya che, kAraNa ke e anubhavanI vAta che ke, saune mana potAnI bAhya saMpattinI jema vicArasaMpattinuM paNa bahumUlya hoya che. e paNa anubhavAya che ke mANasanI bAhya saMpatti bhale phanA thatI hoya, paNa pote nakakI karela vicAra ke maMtavyane choDavA te jhaTa taiyAra thatuM nathI. Ama potAnA bhata, maMtavya ke vicAra pratye vyaktine eka prakAranI niSThA ane mamatA hoya che. enI e nidAne ke mamatAne jyAre ApaNe vagara vicAryo jhaTa juhI Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 jainadharmaciMtana kahI daIe chIe tyAre te AMcakA anubhave che, tene tIvra duHkha cAya che ane tene pratikAra karavA te taiyAra thaI jAya che; ane peAtAnAM sAcAM-khATAM matabyAne vadhAre baLapUrvaka vaLagI rahevA taiyAra thAya che. sAmI vyakti paNa peAtAnAM maMtavyAne te ja pramANe vaLagI rahevA taiyAra heAya che. AthI vAda-vivAdanI, vaira-prativeranI paraMparA ja vadhe che, ane A hiMsA ja che. A vaicArika hiMsAnA nivAraNarUpe ja anekAMtavAdanA vikAsa karavAnuM bhagavAna mahAvIre ucita mAnyuM ane temaNe peAtAnA darzInane anekAMtavAdanI bhUmikA upara ja vikasAvyuM. jIvanI hiMsA te varjya hoya te jIvanA keAI paNa maMtavyane jhaTa daI khATu' kahI daI tene duHkha pahoMcADavuM, e paNa hiMsA ja che ane tethI tema karavuM paNa varjya gaNAvu joI e. AthI koI ma Mtavyane jo khATu na kahevu... hAya te| temAMthI satya zeAdhavAnI pravRtti karavI ja joI e, jyAM sudhI virAdhInA matavyane asatya mAnatA hoI e tyAM sudhI te maMtavya AdarapAtra te! bane ja nahi; eTale temAMthI satya zeAdhavAno prayatna anivAya ane che. A prayatnamAMthI eka dRSTie nahi paNa aneka dRSTie vastunuM nirIkSaNa karavAnI pravRtti vadhe che ane te ja anekAMtavAdane janma Ape che. Ama ahiMsAnI bhUmikA upara ja anekAMtavAdano prAsAda UbhA thAya che. samanvayanI saMjIvanI AcAya siddhasene kahyuM che ke, jeTalA vacanamArgo che teTalA ja nayA che ane jeTalA nayeA che teTalAM ja paradA che. A ja vAtane AgaLa vadhArIne AcAya jinabhadre spaSTa karI che ke jeTalAM paradanA che te badhAM maLIne jaina darzana bane che. . parasparavirAdhI maMtavyeAmAM virAdha tyAM sudhI ja rahe rahe che, jyAM sudhI e badhAMne saMgata karI temane eka samagra-pU darzanarUpe samanvaya karavAmAM na Ave. virAdhanA AdhAra parasparamAM rahela deSa ke. nyUnatA che. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMtavAda 175 paNa jema ke I-maMtavyamAM doSa ke nyUnatA hoya che, tema temAM guNa ane vizeSatA paNa hoya che. je kSaNe e guNa ane vizeSatA tarapha dhyAna ApavAmAM Ave che, te kSaNe ja vastudarzanane e paNa eka prakAra che, naya che, ema spaSTa thAya che ane vastudarzananI pUrNatAmAM e paNa eka aMga banI jAya che. jema nAnA prakAranAM, judA judA raMganAM motIo jyAM sudhI pRthapha hoya che, tyAM sudhI temanI judAI tarapha ja vizeSa dhyAna jAya che ane temanI ekatAne badale pArthakya viSe ja mata daDha banato jAya che. paNa e badhAM tIone jyAre eka hAra banAvavAmAM Ave che, tyAre teo pitAnuM svataMtra astitva khAIne eka hAranA aMga rUpe banI jAya che. temAM eka navA ja prakAranI ragati teo UbhI kare che. A ja rIte jyAM sudhI bhinna bhinna dazane potAnI ja saccAI viSe Agraha rAkhe tyAM sudhI te darzane miyA kahevAya, kAraNa, teo AMzika satyane pUrNa satya mAnIne rAcatAM hoya che; paNa jyAre temAMthI pUrNatAne Agraha dUra karIne temane pUrNadarzananA aMga tarIke, naya tarIke, eka prakAra tarIke jaina darzanamAM mUkavAmAM Ave che, tyAre teo mithyA maTIne satya banI jAya che. ane evA AMzika satyone ekatra karIne vividha nayomAMthI jaina darzanano prAsAda khaDe karavAmAM Ave che. eTale te misthAmAMthI Ubho thayela chatAM pote miyA nathI, eTaluM ja nahi paNa, prathama je miyA hatA temAMthI paNa mithyAtvane gALI nAkhanAra che. jema aneka dizAmAMthI AvanArI nadIo samudramAM maLIne eka thaI jAya che, potAnuM astitva khoI nAkhe che, tema anekAMtavAdamAM paNa aneka ekAMtavAdI mato maLI jAya che ane pitAnuM astitva oI nAkhe che. arthAt teo judA hatA tyAre miyA kahaivAtA, paNa jyAre anekAMtamAM samanvita thaI gayA tyAre temanuM juduM astitva samApta thaI jAya che ane satyanA eka bhAga tarIke ja vartamAna rahe che, AthI teo miyA maTI jAya che. anekAMta Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadhAmaciMtana vAdanI saMjIvanI zakti evI che ke, e matone navatara rUpa ApI de che, temAMthI kadAgrahanuM viSa nIkaLI jatuM hoI te miyA rahetA nathI; satyanA eka aMza tarIke navajIvana prApta kare che. jaina darzananI A saMjIvanI jemanAmAM hADohADa vyApI gaI che tevA AcArya haribhadra ke hemacaMdrane kahevAtA miyAdarzanamAM ke mithyAtvI devamAM kaze ja doSa jaNAto nathI. ane tethI; ApaNe joIe chIe ke, AcArya haribhadra anya darzananA kapila Adi praNetAone paNa jaina tIrthakaranI kaTithI UtaratA gaNavA taiyAra nathI; ane AcArya hemacaMdra je bhaktibhAvathI tIrthaMkaranI stuti. kare che e ja bhaktibhAvathI zivanI paNa stuti karI zake che. emane ziva paNa eka vItarAgI deva tarIke ja dekhAya che : A che anekAMtavAdanI saMjIvanI zakti. devAmAM ekatAnuM bhAna karavuM e to kadAca manuSyamAM udAratA hoya topaNa saMbhave, paraMtu vibhinna matomAM sAmaMjasya sthApavuM e sarala nathI. sAmAnyapaNe ema kahI devuM ke, badhAM darzanano samUha e jaina darzana che e eka vAta