________________
* * * , જૈન દીક્ષા , મિ. પાતક વિચારમાં પડી ગયો. *
“જેણે પોતાની કાયાને મેહ નહત કર્યો હે પિતાના મકાનનો મહ સ્પશી શકે કે ? છ કાય, જીર્ણ મકાન, જીર્ણ રાજ્ય, જીર્ણ ધર્મ એ સર્વને એકાએક સમજુ પુરૂષ સ્વેચ્છાપૂર્વક છેડે. એમના ચણેલા પણ જીર્ણ અને રોગગ્રસ્ત બનેલા મકાનને હમે લોકે સ્વેચ્છાપૂર્વક નથી છોડતા તે લૈિર્ડની દયા જ એમકાનને બાળવા પ્રયત્નશીલ થઈ છે. દયા મનુષ્યપર હોય કે મકાનપર ?” “વારૂ, મિ. શા ! સાયન્સ શું જવાબ આપે છે?”
સાયન્સ? સાયન્સ શું હિંદીઓથી અજાણ્યું છે, કે જેઓ-એક રિવાજ તરીકે–સો બાપ કે બેટો કે પત્ની કે ગુરૂં મુઓ કે હેને ઘરમાંથી દૂર કરવાની તાકીદ કરે છે, વસતિની બહાર લઈ જાય છે અને હાં હેને પોતાના ' હાથે જ અગ્નિદાહ દે છે ?- ચેતન ગયું કે તુરત જ કાયાને બહેના અતલગના સગાં જ–નહિ કે શત્રુઓ કે બહારનાઓબાળી નાખે એ શું ઓછી સાયન્ટિફિક હિમ્મત છે ?”,
“અને તત્ત્વજ્ઞાન, શું કહે છે ?” ' ,
“તત્ત્વજ્ઞાનમાં, મિ. પાતક, ધર્મની કુમાશ છે તેમજ સાયન્સની નિષ્ફરતા પણ છે. અને તે કહે છે કે, જે પ્રજાની દરેકે દરેક વ્યકિત વિશ વર્ષની ઉમ્મરે સ્વભાવતઃ ક્રાન્તિવાદી ને બનતી હોય તે પ્રજાનું પતન શરૂ થઈ ચૂક્યું છે એમ હમજવું અને તેવી પ્રજા જલદી ન પડતી હોય તો તેને ધક્કા મારવો એ હેના પર અને એકંદર માનવજાતિપર ઉંચામાં ઉંચી ‘દયા’ છે.” . '
મિ. પાતક્ના હૃદયમાં ભયંકર યુદ્ધ ચાલતું હોય એમ હેના ચહેરા પરથી જોઇ શકાતું હતું.
