________________
જન શાસનનું સ્થાન અને અર્થ
હો જડે છે
૧૭૭
તથા એમની દરકાર કરનાર-કઈ છે ખરું એવું જેવા પામવાથી પ્રક્રુલ્લિત (elated) થાય છે અને ગુન્હાનો ખ્યાલ વટીક હેમને થવા પામતું નથી. કેટલાકને હીનેટિક સૂચન દ્વારા અસલ માનસમાં લાવી શકાય. સૂચન, વાદ, ગીત, મમતાળુ વર્તન, પહાડપર કે સમુદ્ર નજીકનું રહેઠાણ,
અમુક ખોરાકે અને પીણાઓ. આ સર્વ માનસ પર જબરી * અસર કરી શકે છે પણ ક્યું તત્વ કયા સંજોગમાં કેવા
પ્રકારની અસર કરે તે શેાધ માટેના અખતરાઓ પાછળ માનસશાસ્ત્રીઓ અને સાયન્ટીસ્ટોને રોક્યા રાખવાનું આજસુધી કેાઈ સરકારને સૂઝયું નથી. આ વધુમાં વધુ અગત્યનું કાર્યક્ષેત્ર સરકારેએ કે ધર્મોએ પણ સ્પર્યું નથી. બધા -પિતાને “સુધરેલા' કહેવડાવે છે પણ સરકારે સુધરી સુધરીને
એટલી જ સુધરી કે “વૈરને “ઈલાજ” માનવા જેટલી, અને ધર્મસંસ્થાઓ એટલી જ સુધરી કે મંદિરે, “અનાથ (?) શાળાઓ તથા પશુશાળાઓને મુક્તિના ઇલાજ માનવા જેટલી !” 2 “આ પ્રવૃત્તિઓ ખરેખર મહાન છે અને પિતા સહિત સારી માનવજાતિને માટે આવશ્યક છે. વિશાળ દષ્ટિવાળાથી જ આવી પ્રવૃત્તિ બની શકે અને વિશાળ દૃષ્ટિ ધર્મશાસન” સિવાય બીજે કહા હેઈ શકે? તેથી જૈન શાસનના સ્વાભાવિક કર્તવ્યની જે રૂપરેખા આપે વિચારી તે ઉચિત જ છે અને જૈનધર્મને અનીશ્વરવાદને પૂરેપૂરી બંધબેસતી છે. દુનિયાના મહેટા ભાગે કર્તા–ભર્તા–નિયતા તરીકે ઈશ્વરની કલ્પના કરી છે, હારે જૈનધર્મી જગતને અનાદિ માન્યું છે. અને ભર્તા તથા નિયંતા તરીકેનું કાર્ય જીવોના હસ્તક હોવાનું જણાવ્યું છે, કે જે જીવોમાં મનુષ્યનું સ્થાન સર્વોપરિ હેવાનું માન્યું છે. તાત્પર્ય કે મનુષ્યને જ ઈશ્વર મનાવ્યું છે
12.