che, paNa e badhAMne samanvaya karIne eka vyavasthita darzana UbhuM karavuM e atyaMta kaThaNa kAma che. kAraNa ke, aneka virodhI maMtavyomAM rahela ektA zodhavAnuM kArya saraLa nathI. paNa jaina dArzanika AcAryoe e pitAnuM dhyeya ja banAvyuM che ke potAnA samaya sudhI je je navAM navAM maMtavyo UbhAM thayAM hoya che te saune yathAsaMbhava tArkika samanvaya karIne tene anekAMtavAdanA vizALa prAsAdamAM yogya sthAna ApI devuM. Ama karavAmAM temanI tArkikatAnI ane madhyasthapaNunI pUrI kasoTI thaI jAya che. kAraNa, A mATe samagra bhAratIya darzananI pRSThabhUmimAM te te maMtavyanuM sthAna, samagra dArzanika vikAsakramamAM temanuM upayukta sthAna, te te maMtavyanA ulyAnanAM anivArya kAraNe, te te maMtavyonA guNadoSa, te te Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMtavAda, 177 maMtavyomAM parasparane virodha. ane chevaTe samanvayane mArga-ATalI bAbatonI vicAraNuM anivArya thaI paDe che. A vinA anekAMtavAdanA prAsAdamAM te te maMtavyanuM sthAna nizcita thaI zakatuM nathI. anekAMtavAdatA prAsAdanI bhavya racanA ane vikAsa mATe bhagavAna mahAvIrathI mAMDIne upAdhyAya yazovijaya sudhI barAbara kALakame prayatna thato rahyo che. pariNAme ema niHsaMkocapaNe kahI zakAya ke bhAratIya samagra darzananA vikAsa sAthe sAthe jaina darzana paNa te saune AtmasAta karatuM bhAratIya darzananI vaijayantI laherAve che. ane e eka ja darzanano abhyAsa karavAmAM Ave to samagra bhAratIya darzananA vikAsane tAdaza itihAsa vAcaka samakSa khaDo thaI jAya che. (3) anekAntadRSTie vividha mane samanvaya jaina darzananA anekAMtavAdanI bhAvanA viSe ATale vicAra karyA pachI tenuM avataraNu kevA kevA mAge kyAM kyAM jenee karyuM che te viSe saMkSepamAM vicAra karI laIe. sau dharmomAM potapotAnAM zAstronI je pratiSThA hoya che te anupama che. jainadharmamAM paNa pitAnAM zAstranI pratiSThA anupama che ja. chatAM paNa tyAM anekAMtabhAvanA kevI nirAgrahavRtti dhAraNa karI zake che, tenuM udAharaNa jainenuM naMdIsUtra nAmanuM zAstra pUruM pADe che. naMdIsUtramAM sabhyazAstra ane mithyAzAstranI kasoTI ApavAmAM AvI che. temAM kahyuM che ke, svayaM vyakti je samyakatvI arthAta vivekI, jJAnI hoya to tene mATe jaina Agamo ke ajene mahAbhArata Adi zAstra e badhAM ja sarakhI rIte samyapha zAstro che. paNa je vyakti svayaM * miyAtvI arthAta avivekI, ajJAnI hoya to tene mATe jenaajene sarva zAstrI mithyAzruta-mithyAzAstro banI jAya che. Ama mAnavAnuM kAraNa e che ke, ekanI eka vastu jema draSTAnI bhAvanA pramANe vividha rUpa dhAraNa kare che, tema zAstro paNa draSTAnI bhAvanA Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 jainadharmaciMtana pramANe ja vividha rUpe! dhAraNa kare che. AthI kAI eka zAstra ekAMta samyak ke mithyA che evA niyama karI zakAya nahi. sUrya prakAza Ape che kharA, paNa ghUvaDane e kazA kAmane nathI, cArete e peAtAnI iSTa siddhimAM bAdhaka ja bane che,. tema tItha kare ke mahApuruSo viSe paNa che. sarjanahitanuM dhyeya laI cAlavA chatAM te sarakhI rIte saunA pUjya banatA nathI; kAraNa, grAhakanI ceAgyatA-apeAgyatAne lIdhe temanA pratye AkarSaNu-vikaNu thAya che. eTale tItha kara paNa saune mATe sarakhI rIte tIthaMkararUpa anI zakatA nathI. A ja nyAya sau vastu viSe anubhavAya che. vastu enI e chatAM, draSTAnA daSTibiMdu pramANe, te vividha darzInA UbhAM kare che. dravyArthi ka ane paryAyArthi ka naya-vastunanA je nAnA prakAra che e badhAnuM vagIkaraNa jaina AcAryaMe, bhagavAna mahAvIrane anusarIne, e dRSTi ke e nayAmAM kayu cheH eka che bhedadarzana ane bIjI che abhedadazana; eka che vizeSagAmI darzana ane bIjI che sAmAnyagAmI darzana; eka che anekatvanuM. dana ane bIjuM che ekatvanuM darzIna. darzIna game te hoya, paNa te A emAMthI game te ekamAM samAviSTa thaI ja javAnuM. jaina pirabhASAmAM abheda darzanane drArthi ka naya ane bhedanane paryAyArthi ka naya kahe che. bhAratIya te! zuM paNa vizvanA keAI paNu dAnika mantavyane A emAMthI game te ekamAM samAveza thaI zake che evA dAveA jaina AcAryaMne che. ane temaNe atyAra sudhImAM UbhA thayelA temane jJAta samagra danAne A bemAMthI game te ekamAM kevI rIte samAvI zakAya che te yuktipUrNAMka batAvyuM paNa che. e khe nayeAnA avAMtara bhedo sAta karavAmAM AvyA che ane te sAta nayeAmAM bhAratIya darzanAnA samagra vistArane samAvI levAmAM AvyA che. vyavahAranaya--drArthika nayanA eka bheda tarIke vyavahAranaya Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMtavAda 179 mAnavAmAM Ave che. vyavahAranuM tAtpaya e che ke leAkavyavahArane pramANa mAnIne cAlavuM. lAkavyavahAra vastugata sUkSma bhedone dhyAnamAM lIdhA vinA ja sthUla abheda mAnIne cAle che. AthI vyavahAranaya dravyAthikanA bheda che ane jJAnane nahi, paNa ajJAnane mahattva Ape che. cArvAka vyavahAranayavAdI ja che, kAraNa ke teo paNa mAtra bhUtAne ja mAne che ane svataMtra evA jJAnamaya caitanya AtmAne mAnatA nathI, kAraNa ke teo leAkavyavahArane ja pramANa mAnIne cAle che; AtmA jevI sUkSma vastunA vicAramAM paDatA nathI. AthI te ajJAnavAdanA ja Azraya le che. cArvAkanA virAdha tA dAAnikoe Atmatattva svataMtra mAnIne karyAM ja che. jaina danamAM jIva ane jIva taaAnI mAnyatA sthira thayelI che. AthI jaDa bhautika vastu pUratuM cArvAka dana sAcuM che, paNa caitanya