________________
આચારાંગસૂત્રનાં વ્યાખ્યાનો ૭
મુશીબતે મળે છે, તે એ જાણે છે. આવું જાણનારા ગુણહીન પ્રત્યે કદી તિરસ્કાર વૃત્તિવાળા હોય જ નહિ. ગુણનું સ્વરૂપ સમજનાર, ગુણપ્રાપ્તિની મુશીબતોને જાણનાર, ગુણપ્રાપ્તિ કેટલી કઠિન છે એનો અનુભવ કરનારને તો ગુણહીન પ્રત્યે દયા જ આવે. ગુણિવરોધી પ્રત્યે દયાની વાત નથી. ગુણહીન એ ગુણવિરોધી નથી. ગુણહીન તો ચાર દિવસ પછી ગુણ પામશે પણ ખરો પરંતુ ગુણવિરોધી માટે એમ નહિ કહેવાય.
૬૮
ધ્રૂજતા હૈયાવાળા દયાળુ ન બની શકે :
ગુણવાનને ગુણહીન પ્રત્યે દયા જ હોય, અનુકંપા જ હોય, કરુણા જ હોય પરંતુ તેમ છતાં ત્યાં લાલાશ ન જ હોય એમ ન સમજવું. સાચી દયા કરનારાએ મજબૂત હૈયાવાળા બનવું પડે. કઠિનતા વધે તેમ હૈયું મજબૂત થાય. ધ્રૂજતા હૈયાવાળા સાચા દયાળુ ન બની શકે. તેથી અહીં કોમળતાનો નિષેધ નથી પણ હૈયામાં ધ્રુજારો ન જોઈએ. ધ્રુજતા હૈયાવાળા તો ઊલટા દુઃખીના દુઃખમાં વધારો કરે. કરુણાવાળો સામાના દુઃખથી લેવાઈ જાય તો એને સુખના ઉપાય સ્વસ્થતાથી બતાવી ન શકે. ધ્રૂજતા હૈયાવાળા તો દુઃખીના દુઃખને દૂર કરવાને બદલે તેમાં વધારો કરે છે. કહેવત છે કે ૨ોનારાને રોનારા ન મળજો, કેમ કે એ વધારે રોવરાવે પણ છાના ન રાખે. દુઃખનાં રોદણાં રડનારાને એમાં સૂર પૂરાવનારા મળે તો આંસુ ન આવતા હોય તોયે આવે, અરે મૂર્છા પણ આવે.
1776
હૈયું મજબૂત જોઈએ પણ ક્રૂર નહિ :
દુઃખીના દુઃખને સાંભળી એને સુખના રસ્તા તો મજબૂત હૈયાવાળા જ બતાવી શકે. હૈયું મજબૂત જોઈએ પણ ક્રૂર નહિ. મજબૂતાઈમાં અને ક્રૂરતામાં ભેદ છે. એ જ રીતે કોમળતામાં અને ધ્રૂજારીમાં પણ ભેદ છે. હૈયું કોમળ જોઈએ પણ ધ્રૂજનારું ન જોઈએ. ધ્રૂજારો થવો એ દયાનું ચિહ્ન નથી, પણ ભયનું ચિહ્ન છે. કોઈ ઝરૂખેથી પડે, ધબકારો થાય, ત્યારે ‘ઓ બાપ !' એમ રાડ નીકળી જાય. એ ભય છે, દયા નથી કેમ કે પડેલો ટીચાઈ જાય છે, ત્યારે આ ભયભીત થઈ જોયા કરે છે, થંભી જાય છે પણ બચાવવા દોડતો નથી. ઠોકર વાગનારનો હાથ ન ઝાલે ને પેલો ઊભો થઈ જાય પછી જઈને ખબર પૂછે. બધું ઢોળાઈ ગયા પછી બચાવવા દોડે એ ભય છે પણ દયા નથી, કેમ કે હૈયું ત્યાં નર્વસ બની ગયું હોય છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
