________________
93
જેને સબંધી સામાન્ય જ્ઞાન મેળવવાનું ચાલુ રાખું છું પણ નથી. આખો સમૂહ જનતા” છે, –નથી કોઈ જન” કે નથી “શ્રાવક પણું. અને જે એમ જ હોય તો પછી ભજન શાસનનો દુનિયામાં કાંઈ ઉપગ ન રહ્યો અને ઉપયોગ વગરની ચીજ દુનિયામાં જીવી શકતી નથી, કારણ કે પ્રત્યેક ચીજ-મનુષ્ય-બંધારણ બીજી તમામ ચીજ–મનુષ્ય-બંધારણોથી સંકળાયેલાં છે અને એક-બીજાને પિષણરૂપ થઈ પડવાથી જ પોતે જીવી શકે છે. 1
મિ. પાતક-વ્યક્તિ અને સમૂહના જીવનમાં આવે માટે “અર્થ રહેલે છે અને “જૈન શાસનને મનુષ્યસૃષ્ટિમાં કાંઈ મહત્વનું કાર્ય બજાવવાની “જોખમદારી છે, એવી તે કુપનાએ અમને આજ સુધી થવા પામી નહતી.
જૈન શાસન' શબ્દથી અમો કાંઈ હમજતા હોઈએ તે તે એટલું જ કે અમે જહેમને જૈન માનતા હૈઈએ એવા–સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક, શ્રાવિકા–ને ધર્મક્રિયા કરવાની અને ધર્મોપદેશ લેવા-દેવાની સગવડ જળવાય એવું બંધારણ. આ ચારથી બહાર અમારી નજરે જતી નથી અને આ ચારના પણ આરોગ્ય, આબાદી તથા વિકાસ સાથે “શાસનને કાઈ લેવાદેવા હોય એવું અમે માની શક્યા નથી.
–વિશ્વદેહના એક ઉપગી અંગ તરીકેનું ભાન ભૂલી માંસના ટુકડા તરીકે છૂટા પડયા એ જ નિવપણાનું લક્ષણ,
મિ. પાતક-સબુર, વિશ્વદેહની ભાવના અમારા જૈન શાસ્ત્રોમાં અપાયેલી હોવાનું મને સ્મરણ થાય છે. સકળ વિશ્વને ચૌદ ભાગમાં વર્ણવતાં શાસ્ત્રોએ એને બરાબર મનુષ્ય શરીરને જ આકાર આપે છે. હવે હું હમજી શકું છું કે મનુષ્યમાં જ ચૌદ રાજલક અથવા વિશ્વને સમા '
