Book Title: Vishvarachna Prabandh
Author(s): Darshanvijay
Publisher: Charitra Smarak Granthmala
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005589/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvaracanA prabaMdha. smAraka zrI cAritra sIrIjha putra na. 11. ' ! lekhaka-muni darzanavijya. saMpAdaka-muni jJAnavijaya. For Personal & Private Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka, zrI cAritra smAraka sIrIjha The kaThArI bhIkhAbhAI bhUdharabhAI zAMtinivAsa. mu vaDhavANukAMpa (kAThIyAvADa). vikrama saMvata 1887. vIra saMvata 2453. ka0 cATa saM0 4 kiMmata 1-8-0 TapAla kharca alaga. mudraka, zA. amaracaMda bahecaradAsa mAlIka-zrI bahAdurasiMhajI pIM. presa. mu. pAlItANa. For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brAMmAramAro karI kaya vi.gurUkuLanA saMsthApaka zrI yazovijayajI jena gurUkuLanA saMsthApaka pUjyapAda muni mahArAja zrI cAritravijayajI kachI. AnaMda prI. presa- bhAvanagara. For Personal & Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kapAkanA kAkA kAkAkA: wha@ya Us gurUpadArpaNa. W) 5 zrI yazovijayajI jaina gurUkuLanA saMsthApaka, mArA jIvanarathanA sArathi, pUjyapAda gurUdeva #FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF zrImad cAritravijayajI (kacchI)nA caraNamAM saha samarpaNa. zizu-darzana. - (c) 2 (HEREFFFFFFFFFFFFFka che For Personal & Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad-cAritravijayasadgurubhyo nmH| graMtha sRSTinuM caNatara. preraNa- saMvat 175 sudhI mAruM sAhityakSetra jAhera jIvanamAM nirmAlya hatuM-aNakheDayuM hatuM. kaMIka utsAha haze, paNa khIla kudavAmAM ja tenI parisamApti thatI haze. paNa ma. 20 mahetAe preraka banI pracAraka tattvanuM mIlana AvyuM, eTale kaMI lakhavuM joIe e bhAvanAtana saMgraha thayA. amAe kArtika vadamAM junAgaDha javA mATe vihAra karyo, paNa vacamAMja vakIla catrabhujabhAIe sadaramAM-vakIla ratilAla abhecaMda maNIyAranA ghare mAtra eka divasa rahevA vijJapti karI. ame tyAM eka divasa rahyA, paNa na mAluma e vinatimAM ThAMsI ThAMsIne zuM ta bharyA haze? amAre eka mahine eka divasa jevaDe thaye, arthAt te sthAne . 1 divasane badale 29 divasa rahevAnuM banyuM. - ahIM gujarAta garavA bhakta kavi lalijItanA maMjIrAne raNakAra AvyuM, bhaktirasane kuvAro chuTaye, ane temAMthI tattvacarcA parimalanI suvAsa bahekI uThI. kavizrIe jaNAvyuM ke ApanI pAsethI huM je sAMbhaLuM chuM te jagatanI samakSa sAmyadRSTithI raju karavuM joIe, grAhaka haze te ApeApa AkarSAI rasa cUmI jaze. meM uttara Ape ke-huM e IcchuM chuM, mArA pUjya gurUdeve mane te mATe egya mArga darzAvyA che, paNa jyAM sudhI jainetara jagatanA vicAranuM carvaNa na thAya tyAM sudhI A bAbatane prayatna karatAM kAMi acakAvuM paDe che. - kavizrIe kahyuM ke mArI pAse A viSayanuM eke pustaka che, Apa te vAMce, vicAre, ane vicArone jAherA For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tamAM mukavAnI hAma bhIDa. satyane pakSapAta karatA rahezo, eTale satya tarI Avaze. * basa! bIje divase karizrIe preka karasananI "saSTinI utpatti" mArA hAthamAM mUkI. meM te sAvaMta vAMcI ra. egya TAMcana karI pAchI ApI. prAraMbha mahinAmAM raMga badalAI gaye, have te amadAvAdanuM AkarSaNa vizeSa hatu. junAgaDhane vicAra mulatavI rahyo, eTale amo fjaranArane hadayathI namaskAra karatA karatA vaDhavANa zahera AvyA. e graMtha vAMcyA pachI nibaMdha jevuM paNa kaMI lakhavuM e IcchAtireka vegavAna banya, tene saMtoSavAne kaMI lakhavAnI ja jarUra hatI. - ame saM. 176 nA mAgazara vadimAM eka savAre vaDhavANanA bhegAvAne kAThe rahela prabhu mahAvIra devanI derIe prabhunA darzane gayA. darzana pachI vicArAnI kuraNa sateja hatI, eTale prabhunA zaraNathI parama pUnita thaela bhegAvAnI retI upara besI jIrendrati4i0 zlokathI praratuta graMthane pAye nAkhyo. tyAMthI vihAra karI, rAjanagara AvatAM vasaMtapaMcamI ne semavAre A graMtha nAnakaDA nibaMdharUpe ( 82 neTa peparamAM) pUro karyo. la- prAraMbha karyo pustakane paNa taiyAra thayo lekha. A kema cAle? eTale kadamAM vizeSa vadhAre thavo joIe, ane te mATe navIna pramANene saMgraha paNa karavuM joIe. AthI tyAra pachI vizeSa zodhakheALanI pravRtti AgaLa karI, ghaNuM A vAMcyA, jenI saMkhyA pariziSTa 4 mAM ApI che, ane A viSayane lagatuM je kAMI maLyuM te prastuta graMthamAM jeDa For Personal & Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAnuM banyuM. A viSayamAM naDIAda gheDA skulamAM tenA mAstare sAthe vicAra-vyapadeza calAvyuM, tyAMthI paNa mane ghaNuM jANavAnuM maLyuM. pariNAme saM0-1978 nI vasaMta paMcamIe A nibaMdhanuM pustakarUpe pariNamana thayuM. AtmAnaMda-prakAza jagatanI samakSa nirasa daLadAra pathe mUkavA karatAM thaDA bahuzrutasammata sajIva vAgye mUkavAM e vadhAre kiMmatI che. tema A pustaka paNa parIkSakanA vAtAvaraNamAM pasAra karI janatAnI samakSa raju karavuM, ane te mATe kaI . patramAM kaTake kaTake lekharUpe ApI vAMcakonI salAha mujaba sudhAre che kara; ema pustakanI parisamApti thatAM ja vicAre udbhavyA tathA phalita thayA. . prathama vIrazAsananA taMtrIzrIe bheTanI buka mATe A pustakanI mAgaNI karI, paNa A magajanuM mApa AMkanAra viSaya saMsAranI mAthApheDathI kaMTALelA magajane ja ApanAra navalikAnuM sthAna kema laI zake? aMte A lekha gAMdhI vallabhadAsa tribhuvanadAsanA hAthamAM gaye, jemane A barAka pitAnA AtmAne gharane cagya lAgyuM, ane te tenA 22-23 tathA 24 mA pustakamAM chaye. bIjI taraphathI zuddhikaraNa paNa cAlu hatuM. vallabhadAsabhAI gAMdhIe mArA mULa meTaramAM keTalAka sudhAre karyo che. ke zeTha kuMvarajI ANaMdajI dareka aMka vAMcI je je khAmI. je jevuM lAge te lakhI jaNAvatA hatA. bezaka teonI sUcanA anusAra Avazyaka sudhArA thayA che, ane bIjA ghaNA vAMca- 6 koe paNa avAranavAra ghaTatI sUcanAo ApI che. ' ' pracAranuM kAraNa zuM? rItio lakhavA vakhate mane kalpanAmAM paNa na hatuM ke- A lekha janatAmAM AkarSaka thaze. huM lagAre For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahite dhArate ke-mAre Ane alaga chapAvavA mATe tuMrata ja jahemata uThAvavI paDaze. paNa bhAvinA gaLAmAM pariNAma akaLa hatuM. mArI e zakti na hatI, mArUM evuM vizALa jJAna paNa na hatuM. paNa e sarvasiddhikAraka mahAvIra devanI bhUminAM amI varasatAM vAtAvaraNanA prabhAvathI prastuta graMtha kAMIka lokacAhane meLavI zakyuM che, ema mane maLelA keTalAeka mRtranA AdhAre mAnI zakAya che. A graMtha pustakarUpe bahAra AvatAM tenA hIMdI ane aMgrejImAM tarajumA thAya evI paNuM AgAhI thaI rahI che. eka sujavaNa A lekha lakhavAnI zarUAta thatAM ame rAjapara gayA. ' tyAM eka hIMdI pustakamAMthI mane traNa vastuo maLI. 1 dvIpa samudronAM nAme, 2 samudra ane zatruMjayanuM AMtaruM, ane vinItAne sthAne svastika che. mArA alpajJAnamAM A traNa vastu mane bahu kIMmatI lAgI, paraMtu chellI ghaDIe lAgyuM ke-A ullekha pramANasiddha thaI zake tema nathI. gAMdhI vallabhadAsabhAIe ane kuMvarajIbhAIe mane dvIpasamudronI bAbatamAM be traNa vAra lakhyuM, paNa mane tenA pramANe maLyAMja nahIM. hajI huM e bAbatanI tapAsamAM chuM, ane dhArUM chuM ke-te graMthamAMnAM dvIpa-samudronAM nAme saccAI bahAranAM che, A ane bIja be pAThenA pramANe nahIM maLe te e traNe ulekhe bIjI AvRttimAM mAre rada karavA paDaze ! vedanA mULa pAThenA viSayamAM paNa evuM ja banyuM che, jethI AtmAnaMda prakAzanI TIpaNImAM Avela keTalIka nedha prastuta pustakamAM lIdhI nathI, ane tenA saMpUrNa pramANe meLavavA IcchA rAkhuM chuM. sahAyaka - A graMtha taiyAra thavAmAM ghaNuM Avazyaka madada maLI che. muni jJAnavijaya ane muni nyAyavijaya pratyeka bAba For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tanA salAhakAre che, kavizrI lalitAjI nI preraNAnuM A phaLa che, gAMdhI vallabhadAsabhAI ane zAha kuMvarajIbhAI ananya madadanIze che, bhAI caMpakalAle mArA kAcA citrane suvyavasthita karyA che, salata amRtalAlabhAIe kALajIthI muka ane chapAvavAnuM karela che, zrIyuta kamaLazIbhAIe gya salAha ApI che, ane muni zrI raMgavimalajIe A graMthanA pracAramAM Avazyaka bhAga lIdho che. A dareka mahAzayenA guNe kema bhUlAya ? A uparAMta mAstara lAlacaMda gaNeza, saMghavI umedacaMda amIcaMda, citrakAra je. pI. paTela, AnaMda pra-presa, ane bahAra pra-presanA sahAyaka junI neMdha levI e paNa asthAne nathI, aMtima A graMthamAM tulanAtmaka dRSTie je satya lAgyuM tene ullekha karyo che. viSaya vizALa che, eTale A te mAtra pahele praveza che. ane koI mahAzaya sAyansa-vedhazALAnA anubhave laI arvAcIna paddhatine barAbara vicArI junAnavAnI sAmyatAthI vizeSa satya svarUpa jAherAtamAM lAvaze, evI AzAnuM kiraNa che. have vAMcaka mahAzayane eja bhalAmaNa che ke-satyanI tAravaNuM kare, samakAlIna sAdhanonA anubhava meLavI jaga* tamAM nagna satyane pracAra kare, ane A graMthamAM nahIM chaNela AbatemAM vizeSa pheTa kare, eja IcchApUrvaka viramuM chuM jainaM jayati zAsanama. 2 1983 vasaMta paMcamI 2 lekhaka. ' muMbaI For Personal & Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A graMtha mATe gujarAtanA jANItA bhaktakavi sAkSara zrIyuta lalitajI ane suprasiddha hIMdI lekhaka kRSNalAla varmAjI zuM kahe che? samA darzana jainadRSTi ane tenAM tatvadarzana, hinadanI prAcIna saMskRtinA zRMgArarUpa che, e vArtA sundara rIte siddha karanAra A "vizvaracanA prabaMdha" nAme khagoLa zAstrane grantha che. tenA Alekhaka paramapUjya muni mahArAja zrI darzanavijayajI che. temane puNyasamAgama mane prathama rAjakeTamAM sane 1919 mAM thayele, tyAre sarjana ghaTanAnI rasakathA carcAtAM temanA sAdhuhadayanI zItaLa chAyAmAM mane AnandazAnti maLelAM. teozrI svarUpe tattvavicAraka jena tapasvI hovAthI preta granthanI darzana mImAMsAne temaNe sarva lekahita ciMtananA raMge raMgeluM che, ne tethI temAM temanA vizALa vAMcana ane avakana ujavaLa rIte aMkAyelAM che. - jaina saMghane abhinandana ghaTe che ke tene mATe viharanAra AvA tasu tapasvIe tritApahara vANImAM temanAM jJAnaparizIlananAM sAmudrika mauktiko sarvAlaMkAra rUpe dharI rahela che. te AgAmI sarvadharma samanvayane zRMgArazete. vizvaracanAne prazna mAnavamanISAne paramAbhuta nigUDharUpa che, chatAM purAtatva dRSTivALA sarvakAlanA ane sarva dezanA prAjJAnika ane vaijJAnike tene prakAzamAM lAvavA samartha manthana karI rahela che, tethI jena dRSTinuM AvuMtAvika nidarzana khagaLa mArgarzaka thaI rahe tevuM ja che. kAraNa ke tAtkAlIna ane samakAlIna dRSTie vivAdAtmaka hovA chatAM sarvakAlIna satyathI ja bharelI hoya che. vaLI purAtatva dRSTine hAlane eka paNa sarva samanvayane vadhAre che, tethI pazcimanA For Personal & Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khagoLa vijJAnanI hAlanI nidarzanA ghaNe aMze samakAlIna hovAthI AvA graMthane sarvakAlIna keva satya sAravevAmAM tene apUrva sahAya maLaze. - sAdhujI darzanavijaya mahArAjanA A puNya parizramane lIdhe bALa vijJAnane tathA gujarAtI sAhitya samRddhine to dharmamA thye| cha. . saM. 1983 piSa sudI 13 ) jIvana dha su ta 15-1-27 . eled. graMtha bhaMDAra, leDI hArDiMja roDa. mATuMgA-baMbaI tA. 17-1-27 pUjya darzanavijayajI mahArAjakI sevA meM. . . vaMdanA ! ApakI likhI huI pustaka " vizvaracanA prabaMdha " kavi zrIlalitajIne muje paDhaneke lie dI, maiMne usako yaha socakara rakha choDI ki 'jaMbudvIpa pannatti'kI sArI bAteM isameM likhI hogI ! ve bAteM paDhI hui hai ! kauna vyarthako siradardI kareM / - magara lalitajIke tagAjene muje "vizvaracanA prabaMdha" paDhaneke lie vivaza kiyaa| maiMne use paDhA, paDhakara prasannatA huii| vartamAnameM munirAjoke likhe hue graMthomeMse Aja taka bahutahI kama aisA graMtha prakAzita huA hai, jinako likhanemeM bahuta parizrama kiyA gayA hai, gahana adhyayana kiyA gayA hai, aura bimameM aitihAsikatA evaM buddhibAdako sthAna diyA gayA hai. bidhyayana aura tarkabuddhiko sthAna de sake aisA ApakA For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "vizvaracanA prabaMdha" graMtha hai, Apane jo parizrama kiyA usake lie meM Apako badhAi denA hUM. prAcIna aura arvAcIna vidvAnoMne bhUgola aura khagolake saMbaMdhameM jitanI khojeM kI hai una sabake AdhAra para ina viSayoMse saMbaMdha rakhanevAlI jainadharmakI mAnyatoko pramANita karanekA Apane jo prayatna kiyA hai vaha abhinandanIya aura stutya hai| yaha prayatna aneka aMzomeM saphala huA hai| skUla meM sIkhI huI aura manameM jamI huI :bhUgolase saMbaMdha rakhanevAlI bAtoMko ApakA graMtha eka vAra hilA detA hai, apanI tarapha khIMcatA hai, apanI mAnyatAko mAnaneke khayAla paidA karatA hai, aura vicArakoMko vicAra kara. nekA eka nayA hI mArga dikhAtA hai|| jainadharmake siddhAMtoko phailAne aura logoMke diloMmeM jamAneke lie aise prayatnoMkI atyaMta AvazyakatA hai| ApakA graMtha usa AvazyakatAkA eka aMza pUrA kara rahA hai| AzA hai bhaviSyameM Apa isI tarahake prayatnoM dvArA jainadharmakI sevA kareMge, aura anyAnya muni mahArAja bhIjinheM sacamucahI vartamAnake samudAyako jainadharmake siddhAMta sikhAnekI antaraMga abhilASA hai-ApakA anukaraNa kareMge, evaM gahana adhyayana aura khojake dvArA jainadharmake siddhAMtokA isa taraha pratipAdana kareMge ki tarkakI kasoTI para kasakara hareka bAtako mAnanevAlA bhI, unakI-jainasidAntoMkI saccAIke kAyala ho jAya. - sevaka- : kRSNalAla varmA / For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya-darzana. nivedana viSaya pU. 1 luM-maMgalapATha, Adhunika paristhiti, ane, lekatrayI, rAjanuM mApa - - - 13 2 ju-abhyAsa-prathama dravya, bIjuM dravya, trIjuM dravya, * cothuM dravya, prakAza teja ane zabdanuM svarUpa, reDIo phena, karma baLa, puMgala zakita, sUkSma aNuo, pANI ane ebyumananA aNuo 4-10 3 ju-pAMcamuM dravya, koSTaka, zIrSaprahelikAnA varSo, pApama, ArAcaka, pugala parAvartana, varSa prakAza, saMkhyAMka, purANunA saMkhyAMka, vedanA saMkhyAMka, judA saMpyAMke, mahIM keSTaka, saMkhyAtu, asaMkhyAta ane anaMta . . . 11-19 4 thuM.- chaDuM dravya, jIvanuM lakSaNa, pRthvI, pANI, agni, . vAyu ane vanaspatijI, vanaspatinuM citanya, vanaspatinI deharacanA, jananakriyA, niSeka karma, mAMsAhArI vanaspatio, ajAyaba vanaspatio, vanaspatinuM AyuSya ane dehamAna, sUkSmajaMtuo. 1 . 20-36 5 muM-be iMdriya , tri Idriya jIve, caturiMdriya jI, vikasendriya jIve, pANInAM TIpAMnA jI, saMmUIima jananakriyA, zaMkAspada vanaspati ane jaMtu-jAtio, pacendriya jIve, nArakI che, jalacara, sthalacara, khecara, temanuM dehamAna ane AyuSya, saMbhUmi kiyA, manuSyanuM hamAna ane AyuSya, devajAti *** 37-51 For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. DuM.-pudgalene jaMgI jaththa, pRthvInAM gati, prati jita pramANe, sUrya ane graDenI gati, gurUtvAche ! karSaNa ane gurUtva svabhAva, bhagavatIjInI TIkA, vastunA cAra svabhAva, dhumADAnI gati, pAchuM ane lAkaDuM, rAkha, varALa, pRthvI sAthenA vAyu, pakSionI trAsI gati ane gurUtvAkarSaNa, yuvAna ane cheka, bRhaspatinuM vajana, caMdranI gati, tArApAta, lehacuMbaka, caDhANane thAka, paMdara de 52-67 7 muM -ravi mATe purANu mate, sUryAsta thatuM nathI, sUrya gati tAratamya, tArAonI gati, zirinuM kheMcANuM, sUryamALa, budha zukane prakAza, budhanuM kakSAMtara, pRthvInI sapATI, caMdra mATe mAnyatA, caMdra paranA dravya, visaMvAda, maMgaLa vigere, dhumaketue, sattara maha, zaninI kakSA, zairi pachInI sthiti zuM? tArAnAM vimAne, traNa bAju prAta:kALanI sUryanI AkRti, Do. harSalane tArA saMgraha, keTalAeka virUddha mate.. .... . 68-83 8 muM.-pRthvInI gati, sUryanuM aMtaruM, divasa ane rAtri, sUryanA prakAzanI hAni ane vRddhi, sarcalAITane prakAza ane vaTANe, saMdhyAno guMcavADe, pRthvInuM puchaDuM, avizvasya vijJAna, IMglAMDanuM dinamAna. muMbaI 12 vAgyAne vakhata, sUryanuM prakAza kSetra, cha mAsane divasa, agAzInA dIvAne prakAza, dUra vastumAM dakideSa, daSTideSanA dAkhalAo 84-101 9 muM-pRthvIne AdhAra, AkAzane ghavAyu, purANu - kurAna bAIbala ane siddhAMta ziromaNinA mate, . jaMbukIya, purANane jaMbudvIpa, manuSya kSetra, bhAratakhaMDa. 102 thI 110 - ghara , For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muM.--jagakartA kANuM? vedya brAhmaNusaMhitA ane upaniSadonAM vacanA 111-133 - 11 muM.--smRti purANeAnI mAnyatA, prAcIna darzanakArInAM kathanA, dharma sthApakAnA khatA, vAdIo ane RSienAM vAkaye, khAddhamAnyatA, chuTaka matA 134-156 12 su'.--khAibala kurAna ane yurApanI prAcIna mAnyatAe 157-170 13 -- yurepanI arvAcIna mAnyatAe, nIhArikA jagata, romegha mata, AghAta mata, vizvagAlaka mata, caitanya vAdIo, bhUstaravidyA, kelvInanI dRSTi, upagraha siddhAMta, sApekSavAda, vizvanuM parAvartana, jala-sthalanA pheraphArA, pAyanI vigere 171-186 14 muM.anAdi vizva, sUrya caMdra bhramaNa, gati tAratamyatA, e sUryA, dikSaNeApakrama, lAla kiraNeA, sadhyAnA raMga, udayAsta ceAjanAntara, sUryanI traNa kALanI gati, dhruvanA kATakhuNA, 184 mAMDalA, ca'dra-grahAnI gati, caMdradarzananA kALa, bharatI eTa, grahaNu, caMdranI kaLA, 88 grA, nakSatramALa, grahapradarzana 187-195 15 mu.--karmabhUmi, utsarpiNI kALa, avasarpiNI kALa, ApaNA itihAsa, 1-2-3 Are, 7 kulazkara, TruDanIti, RSabhadeva kumAra rAjA, cAra veDhA, sAthA ArA, bharata cakravarti, baLanu kASTaka, 12 cakravRti, 9 vAsudeva, zreNikAnta, hiMsaka dharmo, bAIbalamAM AyuSya, prAcIna saMskRtio, purAtattvanI zeSa, tunA sikkAo, imAratA, veda kALanI dhAtuo, Zhuo catrA ane dvIpakA, vikramanuM sainya, cInA kille, For Personal & Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akabarane kALa, yAMtrika yuga, kaLAnI vRti, kaliyuga, prAraMbha ane cheDe * 16-29 16 muM-manuSyapaNAnuM phaLa, mAnavI guNe, sAruM te mArU, zubhecchA ... ... . 210 pariziSTo. 1-luM. -jaDavastunAM mukhya lakSaNe, ravi-bheda sUkSamatA, -svarUpa lakSaNa, gha-bhUtAninA sUkSama dehANa 211-218 2-ju vA-bhUgoLa mImAMsA, sava-bhUbhramaNamAM nadInuM sthAna, -sUryanI gatine pheraphAra, gha-purANane jabudvIpa 219-222 - nuM dvIpasamudronI nAmAvaLI..... ... 223-224 4-zuM A prabaMdha-graMthanA sAkSigraMtha 225-226 citro, aMka pRSTha | aMka 1-loka sthiti 3 | 10-bharatakSetra 109 2-AcAcaka 15-197 | (ra) majUSA pRthvI 171 8-budha-zukranI kakSA 74 (va) ka75 pRthvI 171 ja-zaninI kakSA " 80. (1) taratI pRthvI 171 5-6-dIvAne prakAza 7 "11-sUryanAM mAMDalAM 190 -relvenA pATA 9 12-mera ane grahamAlA 15 'jabudvIpa 105-187] 13-AryakhaMDa 219 - gzane jaMbudvIpa106: ' . . For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taiyAra thai bahAra paDayu che, jaladI magAvI hatyA. koi kaheze ke atyAre jaina munionI saMkhyA keTalI che ? kAi kahezeA ke tamArA gAmamAM Avela sAdhu konA zi Sya-praziSya che ? kAi kahezeA ke amuka sAdhu prabhu mahAvIrasvAmIthI keTalAmI para parAe che ! A badhA praznanAnA uttara meLavavA hAya tA turata maMgAvA tapagaccha zramaNa vaMzavRkSa. jemAM zrI sudharmAsvAmI gaNaparathI mAMDI atyAra sudhInA vidhamAna tapagacchanA tamAma soMdhu mahAtmAenI paTTAvaLI che, jemAM kayA gaccha kA mahApurUSathI zarU thaye ane kayA sAdhu prabhu mahAvIradevanI keTalAmI pATe che ? te badhu darzAvavAmAM Avyu che. vRkSane A pepara para traNa raMga pUrI AkarSakamanAvela che. mULA ane patrAnI zAbhA paNa teTalIja cittarajaka che, gharane zAbhAve tevA dAgIneA che. pUjya munivarA zrAvakA ane upayAgI che, mATe jaldI magAvA, lAibrerIe darekane ghaNu ja kiMmata mAtra dasa Ano. lakhA zrI cAritra smAraka sIrIjha, 3 koThArI bhIkhAbhAI bhUdharabhAi zAMtinivAsa. mu. vaDhavANu kAMpa ( kAMThayAvADa ) For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alabhya lAbha ! taiyAra che ! ! tAkIde maMgAve ! ! ! dinazAka vizvaprabhA bhASAntara sahita. tiSane viSaya sahelAIthI samajI zakAya evI sarala paddhatithI keI grantha prakAzita thayo nathI, evI je phariyAda hatI te have dura thaI che. samAja jenI ekI Tase rAha jete hato te zrImAna ratanazekhara sUrIzvarajI kRta dinazuddhi, jenuM bhASAMtara eka bALaka ane sAdhAraNa bhaNela strI paNa samajI zake tevI sarala bhASAmAM prakAzita thayela che. ' A grantharatnamAM dareka prakAranAM muhUrte sahelAIthI jaI zakAya che. janmathI prAraMbhI paradeza gamana ane pratiSThA sudhInAM kAryo mATe A granthamAM muhUrto acuka nIkaLaze, joSInI garaja rahetI nathI. vaLI temAM zrIratnazekharasUrine paricaya paNa joze. prAcIna jaina paMcAMga, upadezamALAnuM zakuna jJAna, ane zrIhemaprabhasUrine ardhakAMDa vigere pariziSTa paNa dAkhala karyo che. pRSTha 500 chatAM kiMmata mAtra rUA. 2-8-0 lakhe- 1 zrI cAritra smAraka sIrIjha, ke. kekArI bhIkhAbhAI bhudharabhAI zAMti nivAsa, su. vaDhavANukAMpa 2 mesasa e ema, enDa kampanI. pAlItANA (kAThIyAvADa ) For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizva racanA prabaMdha. For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM namo'haMdbhyaH / vizva racanA prabaMdha. zrIsurendrata timauli-pUjitaM kevaladyutim / IDe janmajarAmRtyu-ghAtakaM divyavAkpatim // 1 // dhvastamithyAvivAdAya, zuddhaguNAbdhaye nmH| zrImaccAritravijaya-pUjyapAdAya dhyAptaye // 2 // jIyAt sudharmAgamaratnarAzi mithyAtamoghnazcaTulaprakAzaH / tasmAt samAkRSya tathaikaratnaM, kurve zubhaM vizvakRtipravandham ...... // 3 // nivedana paheluM. su ! vartamAna kALanuM vAtAvaraNa tapAsIe te leka samudAyamAM navIna rAjyanA vicAre ane bhASAnA saMge navIna pragati pAmele jaDavAdane pravAha ati gahana vegane hIloLI rahyo che. Arthika prAptinAM ane sukha-camananAM For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 2 ) vizva racanA prabaMdha. sAdhanemAM mazagula banI khuMcI rahelA Adhunika manuSya pratyakSa jaDavAdane vijJAnavAda samajI-maharane mAnI, mahAtmA caitanya vAdIonA vacanavilAsane tapAsyA vinA ja "bhUtakALa karatAM cAlu jamAnAmAM adhika jJAnazaktio pragaTI che" ema nizcaya karI, tAtvika jJAnasAdhanane vadhAre dUra mUktA jAya che, temaja khageLanA viSayamAM satyAsatya zuM che? te jANavAnI IcchA dharAvanArI vyakitao a5 dekhAya che ghaNuo prazna kare che keA vizvanI racanA kyAre thaI ? A praznane mAre mArI buddhimAM keLavAyele satya uttara Apaja joIe, temaja mahAtmA caitanyavAdIoe ApaNe mATe taiyAra rAkhelA sAdhanane paNa upayoga karavo joIe. mahAtamAonA kathanamAM ananya zraddhA rAkhI tamArA praznane buddhigamya ane satyatAnI khAtrI thAya te uttara tamene kahI saMbhaLAvuM che prathama puraNapoLI banAvavA IcchanAra vyaktie ghauM, ghauMnI vAvaNI, saMrakSaNa, laNavuM, daLavuM, meLavavuM, pakAvavuM vigere kiyAo jANavI jarUrI che; temaja tamArA praznane uttara ApyA pahelAM keTalAka jarUrI ya viSaye jaNAvavAnI AvazyakatA che. jagata zuM che ? jagatamAM zuM che? jIva zuM che? jagatane kattAM kANa? jagata cara ke sthira che ? pRthvIthI dUra rahelA sUrya-caMdra vigere zuM che? vizvano Adi ane aMta kayAre che? ItyAdi ekI sAthe uThatA ghaNuM praznono khulAse thatAM A vizva kayAre banyuM ? e praznane uttara bahu sarala ane buddhigamya thaI paDaze. have lakatrayI zuM che? e vAta uparaja ApaNe vicAra karIe zAMtithI manana pUrvaka khyAla rAkhavAthI A vAta hadayamAM Thasaze. jemAM vastuo carAcararUpe vata che te loka kahevAya che, te loka nIcethI uce cUda rAjalaka pramANa uMco che, dareka 1 rAjanuM pramANa joyaNalakkhapamANa, nimesamitteNa jAi jaM devo / chammAseNa ya gamaNaM, ega rajju jiNA vinti // 3 // artha:-nimeSamAtramAM lAkha yojana janAra deva cha mAsamAM jeTaluM jAya tene jinezvare raju kahe che. For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitra ? sokAkAra prasanAmI. phaka yojana vajathI 12. avaloka ra == c2. raiveyaka - - - - - ? 11 12 14t rana 6 - DA 6t 195) manuSya Go dharmo : * ti loka adholoka vaMza zelA. aMjanA diDA madhA mAghavatI uMcI 14 2 jAka lAMbI pahoLI dhanAkA savarAja 343 For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana paheluM. ( 3 ) carAcara vastu te sthAnamAM ja rahelI che. lekanA mukhya rIte traNa bhAga paDe che; , mRtyu ane pAtALa. nIce sAta loka sudhI pAtALa che, te upara mRtyu ka che, uparanA bhAgamAM svarga-devanuM sthAna che. ane te upara siddhazilA che. e pramANe cAda rAja. lokamAM sarva samAyela che. te upara eka che ( juo citra 1 luM) eka purUSa bane keDehAtha rAkhI TaTTAra ubhe rahe te pramANe A vaida rAjalokana kama che. eTale ke nAbhinA bhAgamAM mRtyuloka, paganA bhAgamAM nArakI, ane nAbhithI uparanA bhAgamAM svarga che. eTale gaLA sudhImAM jyotiSI ane bAra devaloka, gaLAnA bhAgamAM preveyaka, mukhanA bhAgamAM anuttara vimAna, ane kapALanA bhAgamAM siddhazilA che. A pramANe lekakAra jANu. rajaju pramANa kone kahevuM? te jANavuM jarUrI che. 38127970 maNane eka bhAra, evA eka hajAra bhAra maNa mApavALA bahu tapelA loDhAnA geLAne mahA samartha deva jerathI nIce phe ke, te goLo ghasAte ghasAte caMgatithI Avato Avate cha mAsa, cha divasa, cha pahora, cha ghaDI ane cha samaye jeTaluM aMtara kApe che te aMtarane rajaju kahe che. te coda rajaju pramANa uMce A loka che. jo ke A viSaya gahana che, paNa tamArA gahana praznanA uttaranA sAdhano paNa gahana ja hoya temAM zuM navAI? 2 lekamAM nIce pramANe goThavaNa samAyelI che - siddhazilA, pAMca anuttara vimAne, nava greveyaka, AraNa-acuta, Anata-prAkRta, zukra, sahastrAra, brahma, lAMtaka, sanakumAra-mahendra, - saudharma-IzAna, jatiSI cakra, manuSyaloka, vyaMtara, vANuvyaMtara, bhuvanapati, dharmo, vaMzA, zelA, aMjanA, riTA, maghA, mAdhavatI.. For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana bIju. cetanya vAdI mahAjJAnIonI satya vAtane ajJAnatAnA aDalane laIne ApaNe asatya mAnI besIe chIe; mATe satya meLavavA abhilASA hoya te vAMcana, vicAraNa, zodha pUrvaka satyanI jijJAsA, ane adhyApana e satya vikAsanA pagathIyAM che. ane te pagathIye cAlavAthI ja dhArela sthAne pahoMcAze. cela pustaka hitakArI che ema jANuM tene kabATamAM mamatvathI. na mUkatAM pharI pharI vAMcavA ke vaMcAvavA IcchA rAkhavI, te matimAne mATe pUrNa prazaMsanIya che. loka kene kahe che te tame samajyA. have lekamAM mULa keTalA dravyo che te saMbaMdhamAM saMkSepathI tapAsa karIe. prathama dravyadharmAstikAya nAme che te cAda rajavAtmaka lAkamAM vyApIne rahela che jema mAchalIne haravA pharavAmAM pANI.. sahAyaka che eTale pitAnI gamanazakita ( motion ) hovA. chatAM pANI vagara mAchalI cAlI zakatI nathI paNa tene pANInI apekSA che jethI pANI tene sahAyaka che buddhizALI kuMbhArane braDA karavAmAM daMDa cAkaDe vigere sahAya kare che pakSine uDavAmAM AkAza sahAya kare che, AMbAne pAkavAmAM Rtuo sahAya kare che, For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana bIjuM. kuzaLa kheDutanI khetImAM varasAda sahAya kare che; bagalIonI prasutimAM meghano gajarava sahAya kare che manuSyane akAryamAMthI pAchA haTavAmAM pratibaMdhaka nimitta sahAya kare che ane dIvAne baLavAmAM ekasIjhana sahAya kare che tema ja sarva jIne ane puSyalone gamanAgamana sahAya karanAra je dravya che tenuM nAma dhamAMstikAya che. eTale A dravya calana svabhAvavALA padArthone hAlavA cAlavAmAM sahAyaka che paNa te gurUtvAkarSaNa kahevAya nahIM bIju dravya-adhamastikAya che. paMthIne visAme levA mAM musApharakhAnuM ke vRkSanI (ane dIvAne baLavAmAM nAITreSThananI ) apekSA che, tema chavAdine sthira rAkhavAmAM jenI apekSA rahe che te adharmAstikAya kahevAya che. ane te paNa cAda rajAvAtmaka lekamAM vyApta che. te dharmAstikAya sAthe kSIra-nIranI peThe athavA tapelA leDhAnA gaLAmAM leha ane agninI pika maLela che. ane ekameka che, chatAM judAja che, bane ajIva ane rUpa rasagaMdha tathA sparzathI rahita che. trIjuM dravya-AkAzAstikAya che. jema dudha ke pAchuM * sAkarane pesavA avakAza Ape che, kASThane thAMbhalo khIlIne pesavAne avakAza Ape che; temaja jIne ane pugalene je avakAza Ape che, tene AkAzAstikAya kahevAya che. te ajIba che, rUpAdithI rahita che, ane pilANa svarUpa che. AkAzanA be vibhAga pADI zakAya che, kAkAza ane alakAkAza. cAra 2javAtmaka lokamAM vyApta ane upalA bane dravyo sAthe ekIbhAvane pAmI rahela AkAzane kAkAza kahevAya che, ane tenI AhAranI jagyAne alaukAkAza kahe che. tethIja gAganA praznanA uttaramAM yAjJavazya jaNAve che ke, "upalI nIcalI badhI jagyA mahA AkAzathI otapreta che." A alakAkAzamAM kaI paNa padArtha praveza karI zakato nathI. cothuM dravya-pugala (matter ) che A dravyamAM ane * grejoe mAnela 3ra dravya pAMca bhUte e sarvane samAveza For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizva racanA prabaMdha. thAya che. zarIra, vastra, cApaDI, dhuDa, aMdhArUM, prakAza teja chAyA, taDake, varNa gaMdha, rasa, sparza ane AMkhe dekhAtA dareka padArtho pudagaleja che. zabda paNa pudagala che ane tethI ja dhavanine vega dara sekaMDe 1100 phuTa jAya che, jethI relve sITIne avAja 3300 vAra, relve ghaMghATane avAja 1280 vAra, baMdUkane avAja 1800 vAra, benDane avAja 1600 vAra, manuSyane 1000 vAra, deDakAne zabda 900 vAra, rAtrinAM kIDAne zabda 900 vAra, ane moTAmAM meTe zabda 18 mAIla sudhI saMbhaLAya che. vaLI paDaghe paNa paDe che. temaja TelIphena, 1 prakAza mate mAnyatA pravAsI pArnu 87 Alothekesei bastura ati sukSma kaNA chuTe giye. AmAdera dRSTike o abAdha sthAnake bhariye tullei. se khAne Alora anubhUti o prakAza haya. niuTanera siddhAMta je Alo eka rakamera ananubhuta padArthera taraMga. ei padArtha sarvavyApI evaM eranAma ithAra vA byoma, Adhunika siddhAMta sardAra poDA. V. Rays nI madadathI keTalAka gAu dUra rahela dArUgeLo. uDADI zakAya che. 2 X. Rays nI madadathI doraDA vinA ja tAranA saMdezA pahoMcADI zakAya che, ane kSa kiraNanI madadathI zarIranA aMdaranA bhAge tapAsI zakAya che. zarIranA aMdaranA avayavone phaTe laI zakAya che. A pramANe sUryanA kiraNomAM vividha zakti rahela che. AthI Adhunika vijJAnadhArA prakAzanI pudgalatAnI spaSTatA thAya che, paNa vaijJAnika ziromaNi sarvajJa purUSanA jJAnamAM te sarvAze prakAzanuM pudgalapaNuM jaNAya che. For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana bIjuM. TelIgrApha, ane reDIyona vAyaralesa paNa zabdonA pagalika svabhAvane dekhADe che. eTale cAdarAjalokamAM jyAM jyAM zabdasaMgrAhaka to hoya che tyAM tyAM tINamAM tINe zabda saMbhaLAya che, ane zabdasaMgrAhaka tavanI najadIkamAM rahela kAnanA paDadAmAM phuTa rIte pitAnI pudagalatAne vyakta kare che. vaLI mUrkhatA, nidrA, sukha, duHkha, krodha, mAna ane AyuSyAdina nimittabhUta kAmaNika (kamane cepaDe-khAtAvahI) pudgale che mithyA mAnyatA, avirati krodha, mAna, mAyA, lobha, mana, vacanaga ane kAyagathI kamena baMdha paDe che ane te udayamAM AvatAM tene pApa-puNyane cepaDe ke kAmaNuzarIra nAmathI zarire saMbodhIe chIe te kAmaNa zarI2 jIvanuM sahagAmI che. dareka vastunA pagale samaye samaye mahAna parAvartana pAme che, te ApaNe carmacakSuthI joI zakatA. nathI, paraMtu te jovAne mATe jJAna cakSuonI vadhAre jarUra che. paNa svAbhAvika rIte pANImAM raMga nAkhatAMja sarvatra prasare che te mATI para nAkhela pANInA phelAvAthI, pratibiMbathI ke phaTAthI parivartana samajI zakAya che. ( vizeSamAM juo pra. 22 : 10 paramANu jagatanuM parivartana sAdhana vigere.) 