________________
૩૮
જૈન દીક્ષાં
ઓછાં લાખ વર્ષ પણ થયાં હોય તે, એ સસ્થા આજે અતિ વૃદ્ધ અને તેથી મૃતપ્રાય બની ચૂકી છે.
મિ. પાતા–એમ કદાચ થયું હેત –પણ વખતો વખત એમાં ન પ્રાણ ફુકનારા મહાપુરુષો-તીર્થકરે–પાકતા રહ્યા હેવાથી જૈનધર્મ આ જમીનમાં જીવને રહેવા પામ્યો છે. છેલ્લામાં છેલ્લા તીર્થંકર–ભગવાન મહાવીર–હજી હમણાં જ થઈ ગયા,–ગુમારે અઢી હજાર વર્ષ પર. ! . હું—“તીર્થકર” શબ્દથી શું હમજવું ?
મિ. યાત–– એટલે ઓળંગી જવું, વટાવી જવું, એ ધાતુ પરથી બનેલા તીર્થ શબ્દનો અર્થ “જે વડે અજ્ઞાનમય કે દુઃખરૂપ જીવનને વટાવી જવાય એવી કોઈ યોજના, સંસ્થા કે શક્તિ” એવો થાય છે. એને જ વળી ધર્મ” કહે છે એ શક્તિ જેના વડે પ્રકટે અથવા એવી યોજના જેનાથી ઘડાય કે એવું સઘટન જેનાથી થવા પામે હેને “તીર્થ ને કરનાર અથવા તીર્થ કહેવાય છે.
હું:–એટલે કે તીર્થંકર તે પુરૂષ છે કે જે મનુષ્ય જાતિમાં એવી શકિત પ્રકટાવી શકે કે જે શકિત વડે તેઓ અજ્ઞાનમય , અને દુખરૂપ જીવનને વટાવી જઈ શકે દુખ અને અજ્ઞાનથી મુક્ત થવાની શક્તિ પ્રકટાવી શકે, એટલે કે એવું પરિણામ ઉપજાવવાની એગ્યતાવાળી ચેજના ઘડી શકે તથા એવું સંગઠન કરી શકે તે તીર્થકર, અને એની રોજનાને “ધર્મ” કહેવાય, અથવા એણે ઉપજાવેલી શક્તિને પણ ધર્મ કહેવાય અર્થાત ધર્મ એ કઈ કલ્પના માત્ર નહિ પણ જીવનના સઘળા પ્રશ્નો સાથે સંબંધ ધરાવતી સુવ્યવસ્થિત પેજના છે અને તે સાથે જ શક્તિ છે.
મિ પાતક––હકીકતમાં એમ જ હોવું જોઈએ, જે કે
