Agam 02 Ang 02 Sutrakrutanga Sutra Part 01 Sthanakvasi

Book Title: Agam 02 Ang 02 Sutrakrutanga Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 386
________________

मलार्थ बोधिनी टीका प्र. अ. अ. १ उ. २ कर्मबन्धे आर्हतमतनिरूपणम् ३७३ देवो लोकं सृजति, तदा - अनवस्था, देवाल्लोको जातः, देवस्यापि कुतश्चिदुत्पत्तिः, तस्यापि कुतश्चिद् इति व्यवस्थिताऽनवस्था ।
नानादिरयं देव इति ब्रुयात्, तदा जगतोऽपि भवत्वनादित्वम्, तत्र कः प्रद्वेषो भवतः । किचार्य देवो नित्योऽनित्यो वा - २ नित्यश्चेत् क्रमयोग पद्याभ्याम् अर्थक्रियां नैव सम्पादयितुमलम् क्रमिककार्यपक्षेऽनवस्था, यौगपद्यपक्षेऽनन्तरक्षणे नैरर्थक्यमिति । नाऽप्यनित्य इति पक्षः, यः स्वयमनित्यः स कथमन्यं प्रति उत्पादनाय चिन्तां करिष्यति, उत्पादादनन्तरं पूर्वे स्वस्यैवाऽभावात् ।
क्या है ? अगर कहो कि देव किसी दूसरे से उत्पन्न होकर लोक को उत्पन्न करता है तो अनवस्था दोष आता है । अर्थात् जैसे देव को उत्पन्न करने वाला कोई अन्य है, उसी प्रकार उस अन्य का उत्पादक भी कोई अन्य है, उसी प्रकार उस अन्य का उत्पादक भी कोई अन्य ही होगा । इस प्रकार की कल्पना का कहीं अन्त नहीं आएगा ।
कदाचित् कहो कि वह देव अनादि कालीन है तो जगत् भी अनादि हो क्यों न माना जाय ? उसे अनादि मानने में आपको क्या द्वेष है ?
और, यह देव free है या अनित्य है ? अगर नित्य है तो क्रम से अथवा एक साथ अर्थक्रिया नहीं कर सकता । क्रम से अर्थात् एक के बाद दूसरी अर्थक्रिया करेगा तो अनवस्था दोष आएगा । यदि समस्त अर्थक्रियाएँ एक साथ करना मानो तो दूसरे क्षण में अर्थक्रिया से हो जाएगा । (अर्थक्रिया) से जो शून्य होता है वह आकाश कुसुम की तरह असत् होता है । अगर देव को अनित्य मानो तो वह दूसरे को उत्पन्न
शून्य
જરૂર જ શી છે ? જો તે દેવ અન્ય કોઈના દ્વારા ઉત્પન્ન થઈને લેાકની ઉત્પત્તિ કરતા હાય, તે અનવસ્થા દોષના પ્રસગ ઉપસ્થિત થઇ જશે. એટલે કે દેવને ઉત્પન્ન કરનાર अध मन्य (व्यक्ति) होय, तो ते अन्य (व्यक्ति) ने उत्पन्न करनार यागु अर्ध अन्यनो સાવ હાવા જ જોઇએ. વળી તે અન્યના ઉત્પાદક પણ વળી બીજો કોઈ હાવા જ જોઈએ. આ પ્રકારે કલ્પનાના કદી અન્તજ નહી આવે. જો આપ એવી દલીલ કરતા હા કે તે દેવ અનાદિકાલીન છે, તેા જગતને પણ અનાદી માનવમાં શે વાંધા છે?
વળી જગતને ઉત્પન્ન કરનારા તે દેવ નિત્ય છે કે અનિત્ય? જો તે નિત્ય હાય તા ક્રમે ક્રમે અથવા એક સાથે અક્રિયા કરી શકે નહી. ક્રમે ક્રમે એટલે એક પછી એક અક્રિયા કરે તા અનવસ્થા દોષના પ્રસંગ પ્રાપ્ત થશે. જો બધી ક્રિયાઓ એકસાથે કરે છે એવું માની લેા તેા બીજી ક્ષણે તે દેવ અક્રિયાથી વિહીન બની જશે. અક્રિયાથી જે શૂન્ય હેાય છે, તે આકાશપુષ્પની જેમ અસત્ હેાય છે. જો દેવને અનિત્ય માનવમાં
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૧


Page Navigation
1 ... 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709