1 amerikana TapAlane reDIyana [ reDIyo vArtAvaha ] mAM pheravavAno prastAva cAle che, jenI sahAyathI samasta dezamAM ghera ghera eka sAthe vArtA thaze. reDIyeAphona dvArA gharanuM kAmakAja karatAM paNa haMmezanA 5thvInA khabara sAMbhaLI zakAze. reDIyeAnanI unnati mATe asAmAnya ane bahu vistRta saMbhAvanA che. A yaMtranI sahAyathI eka dhIra zabda paNa eka sAthe AkhA dezamAM sAMbhaLI zakAze, A kavikalpanA nathI, ekadama satya bahAra tarI AvyuM che. amerikAmAM ghera ghera reDIphena bese che. gAyana abhinaya, vakatRtA, stuti, ane adhyayano samasta dezanA loko eka sAthe sAMbhaLI zake evA upAya " cAle che. (pravAsI 21-10 nuM pRSTha 822 tathA 22-1-24 U * avAjanA kAmane mATe miphalovasa sAhebe kemerAthI karela zodha mATe citramaya jagata (2-6) sane 1916 nA ogasTa viMlakSaNa mudrAlekhaka e lekha jevo. For Personal & Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 8 ) vizva racanA prabadha. * te pudgale cAra rAjakamAM vyApta che, tenAM aNuo ati sUkSma hoya che, ane teonuM saMmIlana-unmIlana thayA kare che. Adhunika vijJAnazAstrIo kahe che ke, te darekamAM saMghAtaka (for ce) ane vighAtaka ( Lenergy) zaktio sva bhAva rUpe rahelI che. saMghAtaka zakti Elementary substance asaMgata rUDhi ke aNu, tathA Compound saMgata ke yogika aNuone skaMdha banAve che, pUrvaSi tathA Adhunika vidvAnane e mata che ke-je vighAtaka zakti na hota to saMghAtaka zakti vizvanA samasta aNuene mahAtkaMdha rUpe banAvI rAkhata, eTale vighAtaka baLa pitAne hAtha uThAvI le, to te saMjaka kriyA A vizvane turataja ekAkAra banAvI che. paraMtu vighAtaka zaktine lIdhe tema banavuM taddana azakya che, tema chatAM ekaMdare vizvanI saMghAtaka zakti , vighAtaka zaktinA game tevA pratirodhathI paNa alpa ke nyUna nathI. vighAtaka zakti saMyukta dravyane chuTA pADavAnuM kArya kare che, eTale A zaktine kaMdhAdimAM ghaNuM ke thoDA aNuo bhegA thAya te kaI rIte rUcatuM nathI je ke A zaktinuM pramANa sarvadA eka sarakhuM ja rahe che, ane pratyeka aNuomAM abhinnabhAve sthita che, paraMtu Adhunika vijJAnanI dRSTie tenuM bhinna svarUpa ane Itara zakitarUpe saMkramaNa pratIta thAya che. je vighAtaka zaktinuM sAmrAjya hAya, ane saMghAtaka zakitane nitAnta parAbhava thAya te pratyeka ANu chuTA chuTA thaI jAya, je jagatanAM kArya karavAmAM nirUpAgI rahe. A rIte A ubhaya zaktinA paraspara virUddha svabhAva vaDe A vizvanuM taMtra cAle che, ane pratyeka aNuo A zakitanI preraNAthI vividha avasthAne pAmyA kare che. aNu aNuthI banela sthUla aNuo paNa ApaNuM dRSTithI ke vaijJAnika dRSTithI keTalI sUkSmatAvALA de. khAya che te mATe ApaNe vAMcyuM te haze ke-eka iMca senAnA varakhanAM 282000 thara samAya che. cAra mASa mApavALI karoLIyAnI jALane tA2 400 mAIla laMbAya che. adha AMgaLI 1 karoLIyAnI jALanA tAMtaNa Ijanerene mApavA mATe bahu upayegI thayA che. For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana bIjuM. ( 9 ) aNu 210000 0000 0800 000000 ane moleeule para sAthe maLelA. pramANu ghana jagyAmAM ( Atom nirAlA aNu aNu ) DhekhAya che vaLI reDIyamanA eka aNumAM 16000 vidyudghanA samAveza thAya che. vizvanA pAyA rUpa A mRgu vidyutRNuM ke paramANu rUpa traNa tattvAnA x gaganamaDalAnA + samathana thAya che tema pheraphAra nAza thavAnu jaNAyu nathI. pANInA eka paramANunA nAza IMcanA pa0 kroDamA jeTalA thAya che tethI pANInuM TIpu pRthvI jevaDuM karIe te aNu nAragI jeva u thAya che. vaLI modern views on matter nAmanuM pustaka sane 1903 mAM prasiddha thayuM che, tenA pRSTha 12-13 nI hakIkatathI tA vijJAnasRSTimAM bhAre khaLabhaLATa thayA che. te kahe che keatyAra sudhI Atoms avibhAjya mAnavAmAM bhula thayela che. je hAiDojhana vagerenA aNue mULa temaja avibhAjya manAtA hatA te dareka asa khya sUkSma aNuonI samiSTarUpasthUla aNurUpa che. je sUkSma aNuonu nAma Elootron, vi dhRNu che. sara AlIvara leAja kahe che ke-pratIta thatI sa vastuonu upAdAna kAraNu vidyutakaNAja che, tenI sUkSmatA mATe pAzcAtya vidvAnA kahe che ke-hAiDrajhananAM ekaja zuddha aNumAM 16000 vidyuttheA che sara elIvara leAja kahe che ke-AvI rIte saMgAthe rahelA vidhudaNuomAM paNa paraspara bahu mAMtarUM che. eTale eka niraza aNumAM je vizALa saMkhyAvALA vidyudaNue che te paNa eka bIjAnA sthAnathI chuTA chuTA pratIta thAya che, jenA paraspara AMtarAnA mukAkhalA sUrya maMDaLamAM pharatA graha-upagrahAthI karI zakAya tema che arthAt-eka reDiyama mAdinA niraza samudAya rUpe rahelA samasta vidyudaNue gIcA cIcapaNe nahi rahetAM temAM chuTA chuTA rahe che; uparAMta phAjala jagyA ghaNI vizALa rahe che. have A yuTkA paNa kAi khIjA sUkSmatama byAnI samaSTi rUpe hAya tA kema nA kahI zakAya ? dareka vAta vijJAnazALAnI che, paraMtu cakSugeAcara thatA padArthomAMnAMMoleenle yogika aNuo paNa atisUkSma hAya che; te For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 10 ) - vizva racanA prabaMdha. mATe pAzcAtya vidvAnoe evuM sAbIta karyuM che ke-eka trAMbAnAM patasaMna TIpatAM TIpatAM eka IMcanA 70 karoDamAM bhAga jeTaluM pAtaLuM thAya tyAM sudhI tAmrapaNAmAM rahe che, ane tyAra pachI tene TIpIe te te itarapaNAmAM pariNamavAnI taiyArI mATe yogya bane che, eTale ItarapaNe pariName te pahelAM tAMbAnI patarIne jenA bhAganI kalpanA na thaI zake tevo bhAga chUTo pADIe, AnuM nAma yegIka aNu Molecule chete ati sUkSma hoya che. - sAbunA parapoTAnI tarInI jADAI eka iMcanA lAkhamAM bhAga jeTalI hoya che, tene eka pradeza te sAbune ANu kahevAya che, paraMtu temAM mULa rUDhika dravyonI saMkhyA keTalI haze te saMbaMdhI kAMI kalpanA thaI zakatI nathI. eka vaTANuM jeTalA cANane pRthvInI jeTaluM kalapIe te pANIne aNu krikeTanA daDA jevaDA dekhAya. e9myumana ( Albuman ) nA IcanA. hajAramA bhAge paikInA eka bhAgamAM eketera mahApadma saMkhyA pramANa vaigika aNuo hoya che. vaLI IMcanA dasamA bhAga jeTalA pramANavALA iMDAmAMthI darasekaMDe ekeka aNu letAM pa600 varSe te aNuo laI zakAya eTalA badhA temAM aNuo che. A pramANe aMgreja graMthakAro paNa pudgalenuM sarvatra sUma pariva na kabula kare che, te aNunA anaMtamA bhAgane paramANu kahevAya che. A pramANe cothuM pudgala dravya vizvamAM paripUrNa che. ane te nirjIva dravya che. For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana 3 ju. pAMcamuM dravya-kALa vartamAna eka samayarUpa ajI tatva che, kALa gaNavAne jJAnI purUSoe nIce pramANe mApa mApeluM che-ati sUkSma jhINAmAM jhINuM kALane samaya kahe che. AMkha vIMchI ughADavAmAM ke capaTI vagADavAmAM asaMkhyAtA samaya cAlyA jAya che. jemAM bhUta bhaviSya saMbaMdhe kAMI paNa vicAra na thaI zake te rIkamAM bArIka kALane samaya kahevAya che, evA asaMkhyAtA samaye eka AvalikA thAya che. 256 AvaLikone ekakSullaka bhava, sattara kSullaka bhavathI kAMIka adhika kALane prANatpatti (zvAse - zvAsarUpa ) kALa thAya, sAta prANatpatti kALe eka stoka, sAta staMke eka lava, ane satera lave be ghaDI rUpa muhUrta thAya che; trIza muhUrtanI eka ahArAtri, paMdara ahArAtrinuM eka pakSa, be pakSane eka mAsa, be mAsanI eka Rtu, traNa tratunuM eka ayana, be apananuM eka varSa, pAMca varSe eka yuga, rAzI lAkha varSe eka pUrvaga. ane rAzI lAkha pUganuM eka pUrva thAya che. ema dareka saMkhyAne uttarottara cArAzI lAkhe guNatAM anukrame zISa prahelikA sudhInI nIce mujama 28 saMkhyA ubhI thAya che. For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12 ) vizva racanA prabaMdha. ( 1 ) pUvaga-8400,000 2 ) pUrva-70560000000000 ( 3 ) truTitAMga-592704 ane mIMDAM 15. ja ) truTita-49787136 ane mIMDAM 20. ( 5 ) aDaDAMga-4182119424 ane mIMDAM. 25 ( 6 ) aDaDa-351298031616 ane mIMDAM 30 ( 7 ) avavAMga-29509034655744 ane mIMDAM 35 ( 8 ) avava-2478758911082496 ane mIThAM 40 ( 9 ) hahuAMga -20821574853092964 ane mIMDAM45 ( 10 ) haa-170122876598091776 ane mIMDA 50 ( 11 ) utpalAMga-1469170321634239709184 ane mIMDAM 55. ( 12 ) utpala-123410307017276135571456 ane mIMDAM 60. (13) pakvAMga-1036646579945119538800234 ane mIMDAM 65. ( 14 ) padma-870783126313900412592193536 ane mIMDAM 70. ( 15 ), nalInAMga-7314578261036763465774425 7024 ane mIMDAM 75. ( 16 ) nalIna-6144ra4pa7392708813112505175 90016 ane mIMDAM 80 (17) acchanirAMga-516116642098754030145043 477561344 ane mIMDAM 85. ( 18 ) acchanira-433537979362533853218365 115152896 ane mIMDAM 90 ( 10 ) ayutAga-36417190266488084367034ra67 77672843264 ane mIMDAM 95 ( 20 ) ayuta-30590438238499086830878494 24518824176 ane mIMDAM 100 For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana-trIjuM. ( 13 ) (21) nayutAga-2569596945203323294799793 4325582070784 ane mIMDAM 105 (22) nayuta-2158461433970855355667867864 833805103945856 ane mIMDAM 110 (23) prayutAMga-181310760453551849876100900 646039628731451904 ane mIMDAM 115 - (24) prayuta-1523010387809835538959247565 - 4167328813441959936. ane mIMDA 120 ( 25 ) cUlikAMga-12793287257602618527257679 5458455620329124634624 ane mIMDAM 125 (26) cUlikA-10746361296386195628645082 26510272107646469308416 ane IDA 130 (27) zIrSaprahelikAMga-9026943488644076328330 - 1907026862857042303421909% ane mIMDAM 135 (28) zIrSaprahelikA-75863253073010241157973 - 5597569647991553487441832996 ene mIMDAM 140 A zIrSaprahelikA vyavahArasaMkhyAne chelle AMka che, jemAM 194 AMka Ave che. eTale eka zIrSa prahelikA jatAM uparekata varSe vyatIta thAya che. . . 1. zIrSa prahelikAmAM 184 AMka Ave che, je " vyavahAra saMkhyAtA " kahevAya che. ane tyAra pachI "avyavahAra saMkhyAtA" evI saMjJAthI oLakhAvAya che. A saMkhyA gaNita jabudvIpa prajJAsanuM che. bIje sthAne tethI paNa vizALa saMkhyAvALuM gaNita maLe che, jenAM nAme-pUrvIga, pUrva, latAMga, latA, mahA latAMga, mahA latA, nalinAMga, nalina, mahA nalinAMga, mahA nalina, padmAga, pA, mahA padmAMga, mahA padma, kamalAMga, kamala, mahA kamalAMga, mahA kamala, kumudAMga, kumuda, mahA kumudAMga, mahA kumuda, truTitAMga, truTita, mahA truTitAMga, mahA truTita, aTTAMga, adra, mahA aDDAMga, mahA aDha, uhAMga, uha, mahehAMga, maheha, zIrSa pahelikAMga ane zIrSa prahelikA che. A rItithI gaNatAM zIrSa prahelikAmAM For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 14 ) vizva racanA : prabaMdha vaLI asaMkhyAtA varSe eka pachyApama thAya che, tenI gaNunA nIce pramANe che-anaMta sukSma paramANvA eka mAdara paramANu, anaMta khAdara paramANunI eka uSNu zreNI (aNu) 8 uSNa ( lakSNa ) zreNInI 1 zItazreNI, 8 zItazreNInA, 1 U raNa, 8 Urdhva raNanA 1 trasa re, 8 trasa reNunA 1 tha 27, 8 ratha raNanA 1 kurUkSetranA cugalIyAnA vAlAge, 8 vAlAge 1 hiravarSanA vAlAtha, 8 herivaSa manuSya vAlAge 1 himavata manuSyanA vAlAgra; 8 himavata manuSya vAlAge 1 videha manuSya vAlAgra, 8 videha manuSya vAlAge 1 lIMkha, mATe loMkhe 1 jI-cukA, 8 jIe 1 yava, 8 yavanA eka sADA javanA utsedhAMgula, 6 gule 1 pauM, e pauMe 1 vihatyi, 2 vihatyinA eka hAtha, 2 hAthe 1 kucchI, 2 kucchInA 1 dhanuSya (IDa), 2000 dhanuSyanA 1 gAu, ane 4 gAunA 1 ceAjana pramANAMjIla mAne eka ceAjana lAMJA pALA dhruvA karI tene kurUkSetranA ekathI sAta dIvasanA janmelA yugalika mALakanA vALanA sukSma kaTakAthI bhare, mAnyAM maLe nahi, uDADayA uDe nahi, nAza na pAme tema dAkhI DhAkhIne bhare. te kuvAmAM ( samavRtta dhana yojana kuvAmAM ) anumAne 33307521042455 para 4219950-1535000000000 vAlAcAM samAya. dara sA sA varSe te vALanA ekeka sumAgra kADhe, e pramANe kADhatAM jeTalA varSa lAge te varSanA samudAyanA eka mAdara advApayeApama thAya che. vAlAcanA kaTakAnA asaMkhyAtA kaTakA karI dara sA varSa kADhatAM. jeTalA varSa jAya te varSanA samudAyana sUkSma paklyApama thAya che. A pakSeApame utsarpiNI kALanuM mAna thAya che. daza kADAkoDI 100000000000000 pApama eka sAgaropama thAya che. eTale--187551795501 250 AMkanI saMkhyA Ave che. 12595419009998134397607874654942618777774 76572573457186816 ane 180 zUnya pramANa varSo jatAM eka zISa prahelikA thAya che. uddAra addA ane kSetra ema pakSeApamanA traNa bheda che, jenA sUkSma ane AdaranI vaheMcaNIthI cha peTA bhe thAya che. For Personal & Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArAcaka khA2Acakra utarapiNI navarANiI jaLa 3, 21,65 4, citra 2] pRSTa 15 19 jozI ATa, keTa-muMbaI. For Personal & Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana trIjuM. cAra koDI koDI sAgaropame suSamasaSamA Are thAya che. traNa keDA keDI sAgaropame suSama Are thAya che be " " " suSama duSama Aro thAya che. beMtALIza hajAra varSa nyUna eka koDA kaDI sAgaropame duSama suSama Are tha ya che. 21000 varSe duSama Aro thAya che. 21000 varSe duSama duSama Are thAya che. te cha ArAno eka avasarpiNI kALa thAya che, ane tethI ulaTA kame cha ArAne eka utsarpiNI kALa thAya che. banne maLavAthI eka kALacaka thAya che, anaMtA kALacake eka pudgala parAvata na jANavuM, bhArata ratna ! kAlamApa sAthe saMkhyAnA jJAnanI jarUra che, to te paNa jANIe. aMgreje meTAmAM moTI saMkhyAmAM varSa prakAza zabdane upaga kare che, je jANavAthI uparanA kALamAnamAM kahelI jaMgI saMkhyA zIrSaprahelikAnI va dhAre kiMmata AMkI zakAya che. prakAza dara sekanDe 186000 mAila jAya che, te hisAbe eka varSamAM keTalA mAIla cAle ? * pugala parAvartana paNa cAra bheda samajI zakAya che - 1 ka pula parAvartana-dArika, vaikiMga, tejasa, kArmaNa, zarIra, bhASA zvAsozvAsa ane mananA je je pulo cauda rAjalekamAM che te svarUpamAM pitAne pariNumAve te ( % ) bAdara, ane krame krame pariNabhAve te (va) sUkSma dravya pula parAvartana kahevAya, - 2 kSetra pugala parAvartana-lakAkAzanA asaMkhyAtA pradezane maraNe AgaLa pAchaLa pharase te ( ) bAdara, ane aMtara rahita pharaze.-- vacamAM AMtarUM paDatAM prathamathI gaNavuM ema pharase te (4) sUma. 3 kAla pudgala parAvartana--utsarpiNInA samayane anukrama vinA janme pharase te (1) bAdara, ane anukrame AMtarA vinA pharase te ( 4) sUkSma kAla pugala parAvartana jANavuM. 4 bhAva pUgala parAvartana--lokAkAza pradeza kA sthiti kAla ane saMyama adhyavasAyanA sthAno anukrame uttarottara asaMkhyAtA guNa che, sthAne maraNathI chava pharase te (1) bAdara, anukrame ekeka pharaze te (1) sUkSma bhAva pudgala parAvartana jANavuM. For Personal & Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizva racanA prabaMdha, te mAIlanI gaNanA saMkhyA 5865696000000 Ave che. tene aMgreje varSaprakAza kahe che, ane te mAIlanuM mApa che. hAla nIce pramANe gaNitanI saMkhyA maLI zake che. mahuvAmAM eka hastalikhita prata che, temAM nIce pramANe aMka lakhela che- zu yaMka-eka 21 daha pAra 41 daha saMka dasa parA 2 daya-dasa 22 saMkha 42 sekaM 3 sayase 23 dasa saMbaM 43 daha seka ja sahaTsa-hajA2 24 ratana 44 asaMkhya 5 daha sahastra- 25 daha ratana 4pa daha ane dasa hajAra saMkhya 6 lAkha-lAkha 26 nakhaDuM 46 nIla paka daha lakha- 27 daha nakhaDuM 47 daha nI dasa lAkha 8 keDaMkoDa 28 sughaTe 48 pAre 9 daha keDa- 29 daha sughaTe 49 daha pAra dasa koDa 10 aDabaM-abaja 30 rAma 50 kamAM 1 daha aDabaM- 31 daha rAma 51 daha kaga dasa abaja 22 khaDavaM-kharva 32 prasa para khIra 13 daha paDavaM- 33 daha prasarTa pa3 daha khIra dasa kharva 14 nIkharva nIkharva 34 hAra 54 paraba 15 daDa nIkharva- 35 daha hAra 55 daha paraba dasa nIkhave 16 sairI je 36 mai 56 mala 17 daha sArIja 37 daha mana pa7 daha bala 18 padma-pa 38 vajare 58pharbaTaka-phAva DA (doDhane AMka) 19 daha padma- 39 daha vajarUM 59 DhasA (sAdasa padya DAcAra)nA AM20 pAradhaMparAdha 40 saMka kaDA, ItyAdi. For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana trIjI. ( 17 ) Aja sakhyA paikInI aDhAra sakhyA khIA nAmA vage cAlu aMkagaNitamAM zIkhavAya che, tathA purANika nIce mujama paNa sakhyA kAka najare Ave che. 1 eka gaNunAmAM 2 za 3 zata 4 sahasra 5 daza sahela 6 lakSa 7 deza lakSa 8 kATi 9 deza keTa 10 zata kATi 11 sahasra keTi 12 daza sahasrakeATa 13 lakSa Ti 14 daza lakSa kaiATi 15 kATA kei 16 deza koTA kArTi 17 zata kATA kArTi 18 sahasra kATA kArTi 19 deza sahasra kATAkArTi 20 lakSa kATAkeArTi 21 daza lakSa kATA kATi 22 kATA kATi keTa 23 daza kATA keDiTa kreDiTa 24 zata kATA keDiTa keTa 25 sahasra kATA kAphaTa kreDiTa 26 deza sahasra kATA kATi ka 27 lakSa kATA kATikATi 28 daza lakSa kATA koTi koTi 29 kATA kaTi kATa kATi yajIve da, vAjasaneya saMhitA, purUSamaya prakaraNa, ane taitti ci saMhitA, 4-40-11-4 / 7-2-20-1, tathA thADAeka pheraphAra sAthe maitrAyaNI 2-8-14 ane kADhaka saMhitA 396 mAM eka, daza, zata, sahasra, acyuta, niyuta, prayuta, mamruda, nyada, samudra, madhya, manta, ane parAya ema saMkhyAMka Ape che. mahAvIrAcArya kRta gaNitasAra sa MgrahamAM A pramANe cAvIza saMkhyAM che--ekama, dazaka, zataka, sahasra, dasa sahe, lakSa, dasa lakSa, koTi, dasa koTi, zata kATi, mada, dasa akhuda, kha, mahAkha, padma, mahApadma, kSeANI, mahAkSeANI, zaMkha, mahAza kha, kSiti, mahAkSiti, kSeAma ane mahAkSeAma. eka jINu patramAM padmaRSie tA navIja sakhyA nAMdhela chaeN, je A pramANe che-ekama, dAya, sata, sahasa, dahu sahasa", lakha, bruha lakha, kArDa, daha kArDa, makhaja, dahe abaja, khareNu, daha For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 18 ) vizva racanA prabaMdha. khareNa, padma, dasa paddha, ceka, dasa coka, samudra, dasa samudra, dhavaja, dasa dhvaja, lIlama, dasa lIlama ImaTa, dasa ImaTa, pArama, dasa pArama, saMkhA, dasa saMkhA. te uparAMta nIcenA mahA saMkhyA koSTaka che- eka lAkha jana lAMbA pahoLA, hajAra jana uMDA ane ATha jana vedikAvALA 1 anavasthita, 2 zalAkA, 3 pratizalAkA, ane 4 mahAzalAkA e cAra pyAlA ka9pavA; ane tethI uttarottara bamaNa bamaNa asaMkhyAtA dvIpavAdhi pallA ka95vA. have prathamane khyAla sarasavathI zIkhApUrNa bharI devika zakitathI dareka dvIpavAdhei pyAlAmAM kame ekeka sarasava nAkho. jyAM te hAla khAlI thAya tyAMnA dvIpavAdhi payAlAne sarasavathI Teca sudhI bharI AgaLanA dvIpavAdhi pyAlAmAM ekeka sarasava mukatA javuM, ane AgaLa vadhatA javuM, te bIjo anavasthita dvIpavArSi pAle jyAre pure khAlI thaI jAya tyAre 2 zalAkA pyAlAmAM eka sarasavane dANe nAkhave, bIje anavasthita pAle jyAre jyAM puro thAya tyAM vaLI dvIpavArSi vAle sarasa bharI-AgaLa dvIpasamudramAM sarasava mukatA javuM. te khAlI thatAM zalAkA pyAlAmAM bIje sarasavane dANe nAMkha, ema anavasthita khyAla AgaLa ka95tA ja, ane te khAlI thatAM zalAkA pyAlAmAM ekeka dANe nAkhatA ja, e pramANe zalAkA kAle Teca sahita bharAya te upADI tene ekeka dA dvIpavAdhi pyAlAmAM nAkhavo, te khAlI thatAM eka dA pratizalAkAmAM nAMkhave. vaLI te anavasthita pyAlAnA chellA dANuvALA dvIpavAdhi pyAlAneja anavasthita kapI pharI zalAkA pyAlo bharI upara pramANe khAlI thatAM pratizalAkAmAM bIje dANe muko. ema pharI pharI karavA vaDe pratizalAkA pyAlo Akho bha, ane zalAkAnI peThe tenI paNa pUrNakSepana kriyAthI cethAmAM ekeka dANA nAkha. eTale anavasthitanI peThe zalAkA pratizalAkA ane mahAzalAkA paNa zIkhA sudhI bharavA. tyAra pachI badhA dvIpavAdhi khyAlAmAM nAkhelA ane cAra pyAlAmAM rahelA sarasavane ekaThA For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana trIjI . ( 19 ; karavA. te sarasavanI saMkhyAnA AMkane utkRSTa sakhyAtu kahe che, tevuM 21 sa MkhyAnuM kASTaka ubhuM thAya che. enI saMkhyA. te parathI gaNI na zakAya 1 jaghanya saMkhyAtu 2 madhyama 3 utkRSTa "" traNathI mAMDI u. sa. thI 1 echA sudhI. cAra pyAlAnA sarasavanI saMkhyAvALuM. 4 jaghanya paritta asaMkhyAtu-utkRSTa sakhyAtAmAM eka bheLavavuM . 5 madhyama patti asaMkhyAtu-40 50 a0 thI 30 50 a. sudhItuM vacaluM. ', 7 jaghanya cuta 25 6 utkRSTa paritta asayAtu-40 yu. ma0 mAMthI 1 echuM. ja. pratyeka, ma. sa0 ne rAzI vaga karavA ( samayanI AvaLIvALuM ). 8 madhyama tyAra pachIthI vacaluM. 9 utkRSTa ja. ma0 ma0 mAMthI eka hIna. "" 10 jaghanya asaMkhyAtu asaMkhyAtu-jaghanya yukta asaMkhyAtAne rAzi va. 14 madhyama 15 utkRSTa 16 jaghanya yukata 17 madhyama "" 11 madhyama tyAra pachI vacaluM. 12 utkRSTa : Y jaghanya paritta ana tAthI eka hIna 13 jaghanya paritta anaMtu-jaghanya asa MkhyAtA asaMkhyAtAne rAzI va . "" tyAra pachI vacalu. 3" jadhanya yukta manatAmAMthI eka hIna anaMtu-jaghanya patti anatAnA rAzI va. tyAra pachIthI vacalu. 18 utkRSTa ,, "" jaghanya mana tAna tathI eka hIna. 19 jaghanya anaMtu anaMtu-jaghanya yukta anatAnA rAzIva 20 madhyama " tyAra pachIthI. 21 utkRSTa chelluM mApa. 1 saMkhyAtA mATe 194 AMkavALI "" zI prahelikA " buddhigamya che, paNa uparAta dIpavArSinuM gaNita kalpanApradhAna hAvAthI gaNI zakAtuM nathI; kemake samazraNIe eka lAkha yeAjanamAM 614400000000 ADA java samAya che, jyAre lAMbA paheALA lAkha yeAjananA jamuddIpamAM keTalA sarasava samAya ane kai saMkhyA sakhyAtAmAM Ave te jJAna kalpanAtIta che. ,, "" ,, 33 ,, ', "" ', 99 "" 66 For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana caDyuM. jagatamAM mULa dravya cha che. temAM prathama kahevAyelA dhamastikAya, adharmAstikAya, pagala, AkAzAstikAya ane kALa ajIva-caitanyarahita jaDa che; ane chaThuM dravya jIva che. jIra arUpI, agurU laghu, ati sUkSma ane caitanyasvarUpa che. paNa tenuM pudagalanA yogathI astitva samajI zakAya che. jJAna, darzana, cAritra, tapa, vIrya, upaga, AhAra, bhaya, maithuna ane parigrahAdi saMjJAo vaDe yukta cetanAvAna chava kahevAya che. maraNa pahelAMnI ne maraNa pachInI sthitine pheraphAra joI zakIe chIe, ane kAMIka vastunA abhAve zvAse zvAsa Adi baMdha paDI gayelA joIe chIe, te vakhate A marI gayA ema kahevAya che. paNa je kAMIka vastu cAlI gaI te zuM ? A paznanA uttaramAMja jI. -vanI oLakhANa phurI Ave che. sthaLe sthaLe pRthvI jIvamaya che, je ke purANumAM "gaNe riju ityAdi vAkya cetanavaMta For Personal & Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana ceAthu. ( 21 ) eka jIvanuM astitva batAve che, paNa kharI rIte aneka jIvAnu astitva che. jJeyabhAve jIveAnA pAMca prakAra che. te mananIya hAvAthI ahIM sUcavavA vyAjakhI dhArIe chIe-- pahelA prakAra ekendriya--pRthvIkAya che. sphaTika, maNui hIMgaLA, vidruma, dhAtu, patthara, akharakha, khArA, vagere pRthvImAM khANumAM hAya che tyAM sudhI temAM jIva hAya che; tene pRthvIkAya-ekendriya kahevAya che. tenuM zarIra ghaNuM ja sUkSma hAya che, te jIvAne svazarIranI sAthe mATAmAM moTA saMbaMdha 22000 varSa sudhI rahe che; pachI jIvAnA pheraphAra thAya che. A vAta atizaya jJAnathI samajAya che. zarIra e pugaLanA vikAra che, tetha jIva cAlye jatAM puALA mULa svabhAvamAM ke parivartana svabhAvamAM kAyama rahe che. jo ke A pRthvIkAyamAM jIvanAM pragaTa cinha dekhAtAM nathI, te paNa vizeSa vicAraNAthI temAM caitanyAnvita jIvA samajI zakAya che. teone dhaturA ke dArU pIdhelAnI jema avyakta cetanA che. vaLI jema zarIramAM zvAseAzvAsa, gumaDuM masA vagerenIvRddhithI caitanya jaNAya che; temaja pRthvIkAyamAMpravAla mATI samudranA jhADa vageremAM peAtAnIja jAtanA teja raMgavALA maMkurA phUTe che. vaLI hADakA zIMgaDAM vagere kaThaNa hAvA = 1 viduma-pravAla-paravALA; tene Adhunika zeAdhamAM udbhijja tarIke ( 1720 mAM meselIsa vAsI perAmpa vanaspati-prathama jhADarUpe ane hAla vanaspati rUpe) pIchANe che. kaptAna khIcIye jA vyu che--paravALA 32 dvIpamAM che, temAM meTA dvIpa Azare tera keAza ane nAnAmAM nAneA dvIpa 0aa kAzathI adhika che. bAlDena bheTa darIyA sapATIthI 53 hAtha uMcA che. paravALAnA eTA mAMheleA gembIyara samudra sapATIthI 832 hAtha uMcA che. A meTA khArA pANImAM thAya che; paNa tene kheAdatAM mIThuM pANI nIkaLe che. For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizva racanA prabaMdha. chatAM jema temAM jIva che, tema pathara, pravAla, saphaTIka vigeremAM kAThinya hovA chatAM jIvanuM hevApaNuM siddha thAya che. Adhunika (bejha vigere ) vijJAnIonI zodho paNa A vAtane vadhAre puSTa banAve che upara kahela AyuSyamAna ne dehamAna badhAnuM nathI hotuM, paNa keIkanuM ja hoya che, ethI vadhu te naja hAya. bIjo prakAra e kedriya-apakAya che. nyujhIlAMDamAM 3000 kuTa uMDuM pANI che. pANIne deha pariNAme zItarUpa che. vRSTi, kuvA, nadI, taLAva ane jharaNudi dareka prakAranA rasavALA ane dareka jAtinA pANImAM temaja jAkaLa, pharaphara, barapha, karA ane ghane dadhimAM je ja hoya che te apakAya-ekendriya jANavA. tenuM zarIra ati sUkSma hoya che, ane moTAmAM moTuM AyuSya 7000 varSanuM hoya che. pANInuM sacetanapaNuM spaSTa -samajavA udAharaNe tapAsIe te hAthInI garbhapatti samaye kalala svarUpamAM-pravAhImAM paNa cetanya raheluM che. pANI svaya deDakAnI peThe utpanna thAya che. vAdaLanA vikAsathI AkAzamAMthI pANuM potAnI meLe paDe che, te cetanyaguNa sucave che. zIyALAnI 1 cAkavALA pathara-kuvA AdimAM cAra pAMca keza uMDA davAthI kAMdAnI chAla jevA mATInA ane pattharanA pipaDA jovAya che. keTalIka vAra paDa vinAnA e pattharo hoya che, tenA parvato paNa banelA hoya che. te paDomAM nAnA prakAranA kaMkAla ( dehanA khAMdhA ) daTAyelA dekhAya che, je pattharanA jevA sakhta hoya che, jene kAsIlanA nAmathI oLakhAvAya che. ema kahevAya che ke-paDanI utpattinA kALe A phA. sIla sajIvana haze. 5Da vinAnA pattharamAM jIvanuM cinha dekhAtuM nathI, te agninA prabhAve lupta thayuM haze, athavA nirjIva haze. ATalAMTika mahAsAgarane uDe taLIyethI nIkaLatA cAkanA patthara jevA padArtha kaMkAlamaya jIva che te ni:saMdeha che. IlAMDanI pazcima taraphanA ATalAMTika mahAsAgarane uMDe taLIyethI mATI kADhI sukavatA sapheda jevI bane che, paNa sukSmadarzaka yaMtrathI tapAsatAM te darIyAI hADapIMjara jevI dekhAya che. khuralanA mApavALI jagyAmAM A sukSmakRti kiTANuM paMjara lAkho samAya che. phAsIla ane hAlanA samudranA jIvamAM sAmyatA che. A paDamAM pakSinA hADapiMjara maLyA che. For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana caDyuM. savAramAM thatI utArUpa zvAsozvAsa dekhAvAthI, temaja varALa vigerenI utpattithI, ane kaTakA thavArUpa kriyAthI pANImAM jIve samajI zakAya che. trIje prakAra e kendriya-tejaskAya che. aMgArA, jALa, bhAThI, ulakApAta, ghasArAne agni ane vijaLI e darekamAM agnikAya ekedriya ja hoya che. temanuM zarIra ati sUkSma hoya che, ane vadhAremAM vadhAre AyuSya traNa ahorAtrinuM che. jema AgIyA kIDA-pataMgIye chavAge prakAzavALe che, manuSyamAM tAva saMbaMdhI aMdaranI garamI jIvaprAge che, paNa nijIva pataMgIyAmAM prakAza ke nirjIva manuSyamAM tAva naja hoya; tema prakAza ane garamInA sadabhAve agnimAM jIva che. agnine deha pariNAme uSNarUpa che, sUryAdinI garamI paNa A masaMgapurvaka che. peTanI jema agna paNa AhutithI vRddhi saMkocavALo thAya che. AhUtinA sarvane pacAve che, ane viSTAcholAne bahAra kADhe che. matalaba ke agnimAM paNa jIve che. cothe prakAra ekendriya-vAyukAya che. zAMta vAyu, zuddha vAyu, guMjArava karatA vAyu, vaMTeLIo, ghana vAyu, pAtaLo vAyu, vageremAM vAukAya ekendriya ja hoya che. temanuM dehamAna jhINuM ane utkRSTa AyuSyamAna 3000 varSa nuM jANavuM. A ja siddhAMjana ke devenI peThe adazyadehI che. kASTa patthara ke paramANumAM rahela agninI jema A venuM zarIra carmacakSuthI dekhAtuM nathI. te cetanavaMta hovAthI pa2nI preraNA vinA paNa carAcarapaNe vate che. vAyukAyanA dehane vikAsa-phelAve ane saMkoca paNa thAya che, je ApaNe kITasanalAITa, prAImasacule AdimAM joI zakIe chIe. pAMca prakAra ekendriya-vanaspatikAya che. kAMdA, aMkura, kuMpaLA, lIla, gAjara, motha, thegI, kuMvAra, guggala, gaLa, tathA jenAM kaNasalAM zira sAMdhAo ane gAMDA vigere guNa For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 24 ) vizva racanA prabaMdha. heya, jemAM tAMtaNuM na hoya, ane jene chedIne pharIthI vAvatAM uge te sAdhAraNa vanaspatikAya kahevAya che. te sukSamadehI ane antarmuhUrtanA utkRSTa AyuSyavALA hoya che. vRkSanAM 5ripakava mULa, lAkaDAM, chAla, patra, phUla ane bIjA pratyeka vana- . spatikAya kahevAya che. te eka hajAra ejanathI adhika utkRSTa dehamAnavALA ane utkRSTa 10000 varSanA AyuSyavALA hoya che. vanaspatikAya jInAM astitvanAM lakSaNe carmacakSuthI ane buddhibaLathI pratyakSapaNe nIce pramANe joI zakAya che- manuSyanI peThe jhADa choDa ane velAmAM paNa kamaLatA tArUNya ane vRddhAvasthA joI zakAya che. hAtha paga Adi avayavothI manuSya pazu Adi vadhe che, temaja aMkurA kaMpaLAM, DAMkhaLI, DALIo vigere avayavothI vRkSa paNa vadhe che. vaLI manuSyanI peThe !ADa, - balI, kamaLa, kumuda,aMbADI, vagere vRkSamAM nidrA tathA jAgRtAvasthA dekhAya che, temaja lobha, harSa, lajajA, bhaya, mithuna, kodha mAna, kapaTa, AhAra ane ogha saMjJAo paNa vRkSamAM dekhAya che. jemake vetArka ke AkaDe lobhavaza thaIne dhanane pitAnA muLathI DhAMkI rAkhe che. meghanA gajeravathI ke zItaLa maMda pavanathI keTalIka vanaspati aMkurAne khIlave che eTale ke harSita thAya che. lajajALu vanaspati manuSyanA hAthathI saMkocAya che, telajA ke bhayavikAra jANa. azoka, bakula, phaNasa, tilaka vigere vRkSa sAlaMkAra navAvanA strInA paganA prahArathI tenA mukhanuM tAMbula nAkhavAthI, tenA sasneha AliMganathI, ane tenA hAvabhAva kaTAkSa yukta svarathI tatkAla phaLa Ape che; kharekhara e maithunasaMjJAne vikAra che. khArekane mATe paNa tevuM che. kekanada manusthAne 5ga lAgavAthI huMkAra dhAraNa kare che, te kaMdhano bhAva jANa. "svarNasiddhi karAvanAra chatAM leke kema duHkhI che?" evA ahaMkArathI rUdravaMtI rUdana kare che, te mAnane vikAra jANache. ghaNuM karIne saghaLI velaDIe potAnAM pAMdaDAMthI vRkSane DhAMkI de che, te mAyAne vikAra jANa. nAgaravela, dADama, pramukhane chANa ke dudhanA dehalA upaje che, te pUrNa thatAM patra phaLa kula mane rasathI vRddhi pAme che. uttama bhUmi pANI ane khAtaranA For Personal & Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana caDyuM. ( 25 ) ciMge vRkSo vadhe che. jhADanAM mULa asAra mATI tyajI khAtaravALI mATI tarapha vadhe che. pratikula saMyoge (pratikula AhAranI jema) ghasAya che, tethI te AhArasaMjJA jANavI. velAo vADa upara caDe che, ane velanI AMkaDI chAyA tarapha jAya che. nabaLA aMkura paNa DhephA ke kaThIna bhAga pheDI bahAra nIkaLe che, te ghasaMjJA jANavI. sUryamukhA sUrya sAmuM jue che te mehavikAra che. jema manuSyanuM zarIra pAMDa uda2vRddhi sajA kSaya AdithI vikArane pAme che, ane snigdha padArtha ke 2sAyaNathI kAMtivALuM thAya che; tema vRkSe paNa uttama khAtara AdinA saMge adhika zobhA dAra bane che. samudranA kamaLa AdinuM dehamAna meTuM jovAya che. mane nuSyanI peThe AyuSya paNa niyata hoya che. A badhAM kAraNene laIne vanaspatimAM caitanya spaSTa samajI zakAya che. ane tethI ja kahyuM che ke jIvaM pazyAmi vRkSANAm acaitanyaM na vidyate / bhAga0 12, 284,17, yAvatsaMjAyate kiMcit sattvaM sthAvarajaMgamam / kSetrakSetrajJa (jaDa-caitanya) saMyogAt tadviddhi bharatarSabha / / (bhagavadgItA a0 13) sarvamidamabhyAttaH "A sarva vanaspatine AtmA vyApI rahelo che"-(chAMdegyanISadu prapAThaka 3) tamasA bahurUpeNa veSTitAH krmhetunaa| aMtaHsaMjJA bhavatyete (drinA sthAvarAH) puravAravAnvitAra manusmRtiH have hAlanA buddhimAna vidvAnanI zodhe tapAsIe te paNa A vAtanI majabuta puravaNu-sAbItI maLI zake che. iMca vijJAnI kavi pitAnA 1828 nA rASTra rAjyamAM lakhe che ke, ApaNI peThe vanaspati paNa sacetana heI amuka saltanatanI rItimAM jovAya che. teo mATI, havA ke pANImAMthI hAIDrojana, okasIjana, nAITrojana vagere pota potAnAM ta karyo che, ane rakatAzaya vagaranI vanaspatio jene bIjA jaMtunI peThe meTuM ke hAjarI na hovA chatAM nIcalI paMktinA jaMtunI peDa vivaradvArA AhAra laI dehamAM pacAve che. vikhyAta sUkSma zaka For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - ( 26 ) vizva racanA prabaMdha. zemAna te tyAM sudhI kahe che ke vanaspati ane jaMturacanAnI goThavaNane pAye ekaja che, bannenA zarIranA kezanI tulanA karatAM samAnatA jovAya che. kayArebAce siddha karI ApyuM che ke, vanaspatimAM paNa ApaNI peThe AkuMcana zakita che, vana spati pitAnA caitanya kaNa vaDe khanija padArtha laI tene patAne lAyaka khanija padArtharUpe pariNumAve che. pro. hakaselI kahe che ke-prANIvizvamAM jhADa halakI jAtinA che ane bhejya che. amuka padArthothI mizrita pANImAM khyAkaTIrIyA jIvAtavALuM pANI nAkhavAthI asaMkhya saMmuchima khyAkaTIrIyA jIvAta tathA ku. IMcavALA bIjA jaMtuo upaje che, je vanaspati hovAnuM mane nAya che. vanaspati okasIjana laI kAbenika esIDa bahAra kADhe che; jyAre tenI lIlI jAti kArbona laI ekisajana bahAra kADhe che. vaLI purUbhuja AdinI peThe eka aMgamAMthI bIjA aMganI utpatti thaI navA jIvanivAsa banavAnI habhedakriyA vanaspatine hoya che. keTalAka dariyAI jatune snAyu hotA nathI. khyAmivA ane rijeSatAne hojarI hotI nathI, temaja keTalIka vanaspatine snAyu, ane hAjarI hotI nathI. jatuo jatuone khAya che, ithAlIma vanaspati kIDAnA zarIrane khAI udarapoSaNa kare che. vanaspatine zvAsa paNa che. - khalI baka vagere varasAdathI hase che, tene rasa leAhI je hoya che, jemAM kharAba khorAkanI asara thatAM tAvaphADA vigere rogo thAya che, ane vaLI davA karavAthI vanaspatine ArAma paNa thaI jAya che. hAIDrosiA, ane nirkasa AsaDa jhADamAM nAkhatAM marI jAya che. aphINa ke kalorophemanI asara paNa vRkSa para jaladI thAya che, tethI acetanatva ane mRtyu pAme che. IzyAlImanI piThe tamAku ane veraMThA paNa kIDAne khAya che, patramAM rasa kADhI temAM jIvajaMtu sapaDAtAM bIDAI jAya che. AmalI, kumuda, kamaLa vagere sUrya ke caMdranA aMdhArA ajavALAne pArakhI zake che. tamAma jhADa, kAlikA, suMdA vagerenA pAMdaDA sUryanA prakAza vinA baMdha thaI jAya che. vaLacaMDAtika jhADanA pAMdaDA dIvase bIDAI jAya che, paNa rAtre ke meghanA aMdhArAmAM khIlelA De che. lIla paNa pANImAM unna thatI vanaspatinI jAti , che te For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana cAlyu. (20) pAsiIka mahAsAgaramAM bahu uge che. keTalAka jI.DA prakAza zakitavALA che. vanacAMDAla jhADanA pAMdaDAM garamImAM nAce che, hAtha ghasI garama karI aDADatAM paNa te nAce che. garama mula kunI vanaspati ThaMDA pradezamAM ucharatI nathI, temaja ThaMDA mulakanI vanaspati garama dezamAM ucharatI nathI, kadAca yaMtrA dvArA ThaMDI garamInA pheraphAro karAya che, tA paNa tene anukULa havA ane pANInA abhAve tene ugADavAmAM niSphaLatA anubhavAya che; kemake hu rAusIsamAM ucharela garama dezanA rApAe surepamAM jevA joie tevA khIlatA nathI. garamInA ya MtrAthI uSNutA purI pADava! chatAM hukA ane rAzananI khAmI rahe che. vaLI AthI evu paNa samajI zakAya che ke- jhADane garama deza puSTikAraka che. ApaNA kherAka hAjarImAM jai zuddha thai puSTiprada leAhI ane che, temaja vanaspatinA khArAka patramAM zuddha thaI puSTikAraka rasa ane che. vanaspatinAM muLIyAM hAjarInu kAma kare che, pharatA rasa lehInI garaja sAre che, ane pAMdaDAM phephasAMnuM sthAna sAcave che. tenAM mULa evAM zaktivALAM hAya che ke game tyAM pANInA sthAnamAM pahAMcI jAya che. eka mAvaLanA mULa pANI mATe 22 vAra (66 phuTa) dura rahela kuvAmAM jaine paDayAM hatAM. vanaspatinI utpatti tapAsIe teA prANInA garbhanuM leAhI-dhAtu. vALuM bhruNa iMDAnA pILA raMganA pravAhI padArtha, ane trIjanA aMkura e traNe eka jAtanA padArtha che. vanaspatimAM khIjAja tunI peThe mathunadhama avyakta che. keTalAka jhADa purUSarUpe, keTalAka strIrUpe, ane keTalAka anne rUpALAM hAya che. ane srI jhADamAM jananazakita eka kule ke khIjA judA judA kula hAya che. zrI jAtine ( gAMDakALA taMtu ) gakasara hAya che, jenI nIce bIjAne utpanna karanArA bIjakeAza hAya che. jhumakAkula mane kRmisAnA phulanA gabha keMsara pharatA hAya che, jyAre ghaNAM tA sthira hAya che. purUSa jAtine parAga kesara ( bhUkIvALA taMtu) thAya che, jenA gakesara sAthenA sa MvegamAM jananazakita che. AvI sthiAMtanA jhaDa TrAnsa ke iTAlImAM adhika pramANumAM che. krensa ane iTAlInA velineriyA tathA spAIra For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) vizva racanA prabaMdha. lisa ropAone samAgama herata karAve tevuM che. te pAe pANImAM uge che, tenA narakulanA ropAo amuka jAtanA jhADapara ThumakI ane jADI DALa para thAya che, ane strIkulanA re pAe tethI judA jhADa para kunI peThe La vIMTAela AMTIvALI pAtaLI lAMbI DALa upara thAya che. phule khuba thatAM nArIkulanI DALane vaLa utarI jAya che, jethI kula pANInI sapATIye Ave che; A vakhate narakula pitAnI DALImAMthI truTI pANInI sapATI para AvI nArIkula pAse jAya che. nArIkulane aDatAMja te phATe che ne tene palana nArI skulamAM paDe che. ke samAgama ! vaLI vAvInerIyA, spAIvAlIsa nAme jalavanaspati kuMvArI hAlatamAMja pANI upara Ave che. eTale paMjAtanA choDane parAga chuTI kuMvArA strIpuSpamAM maLe che ne pAMdaDuM baMdha thaI pANImAM DubI jAya che. vaLI eka sthAne evI hakIkata che ke-taLAvamAM nIpajanArI gAja vanaspatine kulotpatti samaye jpuSpane mRNAla truTI pANI upara tare che, te vakhate strIpu5 turata upara Ave che. te paMpuSpane parAga meLavavA cAre bAju phare che. niSeka kriyA thatAM ja te pANImAM pesI jAya che ane tyAM phaLa pAke che. vanaspatinA mithunane AthI vadhu purA zuM hoI zake ?. atyAre mAMsa khAnArI vanaspationAM seMkaDe nAma ne-- dhAyA che. jeo kIDA, kALIyA ane mAkhIne pakaDI khATa rasamAM seDavIne khAI jAya che A bInAnI zodhamAM tenA svabhAvanuM varNana prathama amerikAnA ubhi vettA kaTase I. sa. 1834 mAM karyuM hatuM, vaLI kAnabIce paNa karyuM hatuM, ane 40 varSa pachI hekare te vAtanI puSTinuM bhASaNa ApyuM hatuM. Akhare DAvIne 15 varSanA prayAsathI mAMsa khAnArI vanaspationI nAmavAra oLakhANa ApI hatI jemAMnI keTalIka nIce mujaba che - * DreserA ( sUryazizira ) IMglAMDa, AsAma, barmA, cheTAnAgapura, hubalI, magara