viSenI tenI mAnyatA bhrAmaka che; eTale te paNa eka nayane anusare che ema mAnavuM rahyuM. ane eka nayamAM pUrNa satya pragaTa thatuM nathI, paNa sava" nayeAmAM pUrNa satya pragaTa thAya che. AthI cArvAkane paNa ekAMta asatya darzana kahI zakAya nahi; temAM paN AMzika satya te che ja, ema jaina darzana kahe che. saMsArI jIvAtmAmAM adhikAMza evA che, jemane Atma-anAtmane viveka che ja nahi. ane teo ajJAnane kAraNe zarIrane ja mAnIne vyavahAra kare che. A vyavahAra cArvAkadarzanane AdhAre che ema ja kahevuM joIe. vyavahAranayanuM mantavya che ke pramANeAnAM vividha lakSaNA, je dArzanike dvArA ApavAmAM AvyAM che, te ekabIjAthI judAM paDe che. eTale emAMthI kene sAcuM mAnavuM? pramANu kene mAnavuM?e jyAM nakkI thaI zakatuM na hoya, tyAM te dvArA vastutattvanuM jJAna karavA javuM, e vaLI, taddana azakaya che. mATe leAkamAM sAcuM mAnIne je vyavahAra cAle che te ucita che, vastutattvanuM yathA jJAna azakaya ja che, jJAna thaI zakatuM nathI, mATe ajJAna ja zreya che Ama vyavahAranayane Azraye ajJAnavAdanuM utthAna che. leAkamAM AvA AtmA Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ********************* 180 jenadhAmasiMha ajJAnavAdano Azraya ApaNe jyAM tyAM joIe ja chIe ane zAstromAM paNa enuM samarthana kare evAM vAkyo che. hadamAM ja kahyuM che - "ya ve... mAjhAtA yukata phayaM viSTi :: .......... vo asAdhyakSa vacce soman ho 3 vaidra caDhi vA vevA" bhartuharie kahyuM che - " yatnenAnumito'pyathaH kuzalaignumAtRbhiH / mayuttare ce-rajevopAta " eka kuzala puruSa eka rIte anumAnathI vastunnAna kare che, paNa tethI vadhAre kuzala puruSa hoya te tenA e anumAnajJAnane uthalAvI pADe che. tyAM kenA anumAnajJAna upara bharose kare? jaina zAstromAM paNa ajJAnavAdane kriyAvAda Adi cAra vAdonA eka bheda tarIke ullekha Ave ja che. Ama ajJAnavAda kharI rIte manuSyajAti jeTale ja jUne gaNuM zakAya. vaLI, mImAMsakoe to jJAna karatAM karmane ja mahatva ApyuM che ane te rIte jJAna nahi te ajJAna e arthamAM temane karmavAda paNa eka prakArane ajJAnavAda ja che. A badhA prakAranA ajJAnavAdano samAveza jainasaMmata vyavahAranayamAM che. ane te matano samanvaya jenoe jIva ane ajIva tattva mAnIne tathA AtmAmAM-saMsArI AtmAmAM-jJAna-ajJAna bane mAnIne karela che. parama tatvanuM bhale pratyakSa jJAna na hoya, paraMtu parokSa jJAna e kAMI ajJAna ja che ema kahI na zakAya. vaLI, ajJAnavAdIe dArzanikenAM lakSaNomAM virodha darzAvyo che, paNa te virodhadarzanane te tene jJAna ja mAnavuM paDe che, anyathA virodha siddha nahi thAya. Ama lokavyavahAramAM paNa jJAna-ajJAna bannethI kAryasiddhi thAya che, nahi ke ekalA ajJAnanA AzrayathI. mImAMsaka vedonuM tAtparya bhale karmamAM mAne, paNa e karma viSe te yathArtha jJAna joIe ja ne? Ama kAma pate bhale jJAna rUpa na hoya, paNa te viSenuM jJAna je. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMtavAda 191 na hoya ane ajJAna ja hoya. te| amuka ja ka`mAM pravRtti ane amukamAM nivRtti kevI rIte thAya ? mATe mImAMsakee paNa ekAMta ka nahi paNa jJAnane paNa mAnavuM jarUrI che. mAtra davA levAnI kriyAthI -kamAtrathI rAgamukti nathI thatI, paNa yeAgyA kaI e jANIne davA levAthI rAmukta thavAya che. mATe jJAna ane karmAMnA samuccayane mA` e ja hitAvaha che. zakAtu mImAMsakee vedone apauruSeya mAnyA, temAM paNa ajJAnavAdane ja Azraya che. kayA puruSe ane kayAre te racyA te jANI nathI mATe te apauruSeya che. paNa tethI viruddha, jaitAnuM kahevuM che ke, vidyAe bhale anAdi hAya, ane te te vidyAenA Adi upadeSTA sAta nathI mATe te dRSTie bhale tene apauruSeya kahA, paNa te te vidyAne navuM navuM rUpa ApanAra teA puruSo ja che ane tee jJAta paNa che. RcAnA amuka maMtrAnA draSTA amuka RSiene mAnavAmAM Ave ja che, te pachI e dRSTie vedone pauruSeya mAnavAmAM ze! bAdha che? jaitAnAM bAra aMge viSe paNa jaitenI dhAraNA che ke, te anAdianaMta che ane chatAM vidyamAna age! bhagavAna mahAvIranA upadezane anusarIne gaNadharAnI racanA che. Ama te paNa pauruSeya ane apauruSeya siddha bane che. " saMgrahanaya--eka tarapha cArvAka che, jeNe mAtra jaDa tattvA ja mAnyAM; paNa tethI viruddha vedAMta ke aupaniSada dana che, jeNe mAtra caitanyane ja mAnyuM. e vedAMta danane samAveza jainasamata saMgrahanayamAM che. lekamAM je kAMI che te sane sagraha-samAveza satattvamAM thaI zake che, kAraNa te badhuM sat tA ja-ema saMgrahanaya paNa mAne che. vedAMta darzana tattvane mAtra sat kahIne ja sa MtuSTa nathI thatuM, paNa, te sat caitanyarUpa ja che, je puruSa ke brahma ke AtmA kahevAya cheAma paNa Agraha dharAve che. jaina darzana caitanyatattvanA astitvamAM tA saMmata che ja, paNa te mAne che ke, caitanya uparAMta acetana kahI Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadharmaciMtana zakAya tevuM tattva paNa hovuM joIe, anyathA caitanyamAM baMdha ane mekSa, saMsAra ane nirvANanI ghaTanA saMbhave nahi. vedAMtamAM mAyA, mithyAtva, ajJAnane cetanyavidhI mAnavAmAM Ave che, paNa mAyAne sat zabdathI kahevAmAM teo saMmata nathI, paNa tene anica kahe. che. te eTalA mATe ke, brahmathI mAyAne bhinna paNa nahi tema ja abhinna paNa nahi evI teo mAne che. e game te ho, paNa mAyA. jevuM kAMIka paNa-bhale tene teo sasta zabdathI kahevA na mAge--mAnyA vinA to cAlatuM