________________
૩૮
--— આચારાંગસૂત્રનાં વ્યાખ્યાનો - ૭
-
1745
સભાઃ સુખ એટલે શું ?' સુખ એટલે શાંતિ. વિકલ્પનો અભાવ. કુવિકલ્પ ન ઊઠે એ સુખ. દુઃખ એટલે આધિ, વ્યાધિ અને ઉપાધિ. એ ત્રણનો અભાવ તે સુખ. સભા : પણ એમાં જ આનંદની લાગણી થાય તો ? જેને ઉપાધિ સારી લાગતી હોય તેને ઉપાધિમાં પણ આનંદની લાગણી થાય છે. આત્મા પરાધીનતાની મજબૂત બેડીમાં બંધાતો જાય. એ બંધનથી થયેલો આનંદ એ જઉન્મત્તાવસ્થા. દુઃખનું પ્રતિપક્ષી એ સુખ છે.દુઃખ તો અનુભવસિદ્ધ છે, પણ સુખ કયારેક આવે છે માટે એનો અનુભવ નથી. દુઃખનો અભાવ થાય એટલે ચિંતા ગઈ. ચિંતા જવાથી થયેલો આનંદ એ પણ એક સુખ છે. સામ્યવસ્થા એ સુખ:
દુઃખનો અભાવ એટલે વિકલ્પોની શાંતિ. કતક ચૂર્ણ તો પાણીમાંથી મેલને જૂદો પાડ્યો, એટલે પાણી સ્ફટિક જેવું થયું. એ એની નિર્મળતા. એ જ રીતે દુઃખના સાધનરૂપ વિકલ્પો ઘટ્યા એ જ દુઃખાભાવ અને એ વખતની સામ્યવસ્થા એ સુખ. આથી વધુ કહી શકું નહીં. જે કહી શકે એને માટે દેવચંદ્રજી મહારાજા કહે છે કે આ સુખને અનુભવનારા પોતાનો અનુભવ કહેવા માટે પાછા આવતા નથી. કાગળ કે સંદેશો કાંઈ પાઠવતા નથી. આ સ્થિતિમાં મારાથી વધારે શી રીતે કહી શકાય? ત્યાં ગયેલા આવતા હોત તો વર્ણન કરી બતાવત. અહીં બેઠા ત્યાંના સુખનો જે સાક્ષાત્કાર કરી શકે છે એનામાં પણ એ સુખનું વર્ણન કરવાની તાકાત નથી. પૌલિક સુખનું સ્વરૂપ બંધાય, આત્મિક સુખનું સ્વરૂપ ન બંધાય. જમ્યા પછી મૃત્યુ સુધી અનેક પ્રકારના રોગ, પરાભવ, આપત્તિ ચાલુ જ છે. કોઈ દિવસ માથું દુઃખે તો કોઈ દિવસ પેટ ચડે. કાંઈ ને કાંઈ હોય. એ ન હોય તો એકાદું હાંલ્લું ફૂટે કે એકાદું તપેલું તૂટે, પણ કાંઈક તો હોય. જીવ સુખી કે દુઃખી શાથી ?
જ્યાં કર્મવિપાકનું કારસ્તાન ચાલુ જ હોય ત્યાં કાંઈક તો હોવાનું જ. કર્મવિપાકના ચાલુ કારસ્તાનની પરિસ્થિતિમાં કર્મનો ઉદય ચાલુ જ છે. એ ઉદય અશુભ કે શુભ એમ બે પ્રકારનો હોય. મનુષ્યોના મોટા ભાગને એ શુભ તથા અશુભના વિપાકને ભોગવતાં નથી આવડતું. સંતોષ હોય તો શુભોદય ભોગવાય.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