ane vardhamAna Adi deza-pradezamAM For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana caDyuM. A vanaspati thAya che, jenA pAMdaDA bhUmimAM lAgelA rahe che. tene pAMceka Ica uMcA AsamAnI phula thAya che. tenA pAMdaDA para cIkAzavALA seMkaDe nAnA bhAga hoya che. te upara macchara mAkhI AvatAM cIkAzathI lapaTI jAya che, tene pAMdaDAmAMnA madhyabhAga tarapha ghasaDI jAya che. pachI pote jatu upara uMdhA thaI patAne sa tenA para nAkhe che, jethI paMdara vIza mInITamAM mAkhI, macchara vigere marI jAya che, aMte cArathI dasa kalAke pAMdaDA saMkecAI jAya che. vaLI paMdara vaza divase ughaDe che, ane pharI vAra kAMTAmAM no 2sa jamA thAya che. eka pAM. daDAmAM AvI hiMsaka kiyA be vAra thayA pachI te pAMdaDuM kharI jAya che. sUryazizira-mAMsa, kubI, panIra, puSparaja, nakha, vALa vigere harake padArthane pacAve che. vaLI Azcartha che ke te carabI, tela ane javakhAranI jAtanA padArthone mutranI peThe kADhI nAkhe che. DAIvAnIyAnImAM paNa upara pramANe ja hiM sakatA che. tenA vALane jaMtu aDatAM pAMdaDAM bIDAI jaI jatune dAbIne mArI nAkhe che. A vakhate te pAMdaDAne jorathI judA pADIe te paNa turata avAja karI baMdha thaI jAya che. te 38 kalAke ke ATha dasa dIvase ughaDe che. amerikana prakRtitatvavid riTa kahe che ke AvI traNa kiyA thatAM A pAna thAkI jAya che. Alandro-bhAMDA. A mULa vinAnI jaLamAM taratI vanaspati che. te AsTreliyA, yuropa ane hiMdusthAnamAM thAya che. tenA pAMdaDAne cAre tarapha pAMca ke cha kAMTA lAgelA rahe che, ane jeDanI zIrA pAse kezagraMthI hoya che. pAMdaDAmAM pharatuM jata teo kezagraMthIne aDatAM pAMdaDAnA be bhAga baMdha thaI jAya che, ane jIva-jaMtune kezagraMthInA rasa sAthe jIravI dravIbhUta karI pitAnA dehane piSe che. A vanaspatinI zeAdha STinakenane AbhArI che. pIMgI phalA-A vanaspatinA pAMdaDA para kerA graMthivALA kAMTA hoya che. temAM jIva-jaMtu eMTI jatAM pAMdaDA baMdha For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 30 ) vizva racanA prabaMdha. thaI jaMtuone jIravI pitAne piSe che. A pAMdaDAne pharI uvaDatAM covIsa kalAka lAge che. sthAnika vanaspati-(AkuleriA) A goLa maToLa jevA dekhAvanI vanaspati hiMdustAnamAM gaMdA pANIvALA ghaNuM sthAnamAM uge che. tene kathaLI hoya che, jemAM kaI koI bAju nAnA nAnA kAMTA hoya che. A kAMTA aMdaranI vastune bahAra AvavA detA nathI. paNa uMdarIyA ke sprIMganA daravAjAnI peThe bahAranI vastune aMdara javA de che; teja kothaLInA meDhArUpa hoya che. kenabIlI ke macchara temAM pesI jAya che, paNa bahAra na nIkaLI zakavAthI havAnA abhAve mRtyu pAme che, ane tenuM zarIra keTaleka vakhata saDyA pachI te vanaspatinuM poSaNa kare che. bherI-(sArasInIyA) vanaspati uttara amerikAmAM thAya che. tenA ghaNA pAMdaDA bhegA thaI javAthI ghaDA vanaspati je DhAMkaNavALo dekhAva bane che. tenuM DhAMkaNuM niyamita kALe ughaDe che, ane baMdha thAya che. te ughaDatAM kIDI pataMga vagere pANInA leze temAM Ave che, ane te marI jAya che. Akhare bherI paNa gaMdhAI uThe che. ghaDA vanaspati (he punthasa pITara plAnDajha ) sarva vanaspatimAM ghaDA vanaspati bahu mAMsAzI che te pInAMga AsTreliyAmAM thAya che tene mIjAgarA jevuM DhAMkaNu ane mukha AMgaLa sugaMdhI madha hoya che. zudra jatuo madhane khAvA mATe ghaDAmAM pesatAM aMdara vALamAM muMjhAI mare che, ane pIgaLAI jaI ghaDA vanaspatine khorAka thAya che. bahAra pragaNAnA khetajemAM eka nAnuM ane lAMbA vRntathI gherAyelA lAla pAMdaDAvALuM ajAyabI bhareluM jhADa thAya che, tenA pAtA (pAMdaDAM) mAM madha jevA dekhAvane cIkaNe rasa hoya che. mAkhIo cUMTI jatAM vRte vAMkA vaLIne thoDIvAramAM tene cusI nAkhe che. mAlAkAjhAMjhi--A vanaspati baMgALanA taLAvamAM najare paDe che. kIDIo sahelAIthI pesI zake tevI tenA pAMdaDAmAM naLIo hoya che. kIDIe temAM pesI pAchI nahIM nIkaLI za For Personal & Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana cothuM. ( 3 ) kavAthI nAza pAme che. pIcArajhADane cIkaNuM padArthavALA vAsaNanA AkAranA patro hoya che. kIDA temAM gayA pachI pAchA nIkaLI zakatA nathI. temAM ghaNuM tINu kAMTA ane DhAMkaNu hovAthI kIDAonI bahAra nIkaLavAnI keze niSphaLa javAthI nisteja banI nAza pAme che. pheMcI kahe che ke-khAMsI choDa dhuLathI cIDAya che, ane te dhULa uDADatAM eka gesane cheDe che; jyAre te AbAda udharasa khAya che. aMgrejo kahe che ke-vRkSe lakhI zake che eka amerIkana jhADa potAnI vaDavAI vaDe karIne potAnI pAse amuka hadamAM Avela manuSya ke Dhorane kheMcIne mArI nAMkhe che, A kuratAnuM daSTAMta che. elaziMga nAme amerIkana vanaspati kIDIonA sahavAsa vinA sukAI jAya che, A viyeganuM du:kha sucave che. (saMbhave che.) sevALa e vanaspatinI jAta che traNa kALe traNa raMga levAvALA phulenA jhADe che. mAtra sAMjeja sugaMdhI banatuM trikoNa kRti phula thAya che. (vi. 80 thI 82) Ate hAlanA pAMdaDAnA chIdramAMthI pANI jhare che. vaLI TIhATI pIsa nAme eka jhADa thAya che; je savAre zveta, bapore lAla, ane rAtre AsamAnI bane che; te parathI samayanI khabara paDe che. (vi. 85) jAzagaTe parvatanA ajAyabI jhADanA pAMdane vALanA gucchA che. tenuM pazu ke manuSya para vicitra pariNAma Ave che. AkIkAnA amuka jAtanA jhADanAM bI pANImAM nAMkhI ukALavAthI mAkhaNa rUpa bane che. cha hajAra varSathI junA mIsara khaMDIcaranA kule jaLamAM nAkhatAMja khIlatA thAya che ajAyaba vanapati -madrAsanA aMtratapura jIllAnuM khajurInuM jhADa madhyarAtrIthI nIce paDavA mAMDe che, bapora pahelAM tadana suI jAya che, ane pachI ubhuM thavA mAMDe che. madhyarAtrI pahelAM tadRna TaTTAra thaI jAya che. loko tenI mAnatA karavA lAgyA che. bozAlazekhane tyAM paNa AvI ja jAtanuM khArekanuM jhADa hatuM. kaDI khAte sadumAtA sAme junA pIpaLAmAM huu hue avAja tha ya che. jenA sAme ajJAna mAnyatA zarU thayela che(jaina, 21, 26) For Personal & Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 3ra vizva racanA prabaMdha. dakSiNe mahArASTramAM avAthatIrU nagarathI nava gAu dUra, kurUkIpurI gAmamAM taLAva kAMThe eka jhADa che, tenI nIcenuM pANuM ane patranA sevanathI harakeIriga nAbuda thAya che. amerikAnA nIvADI prAMtamAM cha-sAta phUTa uMcuM ane traNa hAtha pahoLuM eka DokI vRkSa che, te ati tejathI prakAze che. tenI rozanI eka mAIla durathI dekhAya che. tenA tejathI sukSma jhINA akSaro vAMcI zakAya che. Ane zuM ka9pavRkSa haze? eka evuM jhADa che ke jenA kula sukAtAM jhAMjharanI garaja sAre che, kharekhara zabda kare che. nIlAcAranA siddha bakula vRkSanA pAMdaDA tvacA sAthe lAgI rahelA che. vRndAvanamAM zeThanA gharamAM ane rAmezvara devanA maMdiramAM garUDa staMbha (senAnA tADa) che. AvI ja rIte rUpAnA tADa ugyAnuM saMbhaLAya che. madrAsanA kAMcipuranA sadAphI AbAne cAra dizAnI cAra zAkhAomAM, khATI, gaLI, tIkhI ane kaDavI kerIo thAya che. A AMbe prathama haMmezAM ekeka kerI ApatA hate. pAlItANunA masANu pAse be mAthAvALA be khajurInA vRkSe che. AvI ja sthitinI khajurI bIjeya kAMka paNa che, ema pravAsI patramAM jAhera thayela che. nyujhIlAMDamAM eka jhADanA kulamAM guMda jevo padArtha thAya che, tene pakSI khAvA jatAM eMTI jAya che. hiMdustAnanA belaDa bArAseTamAM zAla zekhane tyAM khArekanuM vRkSa rAtre traNa vAge paDI jAya che, ane sAMje ubhuM thAya che. AphrikAmAM eka vanaspati evI che ke jemAM mAkhIo cUMTI jAya che jenadarzanamAM pApagamana vanaspati mATe lakhyuM che tenI tapAsa kare (tapAsa karavI joIe) ( dhavaMtarI vividha vijJAna 14/1) baMgALI zodhake pattharamAM ane vanaspatimAM cetanyanI zodha karI che. pANI mATI vagerenA sagamAMthI judA judA. jhADa potapotAne pathya padArtha zodhI laIne puSTa bane che. keTalAka kulo maryAditapaNeja sugaMdhI ye che. keTalAka vRkSe niyamita paNe. rAve che. mi. epha. DevIne kahe che ke rIsAmaNane svapna paNa. AvatAM haze, kAraNa ke te ekadama jAge che ane pAchI uMghI For Personal & Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana cothuM. ( 33 ) jAya che. amerIkana prakhyAta DokaTara helI ke jeNe "dhI eka rIjIna eka lAIka" nAme graMtha lakhyuM che, temAM te DosIra vanaspati cheDa viSe lakhe che ke, tenA pAMdaDA para kaI jaMtu. besatAM tenA choDanA kAMTA aMdaranI pAsa vALI jatune pakaDI laI cusIne pheMkI de che, te kura choDa mAMsAhArI che. tenA jevuM bIju zuM ? DAyomIyamasakIThulA 2 cInasanuM mAkhIe pakaDavAnuM zura yaMtra nAmanuM jhADa paNa che. A bIjI jAtanuM jhADa nAnA jIva-jaMtunuM ja bhakSaNa karatuM jaNAya che. keTalAka jaMtuo A vanaspatine anukuLa AvatAM nathI, tethI jyAre tene kAMI evu khAvAmAM Ave che tyAre tene ApaNu apacAnI peThe vikAra thatA jaNAya che! vaLI A presara kahe che ke A vanaspatiomAM mATe phera gatine mAnavAmAM Ave che, paNa te vAstavika nathI. vanaspatinI sacetanatA mATe uparanI vAta bahuja jeravALI che. DareTa nAmanA choDanI DALI upara goLa daDA jevA AkAra baMdhAyelA hoya che, tenA uparanA bhAgamAM paDade hoya che, je para janAvara besatAM paDado aMdara dabAI jatune aMdara pilANamAM nAkhI paDado potAnI jagyAe Ave che, A pramANe A vanaspati chaLakapaTavALI-kAvatrAMbAja che! keca phalAI (mAkhI pakaDanAra) cheDa para suMdara je rasa patharAI rahele hoya che. jatu phasAtAM te dhIre dhIre jatanuM bhakSaNa karavA mAMDe che. sIrA choDathI be iMca jeTale cheTe uMcI mAkhI TAMgIe te te thoDIvAramAM potAnA pAMdaDAnA kAMTA te tarapha uMcA karIne tene potAnA paMjAmAM sapaDAve che. vaLI eka jAtane evo che? che ke je potAnA madhanA phalane cUsavA Avela mAkhIonI suMDhane pitAnA jhINA taMtuothI pakaDI le che, te marI jA tyAM sudhI pakaDI rAkhe che (samAcaka pu. 19, aMka 7, 1914 julAI,) upara pramANe Adhunika zodhakonA anubhavamAM AveluM che. have tenA AyuSya ane dehamAna tarapha lakSya doDAvIe. 300 varSathI ropelI bedhisatvanI zAkhA siMhaladvIpamAM vikhyAta che. ghaNAja junA kALanuM rAyaNanuM jhADa zatruMjaya upara vidyamAna che. prayAga pAse bheMyarAnA vaDanI paNa teja sthiti nIhALAya che, ke je 1500 varSa hovAnuM kahevAya che, tene mATe brAhmaNe. For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ { 4 ) vizva racanA prabaMdha, evI kiMvadantI calAvI che ke mukuMda brahmacArI A vaDa nIce marI samrATu akabara thayuM hatuM te tathA gayAne satAvaDa, vRndAvanane zRMgAravaDa, vaMzIvaDa, ane amRtavaDa, gavardhanane dadhipatra vaDa, kadamba pAsenuM kadama vRkSa, zAlagrAma, dvArakAne pIpaLo, vyAsanuM baTukavRkSa ane buddhanuM mahAbodhi zivadharmanI daMtakathAnA AdhAre teja sthitivALA prAcIna nIhALAya che. suratamAM paMDaLI piLamAM 500 varSanA dastAvejamAM noMdhAyeluM eTale ke dastAvejanA kALa pahelAnuM vaDanuM jhADa che. ijIptanI mamaImAMthI be hajAra varSanA nIkaLelA bI vAvyAthI uge che. yunAiTeDa sTeTanA kelIphenIyAmAM kulera pragaNanA jaMgalamAM eka mULamAM 108 phuTa gherAvALuM, ane 12 phuTanI uMcAIe 76 phuTa gherAvAvALuM bAla jhADa che (satya/varSa 2 pRSTha 320 pachI) khajurI 300 thI 400 varSanI hoya che. jerUselamamAM lIlA jhADa 800 varSanA che. pacAsa phuTa gherAvALuM cesaneTa jhADa hajAra varSanuM che. 5000 varSathI junA paNa jhADA maLI zake che (vizva/83 thI 85) jahAMgIra lakhe che ke dADama 40 telA, sapharajana 29 telA, ane tarabuca 33 zera sudhInA thAya che. vaLI jahAMgIra nAmAmAM 18 gaja pahoLuM, 12 geja thaDa sadhI uMcuM, 203 gaja lAMbI zAkhAvALuM, bhUmimAM maLelI jaTAvALuM jhADa che, jenI chabI jahAMgIre potAnA pustakamAM cItrAvI che. eka lAIma 700 varSathI junuM che eka lAIma 815 varSanuM che. kenTamAM barAbane sthAne eka jhADa 2880 varSanuM che. balInanA ajAyaba gharamAM sIkIbIyA vRkSane eka taNe 1360 sAlathI june che. A sTrelIyAmAM yukilisa jhADa 100 phiTa uMcuM che. uttara amerIkAmAM sIbIyA 300 phITa uMcu che. caThIne vele 3000 phITanI uMcAI sudhI himAlayamAM evAmAM Ave che. bAvaLa 5000 phITa, gorakha AMbalI 5000 For Personal & Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana cothuM. ( 35 / varSathI vadhAre aMdagIvALI vAMsa 150 phITa, dividivi 2000 jhITa, ane nALIyerI 3000 phITanI maLe che te 70 thI 80 varSa sudhI phaLe che. vaDa 70 thI 100 phITa uMcA, kabIravaDa nIce 5-7 hajAra mANase pharI zake che AMdhranI khINamAM 1782 mAM ugela vaDakara phITa gherAvALe 340 moTA thaDavALe ane vIza hajAra mANasa rahI zake te che; chatAM hajI vadheja jAya che. keLa 15 jhITa, khajurI 40 phITa, zeraDI 12 phITa, AMbalI 80 phITa, sAga 4200 phITa, ane nerosITIva jhADa 300 phITanuM thAya che. vesTaiDajha beTanA eka jhADanI chAlanA thara judA karyo 3-4 kITa jALI kapaDuM nIkaLe che. gInImAM tepanA geLA nAmanuM jhADa che, jenuM phula hoTuM thAya che, te kuTatAM tepanA goLA je zabda thAya che. A jhADa 60 phITa uMcuM thAya che. pavanane lIdhe kaMpavAthI sITI jevuM lAgatuM nyubIyA jhADa jevA lAyaka che. baramAnA amarApura zaheramAM bIe TI Ara epha jhADa 2170 varSanuM junuM che. phI vIpa Ina beTamAM nava kuTanuM kula maLyuM che. eka hajAra jana uMDA samudronA kamaLe paNa teTalI ja uMcAInA hoya che. keTalAka jhADa evA maLyA che ke jene vyAsa 14 thI 29 phuTa ane AyuSya 1000 thI 4000 varSanuM kahI zakAya che. jarmanI krIsa varganA bagArDanamAM vakarele gulAba 120 phuTane che. kaleInA dariyAI bAgamAM 80 phuTa uce, 15 phuTa pahoLA ane dara varSe 50 hajAra phula Apate gulAbane cheDa che. A pramANe upara kahI gayela sarva jIvone ekendriya kahevAya che. arthAt te jIne mAtra zarIra hoya che, ane sAthe zvAse zvAsa, AyuSya ane kAyabaLa hoya che. te jIve ghaNaja sUma ane thira hoya che. mAtra vAyu ane agnine svabhAva gatirUpa che. A pAMce ekendrinA sUkSma ane bAdara (sthala) For Personal & Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 36 ) vizva racanA prabaMdha. be bheda che. sUkSmadehI cakSuthI joI zakAtA nathI, jyAre bAdara zarIravALA ekenidro cakSune pratyakSa che. sUkSama jAtithI tamAma pilANa bhareluM che. vartamAna vaijJAnike paNa zedhathI jaNAve che ke-nAnAmAM nAnAM thesasa nAmanA jatu seyanA agra bhAga upara 1 lAkha vinA garadIe khuzAlIthI besI zake che. amuka saM gathI jIve kAmaNika ane tejasa zarIra laI cAlyA jAya che-marI jAya che, eTale bAkI pugale ja che. A prakAramAM purUSa varga ane strIvarganI jAti hotI nathI. A ekendriya nAme prathama prakAranuM svarUpa saMkSepathI tamene kahyuM che, te barAbara lakSyamAM rAkho. magajane bhAra paDe te zAMti laIne paNa buddhibaLathI magajamAM ThasAvI daDhatApUrvaka AgaLa vadhe. 1 brahmasUtra adhyAya 3 pAda 1 sUtra 1 tadantarapratipattau raMhati saMparizvaktaH prazranirUpaNAbhyAm / jIvaH karaNAnAm-indriyANAmavasAde-maraNasamaye dehAntarapatipattau dehabIbhUtamUkSmaH saMparizvaktaH-saMveSTito raMhati- . gacchati ityavagantavyaM praznanirUpaNAbhyAm // ( tAMDavazrutau gautamanaiminiyapraznaprativacanam ) ( zaMkarAcArya caritra pAnuM 34 ) For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana pAMcamuM. Aje prakAra beIdriya-zakha, kaDI, jaLa, aLasIyAM, lALIyA, lAkaDAnA kIDA, karamIyA, purA, chIpa, peTamAM thatA , dvidalanA saMyegathI utpanna thatA jI; te darekane zarIra ane jIbha ema be iMdriya hoya che, tethI te beIdriya kahevAya che. teo hAle che, cAle che, khAya che, ane pIve che. beIdriyanI utpatti svAbhAvika rIte emane emaja thAya che. temanuM moTAmAM moTuM che temAMnA keTalAekanuM ) kada bAra jananuM ane AyuSya bAra varSanuM hoya che. A jAti bArIka zvAse zvAsa le che. vali purANamAM joIe te kIDanI upatti Adino nIce pramANe adhikAra maLe che-- samiyA mASamudgebhyaH, phalebhyazcaiva jantakaH / jAyante kRmayo viprAH, kASThebhyo ghuNakAdayaH / tathA zukravikArebhyaH, pUtikAH prabhavanti ca / trIjo prakAra trikriya che. jene zarIra, jIbha ane nAka 1 prANI varNanamAM kahe che ke - chIpa ane zaMkhalA jIvonA ghara ( deha ) che. temaja keDIye, helaka, massala, piTala, kekala, vinTa, laTApa, darAI gokaLagAya; vigere judI judI jAtanA jaMtu che. mepuzA ane darIyAI tAre e jaLajaMtu che, enTara ane Ama-- bA nAme paNa sukSma jaMtu che, For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 38 ) vizva racanA prabaMdha. hoya che tene loke triiMdriya kahe che. te ja hAle-cAle che, khAya che, suMghe che; vigere kriyAo kare che. A jIvene ghaNuM karIne cAra uparAMta che ke tethI vadhAre paga hoya che, ane mukhanA bane paDakhe be vALa hoya che. A jIvanI utpattinuM sthAna svajAtinI viNA vigere che. temAMnA keTalAkanuM utkRSTa zarI2 3 gAunuM ane AyuSya 49 dIvasanuM hoya che. triIdriya jIvomAMthI keTalAMka nAme nIce pramANe che- 1kAnakhajurA mAkaDa, ju, kIDI, udhaI, keDA, iyala, ghImela, sAvA, gI 1 dakSiNa amerikAmAM eka kAnakhajuro eka phaTathI vadhAre lAMbo ane 1 iMca pahoLe hato. (prANIvarNana ). tenAja prama mAM dareka trindriyo ( indriye ) nuM paNa kada ane AyuSya meTuM hoya che. 2. A vikala IndriyavALA-be traNa ke cAra IdiyavALA 18 tamAM paNa avyakata samajaNanA Abehuba duSTAnto maLI zake che, tathA Azcaryajanaka mAhitI maLI zake che. je paikInI keTalIka nIce mujaba che - kIDI-pitAnI jAtine turataja oLakhI zake che. kIDImAM navAba ane gulAmaDIne paricaya thAya che, paNa teo bIlakula kAMI sAMbhaLI zakatI nathI. kIDIo kAvIsa kIDAne sArA sthAne patra AdithI poSe che, je kIDIone ja dudha Ape che, ane kIDIe tenuM dudha AnaMdathI pIve che. DAvina te mahenatamAM niSphaLa gayo hato. udhaie paNa pitAnA rAphaDAmAM mahela, eraDA, bhaMDAra, mArga, pUla ane bAlarakSAsthAna vigerenI banAvaTa kare che, tema te atizaya kaThaNa hoya che. temanA mahenatu, lazakarI ane mAnavALI; ema traNa bheda che; je mAMhelI mahenatuM udhaI karatAM lazkarI udaIe 15 gaNI meTI eTale ? burala jevaDI hoya che. ane te karatAM mAnItI rANInI jAti moTI thAya che. rANI garbhAvasthAmAM ( saMmukiMmautpatti karavA mATe ) 1500 ke 2000 gaNI maTI thAya che. eka jaNe gaNanA karI hatI ke udhaI sATha paLamAM 80000 prasava kare che. tenA IMDAne lAkaDAnA hAlamAM laI jaI dAsIe tenuM pAlana kare che. kevI che dha ! For Personal & Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedanapAMcamuM ( 8 ). goDA, gadheyAM, vijhAnA kIDA, chANanA kIDA, dhaneDA, kuMthuA, mAmaNamuMDA vigere vigere. cethe prakAra caturiMdriya che.-vIMchI, bagAI,bhamarA, bhamarI, tIDa, dareka jAtanI mAkhIo, DAMsa, maccha2, kaMsArI khaDamAkaDI, karoLI A pataMga vigere ne zarI2 jIbha nAka ane AMkha e cAra iMdriya hovAthI caurindriya kahevAya che teo mAMsparza pArakhavAnI, khAvAnI, suMghavAnI-vAsa jANavAnI, ane jevAnI e cAra zakitao che. eka vidvAna jaNAve che ke sUma. dazakathI DAMsane batrIza dAMta dekhAya che. sUkSmadarzaka yaMtrathI mAkhI nI AMkha, cAMcaDanA jaDabAM, mAchalIne dAMta, ble mAkhInI jIbha ane karoLIyAne jherI dAMta, gokaLagAya ane helane dAMta paNa dekhAya che. A sarva ne mAtra kAna hotA nathI. eTale ke 1 bhamarA-bhamarInI jAtamAM IDA, kITaka, guTI ane bhramara ema cAra parAvartanathI taiyAra thAya che. tenI strI iMDA mukI (evI jAtane zarIrane mela-rasa kADhI) turata mRtyu pAme che. sarajana lelakana pALelo bhamaro tenI sAthe haLI gayo hato, je zarIra para hAtha pheravavA deto hato, ane khAvAnuM letAM Darato na hato. - 2 mAkhI-mATe mI. eDAmase nirUpyuM che ke tenI AMkhamAM pataMganI AMkha jevA 1400 kAca jevAya che. madhamAkhIe potAnA madhapuDAmAM AvelI gokaLagAyane eka jAtanA kulane rasa copaDI mArI nAkhe che, A agamacetI tene mATe AzcaryakAraka che. A jAtimAM rANI ane gulAmaNunA bheda che, madhamAkhIo prANAte paNa dehanA roma toDI iMDAne rakSe che. 3 karoLIAne ATha Akhe che, te sthira che. 4 pataMga-pataMganI najara tIvra hoya che. tene ekeka bAjI kAcanA dekhAvavALI ghaNI AMkhe che. nikRSTa jAtinA pataMga kIDA vigere dareka jIvo sahaja jJAnarUpI saMskArathI baccAnuM pAlana vigere kare che. keTalAka jIvo evA svabhAvavALA che ke teone aDatAM marelAnI jema luccAI kare che. For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 4 ) vizva racanA prabaMdha. tapa vigerenI asara temanA para thatI nathI Adhunika zodhako " karacalAne AMkha ane nAka che, paNa kAna nathI" ema jaNAve che, e satya saMbhavatuM. nathI ghaNuM karIne A jaMtuone che ke ATha paga hoya che. moDhA para zIMgaDAnI jema vAMkA vALa hoya che. A jI svajAtinA jIvonI lALa ke maLanA sparza vigerethI utpanna thAya che, temAMnA keTalAekanuM AyuSya cha mA sanuM ane dehamAna cAra gAunuM hoya che. upara kahelA traNe prakAranA cha vikeleMdriya che, eTale temane mana saMbaMdhI kArya hetuM nathI, pUrvAparanI vicAraNA hatI nathI teo bAdara agni vajIne bAkI dareka ekendriya jIvonA AdhAre paNa ghaNuM jIve hAlatA-cAlatA uDatA rahelA hoya che. sUkSmadarzaka yaMtranA AdhAre eka pANInA TIpAmAM paNa 36450 jI pratyakSa jevAya che. te ja jaLanA nathI; paraMtu apakAyanA AdhAre rahelA che; te badhAne vikasendriyamAM ja samAveza thAya che. temaja Adhunika vidvAne paNa sUkSamadarzaka yaMtrathI ghaNu sUkSma jatuo juve che. teo jaNAve che ke " eka vALamAM 4000 jatuo samAI zake tevA sakSama jaMtuo che." TIkITa 52 TalyA kaTerIA jaMtuo 250000000 rahI zake che. Do. e. rIca ema kahe che ke eka ratala cerI Ta para 12000000 jaMtuo, eka ratala kALI drAkha para 11000000 jaMtuo, ane eka ratala lIlI drAkha para 8000000 jaMtuo samAI zake che. vaLI eka vidvAna kahe che ke-dubInathI evA jINuM jatuo dekhAya che ke eka seyanA agra bhAga para 9 koDano samAveza thaI zake che. A sarve sUma jatuo paNa vikalendriya jANavA. te jIvonI strI-purUSanA saMgathI utpatti thatI nathI. vahi purANamAM kahyuM che ke-mAnuSaNanA malirghA mavati , tathA manusmRtimAM kahyuM che ke 10 04? svedaja daMzamazakaM, yUkAmakSikamatkuNam / uSmaNazcopajAyante, yaccAnyatkiMcidIdRzam // 1 // A jananazakitane saMmuchima evA sArthaka nAmathI _eALakhAvAya che. tevAne pratyakSa AdhAra tapAsIzuM te prANunA For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana pAMcamuM. ( 41 ) [ 6 patti zAstramAM paNa vyavaspeda, parabheda ane aMDaja e traNa utpattinA niyame dekhADyA che te saMmuiima kriyAne phuTa rIte puravAra karI Ape che. enIAnI utpatti mATe tenAja nAgalA thAya che. ghaMTAkITakanuM ekAda aMga vadhI tevuM ja TAkITaka juduM paDe che. hedro ane ekiTajhinune paNa upatti niyama teve che. sTAgazanA paNa aMge aMge saMmurDoima ridhati che. mAchalA, pataMgIA paNa naramAdAnA saMbaMdha vinAnAM hoya che. epIbIyana deDakAnuM nara-mAdAnuM vIrya jaLamAM De che, ane IMDA rUpe bane che. eka jatunA bedImAM 45 hajAra jatu thAya che; tathA jhADanI zAkhAmAMnI kaLInI jema kITANunA dehamAMthI tenAM bayAM utpanna thAya che. athavA zarIranA kaTakA thaI dareka khaMDe aMDe judA judA jIva utpanna thAya che. marelA dehamAMthI paNa navA kiTANu utpanna thAya che. AnA udAharaNa tarIke I. sa. 1740 mAM yuropIyana TembalIye jAhera karyuM che ke jhADa tathA velanI kalamanI peThe purUbhuja kITane kApI game teTalA kakaDA kare to paNa dareka kakaDA vadhI navA purUbhuja thAya che, ane darekamAM turataja saMpUrNa aMga utpanna thAya che. mAthA vinAnA bhAgamAM mAthuM ane puccha vinAnA bhAgamAMja puccha Ave che. tenA zarIramAM svAbhAvika gumaDAM thAya che, te vadhatAM vadhatAM be divasamAM saMpUrNAvayavI banI kharI paDe che, ane te gumaDAM navA purUbhujarUpI bane che. paraMtu A kharI paDavA pahelAM ja te bIjA purUbhujamAM trIjo purUbhuja ane trIjAnA dehamAM (avyakta ) cothe purUbhuja paNa jovAmAM Ave che. spaMja (vAdaLI) mAM ghaNu jatu hoya che. teo mIThA pANImAM vanaspatinI peThe AhAra tye che. valavakasa pAMDArAInI praTArkasa nAmanI vana- ! patio gatizIla che, jyAre saMjayalipta ane pravAla jhADanI piThe sthira che. jethI spaMja jhADa che ke nahIM te zaMkAspada che, paNa tenI utpatti upara pramANe ja che. 1 mI. jeTasana kahe che ke-enIbA AhAra laI piTane saMkecI vacamAMthI kaTakA kare che, ane be thatAM ane jIvavALA hoya che A rItane saMmumi ukSatti kahevAya. For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42 ) vizva racanA prabaMdha. spaMjanI peThe vanaspati ke jaMtunI zaMkA karAvanAra khyAkaTIrIyA paNa che. amuka padArthothI mizrita pANImAM bAkaTIrIyA jIvAtavALuM pANInuM eka TIpuM nAkhatAM asaMkhyAtA khyAkaTIrIyA ubharAya che, ane sAthe 30 IMca kadanA bIjA jaMtuo paNa thAya che. vAtapuSNa, gulAbI, nAraMgI vigere aneka raMganA phulone maLatA jIvaDAM che, tene kApI kakaDA karIe to paNa maratAM nathI, pratyeka kakaDAnuM navuM prANI thAya che. te badhA saMmuchima udAharaNe jANavA. te manuSyakSetramAM ja hoya che. prANIzAtre A jAtine traNa lAkha gaNI che, paNa upattinA pheraphAre te cha lAkha jIvayoni che te satya che. pAMcamo prakAra paMcendriya-paMcendriya jIne avaya purA hoya che. temane zarIra, jIbha, nAka, AMkha ane kAna e pAMca Indriyo hovAthI paMcandriya kahevAya che paMcendriya ne 1 saMmurNima sthiti mATe pravAsI-vaizAkha, pAnA pa8 mAM nIce pramANe lekha che ke . kakhana puruSa kakhana strI zukti vA jhonuka jakhana janma grahaNa kare, takhana tAhArA puruSa thAke, kiMtu kichu dinapare tAharA strIte pariNata haya. zuktira jovane ei parivartana je mAtra eka bAra haya tAho nahe-plAimAuthera sAmudrika jIva viSayaka parIkSAgAre dekhA giyA che, je 27 dinera madhye ekTijhinuka dazalakSa saMtAnera jananI haiyA AbAda puruSe pariNata haiyA che, (zrI narendra caMdra marA ! ) A parivartanathI paNa murNima sthiti che. AthI vizeSa udAharaNa yuM hoI zake? vijJAnamAM sara nArAyaNa hemacaMdra kahe che ke-sIyAne cena prANI ane nIvaDaMga vanaspatinA kakaDA karIe to te dareka prANI ugavArUpa bane che. A paNa saMmumipaNAnI vizichatA che. Da0 kayu kahe che ke -mAdA tarIke janma pAmatuM eka jaMtu pAchaLathI nara tarIkenAM kAma paNa karI zake che eTale A vagamAM nara-mAdAno bhedaja nathI. (jaina ). For Personal & Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana pAMcamu . ( 43 ) ghaNuM karIne e cAra ke ATha page hoya che. mukhya rIte pace ndriya dave cAra haptAmAM vahecAyela che. 1 leA hato--akAkAza citramAM adheAbhAgamAM sAta rAjaleAkamAM nArakInAM je sAta sthAneA kahyAM che, temAM utpanna thatA jIvAne nArakInA jIve kaDe che. temanuM moTAmAM meTu AyuSya 33 sAgaropamanuM che, ane dehumAna utsedhAMgule 500 dhanuSyanuM haiya che. A jIve nArakImAM ja utpanna thAya che. 2 jo hato--(1) pADAnI jevA meTAmaccha, zIzumAra, dareka raMganA mAchalA, kAcamA, ( puchaDIyeA kAca ke ) sIvra, sku jevA dAMtavALeA nAnhela, TApIDA mAchalAM, taravAranI peThe paMdara phuTa lAMbA jaDabAvALA sADIza, khaDaga maccha, uDatI mAchalI, aSTapadI, valayAkAra vaI bAkI pRthvI para je je vastue che tenI jevA pANInA siMha, hAthI, dheDA, Dukkara, purUSa ItyAdi dareka prakAranA mAchalAMe samudramAM hoya che. atyAre paNa perIyeAdhyAtmasa mAnuM e page cAlanArUM che ema vAMcI zakIye chIe. A darekanA paMcendriyamAM samAveza thAya che. temanAM dehamAna bahuja meTA pagu hAya che caDhanevAlI mAchalI, vIkhelI mAchalI, AphrIkA dakSiNu amerIkA ane hiMdustAna pAse pAsIphika tathA ATalAMTIkamAM thatI vidyuta mAchalI, jhagamaga thavAvALI mAchalI, uDavAvALI mAchalI, guphAvAsI mAchalI, vigeremAM keTalIka vicitratAo jovAya che. sIla mAchalI gAyAne dhAvI jAya che. nAvhela ane khaDaga maccha vahu ne gAmaDAM pADe che. aSTapadIne zarIrathI cha gaNuA moTA 8 hAtha ane 240 cusakanaLIye che. sIpIyAtane paNa hAtha ane naLIyeA che. tenI kethaLInI kALA raMganI sAvasA zAhI ane che. jalacara siranAma spATa ( jala upara rahenArI ) mAchalIne AMkhanA upalA bhAga sthalacara jevA che, ke je mAMkhanA bhAga pANInI bahAra upara rahe che; ane nIcaleA bhAga jalacara jevA che, ke je bhAga pANImAM DhaMkAeleA rahe che. eTale tenI mAMkhathI pANImAM ane pANI bahAra jovAnI ema e zaktie che. vaDhAMka ane vATIyAnI mAchalIe paNa eka mAjI kIca For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizva racanA prabaMdha. hamAM suI rahe che, jethI tene bIjI taraphanA paDakhe be AMkhe hoya che te dvArA dekhe che. samudranI mAchalIo pANInA judA judA staromAM nivAsa kare che, je maryAdAne bIlakula oLaMgatI nathI. pANInI sapATIthI nIce paNa mAIla pANImAM rahenArI mAchalI upara Ave che te tenA phephasAM phATI jAya che, ane sapATIthI savA mAIla nIce pANImAM meTA mAthAvALI mAchalI rahe che, je nIce jatAM guMgaLAIne marI jAya che. A pramANe mAchalInA paNa stare hoya che. - (2) cAra page cAlanArA gAya, bheMsa, bakare, gheTA vigere; peTe cAlanArA sapa, ajagara vigere; ane hAthe cAlanArA uMdara, garoLI, khIsakelI, kAkIDA, ghe, sAMDhA, noLIyo, chachuMdara, jalanoLIye, 2kuna, glaTTana, vIjala, seala, mATena, sTeTa, amIna, palakeTa, kaMka, mIkasa, kasturIyAM- bIlADAM, uDatI khIsakelI vigere bhUcara tIrthaMca pacaMdriya jANavA. kalArIyA salAjerA jamInanAM mAchalAM vagerene paNa AmAM ja samAveza thAya che. temAnA garbhanuM ja vadhAremAM vadhAre dehamAna cha gAunuM hoya che, ane utkRSTa AyuSyamAna sAmAnya rIte manuSyanA cAlatA AyuSyanA amuka hisseja hoya che. hAthI, ane siMhanuM AyuSya manuSyanA AyuSya jeTaluM hoya che. ane ghe DAnuM AyuSya manuSyanA AyuSyathI che bhAge; gAya bheMsa gadheDAnuM 5 bhAge; bakarI, gADara, zIyALanuM bhAge; ane kuta 1 ghaDo vigere eka khurIvALA ane nahi vAgoLanArA prANIo che. uMTa, pADe, gAya, roja, sAbara, varAha ane haraNa vagere be khurIvALA tathA vargoLanArA prANIo che. hAthI, geDe vigere gaMDIpadA che. siMha, vAgha, zIyALa, bIlADA, kutare, sasale, nAra, jarakha, lekaDI, zIhAsa, tarasa ane gharadIo vigere nakhavALA prANIo che. AzIviSa, daSTivi, tva4iSa, lALaviSa, zvAsaviSa, kRSNa" vigere phaNAvALA sarpanI jAtio che. maMDalI vigere aphaNAvALA sarpanI jAtio che. dareka jAtanA sarSa ane ajagara vigere urapArasarpa (peTe cAlanArA) che. For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana pAMcamu. ( 45 ) rAnuM bhAge hAya che. laMDanamAM veblInanA pradarzanamAM brena marIthI maLelA e maLada che, jemAMnA eka nAnAmAM nAnA che. jenI uMcAi 3 prITa ane vajana 3 huMveTa che. tathA chIe meTAmAM mATeA che, jenI uMmara cAra varSanI, uMcAi 6 pITa, mare vajana 15 Tana che. (3)rUMvATInI pAMkhavALA haMsa, pepaTa, cakalA, mAra, kAgaDA, kalahuMsa, maga, tetara, kapi jala, pArevA, hAlA, TukaDA, ghuvaDa, kAyala, samaLI, mAja, gIdha, garUDa, cakare, cIkharI, mATina, sva nu lIlamapakSI, matsaraMga, bulabula, cASa, rena, lakkaDakhAdIyu, agnivaNI pakSI, bataka, peTrola ane AlbaTrAma che. cAmaDInI pAMkhavALA cAmAcIDIyA, vaDavAgula, vAgeAla, jaleAsa, bhAraDa, jalavAyasa, vAnpAyarajAti vagere; tathA bIDela pAMkhavALA, ke ughADI pAMkhavALA samasta pakSIvarga khecara 5cendriya jIvA che. vaLI prANIzAstramAM vividha pakSIonA madhikAra nIce pramANe che. , nyujhIlAMDa ke mAsTrelIyAnA kivi pakSIAne pAMkha hAtI nathI, pIMchA hAya che hAnAlanuM kukaDA jAtanuM pakSI uDI zakatuM nathI. havaI eTamAM pakSIone svaraja nathI. peguina pakSImAM cAlavAnI ke taravAnI zakti che, te uDatuM nathI, tenI mAtA eka iMDu muke che. kagluM pakSI mahAgativALu che. hiMdustAnI darajI pakSo aMguThA jevaDuM che, te sApa ke vAMdarAthI potAnA bacAva bahu yuktithI kare che. peTrola pakSI cIkaNu hAya che. hiMdI mahAsAgaranA pakSIe mAgIyA kIDAothI mALAmAM ajavALuM rAkhe che. sa MdezAnA kabutara mInITe 121 vAra uDe che, je kalAke 540 mAila, ane keTalAka 636 mAila gativALA che. rAjahaMsanuM AyuSya 200, kAkApaTanuM 100, huMsanuM ane kabutaranu` AyuSya 16 varSanu hAya che. sIyAne cena 1 eka jIrNa patramAM nIce mujaba lakhela chepAMcame Are AyuSya vicAra. 