________________
17 – ૩ : અજ્ઞાનીઓની અવદશા અને જ્ઞાનીઓની દયા - 119 –
૩૯
બાકી તો લાખવાળો બે લાખની આશાથી લાખ પણ નથી ભોગવી શકતો. ભાણામાં આવેલી ચાર સ્વાદિષ્ટ ચીજને પણ પાંચમી ચીજ ન મળી માટે કડવી કરીને ખાય છે. દુનિયાના મોટા ભાગને શુભ વિપાક પણ લગભગ ભોગવતાં નથી આવડતો. ઘણાને આવક-જાવકનાં પાસાં અને રીતભાત બધી અનુકૂળ હોય, ચિંતાનું કશું કારણ ન હોય પણ સંતોષ ન હોવાથી સુખ નથી ભોગવી શકતા. તેથી શ્રીમાન પણ ધર્મની છાયા વિના સુખી નથી હોઈ શકતો અને દરિદ્ર પણ અધર્મની છાયા વિના દુઃખી નથી હોઈ શકતો. સાધનસંપન્ન પણ ધાર્મિક ભાવના વિના સુખ ભોગવી શકતો નથી અને દીનહીન પણ અધર્મની છાયા વિના દુઃખ ભોગવતો નથી.
ધર્મની છાયા જેના પર છે એવો દીનહીન પણ સુખી જ છે. જૈનશાસનનો આ અટલ સિદ્ધાંત છે. ગમે તેવી વ્યાધિ વખતે ભયંકર પીડામાં પણ ધર્મી તો આનંદ માને, મોજ માને, અને એવું વિચારે કે સારો હતો ત્યારે તો આરંભ-સમારંભ બહુ થતા, આ તો હવે કાંઈ નહિ થાય અને સારી રીતે નવકારનો જાપ થશે.
સભા : સમારંભ એટલે ?
જેમાં પંચેદ્રિયનો ઘાત વગરે બહુ ચાલુ હોય તે સમારંભ. સામાન્ય ક્રિયા એ આરંભ અને વિશેષતઃ હિંસક ક્રિયાઓ એ સમારંભ. આરંભ, સમારંભ માટે અન્ય અન્ય વ્યાખ્યાઓ પણ મળે છે, પણ એ બધાનો સાર એ છે કે કોઈ પણ જીવને કોઈ પણ પ્રકારે દુઃખ પહોંચે એવી પ્રવૃત્તિ ધર્મીને ગમે નહિ. ધર્મીને ઘેર લક્ષ્મી આવે તો પુણ્યોદય માની ચિંતવે કે સવ્યય વધુ થશે, લક્ષ્મી જાય તો એ માને કે ચાલો ! બલા ગઈ, સાચવવી મટી, જવાની તો હતી જ.
તમારામાં આ બેમાંથી એક પણ ભાવના જણાતી નથી. તમારે ત્યાં લક્ષ્મી આવે તો તિજોરી એકની ચાર થાય, દરવાજે ભૈયા વધુ ગોઠવો, મોટર ગાડી વસાવી લો અને જાય તો માથું કૂટો. પણ લક્ષ્મી જવાની તો હતી જ એ ખબર નથી ? આ ભાવના હૈયામાં ઊતરે તો લક્ષ્મી જાય કે આવે તેની પીડા ન થાય. આ તો જન્મતાં, જીવતાં અને મરતાં દરેક પ્રસંગે દીનતા, દીનતા અને દીનતા છતાં કહે છે કે “અમે સુખી.” યોગનો વિયોગ નક્કી છે :
વળી યોગ, વિયોગ અને શોક પરસ્પર બંધાયેલા છે. એ ત્રણે ભયંકર દોષો છે. યોગ થતાંની સાથે જ વિયોગ અને શોક સર્જાય છે. એ બે ભૂત યોગની સાથે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
