Agam 02 Ang 02 Sutrakrutanga Sutra Part 01 Sthanakvasi

Book Title: Agam 02 Ang 02 Sutrakrutanga Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 372
________________

Mantra बोधिनी टीका प्र. श्रु. अ. १ उ. ३ जगदुत्पत्तिविषये मतान्तरनिरूपणम् ३५९ इत्थंच यथोक्त परमेश्वरात् यथोक्तरूपस्य जगतः उत्पत्ति भवतीति, नैयायिकाः कथयन्तीति ।
अपरे सांख्कारास्तु--नेश्वर: सृष्टौ हेतुः । अपितु कार्य शब्दादिप्रपंचः, सुखदुःखमोहसमन्वितः इति तस्य प्रपञ्चस्य सुखदुःखमोहात्मकेन सामान्येन भाव्यमिति कार्यसमानं प्रधानं प्रकृत्यपरनामकं सत्त्वरजस्तमसां साम्यावस्था रूपमेव जगत उपादानकारणं भवति ।
तस्मात् प्रकृत्यपरनामकात्प्रधानान्महदादिक्रमेण आकाशादिप्रपंचस्योत्पत्ति र्भवति । तदुक्तमीश्वरकृष्णेन-- “प्रकृते महांस्ततोऽहंकार स्तस्माद्गणश्च षोडशकः । नियम है । इस नियम के अनुसार यदि ईश्वर जगत् का समवायिकारण होता तो ईश्वर में विद्यमान ज्ञानगुण भी जगत में होता । मगर जगत् में चेतना तो दीखती नहीं है । अतएव ईश्वर जगत् का समवायिकारण नहीं है । वह कुंभकार आदि के समान निमित्तकारण ही है । निमित्तकारण सात प्रकार का होता है [१] [२] कर्म [३] करण [४] सम्प्रदान [ ५ ] अपादान [६] सम्बन्ध और (७) अधिकरण । इनमें से ईश्वर जगत् का कर्ता रूप कारण है । ईश्वर के जगत्कर्तृत्व में अनुमान प्रमाण का प्रतिपादन किया जाता हैपृथ्वी तथा अंकुर आदि कर्त्ता द्वारा जन्य हैं, क्योंकि वे कार्य हैं, जो कार्य होते हैं वे सब कर्तृजन्य होते हैं जैसे घट पृथ्वी अंकुरआदि आदिकार्य, क्योंकि वह सावयव हैं। इस प्रकार पृथ्वी आदि सावयव होने से कार्य हैं और कार्य होने के कारण कर्ता के द्वारा उत्पन्न होने योग्य हैं ।
इस प्रकार नैयायिकों का कथन है कि यथोक्त परमात्मा से यथोक्त रूप जगत् की उत्पत्ति होती है ।
કુંભાર આદિની જેમ નિમિત્ત કારણ જ છે. નિમિત્તકારણ સાત પ્રકારનુ હાય છે~~ (1) उर्त्ता (२) अर्भ, (3) ४२, (४) संप्रदान, ( 4 ) अपाहान, ( १ ) संबंध अने (૭) અધિકરણ. આ સાતમાંથી ઇશ્વર જગતના કર્તારૂપ કારણ છે. ઈશ્વરના જગત કતૃત્ત્વમાં અનુમાન પ્રમાણનું પ્રતિપાદન કરવામાં આવે છે—
પૃથ્વી તથા અંકુર આદિ કર્તા દ્વારા જન્ય છે, કારણ કે તેઓ કારૂપ છે. એવે નિયમ છે કે જે કાર્યો હાય છે, તે કતુજન્ય હાય છે. જેવી રીતે ઘડા, અંકુર આદિ કાર્યાં છે, કારણ કે તે સાવયવ છે, એજ પ્રમાણે પૃથ્વી આદિ પણ સાવયવ હાવાથી કારૂપ છે. અને તે કારૂપ હોવાને કારણે કર્તા દ્વારા ઉત્પન્ન થવા ચેાગ્ય છે. આ પ્રકારે નૈયાયિકાનું એવું કથન છે કે યથેાકત (આગળ જેનુ જેવુ સ્વરૂપ પ્રકટ કર્યું છે. એવા ) પરમાત્મા દ્વારા યથેાકત સ્વરૂપવાળા જગતની ઉત્પત્તિ કરાઈ છે,
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૧


Page Navigation
1 ... 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709