80, hAthinA Ayu varSa 120, manuSyanuM Ayu varSa 120, sarapane Ayu varSa 120, kAgaDAnuM Ayu varSa 100, haMsanuM Ayu varSa 100, sahune Ayu varSa 100, kacchapane ANu va 100, macchane Ayu For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 4 ) vizva racanA prama dha. prANI ane nIvaDuMga vanaspatinA TukaDA karIe tA dareka prANI ugavA rUpa bane che. kamalapuccha dIrgha puccha vela A dareka jAtanA tIrthaMcA ghaNAM moTAM paNa thAya che. lIMr jAtinA vAMdarA uDe che. kasturIyA khaLada ane bIsana e bhUmicara che. kagarU, AveAsama, khAMdIkuTa ane jabrAvane baccA rakSaNa karanArI kAthanI hAya che. sAMja vartamAna patramAM ,, eka vAra hAla manuSya AnaMdathI sui zake evA 28 iMca jADA iMDAnA aDadhIyA maLI mAvyA che, teA te jAtanA pakSIo keTalA mATA haze ? " evA lekha hatA. atyAre paNa 25 Tana magaramacchanA pIMjarA maLI zake che. temaja eka traNa phuTa gherAvALA 66 ratalanA deDakA che, tenA kharA dehamAnane nahIM jANanAra tene rAkSasI kadanA kahI khelAve che. sADatrIza ITa lAMkhA sApa maikasIkeAmAM che, rUmI sIpAiAe 120 phuTa lAMkhI sApanI kAMcaLI rAma mAkalI hatI. AmadrAsa darIyAi pakSI hAine manuSyanA kaTTo duzmana che, te varSa 100, azvane varSa 32 athavA 48, vAdhane varSa 64, garadhabanA varSe 24, chAlinA varSa 18, zvAnaneA varSa 12 athavA 18, hiraNanA varSe 24, bilADAneA varSa 12, zyAnA varSa 17, suAne varSa 13, geDAne varSa 20, sArasane va 50, krAMcanA varSa 60, bagalAnA varSa 60, uMdaranA varSa 2, sisalAne varSa 18, vAgulane varSa 50, seharaneA varSa 50, vinA varSe 50, papiyAneA varSa 30, unA varSAM 25, bheMsanA varSa 25, gAyanA va 25, gheTAne va 26, gidha varSa 100, gilAI 1, bruka varSe 50, kAkIDA varSoM 1, jekAM mAsa 3, kasAra mAsa 3, 5 iti paMcame AreArA AyuSya vicAra. " bhASA mUla pramANe rAkhela che. ] . t sava jaMtu 16000 jAtanA che. pakSIo 8000 matanA che, tIyecA ( cAgA ) 8000 tatanA che, sarpanI jAta 700 che. (prANIzAstra ) lavaMDara veTaranA suvAsathI siha vAdha vaza thAya che. keTalAka uMdara, meDhA, pApaTa ane gAya vigere evA che ke je pANI pIdhA vagara paNa jIvI zake che, sekhIrIyAnA uMdara cepagA ane traNA nAnA hAya che. For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana pAMcamuM. ( 47 ) eka ghaTake pAMcazera bhAra gaLI jAya che. roDanara pakSI be kuTa lAMbu, 80 iMca lAMbA pagavALuM, mahAgativALuM ane sApe mAranAra thAya che. sarvathI ghaNuM uDanAra pakSI kAMDara athavA kelIphanI cAnuM ghuDa che, tenI pAMkhanI aNIthI bIjI pAMkhanI aNI sudhInI laMbAI 10 phuTa che, tenI jAta nAbuda thavA AvI che. hAthe cAlanAra sADhe traNa phuTa lAMbe hoya che je kIDIene bahu nAza kare che, tene baMgAlI bhASAmAM cyAMgelIna nAmathI saMbodhAya che. eka pradarzanamAM bahuja lAMbA kAnavALuM sasaluM mukAyuM che. AlamamAM eka jAtanI mAchalIne puMchaDIethI saLagAvyA pachI battInuM kAma purUM kare che. battimAcha ( heligyAna) nuM tela carabInI piThe jAmI jAya che. nyU sAutha velsamAM ke osTreliyAmAM doDha phuTa lAMbA ne TUMkA vALanI puMchaDIvALA evA vicitra prANI che kejene bacAM dhavarAvavAnA AcaLa hoya che, ne sukhe cAMca hoya che. kelIphAranIyAmAM darIyA sapATIthI 3000 phITa uMcA mAuMTa bAlaDInA pahADa uparathI ekaTIza IcanA vyAsavALuM ane 100 ratalanA vajanavALuM kAcabAnuM hADapIMjara maLI AvyuM che, te cAra hajAra varSa uparanuM kahevAnuM manAya che. jenA mATe kahevAya che ke-jamInane uchALe AvI pAcho pAsijhIka mahAsAgarane kinAre banatAM A kAcabe maraNa pA ye haze. lapasatAM rahelA baraphanI sAthe te ahIM Avyo haze tevuM anumAna thAya che. haMgarImAM eka meDakanuM hADapIMjara maLyuM che, jenuM nAma levIrIna Dona rAkhyuM che. te jAtinA deDakA bhUtakALamAM bahu haze. tenI bane AMkhenI vaccenA A DAmAM 18 iMcanuM aMtara hatuM, tenI khoparI 312 ratala pramANa hatI, ane sarve hADapIMjaranuM vajana 1860 ratala (Azare eka Tana ) hatuM. vaLI bhAratanA 29 mA adhyAmAM 11 jana lAMbo ane cha yojana uMce hAthI, tathA 10 . ane 3 cejana uMce kAcabo hovAnuM '' che vaLI che. thIoDara kukanI bhUstaravidyA jaNAve For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 ) vizva nA prabaMdha. che ke eka uDa nI garoLI (cha ) nI 27 phUTa lAMbI pAMkho hatI. mIlanamAM pakaDAyela eka sApa cAra IMcanA moDhAvALe, dA phITanA peTavALa, 20 IMdha jADe, 9 phuTa lAMbA ane aDhAra maNa bhAravALe ho. uMTa nAka dvArA traNa mAIla dUranuM taLAva jANI zake che. amerikAnuM eka jAtanuM pakSI bIjA pakSI avAjanI barAbara nakala kare che. kutarI. bIlADI, ane ghaDAne paNa na AvavAnuM bane che. eka kAMkare madArInA hAllAM mAMthI dahIM khAI bakarInA mukha upara dahIM cepayAnI lugAI karI hatI. zIkArI kutarAMe be pakSIne eka sAthe levAne azakta hiovAthI ekeka mArI vArApharatI laI jAya che. amerikAnuM kaLa pakSI pitAnA mALAne caLakatA keDA keDI AdithI zAbhAve che. sasalAM pitAnA vALathI baccAMnI zayatAThave che. eka vaDedarAnI buddhizALI gAya tarasI thatAM naLa pAse namAvI, ane naLanI Thesane mAthathI dabAvI pANI kADhIne pItI hatI ecasTananI necarala hIraTarI sAyaTInA sabhya mI. Telavela jaNAve che ke-2bIna cakalI 68 kIDA, kAgaDo potAnA vajanathI bamaNuM kIDA, ane bAja pa00 makara eka dIvasamAM AI gaye hato. laMDananA eka madArIe hael ( Ila ) jalasapane e keLavyA che ke te madArInA kahevA sAthe 4 : C vigere AkRtio tathA zikSakanI nAmavAra AkRtio svazIrathI kare che. te manuSyanI gIradImAM uzkera hatuM tathA bhaya -pAmate hate. vaLI keTalAka gheDa e potAnA AMTA gaNe che, tathA raMTanA baLade paNa AMTA thayAne turata samaje che. ebaphelaDa nagaranA gheDa zikSaka hera ke ghoDAne aMkagaNita zIkhavela che, te kharI ThekIne saravALA, bAdabAkI, guNAkAra, bhAgAkAra, daDhamAjaka, ane orakuTanI mAhitI Ape che. ku. tarAM bIlADAM ane udaro cakSuno upaga karyA vinA kAna nAka ane mukhanA vALathI kAma karI zake che. patIyAlAmAM eka nAnI gAya aMgArA khAIne rahe che, paNa je tenI sAme ThaMDA kolasA mUkavAmAM Ave te tene khAtI nathI. AvA pratyakSa purAvAthI For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana pAMcamu . ( 4 ) paNa temanuM AyuSyamAna dehamAna ane buddhinI pradhAnatA mahAna kalpI zakAya che. te jIvA strI-purUSanA sa McAgathI garbhamAM uM tpanna thatA haiAvAthI gaja hAya che, tathA saMmumi paNa hAya che. samucchimanI utpatti mAtA-pitAnI apekSA vinA hAya che. jemake deDakAM mAchalAM vagere vRSTi thatAM turaMta utpanna thAya che. temanuM cUrNa pANImAM nAkhavAthI paNa turataja tai upaje che. temaja dareka tiya cAnI janakriyA thAya che. ma vAtanI puSTi ApatAM vacanA vahnipurANamA paNa che kesammeTanA gapi vizeyA vrukSopacyunantavaH| A dareka jAtanA tiya cA mRtyukSetramAMja janme che, vase che ane mare che. 3 jo haptA -ekama, dazaka, zataka ema egaNatrIzamI Avela saMkhyAmAM rahela ApaNe pacendriya manuSya tarIke ALakhAie chIe. mA dareka manuSyA jyAM vase che e manuSyakSetranA adhikAra mAgaLa kahIzuM. mAtra atyAre dRzyamAna manuSyA 140 karADa che. manuSyanuM dehamAna vadhAremAM vadhAre hAya te 3 gAuttu, ane AyuSya traNa patyeApamanuM hAya che. eka 139 1nA vRddha purUSa nirAgI dazA bhAgave che. sana 1922 nA vastipatrakamAM laMDanamAMja 15 mAseA 100 varSathI adhika umaranA nIkaLyA hatA, tathA sAiberIyAnA-Kazahioff nAme 26 varSanA purUSa phruTa ane 3 IMca uMcA che. tenA paganI lakhAI nava iMca, chAtInI paheALAi 56 iMca, tathA tenA zarIranA bhAra 5 maNu ane ra6 zera che. vaLI evuM jaNAyuM che ke eka cAda varSanA bALakanA bhAra sAta-mATha macchu che. sane 1850nI sAlamAM mArU pAsenI bhUmi khAdatAM rAkSasI kudanA manuSyanA hADa nIkaLyA che. tenAM jhaDamAM mANasanA paga jeTalA lAMkhA hatA, tenI khAparImAM eka muzala (48 zera ) ghauM mAI zakatA hatA, tenA ekeka dAMtanA bhAra pANA mA sa hatA. kIngeAlAsa nAmanA mANasa 1pA phuTa uMcA hatA, tenA khabhAnI cADAi dasa phruTa hatI. sAralA~ menanA vakhatamAM pheTIkasa 28 phuTa uMcA hatA. lAhAra pAse valaTAha gAmanA OsIha zIkha 100 maNanA mejo upADI zakatA hatA, ane lAhAra pAse cagrA gAmanA risIMhujI e maNanI mAgarI upADI zakatA hatA. peTalAdamAM rAmajI hIrajI nAme kazukhI n For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50 ) vizva racanA prabaMdha. 114 varSanI umare mRtyu pAmyA hatA, tene navA dAMta AvyA hatA, je taMdurasta hate. te chevaTa sudhI khetaramAM kAmakAja mATe jate hate. manmatha snAyaranA brIjavIna gAmamAM mIsIsa esasIoneDa nAmanI garIba strI 117 varSanI hevA chatAM dareka kAmamAM huzIyAra ane taMdurasta hatI. bulhara che spaTananA mI. jenuM zarIra 44 varSanI umare 476 2talanuM hatuM. sArI rIte hAlavuM cAlavuM tathA cha kalAka uMghavuM te tene sahaja hatuM. 1 ajAyaba nidrA-philosophikala TrAMjhekSana nAmanA pustakamAM kahyuM che ke lADamAM TIbarI gAmane sAcuela kilaTana nAme pacIsa varSano yuvaka tA-16-2-1684 dine suto, tene jagADavA ghaNI mahenata karI, paNa vyartha gaI ane eka mahinA pachI pitAnI meLAe uThI pitAnA dhaMdhAmAM joDAI gayo. paNa tene tA4-4-16 86 sudhI nIdA AvI nahIM. paNa Aja dine vaLI sute ane uMdhI gaye, tene jagADavA mATe bothanA Do0 mI. mIse raktavAhinI naLI kApI lAsTara mAyu, bIjA aneka upacAro kyA, keTalAka khAvAnA padArtho tenA mukhamAM nAkhyA jemAMnA keTalAka padA ne kiMlaTana khAI gaye; paNa nidrA te jevI hatI tevIja rahI. aMte sattara aThavADIyA pachI tA-7 8-1646 e uThyA, tathA kapaDAM paherI khetaramAM kAma karavA gayo. tyAra pachI trIjI vAra tA- 17-3-1687 mAM sUto. Do. olivare AvI tapAsyuM to nADI barAbara cAlatI hatI. jagADavA ghaNA prayatno karyA paNa niSphaLatA maLI. eka DokaTare to 14 AMsa leAhI kADhayuM, paNa kilanTane cuM-cAM kAMIja na karyuM. vaLI sapTembaranI Akhare eka mANasane laIne De. elivara tene jovA gaye, teNe eka TAMkaNI ghAMcI, jethI te mAtra navembaranI 18 mIe thoDoka jA, pitAnI mA sAthe cAra zabdo be, pachI sute je jAnyuArImAM uThI dhaMdhe vaLage. cI vaidya blAnceTa sane 1864mAM nIdrAbhakata mATe lakhe che -eka bAI 20-4-1862 mAM sutI hatI, ane 1863nA mAcaMmAM uThI hatI. sTe vidvAne soLamAM sekAnA vIlIyama drAMsale kuMbhAranI camatkArI vAta lakhI che. te jaNAve che ke A kuMbhAranI uMdha cauda divasa ane paMdara rAtrie purI thatI hatI. khuda IMglAMDane rAjA sane 1546 mAM A kuMbhAranI nidA jevA gayo hato. For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana pAMcamuM. ( 11 ) phrAnsavIra nepolIyana bonApArTane jenAra eka naravIra arabastAnamAM che, je 70 me varSe para hatA, hAlamAM tene bIjI strI che, ne potAnI umara 140 varSanI che. hAla rUzIyAmAM 205 varSane Dese che. kAzmIrane eka copadAra 7 phITa uce hate. nepolIyana ane sIkaMdaranuM dehamAna meTuM hatuM. mahArAjA pratApasiMhajInuM paNa zarIra moTuM hatuM. A mApa paNa paDatA samayanA jANavA. manuSyanI utpatti ane nAza manuSyakSetramAM ja thAya che. 4 haste de -bhuvanapati, vyaMtara, tiSI, ane vaimAnika e cAra prakAranA devo che. temane paNa pAMca iMdriyo hoya che. janma maraNa vagere kiyA manuSyanI jema hoya che, paNa mAtapitAnI apekSA vinAnI hoya che. mAtra temAM deha saMbaMdhI sukha ghaNuM hoya che. deva tarIke utpanna thanAra 10 hajAra varSa te ja che, ane utkRSTAyuSya anuttara vimAnanI apekSAe 33 sAgaropamanuM hoya che. dehamAna 1 thI sAta hAthanuM hoya che. A pramANe nArakI, tiryaMca, manuSya ane devatA e cAra hasAthI paMcaMdriyane adhikAra jANoA pramANe che huM dravya paNa jagatamAM che. A cha dravyathI sAtamuM dravya che ja nahIM. have bATalA jJAnathI samajI zakAya che ke kAryanA kattA prekSake jIveja che. jI kayAM kyAM che? kartA kaNa kaNa thaI zake che ? te kAma pudgalomAMthI karavAnuM che. tamArA prazna che ke jagata kayAre banyuM ? tenA uttaranA sAdhano kAMIka taiyAra thayA. banAvavAnA adhikArIne jemAMthI banAvI zakAya te pagalonuM savarUpa samajAyAthI AgaLa vadhavuM ThIka sahela paDaze. svIDana varganI eka bAjue 30 varSanI nIdrA kheMcI hatI. yunAITeDa sTeTanI rahevAsI TApu vAsinI eka dasa varSanI myulAmIra nAmanI kanyA ajaba zakita dharAve che, tenI AMkhamAM hInoTijhama ke jAdu nathI, paNa rejha 1 kiraNa che, jene lIdhe te nakkaranI ArapAra joI zake che. A paNa manuSya jAtinI ajAyabI to kharI ! 1 jIvAnuM pAMca Indriya ane dasa prANanA abhAve mRtyu thAya che. siddhanA jIvone te eke Indriya hotI nathI, paNa bhAva prANa hoya che. zarIranA abhAve siddhone kartA, katA, khAtApItA, janmanArA ke maranArA kAMI na ghaTAvI zakAya. For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana che huM have pRthvI kyAM che, zenI para rahelI che te samajI laIye. pRthvI e pudgalene eka jaMgI jaththA che. ane pudagale-deza pradeze maLavAthI A pRthvI banelI che. vaLI te svayameva sthira che. prazna-pRthvI te sAta gatithI phare che, te pharatI pRthvIne sthira kema mAnI zakAya ? uttara-A prazna paNa ThIka che. kAraNa ke huM nAnuM hatuM tyAre mAro magaja eja vicArene AdhIna hatA. jagatamAM ghaNuM manuSyane eja vicAra dekhIzuM, temAM temane doSa nathI, paNa bAlyasaMskArathI temanI ajJAnatAthIja A bhUle thavA pAmI che.. paNa mArA gurUnA kahevAthI ane mahAna graMthane tapAsavAthI mArI bhUbhramaNa saMbaMdhe thatI bhUla meM sudhArI che. asatya para, vizvAsa lAvanAra sarala hRdaye satyanA vizvAsu baneja, AvI kathanI hovAthI huM tamane vizvAsapUrvaka kahuM chuM ke, pRthvI pharatI nathI; paNa sthira che. dareka pratiSThita prAcIna grantha to pRthvIne sthira ja kahe che, ane sUrya phare che tema jaNAve che. jIe vedanuM pramANu-gaveda a0 1, a0 3, 10. 6, svarNamaya rathamAM besI vizvaprakAzI sUrya Ave che, te urdhvadezayukta mArga, urdhvamArga tathA pravaNa mArganA 1 pRthvI phare che te bhula. For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana cha. ( 53 } bhedathI gamanAgamana kare che, ane yajanakAraka dezamAM zvetAthI Ave che. tra. a2, a. 1, 5, sUthe di gativina.... ekonaSaSTyadhikapaMcasahasra 5059 yojanAni meruM prAda kSiNyena paribhrAmyati. . a. 2, 50 5, a. 2, varatI gari hai te thavAthi-vAvA ane pRthvI, amara acala che. buhara kahe che ke-jenonI vidyA gharanI che, tenA graMtha 2200, 2400, varSa pUrvanA che. temAMne tiSane pATha e prAcIna tiSane namuna che ( guja0 13/40-41 ) temAM paNa pRthvIne sthira kahela che. juo pavitra pustaka bAIbala--mAtthI," 2-9 tAre IsunA janmasthAne gaye. ( A mAnyatA khagoLavidyAthI alaga jaI paDe che ) sabhAzikSaka" 14 peTI jAya che ne peTI Ave che, paNa pRthvI kAyama che. sUrya Athame che ne uge che. gIta. 10, 5" teNe acala pRthvIne pAyo nAMkhyA. "gIta. 109, 90 pRthvI sthira che, " ahesuyA 10, 12, 14." mAM sUryane sthira rahevAnuM pharamAna che. (cAlatA sUryane sthira thavA hukama kare che.). kurAnanI bIjI surAmAM kahyuM che ke-pachI teNe AkAza upara sattA phelAvI. pachI (pRthvI banAvyA pachI) teNe sAta AkAze banAvyA (29) tenI kerazImAM AkAza ane pRthvIno samAveza thAya che (254) - I. sa. pUrve 200 varSa hIpArakasa pRthvIne sthira kahete hate. kepIrase I. sa. 16 mI sadImAM TelImInenA matane cheTe TharAvyuM, te graMtha tenA mRtyu pachI bahAra Avya, nahiM te tene paNa geleliyenI mAphaka sajA thAta. te - banenI vacamAM IkabrAhie mata calAvyuM hatuM ke pRthvI sthira che, sUrya caMdra phare che, ane bIjA graha sUryanI AsapAsa phare che. hAlamAM "pRthvI sthira che ne chakeNI che " evI For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54 ) vizva racanA prabaMdha. mAnyatA eka vidvAne sane 1919 mAM jAhera karI che. atha noTa agloba pustakanA kartA amerIkana vidvAna pRthvIne sthira ane capaTI mAne che. prazna -je ke prathamanI evI mAnyatA hatI ke pRthvI sthira che. I. sa. pUrve 500 varSa pahelAM thayela grIka dezIya paMDita pIyAgorasane A pravI vigere graho sUryamALAmAM phare che evI mAhitI thaI, tyAra pachI AryabhaTTane paNa te khabara hatI, paNa keIe tenI darakAra na karI. paNa TelImI gati mApavA mahenata karI. tathA 300 varSa pahelAM prazIyAnA kepanikasa ( kApInsa ) khagoLavettAe grahanA cheTApaNAnA varga dekhADI pIyAgerasanA vicArane puSTi ApI. gAlIlIye dubInanI zodha karI, krame sara ejhAka nyuTane dAkhalA dalIlathI te vAtanI sAbItI karI ApIne sUryamALAne vRttAMta sAce che ema jaNAvyuM. nyuTana susthiratA ane samatvane samajyA hatuM, paNa vicitra grahagati tathA mAnane naheAte saMmo . pachInA saMzodhakoe varNalekhayaMtrathI grahonAM kada vigere mApyAM. A sUryamALAmAM pRthvI tene graha che, te potAnI AsapAsa ane kendrAbhisAriNuM-kendrAbhigAminI gati vaDe sUryanI AsapAsa e prakAre pazcimathI pUrva bhaNuM phare che, tema bIjA graho paNa pharatA manAya che. grahanI AsapAsa upagraho paNa karyA ja kare che. A darekanI gati siddha karavA pRthvInI be gatie mAnavI paDe che, ane te sArI rIte samajI zakAya che, tethI pRthvI sthira che ema mAnI ja kema zakAya ? uttara-Ane uttara judA judA hissAmAM ApavAthI tame samajI zakaze. je prathama pRthvI phare che te DuMgara, zikhara, ghara, hATa ane ApaNe sarve pRthvIthI chuTA paDI jaIe, pramANu sahastrImAM brahmagupta kahe che ke-AvartanamurthAta na vAnita murabrUyAra vAsmAta? vaLI zrIpati paNa kahe che ke - bhUgolavegajanitena samIraNena prAsAdabhUdharazirAMsyapi saMpateyuH paNa te kAMI paDI jatuM hoya ema ApaNe joI zakatA nathI, ane svAbhAvika rIte paNa pRthvI sthira dekhAya che. pRthvI pharatI mAnatAM upalI vastunuM judA paDavuM saMbhave. For Personal & Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana karyuM. prazna-pRthvInI evI kaIka AkarSaNa zakitane lIdhe daraka vastuo pR vI pratye kheMcAIne rahe che, te pachI mahela vigere zenA paDeja ? uttara-je pRtrImAM evI ArSaNa zakita hota te brahmAzuta ane zrIpatine upalA pramaneja na tha ta, mATe pRthvImAM e guNaja nathI. vaLI patthara vigere bhUminI sAthe cIkAzathIja vaLagI rahe che. kadAca pRthvInuM AkarSaNa mAnIye te bhukaMpa AdithI zikharo vagere paDI jAya che te naja banata, mATe te dareka pRthvIne cIkAzathI greTelA che, paNa temAM pRthvInuM AkarSaNa mAnavuM te beThuM che. gaMbhIra paNa kahe che ke "bhUkaMpe phATe truTe, kema na te pharatAya; mATe zikharAdi paDe, capalapANe vRtatAya che 1" sthirabhAve TakI rahe te mATe bhUmi sthira che. prazna-parvatAdine pRthvInA aMga dhArI tamArA kahevA pramANe kadAca mAnI laIye, paNa AkAzamaMthI paDatI vastu te pRthvI para ja paDe che, tethI pRthvImAM je AkarSaNa zakti hoyaja nahi te uparathI vastu kyAMne kayAMya paDe. - uttara-ethI pRthvIne kheMcavAne svabhAva na kahevAya, paNa vastumAM je bhArepaNuM che tene laIne ja vastu nIce paDe che. pANInA chAMTA pherAM vigere pitAnA bhArathIja nIce paDe che. prazna-te paNa pRthvInA AkarSaNathI nIce paDe che, te bhA2thI kema paDayAM manAya ? uttara-eka taraphathI kahevAya che ke- 1 pANIne uMce laI javuM ane nIce lAvavuM e vAtAvaraNanuM kAma che. 2 bIjI rIta tapAsIe te bApabhavanamAM sUryanI uSNatAne mukhya mAnI che. 3 ne tame jaNAve che te tenAthI paNa juduM paDe che. te A apathya AhAra ane davAnI jema paraspara virUddha kathanamAM sAcuM kema manAya? A te tamArA mAnavA pramANe tamArIja hAni dekhAya che, jethI kaMI saMbaMdha maLatuM nathI, tethI A vAta apramANa che. rAjakeTavALA premacaMda karamacaMda potAnI bhU 1 AkarSaNa traNa prakAranA che-1 Gravitation gurutvAkarSaNa, cahesism 2494 molecalarattraction 2014. 3 affnticty Attrattion Hallitupil. For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( pa6 ) vizva racanA prabaMdha. taLavidyAmAM lakhe che ke pANI-phera potAnA gurUtvabhArane lIdheja nIce paDe che. prazna--tene mATe pramANu zuM ? uttara-bhagavatIjI zataka 1 uddeza 9 mAM TIkAkAra kahe "tatra nizanAni gurulauSTho'dhogamanAt , laghu ma UrdhvagamanAt, gurulaghurvAyustiyaggamanAt, aguruladhvAkAzastatsvabhAvaH // ' arthAta-bhAre evA pANa patthara vagere nIce jAya che. bhAre vastu nIce paDatAM pRthvI tene dharI rAkhe che, ane vastuo paNa Teke na hovA chatAM sthira pRthvI para sthira rahe che. dhumADA vagere haLavA padArtho AkAzamAM uce jAya che. vaLI vAyu vAdaLa ane jayotiSIe tIrtho jAya che, ane AkAza pitAnA svabhAvamAM ja rahe che. te pRthvI pharatI nathI, paNa ApaNe sUrya caMdra graha nakSatre vigerene pUrvathI pazcima tarapha jatAM joIe chIe teja teonI vAstavika gati che. prazna-pRthvI kheMce che, ema mAnavAmAM kayAM virodha Ave che ? uttara-bhAre padArthone nIce paDavAne svabhAva che. jema tenI vacamAM koI vastu rAkhIye te te bhAre padArthane pitAnI 52 dharI rAkhe che, tema pRthvI paNa paDatA padArthanI gati aTakAvavAne AdhAra rUpa che. juo-eka so hAthane ku karI vacamAM tetrIza tetrIza hAthane cheTe be jALI bAMdhIe. ane -jALInA madhyamAM kapaDAM rAkhI kapaDAMne saLagAvIe te kapaDAMnI rAkha tyAMne tyAM paDI raheze ne dhumADe AkAzamAM sIdhe cAlyo jaze. kadAca tIcchI gativALe pavana hoya to tene kheMcI jAya te svAbhAvika che, paNa mULa rIte te purvema aAmanA e niyame sIdhe sIdhe uMce javAne have dareka vastu pratye pRthvInI AkarSaNazakita mAnIye te dhumADAne uMce javA de 1 vAyumAM tIrya gatine svabhAva che [ bhAskarAcAryane siddhAMtaziromaNi ] For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana karyuM. ( 7 ) - khare? vaLI pANImAM tela ke ghI nAkhatAM ghI ke tela upara rahe che, pANI nIce rahe che. pANImAM game tevuM bhAre lAkaDuM nAkhe. to paNa te pANI upara rahe che, ke jenI upara makAna, pUla, ghara ke vADI bAMdhavAmAM Ave che. AkarSaNa siddhAMtamAM A pheraphAra kema banI zake che ?. mATe AkarSaNa e eka kalapanApATha che. praznadhumADA jevI alpa rajakaNavALI vastune pRthvI pitAnI tarapha ochA jorathI kheMce che, paNa jemAM vadhAre rajakaNe hoya tene pRthvI potAnI pratye vadhAre jorathI kheMcavAnI, e AkarSaNa niyama che, tethI dhumADAne uMce javA de che. uttara-kadAca ema mAnIye te paNa virodha te rahela che. kAraNa ke pahelAM vastramAM je bhAra hatuM te karatAM banyA pachI, temAM che bhAra paNa rahetuM nathI, ane dhumADAmAM vadhAre 2jakache rahe che. te tamArA kathana pramANe te rAkha AkAzamAM cAlI javI joIe, ane dhumADe pRthvI tarapha kheMcAvA joIye, paNa tema banatuM nathI. ulaTA rAkhanA rajakaNe a95 rahevA chatAM- haLavA hovA chatAM, jALInA chidromAMthI kuvAmAM nIce paDe che, paNa dhumADe te pRthvInA madhyabiMdu tarapha jato nathI. vaLI varALa rUpa dhumADAne ugAmI svabhAva hovAthI baluna jevI bhAre vastune paNa uMce kheMcI jAya che. prazna-balunanuM urdhvagAmIpaNuM vAyuthI che, paNa temAM varALa dekhAtI nathI. balunamAM vA hoya che paNa varALa na hoya. uttara-prathama te baluna AdinA vAyune tApa vaDe pAnataLo varALarUpa banAvatA hatA tyAre baluna uDI zakatuM hatuM, pachI rAba pANI, gaMdhaka ane telanA saMge navI varALanI. zodha karI, je dhumADA svarUpa hovA chatAM tenI hAiDrojana vAyu mAtra evI saMjJA rAkhavAmAM AvI che. e hAIDrojananA baLathI baluna uDADI zakAya che. hAIDrojana kADhI nAkhatAM adhegAmI svabhAvathI baluna nIce AvI paDe che. pramANu sahastrIkAra paNa pANInI varALane urdhvagAmI jaNAve che, te vAyuthI. paNa halakI che, tene vAyu na kahevAya. tethI dhumADA ugamanA For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 18 ) vizva racanA prabaMdha. svabhAvavALe che, ane dareka bhAre vastune nIce paDavAne svabhAva che. prina-tame dhumADAne udarvagAmI kahe che ane vAyune trAMsI gativALe jaNAve che, paNa te sAcuM kema manAya ? kAraNa ke-pRthvInI gati mAnanAra kahe che ke, pRthvI dhIutAvaLA vAyu sAthe eka miniTamAM sattara mAIla jAjerI phare che, chatAM vAyunA dhasArAthI mULa vegamAM vRddhi thatI nathI. vAyu spazadithI jaNAya che, ane pRthvIthI 4550 mAIla uce sudhI pRthvI sAthe rahe che. uttara-tame kahela mApa jeTaluM uMco vAyu hoya tevuM kAMI che ja nahIM. vaLI prathvI sAthe vAyu pharate jANe che. kadAca tema hoya te davA vagere ekaja dizAmAM pharake, bIjI dizAmAM pharakeja nahIM. vAyu paNa eka ta2phanoja vAya. vaLI vaTALIye, vAvAjoDuM, zIyALu pavana vagere vAyunI utpatti thAyaja nahIM; ane maMda, madhyama, ke utAvaLe vAyu paNa na hoya. vaLI vAyuzAstrI jaNAve che ke vadhAremAM vadhAre vAyunI gati eka minITamAM beja mAilanI hoya che, te pachI pRthvI eka minITamAM potAnI dharI para sattara mAIla ane sUryanI AsapAsa hajAra mAIla phare che tenI sAthe vAyune vega paNa teTaleja manAtAM A kema saMbhaveja ? tathA jema pharapharIyuM ke paMkhAne calAvatAM-halAvatAM temAMthI na vA utpanna thAya che tema pRthvInI be gatithI eka tarapheNano navI DhaMgano vicitra vAyu utpanna thave joIe; ane dhIra, maMda, zIta, uSNa ne dizedizInA vAyunA pheraphAra na ja thavA joIe. A vAtano khulAsAmAM zrIpati paNa evI zaMkA ubhI kare che ke mAnaniten samIraNena ketvAdayo'pyaparadiggatayaH sadA syuH se pramANe thavuM joIe, paNa tema nathI banatuM. pRthvI pharatI nathI, tethI vAyu game te dizAne vAya che. prana-vaTeLIye jema dhULane uMce laI jAya che tema vAyu paNa pRthvInuM AkarSaNa teDI dhumADA ke varALane uMce laI. jAya che, ema kema na manAya ? For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana cha, ( 5 ) uttara-- vAyu dArika pariNAme che, tenuM vaikriyapaNAnuM rUpa vaTALIyA che. te vaTALIyA dhuLa ke dhumADAne uMce laI jAya che, paNa dArika vAyu tA dhuLa ke dhumADAne uMce lai jaI na zake, chatAM dhumADA uMce jAya che, mATe dhumADAne uMce javAnA svabhAva che. vaLI vAdaLAM, megha, garjanA, uDatA pakSI, trAMsA pATIyA para rAkhela patthara, uMce TakAvela vastu ane phkela vastu pRthvI para kheMcAyA dekhAtAja nathI, te pRthvIthI judA dekhAya che. mAtra pakSI vigere te pRthvI para AvavA dhAre tyAreja ane te paNa trAMsI gatithIja Ave che, paNa pRthvI kAMi kheMcatI nathI, tethI pRthvImAM AkarSaNa zakti nathIja. prazna -vAtAvaraNa pRthvI sAthe kre che, tethI pakSI paNa temAM gurUtvAkaSa Nu ane TakI zake che. uttara--pRthvI sAthe vAyu ktA nathI ema siddha karI cukyA chIe, te pachI temAM pakSInI gita mAnI gurUtvAkarSaNa kahevuM e teA haThaja kahevAya. pRthvI para vastu paDe che e bhArane lIdheja paDe che. kadAca pRthvInu' meTuM chidra hAya tA bhAre vastu temAM seAMsaravaTa nIce cAlI jAya che, e gurUtvanu dhAgAmIpaNuMja che. vaLI gurUtvAkarSaNu mAnIye te pakSIye pRthvIthI uDe che te DIja kema zake ? mATe gurUtvAkaSa Nu pRthvImAM cheja nahi prazna--pRthvI vadhAre rajakaNAvALI vastune khece che, paNa ApaNe pakSI vagere sajIva hAvAthI tenA ( pRthvInA ) AkaSa NubaLane teADIne hAlIye-cAlIye chIe, ane khIjI vastune uMcInIcI karIe chIe. uttara--mahA! pRthvInuM AkarSaNa mAnanArAnA kahevA pramANe pRthvInuM AkaSa Nu mahAna che, tenI pAse ApaNI zakti keTalI gaNAya ? ane tenA maLane teADIye e tA aneja kema ? jema eka navajuvAna paTTAnA hAthamAM rahela rUmAla nAnA che.karA TAvI na zake, tema pRthvInA ArkaSaNathI ApaNe chuTAja na paDI zakIye. kadI ApaNuM maLa ajamAvIye, paNa mAnavA pramANe tenA maLa pAse phAgaTa thAya che. vaLI ApaNAthI ochA maLavALA pakSIyeA tA khIlakula uDIja na zake. kheMcavAnA stra For Personal & Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 60 ) vizva racanA prabaMdha. bhAva tA jIvaneAja che. pRthvI tA nirjIvarUpa che, tethI tenAmAM ASaNa zaktinA saMbhavaja nathI. tethIja varALa-dhumADA uMce jAya che ane manuSya pakSI paNa tethI chuTA paDI zake che. mAtra pRthvI tA bhArepaNAnA svabhAve paDatAne aTakAvavAnA AdhAra rUpa che, mAthe upADela vastune be hAthe jorathI kheMcIye te vastunA bhAra ghaNA thAya che, tema pRthvI para rahela vastune bhUminu smakaN hAya te te vastunA bhAra paNa mULa bhArathI vadhAre thavA joiye; paNa tema kAMi thatuM nathI, mATe pRthvI bhAre vastune dharI rAkhe che, ane tethI dharA, kSamA, vizvaMbharA e zabdothI pRthvIne sakheAdhAya che te yukta che, prazna--rajakaNa samuhAmAM harakeAi vadhAre maLathI kheMce che te temAM bhAranA teA phera paDeja che, jemake je bhAra pRthvI para eka zeka che tenuM vajana bRhaspati para khazerathI vadhAre thAya che. uttara-vAha vAha ! bRhaspati para kANu joine jokhI mAvyu che? vaLI eka kaLazAmAM pANInA rajakaNA karatAM agurU laghu zabdanA rajakaNA vadhAre samAya che, chatAM paNa bhAramAM zu taphAvata che? mATe rajakaNanAM samudAyeA vadhAre ne vadhAre khe cAya tema mane nahIM. prazna--caMdra pRthvInI AsapAsa kheMcAI raheleAja kre che, jethI zuddhi vadi saMcAgA joie chIe, pRthvInuM AkaSa Nu na mAnIe te A sa MyegA naja khanata. uttara-caMdrane paNa ApaNI AsapAsa pharatA joI zatA nathI, chatAM zuddhi viddha thavAthI tenI sAkhItI jaNAvI; paNa te kriyA thavAnuM kAraNu caMdranI dhImI gatija che. caMdra 50 minITa adhike muLasthAne Ave che, ( khagALavidyA 55 ) eTale ke eka mAsamAM sUrya trIza AMTA phare che, ane caMdra AgaNatrIza AMTA ghe che, jethI pharavAnA mArga mAM huMmezAM bhAga pachavADe paDI jAya che. te sarerAzIe eka mahine eka AMTA AchA thAya che, mAja kAraNathI pRthvI peAtAnI uparanA bhArane khecatI nathI te caMdrane kheMcIja kema zake ? prazna-jo pRthvInuM kheMcANu na heAya teA dareka vastu pRthvI para AvIne kema paDe ? kAraNa ke ejhaka nyuTane vRkSa paranA For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana chaThuM, phaLane nIce paDatuM joyuM, ane vicAryuM ke A phaLa game te dizAmAM na jatAM pRthvI para paDayuM tenuM kAraNa kaMIka hovuM joIe. A vicArathI te mahAna zeSa rUpe jANI zakAya ke, pRthvImAM kheMcavAnI zakita hovAthI te para phaLa paDyuM che. te A mAnyatAmAM zuM khoTuM che ? uttara-je pRthvIne kheMcavAnI zakitavALI mAnIye te AkAzamAM kAgaLanAM phAnasa preraNuM karyA vinA saheje kema jAya che ? zuM tene uparathI kheMcanArI kaMi vastu che ? tenA uttaramAM nAja kahevI paDaze. vaLI te zedhamAM sara nyuTane zeThuM che ke vadhAre rajakaNeno samuha nAnA rajakaNanA samuhane khece che, paNa ema je hoya te be patharA chuTA chuTA rAkhatAM kadI bhegA nahija thAya, ane te ekameka thaI paraspara maLI javAnI kiyA anavI azakya thaze. vaLI tame sUryanA rajakaNasamudAyane "pRthvI karatAM moTA mAne che, te pachI te pRthvIne pitAnI tarapha kema nathI kheMcI letA ? tAraDensajenDa prophesara kahe che ke tArApAta AdinA kAraNe daravarSe 500 Tana pRthvI vadhe che ( vi. 16) paNa tamArI mAnyatA pramANe te sUrya tArA vigerene pRthvI para paDavAja zenA ghe. ? prazna-eka daDA laI AkAzamAM phe ke te daDe pheMkanAranA baLathI uMce jAya che, ane te pheMkanAranuM baLa, daDAnA bhArarUpa madhyetsArI baLa, tathA gurutvAkarSaNa; e traNa saMbaMdhathI daDo uce jaI tI thaI nIce namI bhUmi para paDe che, paNa uce ne uce jatuM nathI. mATe trizakti prAga mAne te udAharaNuM to ThIka che. uttara-AkarSaNa mATe uttara ghaNI vAra AvI gayo che. te paNa pharIthI kahuM chuM ke mANasanA baLa pramANe ja te uMce jAya che. kadI meTo baLavAna purUSa daDAne pheMkaze te daDe - vadhAre uMce jaze, ane dasa varSano bALaka daDe pheMkaze te thaDe uMce jaI nIce Avaze. daDe cAleja jAya ane pAcho na Ave evuM pheMkavAnuM baLa ke InAmAM na hovAthI pheMkanAranA baLane kaMIka aMza rahevAthI ekadama sIdhe na paDatAM kaMIka : For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12 ) vizva racanA pradha.. gALa rUpe nIceA vaLIne sIdhA nIce paDe che, ane jema jema phUMkanAranA khaLanI zakti haNAtI jAya che tema tema daDAne vega vadhatA jAya che. joizuM te uparathI nIce AvatAM uparanA vegathI nacenA vega adhika dekhAze. tA A kriyAmAM gurUtvAkarSaNanA gugu nathI, paNa phUMkavAthI uMce jAya che, ane bhAra hAvAthI nace paDe che. temaja tepa smAdinA geLAne game teTalA pAvarathI phUMkaze! paNa aMte gurUtyane laine maTakAvanAra AdhAra nahIM maLe tyAM sudhI nIceja paDaze, ane kadI. meTu AMkArU hAya teA tene paNa taLIye jai paheAMcaze. mATe ajIvamAM gurUtvAkaSa NunA guNu mAnave te nakAme che. prazna--majIva lehacuMbaka leADhAne kheMce che, tema nijI va pRthvI bIjI vastune kema kheMcI na zake?-kema na kheMce ? * uttara-cuMbaka, pAse rahela nAnA leADhAne khece che; dUra rahelA nAnA leADhAne ke najIkamAM paNa rahela moTA leADhAne kheMcatu nathI. vaLI cuMmakanI AkaSa Nu zaktithI adhika khaLavALAja tenAthI lADhAne chuTuM pADI zake che, nahIM te chuTu paDatu ja nathI. tema pAse rahela vastune pRthvI khece te te manuSya pakSI Adi temAM cAMTI jAya, pachI TIja na paDe ane te vastune pRthvIthI chuTI pADavAne-alaga karavAne, pRthvInA samasta khaLathI adhika maLavALI kAI khIjI vastu joie, paNa tenAthI hIna maLavALI manuSya jevI vyakti tene chUTI na karI zake. vaLI pavana pRthvI para rahela patrAdine uMce upADI nIce pADe che te naja khanI zake. tamArA kahevA pramANe te dareka vastu ane ApaNe pRthvIne cAMTIja javA joie, paraMtu tema khanatuM nathI. vaLI tamArA mata pramANe uMce TAMgela lehakhaka nIce rahelI sAyane kheMce che, te te khanavuM ja na joie; kANu ke ka NunA siddhAMta pramANe sAyane kheMcanAra pRthvI mahA maLavAnI che; tethI cuMbaka tenI pAsethI sAyane na jhuTavIM zake-na kheMcI zake. AvA udAharaNeAthI samajAya che ke pRthvImAM kheMcavAnA guNu nathI. prazna--jo pRthvInu gurUtvAkarSaNa na mAnIye tA DuMgara upara caDatAM ApaNane thAka kema caDe che? For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana karyuM. ( 6 ) uttara-A mATe paMDita lAlana kahe che ke, mAtra ApaNa bhArane lIdhe ane uMcI gatine laIne thAka caDe che. haMmezAM sIdhA cAlavAnI Teva paDI hoya che, tethI uce caDavAnI mahenatane laIne thAka caDe che. bhAre vastune nIce javAne svabhAva che, tene uMce laI javAmAM vadhAre mahenata karavI paDe, tethI thAka lAge che. tenuM daSTAMta tapAsIye-sAIkala ghaNI cAle te tenA pATA-2mbara TAyara DhIlA paDI jAya che, ejIne paNa dhIrA paDI jAya che, sAraMgInI tAMta ke tabalAne baMdha DhIle paDI jAya che ne badA vAge che, ane pharI sudhAratAM te potAnI muLa kiyA karavAne yogya paMkitamAM mukAya che; temaja atizaya cAlavAnA ghasArAthI nADIe DhIlI paDI jAya che; ane pachI telAdi coLavAthI, AhAra levAthI ke uMghavAthI pAchuM zarIra TaTTAra thaI jAya che. mATe A prasaMge gurUtvAkarSaNane prasaMga dekhADo te sarvathA ayutaja che. eTale pRthvImAM gurUtvAkarSaNa nathI, jethI pRthvI pharatI mAnavAmAM ghaNuM deAve che, te pRthvI pharatI mAnavI te asatya che. prazna-gurutvAkarSaNa ane vAtAvaraNanuM pRthvI sAthe parivartana mAnIye te paNa pRthvIne pharatI mAnavAmAM zuM zuM datpatti Ave che te jaNAvI zakaze ? uttara-keTalAka do nIce pramANenA che. 1 varasAda varasate hoya, tyAre pRthvI pharatI mAnIye te varasAda eka sIdhI lITImAM sarakhI rAte varasa joIe, paNa tema banatuM nathI. varasAda game te dizAmAM ane game te ADI avaLI bhUmimAM ochA vadhatA pramANamAM paDe che. 2 gaMbhIra kahe che ke pazcimathI pUrva bhaNI, pharatI pRthvI hoya; paMkhI nija mAlA pratye, AvI zake na keya. / 1 / eTale paMjAbI melanI sAthe paNa cAlava ne asamartha evA pakSI, tIDa, machara, mAkhI vagere eka miniTamAM sattara mAIlanI gativALI pRthvI sAthe kema cAlI zake ? ane pakSIo uttara ke dakSiNamAM tathA pRthvInA vegathI ulaTI dizA-pazcima dizAmAM rahela pitAnA mALAne kema zedhI zake? pRthvI pharatI For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizva racanA prabaMdha. mAnatAM A kriyA banavI azakya che. lalla paNa kahe che kethdi ca bhramati kSamA tadA svakulAya kathamAyayuH khagAH ? 3-eka bANane purasathI AkAzamAM phe ke, te AkAzamAM jaI be cAra miniTe pRthvI para paDaze. have pRthvInI gati mAnIye te be-cAra miniTamAM pRthvInI keTalI badhI gati thaI. jAya, ane e gati mAnatAM e bANa kayAM ne kayAM paDavuM joIe? chatAM bANanA pheMyA pachI 0 mAIlane paNa taphAvata paDatuM nathI. - 4 eka miniTamAM hAra mAIlanI gativALe vega je. sAco hoya te ApaNe eka mInITa pahelAM uce joyela athavA dhArI rAkhela pakSI vAdaLAM ke ulALela vastune eka mInITa bAda joI na zakIye, kAraNa ke-ApaNe te eka mInITamAM te hajAra mAIla dura pahoMcI jaIe. vaLI ApaNe AvA jhaDapI vegavALI pRthvImAM vasatA hovAthI ApaNane kSaNe kSaNe avanavA banAvo dekhAvA joIe, tathA pUrve dekhelI vastuo ApaNane kSaNe kSaNe adazya thavI joIye. 5-pRthvInuM AkarSaNa mAnavA chatAM paNa te DhaLatI dizAmAM jAya che, e vAtane keI nAkabula karatuM nathI, tema savAre ane sAMje pRthvI trAMsI thAya tyAre potAnI maryAdA mukI pANI bahAra nIkaLI jAya evA banAva banatA rahevA joIe. - 6-eka sAthe be penasIla ubhI rAkhIye. temAMthI kadAca eka paDI jaze ane eka ubhI raheze, athavA tene nIcene bhAga-jarA dhuLamAM barAbara goThavIzuM te penasIla paDaze nahIM. A udAharaNamAM gurUtvAkarSaNa sarakhI rIte kAma karI zakatuM nathI temaja eka trAMsA pATIyA para lakheTe mukIye te te DhALamAM deDavA mAMDaze, paNa saheja aTakAva AvatAM aTakI paDaze ke je aTakAva taddana adazya hoya che, paNa temAM gurUvAkarSaNanA asaranI gaMdha paNa jaNAtI nathI. 7-aNanA AdhAre ati vegathI phate bhamaraDo sthira dekhAya che, ane bhramaNa vakhate potAnI upara rahela rajakaNune For Personal & Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana karyuM. ( 6pa ), te te dura pheMkI de che. tema sthira dekhAtI pRthvIne gativALI kahevI te baMdha besatuM nathI, kAraNake pRthvIne nirAdhAra mAne che, ane potAnI upara rahelI vastune dUra phekatI nathI. eTaluM ja nahIM, paNa AkAzamAMthI potAnI para paDatA padArthone paNa uDADI detI nathI, jethI pRthvI gativALI hovAnI kalpanA paNa AvI zakatI nathI. 