________________
---
જેન શાસનનું સ્થાન અને અર્થ મહને જડે' છે
૧૭૭ તથા એમની દરકાર કરનાર કઈ છે ખરું એવું જેવા પામવાથી પ્રફુલ્લિત (elated) થાય છે અને ગુન્હાને ખ્યાલ વટીક હેમને થવા પામતું નથી. કેટલાકે હીનોટિક સૂચન દ્વારા અસલ માનસમાં લાવી શકાય. સૂચન, વાદ્ય, ગીત, મમતાળુ વર્તન, પહાડપર કે સમુદ્ર નજીકનું રહેઠાણું, અમુક રાકે અને પીણુઓ આ સર્વ માનસપર જબરી અસર કરી શકે છે પણ કર્યું તત્ત્વ કયા સંજોગમાં કેવા પ્રકારની અસર કરે તે શોધ માટેના અખતરાઓ પાછળ માનસશાસ્ત્રીઓ અને સાયન્ટીસ્ટોને રોક્યા રાખવાનું આજસુધી કેઈ સરકારને સૂઝયું નથી. આ વધુમાં વધુ અગત્યનું કાર્યક્ષેત્ર સરકારોએ કે ધર્મોએ પણ સ્પર્યું નથી. બધા પિતાને “સુધરેલા' કહેવડાવે છે પણ સરકારે સુધરી સુધરીને એટલી જ સુધરી કે “વૈરને “ઇલાજ” માનવા જેટલી, અને ધર્મસંસ્થાઓ એટલી જ સુધરી કે મંદિર અને (?) શાળાઓ તથા પશુશાળાઓને મુક્તિના ઇલાજ' માનવા જેટલી! ”
, “આ પ્રવૃત્તિઓ ખરેખર મહાન છે અને પિતા સહિત સારી માનવજાતિને માટે આવશ્યક છે. વિશાળ દૃષ્ટિવાળાથી જ આવી પ્રવૃત્તિ બની શકે અને વિશાળ દૃષ્ટિ “ધર્મશાસન સિવાય બીજે કહાં હોઈ શકે ? તેથી જૈન શાસનના સ્વાભાવિક * કર્તવ્યની જે રૂપરેખા આપે વિચારી તે ઉચિત જ છે અને
જૈનધર્મના અનીશ્વરવાદને પૂરેપૂરી બંધબેસતી છે. દુનિયાના મોટા ભાગે કર્તા–ભર્તા–નિયંતા તરીકે ઈશ્વરની કલ્પના કરી છે, હારે જૈનધર્મી જગતને અનાદિ માન્યું છે, અને ભર્તા તથા નિયતા તરીકેનું કાર્ય જીવોના હસ્તક હેવાનું જણાવ્યું છે, કે જે છોમાં મનુષ્યનું સ્થાન સર્વોપરિ હોવાનું માન્યું છે. તાત્પર્ય કે મનુષ્યને જ ઇશ્વર મનાવે છે
