Book Title: Agam 02 Ang 02 Sutrakrutanga Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
समार्थ बोधिनी टीका प्र. श्रु. अ. २ उ. २ स्वपुत्रेभ्यः भगवदादिनाथोपदेशः ६१९ तीति, युगशमिला दृष्टान्तस्याऽभिप्रायः । युगशमिलादृष्टान्तरीत्या मनुयभव एव तावदतिदुर्लभः तत्रापि आर्यक्षेत्रादिकमतीव दुर्लभम् । तस्मादात्महितमतीव दुर्लभं विद्यते । तथोक्तम् --
'भूतेषु जंगमत्वं तस्मिन् पंचेन्द्रियत्वमुत्कृष्टम् । तस्मादपि मनुजत्वं मानुष्येऽप्यार्यदेशश्च ||१|| देशे कुलं प्रधानं कुले प्रधाने जातिरुत्कृष्टा । जातौ रूपसमृद्धी रूपे च बलं विशिष्टतमम् ॥ २॥
आशय यह है - कीली पूर्व समुद्र में डाल दी जाय और जूआ पश्चिम समुद्र में । समुद्र की प्रबल तरंगोंसे टकरा टकरा कर वे कदाचित् आपस में मिल जाएँ और कदाचित् ऐसा भी समय आ जाय कि वह कीली जुए में घुस जाय । यद्यपि यह संभवसा नहीं है तथापि कदाचित् ऐसा हो भी जाय किन्तु पुण्यहीन पुरुष एक वार मनुष्यभव को त्याग कर पुनः मनुष्यभव नहीं पा सकता । यह युगशमलिका दृष्टान्त का अभिप्राय है । इस दृष्टान्त के अनुसार प्रथम तो मनुष्यभव ही अत्यन्त दुर्लभ है फिर मनुष्यभव में भी आर्यक्षेत्र आदि की प्राप्ति तो और भी दुर्लभ है । इस प्रकार आत्महित बहुत ही दुर्लभ है । कहा भी है- “भूतेषु जंगमत्वं" इत्यादि ।
' जीवों में पर्याय उत्कृष्ट है, त्रसों में पंचेन्द्रिय पर्याय उत्कृष्ट है । पंचेन्द्रियों में मनुष्यपन उत्तम है । मनुष्यभव में आर्यदेश की प्राप्ति, आर्यदेश में सत्कुल, सत्कुल में भी उत्कृष्ट जाति (मातृपक्ष की श्रेष्ठता ) उत्कृष्ट जाति में
આ કથનના ભાવાર્થ એ છે કે પૂર્વીસમુદ્રમાં પડી ગયેલી શમ્યા અને પશ્ચિમ સમુદ્રમાં પડી ગયેલી ધૂંસરી કદાચ દીર્ઘ કાલ ખાદ સમુદ્રના પ્રબળ તરંગા પડે ધકેલાઇ ધકેલાઈને ભેગી થઈ જાય અને કદાચ તે શમ્યા ( ખીલી ) ધૂંસરીમાં પણ પ્રવિષ્ટ થઈ જાય, આ પ્રકારની અસંભવિત વાત પણુ ક્દાચ શક્ય અને ), પરન્તુ પુણ્યહીન મનુષ્ય એક વાર મનુષ્ય ભવના ત્યાગ કરીને ફરી કદી તેને પ્રાપ્ત કરી શકતા નથી. આ દૃષ્ટાન્ત દ્વારા એ બતાવવામાં આવ્યું છે કે મનુષ્ય ભવની ફ્રી પ્રાપ્તે થવી ઘણી જ દુષ્કર છે. મનુષ્ય ભવની પ્રાપ્તિ તેા દુષ્કર છે, પરન્તુ મનુષ્ય ભવ પ્રાપ્ત કરીને આ ક્ષેત્ર આદિની પ્રાપ્તિ તેા તેના કરતાં પણ વધુ દુષ્કર છે. આ પ્રકારે આત્મહિત સાધવાનું કામ ઘણુ दुर्बल गाय छे. उधुं पशु छे डे- “भूतेषु जंगमत्व इत्याहि
છે.
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૧
