________________
“જન શાસનનું સ્થાન અને અર્થ મહનેં જડે છે
ક
૧૪૭
1
. કોઈ પણ ગલ્ડર્નન્ટના બાર-પંદર રૂપિયાના પગારદાર સિપાઈનું અવલોકન કરેઃ એના મગજમાં કેટલી ખુમારી હોય છે ! ગમે તેવા મહેટા માણસને તે રસ્તા વચ્ચે નિડરતાથી અને રૂઆબથી રોકી શકશે. હવે એ “નેકર'ને પૂછો કે એ ખુમારી એનામાં કહાંથી આવી? શું કાળે ડગલે ને ઠંડુકે ધારણ કરવા માત્રથી તેમ બન્યું ? “સરકારનું અંગ છું ” એવા ભાન–સદૈવ વર્તતા એવા ભાન–માંથી જ એ ખુમારી પ્રકટી હતી –જો કે એ પતે તે કઈ ચીજ નથી અને “સરકારનું અંગ” તે કેમ બની શકે ? પ્રથમ તે તેણે પોતાના શરીરને કસાયેલું અને નિરોગી બનાવ્યું. પછી સરકારના એક અંગ–પિલીસ સુપ્રીન્ટેન્ડન્ટ–પાસે જઈ ઘટતી “તાલીમ ' ( training) લીધી. શહેરીઓએ, પરસ્પરના વ્યવહારમાં , જે અમુક નિયમોનું પાલન કરવું જોઈએ હેમાંના કેઈનિયમ- *
ભંગ કાઈ સ્થળે થવા પામે તો આખા શહેરની નિયમિત ગતિમાં ખલેલ પડે તે અટકાવવા સરકારના નામથી અને સરકારના સાધનોથી પિોલીસે અમુક રીતે ડખલગીરી કરવી એવું શિક્ષણ . મેળવ્યું ડખલગીરી કરતી વખતે પણ મયદાનું ઉલ્લંધન ન થઈ જાય એટલા માટે આત્મસંયમ ('self-control) કેળવ્યો. પછી તેણે મેળવેલા જ્ઞાન અને કેળવેલા સંયમની ઉપરી અધિકારીએ પરીક્ષા (કસોટી) કરી. આટલું થયા પછી તે જ એ પિલીસ અથવા સરકારી માણસ' બની શકયો હતો અને હારે જ એના હૃદયમાં “ખુમારી પ્રકટી હતી સમર્થ મિશનના અગ તરીકે હેવાનું ભાન એ જ ખુમારીનું કારણું છે અને તે મિથ્યાભિમાન, ગર્વ, જોહુકમી ઇત્યાદિ વિકૃતિએથી તદ્દન ભિન્ન-ઉલટી જ ચીજ છે. વ્હાં “ખુમારી” નથી ત્યહાં જ મિથ્યાભિમાન આવી શકે ખુમારી તે “ભાન'નો ગુણ છે, મિથ્યાભિમાન બાહ્ય પદાર્થોએ પ્રક્ષેપેલી ચીજ છે. ખુમારી
