Agam 02 Ang 02 Sutrakrutanga Sutra Part 01 Sthanakvasi

Book Title: Agam 02 Ang 02 Sutrakrutanga Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 349
________________

३३६
सूत्रकृताङ्गसूत्रे
तथा - कर्मणामुपचये मन एव प्राधान्येन कारणं भवति । मनोरहित केवलकायिकव्यापारेण कर्मोपचयाऽभावस्य भिक्षुभिरेव स्वीकृतत्वात् । ततश्च यस्य सत्वे सत्त्वं यदभावेऽभावः तस्य तं प्रति कारणत्वावधारणात् । यद्यपि कायव्यापाररहितस्य मनसो न जनकत्वं तथापि “ एवं भावविसोहीए निव्वाणमहिगच्छ" एवं भावविशुद्धया निर्वाणमधिगच्छति, (गा. २७) इति वदता भवतैव केवलं मनसः प्राधान्यस्य स्वीकृतत्वात् ।
' तथा चोक्तम्' - चित्तमेव हि संसारो रागादि क्लेशवासितम् । तदैव तैर्विनिर्मुक्तं भावान्न इति कथ्यते ॥१॥" " मन एव मनुष्याणां कारणं बन्ध मोक्षयोः " ।
भी कर्म का उपचय नहीं होता, क्योंकि वहाँ काय का व्यापार नहीं है, उनका यह कहना समीचन (सत्य) नहीं है वास्तव में मन ही पाप का कारण है । कर्मों के उपचय में मुख्यरूप से मन ही कारण होता है । क्योंकि मनोव्यापार के अभाव में केवल काय के व्यापार से कर्म का उपचय न होना भिक्षुओं ने स्वयं स्वीकार किया है । जिसके होने पर जो हो और जिसके न होने पर जो न हो, वही उसके प्रति कारण समझा जाता है । यद्यपि आप कहते हैं कि काय के व्यापार से रहित मन पाप जनक नहीं होता, फिर भी आपने इस प्रकार भाव की विशुद्धि से निर्वाण प्राप्त होता है, ऐसा कह कर मन की प्रधानता स्त्रीकार की है । कहा भी है"चित्तमेव हि संसारो" इत्यादि ।
राग आदि क्लेशों से दूषित चित्त ही संसार हैं और रागादि से रहित ast चित्त भवान्त (मोक्ष) कहलाता हैं ॥ १ ॥
નથી. તેમાં પિરોપચિત નામના પહેલા ભેદ એ વાત પ્રકટ કરે છે કે મન વડે દ્વેષ કરવા છતાં પણ કર્મીના ઉપચય થતા નથી. કારણ કે ત્યાં કાયના વ્યાપારના અભાવ હાય છે. તેમનું આ કથન સત્ય નથી. ખરી રીતે તે મન જ પાપનુ કારણ છે. કર્મીના ઉપચયમાં મુખ્યત્વે મનજ કારણભૂત બને છે, કારણ કે મનાવ્યાપારના અભાવ હાય એવી પરિસ્થિતિમાં માત્ર શરીરની પ્રવૃત્તિ દ્વારા જ કર્મીના ઉપચય ન થવાની વાતના તેા બૌદ્ધ ભિક્ષુઓએ પેાતે જ સ્વીકાર કરેલે છે જેના સદ્ભાવમાં જે થાય અને જેના અભાવે જે ન થાય, તેને જ તેનુ' કારણ ગણવામાં આવે છે. જો કે આપ એવુ કહેા છે કે શરીરના વ્યાપારથી રહિત મન પાપજનક હાતુ નથી, છતાં આપે જ એવું પ્રતિપાદન કર્યું છે કે ” આ પ્રકારે ભાવની વિશુદ્ધિથી નિર્વાણ પ્રાપ્ત થાય છે.” આ પ્રકારના કથન દ્વારા भननी प्रधानताना न आये स्त्रीअर छेउ छेउ-” चित्तमेवहि संसारो” इत्यादि “રાગ આદિ ક્લેશાથી દૂષિત ચિત્ત જ સંસાર છે. અને રાગાદિથી રહિત એજ ચિત્ત लवान्त (मोक्ष) ३५ छे.”
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૧


Page Navigation
1 ... 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709