________________
ઉપસ’હાર
શાસ્ત્રો લખાયાં ત્યારે તે જૈનધર્મ. ધણા કેમોર બની ચૂકયા હતા અને હિન્દુ ધર્મ વધારે જોરદાર બન્યા હતા, તેથી હિંંદુ માન્યતા અને રૂઢિએ જૈનશાસ્ત્ર તેમજ જૈન જીવનપર મ્હાટી અસર કર્યો વગર રહી શકે જ નહિ. હિંદુ ધર્મ જૈનધર્મ અને જૈનસમાજની વર્તમાન સ્થિતિમાં કારણભૂત છે જ વળી હિંદુ ધર્મ આજે જૈનધર્મથી અને હિંદુ સમાજ઼ જૈન સમાજથી વધુ સારી સ્થિતિમાં નથી. લાંબા વષઁતના સહવાસ અને સંબંધેાથી બન્નેના વ્યવહાર, એકસરખા અન્યેા છે. કાઈ એક બીજાની હાંશી કરી શકે એમ છે જ નહિ. સાચે હિંદુ અને સાચા જૈન તે ધડીલર ‘પાતાને ખીજા ધર્મના માણસ કે નાસ્તિક માણસ કલ્પી પેાતાના ધર્મ અને સમાજની માહ્ય સ્થિતિનું અવલોકન મિ શાની માફક કરે અને તે પુછીએ ધર્મના અંદરના સ્વરૂપને શેાધવા માટે પ્રાણાને રૂંધે. કારણ કે ચિત્તના ભેાયરામા ઉતર્યાં સિવાય ધર્મનું અદરનું સ્વરૂપ - જોઈ શકાતું જ નથી. બાહ્ય ભાનથી ધર્મની જે કાંઈ વિચારણા થાય તે બધી ક્ષુલ્લક જ હેાય, વ્યાપક નહિ. વ્યાપક દૃષ્ટિ ઉપજાવીને વિચારાય તે ધમ નામની કોઈ સ્વતંત્ર ચીજ - જીવન અને જગતથી જાતી પડેલી ચીજ-દેખાવા જ ન પામે, જીવન જગતથી સ્વતંત્ર નથી અને ધમ જીવનથી સ્વતંત્ર નથી. વ્યાપાર રાજ્ય, સાયન્સ એમના વગર જે જીવન અશકય છે, તે ધર્મ વગર પણુ જીવન અશક્ય છે, અને જો ધ વગર જીવન અશક્ય હાય તે વ્યાપાર, રાજ્ય, સાયન્સ વગર પણ તે અશકય છે જ, ધર્મને અતિ મહત્વ આપનારાઓએ જ ખીજાએતે વ્યાપાર, રાજ્ય, સાયન્સ તરફ ધકેલ્યા છે, જ્હાં તે જડવાદી બની ગયા છે; અને વ્યાપાર, રાજ્ય, સાયન્સને અતિ મહત્વ આપનારાએએ જ બીજાને ધર્મસંસ્થાઓ તરફ ધકેલ્યા છે, જ્હાં તે વહેમી અને અંધશ્રહાળુ ખની ગયા છે. આ પક્ષાધાત વધુ વખત ચાલુ રહેશે તે દુનિયા
16
..
*
૨૪૨ ૩
'