8. cAlatI relagADImAM beThela mANasa relagADIne sthira juve che, ane bhramane laIne mAganA vRkSAdine cAlatA dekhe che. AvI bhUlane lIdheja pRthvIne sthira ne sUryAdine cAlatA joIe chIye ema kadAca mAnI laIe. paNa AdhAra para cAlatA ane tIthI gativALAM gADI ke vahANenA udAharaNathI nirAdhArapaNe cakrAvA letI pRthvInI sAbItI karavI vyAjabI kema manAya ? relagADI pRthvI paranA paTAnAja AdhAre cAle che. keTalIka vAra pATA truTI jatAM nirAdhAra relanA akasmAta thayAnA ghaNA dAkhalAo maLI Ave che je rela vigere nirAdhArapaNe cAlI zakatA nathI te pachI pRthvI nirAdhA2paNe cAlI zake ne trAMsI thavA chatAM tenI aMdaranI vastu na paDI jAya te kema bane? vaLI sapATIvALA relanA vegane paNa manuSya jANI zake che, te pachI gaDamathala letI pRthvInA veganI manuSyane khabara paDavI joIye, ane buddhivizvama thatuM hoya to te paNa sudhare joIye. paraMtu pRthvI pharatI nathI te te buddhivizvama kema manAya ? ulaTuM pRthvIne pharatI mAnanArA paNa pRthvIne pharatI mAne che te sAthe sUryane paNa pharate mAnavA taiyAra che A te ke buddhibhava ! 9. eka boTa DubADavAne TerapIDo mukavI hoya te, amuka TAImamAM beTa amuka dizAmAM amuka gati karaze te daramyAna ane hIMthI TerapIDe cheDatAM te kayAM bhegA thaze ? A pramANe mApa karI TerapIDe cheDe che te dhAryuM kAma thAya che. svayaMvaramAM dhanurdhArI paNa A kriyAthI putaLI vadhe che. have pRthvI pharatI hoya te dareka mANase ghA karavA pahelAM mApa karavuM joIe ke A pitelanI goLI ke gaNune ghA pahoMcatAM be miniTa thaze, te daramyAna pRthvI sAthe sAmA mANasanI gati cetrIza bhAI For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizva racanA prabaMdha. lanI thaze, ema dhArI baMdukanI goLI choDe te zuM 34 mAIla gaLI jaze ? kadI paNa nahIM jAya. A rIte 01 mAIla para rahela vastuno nAza karavA sekaMDanA AThamAM bhAganI jarUra paDavI joIe, ane kadAca pRthvInI be gati hoya to phekela vastu kaI dizAmAM paDaze te dhArI zakAya nahiM. 10 Adhunika zodha pramANe-arUdaya ke saMdhyA kema bane che te samajI zakAtuM nathI, ane vaLI pRthvI pharatI hoya te arUNAsta eTale asta pachInI lAlAza kema na bane? ? tAtparya ke-sUryodaya pahelAM je prakAza-lAlAza hoya che te sUryAsta pachIne prakAza kema na bane tene khulAse the paNa muzkela che. 11 eka cakaDoLa para ApaNe beThA hoIe tyAre sAme rahela vastune dhIre dhIre ApaNI pAse AvatI Iye chIye, ane pAse AvatAM turata pasAra thatI joIye chIe. vaLI ApaNe relavemAM beThA hoIe te pAse Avela jhADane ApaNu pAsethI pasAra thatuM joIe chIye. have kadAca pRthvI pharatI heta te savArathI nava vAgyA sudhI sUryanI dhIrI gati joI zakata, ane bapore paNa sUryane madhya bhAgamAMthI turata pasAra thato joI zakata, paNa tema banatuM nathI. 12 dhruvanA tArAnuM sthAna, nakSatranA udayanuM sthAna, ane sUryanA udayanA sthAnane kATakhuNe meLavIye te sUryane kATakhuNe haMmezAM pharate jaNAya che. eTale sUrya phare che ema mAnI zakAya che nakSatranuM udayasthAna ane dhruva sthira che, tevI rIte sUrya paNa sthira hoya te tene kATakhuNe bIlakula pheraphAravALe dekhAta nahIM. 13 dhruvanuM sthAna, nakSatranuM udaya sthAna, ane pRthvIne kATakhuNe niraMtara ekaja che. pRthvI pharatI hota te temAM pheraphAra thAta, paNa pRthvI pharatI nathI jethI te kATakhuNAmAM pheraphAra thato nathI. uparanA lakSaNethI sAbIta thAya che ke pRthvI sthira che, For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana chatuM. ( 67) 14 Adama parvata parathI spaSTa rIte sUryanuM vimAna dekhAya che, jemAM traNa vAra sUryodaya thavAnuM samajI zakAya che. A uparathI paNa pRthvInI sthiratA ane sUryanuM bhramaNa siddha thAya che. 15 gelusAka ane bITa nAmanA pheMca vidvAne potAnA gaganavihArI anubhavamAM lakhe che ke, tyAMnI havA evI hatI ke pakSI uDADayuM paNa tyAM te uDI ja zakayuM nahIM. paNa amuka hada sudhI te pattharanI jema nIce utarI paDayuM, ane pachI uDI zakayuM. A banAvamAM gurUtvAkarSaNanI mAnyatAne virodha dekhAya che. kemake te pakSI havAnA pheraphArane lIdhe uDavAne azakta hatuM, paNa havA badalAtAMja te uDavA lAgyuM hatuM. 1 sIlonamAM narAlIyA sTezanathI dasa mAIla dura bAbA - mane pahADa che. jenuM aMgrejI nAma edamaspIka, saMskRta nAma vAdaLAva, ane pAlI nAma rodana che. For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana sAtamuM. vidyAthI jyAre pRthvI pharatI nathI tyAre sUryamALAne kapela siddhAMta azraddheya thaI paDe che. amAre mULa prazna hamaNe alaga rAkhI sUryamALAmAM zuM satyatA che te samajAve, ane amArI dareka zaMkAone nirAsa kare. adhyApaka-magaja para jema jema praznane bhAra mUkIzuM tema tema magaja paNa buddhibaLathI tene khulAso karaze. te tamArA dareka praznane yathAmati uttara ApIza, ane tame yaNa satyatA jANavA IMtejAra banI zAMtithI prazna kare. vighAthI-vinA udayAsta mATe purANuM ane bAIbalanA mata pramANe navA navA mate dekhADAya che. prathama vedane mAnavAvALA Aryo mAnatA hatA ke ravi pANImAM DubI jAya che, -tyAM tene deve mArI nAkhe che, ane bIje divase bIjo sUrya ugADe che. pachI evI mAnyatA hatI ke pazcimamAM gayela sUryane vakana deva upADI le che, ane pUrvamAM jaI potAnA vahANamAMthI sUryane ugADe che. paraMtu have te ghaNuM samudro dekhAtAM e badhI vAta upara vizvAsa rahyo nathI. aneka kAraNathI jaNAyuM che ke sUryane asta thatA ja nathI, tethI Adhunika sUryamALAnI navI beThavaNa thayela che. adhyApaka-upara jaNAvela asatya mAnyatAne mAnavAvALA dareka nahotA, eTale sUrya asta (na9)thatAja nathI evI For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana sAtamu . ( 6 ) mAnyatA paNa pUrvajomAM hatI ja, paraMtu ajJAnatAne lIdhe keTalAeka ajJa vargamAM tamAe jaNAvela mAnyatAnA vizvAsa thayeleA hateA. sUrya asta thatA nathI e vAta bhUta bhaviSya ane vartamAna e dareka kALamAM satya che, paNa sUryamALAnI goThavaNI asatya che. te te saMbadhe zuM satyatA ? te jANavA prazna karI teA uttara ApIza, tethI tamArUM samAdhAna thazeane teonA paraspara virUddha matenA purAvA sAMbhaLatAM te tamArI ajAyaNa khIlavaNI thaze. vidyAthI--eka mAsa geAmAM patthara pherave che. temAM pheravanAranA prayatna, madhyAtsArI zakti, ane gurUtvAkaSa Nu, e traNa maLa che; tethI daDA pharyAja kare che. kadI dArI tuTI jAya te daDA nIce jai paDe che. temaja ravi saghaLA graDA karatAM sAtase gaNA mATe che. ravinI sapATI 23, 57, 12, 7702000 mAila che, tenA vyAsa 8,52000 mAIla che. tenu vajana pu kha huM amaja maMgALI maNu che. mA vizALa kadavALe ravi dareka grahAne ane pRthvIne kendrAbhisAriNI ane kendrAbhigAminI gati vaDe peAtAnI kruratAM pherave che. jema dIvAnI mAsapAsa bhamarA, macchara, magatarAM vigere kre che; tema ravina mAsapAsa graheA krU che. mAvA udAharaNAthI DA. chu. ela mAdi kahe che ke temAM navuM satyaja che. kadI bhale pRthvImAM gurUtvAkaSa NunI zakita na mAnIye, paNu upara pramANe te mAnavAnI jarUra che. jo gurUtvAkaSa NunI DhorI truTe te pRthvI. vigere graheA kayAMne karyAM AkAzamAM cAlyA jAya ! mATe ma. mAnavuM teA ThIka che. adhyApaka--tamA samajI zakyA che ke pRthvI pote k ratI nathI, tema pRthvI sUryanI AsapAsa paNa pharatI nathI; kAraNa ke sUrya mAM paNa tevA gurUtvAkaSa NunA guNu nathI. vaLI. manuSya daDA ane DhArI e traNa jema dekhAya che, tema sUrya ane pRthvI dekhAya che, paNa tenA kheMcANu saMba Mdha karanAra dorI kema nathI dekhAtI ? mATe ghaDAnA udAharaNathI siddha thaI zake tema nathI. jo ke ekadezIya udAharaNathI vastunI siddhi thAya che, paNa ekadezIya upamAnuM upameyamAM guNasAmya hAvu joiye. ( jene For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 70 ) vizva racanA prabaMdha. mATe udAharaNa apAtuM hoya te vastumAM gu . te udAharaNa neja hoya ) jemake caMdra jevuM mukha, te mukha goLa ane zItaLa hoya tyAre ja te upamA apAya. athavA rAmarAjya, te rAma jevuM nyAyI rAjya hAya te te udAharaNa satya manAya. tethI pRthvI pharatI nathI, sUdhamAM pheravavAnI zakti nathI, ane dubInathI paNa sUryanA kiraNa-tApanI jema ravi grahAdinI saMdhi-derI dekhAtI nathI. eTale ravi keIne kheMcatA nathI. kadAca sUryanuM AkarSaNa mAnIe to pRthvIne ane pRthvI para paDatA tArA Adine potAnI tarapha kema na kheMcI lya. ? vaLI yurenasanI gatikhalanAmAM nepacyananuM AkarSaNa manAya che, mitranA AkarSaNe sIrIyasanuM gati tAratamya manAya che, ekI dhumaketu ane budhano paNa sAro saMbaMdha che. A pramANe goTALAmAM vAta paDe che. mATe kapolakalipata udAharaNe ApI asatya kalpanAne sAcI karavI te zA kAmanI ? vidhAtha-paNa e te pratyakSa che ke jyupITara pitAnI AsapAsa caMdrane pherave che, cetana ATha caMdrane pherave che, tema sUrya potAnA 350 grahone tathA graho pitAnA 21 upagraha ( caMdro ) ne pherave che. jema graha pharatA phare che tema ravi 1 ravi pitAnI dharI para pacIza divasamAM pharI rahe che, (kha0 vi0 100. ) ApaNe ravi eka tAre che, te badhA grahane laIne zerI tarapha jato jaNAya che. citramayajagata 1923 akaTobara-navembaranA aMkamAM lakhyuM che ke " tame zuM jANe che ? " prazna-vizva keTaluM moTuM che ? uttara-vizvanI laMbAI 1,764,000,000,000,000,000, mAIla che. prakana--tArAo biMduta kema dekhAya che ? uttara-e daSTine bhrama che. tArA eTalA badhA AghA che ke ahIMthI ApaNane te prakAzanA biMdu jevA jaNAya che. temane niyamita AkAra nathI hoto, ApaNuM For Personal & Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana pAMcamuM. ( 71 ) paNa dara sekaMDe 13 mAIlanI jhaDapathI zirI ke evA keI tArA pratye jAya che. ema je sukSma tArAo che te paga maDAna sUryo che, te dareka eka bIjAnI AsapAsa phare che. kame badhA sUryo ane lika akaya koI mahAna sUryanI AsapAsa pharatA haze. 1nAkSatrika vidha AkAzanI jeNa asIma che. nakSetre kayAM jAya che te samajAtuM nathI. ( pa0 46 thI 50 ) adhyA pake--- tArAo haMmezAM gatimArgamAM ja rahelA che, te evI rIte rahelA che ke tene ApaNe pAse ne pAse joI zakIye chIye. sapanA tArA tathA nakSutranA tArAo paNa gatimAM che. sAthe amuka AMtare joI zakIye chIye temAM hetubhUta gati che. tamoe dareka sUryamALAne pharatI kapIne teno AdhArabhUta koI graha ke mahAravi have joIye ema jaNAvyuM, paNa tema mAnavAthI to tamAre mATe mAnela graha ( zArI ) paNa ke InI AsapAsa pharate have joIe nahiM. te darekane potAnI tarapha kheMcatAM kenA gurutvAkarSaNathI uca sthira raheze ? mATe uttarottara darekamAM gurUtvAkarSaNathI kheMcANa mAnavuM paDe, aMte kaI vastu sthira mAnavI paDe, ane chevaTe daSTidoSane lIdhe tArA binduvata jaNAya che. prana-pRthvI ane tArA eka bIjA sAthe athaDAya te zuM thAya ? uttare-pRthvI ane tenA paranI badhI vastuo baLI jaze. AghAtane lIdhe eTalI badhI uSNutA utpanna thaze ke tene lIdhe parvata suddhAM vAyurUpa thaI jaze. vaLI khagoLa vijJAnamAM kahyuM che ke-pRthvI sthira hoya to caMdra dara sekaMDe 17 mAIla, ravi 6000 mAIla, ane pAsene tAre 1835000000 mAIla cAlavA joIe; ane pharatA tArA akathya mAIla cAlavA joIe. paNa A gati saMbhavatI nathI. mAtra A bhUla mUlaka gaNanA hovAthI A geTALo thAya che, kemake zaurI pAse sUrya jatAM bIjA grahonI gatino vega je kalpavo paDe che tenI pAse A gatinA mAIle zI bIsAtamAM ? ) 1 tArA vigere nakSatra saMbaMdhI jagata For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 72 ) vizva racanA prabaMdha. te sthira vastu paNa kone AdhAre che te praznano u-ttara keI na ja ApI zake. A yuktimAM nAsIpAsa thayela AkarSaNa siddhAMtanA geTALAthI ane saMdeha mATenA virothI tathA bhAskarAcArye kahela ja vartAI reta ItyAdi lekanA anavasthitarUpa doSathI AkarSaNa siddhAMta pUrNa rIte cuMthAI jAya che. chatAM te para jyAre dhoraNa bAMdhI jANI joIne bhUlane pAtra banatA javAya, te te bhUla AvI sUryamALA vigere-Adhunika yukitamArgane dekhADe che. kAraNa ke zuM zuM natiminA ema bane che, paNa satyAsatyanuM nirIkSaNa karavuM e dareka samajunI pharaja che. vighAthI-te pachI sUryamALAmAM je graho che tenuM aMtara ane kama barAbara che ke pheraphAra che? uttara-pUruM nAsti uttara rAmavA ? jyAre sUryanI AsapAsa pRthyAdi grahonuM bhramaNa kabula thaI zake tema nathI, te pachI sUryamALA kahevAyaja kema ? chatAM paNa tame tamArI vAta bhale AgaLa calAvo, temAM je satya haze te turata anubhavAze. prazna-sUryamALA mATenuM nIcenuM gla95nAcitra ThIka thaze. aMgraha mATe nIce pramANe aMgrejo kahe che. tenI utpatticakravIMTI pramANe jANavI. graha. , ravithI dura mAIla. kada pRthvIthI dara sekaMDe | vavarSe mAila vega | 380 00000 23 zukra | 6 keDa 80 lAkha 20 8 keDa 27 lAkha. 18(12) (ahIM 3 lAkha caMdra pRthvIthI rAA hajAra 6 hajAra kuTa maMgaLa | 14jheDa 40 lAkha parvata che.) gurU 483 keDa 40 lAkha 1300 (400 6 zani ! 88 jheDa 40 lAkha yurenasa | 180 kroDa 84 nepathuna 277 kroDa A sarva grahono yoga I sa. pave 21 28 thI 21pa8 mAM thayA hatA. ameLa018) budha pRthvI 15 165 For Personal & Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - sa - nivedana sAtamuM. ( 73 ) eka be kuTa vyAsane gALo banAvI muke, tenuM nAma sUrya dhAre, ane tene vacamAM rAkhave. tethI 164 kuTane AMtara eka rAIne dANe mukIye, te tethI sUrya pAse rahelA budhagrahanuM mApa thAya, kAraNa ke sUryanI jeDe enuM mApa eTaluM ja che. te sUryanA goLAthI cheTe 214 phuTane AMtare bIje vaTANe mukIe te bIje graha zuka thAya, tyAra pachI trIjA graha tarIke pRthvIne kapela che. adhyApaka-tamArA kahevA pramANe graharacanA hoya te kadi paNa ApaNe budha ane zuka grahane joIja na zakIye, kAraNa ke sUrya taraphanA bhAgamAM ApaNe hoIye tyAre ja madhyapathagAmI hovAthI te banne grahone ApaNuM daSTipathamAM AvavAne avakAza rahe che, paNa sUryanA tejathI te dekhI zakAze nahIM. ane jyAre sUryathI vimukha bhAgamAM ApaNe jaIe tyAre ApaNane rAtri paDe che, tethI A rithatie dekhAvAno teno adhikAraja nathI. pRthvI pa. chInA mAMDalAmAM rahela graho A vakhate ApaNuM sanmukha Ave je zukranI parama tejasvitAnA keTalAka divaso. 7 zukranA suryAbabA-: 1. 28-5-1908 tA. 28- 5-1921 ! ' dhikramaNanA keTalAka tA. 7-1-1810 tA. 21-10-1922 tA. 14- 3-1810 tA. 31-12 1822 7-12-16 31 tA. 10- 8-1911 tA. 25-5-1924 | tA. 4-12-163 tA. 22-10-1911 tA. 7-8-1824 | tA. 5- 6-1761 tA. 14- 3-1813 tA. 2-1-1826 | tA. 3- 6-1764 tA. 31- 5-1813 tA. 7-1-1826 | tA. 8-12-1874 tA. 23-10-1914 tA. 2- 8-1827 | tA. 6-12-1882 tA. 2- 1-1815 tA. 18-10-1827 | tA. 8- 6-2004 tA. 27-5-1916 tA. 15- 3-1428 tA. 6- 6-2012 tA. 8- 8-1816 tA. 26- 5-1828 | tA. 11-12-2117 tA. 4- 1-1418 tA. 19-10-1830 | tA. 8-12-2125 tA. 16- 3 -1418 tA. 24-12-1830] tA. 11- -2447 tA. 4- 8-1914tA. 23- 5-1832 | tA. 8 - 6-2255 tA. 20-0-1818 tA. 5-8-1832 tA. 15-3-1821bhAratI jAtiSa caMdrodaya. divaso Tdalasa! For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 74 ). vizva racanA prabaMdha. kharA, ane ApaNe tene dekhI paNa zakIye. paraMtu maibudha ke zukra te sUrya pAsenA nAnA mAMDalAmAM hevAthI pRthvInA mAMDalAne vaTIne pRthvInI bahAra AvI ja na zake, ane tethI ApaNe tene joI na zakIye. chatAM kadAca savAre ane sAMje trAMsA sthAnamAM rahela budha ane zuka dekhAya ema kabula karIye, paNa sUryanA kiraNone lIdhe te nisteja rahevAnA, tethI tene ApaNe joI na zakIye, vaLI sUryanA kiraNenA sparzamAM te dekhAtA hoya te sUryodaya pachI te spaSTa dekhAvA joIe, paNa tevuM banatuM nathI; (juo citra 3juM). ane tethI ja keTalAka hAlanA vidvAnane zukanA vega viSene mata caMdra je pheraphAra rUpe prasaryo che, tethI cokkasa nirNaya the muzkela che. vaLI budhano eka bhAga ravi pAse kema rahe che te paNa vicAravAnuM che, ema sara nArAyaNa hemacaMdra paNa jaNAve che. AthI sUryamALAnI bhUlavaNIno sphoTa thAya che. traNa traNa varSa dekhAtA eNkI dhumaketunA tArA parathI anumAne budhanuM vajana kapela che, paraMtu pratyakSa rIte A anumAnanI vAta paNa pAyA vinAnI che. vaLI nyuTane budhanI gatinI gaNanA karI che te rIte se varSe budhanI kakSAnuM AMtara 532 sekaMDa thavuM joIe, jene badale te AMtara 574 sekaMDanuM Ave che. keTalAka vidvAne vacamAM budha grahanA sUryAbibAdhikramaNanA keTalAka divaso. divasa tA. 10- 5-1881 tA. 14-11-1807 dekhAze tA. 8- 51924 ghaDI 1- 3 | dekhAya ( tithaiilAsa tA. 10 - 11-1927 ghaDI 11-55 | dekhAya che tA. 11-11-1940 ghaDI 56- 7 pAnuM 193). tA. 14-11-1853 ghaDI 34-53 tA. 6- 5-1857 ghaDI 16-37. dekhAya tA. 7-11-1860 ! ghaDI 34-55 tA. 4- 5-1870 | ghaDI 18-33 | dekhAya tA. 10-11-1873 | ghaDI 24- 5 dekhAya tA. 13-11-1886 | dhaDI 8- 5 tA. 6- 1-1883 ghaDI - 35 tA. 15-11-1888, ghaDI 51-50 | vakhata dekhAya For Personal & Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ budha-zukranI kamANI pRthvI citra 3] [ pRSTha 9 jozI ArTa, keTa-muMbaI. For Personal & Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana sAtamuM ( 75 ? valkanuM nAma graha hovAnuM ka9pe che, paNa tema chatAM dara varSe - 46 sekaDo te pheraphAra rahevAne ja. temaja dUradarzaka yaMtranI madadathI AkAza-pAtALane ekaka!, paNa hajI "kana"ne patto ja nathI! eTale ahIM have zuM karavuM, te paMDitene vicAraNIya prazna thaI paDaye che (mApura) vidhArthI-sUryathI 430 phuTane cheTe bIje vaTANe mukaze te trIje graDa pRthvI thaze, ApaNe A pRthvI para rahIye chIe, tene vyAsa. 7918 (7917) mAIla thAya che. pRthvIne ghera 24858 (24882) mAIla che. vajana 60690 parAdha Tana (854117 ) maNa che, kSetraphaLa 17000000 cArasa mAIla, ane kada 260000,000 ghana mAila che. pRthvIthI sUryanuM aMtara 75000 ejana che. A pRthvIgrahatho surya 15 lAkha gaNe meTe che, ane te sUryamAM A pRthvI jevA 10 lAkha geLAo samAya !. , adhyApaka-prathama pRthvI ane sUryanI gaNatrInuM pramANa ja asatya che, kemake pRthvIthI ravi 15 lAkha gaNe meTe che, temAM - 10 lAkha pRthvI samAya, A kAlpanika vAta zraddheya kema mAnI zakAya? IbrAhIme AphrikA zeLe, keke 1761 mAM Aste lIyA zodhyA, kelaMbase paNa amerikAnI zodhamAM mahenata karI. AmAM je zehe karI eTalIja ApaNe pRthvI mAnIye chIe, paNa pRthvI te karatAM ghaNuM ja moTI che. ahIMthI IMglAMDa 1 sapATIthI AMkhanI uMcAInA kuTane deDhA karI vargamULa kADhavAthI Avela aMka jeTalA mAIle jonAranI dRSTi paDaze. jemake 6 doDha 8 ane tenuM vargamULa 3 eTale-cha kuTIyA mANasanI dareka bAju 3 mAIla dRSTi paDe. te dRSTi aMtaranA kuTa karI tene aMtara mAIlanA AMkathI guNavA. te guNAkArane sapATa bhUmithI netra sudhInA phuTanA AMkathI bhAgavA. je bhAgAkAra Ave te pRthvIne vyAsa jANo. 3 mAIlanA kuTa 1584043 mAIla-7520 thAya. A 47520 ne 6 phuTathI bhAgyA te vyAsa 7:20 tha. dareka gaLa vastunI laMbAIne prAmANika graMthonA mate putra bApudeva zAstrInA mate-pha27 zrImAna gekhelenA mate phera guNavAthI tenI paridhi Ave che. 0 0 42 For Personal & Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 76 ) vizva racanA prabaMdha. mAtra dasa hajAra mAIla thAya che. AvA sAmAnya mApamAMthI paNa amerikA vagere daSTigecara thayA, chatAM ATaluM ja jagata che ema mAnI besAya tema nathI. jagatane cheDe nathI. pRthvI kevaDI che te kAMI nakkI kahI zakAya nahIM. jema jema vadhAre zodha thaze tema tema vadhAre deza prApta thAya ja e ni:saMdeha vAta che te mATe sAmAnya vicAra karIye ke, eka kalAkane udayAMtara ApaNe keTalA mAIla para joI zakIye chIye, arthAt kalakattA ane tethI pazcimanA dezamAM eka kalAka samaya vadhAre jatAM thayele udayAMtarane pheraphAra jANI zakAya che. tevI ja rIte sUryane pharI udaya pAmatAM thayela covIsa kalAkamAM te keTalA mAIla bhUmimAM prakAza karIne Ave che? A gaNIe te paNa ApaNe pRthvIne keTaleka (uttarIya) vizALa bhAga kalpI zakIye. A vAta mAtra pRthvInA eka vibhAga mATe thaI, paNa pRthvI kone kahevI te sava kathana have pachInA nivedanamAM samajAvAze. vidyArthI-hiMdustAnamAM eka caMdra judI judI rIte deva tarIke 1 Earth nota uglobe ( artha neTa agloba) nAmanA amerikana pustakamAM lakhyuM che ke, pRthvI sthira ane capaTI che. vaLI zeAdhakoe dhumasa AgamananuM kAraNa zodhatAM ghaNe dura 30 hajAra gharanI vastIvALuM gAma zodhyuM che. pachI kAMI vizeSa bahAra paDayuM nathI. tA. ma-7-1892 orienTala kegresanI laMDanamAM navamI beThakamAM ekSamUlare jaNAvyuM hatuM ke, eka vakhate amerikA sudhI pANI hatuM. 20000 sana pUrve prAcIna loka kayAM haze ? gu. varSa 13 aMka 4-41 (tasvaniya bAlA ) * sUrya-caMdranI utpatti mATe vedamAM maLatA paraspara virUddha pATha - 1 RgavedamAM kahe che ke netrathI sUrya thAya che. 2 " " prajApatinA manathI sUrya thaye che. 3 matsya purANamAM kahe che ke-nArAyaNa suta atriRSithI caMdra thayo che. 4 gepatha brAhmaNamAM kahe che ke- kArathI sUryAdi thayA che. sa taittiriya upaniSadamAM kahe che ke-AraNyaka aditine putra sUrya che. 6 zveda kahe che keprajApatinA mukhathI ravi thaye che. 7 yajurvedamAM- tpanna ravi kahyo che. (taniya nANA) For Personal & Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana sAtamu. ( 77 ) manAya che. beMce kahe che ke Isune phasAvanAra juDAsane caMdra para dezanikAla karavAmAM Avyo che. ezIyA mAInaravALA kahe che ke caMdra te pRthvInA badhA padArthothI pratibiMbita ArIse , paraMtu suryamALAnI draSTimAM te te pRthvInA upagraha tarIke prasi: ddhi pAmela che. te pRthvIthI (rUeee) 238840 mAIla dUra che, ne pRthvInI dareka gatimAM samatala rahI pRpanI pharate bhamyA kare che adhyApaka-pRthvI pharatI nathI, suryamALA paNa suryane AMTA detI nathI ema sAbIta thatAM caMdra saMbaMdhI praznane sthAna ja hetuM nathI, vaLI gati mATe huM prathamaja jaNAvI gayo chuM, caMdra 24 kalAka ane 50 mInITe mULa sthAne AvI pahoMce che. eTale cAMdramAsa 2lA (divasa 29; kalAka 12, miniTa 4pa, sekaDa 2 ) divase ane nakSatra mAsa 273 dIvase thAya che. te gati pheraphAranuM kAraNa pitAnuM dhIrApaNuM che. vaLI tenA DAghA prathama darIyA tarIke oLakhAtA hatA, ane hAla 3 lAkha 60 hajAra phUTa UMcA parvata tarIke oLakhAya che. tathA caMdra para rekhAMza vRta jevI lITIe. zuM che te samajAtuM nathI. - jyAre hAvarDa yunivasITInA proDa vIlIyama pikarIMga mahAzaya kahe che ke " caMdranI sapATI paranI vAraMvAra jaNAtI nIzAnIo te jhADa pAna velA sarakArI ane lIlotarI che, caMdrane eka divasa pRthvInA cAra divasa jevaDe che. caMdranA javALAmukhI jevA bhAge te varALa kADhatA pANInI garamI che, tathA caMdra upara manuSya hovAno saMbhava che; je saMbaMdhInuM satya rahasya paNa eka divase khulI jaze. paNa e cekakasa che ke atyAra sudhInA prophesare caMdrane marelA grahu tarIke mAnatA hatA, te bInA bInapAyAdAra che " A pramANe satya prakAzamAM aMgreja vidvAnemAM paNa guMcavADe paDela che, eTale e satya che? ema mAnavAmAM acakAya che. to pachI A saMzacAtmaka vAtane ApaNe kema kabula karI zakIe ? - vidyAthI-vaLI te sUryanA geLAthI 614phaTane aMtare TAMkaNInA mAthA jeTalI ja mUkaze te maMgaLa graha thaze. A graha pRthvIthI ghaNeja najIka che, jethI hAlanA vidvAnoe For Personal & Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (78) vizva racanA prabaMdha. zodha karI che ke maMgaLamAM jhaDa, pAlo, jaLa, sthaLa, ane nahera vigere dekhAya che. eka vAra dubInathI maMgaLamAM saLagate agni dekhAyo hato, ApaNe jANa mATe te tyAMnA manuSyoe karyo haze! maMgaLa grahamAM manuSya jevAM prANIo vasI zake che, tethI te joDe saMbaMdha karavA atyAranI keTalIka vedhazALAmAM . mahA prayatna AraMbhAyela che. udyamathI zuM dUra che ? . adhyApaka-aho ! kevI hAsyanI vAta karI ? A hAsyajanaka vAta uDADavAja nyu kaMi kahe che ke-pRthvI ane maMgaLanI mAtra dekhAvanI sarakhAvaTa che, temAM barapha dekhAte nathI. vaLI 1877 mAM zAyaparelave maMgaLamAM keTalIka lIMTIye joIne nahero hevAnuM jAhera karyuM, tyAra pachI lIlotarI dekhAI, paNa naheranI bAbatamAM khageLIone maphera che, tethI kAMI cokkasa nathI kahevAtuM. maMgaLanA manuSyo sAthe saMbaMdha mATenA prayane phagaTa che. jo ke udyama hamezAM phaLa devAvALe che, paNa pAne valavI mAkhaNanI AzA rAkhavI e ja mahAna bhula kahevAya. vaLI baso phUTa para rahela TakaNInA mAthA jevaDA tejasvI kaNa paNa dekhAve muzkela che, te pachI pRthvInA - mANasethI maMgaLa dekhAvAnI kalapanA paNa ThIka baMdha besatI nathI, te gurU vagere dekhAvAnI AzA ja zI ? vidhAthI-ravithI 1100 phuTa aMtare retInA jhINumAM jhINuM 40 kaNe muke, te veSTA AchIyA vigere kaI moTA grahanA kaTakA jANavA. 0 mAIlanA aMtare vacalA kadanI nAraMgI te bRhapati thaze. 4 mAIle nAnI nAraMgI muke-te zani graha jANu. 15 mAIlanA aMtare kAju phaLa muke te yurenasa graha kalpa. rA mAIlane phAsale nAne kAju mukatAM nepathyananI jagyA pUrAze. A pramANe grahonuM citra che. uparanuM mApa mAtra dAkhalArUpa che, paNa teja taphAvata te graho kareDa mAIla dura che. te grahonI AsapAsa nAnA graha phare che, tene upagraha athavA caMdra saMjJAthI oLakhAvAya che. vaLI 19 mI sadImAM pIyAjInI zodhathI ane senA gItathI sIrIsa graha zodhAyA. I. sa. 1802 mAM For Personal & Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - nivedana sAtamuM. (079) De, olamase pAlasa zodhe. 1804 mAM juno graha zodhAye, 1807 mAM veSTA, 1845 mAM esTrA ane sane 1846 mAM nepacyana graha zedhAyela che. tenA vyAsAdi paNa zedhAyA che. A graha eka mate nihArIkAthI ghasAI taiyAra thayelA, ane bIjA mate eka khaMDanA kaTakA rUpe banelA manAya che. zuka maMthI, AgrAhayana, devavizva e paNa graho che, te sarva sUryanI AsapAsa phare che. vaLI dhumaketu, puchaDI vagere paNa grahe che, tenA pu che karaDe mAIlanA hoya che. sane 1843 nA ketunuM pucha 11 kareDa mAIla hatuM. 1861 nA ketunu puMcha 2 kroDa mAIla hatuM dhumaketuo paNa madhyAkarSaNanA baLe ravi bAju phare che, paNa kharuM kahIe to A saMbaMdhe purUM khyAlamAM kaMI AvatuM nathI. teo AkAzamAM kayAMya cAlyA jAya che, ane seMkaDo varSe dekhAva de che. A pramANe ghaNuM sUryamALAo AkAzamAM che. seLa sattara mahatvathI tene kama samajAya che. jemAMnA samajAvaTanA du2 mahatvanA tArAo ApaNe joI zakatA nathI, je mAtra dubInanI madadathI dekhI zakAya che. te badhA sUryo eka sUryanI AsapAsa phare che, ane ema eka bIjA AsapAsa pharatAM badhAM maMDaLo harSalanA mata - pramANe harakayulIsa pujanA madhyamAM rahela ( zaurI ) lIrA pratye dara kalAke vaza hajAra mAIlanA vege jAya che, tene pahoM. catA :-:+vadhu varSa jaze. bIjA paMDite dara sekaMDe 10 mAIlanI gatithI jatA maMDaLane harakayularsa pAse pahoMcavA 18 kroDa varSanuM mAna jaNAve che. ane kahe che ke AnI pUrNAhutino kharo uttara maLa muzkela che. te zarI graha keInI AsapAsa na pharatAM pitAnI AsapAsa rahela sUryanA AdhAre sthira rahela che. A pramANe vizvAMDane aMta nathI. AnuM kema? 1 dakSiNa kSetalI 7 me tAre AlphAseTArI pRthvInI ghaNe najIka eTale 2000000000000,0 mAIla phAsale che, paNa tyAM tepane gaLA pahoMcatAM 20 lAkha varSa jAya. ane eriyana tArA jane vistAra ravithI 220000,0000,0000,00,000 gaNe che. vyAdhamitra paNa 7 ravi jevaDo che, je mRgavyAdhane AMTA de che For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 ) vizva racanA prabaMdha. adhyApaka-A pAsenA rAzi cakathI samajI zakAze ke pRthvI cha rAzIne spaSTa rIte joI zake che. have meSamAM rahela zanine manuSyo barAbara joI zakaze (juo citra 7 muM)ne zani kanyAmAM jatAM dekhAze nahIM, ane A sthitieja tene gatikALanI sAthe gaNatAM vicArIye te eTale kALa zanine udaya che, te karatAM adhika astikALa saMbhave. uttaradhruva parathI nizcaya karI zakAya che ke sUryane udayakALa tyAM cha mAsano che tema ekadama ravi upara rahelAne ja zanine udayakALa 15 varSa saMbhave, ane budha zuka pRthyAdi grahanA mANasone te zanine udayakALa ocho saMbhave. kAraNa ke pRthvI vigere tarapha AvatAM tenuM bhramaNakSetra ochuM hoya che, ane ulaTI dizAmAM bhramaNakSetra bahuja vadhI jAya che. vaLI nakSatra rAzi vigerenA dekhAvane mATe paNa temaja thavuM joIe, paNa te kAMI banatuM na hovAthI sUryamALAne vizvAsa besato nathI. yurenasa rAhu ketu vagere caDe che, ane evA kula 88 grahe che, je niyata rIte gativALA che. paNa temAM je dekhAya che te kAMI sUryamALAnI sthiratAnA purAvA rUpa nathI. tathA dhumaketunI gatithI Alabelane virodha vadhAre spaSTa thAya che. AkarSaNa siddhAMtanA mahatvane paNa khyAla Ave che. eTale dIvALIyAnuM khAtuM jemAM mAMDI vaLAya che tema gurUtvAkarSaNa zaktithI rahita evA suryanI AsapAsa grahonuM bhramaNa mAnavuM niSphaLa che. tArAone ravi jevaDA kapI sUryane tAro mAnavAne khyAla raha karyo che, ane laMgaDAnI jema gurUtvAkarSaNanI kriyA ubhI rAkhI bIjA grahanA baLe zArIne sthIra karyo che. AthI te moTA padArtho nAnAne kheMce e gurUtvAkarSaNanA siddhAMtane moTe kaTake lAge che, ane teja majabuta sAbItIthI puravAra karI zakAze ke pRthvIne paNa tenA nAnA padArtho potAnI tarapha kheMcI rAkhI surya tarapha javA nahIM dai zake, temaja dareka sUryamALAnA suryo potAnA suryane zaurI pratye javA na detAM potAnI tarapha -kheMcI rAkhe. aMte AkAzamAM dareka upagraho, graha, suryo, mahAna suryo, ane zArI sIdhI lITImAM gati kya kare, A pramANe virUpa svarUpa Ave che, athavA zairI pAse mahAna suryo pahacaze. pachInI sthati zuM ? e vicAratAM aMte keIne te sthira For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citra 4 ] nI y tethI ArTa, kATa-muMbai. zaninI kakSA pRthvI mi Fe ka For Personal & Private Use Only jI. x AnI [ pRSTa 80 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana sAtamuM. ( 21 ) mAnavA paDe che, nahIM teA prathama kahyA pramANe anavasthA - SApattine sthAna maLe che. mATe pRthvIne sthira mAnavI eja buddhivAdamAM vijayIpATha che. relvemAM beThela mANusa magajanA pheraphAra relvene sthira ane mAnI sAmenI vastune gativALa jue che, ane adhika anubhave relvene pharatI-gati karatI tathA mAnA vRkSa vigere sthIra che ema kalpI zake che. temaja tamArA kahevA pramANe pRthvInA mANasa pRthvIne sthira ane graDAna pharatA mAne che, paNa adhika anubhavavALA vidvAnA pRthvIne gativALI mAne che ane graDAne sthIra mAnavAne badale tene paNa gativALA mAne che, ne a Mte darekane gativALAja mAne che. vAha hi ! A jaDavAdanA buddhivaibhavane ApaNe kai upamA Apa zakIye ? kAraNa ke aMte te sUryane gativALAja mAnavA paDe che, tA pRthvIne sthira rAkhI suryAdi graheAne gativALA mAnavA eja vadhAre hitAvaha che, ane jJAnIoe te pratyakSa joine kahyuM che. vidyAthI--tyAre thru grahA bhAre che ? ane sUryana AAsapAsa pharatA nathI ? adhyApaka--grahA bhAre hAya tA pRthvI para mAvI paDe, ane haLavA hAya tA mAkAzamAM dhumADAnI peThe cAlyA jAya. mATe teo ekalA bhAre gALAo nathI tema ekalA haLavA geTaLAe nathI. paNa ekameka praNamela laghugurUrUpa rajakaNAthI anelA vimAnA che. je tArAone tame sthira mAnA che, ane prakAzaka hAvAthI ghaNe a Mtare rahelA suryA kalpA che, te paNa surya nathI, paNa gativALA pAse pAse rahelA nAnA vimAnA che. surya vigere tIchI gatimAM cAlatA hAvAthI ApaNe savAre tenA eka taraphanA, madhyAnha nIcenA, ane sAMje khIjI taraphanA bhAga joie chIe. te darekamAM pheraphAra dekhAvAnuM kAraNa temanA ane taraphanA cinhA che. bAkI te dareka vimAneAja tIchI gatie ryo kare che. prAta:kALe kSitijamAMthI nIkaLatA su prathama gALa dekhAtA nathI paNa kajInI AkRtivALA dekhAya che, ema ghaNI vAra mane che. vidyAthI--tArAone jotAM eka khIjAnA AMtaramAM kAMdA krUfAra nathI thatA, mATe te asthira manAya khA ! For Personal & Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 82 ) vizva racanA prabaMdha. adhyApaka-tene mATe tamane sammata evA purAvAthI tamane samajAvI zakIza. huM geDaphe grahaprakaraNamAM kahyuM che ke, caMdra surya graDo judA judA bhAge gamana karatA thakA ApaNu daSTimaryAdAmAM Ave che, ane pazcima bhaNI gati karatA jaNAya che, e gatinuM kAraNa vicArIe te bannene pharavA mATenuM ayanakSetra ( uttarAyaNa-dakSiNAyana) vizAla che, tethI tenI gati ApaNe jANI zakIe chIe. tema tArAonuM gatikSetra uttara-dakSiNa bhaNuM ochuM che, tethI temane sthira mAnavA ThIka na kahevAya tArAomAM AMtarUM ApaNe joI zakatA nathI, tethI teo-nakSatra vigere kayAMka jAya che ke nahiM te spaSTa samajAtuM nathI, ema kaheranAone suryamALAnA maMDanagraMtharUpa sRSTi - canAmAMthI pATha jevA bhalAmaNa karuM chuM temAM lakhyuM che kepahelAM je tArAo haiyAta hatA te hAla bIlakula jaNAtA nathI, keTalAka atyAre paNa dhIrA dhIza aNadITha thatA jAya che, ane keTalAka janma letA jAya che. De. hasalanA rIsepIkara trAu sekazanamAM navA ane junA tArAono saMgraha che, temanA gatimAgathI bIjA tArAo eka tarapha thavAthI ke gatimAM ADe AvavAthI tArAono janma ke ghasAre thAya che, ane tArAomAM sthAnAMtara thavApaNuM hoya teja e kriyA saMbhave che, je harSalanA saMgrahanA tArAo ane atyAranA tArAonI sarakhAvaTa karavAthI spaSTa samajI zakAya che. mATe tArAo gati kare che, ane pRthvI sthira che. vidyAthI keTalAka navA vidvAne tArAo phare che ema zadhathI kabula kare che, te tamo kahe che e kAraNane laIne haze. adhyApaka-tArAonI gati vAstavika hovA chatAM-keTalAka jANe che chatAM thoDI mudatathI sthira thayela kramane tyAga karI zaktA nathI. jethI bALakone haju paNa " tArAo sthira che." ItyAdi asatya pATha zIkhavAya che. paNa tArAo utAvaLI ke dhIrI dhIrI gatithI pharyA ja kare che. juo ri, vi, - karavA,tArago, kuMti nAdurasidhA eTale caMdra surya nakSatra ane tArAo dareka uttarottara zIvra gativALA che. " For Personal & Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana sAtamuM. ( 83) sAMpratakAlIna zASanA virUddha matA tathA zaMkA nIce sujama che-- viSuvakhiMdu sthira nathI. keTalAka kAraNe dara varSe 50-57 vikalA pAchaLa jAya che, tethI nakSatra varSathI seauravarSa nAnuM che. ( kha-vi) ma MgrejI kAMgalAnA mata pramANe ravi graha mAsamAnI che, keinaenanI zodha pramANe ravi graha sapheda che ( vizvavijJAna ). ravi sAThe sAThe ghaTikAnA AMTA mAre che, te prathama tejapuMjarUpe, pachI metIpe, krame riva rUpe prakAza pure che. (.mRga-106, pachI ) pRthvInI dharInA eka bhAga uttara dhruva para che, te dhruva sthira che ema kahevAya che. paNa dhruvane satya mAnatAM sAvaceta rahevu joie ema sar hemacaMdra kahe che. ( jyAtiSajJAna) sUryamALAmAM pRthvI kurtI manAya che, tema suryAdi re che, paNa udayAsta nathI, dakSiNA dekhAtA ja nathI, paNu suryanA udaya dakSiNathI thaya che ( mRgazISa para pachI) saMdhyAprakAza kema thAya che? caMdranI cAlu gatimAM kema pheraphAra paDayA ? te samajAtuM nathI. mArkara ane varUNlR kakSAvyuta kema thAya che te vigere samajAtu nathI, ane tenA uttara maLavA muzkela che. tathA jarmanInA uttarAMzanI kakSA hAla pheravAyelI jaNAya che, tenuM kAraNa paNa samajAtuM nathI. tethI pRthvInA kharA mAkAra zuM che te mATe paNa hajI sa Mdeha che ema jayAtirrAnamAM kahela che. ( 53-58 ) caMdrakaLAnA pheraphAra kema thAya che? sUryamAM kALA dhAmA zuM che ? bRhaspatimAM lAla raMganA cinho kyu che ? tenA uttaramAM geTALA thAya che. keTalAka hAlanA vidvAnAmAM zukra vigere sakhadhI mata caMdra jevA pheraphAra rUpe praso che, paNa cAkkasa thatuM nathI. budhama`DaLanA eka bhAga ravi pratye kema rahe che te vicAravAnuM che. ( khagoLavidyA ) zrIzIyase 1611 mAM sUryAnA DAghAnI zeAdha karI che, teo nAnA-meTA thatA dekhAya che. te kALA DAghA sAmAnya 3 aThavADIyA ane kAi vakhata zA varSa sudhI rahe che. te .. 