________________
આચારાંગસૂત્રનાં વ્યાખ્યાનો - 9
નહિ, હણતાને સારા માનું નહિ' એ નિયમ બાંધ્યો. જો બધાને બચાવવાનો નિયમ હોત તો કોઈ મરે એની જોખમદારી આપણા શિરે રહેત. દરેકને બચાવવાની કોઈની તાકાત નથી. શ્રી તીર્થંકરદેવ પણ બધાને બચાવી નથી શક્યા. દરેકને ન મારવાનું બને.
૨૦૨
સભા : ન્યાયાધીશ શું કરે ?
એ મુદ્દો જુદો થયો. ન્યાયાધીશ કાંઈ ઈશ્વરનો અવતા૨ કે દયાની મૂર્તિ નથી - એ મૂર્તિ જુદી છે.
1910
કોઈને હણવા નહિ, હણાવવા નહિ, હણતાને સારા માનવા નહિ એ બને પણ સર્વને બચાવવાનું ન બને. તીર્થંકરદેવથી પણ નથી બન્યું. સમગ્ર લોકમાં જીવોની કતલ ચાલુ છે, માટે તો લોકને મહાભયંકર કહ્યો છે. ખાબોચિયામાં પડેલાં માછલાં પણ પરસ્પરને ખાય છે. પક્ષી પક્ષીને ખાય છે, જંતુ જંતુને ખાય છે, માણસ માણસને મારે છે ને માણસ પશુ પક્ષીને પણ મારે છે. આ રીતે કતલખાનું ચાલુ જ છે. એક ક્ષણ એવી નથી કે જેમાં છકાય જીવોનો ઘાત ચાલુ નથી. ન હણવા, ન હણાવવા, હણનારને ન અનુમોદવાના સાધુને તિવિહં તિવિહેણનાં પચ્ચક્ખાણ છે; જ્યારે ગૃહસ્થને દુવિહં તિવિહેણનાં પચ્ચક્ખાણ છે. એમાં બચાવવાની શક્તિ હોય ત્યાં બચાવ પણ કરે. સાધુને ભાવદયા, તમને દ્રવ્યદયા તથા ભાવદયા ઉભય. તમે દ્રવ્યના ધણી માટે તમારે દ્રવ્યદયા. દ્રવ્યાર્થીપણું છોડો તો તમને પણ માત્ર ભાવદયા. ભાવના એક જ કે સર્વે સુખી થાઓ. તીર્થંકર નામ કર્મ પણ ‘સવિજીવ કરું શાસનરસી' એ ભાવનાથી નિકાચિત થાય છે. હિંસકને હણવાનો નિયમ ન હોય ઃ
ગૃહસ્થ બચાવવાની ક્રિયા કરે. કોઈ પૂછે કે એક જંગલી જાનવર છે, માણસને પણ મારી ખાય છે, તો એને મારું ? તો ત્યાં શી સલાહ અપાય ? જૈનશાસ્ત્ર કહે છે કે હિંસક માત્રને હણવાની ભાવના કરાય તો કોઈ જીવ એવો નથી કે જે હિંસકની કોટિમાં ન જાય. પૂ. આ. શ્રી હરિભદ્રસૂરિ મહારાજાએ તથા વાચકપ્રવર શ્રી ઉમાસ્વાતિજી મહારાજાએ એ વિષય ખૂબ ચર્ચ્યા છે ઉમાસ્વાતિજી મહારાજા એ તત્ત્વાર્થ સૂત્રના કર્તા, ‘શ્રાવક પ્રજ્ઞપ્તિ’ના બનાવનાર, પાંચસો ગ્રંથોના રચનાર, દશપૂર્વધર હતા. પૂ. આ. શ્રી હરિભદ્રસૂરિજીએ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