ja nathI. e ja to jaino kahe che ke, jaDa tattva che, jene kAraNe AtmA baMdhanamAM paDe che. mAyAne je sat mAnavAmAM Ave to brahma ane mAyA ema be sata thAya te advaita siddha na thAya ane je mAyAne asata kahevAmAM Ave to asatathI prapaMca kema ghaTe ? AtmA AtmAthI baMdhAya nahi paNa anAtmAthI baMdhAya, mATe AtmA ane anAtmA-ajIvata-bane svIkAravAM Avazyaka che, AthI vedAMta darzanane paNa AMzika satyarUpe saMgrahAyamAM jainAcAryoe samAviSTa karyuM che. jainanI jema ja sAMkhe paNa jIva ane ajIva e be tone puruSa ane prakRtirUpe mAne che. ane prakRtimAMthI ja samagra jaDasRSTino vikAsa puruSa saMparkane kAraNe svIkAre che. naiyAyikAdidarzane paNa jIva ane jaDa sRSTi svIkAre che. AthI kevaLa jIvaAtmA mAne e jaina dRSTie AMzika satya che; pUrNa satya jIva ane ajIva bane mAnavAmAM Ave to bane. A ja nyAye kevaLa vijJAnavAda, zUnyavAda ane zabdAdvaitavAdane paNa jeno AMzika satya mAnI saMgrahanayamAM sthAna Ape che. jusUtranaya-vedAntane mate sat te kahevAya, je vaikAlika hoya. paNa tethI viruddha bauddhoe kahyuM ke, sata te ja kahevAya, je mAtra vartamAnakAlika hoya, anya nahi. vedAMtane mate sarva prapaMcana saMgraha eka brahmamAM-eka sAmAnya satamAM thaI jAya che. tethI pRthapha kAMI Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMtavAda 183 rahetuM nathI. paNa tethI viruddha .bauddhoe kahyuM ke, sAmAnya jevI vastu N koI che ja nahi, je sa saMgrAhaka heAya; mAtra vizeSo ja che, ane te sau pRthak pRthak che, ane kSaNika che; saMsAramAM nitya evI keAI vastu ja nathI. bauddhonA A vAda paryAyanayanA eka bheda R 'sUtramAM samAviSTa che. bauddha ane vedAMta parasparavirAdhI matabhyeA che. paNa jaitAe e bannene AMzika satya mAnI peAtAnAM dravya-paryAyavAdamAM samAvI lIdhAM che. dravya e vaikAlika sata-nitya che, paNa tenAM pariNAme-vizeSo anitya che, ema kahI ukta banne virAdhI vAdonA eNe samanvaya karyAM che. vedAMtano jaina saMmata saMgrahanayamAM samAveza che, te bauddhono paryAyanayanA eka bheda RjIsUtra nAmanA nayamAM che. jeno vastune sAmAnya vizeSAtmaka mAne che, AthI te banne nayone temAM sthAna che. - naigamanaya--vedAMtane mate sat te ja kahevAya je vaikAlika hoya. AnI sAme nyAya-vaizeSika darzananI mAnyatA che ke AtmA Adi padArtho traikAlika sat che, paNa badhAM kAyadravyo traikAlika sat nathI hatAM. teo te prathama asata hoya, paNa pachI sat thAya ane pAchA asat thaI jAya. vaLI keTalAka padArtho mAtra sAmAnya che, keTalAka mAtra vizeSa che ane keTalAka sAmAnya-vizeSa che. paNa vedAMtanI jema je kAMI sat che te mAtra sAmAnya ja che, arthAt sarvAMsaMgrahI ja che, eka ja che, ema nyAya vaizeSikA mAnatA nathI. vaizeSikAnA A maMtavyane jaina darzane naigamanaya kahyo che, eTale ke te sAmAnya ane vizeSa bannene mAne che. mAtra sAmAnya ke vizeSane nahi; paraMtu Ama chatAM tee eka ja vastune sAmAnya-vizeSAtAtmaka te| nathI ja mAnatA, jevI rIte jaine mAne che. AthI teono mata paNa eka svataMtra naya che. jainonuM maMtavya che ke, sAmAnya vinA vizeSa na heAI zake ane vizeSa vinA sAmAnya na hoI zake. AthI anne parasparAzrita hAI svataMtra nathI; ekaja vastunA be pAsA che. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 jainadharmaciMtana | vedAMtanI jema ja sAMkhyo paNuM satane vaikAlika ja mAne che. AthI temanA mate kaI paNa kArya navuM utpanna thatuM nathI, paNa talamAMthI telanI jema mAtra AvirbhAvane pAme che. vedAMtanA brahmanI jema sAMonI prakRti sarvaprapaMcAtmaka che. prakRtimAMthI navAM navAM pariNAmo-kAryo ArvibhUta thAya che ane temAM ja pAchAM vilIna thaI jAya che. A badhAM kAryone samanvaya eka ja prakRtimAM hAI badhA eka ja rUpa che. AthI kaI paNa vastuno kayAMya paNa abhAva nathI. sarva sarvAtmaka evI mAnyatA sAMkhyAnI che. temanA A vAdane satkAryavAda kahevAmAM Ave che. AthI viruddha naiyAyika, vaizeSike ane bauddho asatakAryavAdI che. temane mate kArya je utpattinI pahelAM paNa sata hoya to tenA utpAdano prayatna vyartha lekhAya. mATe kAryane tenI utpattinI pUrva ane vinAzanI pachI asat ja mAnavuM joIe. A banne virodhI maMtavyono samanvaya jenoe dravyaparyAyavAdathI ja karyo che. dravyarUpe sat chatAM paryAyarUpe asat mAnavuM joIe. mArI enI e ja chatAM temAMthI navAM navAM pAtro banAvI zakAya che. suvarNa enuM e chatAM temAMthI navA navA ghATa ghaDAvI zakAya che. mATe mATI ke suvarNa rUpe nitya sthira chatAM judA judA ghATo to navA banatA-bagADatA hoI te te rUpe te anitya paNa che. A vivAda paNa dravya-paryAya che. arthana ane zabdanaya-vastuvicAra karanArA arthano che, paNa vyavahArAtA zabdono artha kevI rIte kare emAM paNa vividha maMtavyo che. e badhAMno samAveza zabdomAM che. upara jemane viSe vicAra karyo che te badhA arthana che, eTale ke, nagama, saMgraha, vyavahAra ane RjusUtra e arthano che; jyAre zabda, samabhirUTa ane evaMbhUta e zabdano che. badhA ja zabdano paryAyArthika nayamAM gaNAya che, kAraNa ke, te sAmAnyane-dravyane nahi, paNa vizeSane -paryAyane potAnA viSaya banAve che. zabdanomAMnA prathama zabda Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMtavAda nayane evo abhiprAya che ke, Indra zabdathI je arthane bodha thAya che te ja arthane bodha zacIpati zabdathI paNa thAya che. mAtra kArakabhede ke kAlabhede arthabheda