1 For Personal & Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (84) vizva racanA prabaMdha. DAghA zuM che te thekakasa thavAnI jarUra che. budhabiMba para kALA DAghA zuM che. ? te nakakI kahI zakAtuM nathI. 1876 mAM ravi para eka nava graha jovAmAM AvyA hate. keI tene DAgha kahe che, paNa satya zodha thatI nathI keTalAka kahe che ke caMdra paranA DAghA te darIyA che! keTalAka kahe che ke uMcA parvata che! kaMI kahe che ke javALAmukhI che ! prA. pikarIMga kahe che ke te pANInI garamI che. - 1877 mAM zAyaparIlIe maMgaLamAM keTalIka lIMTAye joIne te nehare che ema jaNAvyuM, pachI lIlotarI dekhAI. A vAtamAM khagoLIyAne mataphera che, tethI kAMI cekakasa kahevAtuM nathI. maMgaLa para manuSyo vese che ema jaNAvI tenI sAthe vAtacIta karavA mahA prayatno AraMbhAya che! jyAre keTalAka azeLIAe temAM niSphaLatA dekhADe che. sIrIsa, pAlasa, june, vesTa, esTrA ane nepacyana nIhArikAthI thayA che ke eka grahanA tuTavAthI thayA che te cekakasa kahevAtuM nathI. maMgaLanI peThe gurU paranA DAghAe sthira dekhAtA nathI. chatAM pre. prIcIye 1878 mAM gurU para eka lAla DAgha sthira joye che. paNa tenA prakAzanI vRddhi-hAni thAya che, ane hetu spaSTa samajAtuM nathI. rAzicakra teja mATe haju khAsa kAMI samajAtuM nathI. (khoLa vidyA) Alagola tAre! tene prakAza be divasa bIjI paMktinA je thAya che, keTalAka kalAka pachI ardhI prakAza thAya che, punaH asala sthitimAM Ave che. bhAgela kahe che ke- te dara kalAke 26 mAIla jAya che, sebatInA kAraNe prakAza pheravAya che, ( jJA0) yurenasa gaNanAnI gati para cakakasa nathI AvatuM, tenuM kAraNa sebatI nepacyananuM AkarSaNa che. paNa sUryanA AkarSaNamAM grahonI paraspara AkarSaNazakti kema mAnI zakAya? sIrIyasa (mRgavAgha) nI gatine phera thavAnuM kAraNubatInuM For Personal & Private Use Only WWW.jainelibrary.org Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana sAtamuM. AkarSaNa che. te mitra sAta ravi jevA che, ne 49 mA varSamAM tene cAre bAju eka AMTe ghe che. hAlanA tArA prathama kyAM prakAza nAkhatA haze? nakAmuM kAMI na hoya. A praznano uttara maLa muzkela che. tathA zukanI sapATIne utAI mATe be mata che. himapralayanA kAraNamAM mI. krola kahe che ke bhUbhramaNane mAge cATe che. pUrve te vadhAre capaTe hovAthI 80 hajAra varSa pUrve himapralaya uttara goLArdhamAM thaye haze, ane teja vakhate dakSiNa galAddhamAM semyayuga haze. A pramANe dakSiNa gelAddhanA himapralayanA yugamAM uttara lAddhamAM sAmyayuga samajAya che. A viSenI kolanI zodhe vizeSa cikitsA thayA vinAja satyatAnuM rUpa pakaDayuM. bhustara zAstrIoe paNa AMkhe vIMcIne A mata svIkAryo. vaLI sara robaTa bele A matane puSTi ApI. ane vizeSamAM sAthe sAthe jaNAvyuM ke uttara ane dakSiNa ane tAddhamAM A himapralaya samakAlIna hovAnuM sAbIta thAya te jotiSInI (bhUstara zAstranI apekSA vinA) karela upapatti ekadama choDavI paDaze, arthAta te banavuM azakaca che-samakAlIna pralaya azakaya che. A azakya koTinI bInA zakya havAnuM dakSiNadhruva pradezanA anubhavI zedhaka pravAsIo jaNAve che. teo kahe che ke-uttara dhruva taraphane baraphavALe pradeza saMkecAya che. tevIja bhAMjagaDa dakSiNamAM thAya che. eTale krosiddhAMta bhula bharele karyo che, ane navIna siddhAMta baLavAna che vaLI vAdane mRdo e che ke, purANuM mata-nyUTana For Personal & Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvaracanA prabaMdha. mata e hatuM ke pRthvIne AMsa kAMtivRttanI AsapAsa phare che, tethI vizvane dhrubiMdu 26000 hajAra varSanI eka pradakSiNathI kadaMbanI AsapAsa phare che, ane viSuvavRtta upara sarake che. bhAratIya jyotiSa zAstranA pRSTha 43ramAM mAhitIdIkSita paNa saMpAtagatinA viSayamAM eja bInA kabule che. have Dresana vigere navIna zeAdhake A pradakSiNAne kadaMbathI cha aMza che. AvelA eka bIMdu AsapAsa karAve che. . A ayana calanathI saMpAtagatimAM moTe goTALo thayo che kemake saMpAtane eka phera thavA mATe 32 hajAra varSanuM cakra mAnavuM paDe che. nyuTana kahe che ke dhru ane kadaMbanuM aMtara 23 che, kemake dhrune pradakSiNAno mArga vartala che tethI te aMtara kAyama che. jyAre * 1 viSuvavRtta-pRthvInA uttarArdha ane u. dakSiNArdhane judA dekhADanAra madhya lIMTI-valayAkAra lIMTIne Adhunika paMDita viSuvavRttanI saMjJAthI oLakhe the che. A madhya lIMTIthI 6000 mAIla dUra uttaradhruva ane dakSiNadhruva che. viSuvavRttanI uttaramAM 18 akSAMza eTale (1870) 1260 mAIla dUra pUnA che. 2 kAMtivRtta-viSuvavRttanI uttara ke dakSiNe sUrya jeTalI kAnita-gamana kare che, te vartelanuM nAma kAMti da. prAMtivRtta che. zirastha biMduthI kSitije sudhImAM 80 dhrubiMdu baMdha hoya che, te pikInA vIzamA aMze vartamAna dhAraka kAMtivRtta manAya che. A karatAM uttara ke dakSiNamAM vadhAre aMza para sUrya hAya ja nahIM, eTale te vRttamAM 27 nakSatrone bhogave che 3 dhru-viSuvavRttanA madhyamAMthI kATelA AMsAnA cheDAnuM nAma dhrubIMdu che, dhune tArA tene bhramaNa kare che ke - 4 kadaMba-kAMtivRttanA AMsAnA paDAnuM nAma kadaMba che. kadaMba ane dhrubIMdumAM 23 aMzanuM aMtara rahe che. 5 saMpAta-viSuvavRtta eka bIjAne sthAne che te saMpAta bindu kahevAya che. - krAMti For Personal & Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana sAtamuM mI. presana kahe che ke-dhrubIMdu kadaMba pAsenA cha aMza dura rahela bane pharate hovAthI A aMtara kAyama na rahetAM 23 thI 35 aMza rahe che. sane 1906 mAM chapAyela jJAnakeSamAM jaNAve che kelAplAse krAMtivRttanA tiryakatvanI maryAdA zeAdhavA bahu prayatna karyo hate paNa vizvasya AMkaDA AvyA nahIM. hAlanA kaDaka gatinA pariNAme A maryAdA 23 aMza karatAM ochI-vadhu thaI zakatI nathI evuM batAvI zakAya che. dhrapradakSiNAmAM dhru madhyabiMdu nathI te sarvamAnya che, paNa A tarapha kAMtivRttanA 23 mA aMzanI mAnyatAnA virUddha mate kahe che ke-upapattine vAda ubhe rahe che. himapralaya ane somayuga krame soLa seLa hajAra varSanA hoya che, ane te thavAnuM kAraNa krAMtivRttanuM tiryakatva che, to kayAreka krAMtivRttanA 35 aMza paNa haze, jene lIdhe zItakaTIbaMdhanI maryAdA tiryakatvanA aMza sudhI haze, eTale te dareka bhAgamAM hIma jAmela haze, je atyAre dhrazAdhanA anubhavathI samajI zakAya che. - amerikAnA ze dhake kahe che ke ATalAMTika mahAsAgara ApaNI pRthvIno eka deza hatuM, paNa dhumaketu sAthe athaDAvAthI nAza pAmyA che. Do. kAusane bhUtapramANuthI evo mata che ke-ATalAMTika e eka svataMtra grahu hatA, ane pRthvI sAthe athaDAvAthI nAza pAmyA che. vaLI te grahanA mANase maMgalagrahamAM jaI vasyA che. - vizeSa mATe jagatanI racanAmAM Adhunika paraspara virUddha siddhAMte nivedana 12 mAMthI jevA bhalAmaNa che. gatinA saMbaMdhamAM paramenIsanA ziSya yUnAnI dazanazAstrI jeno ane hirekaleTasane gatinI bAbatamAM virodha hate. mI. rasala vagAsana ane Dele paNa jenI gatinI mAnyatAmAM yatheSTa uttara vALe che. For Personal & Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 88 ) vizvaracanA prabaMdha. nyuTana ane lIvanIjanI vacce calana-kalananI mAnyatAmAM vivAda hatuM, jemAM bIjA jenI strI kerelAine (I. 1715) bhAga lIdho hato nyuTana kahe che ke-sUryamaMDaLamAM budha sivAya bIje graha nathI. anya vidvAne kahe che ke sUrya ane budhanI vacamAM vakana graha che, jyAre keTalAka kahe che ke ahIM vakana dekhAteja nathI. nyuTananI gaNanA asatyamUlaka che, eTale sApekSa vAdathI budhanI gaNanA karavI ThIka che. . sApekSavAdanI utpatti pachI gelelIo nyuTana ane ukale dasa vigerenA siddhAMte azuddha tathA bhramAtmaka siddha thaI cukyA che, ane sUryagratuNakALe tArAnA kiraNe mATe paNa nyUTana vigerene mata asatya Tharyo che. 06 (c)(c) (@ @ che, nI nivedana sAtamuM samApta thayA two days (c)(c)(c)ews For Personal & Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana AThamuM. adhyApaka-pRthvI sthira che ema nizcaya thatAM gatinuM mAna paNa khoTuM samajavAmAM AvI jAya che. kAraNa ke aMgreja vidvAne kahe che ke pRthvIne parigha 25000 (24858) mAIlane che, ane te sUryanI AsapAsa dara sekaMDe 18 mAIla gatinA vegathI eka varSamAM 50 koDa ( 184608608244 365=585000000 ) mAIla cAle che. te bhramaNanI dRSTie gaNanA karatAM pRthI sUryathI lA koDa mAIla dUra che. A vAta paNa bIna pAyAdAra che. kAraNa ke eka dasa phuTanA parighavALuM pIpa laIe, tenI upara eka lAla cihna karI te pIpane pheravIye, te cihna upara AvatAM pIpanI dasa phuTanI gati thaze? temaja pRthvI paNa 25000 mAIlanA parighavALI che, tene mULa sthitie pahoMcI vaLavAne lagabhaga 365 dIvasa joIe chIe. te 365 divase te 25000 mAIlanI gativALo eka AMTe daI zake, athavA potAnI dainika gati mAnIye te paNa 25000 mAIlanI gati mAnatAM sAcuM Thare. eTale sUrya AsapAsa eka varSa pharavAne teTale mArga joiye. A mAtra madhyama dRSTie joI zakAya che, chatAM lA kroDa mAIlanuM mahAna gatikSetra ApyuM te keTale aMze satya che te vicAraNIya che. kemake ce ke cokuM sevaLa evI gaNatrI satya hAya, paNa cAra zA mATe lIdhA te tapAsavAmAM vastune satyAMza maLe che. temaja ahIM dinagatithI skanI jema caDatI gati mAnIye te kadAca mAnI zakAya, paNa pRthvIne parigha ane aDhAra mAIlanI gatinI satyatA hoya tyAre nA ? mAtra pRthvI pharatI mAnavAthI For Personal & Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 90 ) vizvaracanA prabaMdha. ane ravimAM AkarSaNa mAnavAthI A kaDAkuTanI sAbItI ubhI rahe che, paNa upalI ane kriyAo thatI nathI, te A gaNanA satya kema kare ? vidyAthI-A gaNanAmAM te varSa prakAza gaNitanI sa hAya che. sUryamALAnI asatyatA sAbIta thavA chatAM A gagunAmAM phera paDavAnI saMbhAvanA rahetI nathI. reTinA prayogathI zevAyuM che ke prakAzane vega dara sekaMDe 186000 mAIla che, have bRhaspati ne tenA caMdra parathI sUryanA prakAzane ahIM AvatAM 8 mInITa lAge che. pahelI jAtanA tArAne prakAza AvatAM 15 mInITa, bAramI jAtine 3500 ne ati re 14000 varSa lAge che e zodhAyuM che, te sekaMDa gati mAIla ne mInITanI trirAzi karatAM sUrya ahIMthI lA. karoDa mAIla dUra che, te pAsemAM pAse 91100000 mAIla ne daramAM dUra 94600000 mAIla rahe che. adhyApaka-tame paNa kabula karaze ke A vAtane paNa sUryamALA sAthe saMbaMdha che. kAraNa ke-varga mahatva ke jAti e sUryamALAmAM saMjJAo che. te sUryamALAnA vRthA vAdamAM upalI vAtane paNa pAcuM parakhAvavuM paDe che, temaja prakAza parathI paNa A kathana asatya kare che. sUryanA prakAzane ahIM AvatAM jarA paNa vAra lAgatI nathI. AkAzamAM vAdaLAM jema cAle che tenI chAyA paNa tenI sAthe gamana kare che, ne pacha. vADe sUryane prakAza avilaMbe paDayA kare che, AmAM kAMI paNa taphAvata paDatuM nathI. udAharaNa tapAsIye to vIjaLIne jhabakAre turata ApaNe nIrakhI zakIye chIye. jo ke garava mATe vijaLI thayA pachI ghaNe vakhata cAlyA jAya che, paNa prakA zanA camakArAnI ApaNane turata asara thAya che. vidyatmAchalI -jhagamagavALI mAchalInA prakAzathI paNa prakAza gatimAM kALakSepa kalpI zakAtuM nathI, tema ravine dekhatAMnI sAtheja ApaNe tenA prakAzane dekhIye chIye. dIvAne prakAza pAsenA bhAgamAM atizaya, ane dura bhUmimAM ocho dekhAya che tema mAtra sUryamAM pherafAra jaNAya, bAkI prakAzane AvatAM aMtara che ja For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana AThamuM. nahiM. sUryapaRttimAM ravinAM gati mAMDalAM 184 ne bIjA grahanA gatimArga 8 vigere kahyA che. te ja pramANe tenuM gamanakSetra che, temAM sUrya vigere phare che. vidyAthI-sUrya pRthvIthI bAra lAkha gaNe maTe che. jemake eka moTI agninI cItA kare, ne pAse zera kebazera mATIne gaLe rAkhe. temAM agni te sUrya, geLe te pRthvI, ajavALA taraphane bhAga te divasa, ne aMdhArA taraphane bhAga te rAtri kapi, A pramANe pRthvI nAnI che, ane sUrya maTe che adhyApaka-A vAta paNa asatya che. jeTalIne tAvaDI para pharI pharI pheravatAM unI thatI jAya che, tema tamArI vAta mAnI laIe te pRthvImAM uSNutA vadhe, ne AvI agni pAse te nitya tasaja rahe, paNa tema banatuM nathI, tethI sUryane nAne mAna paDe che. ne sUrya nAnuM che te te udayAcala para AvatAM ApaNu ane tenuM aMtara ghaNuM hovAthI ThaMDo dekhAya che. madha uSNu ne vaLI sAMje ThaMDA dekhAya che. - vidyAtha-pAzcAtya vidvAne kahe che ke dara 20 varSe ravi 1 mAIla ghaTe che. A rIte be hajAra varSe thate ravine saMkeca paNa iMdrayagrAhya thaI zake tema nathI mI. hemahelaja paNa kahe che ke sAre jagatane rAjA ravi saMkecAvAthI atizaya garamI vadhe che. ravi 85 mAila mAtra ocho thavAmAM je uSNatA thAya che tethI 2290 varSa tApa phelAze. vaLI atyAre sUryanI alapAdhika gatinuM kAraNa tapAsIye te teo kahe che ke kiraNe vAMkA paDavAthI ochI ne sIdhA paDavAthI vadhAre garamI paDe che. adhyApaka-buddhithI ghaDela keyaDAne uttara buddhithI ja ukale che. tamArI keTalIka mAnyatAmAM saMmata vyaktione A vAtathI virUddha mata che. juo vIlIyama yuIsanA mate kavinuM teja 6000 varSa sudhI hAlanI jevuM raheze. keTalAka vartamAna vidvAne kahe che ke-vAyu padArthamAMthI garamI nIka For Personal & Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 2 ) vizvaracanA prabaMdha. LatAM te vadhAre saMkecAya che, e niyame ravi dara se varSe 4 mAIla ghaTaze. A kAraNe ja vimAM garamI che ema mAnavuM. ( vizvotpatti tatva ) paNa ApaNe te A prazranettaranA baMnne mate kheTA mAnavAnA che, je mATe ghaNuM virodha mata che. tAraDensa jenDa pRthvIne dara varSe 500 Tana vadhAre mAne che. ahIM sUryane saMkeca mAnya che, paNa tevuM kAMI banatuM nathI. tathA vAyu parAvartanathI kiraNanuM vakrIbhavana manAya che te paNa ThIka nathI, paNa spaSTa rIte pRthvI mATI che, ane ravi nAno dekhAya che. vaLI jema sUrya gharanI eka bAju javalaMta tApa Ape che, ane bIjI bAju chuM ajavALuM Ape che, tema sUrya pRthvIthI moTe hoya te potAnA sarcalAITathI adhika tejasvI ekaja kiraNa vaDe pRthvInI cAra bAju prakAza phelAvI zake tema banavuM joIe, jyAre saMpUrNa ravi mATe te puchavuM ja zuM ! paraMtu A paristhiti dekhI zakAtI nathI ( juo-be phuTa vyAsavALI sarcalAITa ane 430 phuTa dura rahele vaTANe yAne [430-24=18 ] eka Ica pramANuvALI sarcalAITa ane 18 phUTa dUra TAMgela vaTAche) paNa sUrya pRthvI pratye eka sarcalAITa jevuM kAma kare che, tethI dinarAtrinA banA sAcA bane che. vaLI tamArI mAnyatAmAM arUNodaya ke saMdhyA mATe spaSTa khulAse maLatuM nathI. kAraNa ke je sAyaMkAle saMdhyA khIle che temAM kadAca sUryanI eka bAju saMdhyA khIlavanAro prakAza mAnIye te sUryanI bIjI bAju jatAM paNa pRthvImAM saMdhyA thavAmAM vAMdho AvI ubhuM rahe che. kadAca dareka tarapha e prakAza mAnI laIye te haMmezA sAMje ane savAre eka sarakhI saMdhyA khIlavI joIe. A pramANe guMcavADe ubhe thAya che, tethI have Adhunika pAzcAtya vidvAne te pRthvIne dhUma ketunI jema puMchaDuM haze, evA vicAramAM kheMcAyA che ! tathA sUrya savAre ghaNI vAra lAla dekhAya che, AnuM spaSTa kAraNa sUryane mATe mAnanAra nahIM ApI zake, paNa pRthvIne sthira mAnanAra turata kaheze ke-rakta udayAcalanA sAgathI For Personal & Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana Amu. sUryamAM lAlaza dekhAya che. AvI dalIlethI spaSTa che ke sUrya pRthvIthI nAnA che. vidyAthI--paNa pRthvI teA gALa daDA jevI che zuM? adhyApaka--nA. (93) thAya vidyAthI--30 hekInsakuDa vigere bhUbhramaNa karI vyA che ( kha. vi. ) tethI " ravi samudramAM e che, veTa tene mArI je dine bIjo sUrya ugADe che, athavA varlDana phretra sUrya ne pazcimamAMtho pUrvamAM lAvI peAtAnA vANumAMthI ugADe che. " A purANu matA khATA TharyA che. ane sAkhIta thayu` che ke sU` masta thatAja nathI. vaLI bhUpradakSiNAmAM manuSyane 428 dIvasa ane dhvanine 3rA kalAka lAge che,tethI pRthvI gALa daDA jevI che. adhyApaka--phrAnsanA khargeALa zAstrIe dukhI navatI grahamAM hAthIne joyA, ne junA anubhavIne jaNAvyuM paNa kharUM mAkhare vizeSa tapAsa karatAM jaNAyuM ke te druIna sAme uM. daraDI mAvI gaI hatI ! ( kha ) vaLI hale paNa eka rANIne zina dekhADavA dumIna gALyuM, ne sAme bagIcAnI bhIMta para zaninuM cItra mukAvI dunanA cheDA te tarapha gADhavI rANIne zina dekhADayA hatA ! te AvI rIte bhUla ke kutuhaLa AdinA kAraNe paNa nivanatA thatI hAvAthI dareka vAta ekadama vizvasya mAnI zakAtI nathI, khAkI jJAna ane muddhithI vicAratAM tA pRthvI gALa che ema mAnI zakAtuM nathI, paNa sUryAsta nathI e vAta cAkkasa che. vidyAthI-- phebruArI tA. 10 mIe 24 ka. 14 ma 28 seka MDanuM nimAna hAya, julAI tA. 27 mIe ka. 23 mI. 53 se. 46 nuM dinamAna hoya, eprIla tA. 15, juna tA. 14, ogasTa tA. 31, DIsembara tA. 24 e cAra divasa For Personal & Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 28 ) vizvaracanA prabaMdha. cAvIza kalAka skrinamAna hoya AnuM kAraNa zu ? (kha vi. )* * iMllAMDamAM jInanI 21 mIe sUryodaya 3. 44. asta 8, 18. DIsembaranI ( zIyALAnI) 31 mIe udaya 8. 8. asta 3. 58 thAya che, jethI 4. 58 battI thAya che. tathA prathama ( dalapatakavi ) makara saMkrAnti 12 jAnyuArI, ane hAla 14 jAnyuArIe paLAya che, paNa makara saMkrAnti thanArI tArIkha te 21 DIsembara jovAya che. ( kha ) A aMgrejI varSanA caNataramAM mahu goTALA thayA che, je mATe te viSayanA graMthe tapAsavA jarUrI che. divasanI laMbAinuM mApa divasa ane rAtrinuM mAna dareka sthAnamAM sarakhuM hetu nathI. divasa ane rAtrinA mAnamAM akSAdhika pheraphAra rahe che. sarvopakSAe meTAmAM meTeA divasa keTalA dezAmAM keTalA kalAkaneA che ? tai nIcenI noMdha parathI samajI zakAze. svIDananA Takkulam zaheramAM lAMkhe| dIna 18!! ghaMTAne sthAya heAya che, te te divasanI rAtrI pAA kalAkamAM zeSa rahe che (!) spijamArjana nagaramAM dara varSe paMdara dIvasa lAMbA hoya che, pachI keTalAka vakhata sudhI rAtrInI labhAi vadhe che. laMDana premana ane puzAnIyAmAM lAMbA dinanuM mAna 16ll kalAka hAya che, jyAre hAmba (jI) DAnjhaka (puzIyA ) nagaramAM 17 kalAka heAya che. navenA vAri nagamAM 21 methI 22 julAI sudhI eTale 63 divaseAnI laMbAi bahu meATI hoya che. peTrAgrADa ( rUziyA ) TAkhala ( sAiberIyA ) mAM meTeA dIvasa 19 kalAkanA ane nAnA dIvasa 5 kalAkanA hAya che. TAniyA ( pInlAnDa) nagaramAM 21 mI june 22 kalAkane dIvasa heAya che, te nAnAmAM nAnA divasa 3 ( 2 ) kalAkanA haiAya che. nyuye ( amerIkA )mAM meTA viseAnI lakhAI 15 kalAka hAtha che, ane manTareyAla tathA kAnaDAmAM 16 kalAka hoya che. A lAMbA divase te dara varSe AvatA lAMbA divase| samajavA, hiMdustAnamAM RtuonA pheraphArane lIdhe rAtri-divasanI laAImAM ( poSa ane jeTha mAsamAM ) e cAra kalAkaneA taphAvata rahe che. vAsI. 228 ) ( For Personal & Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana AThamuM. adhyApaka-sUrya nAnA ane moTA mAMDalAmAM phare che. tathI dinamAnamAM ane rAtrImAnamAM phera paDe che. tu pheraphAra paNa tane laIne thAya che. ( je vAta AgaLa dekhADavAmAM aAvaze. ). judA judA sthAnamAM muMbaInA bAra vAgye nIce mujaba vakhata thAya che. ( divasanA bAra vAgyA pahelAM e-ema). nyuki 2-15 e-emaAlekajhAMDiyA 7-10 kepaTAuna 10-15 | jedA 4-13 e-ema e ema e-ema rIDI jAnero 4-18 kriIstIoniyA 7-53 karAMcI 11-37 e-ema e-ema e-emAM sAnikA 6-30 e. hembarga 8-0 e ema zIkArapura 11-43 | TInaripha6-30e-emabuena 8-3 e ema e-ema DablIna 6-45 e-emabarlIna 8-3 e-emabhuja 11-48 e-ema meM eDInabaro 6-57 kinsTATInepala 8-48 rAjakoTa 11-52 | e-ema e-emAM laMDana 7-0 eemasTokahoma 8-22 amadAvAda 11-58 Amachama 7-3 | e ema e-ema e-e maneMTa pITarsabarga 8-55majhalIna 12-0 pArIsa -20 eema. e-ema' e-ema lImbana 7-45e-emazmana - e-ema muMbaI 12-e-ema ( divasanA bAra vAgyA pachI pI-ema ) punA 12-5 pI-ema jagannAtha 12-50 jhAMjhIbAra 3-30 lAhera 12-6 pIema pI-ema pIema haradAra 12-21 kalakattA 1-2 pI emaAdeleDa 4-20 pIema pI-ema raMguna 1-30 pI-emasIDanI 5-15 pI-ema ke madrAsa 12-30 pI-emasIMgApura 2-0pa-ema nyujhIlAMDa 6-30 kalaba 12-30 sayAma 3-20 pI-ema. pI-ema | pI-ema hoMgakaeNga 3-20 AlAskA 8-30 sTAnDarDa 12-38 pIema pIema pIema + seinAnsIsako,pI-emAM codaya paMcAga For Personal & Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 6 ) vizvaracanA prabaMdha. vidyAthI-vi eka sAthe ugatuM nathI tenuM kAraNa pRthvI sapATa nathI ema samajAya che, jethI unALe hAya tyAre amadAvAdanI madhyarAtrInA samaye IglAMDamAM sAMja paDe che, vaLI hiMdustAnamAM paNa sUryodaya kALanA pheraphAra joI zakAya che. adhyApaka-AnuM kAraNa mAtra eTaluM ja che ke sUrya pAsenI bhUmimAM prakAza nAkhe che, ne jema jema AgaLa vadhye jAya che tema tema navI bhUmimAM kiraNe nAkhate jAya che ane pAchaLanI bhUmimAM aMdhAruM thatuM jAya che. jema dIvAne prakAza amuka bhUmimAM paDe che, tema sUrya mATe samajavAnuM che. kadAca sUrya pRthvIthI mATe hAla te A pheraphAra na thAta, eTale sUryane prakAza dareka sthAne pharI vaLata. eTale- zrImAna sAgarAnaMdasUrIzvarajInAM vacana " pramANe kahIye te bharatakhaMDamAM judA judA pradezane AzrIne dareka kALe sUryodaya ne sUryAsta thayA ja kare che. vidyAthI-dhruva para cha mAsa divasa ne cha mAsanI rAtri hoya che. tyAM kuka sAheba jaI AvyA che ! tyAM vahANuM ( paroDhIyuM-savAra ) thavAnI vicitra kriyA joI lorDa DIkarIno kukaDo marI gayo hato ! tyAM mArca tA. 16 thI 194 dIvasa raviteja rahe che 48 divasa saMdhyA prakAza, 76 divasa aMdhArUM, ane 47 divasa arUNuM prakAza thAya che. A zuM mAnavuM ? DA, vorananI naMdanavananI paddhi pramANe A mAnavuM ke ? ( rA. le. tilaka kRta mRgazIrSa ). adhyApaka-A sthiti uttaramAM ja thAya che, paNa dakSiNamAM thatI nathI, ane tyAM rAtrI mATenA pheraphAra paNa jevAtA nathI. tyAre 6 mAsane divasa thavAnuM kAraNa paNa kaI vastunuM AvaraNa Ave che, ema sahu kaI kabula kare che. uttara dhruva dekhAya che. paNa tenI sthiratA mATe keTalAka te cokkasa mata ApavA ekadama hAma bhIDatA nathI. ( jyo. jJA.) tema tyAM jaI zakAtuM nathI. 5 jayAM A pheraphAro thAya che tyAM keTalAka mANase jaI zake che, te cha mAsane For Personal & Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ divAnA prakAzanI ghaTanA citra 5] [ pRSTha 9 0 0 ) citra 8 ] Jain Educationhtefnational For Personal & Private Use Only brwyies Oy.org Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana AThamuM. divasa che ema paNa jaNAve che. tyAre A vAta kema bane che te mAtra tapAsIya. kaccha dezamAM bhacAu gAma che, tyAM dinamAnamAM lagabhaga be kalAkane phera paDe che, ane aMgIyA gAmamAM paNa sUrya madhyamAM Thale hatAM dimAnamAM lagabhaga 10 miniTane phera paDe che. mArselsamAM jema astakALe ravinI A parvata Ave che tema parvata ke TekarI ADe AvavAthI A pheraphAra thAya che. have vizeSa samajaNa mATe eka udAharaNathI sAre lAbha thaze. eka makAna upara agAzImAM eka mANasa dave laI sUryanI jema pheravaze te agAzInI sIdhI bhIMtanI nIce beThelA lokone te dIvAne prakAza dekhAze nahIM ( juo citra pAMcamuM) have teja dIvAne agAzInI bahAra ekeka hAtha dUra rAkhI pheravaze te tene prakAza nIcenA manuSya para paDaze ( citra 6 DuM ) temaja vaitADhaya parvatanI najIkamAM rahelA mANasane sUrya atyaMtara mAMDale AvatAM dekhAtuM nathI, ane te kAraNe upale pheraphAra paDe che. vidyAthI-pRthvI sapATa hoya te sAmethI AvatI AgaboTanA prathama thoDe bhAga ane pachI adhika bhAga kema dekhAya che ? traNa lAkaDI sIdhI rAkhIye te vacalI moTI ane pachI nAnI kema dekhAya che ? sarakhA tAranA thAMbhalAnI hAra joIeNM te pahele meTe ane pachInA krame nAnA dekhAya che, AnuM zuM kAraNa ? je pRthvI sapATa hota te badhA sarakhA dekhAta, paNa tema dekhAtuM nathI, tethI pRthvI goLa daDA jevI che. jethI mI. vAlese pANImAM traNa traNa mAIlane AMtara 13 phuTa ane 4 iMcanA traNa vAMsa ubhA karIne tapAsyuM che, ane te jaNAve che ke-pRthvInA gaLAkArane nahera khedanArA Ijanere dhyAnamAM letA nathI te temanI bhUla che ! (kha0 ) adhyApaka-huM tamane eka prazna puchuM chuM temAMja tamArA prakanane uttara AvI jaze. jene tame pRthvIthI 10 rANe mAne che te surya ApaNane kema nA dekhAya che ? For Personal & Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 98) vizvaracanA prabaMdha. jyAre mAMDavI baMdara tarapha jatI sTImaranA peseMjarone kacchanA dhAbo DuMgara durathI nAne ane najIkathI maTe chatAM akhaMDa kema dekhAya che? vidyAthI-jema eka phUTa lAMbe goLa 1 mAIla aDDa zya thAya che ema asala vastu pAMca hajAra gaNe cheTe rAkhavAthI adazya thAya che ( . jJA. ) eTale te vastu bahu dUra - helI hoya te ApaNI daSTinA doSane laIne tene ApaNe saMkecAyelI joIye chIye, tema sUrya paNa moTe hovA chatAM nAne dekhAya che. adhyApaka-te tame temAM sa keca je joI zakAya che te draSTidoSane lIdhe ja che. tema tAranA thAMbhalA ke AgabeTa vageremAM je bhAge dekhAya che te uparanA bhAga che ema nathI, paNa saMkecAyele Akhe bhAga dekhI zakAya che ema samajavuM. have upalI vastuomAM jema upara ane nIcethI saMkeca jaI zakIye chIye temaja tene ADI rAkhazo te banne bAju nA saMkocanI paNa khabara paDaze. eka rela ADI jatI hoya, ane be gAu uparathI tene joIzuM jenI laMbAI se phuTa haze, te paNa ApaNane 3 ke 4 phuTa lAgaze. vaLI pachavADe gArDane lAla DabbA hoya che, jenI pahoLAI cha sAta kuTa hovA chatAM te durathI dekhAtAM ekaja pheTa pahoLo lAgaze. A pramANe varatuo nAnI dekhAya che temAM ApaNe keI upAya na rahevAthI dRSTine deSa kADhavo paDe che. Aja rIte uMcI rahela varatune daSTinA doSe nAnI dekhIye, ane pRthvInA vAMkane laIne te bhAga dekhI zakAtuM nathI ema kahIye e ucita kema kahevAya? vaLI eka mANasa raNamAM AvatuM hoya ke uMTa AvatA hoya tyAre dRSTi nAkhazuM, te ApaNane uparano bhAga dekhAya che ema mAnIzuM, paNa dubInathI jotAM mANasane ke uMTano ghaNe bhAga dekhAze. ane turataja kahIzuM ke A mANasa ke A uMTa Ave che. have vicAra karIe ke-pRthvI goLa hAya, ne te kAraNe mANasane nIceno bhAga na dekhAtuM hoya, te pachI dubIna vatI jevAthI tene nIceno bhAga kayAMthI dekhI zakAya? For Personal & Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ relvenA pATA [k ijanerI rAnI rakama citra 7] [pRSTa 9 jozI ArTa, muMbaI. For Personal & Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana AThamuM. ( 9), mATe mAnavuM joIe ke-vastune sa keca ApaNe joI zakIye chIe, ne te vastu ghaNe dUra rahetAM tene ApaNe joI zakatA nathI, vaLI kacachane dhAbe DuMgara jotAM te pRthvInI dA jevI sthiti saMbhavatI ja nathI. dRSTideSane laIne nIcenA pheraphAro dekhAya che ane ApaNe samajI zakIye chIye. 1 eka sarakhI uMcAInuM makAna jaIzuM te AgaLa bhAga uco ne pAchaLanA bhAga nIce dekhAya che, ane jema jema AgaLa jaIzuM tema tema sAmene bhAga paNa uMce dekhAze. 2 relanA samAna aMtaravALA pATA para sIdhI daSTi nAkhIe te Agane paheLe ane pAchaLa bhAga vAMkAzane laIne sAMkaDe banate dekhAya che. ghaNe dUra dRSTi nAkhatuM te ekadama maLelo-bhege thayele dekhAya che, ane ati dUra tapAsa karatAM adazya lAge che. eTale te pRthvInA DhALamAM namI gayo hoya ema ApaNane lAge che. ( juo citra 7muM ) 3 zaheromAM sIdhI bajAranI bane lAIne je te AgaLano bhAga paheLe ne pAchaLa bhAga bahuja sAMkaDa eTale bane bajAra bhegI thaI hoya tevI dekhAya che, paNa te sthAne pahoMcatAM te te bhAga pahebe dekhAze, jyAre prathama je sthAnane ApaNe vistAravALuM joI zakyA hatA te have sAMkaDuM dekhAze. 4 samAna aMtare rahelI ane vRkSanI lAInavALe bagIcAno mArga tapAsIzu te ApaNI pAsenA bhAgamAM ApaNe mahAna vistAra joI zakIzuM, ane teTaluM ja aMtara sAmenA cheDAnA vRkSamAM paNa paraspara hovA chatAM ApaNe te vRkSenA juthanethaDane bhegA thayelA dekhIzuM, 5 sarakhI uMcAIvALA khaMDA vizALa gharamAM eka cheDe ubhA rahI sAme dRSTi nAkhIzuM, athavA madhyamAM ubhA rahI cAre bAjI joI, te upara ne nIceno bhAga bhegA thayA hoya eve dekhAya che, ane baMne paDakhene bhAga paNa saMkecAyela 1 je sthAne ApaNe chIe tenI pAseno bhAga kAMIka vadhAre pahoLe ne pachI sAMkaDo dekhAze. For Personal & Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100) vizvaracanA prabaMdha. dekhAya che, paNa te tarapha cAlatAM tenI mULa sthitinuM ApaNane bhAna thAya che. - 6 eka sapATa bhUmi para ubhA rahI uttaramAM daSTi nAkhI te pRthvIne ene dhruvane bahu pAse rahelA dekhIye chIe, paNa jema jema uttaramAM jaIzuM tema tema pRthvInA ne dhruvanA vizALa aMta2nuM digdarzana thaze. eTale jema jema uttaramAM AgaLa vadhIye. tema tema dhru uMce uMce dekhAya che (kha, vi. ) 7 sUrya pAse jaI tapAsIye te te sUrya dara kalAke 131281 jana jAya che, jyAre ahIMthI udayAstavALA pAsenA pradezamAM dara kalAke vAra, madhyAhnakALe cAlavAnA dura pradezamAM veMta ke kuTa jatA dekhAya che. 8 eka dIvAne prakAzapuMja dUrathI a5kSetra kinArene pAsethI vizALa bhAga rokanAre nIrakhIye chIye. 9 eka raNamAM ubhA rahI cAre tarapha daSTi nAkhIye te pRthvI ane AkAza bhegA thayelA dekhAya che, ne daSTi te emaja kahevA mAMDaze ke so baso mAIla upara jarUra baMne maLelA haze, paNa baso mAIla te zuM? balake lAkha mAIla para jaI tapAsa kare te pRthvI ane AkAzanuM jeTaluM aMtaruM che teTaluM tyAM paNa dekhAze. turabhairata sUrna, narvijJAnavAH .. dRzyate ca zubhAkAraM, dharAyAM saMgataM namaH // 1 // " upara pramANe netranI nirbaLatAne laIne ke evA vAtavaraNathI saMkeca dekhAya che. paNa tene sahAyaka kAcake dubIna maLatAM. te pitAnuM kArya vadhAre spaSTa kare che, hAla dubanethI ghaNuM graha dekhAya che. A rIte dubInathI dekhavAmAM paNa apUrNatA rahelI che, kemake jema jema sArUM dubIna haze tema tema sAmI vastunuM suMdara spaSTIkaraNa thaze, tethI jema jema navA dubIna For Personal & Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana ApyuM. (101), zodhAya che tema tema temAMthI vadhAre jANavAnuM maLI Ave che.. vartamAnakAlIna dubIne karatAM paNa vadhAre sArAM sUkSmadarzaka yaMtre jema jema maLaze tema tema vadhAre spaSTatA thaze, paNa sAme rahelI samasta vastunuM satyajJAna karAvanAra advitIya dubIna je maLe teja dareka vastunuM satya ApaNe jANI zakIye. tyAM sudhInI buddhivAdathI ke mAtra pratyakSa pramANuthI kahelI vAte sAcI mAnI zakAya nahIM. yunAiTeDa sTeTanI myulAmIlara nAmanI dasa varSanI kanyAnI netrazakti durbanane paNa oLaMgI gaI che. te potAnI narI AMkhe nakkara padArthonI ArapAra joI zake che. basa! Akhare kharUM aMtima dubIna te mahA prabhAvazAlI sarvajJa mahAtmAonA hRdaya sAthe ja goThavAyeluM che. A mahAtmAonAM vacana kadI paNa niSphaLa jatAM nathI. teo zvazaktithI joIne ja kahe che ke sUrya graha vagere pRthvIthI nAnA hAI potAnI maryAdAmAM phare che. pRthvI e eka sthira yugalane samudAya che, ane te paNa capaTI che. che nivedana AThamuM samApta. che . For Personal & Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana navamuM have ApaNe jANI zakyA ke pRthvI sthira che, jethI mULa vAtane hAtha dharIe. prathama prazna thaze ke pRthvI zenA AdhAre rahelI che? te te paNa TuMkamAM samajI laIe kaI vidyAdhara ke vimAnavALe mANasa potAnA vimAnane gAmamAM, gharamAM, mele mobhe ke neve neve calAvavA dhAre te calAvI zakaze nahiM, kAraNa ke- A havA ghaNI pAtaLI che, jethI amuka hade tacha thaI uMcA jaI ghaTTa havA pAmIne potAnA vimAnane calAvI zakaze. pakSIo paNa amuka hade uMce jaI sIdhA cAle che. pataMga paNa amuka hade gayA pachI ekadama laTatI nathI, te AthI jANuM zakayA ke-ahIM tana (pAtaLo) vAyu che, tethI jema jema uMce jaIe tema tema ghanavAyu (kaThaNavAyu) Ave che je ghaTTavAyu vimAna vigerene TakAvavAne zaktimAna hoya che. gelusAka ane bITa nAme phAnsa vidvAne I. sa. 1804 mAM zumAre cAra mAIla upara caDayA hatA, teo tyAMnI sthiti mATe lakhe che ke tyAMnI havA ghaNI ThaMDI hatI, ke jethI sIsA mAMhenI zAhI paNa sukAI gaI. vaLI tyAMnI havA evI For Personal & Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana navamuM ( 103 ) hatI ke pakSI uDADayuM paNa uDI ja na zakuM, ane amuka hada sudhI pattharanI jema nIce utarI paDayA pachI uDI zakyuM. tyAMthI AgaLa vadhatAM phephasAM paNa na saMgrahI zake evI ghaTTa havA Ave che, jyAM gayela mANasane ApaNI pAtaLI havA na maLavAthI bahu muzkelI paDe che. juo I. sa. 1862mAM glezIyA 7mAIla upara gayela, tene tyAM pavana vinA bebhAnInI asara thaI hatI. sane 1920 nI phebruArImAM amerIkAne vimAnavIra zroyeDara33133 phuTa uMce uDa hatuM. jyAre tA. 29-9-1921mAM lephaTananTa je e mekaDo 40800 phuTa uDela che. temanA mate TuMka mudatamAM AkAza paNa suvidhA banI jaze. (pravAsI 22/6) A sthAnanI havA paNa bhAre che, ahIM vAdaLa sthira che. e pramANe pavananI ghaTTatA-jADAI vadhatAM AgaLa ghane dadhibarapha jevuM kaThaNa pANI Ave che, tenI upara game teTale bhAra nAkhIye te paNa te sthira rahI zake che. baraphanA parvate jevAthI tenI vizeSa sAbItI thAya che. A niyama pramANe ja jagat zenI upara che enA uttaramAM tanavAyu, ghanavAyu ane ghanodadhinA AdhAre A jagata raheluM che. A vAta buddhigamya che, eTaluM ja nahiM, paNa sarvajJa jJAnIo paNa te pramANe joine kahI gayA che. A vAta mATe judA judA matabhede joIe chIe. kAraNa ke purANuvAdIo kahe che ke mAnuSettara parvata pachI eka che. merUthI manuSattara parvata sudhI jeTalI pRthvI che teTalIja bahAranI paNa pRthvI che, pRthvIne AyAma-vistAra Azare 50 koDa jana che. tenA cothA bhAge lekA kAcala che. te upara rahelA gaje sUDha vaDe pRthvIne dharI rAkhe che, tyAM badhI senAthI vIMTAelA bhagavAna paNa pRthvIne hAtha vaDe ' - 1 ahIM gurutvAkarSaNano virodha dekhAya che, kAraNa ke te pakSI havAnA pheraphArane laIne paDayuM hatuM, ane havA badalatAMja te uDavA lAgyuM hatuM. For Personal & Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 104 ) vizvaracanA prabaMdha. uMcI dharI rAkhe che (padmapurANa bhUmikhaMDa bhUmivarNana nAma 131 adhyAya.) vaLI bIjI tarapha zeSanAga para pRthvI rahelI jaNAve che, temaja kAcabAnI pITha para paNa pRthvInuM raheThANa kahe che. amRtasAgaramAM paNa kahyuM che ke - meSe vRzcika gajaH pracalati vyAsAdibhiH kathyate, cApe mInakulIrabhe ca vRSabhe satyaM caleta kacchapaH / yUke kuMbhadhane mRgendramithune kanyAmRgeM pannagaH, . . teSAmekatamo yadi pracalati kSoNistadA kampate // 1 // kurAna jagatane gAyanA zIMgaDA para rahevAnuM jaNAve che, bAIbalanA thirmovAhanA prakaraNamAM adhyAya 10 thI 12 ane adhyAya 51mAM kalama 1pathI jaNAve che ke yahovAhe potAnA sAmathI pRthvI banAvelI che, pitAne jJAna jagata dharI rAkhyuM che. bAibala gItazAstranA 24 mA adhyAyamAM kahe che ke-kemake teNe samudra para tene pAye nAkhyo che, ane pravAho para tene sthApita kIdhI che. 104 mA adhyAyamAM kahe che ke-pANI para te potAnA oraDAnA bhAravaTIyA mUke che, vAdaLIne te pitAne ratha banAve che, vAyunI pAMkha para te cAle che. je kadI khase nahiM e teNe pRthvI para pAye nAkhe che. gIta 109-90 mAM tathA ahesuyA 10-12-14 mAM paNa tevuM ja kathana che. A pramANe bAIbalanI dRSTie samudra para pRrI hovAnuM jaNuve che. AmAM vicArIe te-diggaja zeSanAga gAya ke samudra kenA upara che te kAMI nizcaya thatuM nathI, tethI aMgrejoe pRthvIne sUryanA AkarSaNe-addhara mAnI che, ane temAM paNa sUrya zenA AdhAre che evA vicAramAM kAMI saphaLatA prApta thatI nathI. bhAskarAcArya paNa kahe che ke mUre dha veriNaanyatAthamovevamatrAnAvasthA mATe AmAM satya zuM che e bhAskarAcArya paNa satya zodhI zakela nathI, ane pRthvI khAlI addhara rahelI che ema jaNAve che. paNa satya te eja che ke-prathama tanavAyu Adi vastuo kahI te uparA uparI rahela che, ane tenA para pRthvI rahela che. For Personal & Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana AThamuM. ( 105 have pRthvI kevaDI che? te mATe prAcIna mAnyatA tapAsIe. prathama pRthvInA madhya bhAgamAM eka lAkha yojana UMcA merU nAme parvata che, tenI cAre bAju Azare ardhI ardhI lAkha jana sudhI dUra jaMbu nAme mahAna dvIpa che, A ja budvIpa lAMbo paheLA pramANuguye eka lAkha ejanane che, tenA madhya bhAgamAM 1000 pejananA vistAravALe merU nAme pata che, tenI. uttare ne dakSiNe pAMcaso jananA vistAravALAM be bhadravane che tyAra pachI devakurUkSetra ane uttara kurakSetra nAme manuSpanAM kSetro. che, pachI niSadha ane nIlavaMta nAme parvate che, tyAra pachI uttara ane dakSiNamAM krame ekabIjAthI ardhA adho mApavALa harivaMza kSetra, ramyakakSetra, mahA hemavata pata, rUpI pata, hamavaMta kSetra, araNya kSetra, cula himavaMtaparvata, zikhari parvata, tathA bharatakSetra ane eravatakSetra rahelA che. kahelI. dareka kSetramAM manuSyonI vastI che. vaLI niSadha ane nIlavata. parvatanI madhye merUnA pUrva-pazcima bhAgamAM mahAvidehakSetra che, temAM ane aMtaradvIpamAM paNa manuSya rahe che. ekadama uttaramAM aravata kSetra ane dakSiNamAM bharatakSetra che te bane sarakhA che, tathA jaMbudvIpanA 190 mA bhAgamAM patharAyelA che; athaoNt ke pa26 jana pramANavALA che. A pramANe. eka lAkha ejanane jaMbudvIpa jANu. ( juo citra AThamuM) purANemAM jaMbudvIpa mATe neNe pramANe adhikAra che caka je jaMbudvipa che, cAre bAju lavaNasamudrathI vIMTAyela che. merUnI dakSiNe ane lavaNeDhadhinI uttare bharata kiM purUSa ne harivarSa nAme traNa kSetra che, ane AMtare AMtare ekeka parvata che. samudramAM pUrva pazcime-ketumAla ne bhadrAzvauSa che, tenI madhya merU nAme lAkha jana uMce sonAne parvata che, jenuM Ila.varSa nAme kSetra che. ahIM senAnA kAMgaDo. hoya che. sUrya, caMdra, nakSatra, ane vAyu, A merU parvatane nitya pradakSiNa de che tyAM cAra devedyAna che, jemAM siddha For Personal & Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 16 ) vizvaracanA prabaMdha. cAraNe vicare che. dakSiNa ane uttaranAM ane kSetro dhanupanA AkAre che ? ( juo citra 9 muM ) A jaMbudIpanA merUparvatathI uttara-dakSiNamAM rahela kSetro ane parvatonuM nIce pramANe mApa jANavuM- merUpavaMta 100000 pejana rUpI parvata 4210 . bhavana 500 hemavaMtakSetra 2105 bhadravana 500 araNyakSetra 21051 devakarakSetra 1184ra1 culahemavaMta parvata 152 uttarakurukSetra 1184ra zikharipata 1052 niSadhaparvata 16842 bharatakSetra para nIlavaMta 16842 eravatakSetra para harivaMza kSetra 8421 - kula 100000 ramyakakSetra 8421 yurepamAM A kSetrenI kalpanA mahAhamavaMta 42101 mATe mAkaDanela ane nekithananI Adhunika zodho tapAsavI. jabudvIpa jUjIpani navA, akSoganavistaka ( viSNupurANa ) jaMbUnAmnA ca vikhyAtaM, jaMbUdvIpamidaM shrutm|| sRkSonanavastAramaTuM zumaM tu mAratuM . 