________________
૨૧૭
- આચારાંગસૂત્રનાં વ્યાખ્યાનો - ૭ -
શાસ્ત્રસિદ્ધ વાતને પણ ન માની મનઃકલ્પિત વાતને ગોઠવે તો વિધિનો નાશ થાય. વિધિની ભાવનાથી અવિધિએ થતી ભક્તિને પણ શાસ્ત્ર મુક્તિની દૂતી કહી છે. સંપૂર્ણ વિધિ તો કોઈક જ પાળે અને તે છેલ્લી હદે. પૂજ્ય ઉપાધ્યાયજી મહારાજાએ કહ્યું, વર્ષો સુધી નાચનારની નૃત્યકળામાં પણ ખામી તો હોય જ, પણ, નાચતાં નાચતાં એક દિવસ એવો આવે કે શોધનારને એમાં ખામી શોધવી ભારે પડે. ખામીને એ એવી કુશળતાથી પાર કરી જાય કે શોધનારના હાથમાં આવવા જ ન દે. ખામીના સ્વરૂપને જાણનારને પણ અંગની શિથિલતાના કારણે ખામી આવ્યા વિના રહેતી નથી. ખામીથી એ પોતાને બચાવી ન શકે પણ ખામી કોઈને કળાવા ન દે, એવો એ હોશિયાર થઈ જાય. શરૂશરૂમાં તો કાંઈ ન આવડતું હોય. પગ જ્યાં ધીમો મૂકવાનો હોય ત્યાં ધબ દઈને પછાડતો હોય. હવે તે જ વખતે “તને કાંઈ નથી આવડતું' એમ કહીને કાઢી મૂક્યો હોત તો હોશિયાર થાત ? એને કશું આવડત જ નહિ. એ જ રીતે આમાં પણ સમજવું. ઇરાદાપૂર્વક ખોટું કરે તે ખોટા :
અવિધિના અંશ વિનાનો કોઈ છે જ નહિ. વિતરાગને મૂકીને દોષ વિનાના લાવવા ક્યાંથી ? છબસ્થને તો અનુપયોગ હોય. છદ્મસ્થ જ્ઞાનીની નિશ્રા વિના બોલવું જોઈએ નહિ. મતિકલ્પનાનો ઉપદેશ કદી ન દેવાય. એમાં ભૂલ આવે જ. છદ્મસ્થ તો સર્વજ્ઞની નિશ્રામાં રહીને જ ચાલવાનું છે. જ્યાં ન સમજ પડે ત્યાં મૂંગા રહો પણ ડહાપણ ન ડહોળો. ડહાપણનો ડોયો જેમ તેમ હલાવવામાં નુકસાન છે. આજે તો નથી વિધિનું ભાન, નથી અવિધિનું ભાન, નથી યોગ્યયોગ્યતાનું જ્ઞાન, નથી શુદ્ધાશુદ્ધની સમજ અને એવા લોકો પાછા કહે છે કે અમે અવિધિના તથા અયોગ્ય દીક્ષાના વિરોધી છીએ, પણ વિધિ અવિધિનું જ્ઞાન જ તમને ક્યાં છે ! વસ્તુની ખામીથી વસ્તુને ખોટી ન કહેવાય. ઇરાદાપૂર્વક ખામી કરે તે ખોટા પણ ખામી થઈ જાય તેટલા માત્રથી ખોટા ન કહેવાય. એવાને ક્રિયા કરવાની ના કહેવાય તો માર્ગ જ સાફ થઈ જાય. ઇચ્છાનિરોધ એ તપ છે પણ એ ન થાય ત્યાં સુધી નવકારશીનું પચ્ચખાણ ન થાય ? એમ જે ન કરવાનું નક્કી કરે તે માર્ગથી ગયો. પચ્ચખાણ, એ ઇચ્છાનિરોધનું સાધન :
જ્ઞાની કહે છે કે તપનું નિશાન ઇચ્છાનિરોધ, પણ એ ન આવે ત્યાં સુધી નવકારશીનું પચ્ચખ્ખાણ વગેરે ઇચ્છાનિરોધનું સાધન છે. ઘરમાં સ્ત્રીઓ તથા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