che, paryAyabhede nahi. paNa samabhirUDha te paryAyabhede paNa arthabheda svIkAre che. eTale ke samabhirUDhanA mata pramANe kaI be zabdane eka ja artha hoI zake nahi. AthI Indra ane zacIpati eka nathI, kAraNa, zabdonI vyutpatti judI judI hoya che. AthI paNa vadhAre sUkSmatAthI zabdArthanI vicAraNuM evuM bhUta naya kare che. tenA mate to zabdanI vyutpatti je kriyAne laI hoya te kriyAno artha je vastumAM na maLe to tene te zabdano artha kahI zakAya nahi. jema ke gau zabdanA mULamAM gamanakriyA che, eTale ke gamana kare te gau. to pachI evaMbhUtanA mata pramANe beThelI hoya tyAre te gau na kahevAya, paNa je cAlatI hoya to ja gau kahevAya. Ama A zabdano paNa AMzika satya upara bhAra Ape che, paNa temane ane kAMtavAdamAM sthAna che. temAMnA eka paNa nayano nirAsa jaina darzana karatuM nathI, paNa te sauno svIkAra karI emane yathAsthAne goThave che. ane A rIte, ApaNe joyuM tema, te potAnI sarvanayamayatA sAdhe che ane AcArya jinabhadranI e ukti ke, jaina darzana e sarva darzanonA samUharUpa che, tene sAcI TharAve che. A anekAMtanI vicAraNAnI puSTi arthe ja sAta aMgenI racanA karI vastunA dharmonuM pratipAdana karavAnI eka khAsa praNAlI paNa jaina darzanamAM apanAvavAmAM AvI che ane temAM svAt zabdane prayoga karavAmAM Ave che, te eTalA mATe ke, je kAMI pratipAdana che te eka keI apekSAe che, koI eka naya pramANe che, nahi ke, ekAMta; Ama "sthAt ' zabdano prayogane kAraNe anekAMtavAdanuM bIjuM nAma syAdvAda paNa prasiddha thayuM che. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 (4) AkSepa-parihAra sa zayAdri DhAMSanA parihAra--sAMpradAyika abhinivezane kAraNe. anekAMtavAda, je jIvanamAM svAbhAvika che ane tethI ja darzanamAM je anivAya` che, te viSe dAnikoe mAtra khaMDanadaSTi apanAvI teno je nirAsa karyAM che, te sarvathA anucita che. zaMkarAcAya jevA mahAna dAnika gaNAtA AcAye` paNa anekAMtavAdamAM guNa jovAne badale, potAnI sAMpradAyikatAne kAraNe, deje! joyA che, ane tenuM je khaMDana karyu che te temanI kIrtine ujjavala karanAra te! nathI ja. syAdvAdane saMzayavAda kahevA e teA ja sAcu Thare, jo jaino e dharma viSe DelAyamAna sthitimAM hAya ane emAMthI eka viSe paNa niNya ApI zakatA na hAya, jainoe e virAdhI dharmAMnI apekSAbhede siddhi ja karI che, teA pachI temAM saMzaya jevuM kayAM rahyuM ? sAme Ubhela strImAM mAtRtva ane patnItva e banne dharma viSe nizcita mata hoya ane e banne dhama viSe nizcita lIle! paNa hAya, te pachI te banne dharmAM mAnavAmAM saMzayane sthAna nathI ja. te rIte ja temAM vireAdha paNa nathI, kAraNa ke ene mAtA mAnavAmAM ane patnI mAnavAmAM apekSAe judI judI che. eka ja apekSAe temAM mAtRtva-patnItva mAnavA jatAM jarUra vireAdha Ave, paNa tema te jaine mAnatA ja nathI. vastumAM ekatA, nityatA mAnavAmAM dravyadRSTine Azraya che ane anekatA, anityatA mAnavAmAM paryAyadRSTinA Azraya che; to pachI virAdha kayAM rahyo ? jainadhama ciMtana vedamAM devasamanvaya--anekAMtanI bhAvanA te Rgveda jeTalI jUnI maLe che. jyAre aneka devavAda cAlyA tyAre indradeva meTA ke varuNa moTA e vivAda zarU thayA. bhakto potapeAtAnA iSTadevane UMcA TharAvavA prayatna kare te svAbhAvika che. paNa aMte e vivAdanA aMta te anekAMta ja karI Ape che. dI tamA RSie kahyuM ke--" vaM sat viprA bahudhA vadanti (Rgveda 1, 164, 46) parama sat ekabja "" Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMtavAda 187 che, paNa kavio temane judA judA nAme kahe che. Ama aneka devane samanvaya ekamAM karavAmAM AvyuM. kyAM varuNa ane kyAM indra-e beno ane tevA ja bIjA aneka devano dekhIto virodha gALIne temane saune eka banAvI devAmAM AvyA ane vivAdane zamAvI devAmAM Avyo. Ama karavAmAM RSine anekAMtavAdamAM na te ajJAnavAdanI jhAMkhI thaI ke na saMzayavAda dekhAya ane na virodha paNa dekhAyo. te pachI zaMkarAcArya jevA vidvAna dArzanikane jena anekAMtamAM e badhA doSa zA mATe dekhAyA ? uttara zaMkarAcAryanI sAMpradAyika dRSTimAMthI ja maLI rahe che. brahmamAM samanvaya--e ja zaMkarAcArya, jemane jenA anekAMtamAM saMzaya, ajJAna, virodha Adi doSa dekhAya che, temaNe jyAre upaniSadanI TIkA racI tyAre teo anekAMtanA e dene bhUlI jAya che. brahmane upaniSadamAM sata, asata jevA virodhI zabdo vaDe kahevAmAM AvyuM che, eTaluM ja nahi, paNa tenuM pRthvI, pANI, vAyu Adi sAthe paNa ekatva mAnavAmAM AvyuM che ane upaniSadonAM evAM aneka virodhI matono samanvaya eka mAtra brahmamAM svayaM zaMkarAcAryo karIne vedAMta darzanane sthira karyuM che; brahmane "goraLavAnuM mahato mahIyAna " (kaTha. 