13 // (nasiMhapurANa ) merU mATe madhye pRthivyAmadrIndro, bhAsvAn meruhiraNyakaH / yojanAnAM sannA, rAti muriskRtaH 18 kaviNa paTarAparata (nasiMhabhUmikhaMDa adhyAya 30) parimaMDalastayomadhye, meruH kanakaparvataH / AdityataruNAbhAso, vidruma iva pAvakaH // lakSayojana ucchrAyo, (tarmAtumArazo) ( padmapurANe bhUmikhaMDe bhUgoLavarNane adhyAya. 130 ). sarva sumerUne pradakSiNA kare che. (bhAgavata skaMdha 5 ) For Personal & Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jambudvipa ane sUryane pharavAnI cAra hada utta. 2 ==vja ke udaya Ami e anna unakotra. pazcima pUrva ara7 - - - giSadha pad. :-- K udaya dakSiNa citra 8] [ pRSTha 105-187 purANano jabudvipa RgavAna, pa. DuiMraNya maya netra 2myaka patra nIlagIrei. ketumAlavarSazetra dApUrvaka kSetra sdhamAla nISadha parvata harivarSa kSetra kUTa parvata ke purUSa zetra huM mahAna parvata je kSetra citra 9] [ pRSTha 106 jozI ArTa, koTa-muMbaI. For Personal & Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana navamuM. (107) jaMbudvIpa pharate lavaNa samudra che, tenI pharatA bIjA dvIpe che, ema AgaLa bamaNuM bamaNuM mApa letA javuM ( padya sarveSAmuttare meru-lokAlokazca dakSiNe / vidUrabhAvAdakasya, bhUmalekhAgatasya ca // dakSiNopakramaH sUryaH, kSipteSuriva xxx // jyotiSAM cakramAdAya, satataM parigacchati // ( matsya purAe sa. 10) merU sthiti mATe judA judA mato-merU gAyanA puccha jevo che-viSNupurANa. dhaturAnA kula jevo che-padmapurANa. cokhaMDebhAgurivacana. aSTa khu Te-sAvaraNa mata. sapta khuNo-atrimata. sahastra muTa-bhRgumata. zubhesA pANI -gI. gANa-manyamate. yaamutt| -matsyapurANe. [ satamata. 83 ] kSetrA-uttarAkuravo ramyaM, varSa haimavataM tathA / bhadrAvaketumAlaM ca, tathA varSamilAvRtam // bhArataM harivarSa ca, tathA kiMpuruSAvRtaM / etAnyaSTau tu varSANi, puNyAni kathitAni tu // (partipurANe) sAvata, tumAsa, hi27ya, 4, 2bhya, bhAva, bharata, nira, parivaSa, sebha nava kssetr| cha [ bhRgazISa ] bharatakSetrabhaartstu jambUdvIpasya navavarSAMntaragato navamo varSaH // uttaraM yatsamudrasya, himAdrezcaiva dakSiNam / varSa tad bhArataM nAma, bhAratI yatra saMtatiH // navayojanasAhasro, vistaro'sya mahAmune ! / karmabhUmiriyaM svarga-mapavarga ca gacchatAm // / vissnnupu2|5 2 2 2. adhyAya. 3 ) himAhU dakSiNaM varSa, bharatAya dadau pitA tasmAcca bhArataM varSa, tasya nAmno mahAtmanaH [ bhADeya purANa bharata varNana nAmAdhyAya: 57. ] For Personal & Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 108 ) vizvaracanA prabaMdha. purANa bhUmikhaMDa avAya 101 ) ( nRsiMha purANu keSa adhyAya 30 ) ApaNe have je kahezuM temAM ane A purANanA saMbaMdhamAM keTalIka judAI paDe che. bharatAdika kSetro te hiMdustAnamAM che ema manAvavA golAdhyAyamAM mahenata thayela che, paNa padmapurANa, viSNupurANu ane mArkaDeyamAM kahelA 2zAne saMgraha te kevI rIte karI zakaze ? vaLI siddhapurane merU tarIke oLakhAve che, te tyAM parvata kema nathI ? temaja IglAMDa Adi videzenuM temane jJAna nathI, te tenI vAtane vizvAsapAtra kema mAnI zakAya ? pratyakSavAdI aMgreje paNa kabula kare che ke, nitya 200 mAIlanI jhaDape cAlanArI gADIne sarva pRthvI jevAne 685 varSa lAge tema che, tethI cAra gaNuM samudro che. (68543654200=5000 5000 mAIla) jaMbudvIpanI pharate be lAkha ejanane cuDInI jema lavaNa nAme khAro samudra che, A samudramAM 500 jananA lAMbA mA hoya che. tethI bamaNuM ane tenI pharate valayAkAre cAra lAkha janane dhAtakI nAme dvIpa che, temAM pUrva ke pazcimamAM be merU che. temAM jaMbudvIpanI paheja uttara ne dakSiNanA vibhAge e merUnA banne kSetre ane parvate che, te dareka kSetramAM manabhya hoya che. tenI pharate ATha lAkha janane kALAdadhi samudra che, tenuM pANI ekadama kALuM hoya che. tenI pharate puSkara samudra-kSAkSaro puravRttalipi gaMdo zuddhokAra sapta siMdhavaH parita paripitAH (maheya. satata. 27) dakSiNapakrama mATe bhAskarAcArya siddhAMta ziromaNi golAdhyAyamAM kahe che ke yadi nizAjanakaH kanakAcalaH, kimu tadantaragaH sa na dRzyate ? / udagayannanu merurathAMzumAn, kathamudeti ca dakSiNabhAgake ? // [ pra. sa. 8 ] AnuM kharuM tattva zuM? ema te praznarUpa che, e pramANe - bIjA ghaNuM dezAno adhikAra tyAM Ape che te joI levo. For Personal & Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jozI ArTa, keTa-muMbaI. bha che te che - 3 la hema vana parvata nyo. uMco nI arajI karavA ta # bhuvana idhu 11c 1c painAtrya parvanara - A rya khe Do che For Personal & Private Use Only bhuja kau kuTuMbIvana venino pAMDamathurA A prabhAsa parAma 1 naM hi amarakaMkA caMpAra vinitA vAnakhaMDa bharata dhAtakIkhaMDa bharI citra 10 ] [ pRSTha 109 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . raka che . nivedana navamuM. (19). parAvata nAme dvIpa che, te dvIpanI adhavacce pharate goLAkAra 1721 yojana mAnuSettara nAme parvata che, jethI dvIpane ardho bhAga parvata bahAra ane ardho bhAga parvatanI aMdara rahe che, A kAraNathI te adha puSkara parAvatanAme oLakhAya che. tenI aMdarano vibhAga dhAtakIkhaDanI peThe pUrva- pAcamanA be merUnA kSetre, parvate ane nadIthI vibhUSita che. te kSetramAM paNa manuSya rahe che. upara pramANe mAnuSettara parvatanI aMdara aDhI dvIpa che, temAM manuSya ane tiryae janma che, vase che, ne mare che. tenI bahAra mAtra tirtha ja rahe che, tyAM manuSya hotA nathI. jethI manuSyakSetra e saMjJAmAM aDhI dvIpano samAveza thAya che. pukarAvata dvIpanI pharate vaLI ' dvIpa che. A pramANe chatrIzamA samudra sudhInAM nAmo maLI zake che. tyAra pachI paNa ghaNAja dvIpa-samudro che. chello - ardharAja lAMba-paheLe svayaMbhUramaNa samudra che, ane tethI AgaLa 1121 yejane alakAkAza che. A dareka bhUmine mRtyuleka kahevAya che, ane aDhIdvIpa manuSyakSetra kahevAya che. A mRtyuloka lAMbo-paheLe 10 rAjalaka che, ane uce 1800 ejana che. A - ApaNI saghaLI pRthvInuM mApa thayuM. taittirIya brAhmaNa (2-11-1) mAM kahyuM che ke-vizva anaMta apAra che. " ApaNe bharatakhaMDa jemAM ApaNe vasIe chIe te kSetra jaMbudvIpanI nIce (juo citra 10 muM) dakSiNe je bharata nAme kSetra kahyuM-te mahele eka vibhAga che. te bharatakhaMDanI uttare 100 ejana uMce himavAnuM parvata, ane pUrva pazcima tathA ja jue pariziSTa 3 ju. For Personal & Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 110 ) vizvaracanA baMdha. dakSiNe kSIrAdraSinAme samudra che. te kha DanA cha kraTakA paDe che, temAM dakSiNa bharatAnA madhyakhaMDa te A khaMDa kahevAya che. ApaNe je je deza atyAre joie chIe te dareka deze tenI aMtargata che. te eka khaMDamAMthI bIjA khaMDamAM jai zakAtu' nathI. kAi devI sahAthI puNyAge ke atiprayatnathI jaI zake che. kAi samudra mArga dvArA A bharatakhaMDanA ata levA dhAre teA tema paNa banI 'zaRtu nathI. kAraNa ke ekadama cheDe evu kAI vicitra vAtAvaraNa, bhrAmaka pavana, athavA deva sAnnidhya che ke ekadama magajane tathA vahANu yA sTImarane bhamAvI ghe che. bharatakhaMDanA madhyabhAgamAM vaitADhaya paryaMta che, vaitADhayathI dakSaNe 1141 ceAjane9 ceAjana hALI vinItA nagarI che, ne tyAMthI 11411 ceAjane samudra che. himAlayanI uttare vinItAnuM mULasthAna che; vinItA khAra cAjana lAMbI ne nava ceAjana paheALI che. mULa sthAne zAzvatA sAthIceA che. dakSiNa bharatanI jIvA904812 dhanu 9766 yAjana che, ane uttara dakSiNamAM uttara bharatA 2386 ceAjana, vaitADhaya pata 50 ceAjana, dakSiNa bharatAnA prathama khaMDa 11411 ceAjana, vinItA nagarI 9 ceAjana ane dakSiNa bhatAnA bIjo khaMDa 114 ceAjana che. vinItA pAse aSTApada paryaMta che, tyAM nira Mtara dhruvA AvyA kare che. himAlayamAM ghaNuM dura janArA purUSaSa aSTApadanA daivI gAyanA (!) sAMbhaLe che ema ekavAra sAMja vata mAnamAM hatu. vaLI jagannAthapurInA yAtrikA khullI dizAe hoya tyAre himAlayamAM eka killAnA mAkAra jue che, anetene paramezvaranA kATa mAnI namaskAra - kare che, kadAca mA sthAna aSTApada hoya ema sabhave che, mA mATe vizeSa zAyakhALa karavAnI AvazyakatA che. : eka evI yAdI Ave che ke-vinItA ane lasamudranI madhyamAM zatruMjaya parvata che. * jue vIzamI sadI, va cha mAnI phAIlamAM preza. kAM 0 amerikAnI yAtrAne nibaMdha. For Personal & Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana dasamuM. have jagat kayAre banyuM ? ane koNe banAvyu? e zucavaNa ukelavAnI jarUra che. te mATe jagatamAM e mAnyatA prasarelI che--navya vedAMta, naiyAyika, vaizeSika, pAta Mjala, niyana sAMkhya, musalamAna, upaniSad ane krizciyanAnA khAIkhala graMthAmAM, kAI jagatanA kartA haiAvA joie, ema kahela che. prAcIna sAMkhya, pUrvamImAMsakeA, jaimini saMpradAya, bhaTTa-prabhAkara, hA, vamAna phIlasuIe, ane jene jagatane anAdisiddha kahe che. have jagatanA kartA mAnanAzae paNa ekaja saMpradAyI ke judA judA saMpradAyavALA kevI rIte kalpanA ubhI kare che? ane keAnI kAnI zI zI mAnyatA che ? te nIcenA pAThe! pAThavavAthI mAluma paDaze-- [1] Rgveda aSTaka 8, madhyAya 7, varga 17, maDaLa 10, anuvAka 11, sUtra 129 mAM lakhe che ke-pralaya dazAvALA jagatanuM mULa kAraNu nAsavAsIt no savAsIttAnI nAsIt rajo no vyomAparopayet kimAkhaH kuhu kAzyapa rAme namaH miAsIt gagane gamoma eTale ke-asat sat nahAtA. jyeAma, brahmAMDa, cyAvaraNa, AvaraNudhAra sthAna, ane pANI na hatAM. rAtri dinanuM jJAna na hatuM. mAyA sahita eka yuddha brahma hatu. eTale utpattinA pUrve kArya sat vyaktarUpe nahi, For Personal & Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 112 ) vizvaracanA prabaMdha.. paNa avyakta rUpe hatuM. (1-2) pralayadazAmAM jagata kAraNa rata mAyAthI DhAMkavuM hatuM, pratIta na hatuM. avibhAgAyanA (asata) hatuM (3) atIta kAle jIve karela puNyAtmaka karmane paripakava phaLa devAnA hetue sarva sAkSI phaLadAtA IzvaranA manamAM suSTi karavAnI IcchA thaI, ane sarva jagata banAvyuM. anubhayamAna jagatanA hetubhUta kalpAMtaramAM prANIe karela karmapujane vicArI, tadanusAra trikALajJa sRSTi kaste ha. (4) udayakALe nimeSamAtra kALamAM sUryanAM kiraNe vyApe che tema eka sAthe sRSTi thatI havI, temAM bIjarUpa karmakato jIvane AkAzAdi bhegya banatA havA, bhestA utkRSTa banyA. (5) A sRSTika vijJAna che. jethI paramArtha zuM che? sRSTinuM upAdAna kAraNa zuM che? sRSTi keNe banAvI? kaI dhAraNa kare che ke nathI karatA? te kaI jANI zakatuM nathI. deve sRSTinuM nirmANa pachI thayA hovAthI te paNa jANI zakatA nathI. je A jagatane adhyakSa svaprakAzamAM-satyabhUta AkAzamAM pratiSThita che te jANe ke na jANe, bIjuM kaI jANI zakatuM nathI (6-7) (zaMka20 182) taittirIya brAhmaNa kAMDa 2, prapA-8, adhyAya 9 mAM paNa Aja ullekha che. [ 2 1 wda a0 8, a. 4, va0 17-18-19, maMtra 10, anu. 7, sUtra 90 mAM lakhe che ke-virATa purUSa bhUmine cAre taraphathI vIMTI dazAMgula dezane atikramI vyavasthita che (1) je jagata che, hatuM ane thaze te sarva purUSa che. * * * (2) A purUSanA traNa pAda amRta-avinAzI che, ne cothA hissAmAM trikALanA sarva prANI che. (3) tripAt purUSa brahmasvarUpa che, ane tene pAileza mAyAmAM rahI sAzana-devAdika cetanarUpe),anazana (parvatAdi ) rUpe banI vizvamAM vyAptavAna thAya che. (4) bhagavAne mAyAthI virATa rUpa banAvI jIvarUpe banI, temAM praveza karyo. pachI deva manuSyAdi, bhUmi ane jInAM zarIra anukrame banAvyAM. (5) pachI devAe vasaMta Rtune ghI rUpe, grISmane iMdhana rUpe, ane zaradane purAkASa rUpe vikalpI mAnasayajJa karyo. (6) prajApati sRSTi sAdhana egya hatA, ane tene sahAyaka deva RSi rUpe hatA. teo yajJamAM, sarva sRSTimAM For Personal & Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana dasamuM. ( 113 ) prathama jAtapurUSane pazu kalpI yajJa karatA havA. (7) prajApati jyAre purUSane saMkalpathI racatA hatA tyAre tene brahma sukha, kSatriye bAha, ve urU, ane zudro pagarUpe hatA. (12) te sarva hatayajJathI dahIM, ghI, pazu, gu, yaju, sAma, chaMda, gAyatrI, gheDA, gadheDA, khaccara, gAya, bakarI, ane gADara utpanna thatA havA. (9-10) prajApatinA manathI caMdra, cakSuthI ravi, mukhathI Indra- agni, prANathI vAyu, nAbhIthI AkAza, mastakathI svarga, pagathI bhUmi, ane zretrathI dizA utpanna thayAM. (13-14) ItyAdi A purUSavAda che. [ 3 ] yajurveda adhyAya. 7 zrutiomAM kahe che ke-pralayakAM ? LamAM vizvakarmA sarva lokane saMhArI ekAkI hato, te pharI jagata tanI icchAvALochavarUpamAM praveza karate ha. (17) te ekAkI dhamadhamane nimitta banAvI, paMcabhUta upAdAne karI, sarvane AMkha moTuM bAhu ane paga che jenA e thatuM haze. (19) kareLIyo potAnA cepathI jALa banAve che, tema Izvare potAthI jagata banAvyuM. mATe jagatanuM upAdAna kAraNa ke nimitta kAraNa pite che (20) ya. vA. saM. a. 13 maMDaLa 4, tathA ya. vA. saM. a. 17 maM. 30 nI zruti, A bane pAThamAM uparathI judo adhikAra che. vaLI tenA dareka bhASyakAra ane TIkAkAroe mULa pAThane judA judA saMzayAtmaka artha karyo che. [4] yajuveda ya. vA. saM. a 23, maM 63 mAM lakhe che ke-svayaMbhU mahAna jalasamudramAM prAptakAle garbha dharate have, je garbhamAM brahmAjI utpanna thayA. [5] zukala yajurveda bRhadAraNyaka adhyAya 2 tApapurA gAsata, tatsamanyA, A pRthadhyamavata pANIne kaThaNa bhAga haNAI ghaTTa pRthvI banI che. yajurvedamAM bIje ThekANe kahe che ke prathama A jagata jalamaya hatuM, sRSTikatAM havA thaI temAM Delo hato. pachI teNe bhUmi dIThI, ne vAhanuM rUpa dhAraNa karI bhUmine bhI rAkhI, tathA vizvakamo thaI sudhArI tethI pRthita eTale pRthvI For Personal & Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 114 ) vizvaracanA prabaMdha. thai gaI. te para sRSTikartAe dhyAna karI devatA, vasu, ane Aditya banAvyA. devatAe sRSTikArakane kahyuM ke, ame sRSTi kema banAvIye?. virATe uttara Apyo ke, jema meM tamane mATI tapasyAthI banAvyA tema banAve. Akhare teNe devane AkAzAgni Ave, tethI dee tapasyA karI eka varSabharamAM eka gAya banAvI. A sivAya bIjuM varNana paNa che. (sahamata. 22) [6] Tveda. saM. 10-190mAM kahyuM che ke- mArtaDanI mRtAva. sthAne laIne ( ati garamI ke zItAdinA AghAtathI pRthvIne pralaya thatA hovAthI ) pralaya thaze, ane vaLI na sRSTikama calAvaze tethI te dhAtA kahevAya che. ( vizvotpattitattva). " [7]lveda saMhitA 1-164-34 mAM prazna che ke- bhuvananI nAbhi kayAM che ? taittirIya brAhmaNa ka. 2, pra. 8, a. 9 mAM pUchyuM che ke-pRthvI kayA jaMgalamAMnA kayA jhADanuM phaLa che? [8] estarIya brAhmaNa pa kAMDa 3ra mAM kahe che ke- " huM utpanna thaI bahu thAuM. AvI IcchAvALA brahmAe tapa tapI, pRthvI aMtarikSa ane svarga, ema traNa loka utpanna karyA. pachI brahmAe traNene tapa tapAvI agni vAyu ane ravi e traNa ti utpana karAvI. jyotine tapa karAvI anukrame traNa, caju ane sAma, e traNa veda upajAvyA. zukala yajurveda bRhadAraNyaka adhyAya 4 mAM kahe che ke agnithI agninA kaNenI peThe AtmAthI prANu, leka deva ane bhUte thAya che. ( pramANu sahastrI 3) [9] zatapatha brAhmaNa kAMDa 11, adhyAya 5, brAhmaNa 3, kaM-1-2-3 mAM paNa upara pramANe che. [ 17 ] gepatha brAhmaNa pUrvabhAga prapAThaka 1, brAhmaNa 6 mAM thoDA pheraphAra sAthe upara pramANe pATha che. [ 11 ] gepatha pU. prapAi 1 brA. 16 mAM lakhe che ka-brahma puSkaramAM utpanna karela brahmA vicAA lAgyA ke, huM kyAM akSara vaDe karIne sarva kAmanAM leka, deva, yajJa, zabda, vAda, For Personal & Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana dasamuM : ( 115 ) samRddhi, bhUta, Adine anubhavuM (utpanna karuM)? ema vicArI te brahmacaryane (3) dhAraNa karate ho. brahmacaryanA prabhAve ukArane jete have, te dvivarNa, catuSmAtrI, brahmasvarUpa, brahmAnAmarUpa, brahmadevata kAranA avalokanathI saMpUrNa kAdikane anubhava karate ha. ( A akSaranAda saMbhave che ). [12] zatapatha brA. kAM1 0 8brA 1 ka. 1 thI 6 mAM mana vai mAtA e pAThathI pRthvI manuthI banI jaNAve che. (ta nA0 247). [ 13 ] zatapatha kAM 7 a. 5, brA. 1, naM5 mAM ra cA no nAma e pAThathI kAzyape pRthvI karI ema kahe che. [ 14 1 taittirIya brAhmaNa 1, aSTaka 1, adhyAya 3 ag0 3 mAM kahe che ke- sRSTinI racanA pUrve kAMI na hatuM, mAtra pANI hatuM tyAre brahmA jagat racavA mATe tapa karatA hatA. teNe pANInI madhyamAM eka kamaLa dekhyuM, je dekhatAMja A kamaLane kAMIka AdhAra hovuM joIe ema vicArI, varAharU5 dhArI papatranALanI pAse zedha karavA lAgyA. prajApati gotatAM gatatAM bhUmine pAmyA, tyAMthI lIlI mATI dADhamAM lAvI kamaLa upara te mATI pAtharI, jethI (prathitA) pRthvI nAma banyuM, ane AdhArabhUta che mATe (pUta) bhUmi nAma paDayuM. te Adra bhUmi sukavavA cAra dizA banAvI, saMka9pathI pavana utpanna karyo, sukAtI bhUmine pASANathI ( A patthara kayAMthI lAvelA haze? ) TIpate ha. ItyAdi. .. *** .. ** [15 taittirIya saMhitA kAM. 7 prapAla anu. 5 mAM kahe che ke ApovAvA idamagrasalilaM AsIt // tasmin prajApatirvAyubhUtvA'carat // sa imAmapazyat , tAM varAho bhUtvA'harat / / A pAThamAM uparanA kathanathI thoDI mAnyatA judI paDe che .... [16 taittirIya brAhmaNa aSTaka 8, adhyAya 3 anuvAka 10 mAM kahyuM che ke- anApati soma nAnAmata prajApatie For Personal & Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 116 ) vizvaracanA prabaMdha. prathama sAmarAjAne utpanna karyAM, pachI traNa veda manAvyA, je traNene sAma rAjA letA havA. [17]Rgveda sahitA moMDala 10 sUtra7ra, ( sAyana bhASyAnusAra ) mAM kahyu che ke--brahmA devatAene karmAnusAra janma detA havA. devatAonA pUrva yugamAM asat sat banyA, dizAone uttAnapAda thayA, uttAnapAdathI pRthvI ane pRthvIthI dizAe thai. aditithI dakSa ane dakSathI aditi anela che. huM dakSa ! hArI putrI aditinA janma thayA. [18]Rgveda saMhitA maDala 10 su. 191 mAM lakhe che keRtaM ja satyaM ca rUcAvi tapathI satya thayu. pachI anukrame rAtri mahArAtri ane sa Mvatsara utpanna thayA. dhAtAe yathApUrva sUrya caMdranI kalpanA karI, temaja AkAza pRthvI ane aMtarikSAddhi manAvyA. [19] taittirIya brAhmaNa kAMDa 2, prapA-8, adhyAya 9 mAM jo addhA ven ja rUd pravauSata ityAgnithI jaNAve che ke sRSTi kAnA mATe kANe upajAvI che te kANu jANe che? kAi ema dhAre ke devatAo jANatA haze, paNa devatAe te pRthvI racanA pachI utpanna thayA che. te vRkSa kayA vananuM che? ane kANu che? ke jethI dhAvA-pRthvI rUpI phaLa utpanna thayuM. ityAdi pazu kANu jANe che? A sarvanA adhyakSa paramAkAzamAM che, te paNa jANatA haze ke nahIM jANatA hAya, [20]vAjasaneya sahitA adhyAya 17 maMtra 32mAM paNa Aja maMtra che. [21 ] Rgveda sahitA ma0 10 sU. 129 mAM paNa upara pramANeja maMtrapATha che. [22]RgvedasaMhitA 1-35-6 mAM ttio thAvA ItyAdathI jaNAve che ke traNa leAka che, je paikInA e lAka savitAnA udaramAM ane eka leAka yamanA bhuvanamAM che. caMdra tArA vigera devA tenI upara beThA che. tathA-- For Personal & Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana dasamuM. (17) iha bravItu ya u tacike tat A sarva jeNe pratyakSa jANela che evA koI hAya tA te ahIM AvIne jaNAvA * 1 vedanA kartA kANu ? 2 vedamAM zuM zuM kathana che? 3 veda kayAre banyA ? ane 4 vedanI kaI bhASA che ? te mATe pArvAya-- pAzcimAtya ane prAcIna-arvAcIna vidyAneAnI mAnyatA nIce mujaba che. 1 vedanA karanArA mahiSae mATe veda ane purANanA pAThe A pramANe che. ja Rgveda aSTaka adhyAya. 4. 1. 17-18-19. maMDaLa, 10 anuvAka. 7 sUtra 90 the che ke veda chanda ane gAyatrI yajJathI thayA che. rava ettirIya brAhmaNa kahe che ke traNa veda agni sUrya ane vAyuthI utpanna thayA che. gApatha brAhmaNa tathA zatapatha kAMDa 11 adhyAya 5 brA. OM OM 1-2-3 mAM kahyuM che ke agni vAyu ane sUryathI traNa vede anyA che. muMDakAniSamAM akSarathI e vedanI utpatti mAnI che. -athavaveda saMhitA kAMDa. 10 pramA, 23, anuvAka. 4 mA 20mAM kahe che ke Rgveda ane yarjuveda paramAtmAthI utpanna thayA che. ane sAmaveda tathA athaveda paramAtmAnA rezama ane mukha hatA. 6-geApatha brAhmaNamAM paNa kahe che ke veda OMkArathI thayela che. OM zatapatha kAMDa 14 a. brA. 4 ka. 10mAM kathana che ke. cAra veda paramAtmAnA ucchavAsa rUpe che. ( tavaninaya kAsAr) 6-purANakArA kahe che ke-cAra vede caturmukhI brahmAthI thayela che. che. manusmRtimAM kahyuM che ke--gnivAyuvicakSu, trayaM brahma sanAtanaH / dudoha yajJasiddhayartha - mRgyajuHsAmalakSaNam // eTale brahmA yajJanI siddhi mATe Rg yajI ane sAmavedane agni vAyu ane vithI dehatA haveA. 5 RgvedanI keTalIka RcAo agastya RSinI patnI leApamudrAe lakhI che For Personal & Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 118 ) vizvaracanA prabaMdha. parivarlDa atharvaRSi pAse vedane abhyAsa (ca0 caM0 ). ja Aryatatva prakAza vyAkhyAna 1 9 pRSTha 20 mAM lakhe che ke- Rgvadane Adi maMtra rAmacaMdrajInA samakAlIna madhubRdase banAveila che, ane aMtima maMtra aghamarSaNa RSie banAvela che. (bhA. dha0 saM. 678 ) vaLI sarvadarzanasaMgrahamAM nAstika vAdInA pakSa taraphathI jaNAve che ke-traNa veda banAvanAra bhAMDa Thaga ane rAkSasa hatA, ane japhpharI turkarI vigere pratiSThita kuLomAMthI paMDita thayA hatA. teoe dakSiNa mATe aneka prakAro racelA che. - 4-jaina maharSio kahe che ke saMsAra darzana, saMsthAna dazana, tavAvabodha ane vidyA prAdha, e prAcIna cAra veda che; jemAM pheraphAra thatAM vasurAjAnA gurUputra parvataka tathA pippalAdathI navA vedanI racanA thayelI che. junA-prAcIna vedane kAMIka luptAvazeSa dakSiNamAM hovAnuM mAnI zakAya che. -AcArya malayagirijI kahe che ke-kaMTha tALavuM hoTha uSmA nAka jIbha mukha vigere na hoya te zabdo uccAra thaI zake nahiM. mATe kaMTha vigerene dhAraNa karanAra. koI vyaktioe veda banAvela che, jemAM mukhya vanavAsIo hatA. - -kepro. jInasavALA vigere vedane apIrUSaya graMtha tarIke mAnanArA hatA. ( samAlocaka ) -vaizaMpAyana RSie yajurvedanI 86 zAkhA karI che. ema dinI hajAro zAkhA thayelI che, je darekamAM kriyAbheda-mAnyatAbheda hoya che. bAbu baMkimacaMdra caTTopAdhyAya lakhe che ke-lokavAyakAnA aneka sUkato hatA, te darekane sAmaTA bhegA karI prAcIna maharSioe tenA traNa saMhitA rUpe traNa vibhAga pADyA, jenuM nAma R yaju ane sAma rAkhyuM. A vibhAga karanAranAM mULa nAme judA jUdA hatA, jemake-kRSNa daipAyana, ItyAdi. paNa upanAma "vyAsarahetuM. A rIte veda upaniSad ane purANanA vyAso judA judA che. RgavedanA keTalAka maMtra yajurvedanA maMtrathI prAcIna che. ' For Personal & Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana dasamuM. (15) - 2 * vedamAM zuM zuM kathana che? A mATe ekasamulara vigere vidhAne kahe che ke-vedamAM aneka prasaMgenuM varNana che, paraspara viredhatAvALA pAThe che, Apta purUSanA mukhamAMthI na nIkaLyA hoya evAM paNa kathane che, sahAya mATe iMdra Adi devonAM AmaMtraNa che, yonA pATha che, somavalInI mAgaNIo che, gAyanuM rakSaNuM karavA mATe sahAya mAgavAnA ullekha che, dharmanA mArgo paNa che, rUpake che, bahu kALa pahelAMnA ane alpa kALe thayelA RSionA adhikAra che, purahitanI mahattAnA ane dakSiNa mATenA ullekha che, (karA ) ane jaina tIrthakare, zaMkara, brahmA, varUNa, vAyu, agni, sUrya, vigerenI stutio che. juo- A bahadAraNyaka a. 3, brA. 8, sU. 28 mAM RSi yAjJavalkaye manuSya ane vanaspatinI samAnatA darzAvI che. na B bU. a. 4, brA. 5, sUtra 13 mAM vihAra bhata dvArA pragaTa thatI cetanAzakti (gaNadharavAda) ne pATha che. C . a. 6, brA. 4 mAM maithuna, vAjapeyatva, prAyazcitta, vazIkaraNa, prItiprApti, zApa, rajasvalAnA niyamo, putravarNa sAdhanA, jAtakarma vigere adhikAra tathA maMge che. I D atharvavedanI rAmatApa tathA gopALatApanI upaniSamAM viSNunA avatAranuM varNana che, je paikInA satyayugamAM 12, tAyugamAM rAmacaMdrajI, ane dvApara yugamAM kRSNAvatAra thayela che. E RgyedasaMhitA kahe che ke-he vasiSTa ! ke tArI prArthanAthI daza rAjAnA yuddhamAM suradAnI rakSA karI (ca0 caM0 ) F zveda aSTaka 8 mAM eka koI napuMsaka rAjAe mahAtmAnI kRpAthI purUSapaNumAM AvI dAna karyuM tenI tArIpha che. G TvedamAM eka annanI corI karatAM bhasatA kutarAne baMdha rAkhavAne vasiSThane maMtra che. ____H iMdrasya nurvA yANi provAcaMyAti cakAra prathamAnI varI A vedapAThamAM IdanAM moTAM kAryonI tArIpha mATa AraMbhasUcaka pada che. (satamata) - For Personal & Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 120:) vizvaracanA pramadha. I Rgveda sahitA aSTaka 3, adhyAya 2, varga 12-13-14 RcA 1 thI 12 mAM vizvAmitra ane pureAhitanA adhikAra che, ghaTanA paMjAbamAM zatadru ane pIpAsA nadInA kAMThe thayela che. J Rgveda saMhitA. adhyAya ! a0 2, 10 23, mAM vasiSThe sudAne Apela zrApanA sabaMdha che. bhASyakAra kahe che ke vasiSTa sapradAyI. A RcAne sAMbhaLatA nathI. yA 3 K Rgve saMhitA a0 4 0 4, varga-20 mAM strI sAthe viSaya na sevavA devA peTImAM purI rAkhela saptavatrI RSinI jhaMkhanAnA ane devastutinA adhikAra che. viniIzva vanaspate ! joni bhUSA kahe vanaspatithI banelI peTI ! strInI ceAninI peThe cAkhaDI thai jA. aMte A mAgaNI purI thAya che, ane bahAra nIkaLI strI begavAya che. m` L Rgveda / hatA a. 6 a0 6, varga. 