________________
૨ : ધ્યેય અને સિદ્ધાંત એક જ જોઈએ - 118
એ વાત નક્કી છે. ક્યાં તો દેવગતિ અને કદાચ સમ્યક્ત્વની ગેરહાજરીમાં આયુષ્ય બંધાઈ જાય તો મહાવિદેહમાં મનુષ્યપણું અને પાપ કર્યું હોય તો નરકત. શરીરબળ વગેરે અનુકૂળ સામગ્રી નથી, એથી મોક્ષ ન મળે, એટલે મોક્ષની સિદ્ધિ ન થાય પણ મોક્ષની આરાધના જરૂર થાય. સમ્યગ્દષ્ટિ માટે નિયમા દેવલોક સિવાય બીજી ગતિ નથી. સમ્યક્ત્વની હાજરીમાં જીવ આયુષ્ય બાંધે તો નિયમા દેવલોકનું જ બાંધે. ચરમશરીરી આયુષ્ય બાંધે જ નહિ. સર્વવરિત, દેશિવરિત કે સમ્યક્ત્વમાં દૃઢ રહીએ તો દેવગતિ સિવાય બીજી ગતિ નથી. હવે જ્યારે મોક્ષ મળવાનો જ નથી, દેવગતિ જ મળવાની છે તો તેની ઇચ્છા રાખીએ તો વાંધો શો ? આવો પ્રશ્ન કરનારને કહેવું પડે કે એ ઇચ્છાએ બંધાતું પુણ્ય પાપનિશ્રિત થઈ જશે. વગર ઇચ્છાએ મળેલી દેવગતિ પણ મોક્ષ મેળવવામાં સહાય કરશે. ખેડૂતને જેટલો પ્રેમ અનાજ પર હોય તેટલો ઘાસ ૫૨ નહિ. ખેડૂતની બુદ્ધિ અનાજ પર છે. ઘાસની ઇચ્છા કે ચિંતા એ રાખતો નથી. ઘાસ વધુ થાય તો આનંદ નહિ અને ઓછું થાય તો શોક નહિ. તેમ સમ્યક્ત્વરૂપી બીજનું ફળ મોક્ષ છે. તે મેળવતાં વચમાં મનુષ્ય અને દેવગતિનાં સુખો મળી જાય તે ઘાસતુલ્ય છે.
કાયમી ઉપાદેય રત્નત્રયી :
ક્રિયા બે પ્રકારની છે. નિત્યક્રિયા અને નૈમિત્તિક ક્રિયા. નિત્યને નૈમિત્તિક સાથે કશો સંબંધ નથી. અમુક નિમિત્ત પામીને કરાય તે નૈમિત્તિક ક્રિયા છે. કોઈ ઉપદ્રવ થયો તો તેને શમાવવા તે થઈ શકે પણ તેને નિત્ય કે કરણીય તરીકે ગણાય નહિ. આપણે માટે રત્નત્રયી સિવાય કાયમી ઉપાદેય બીજું કાંઈ નથી. મોક્ષ એ આપણું કાયમી ધ્યેય છે. તેમાં કોઈ દિવસે પલટો થવો ન જ જોઈએ.
1733
નિયાણું પણ બે પ્રકારનું :
નિયાણું પણ બે પ્રકારનું છે. ‘ભવે ભવે તુમ્હેં ચલણાણં’ એ નિયાણું પણ ગુણરૂપ છે, કારણ કે એ મોક્ષને અનુકૂળ છે. ‘ધર્મનું કાંઈ પણ ફળ હોય તો હું બળવાન થાઉં,’ એ નિયાણું સંયમને ચુકાવનાર છે. ‘આ સંયમના પ્રતાપે ભવોભવ સંયમપાલનમાં અધિક ને અધિક પરાક્રમવાળો થાઉં' એમ માગી શકાય. દરેક નિયાણામાં ‘સુ’ આગળ લગાડી દેવો. આરોગ્ય, દુ:ખનો ક્ષય અને સમાધિમરણ
Jain Education International
૨૫
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