1-2-20)-te brahma aNuthI paNa aNu ane mahathI paNa mahata che; vaLI "pharakSaraM ca vyAkhyam "(vetAzvatara 1-8) -te brahma kSara paNa che ane akSara paNa che, vyakta paNa che ane avyakta paNa che; "tagati tannati" -zAvA-te caMcala che ane acaMcala che-AvA AvA aneka vidhI dharmovALuM upaniSadomAM jaNAvavAmAM AvyuM che ane e badhA vidhonuM samAdhAna zaMkarAcArya upaniSadonI TIkAmAM ApyuM che. temAM temane te samanvaya karavAmAM kaI doSa dekhAya nathI; paNa jeno jyAre vastune tevA ja vidhI dharmovALI siddha kare che, tyAre temane anekAMtamAM-samanvayavAbhAM aneka saMzayAdi doSa sUjhe che-A temanI sAMpradAyika daSTinuM Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 jenadhAmaciMtana ja pariNAma che. nirvikalpa ane savikalpa-ApaNuM rASTrapati DaoN. rAdhAkRSNananI vizeSatA e che ke teo Adhunika kALanA eka moTA samanvayadazI puruSa che. temanAM lakhANamAM, bIjA dArzanikanI jema, "dharma viSe ke darzana viSe kadAgraha javalle ja dekhAya che. AthI teo pUrva ane pazcimanAM dharmo ane darzanonA mahAna samanvetA tarIke prakhyAta thayA che. temane anekAMtamAM virodha Adi doSa na jaNAya te svabhAvika che, paNa temanA upara paNa advaita brahmano prabhAva ajaba paDyo che. AthI temaNe anekAMtavAda viSe TIkA karatAM kahyuM che ke anekAMtavAdamAM guTi hoya to te eka ja che ane te e ke temAM absolute ne (paramatattva-brahma jevA ekAMta tatvane) sthAna nathI. ahIM bahu ja namratApUrvaka jaNAvavAnuM ke anekAMtamAM absoluteekAMtane sthAna na hoya te anekAMtavAdanuM dUSaNa nathI paNa bhUSaNa che. aneka prakAranA absolute ne virodha karavA mATe ja to anekAMtavAda (non-absolute)no janma thayo che. to pachI temAM tevA ekAMta tattvane paramatatva rUpe sthAna kevI rIte hoI zake ? temane mate te paramatatva absolute je kAMI hoya te non-absolute - anekAMtAtmaka ja hoI zake. vaLI tevA absolute ne anekAMtamAM avakAza ja nathI ema paNa kahI zakAya tema che nahi; kAraNa ke, pahelAM jaNAvI gayA tema, advaita vedAMtasaMmata brahmanI kalpanAneabsolute ne jenoe potAnA saMgrahanayamAM AMzika satya tarIke sthAna ApyuM ja che. anekAMtavAda AvA aneka prakAranA kapita absolute mAMthI ja Ubho thAya che ane temane temanuM sthAna saMpUrNa satyamAM kyAM che te nizcita karI Ape che. AvA aneka absolute no samanvaya je karavAmAM na Ave to anekAMtavAdanuM utthAna paNa na thaI zake. A pramANe DaoN. rAdhAkRSNanane AkSepa paNa temanA brahma vizenA pakSapAtane laIne ja che ema mAnyA vinA chUTake nathI.* Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMtavAda 189 e sAcuM ja che ke vivAda zabdavyavahArane kAraNe ja thAya che. ane utkRSTa dhyAnanI bhUmikAmAM jyAM vitaka ke vicArane avakAzanathI ane vaLI jyAM dhyAnanA viSayabhUta ekamAtra Atmatattva keevA ja keAI dhyeyapadArthanuM sAkSAtkaraNa che, tyAM akhaMDa kheAdha thAya che ane evA khAdhate absolute-nivikalpa rAkhtathI varNavavAmAM Ave che. paNa e ja nivikalpanuM jyAre varNana karavAmAM Ave che tyAre vikalpe UbhA thAya che. Ama nivikalpa ane savikalpane paNa anekAMtavAdamAM svIkAra che ja. bIjA zabdomAM kahIe te vastunI vAcyatA ane avAcyatA banneno svIkAra anekAMtavAdamAM che ja. A rIte paNa absolute ne anekAMtavAdamAM sthAna nathI ema kahevuM te, mArA namra mata pramANe, vicAraNIya Thare che. anekAMtamAM absolutene paNa sthAna che ja, paNa mAtra absolute te ja sthAna che, evuM nathI. anekAMtavAdanA svarUpane kAraNe Ama bane che. anekAMtavAdanI e vizeSatA che ke te dhyAnagamya ane indriyagamya vastunI saccAI ne niSedha karate nathI; tene mate jema nizciyanaya sAcA che, tema vyavahAranaya paNa sAcA che. vastuvyavasthA kevaLa nizcayathI ke kevaLa vyavahArathI jaina InamAM nathI batAvI; tethI ja AtmAne arasa, agandha Adi vizeSaNAthI navAjavA sAthe saMsArI AtmAmAM rUpa, rasa, gaMdha Adine svIkAra paNa karyAM che. AtmAnA mekSa ke AtmAnI muktAvasthA jeTalI sAcI che teTalI ja sAcI tenI saMsArAvasthA paNa che. bheda che te te e ke eka tyAjya che, jyAre khIjI upAdeya che. paNa AthI bannenI saccAImAM bheda nathI. advaitavedAMta ane jaina darzanamAM ahIM ja bheda paDe che. advaitavedAMta kahe che ke je muktAtmA-brahma che te ja satya che ane saMsArAvasthA mithyA che, tyAre jaina darzana AtmAnI mudrAvasthAnI jema ja saMsArI AbhAne paNa satya kaheze. vedAMta AtmAnI traikAlika sattAne satya mAne che, paNa AtmAnI kAlamaryAdita kIdhuM paNa avasthAne satya mAnatuM nathI, jyAre jaine traikAlika Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 jainadharmaciMtana AtmacetanyanI jema ja AtmAno manuSyajanma Adi, je maryAdita kAlanI vividha avasthAo che, tene paNa satya mAne che. TUMkamAM, atavedAMta je prapaMcane mithyA mAne che, tene jaina darzana satya mAne che. jaina darzanamAM paramabrahma samAveza nizcayanayamAM che ane prapaMcane samAveza vyavahAramAM che. ane nizcaya tathA vyavahAra bannene jene darzana satya mAne che. AthI ja nizcayanayanI dRSTie absolutene jaina darzanamAM sthAna che ja, paNa mAtra absolute ne ja jaina darzanamAM sthAna che evuM nathI. non-absolute ne paNa jaina darzana mAne che, kAraNa ke, te vyavahArane paNa satya mAne che. zrI araviMdane samanvaya-zrI araviMdanA tatvajJAnamAM eka paramatatva mAnavAmAM AvyuM che, jene kharI rIte teo avarNanIya kahe che, chatAM paNa kaMIka varNana karavuM ja hoya to tene teo saccidAnaMda kahevAnuM pasaMda kare che. emanA mate A eka ja tattvamAMthI cetana ane jaDa bane tattvonI sRSTi thAya che. arthAta eka ja tattvamAM jaDa-cetanano kazo ja virAdha nathI. zaMkaranI jema teo jaDane mAyika nathI mAnatA, paNa jyAre satatatvamAM cetanAzakti ke jJAnazakti supta hoya che tyAre te jaDa kahevAya che ane krame karI te vise tyAre aMtamAM caitanya enA pUrNa svarUpamAM AvI jAya che. bAhya je bhautika vastuo che te paNa zrI araviMdanA mate sat che. ene .zaMkaranI jema zrI araviMda bhAyika nathI kahetA. jaina dRSTie paNa sata sAmAnya tattva eka ja chatAM tenA be vizeSa che : eka caitanya ane bIjuM jaDa. Ama