________________
૨૪૨ '
• જૈન દીક્ષા કાં તે જડવાદના વધતા જતા બળથી નાશ પામશે અગર - તો અવશ્રદ્ધાના વધતા જતા સડાથી નાશ પામશે. કાં તો વ્યાપાર-રાજ્ય-સાયન્સે જરા શાણપણ વાપરી ધર્મને અપનાવવો જોઈએ છે, અગર તો ધર્મ વધુ વ્યાપક બની વ્યાપારરાજ્ય–સાયન્સને પિતાના અંગ તરીકે બનાવવાં જોઈએ છે. કો” તે પહાડે મહમ્મદ પાસે જવું જોઈએ, અગર તે મહમ્મદે પહાડ પાસે જવું જોઈએ. ધર્મની દરકાર નહિ કરનારા વ્યાપારીઓ ભૂલે છે. હિંદની ગુલામી એમને જે આભારી છે. ધર્મ જેના હૃદયમાં નથી તેવા રાજ્યદ્વારીમાં progressive ' mind અને વ્યાપક દૃષિ નથી સંભવતી. મહટામાં મહટા કવિઓ અને તત્ત્વવેત્તાઓ–નિશે જેવાઓ પણ—કેટલીએ પેઢીના ધાર્મિક વાતાવરણમાંથી જ જન્મ્યા હતા. ધર્મ એકએવી શબધ વહેતી નદી છે કે જે હેમાં તરનારને પિતાની હદપાર કરે છે, સમુદ્રમાં મૂકી આપે છે. તત્ત્વજ્ઞાનના મહાસાગરમાં. વ્યાપાર,પાલીટીસ આદિ સર્વ પ્રવૃત્તિઓ ધીમે વહેતી નદીઓ કે બધ સરાવર છે, જેમાં તરનારને સમુદ્રની વ્યાપક દષ્ટિ સંભવતી નથી,
હાં Imagination - નથી. આજે આખી દુનિયાને સ્ફોટામાં હેટીજરૂર એ વાતની છે કે વ્યાપાર, પોલીટીકસ અને સાયન્સની - સર્વ પ્રવૃત્તિઓ ધર્મથી પ્રેરિત થવા પામે એવું સ્વરૂપ ધર્મને
અપાય. એ નથી થયું હાં સુધી ધર્મગુરૂઓ અને ધર્માનુયાયીએએ કાંઈ જ કર્યું નથી અને ફેકટ જીવ્યાં છે એમ કહેવામાં આંચકે ખાવાનું કહ્યું કારણ નથી. અને એમ નથી થયું એ તે પ્રત્યક્ષ દેખાય છે.–તેથી જ આજે ખરા અર્થમાં ધર્મની વધુમાં વધુ જરૂર છે, દીક્ષિતેની વધુમાં વધુ જરૂર છે,–અગાઉ કોઈ કાળે નહોતી તેટલી કારણ કે, અગાઉ પોલીટીકસ અને વ્યાપાર કે સાયન્સ આજના જેટલાં વ્યાપક અને જોરદાર નહેતાં અને તેથી તેમની અસર પણ વ્યાપક અને જોરદાર