eka rIte anekAMtane zrI araviMdanA matamAM paNa sthAna che ja. bauddha vageremAM anekAMtavAda--bhagavAna buddhanA anuyAyI dharma kIrti ane zAMtarakSita jevA AcAryoe paNa anekAMtavAdamAM virodhAdi doSa joyAM che, paNa svayaM buddha vibhajyavAdI hatA. AthI ja teoe aneka prakAranA ekAMtane niSedha karIne pitAnA mArgane madhyama mArganuM Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMtavAda 191 nAma ApyuM che. temaNe vastune kSaNika kahI che e sAcuM che, paraMtu sAthe ja dhamakIti ane zAMtarakSita paNa pravAhanityatA mAnIne punarjanmanI vyavasthA ghaTAve ja che. Ama anekAMtavAdano niSedha karavA chatAM teo ADakatarI rIte tene svIkAra kare che ja. * mImAMsaka kumArika eka tarapha ema kahe che ke jena-bauddhano ahiMsA Adino upadeza sAre te che, paNa te cAmaDAnI bakhamAMnA pANInI jema agrAhya che, kAraNa ke te vedavirodhIonA mukhathI thayela che. paNa e ja kumArila jyAre vastuvicAra kare che, ane khAsa karI AtmavicAra kare che, tyAre jainenA anekAMtavAdane saMmata evA bhedabhedano Azraya le che. ane dravya-paryAyavAdano Azraya laI vastunI nityatA-anityatA siddha kare che. taiyAyikone anekAMtavAdamAM virodha jaNAve che, paNa e ja niyAyikoe avAnara jAtinA eka prakArane sAmAnya -vizeSa kahyo che; jema ke gotva jAti e gAyonI apekSAe sAmAnya che, paNa azvatvanI apekSAe vizeSa che.. | rAmAnuja, vallabha Adi brahmanA pariNAmavAdane mAnanArA hoI te viSe teo paNa anekAMtavAdI ja kahevAya, chatAM paNa teo zaMkarAcAye karela anekAMtavAdanA khaMDanamAM saMmata thAya che, te sAMpradAyika abhiniveza ja che. -"prabuddhajIvana", 1-3-64, 1-4-63, 16-4-63. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 - dharmanI kasoTI - bhagavAna mahAvIranA dharmanuM rahasya eka zabdamAM kahevuM che te kahI zakAya ke tame tamArA potAnA upara bharoso rAkhI AgaLa vadhe. tamAro uddhAra agara nAza tame pite ja karI zako cho. A rahasya bhUlavAne kAraNe ja ApaNe dharmanI cAvI bIjAnA hAthamAM saMpI dIdhI che. jainadharmanuM utthAna zAthI thayuM e je ItihAsane pUchavAmAM Ave to te kaheze ke hiMdudharmanA guruoe ane Izvare lokonA uddhAranI cAvI potAnI pAse rAkhI lokone nirbaLa ane asahAya banAvI mUkyA hatA, e temanI asahAyatA TALavA mATe ja jaina ane bauddha dharmo AgaLa AvyA che. AcArya haribhadra dharmanI zI kasoTI che te TUMkAmAM batAvI che. jema sonAnI tApa, cheda ane kaSathI parIkSA thAya che, tema dharmanI paNa e traNa parIkSAo che. kaSa-keI paNa jIvanI hiMsA na karavI. hiMsAno artha mAtra mAravuM e nathI, paNa mana-vacana-kAyAthI kaI paNa jIvane na dUbhavA e to che ja, te uparAMta potAnA AtmAmAM paNa kalezane utpanna na thavA deve te paNa che. AvA vyApaka arthamAM (1) hiMsAno niSedha ane (2) AtmAne zAMti maLe tevA upAyonI yejanA karavI e be vastu jemAM hoya te dharma che, te zuddha dharma che: dharmanA viSayamAM A parIkSA kaSa kahevAya che. cheda--kaI paNa bAghAnuSThAna evuM na hoya, kaI paNa vyavahAra evo na hoya, keI paNa AcaraNa evuM na hoya, jethI upalI be bAbatamAM bAdhA Ave. arthAta dharmane nAme samAjamAM kalahavRddhi, IrSyA, dveSano vadhAre thAya evuM koI paNa kRtya karavAnI dharmamAM chUTa nathI. dharmanA viSayamAM A parIkSA cheda kahevAya che. tApa-jIva che, tene saMsAra che, baMdha che ane mokSa paNa che Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmanI seTI evI mAnyatA jemAM hoya te dharma che. A parIkSA tApa kahevAya che. * Ama sonuM jema tavAI chedAI ane kaseTI upara caDI zuddha thAya che, ane badhI parIkSAmAM pAra Utare che ane zuddha kare che, tema dharma paNa upalI traNe parIkSAmAM pasAra thAya to tene zuddha dharma kahe, anyathA miyA dharma banAvaTI dhama, ThagAre dharma kahevo. evA dharmathI chavanuM bhaluM thavAne badale ahita ja thavAnuM che. - nizcaya ane vyavahAranI samatulA - A kasoTI upara caDAvI je dharmanI parIkSA karavAmAM Ave to te nahi maLe ekAMta nizcayanA upadeza karanArAmAM ane nahi maLe mAtra vyavahAranI moTI moTI vAto karanArAmAM. upadeza nizcayano hoya ke vyavahArane, paNa tethI samAjamAM kalahavRddhi je thatI hoya to te dharma hoI zake ja nahi ane tenA upadezaka kyAMIka bhUle che ema jarUra mAnavuM joIe. dharmano upadeza ane anuSThAnane pariNAme je jIvanamAM azAMti ja lAdhatI hoya to samajavuM ke te dharma nathI, dharmAnuSThAna nathI, paNa dharmanA nAme kAMIka bhaLatuM ja ApavAmAM AvyuM che. haribhadrAcArya eka sthaLe vyavahAradharma ane nizcayadharmano samanvaya karatAM kahe che ke jaina siddhAMtamAM te banne nayonuM samaprAdhAnya * che. je tuM jaina matane svIkArato hoya to pachI e bemAMthI ekane paNa choDIza nahi. vyavahAranA ucchedathI tIrthano uccheda thAya che ane vyavahAramAM pravRtti thavAthI kramazaH jIvano zubha pariNAma thaI te dvArA te pariName to karmabaMdhanone DhIlA karI mokSamArge caDe che ane te ja te nizcayanayane ISTa che. to pachI vyavahAra choDI nizcayamAM zA mATe rAcavuM? - AcArya bhadrabAhunA zabdomAM kahevuM hoya to kahI zakAya ke jemane AkarAM anuSThAne gamatAM nathI, kAMIka karavuM paDe temAM ALasa caDe che, teo nizcayanI vAto karIne bhagavAnanA zAsanano nAza kare che. paNa tethI UlaTuM, je leke khAlI vyavahAranI vAto kare che, bhAvanI nizcayanI paravA nathI karatA, vyavahAranA nAme samAjanI Wwaa Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 jainadharmaciMtana zAMtine paNa jokhamamAM nAkhe che, teo samAjane zAMtinA mArge te laI jatAM ja nathI, UlaTuM ADaMbaramAM ja paDI dharmanA rahasyane, sAdhAraNa manuSyanI samajamAM te AvavA ja na pAme tevI rIte, gopavI rAkhI mahApAtaka kare che. , eTale game teno upadeza sAMbhaLIe, paNa tenI kasoTI sadAya pitAnI hovI joIe; te kasoTI AcArya haribhadra batAvI che te agara tevI ja pite ghaDI kADhavI joIe ane te kasoTIe kasI joyA pachI ja e upadezano Adara agara anAdAra karavo joIe. -"prabuddha jIvana", tA. 15-8-43 AmalIpo bhava-AtmadIpa bane! - bhagavAna mahAvIrane aMtima saMdeza kayo e jANavuM jarUrI che. koI uttarAdhyayana sUtrane temanA aMtima saMdeza kahe che; to koI kahe che ke, keTalAka aNapUchayA praznonA uttara temaNe aMtima kALamAM ApyA. e game tema ho, paNa eka vAta nakkI che ke, temaNe gautamane je rIte upadeza Ape ane gautamane je prakAre moha naSTa thaye, e ApaNe jANIe to temanA aMtima upadezanuM rahasya maLI rahe che. mUrchA-mehane tyAga bhagavAna mahAvIranA samagra upadezano sAra "mUchatyAga mAM samAye che. ane e mUchatyAgano AdhAra manuSyano pitAno puruSArtha che; temAM koInI paNa kRpA kAma karI zakatI nathI. - gautama bhagavAnanA ananya upAsaka hatA. ane teo bhagavAnane sarvasva mAnatA. ema paNa kahI zakAya ke temanI bhagavAna pratyenI bhakti sUkSma mUcha-mehamAM pariNamI hatI. A sUkSma meha ja temanA kevaLajJAnamAM bAdhaka hato, e bhagavAna paNa sArI rIte jANatA hatA. bhakti ane mohamAM je bheda che-je sUkSma bheda che-tenuM rahasya potAnA Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmadIpa ane 195 jIvananI aMtima kSaNomAM batAvavA mATe bhagavAne svayaM gautamane pitAthI aLagA karyA. gautamane potAne jIvanabhara e duHkha rahyuM hatuM ke, mArA potAnA ziSyo kevaLajJAnane pAmyA, chatAM huM kema kevaLajJAnane prApta karato nathI ? paNa temanI potAnI sUkSma mU temAM bAdhaka hatI, tene khyAla temane na hato. A roganuM nidAna bhagavAne karyuMpotAnA nirvANa samaye ja gautamane pitAthI aLagA karyA ane pote nirvANane pAmyA. A vAtanI khabara jyAre temane paDI tyAre ja gautame potAnA jIvanamAM eka apUrva AMcake anubhavyo. temane lAgyuM ke bhagavAnanI A kevI nirmamatA ke aMtima kSaNe ja mane aLago karyo! jIvanabharanA sAthInI AvI upekSA mATe temane kSaNabhara roSa paNa A ane e roSamAMthI ja teo temanA jIvananA aMtima uddhArane mArge vaLyA. temaNe vicAryuM ke meM bhagavAnanI ananyabhAve upAsanA te karI, paNa mArA potAnA AtmAnI upAsanA" huM cUkI gayo ! upAsanA Avazyaka che, paNa temAM jIva je potAnA AtmAne ja cUkI jAya to te upAsanA game teTalI tIvra hoya chatAM te potAno uddhAra karI zake nahi. eTale upAsanA e upAsanA khAtara ja nahi, upAsya khAtara paNa nahi, paNa upAsakanA " AtmA" khAtara ja che. enuM bhAna satata rahevuM joIe. AvuM bhAna je rahe che te upAsaka upAsanA game tenI kare paNa te upAsanAnuM pariNAma to pitAnI upAsanAmAM ja Ave ane tyAre ja te potAno uddhAra pote karI zake. bhagavAnane huM ananya upAsaka chatAM temane mArAmAM rAga-moha hato nahi, eTale ja teo mArA jevA ananya upAsakane paNa choDI zakyA, mArA pratyeno rAga temane bAMdhI zakyo nahi, mArI upAsanA temane rokI zakI nahi; to mAre paNa e ja mArga hoI zake. teo mArA upAsya kharA paNa mArI mahAvIranI upAsanA mArA pitAnA AtmAnI upAsanAnA eka sAdhanarUpa ja che. temanI upAsanA karato karato huM je mArA AtmAnI upAsanAne bhUlI Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadhamaciMtana jAuM, ke temanI upAsanA dvArA mArA AtmAnI upAsanAne mAna vaLuM ane kevaLa temanI ja upAsanAne vaLagI rahuM to e paNa eka meha che, sUkSma sUrNa ja che. AvI mUcha mArAmAM che ja ane e mUchano jyAM sudhI nAza na thAya tyAM sudhI mArI AtmopAsanA pUrNa thatI nathI ane evI AtmapAsanA vinA AtmoddhArano mArga maLatuM nathI. che. AvI ja keIka vicAraNAne AdhAre gautame mUchamAM aTavAI paDelA AtmAne prApta karyo ane temanAM baMdhana tUTI gayAM; teo nirmohI banyA ane kevaLajJAnane pAmyA. - ApaNe ja ApaNuM uddhAraka - A ghaTanA uparathI ApaNe saheje e tAravI zakIe chIe che, jenadharmamAM bhaktinuM sthAna che kharuM, paNa e bhakti ekapakSIya che, eTale ke jenI ApaNe bhakti karIe chIe te ApaNuM upara kazI ja kRpA karatA nathI, teo ApaNuM upara rAga karatA nathI; eTale chevaTe to ApaNe uddhAra ApaNe ja karavAno che. upAsya e te mAtra dhruva tAro che. e batAve che ke, mArga kayo che. e mArga nimamatAno che eTale ApaNe paNa chevaTe nimarma ja thavAnuM che. A dhruvamaMtra e dhruva tArA rUpa upAsya pAsethI ApaNe prApta karIe chIe ane emAMthI ja ApaNA uddhArane bhAge ApaNe vaLIe chIe. AmadIpa banIe bhagavAnano aMtima upadeza karyo te eka zabdamAM kahevuM hoya te te parigrahatyAga che. ApaNe AMtara-bAhya parigrahanA tyAganI bhAvanA prabaLa banAvIe ane "AtmadIpa" banIe, e ja AtmAne pAmavAno mukhya mArga che. - bAhya dIpa bhagavAna che. e dIpathI AtmadIpa saLagAvI ApaNe ApaNA jIvanane sArthaka banAvIe ane bIjAne mATe bAhya dIpa banIe. ane e dIpa-paraMparA sadA jalatI rAkhavAmAM ApeNa jIvananI sArthakatA anubhavIe to ja ApaNuM jIvana ane ApaNuM sAdhanA sArthaka bane. -"jaina prakAza", tA. 1-11-56.. Page #224 --------------------------------------------------------------------------