14 mAM atri RSinI duMgA putrI apAlAe pitAnA mAthe vALa ugavAnI, pitAnA kSetramAM suMdara kuLa upajavAnI, ane peAtAnA guhasthAne vALa umAnI yAcanA karI che, je kAmanAnI IMdra vaDe pUrNAhuti thAya che. ( sAbhinaya mAlAra ) M aa rAjendranA sAmavedamAM lakhe che ke-eka sanyAsIe vedanI niMdA karI hatI, jenuM dhana bhRgute ApI devAmAM AvyuM hatuM. N aittariya brAhmaNumAM nAMdha che ke-keTalAka yatione zRgALanI sAme phreMkI devAne daMDa karavAmAM AvyuMA hatA. O yajurveda a0 3 0 3, vaga 21 RcA 14 mAM yajJadAnane khurU' mAnanAra kIkaTa ane magadhavAsI manuSyA mATe lakhe che ke he Indra ! anAya dezamAM ane dAnayajJamAM zu phAyade che ? ema kahenArA tathA svecchAe AhAra-vihAra karanArA nAstikA pAse je gAyA che, te tameAne zu phAyadAkara che? kAraNa ke-te leAkeA tenu dudha sAmarasa ( mAdaka velaDI ) mAM meLavavA mATe detA nathI. mATe vaidika ka mAM nahIM AvanArI gAyeA amane ApeA. ane je paisA udhArI bamaNA kare che, ane te paisA tamArA kAmamAM vAparatA nathI, te paisA paNa amane ApeA. nIca zAkhAmAM janmela evA te purU For Personal & Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana dasamuM. ( 11 ) jenuM dhana amane Apo, kAraNa ke amAruM dhana yajJAdi dvArA tamArA 'kAmamAM Ave che. padmapurANa khaMDa 7 adhyAya 6 mAM kahe che ke - vedA vininditA yena, vilokya pazuhiMsanam / .. sakRpeNa tvayA yena, tasmai buddhAya te namaH // 1 // A lekamAM vedanI hiMsA ane buddha devanI kRpALutAnI sAbItI che. 3. veda kyAre banyA ? A praznano uttara vedanA pAThethIja karI zakAya. vedamAM vasiSTha RSi, vizvAmitra, bhRguRSi, sudAsa, saptavadhItraSi, apAlA, ariSTanemi tathA mahAvIra paramAtmAne adhikAra che. eTale A uparathI siddha thAya che ke uparokta vyaktio pachI vedanI racanA thaI che, tathA jaina vigere keTalAka dharmonI hariphAImAM vedanI ati AvazyakatA jevAI che. have mahAvIra prabhu pachI turata vedanI RcAo banavAnuM baMdha thayuM che, ema mAnI laIe to 2400 varSe veda racanA kALa kare che. arvAcIna leke vedakALanA 12000 ke 14000 varSa karAve che, te pahelAM ceyinsa nAme loke hatA. lo. mA. tilaka vedakALanA 12000 ke 14000 varSa kahe che. Aryatattva prakAzamAM kathana che ke vedane Adi maMtra ane aMya maMtra karanAra RSio uparathI samaya zodhIe te rUdaracanA kALa ( 112041980 ) 3100 varSa thAya che. . vedamAM dIrgha AyuSya varSa 100 kahela che, je uparathI paNa vedakALa zodhI zakAya che. 4. vedanI kaI bhASA che ? A bAbatamAM vicArIe to ema mAnavuM paDe che ke vedanI bhASA bahuja vicitra che. kemake tenA bhASyakAra ane TIkAkAre paNa spaSTa ane saMgata artha karI zakatA nathI. dareka vivaraNakAre ekaja satranA judA judA artha kare che. juo 50 vA0 saM0 a0 13 maM0 4, tathA ya0 vA, saM. 30-13 maM0 30 vigere. eTale samajI zakAya che ke vedanI bhASA * asaMskRta-vyAkaraNanA saMskArathI rahita, (prAkRta paNa nahIM ) temaja saMskRta-saMskAravALI (zabdAnuzAsana-liMga vibhakti, samAsa For Personal & Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12 ) vizvaracanA prabaMdha. ane pratyayanAM niyamothI guMthelI ) nathI; paNa baMne bhASAnA meLApa - rUpa-mizra bhASA che. ane vedabhASA zIkhavA mATe alAyadu vaidika vyAkaraNa che. A saMbaMdhamAM vizeSa jANavA IcchanAre sarasvatI varSa 1, cavA 1, sane 1808 sapTembaramAM Avela vedavihita vinAyaka vizvanAthano vedalekha vAMcI javo. skRti ane purANomAM paNa prastuta cAra praznane vicAra karI laIe. 1 je smRti jeNe karela hoya tenA nAmathI ja te smRti oLakhAya che. jemake-yAjJavalkaya smRti, manusmRti vigere. purANanA karanArA aneka paMDito thayA che, jene nAmavAra khulAse maLI zakato nathI. paNa vyavahArathI to vyAsajInA purANe e pramANe belAya che. - baMkima bAbu kahe che ke-veda upaniSad ane purANanA karanArA vyAsa evA upanAmathI oLakhAtA hatA, je ghaNu thayela che. vedamAM te zatapatha brAhmaNa vigerenA purANa hovAnuM lakhyuM che, je atyAre bIlakula maLI zakatA nathI. tyAra pachI lokavAyakAne je saMgraha thayo teNe atyAranA purANAnuM rUpa pakaDyuM che, jemAMnAM keTalAka purANo badalAI paNa gayA che. junuM brahmAvata maLatuM nathI, jenuM sthAna atyAre agyAramA saikA pUrve thayela brahmavaivate lIdhuM che. dazAvatAranI kathAo to banAvaTIja che. ( gu. kRSNa caritra pAnA 63 thI 71 ) prAcIna rUDhinuM saMkalana te Rtio kahevAya che, mahAbhAratanA yuddhamAM manusmRti na hatI. (2009) 2 smRtimAM vyavahAra mArga darzAvyo che, ane purANomAM caritra tathA itihAsanA pAThe che. dareka devanAM judAM judAM purANe che, ane je devanuM je purANuM hoya temAM te devanI uttamatA ane alaMkArika daSTie kahIe to bIjA devanI gauNutA varNavela che. na IcchI zakAya e paraspara bhedabhAva, kSaNika prazaMsA, tathA niMdAnA pATha paNa che. aitihAsika virodha paNa daSTigocara thAya che. jemake-bhagavAna manunA putra kapile kapila zAstramAM ane brahmAnA jamAI gautame nyAyazAstramAM gItAjI, kaliyuga ane cha darzanane adhikAra Ape che. eTale kapila zAstra ane gautama zAstra gItAjI kaLiyuga For Personal & Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana dasamuM . ( 123 ). ane cha darzananI pahelAnAM ke zuM ? tretAnA aMtamAM vAlamika RSi thayA, ane tyAra pachI 824000 varSe dvAparanA aMtamAM vyAsajI thayA; chatAM Azcarya che ke, vyAsajInA mahA bhAratamAM vAlmikachanI. sahAya hatI ! vyAsajInA padmapurANamAM I. sa. 1200 sudhInuM varNana che. rAjataraMgiNI kahe che ke-kaliyuganA 850 varSa pachI pAMDavo thayA che, jyAre bIjA graMthamAM bIjuM kathana che. eka kalpanA 4000 yuganA mavaMtare 14 thAya che. have pahelA mavaMtaramAM priyavratanA vaMzanA rAjA hatA. bIjA anaMtaramAM priyavratanA bhAI uttAnapAdano vaMza hatA. uttAnapAdavaMzIya da saptama svaMtarIya kazyapane pitAnI putrI paraNAvI hatI. keTalAka evA upaniSad ane purANanA adhikAre che ke je mAtra rUpakeja che. jemake-prajApati-ravi, beTI-uSAne bhogave che. iMdra-ravi ahalyA-rAtrine sparze che. bhasma-bhasma ane jaTA-dhubhADe rUdra-agninuM cinha che. - brahmA-jaLa ane Idra-AkAza (tidAsa timiranAra) vedanA mitra ane varUNa te pAzcAtya vidvAnonA hAiDrojana ane ekisajana che. (satya) 5rSathI anyana ane annathI bhUta che. (bhA) agninI Ahuti AkAzamAM jatAM vRSTirUpe nIce Ave che. eTale sUryathI vRSTi, vRSTithI anna, ane annathI prajA che. (manusmRti) vedamAM svargathI sukhavizeSanI ane urvazIthI araNivRkSanI pIchANa che. (nantItra vRtti) - lo. mA. tilaka paNa kahe che ke upaniSanA keTalAka pAThomAM vAta eka ane uddeza bIjo hoya evA pADe che. ( go ) baMkimacaMdra bAbu lakhe che ke-yajurvedasaMhitAmAM araNinA be kaTakAnAM nAma purUravA ane urvazI che. paNa yajurveda hitA mAdhyandinIzAkhA adhyAya 5, kAMDa-2, maMtra-3-4-5 mAM bannene pati-patnI rUpe, ane vacamAM rAkhela ghIne Ayu rUpe kalpela che. R. saM. maMDala 10 sUkata 85 mAM to A banne kASTho yajJanA niraMtara traNa agni utpanna karavA mATe nAyaka-nAyikA rUpe darzana de che kehe purAvA ! tuM dararoja traNa vAra mArI sAthe bhoga kare che. mahA For Personal & Private Use Only WWW.jainelibrary.org Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124) vizvaracanA prabaMdha. bhAratamAM te vasAvaLIja cAlI ke-sema, budha, ilA (pRthvI), pupharavA, Ayu-nahuSa, yayAti, yAdava, pAMDavo ane kauravo. A rIte araNine kaTake-1 kASTha 2 daMpatI, 3 vaMzAvaLI, ane 4 purANanA AkhyAna; e cAra parAvartana pAmI aitihAsika zahenazAhatane pade goThavAyo che. pUtanA nAme eka roga che, jene mahAbhAratamAM bALaghAtaka pakSI (gIdha) tarIke, viSNupurANamAM strI tarIke, ane mahAbhAratamAM rAkSasI tarIke oLakhAvela che. rAvaNa rAkSasakuLane hato, sugrIva hanumaMta kuLano hato, jemane purANakAre sAkSAta rAkSasa ane vAMdarA tarIke oLakhAvela che. traveda saMhitAmAM maM0 10 aitihAsika rAja Ayu, maM+ Ayu, nahuSa, yayAti. maM0 10 sata 48 yadu, turvasu, purU, ema traNa yAdIo che. purANakAre ahIM yadu, turvasu, purU, duhyuM ane aNu ema noMdha lya che. bhAgavatanA keTalAka adhikAra adhyAtma rUpakavALA che, jemakedharma ane zraddhAthI kAma utpanna thAya che. temaja dharma, lakSmI, vRti, tuSTi, puSTi, medhA, buddhi, zAMti, siddhi ane kRtithI-darya, niyama, saMtoSa, lobha, kRti, nyAya, krodha, kSema, sukha ane yaza utpanna thAya che. kAmanaMdIthI harSa janme che. adhama tathA hiMsAnA amRta ane nikRti putra che, tathA bhaya ane naraka pautra che. mAthA ane vedanA. pAtrIo che. bhaya ane mAyAno putra mRtyu che. naraka ane vedanAne putra dukha che. vyAdhi, jarA, zoka ane tRSNA te mRtyune parivAra che. (vipu0 aMza 1) AtmA manamaya jagatane preraka che; jenI rAjasa vRtti sAttvika vRtti ane tAmasI vRtti te brahmA, viSNu tathA maheza che. (10) AtmA triguNa mAyA vaDe trividha ahaMkAra pAmI saMsAramaya-janma jarA ane mRtyunI vRddhi karanAre thAya che. AtmAnA hadayakamaLamAM thayela mehanI-karmanuM phaLa-saMsAranI utpatti, sthiti ane vinAzanA adhiSThAnarUpa devatripuTInI peThe mithyAtvamohanI, mizna hanI, ane samyakatvamohanI rUpI phaLa prakaTAve che. 3. kapila zAstra ane nyAyazAstranI racanA vakhate chae darzana hayAta hatAM, eTale chae darzane vizvavyApI hatAM, tyAre kapilajI ane ' For Personal & Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana dasamuM. ( 15 ). [ 23 ] kenopaniSadu khaMDa-1 mAM kahyuM che ke-mana, prANu, vANI, netra ane kAnanI kriyAmAM koI prAjaka anya vastu nathI. paNa mana vigerenI kriyAmAM upayukta AtmA ja te kriyAne preraka che 1-2 [ 24 ] kaThe paniSad adhyAya-2, valI 4 mAM kahyuM che ke yatpUrva tapasA jAta-madbhyaH pUrvamajAyata / guhAM pravizya tiSThantaM, yo bhUtebhiyaMpazyata // etadvaitat / / yo prANena saMbhavatyaditirdevatAmayI / / guhAM pravizya tiSThantI, yA bhUtebhirvyajAyata / etadvaitat / / eTale-je prathama jaLathI tapa vaDe utpanna thaye, ane je guphAmAM rahela hatuM te hiraNyagarbha; tathA je hiraNyagarbha rUpI prANathI utpanna thaI, ane je guphAmAM hatI, te devatAmayI aditi vigere brahmasvarUpa che. 5 6-7 che tyAra pachI thayela jAtavedam sUrya ane deve vigere paNa teja svarUpe che. 8-9 athaoNt jagatanI utpattinuM Aditatva hiraNyagarbha che. varalI mAM paNa eja spaSTatA kahe che keAUM UrdhvamUlo'vAkzAkhaH eSo'zvatthaH sanAtanaH / A pratyakSa dekhAtuM saMsAravRkSa sanAtana che, tenuM brahmasvarUpa urdhvamULa che. ane hiraNyagarbha vigere pachInAM sAdhana rUpI zAkhA che. gautamarUSi thayA che. vAyupurANu. matsyapurANa vigeremAM be hajAra varSa pUrvano ItihAsa che, jethI tene racanAkALa be hajAra varSa pahelAM manAya che. padmapurANamAM rAmAnuja svAmInuM varNana hovAne ullekha che (satava. 55 ) eTale A rItie i. sa. nI teramI sadImAM padmapurANane racanAkALa manAya che. bhejarAjAnA samayamAM e paMDitoe vyAsajInA nAme be purANanI racanA karI hatI, jeone bhojarAjAe daMDa karyo hato, tyArathI purANu racavAnuM baMdha thayuM haze. ja smRti ane purANunI bhASA saMskRta che. For Personal & Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 126 ) 'vizvaracanA prabaMdha. ( [ 25 ] athavavedIya prapaniSadamAM kAtyAyana, - bhArgava, vaidakSi, kauzalya, AzvalAyana ane bhAradvAja RSinA prazna 1-2-3-6 nA uttaramAM pippalAdajI jaNAve che ke prajAkAmo vai prajApati: sa tapo'tapyata / sa tapastaptvA sa mithunamutpAdayate raviM ca prANaM ca / ityeto me bahudhA prajA varizcata ti | prajApatie tapa tapI ravi ane prANanuM jeDuM utpana karI vicAryuM ke-A bahu prajA karaze. (prazna 1 sUtra 4 ) arA ica rathanAbhau, prANe sarva pratiSThitam / Rco yajUMSi sAmAni, yajJaH kSatraM ca brahma ca // 1 // eTale-2thanAbhimAM rahela ArAnI peThe prANumAM acA, veda, yajJa, kSatra ane brahmA vigere rahela che. (6) pAMca mahAbhUta, karmendriya ane buddhIndriyarUpI devAmAM paNa prANa zreSTha deva che ( 5 ) prajApati, garbhamAM utpanna thanAra, dene vahi, pitRne svadhA, Indra rUdra gaganagAmI tipati vizvapitA ane vAyune pitA paNa prANa che. prANasyedaM vaze sarva, tridive yatpratiSThatam / mAstava putrAnuM rakSaNava, zrI prajJA vidi nA che ? . je traNe lokamAM che te badhuM prANane vaza che. mAtAnI peThe putranuM rakSaNa kara, ane lakSamI tathA buddhi Apa ( prazna 2 sUtra 13 ) A prANa AtmA ( akSarathI utapanna thAya che), karma sAthe zarIramAM Ave che ane te bAkInA dareka prANene yathAsthAne goThave che. ane prANa x nADIo 4 ItyAdi ItyA di ( prakana 3 ). arthAt te purUSe hiraNyagarbhane nAme prANune - banA. ane prANathI zraddhA, AkAza, vAyu, jyoti, pANI, pRthvI, Indriya, mana, anna, vIrya, tapa, maMtra, karma, leka ane nAme banAvyA (prakana 6 sUtra 4 ) [26] muMDakopaniSadanA muM. 1, khaMDa-1 mAM kahyuM che keAUM brahmA devAnAM prathamaH saMbabhUva vizvasya kartA bhuvanasya mota For Personal & Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana dasamuM. - (107) artha devAmAM prathama vizvanA karanAra ane jagatanuM rakSaNa karanAra brahmAjI utpanna thayA. yathorNanAbhiH sRjate gRhNate ca, yathA pRthivyAmauSadhayaH saMbhavanti / yathA sataH puruSAt kezalomAni / tathAkSarAtsaMbhavatIha vizvam // 7 // artha-jema kareLIyo jALa pAtharI jALane gaLI jAya che, jemAM pRthvImAM vanaspati thAya che, jema zarIre vALa-rUvATA uge che, tevI ja rIte izvarathI sarva sRSTi upaje che. [ ra7 ] muMDakopaniSadanA muMDaka-2, khaMDa 1 mAM kahyuM jema agnimAMthI agnika chuTe che, tema akSarathI paNa vividha prakAranA bhAva utpanna thAya che. 1 akSarathI prANa, mana, pAMca iMdriya, AkAza, vAyu, agni, pANI ane pRthvI utpanna thAya che. 3 A virATa rUpane agnirUpa mastaka che. caMdra-sUyarUpa ne che, dizArUpI kAne che, veda rUpI vANI che, vAyurUpa prANu che, vizvarUpI hadaya che, ane pRthvIrUpa page che. 4. te akSarathI sUryarUpI samidhavALe agni utpanna thAya che. tethI uttarottarapaNe caMdra, megha, oSadhI, anna ane vIrya utpanna thAya che; je strImAM sthApavAthI prajA thAya che. 5. te akSarathI sAmaveda yajurveda vigere utpanna thAya che 6. deva, vigere utpanna thAya che-7. samudra parvata utpanna thAya che-9 TuMkAmAM kahIe te puruSa huM vizva A badhuMya purUSamaya che 10. [ 28 ] mAMDupaniSadamAM kahyuM che ke--kAra e mULa che, dRSTipathamAM Avate badho vistAra temaja che, traNe kALanA ke traNa kALa bahAsnA dareka padArtha kAramayaja che 1 te mULa purUSane cAra pAda che, jenAM nAmo anukrame 1-jAgRta sthAnavALo bahi:prajJa vaizvAnara, 2-svapnAvasthAvALe - aMtaHprajJa tejasa, 3 suSuptAvasthAvALo prajJAnadhana Anadamaya * For Personal & Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 128 ) vizvaracanA prabaMdha. prAjJa, ane 4-aMta:prajJA hita, ahiprajJA hita, ubhaya prajJAhIna aprajJAnaghana, aprajJa, anaprajJa zAMta AtmA, temAMthI prAjJa e jagatanI yoni che, ane ethe AtmA eNkAramaya che. A cAre pAda-vibhAganuM rUpa-1 , 2 3, 2 ane [ 29] mAMDupaniSad geDapA kArikAmAM kahyuM che ke keTalAka saSTiracAnane vicAra karanArAo sRSTine IzvaranI vibhUti tarIke mAne che. koI sRSTine svapnamaya te kaI mAyA svarUpa mAne che ( 7 ). kaI prabhunI IchAmAM sRSTine citave che. keI jyotirvidA sarva prANIonI utpattimAM kALaneja mukhya mAne che. ( 8 ). keTalAka kahe che ke-sRSTine bhega mATe banAve che, ane bIjAo kautuka mATe jagatane banAvyAnuM svIkAre che. paNa AptakAmane spRhA hotI nathI, eTale devane A savabhAva che. ( 9 ) [ 30 ] kRNu ajurveda taittirIyopaniSad brahmavalI adhyAya 2, anuvAk 1 thI 8 mAM kahyuM che ke - tasmAd vA etasmAdotmana AkAzaH saMbhUtaH, AkAzAd vAyuH, vAyoragniH, agnerApaH, abhyaH pRthivI, pRthivyA auSadhayaH, auSadhibhyo'nnam, annAd retaH, retasaH puruSaH / sa vA 45 guNottarasamaya eTale te A AtmAthI anukrame uttarottarapaNe AkAza, vAyu, agni, pANI, SAdha, anna, vIrya ane purUSa utpanna thayA che. te A purUSa annasamaya che. (1-2) anyo'ntarAtmA prANamayaH, anyo0 manImayaH, anyola vijJAnamAra go gAnanAyaka anya aMtarAtmA prANamaya, manamaya. vijJAnamaya ane AnaMdamaya che. (3-6) so'kAmayata-bahu svAM prajAyeti / sa tapo'tapyata / sa tapastaptvA idaM sarvamamRjata yadidam kiJca / tat savA taheyAnuprAvizat / tadanupavizya saccA'saracA'bhavat / niruktaMcA. For Personal & Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana dasamuM. (128) 'niruktaMca, niyanaM cA'nilayanaM ca, vijJAna cAhavijJAnaMca satyaM cA'nRtaM ca,satyamabhavad yadidaM kiJca ttstymityaacksste| te vicAra karyo ke huM bahu thAuM. ene mATe tapasyA karI tapa tapIne A badhuM banAvyuM, je kAMI A che. tene banAvIne re temAM praveza karyo. temAM praveza karIne mUrta ane amUrta rUpe banyA. eja pramANe nirUkta ane anirUkta, nilaya ane anilaya, vijJAna ane mAyA, satya ane mithyA, e rIte anya je kaMI A dekhAya che. tene satya (mUta) kahevAya che. A [ anu. 7] asad vA idamagra AsIt / ( nAtyantamevA'sat , na basataH sajjanmA'sti ) tato vai sadajAyata / tadAtmAnaM svcamakatA te prathama asat hatuM ( ahIM asatane be taddana nahiM" evo artha thatuM nathI, kemake asat mAMthI sat baneja nahiM.) pachI sata thayuM, ane svayaM AtmAne banAvyuM. (AnaMdAzrama saMskRta granthAvanI graMthAMka 12) [31] ettarIyopaniSaddamAM kahyuM che ke - AtmA vA. idameka evAgra AsIt , nAnyat kiJcanamiSat sa IkSata brui chunA rUti na mAnata-AdimAM A saM. ' sAramAM kevaLa AtmA hatuM, ane te sivAya caLa ke aMcaLa kAMI vyApAra na hatA. teNe sRSTi-prANIne kamaphaLa bhegavavA mATenA ' sthAnarUpa pANu vigere banAvavAno vicAra karyo, ane judI judI sRSTi racI, jemAM prathama pANI banAvyuM. ) : * roDa cAbUkathA-teNe sRSTine rakhevALa utpanna karavAnI IcchA thatAM pANImAMthI purUSa ubhe ko, ane tenI sAme saMkalpa karyo. tasyAbhitaptasya mukhaM nirabhidyata / ythaa-AUM|| mukhAd bAga, vAco'gniH / nAsike nirabhidyatAm / nAsikAbhyAM kALA nANApurA gaNiI nimitA | sibhya cakSu, cakSuSa aadityH| kau~ nirabhidyatAm / karNAbhyAM For Personal & Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 130 ). vizvaracanA prabaMdha. zrotra, zroda diyaH / tvaD nirabhidyata / khaco lomAlika lomabhya auSadhivanaspatayaH / / hRdayaM nirabhiyata, hRdayAnmano mnscndrmaaH|| nAbhinirabhidyata, nAbhyA apAno, apaanaamRtyu zizna nimita raheto, retara gAH | tenI sAme vicArIne jotAM IDAnI mAphaka tenuM mukha ughaDI gayuM. pachI mukhamAMthI 7 zakha utpanna thaye, ane za bdamAMthI agni prakaTa. pachI tenuM nAka khulI gayuM, ane nAkathI zvAsa AvavA-javA lAgyA, te zvAsathI AkAza banyuM. ane netra ughaDI gayAM, netrathI prakAza ane prakAzathI sUrya banyA. tyAra pachI kAna ughaDyA, kAnathI zakti thai, ane cAre khuNAne phelAva thavA lAgyA. pachI cAmaDI vadhI, cAmaDI para vALa jAmI gayA, ane vALathI ghAsa pAMdaDAM vRkSa vigere utpanna thayA. tyAra pachI chAtI khulI gaI, chAtIthI buddhi ane buddhithI caMdra utpanna thayA. pachI nAbhi ughaDI, nAbhithI A pAna ane apAnathI mRtyunI utpatti thaI. pachI liMga khulI gayuM, jemAMthI vIrya nIkaLyuM, jethI pANI bacuM (khaMDa-1) teNe banAvela devatAo saMsAra mahAvamAM paDyA. ane te virATe pote racela purUSa deva ane prANIomAM bhUkha tathA tarazane mokalyA. jyAre devatAoe paNa jethI pote ana laI zake evuM pitAne vasavATa karavAnuM zarIra mAgyuM eTale (virATa) dene vasavA gAya lAvyA, paNa dee te kabula na karI tyAre ghaDe lAvya, devAe tene paNa nivAsa mATe nApasaMda karyo. tyAre purUSa Aye, devatAoe khuzI thaI tene svIkAra karyo. ane virATanI AjJAthI agnie vANI thaI mukhamAM, vAyue prANu thaI nAkamAM, Aditya cakSu thaI netramAM, dizAoe zrotrarUpe kAnamAM, oSadhioe lemarUpe tvacAmAM, caMdra mana thaI hRdayamAM, mRtyue apAna thaI nAbhimAM, ane pANIe vIryarUpa thaI ziznamAM praveza karyo. AthI azanA (bhUkha) ane pipAsA paNa devAmAM bhAgIdAra banyA (khaMDa-2) * pachI vizaTe leka ane lokapALe mATe anna Adi batAvavAnuM ucita dhArI pANI vigerenI sAme saMkalpa karyo ke manuSya For Personal & Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana dasamuM ' (131) vigere mATe cAkhA vigere ane khilADI pramukha mATe udara vigere thAo. basa, turataja saMkalpita upAdAnarUpa pAMca bhUtamAMthI "cara-acara anna utpanna thayuM. A mUSaka, zrI ivigere pekhetInA zakSakane dekhI nAsavA lAgyA, lAka tathA leAkapALA temane parANe pakaDI sudhAnI zAMti karavA taiyAra thayA, paNa majJatAthI te annane vANI smAdinA vyApAramAM joyuM. prANu, cakSu, kAna, cAmaDI, mana ane zizna pAse anna dharyuM; paNa te dvAAM anna laI zakyA nahIM. te annane sukhamAM pesADayu, ane apA vaDe anna khAvA lAgyA. have virATe mArA vinA vANI vigeranA vyApAra kema thaze? ema ciMtavI mastakane vidArI temAM praveza karyA, A kAraNathI te vibhAga vidaratI kahevAya che. [ khaMDa-3 adhyAya. 1] purUSa e purUSanA prathama janma che, ane pachI zrIrUpI khetaramAM peAtAnu hI nAkhI garbha rAkhe che. A gabha thI thayela putramAM purUSanu pAvApaNuM che, tenuM potAnA dehamAM lAlana-pAlana karyuM hatu, ane have putrarUpe lAlana-pAlana kare che. A rIte putrarUpe purUSa khIne janma pAme che. ( A pitA- putranA ekAtmatvanI vivakSA che. ) ane purUSa marIne navI gatimAM utpanna thAya te purUSanA trIjo janma che. (khaMDa-3 adhyAya-2) jagatanAM khIja (khImAM) 1-pakSI vigere mATe aDa, 2-manuSyAdi mATe jArU, jarAyu, 3-jU vigere mATe sveda, ane ja-vRkSa vigere mATe bhida ema cAra prakAranAM che, ane kratu e prajJAnanuM ja khIjuM nAma che. ahIM bhASyakAra vizeSa khulAsA kare che ke:-virATanAM khIjAM nAme-agni, hiraNyagarbha, virATa, prajApati, ane brahmA ityAdi che. [khaMDa 3 adhyAya 3] [ 32 / chAMdogya upaniSadamAM kahyu che ke-vizvamAM bhUta pRthvI, pANI, aiSadhI, purUSa, vANI, Rg sAma, ane kAra; e uttarAttara rasAtmaka-sArabhUta padArtho che ( 2 ) . [ 33 ] chAMdegya brAhmaNa prapAThaka-8 upaniSad a6, khaMDa 2 mAM kahyu che ke--satye mahu thavAne icchA karI, teNe teja banAvyuM ( 3 ) teje paNa khaDuM thavAne - ichyuM, For Personal & Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 13ra ) vizvaracanA prabaMdha.. ane pANI banAvyuM. pANIe paNa bahu thavAnI IcchA vaDe ane banAvyuM. (4) bhutenA aMDaja, jIvaja, ane dila ja ema traNaja bIjo che ( 1 ). sRSTi devatAe temAM jIvarUpe pariNamI nAmane vyavahAra zarU karavA dhAyuM (2) ane temaja karyuM ( 3 ) [ 74 ] bRhadAraNyakepaniSad adhyAya 1 mAM kahyuM che ke-prathama kaMI na hatuM. A badhuM mRtyuthI vIMTAela hatuM. mRtyue khAvAnI IcchAthI svataMtra thavA dhAryuM potAnA A tmAnI pUjA karI, jethI pANI prakaTayuM. pANIne samudAya pAkIne kaThaNa thaye, ane te pRthvI banI.(brA. 2sUtra-1-2) deva ane asura ema be prakAranA prAjApatyA hatA, temAM de nAnA hatA, ane asure moTA hatA. temAM paraspara spardhA utpanna thaI ( brA0 3 sU0 1 ) prathama A AtmA hatA, teNe bIjA keIne nahIM, tethI " huM chuM e pramANe mAnavA lAgyA ( brA 4 sU-1 ) te ekale hate, mATe bhaya pAmyo. teNe vicAra karyo ke, mArA sivAya bIjuM kaI nathI, chatAM huM kema bhaya pAmuM chuM? (sU0 2) te ekAkI hovAthI 2mate na hatA, paNa teNe sAthe bIje kaI hoya te sArUM? ema citavyuM. ane strI-purUSanI peThe arati dUra karavA mATe virATa svarUpane anukULaja gADha AliMgana ApyuM, jemAMthI be svarUpa prakaTa thayAM (tenAM nAma manu ane zatarUpA hatuM ) . ( purUSadeha ane strI deha e ardhA ardhA zarIra che, je saMpuTa rUpa thatAM AkhuM zarIra thAya che ) adhe zarIrathI utpanna thayela ardhAganA zabda tyArathI banyuM che, te pati ane patnI banyAM. purUSanA ardhA zarIrane patnInA ardhA zarIre pUrNa karyuM. manu purUSe zatarUpA nAmanI putrIne strIrUpe kalpI, jenA mathunathI manuSyanI utpatti thaI che. ( 3 ) have zatarUpAe vicAra karyo ke--kAmAbhibhUta manu dhRSTa thaI potAnAthI ja thayela putrIne bhegave che, mATe mAre rUpaparAvartana karavuM joIe. - A pramANe vicArI te gAyarUpe thaI, eTale prajApati baLada anya temanA saMgamathI gajAti utpanna thaI. eja rIte zatarUpA ane manu-prajApatinA kRtyathI-ghaDA, khaccara, gadheDA, For Personal & Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana dasamuM. ( 137), bakarA, gheTA, ane kIDa vigera banyA che. ( 0 4) avyakata hatuM te nAma ane rU5 vaDe vyakta banyuM (7) prathama hA hatuM, temAMthI brAhmaNa prajA thaI. pachI te kSatriya jAti utpanna karI ( 11 ) te banne jAti dhananuM pAna karI zake tema na hatuM, eTale vaizya jAti ( 12 ) ane zahe utpanna karyA. (13). * [ 35 ] mRhadAraNyakepaniSadu a2 brA. 3 mAM kahyuM che ke, brahmanA mUta ane amUrta vigere be rUpa che. (sUtra-1). [ 36 ] mRhadAraNyake paniSad adhyAya 6 brA. 4 mAM lakhyuM che ke A bhUtemAM pRthvI, pRthvImAM pANI, pAmaNImAM oSadhI, auSadhImAM kule, kulemAM phaLa, phaLamAM purUSaphaLa, ane purUSAmAM vIrya e sArabhUta vastu che. (1) prajAparipAka rogya sthAne pratiSThita karavA dhAryuM ane zatarUpA nAme strI banAvI. tene nIce sthApI, tyArathI patanIne nIce sthApavAne daMpativyavahAra zarU che, ane pitAnA kaThIna agathI patnInuM aMga pUrI karI karI samaga karavA lAgyA.. (2) tenI vedI kahe bahaM ca ene mUka janya ane na pragaTa vigere vigere (3) : rAja T37 sANusahasIkAra pAna-3 mAM lakhe che keeka vAra jaradAraNyaka adhoI 4mAM amithI enimAM kAzanA parathI mANuM, levA ane temAM thAya che, evA lakhe che ke mahilAmAM mArI mAM nathI ) " , : - - - [ kevopaniSaddamAM kahyuM che ke zarIra sAphasa ane jJAna e traNe puravAsInI buddhithI prArA manaJsA AkAza vA agni pANI ane pRthvInI utpatti thAya che For Personal & Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana agIyAramuM. -, * vedasivAyanA AryAvatanA tathA rAjArAtAcanA mATe nIce mujaba kahe che- [1] manusmRtimAM kahevuM che ke pahelAM sAta, apratakI, avirUdha nAnI ane javuM ja rUpa hatuM. pachI svayaMbhU mahattavAdi bhUtArUpe prIsa sAra saMhi racavAno vicAra karI, prathama pANI utpanna karyuM. mAtAlili to pAgalavaNakara, te paNa mAMgavA bIja nAmAM te bI thI sonA jevuM e che ke jamA thA utpaNa thaI eka varSa sudhI A pAra pachI vicAra karo itanA be bhAga karI pRthvI Aga banAvyAM. anenI vacamAM ATha dizAo, pANI, jagya, viramagAvyAM. tharAhiti mATe agni, vAyu ane jA , thai ane sAmavehanI sarakhA karI. pachI e kALa, graha, nakSatra, tapa, dAna, ti, kAma, kroSaNa, dAbavAvyAM. pachI mADuM, hAtha, jaga ane pagathI cAra varNa banAvyA. pachI rI-purUSa thaI virATa utpanna karyuM. pachI manuravi prajApatie tAnI jAte, vidyuta, megha, pazu, pakSI, kiDA ne tIyAM hine banAvyAM. ! ' For Personal & Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana agIyAramuM (13) [ 2 ] zabavata pratibaMDamAM kahe che kemhaapidiaariirsthaa, jamasthasya cira kumAra tija , lo barapha " " saca madRSTaH sarveSAM, tallomnAM vivaratunna / kAlena paDatA tasmAtsa va samupArane // evaM sAmipAni kiyA nirSitAni ca / ---- jo-auzala, cira rivara = 1 (pRthimpaMpAkhyAne, 7 adhyAya ). e pramANe virATanA maLathI vizvapatti kahe che. vaLI bIje ThekANe jaNAve che ke- pRthvI kuSNamedamAMthI thaI che, tethI medinI kahevAya che. * * * * [ ] paripurANe utarakhaMDamAM ra9 mA adhyAyamAM kahyuM che ke veNu zajAnA dakSiNa hAthane mathavA lAgyA, mathatAM mathatAM sveda thaye. pachI brAhmaNe mathavA lAgyA, temAMthI pRthu thaze. vaLI mAyapurANa (rAdhyAya 10mA kahe che ke- svayaMbadhaze AganA pApI putra rAja vezano kacaratA zarIramAMthI pRtha nIkaLe. te viSNune prasanna karI rAjA thayA,paNa bhUtone nirdhana joI tene bALavA taiyAra thaze. pRthvI gorUpa dharIne nAThI, pRthuM pAchaLa cAlyo. aMte gorUpadhArI pRthvIe thAkIne dudha dohavAne kA pI. keme judI jo vyaktie rANIvAthI judI judI hara hara (ma) zikahyuM che ke-vaNuM kaNasarva oSadhIne gaLI gaI, tethI prajAe pRthu zajIne vinaMti karI pRthu rAjA Ajava-dhanuSa mAravA taiyAra thaye, vaNA rUpa nAsavA lAgI. aMte bhayabhIta vasuMdharAe zAnuM vacana mAguM, tethI te pRthathI kahe che ke che ke- a jAha nAyaNa deva hatA. mArothI chANa ane banAvI sanakAdi pAMca ne upanna thayAM. te pace trAdhikAne caSTi racavAnI IchI hite joIne badhA mAyAe kerI IzvaramAM moha pAmyA pachI * For Personal & Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - (136 ) - vizvaracanA prabaMdha. viSNunA gAyI putrarUpa bAe mahA tapa karyo, paNa tapanI niSkatAne lIdhe kheDha tathA ke utpanna thajI nI khAmAMthI aAMsu pADavA lAgyA, ane te AMsuthI vAMkI thayela bhUmithI lAlaraMgI mahAdeva utpanna thayA. "nilAhita" mahAdevane chAe sRSTi racavAnI rajA ApI, eTale mahAdeva sRSTi racavA lAge. sRSTi racavAmAM AvyA bata, preta, pizAca upara kayAMka paNa teo utpanna thatAMja jagAvanuM pANI pI lagyA. A goTALA jeTha vismita thaI brahmAe mahAdevane kahyuM ke jANe bamiTa BmilImiTa AvI utpanna thayela prajAthI saryuM. eTale sRSTI racavAnuM baMdha karavA pharamAvyuM. ema brahmAe zivathI ja jagata banAvyuM - ( [ pa ] rAmAyaNamAM-ayodhyAkAMThamAM be prakAranAM varNana che, araNyakAMDamAM (sarga 21) kahe che ke brAhmaNa Adi cAra varNanI utpatti kAzyapa patnI manuM-zatarUpAnA cAra aMgamAMthI thayela che. " [ 6 ] liMgasumANumAM zivane pRthvInA karAvela che kAraNake evapurANamAM vipazune uttama purUSa tarIke mAnela nathI zivadrohAca saMdeho, narakaM yAti dAruNam // tasmA viSNunAmApi, na vaktavyaM kadAcana // - vaLI- pu iravo, ritu pahelA - na tasmAt paramaM kizcit , padaM samaSigamyata / / (satata 2 ) eTale viSNunathI zivoha, ane zivohathI narakamApti thatI hovAthI viSNunuM nAma paNa na levuM. zivapurANamAM kahyuM che ke rAmacaMdra paNa ziva ArAdhanA karatA hatA. vigae traNa vakhata zivanuM ArAdhana karyuM che, jemAM eka vAruM 1960,000 varSa sudhI zUlapANi zivanuM ArAdhana karyuM che che eka vAra seLa mAsa zivapAsanA karI ATha varadAna mAgela che, For Personal & Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ veinana agIyAramuM . ( 137 ) che. (mata0 40-47-49) vAyupurANamAM kahyuM che ke--zive viSNu tathA brahmAne varadAna ApI pAtAthI utaratA karyA; vaLI viSNu pratye AyeA ke huM agni ne tuM dhumADA, huM divasa ne tuM rAtri, huM satya ne tu asatya che. vaLI vigapurANamAM kahe che ke-- zivabhakta dadhicie bhakti sahita viSNune jItyA. dakSanA yajJamAM vIrabhadre viSNunuM mAthuM kApI nAkhyuM, ane pavane tene agnimAM nAkhI dIdhe{ sata 30] mATe ziva eja jagRtatAM ke sA tarIke sama che. eTale brahmAMDathI nIkaLelA zive DAkhA hAthamAMthI viSNu tathA lakSmI ane jamaNA hAthamAMthI brahmA tathA saMskRtIne anAvyA che. [7 ] viSNupurANanA premIe kahyuM che ke padmapurANamAM ja viSNune uttama kahela che. jue.-- yastu nArAyaNaM devaM, brahmarudrAdidevataiH / samamavyairnirIDayeta, sa pAkhaMDI bhavetsadA // kimatra bahunoktaina, brAhmaNA ye vaiSNavAH / na spaSTavyA na vaktavyAH, nAtA ma tathA - ye'nyadevaM paratvena, vadatyajJAnamohitAH / nArAyaNAjjagannAthA - te hi pAkhaMDinaH smRtAH // vaLI padmapurANamAM 9 adhyAyamAM kahe che ke ziva maMtramaLe strIone AkarSI khAnagImAM sevatA hetA. vaLI zivapu mata. 73-72 ) rANamAM kahe che ke zive sUryopA ya tA pachI tene samartha karyo kema mAnI ? sAthe sAthe 1rAhapurANa ane garUDapusaNu tapAsatAM samajI zakAya che ke rUdre viSNunI tArIph ne dhyAna karelA che. ( mata0 116-120 ) eka vAra zive kRSNavaya mATe mRtyA mAkalI, paNa sadana cakranA bhayathI mRtyA nAsIne pAchI AvI. krame sudarzana cakra kAzIpa sainyane tathA zivanA prathama gaNadharane bALI bhasma ryAM. (viSNu pUrvAza-ma 34 mata0 173) tA sama zakAya che ke--nArAcakSu bhagavAna jagatane karavAne ke havAne sarva zaktivaMta che, mATe viSNupurANa ( prathama aMza adhyAya 1) mAM kahyu che ke For Personal & Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 138 vizvaracanA prabaMdha. viSNue pradhAna tathA purUSa sAthe maLI pRthvI utpanna karI che. brahmA cAre sukhathI gAyatrI vigere bAbate hate. (brahmAnA cAra mukha kayAre thayA? ) vaLI temAM ja kahyuM che ketessaaN (jIvAnAM) ye gAni karmANi, mAk sRSTayA prtipedire| - tAnyeka te pratipracaMte, sRjyamAnAH punaH punH|| karotyeviyAM sRSTiM, kalyAdau sa punaH punaH / * * * * * (vi. pu. 1-- 2 5 ) mATe sRSTi racanAra viSNu che. brahmA ahaMkArI, ziva kAmI ane viSNu pavitra che ( pAyasaNa) [8] pRthvI sRSTinA adhyAya 3 jA mAM ( leka 171 thI 1) che ke-rakSAnA kapAlathI ardhapurUSa rUpe ane adhAzavajI paidA thayA, tethI vizvaracanA thaI che. ( ma. 94) [9] matsya purANamAM kahela che ke raNavidhimukAyo che. paritA eTale jene jagata mAnIe chIe te brahmA, viSAkta tathA sunio vagere janma jarA ane mRtyuthI pIDita che. temaja eka ThekANe mahAdevane paNa janmAdithI yukta kahela che. A mAnyatAnuM kAraNa te devAmAM jagatakatone vezca guNanI khAmI dekhAya che te che, kAraNa ke purANa mateja te devatripuTInI cogyatA manAtI nathI. kahevAya che ke, e vAre te devavipeTI atrinI strI satI anasUyAne bhraSTa karavA tenA gheramAM gaI hatI, paNa satIe jala chAMTI te traNane bALaka banAvI dIdhA hatA, ane evuM rUpa banAvyuM ke traNe devenI strIo paNa te jagatakartAone oLakhI zakI na hato kucha lagAvane putraja kehayukta hate. (bhaviSya putra) bApA tapathI pAsane pAmyA ( ca0 caM0 185) asure aSatone kahyuM savijIe jANyuM nahi. (kaMda) sata 18) mahA jalapAthamAM vero khavAI gayA. bhagavAnane sarvajJa chatAM macchanA mAtAze paDaze. ne hajAra varSa sudhI maLyA. sItAnuM haraNa keNe karyuM.? te jANavA pUratI khicaMdrajImAM ' - ka A { 2 thI 4 : 2 - DR For Personal & Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedna agIyAramu . ( 139 ) sarvajJatA saMbhavatI nathI ( sata. ) zivanA hAthathI ne zivanA pasInAthI upajela adhaka sAthe zivajIne mahAna yuddha karavuM paDayuM ( zivamata para ) ADI daitye pArvatIrUpe mahezane ThagyA hatA. ( padma. ma. 71 ) kAlayavanAdinA bhayathI sarva sama kRSNe dvArakA racI. ( vi. kha. gu. ma. 95 ) bhRgu RSie strIghAtaka viSNu ha bhagavAnane zrApa dIdhA ke, tu sAta vAra manuSyAnimAM upAza ( matsya0-47-ma-123)tAraka ane zajIniminA yuddhamAM parivAra sahita kukhzane mahA duHkha paryu hatu, temaja potAnI hAra thai hatI. ( matsya. a0 152-15 ma0 146 ) viSNunA kAnanA melathI upajela madhukaiTabha daitya sAthe viSNue pAMca hajAra varSa yuddha karyuM ( mArka 80 5-78 maMta095 ) zivanA 28 ane viSNunA 24 avatAra thayA che. vaLI brahmA, viSNu mahAdevamAM paraspara sahanazIlatA ke copa nahi haze dadhicIe viSNune ane viSNunA sevakane mAryA hatA. viSNue dakSa yajJamAM zivanuM gaLuM dekhAvyuM hatuM. (harivaMza ) viSNunA varAha avatAramAM zive zaraNa thaI viSNunu accA sahita bhakSaNa karyuM hatuM. ( sata. 93) ityAdri ghaNI navAInI vAteAthI athavA bIjA kArya kAraNe uparanA leAka racavAmAM AvyA che. [10] zivapurANamAM(sanakumAra saMhitAmAM) kahe che keahN kartA ca hartA ca, sraSTA cApi yuge yuge / ahaM brahmA ca viSNuva eTale hu ziva rtA hatA, ne yuge yuge sraSTA chuM, huM ja prata ke viSNu chuM. tyAre bIjI tarapha teja zivapurANa dharma sahitA adhyAya. 49 mAM leAka 7 thI mahAdevajI peAte kahe che ke-brhmaa viSNurahaM devi, baddhAH smaH karmaNA sadA / jAmajoSAvimilone sanmAnIzvAH5(mata068) eTale-De diva! huM-ziva, brahmA ne viSNu e traNe kAma- krodhAdi dvASa vaDe karIne kramathI athAyelA chIe, tethI ame kAi izvara nathI. kharekhara A rIte brahmA, viSNu ane mahA vanA jagatakartA tarIke ceAgyatA ane vinipAta A banne vastu purANAmAMja rahelI che. ( A karmavAda che ) dara For Personal & Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 14 ) - vizvaracanA prabaMdha. [ 11) akSaravAdI kahe che ke- akSarathIja vAyu, teja, jaLa ane pRthvI e anukame thayAM che. ( ta. prA. 163 ). " A - [ 12 ] bhagavata gItA adhyayana 13 mAM prakRti ane purUSane anAdi kahyA che. kahyuM che ke- barniM kuru vaiva, vinA mArA tathA-yAvatsaMjAyate kiMcita, sattvaM sthAvarajaMgamam / : kSetranArA , takaddhi mAtama zA (bhA 63) ke [ 17 ] madhukaiTabhanA muDadAthI paNa sRSTi racavAnuM kahevAya che. ( sata. 25 ) : [ 14 ] nAradapurANamAM lakhyuM che ke-nArAyaNanI jamaNI bAjuthI brahmA, DAbI bAjuthI viSA, ane vaccethI zika phakyA che. liMgapurANamAM tethI judI vAta che. (28) : [ 15] matsyapurANamAM brahmAthI ziva utpanna thavAnuM jaNAve che. vaLI teja purANamAM ( 2-3-125 ) nArAyaNasuta atrithI caMdranI utpatti dekhADI che (28) ( [16lAgavatamAM kahyuM che ke-mana:-cakSuthI agocara draSTA bhagavAne dazya jovA mATe triguNamayI mAyA prakAzI vAMza vaDe na purUSa banAvI tenA mAthAmAM vIrya caitanya sthApyuM. te samaSTi jIvarUpa mahAtattvane jANatI havI, tethI trividha ahaMkAra thayo. temAMthI krame pRthvI banI (brahmArUpa prajApati pAlana kare che, ane rUdrarUpe saMhAra che. [ 17 ] bhAgavata AdimAM kahela che ke-viSNunA nAbhikamalathI kula thayuM, kUlathI brahmAjI thayA, ne tethI vivo tpatti thaI che. pha -[ 18 ] mArkanDeya purANamAM te lakhyuM che ke-mahAlahamIthI viSNu mahAkALIthI mahAdeva, ane mahA sarasvatIthI brahmA utapanna thayela che. A mAnyatAno hetu tapAsIe te hmA viSNu ane mahAdeva saMbaMdhe badhI badhI navAInI vA* tAthI athavA bIjA game te kAraNe daivI zakitaone jagata tvanAM vizeSa maLelAM che. For Personal & Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivekta agIyAramuM. ha ) varAhapurANamAM kahe che ke vizva ane hasI hoya zakita utpanna thaIne tenA traNa jIgama paDavAthI hAthamI rAkavAnI ane kALI banyA che. ka8 - 8 - [ 20 ] kALIne utpanna karanAra oLakhAvAya chevyAM. jaNAve che ke-huM anAdi zakti thaine bIja chuM, bIjanI zakti thaIne viza chuM, tathA viSNu zakti thaIne sarva suSTi [ ] eka ThekANe kahe che ke Adi zaktizALI devIe traNa DAM banAvyAM, ane traNamAMthI brahmA-viSNu-Aza. thayA che. ( sata-25) vaLI bIje kahe che ke Adi zaktie e devatripuTIne utpanna karI te para ehita thavAthI te traNene lAga kIdho (28) ( A kALI te sAMkhyanuM pratitatya emAya che) . ke . . - . [ 2 ] garapanA zikhyA kahe che ke-aleke khalaka racavA khappara utpanna karyuM, mRtyu ane kAla e khakhyAranA ziSyo che (caritra cadrikA, 242 ) [ 23 ] vaizeSika darzananA Adya purUSa jaNAi kahe che ke, tattarathI sAdi eI nathI, maNa anAdi che AthI pANI, bahAMDa, viru, nAbhikamala ane brahmAjI e utpanna thAya che; ema suSTi paramANuthI thaI che. ( sata-32 ) - 9:38 - [ 24 ] nyAya zAstra praNetA zaitama kaSi kahe che. kejarma, samavAya, jIva, pAMca tatva tathA Izvara mA sA . ' Adi che. maharSi bAtama vedAne utpanna thayAnuM thayuM che, kAraNa ke zabda paTanI paDe kAryarUpa hovAthI anitya che. [ 25 ] pataMjali kahe che ke-AtmA ane paramAtmA ane tava sAthe koI saMbaMdha nathI. [24] sAMkhya matane Adi purUSa kapila kahe che ke, prakRti ane purUSa anAdi anaMta che, tenA sapravAha cAle, 1 che. vizvanA koI katI nathI, AtmA aneka che. prakRti eka te che ane keTalAka kahe che ke prati bALaka che. te matamAM kahyuM che ke anukrame prakRti, vili ane viSAdavALA, tathA laghutA, upathaMla ane gAravadharmavALA savAdi traNa guNanI For Personal & Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vizvaracanA prabaMdha. mAmAnAkAbhyo " kRti kahevAya che. te di madhya tathA saMta garamI, avyaya, anarAva, cAvIra ne sArA rasa gaMdha tathA pazathI hita che prapatinuM nAma nAma madhA ke avyA che. prakRtithI vi janme che, zAnAdi ATha prakAre jarUpa che. bulliI ahaMkAra ane - kArathI za rUpa, gadha, rasa, ane e paNa mAtrA prakaTe che. buddhi ahaMkAra ane pAMca mAtrA te sAta vo atikiti rUpe che. temAMthI AMkha, kAna, nA bhe, cAmaDI e pAMca buddhIndriya, vANuM hAtha vigere pAMca karo - ndriya, ane mane ema agyAra vikAra thAya che. A pramANe prakRti vigere jevIza ta che, ane paccIzaNuM tarata purUSa te ati-vikativALa, amRta, cetana levI, tivya, sarvagate, akiMca, akartA, nirguNa ane ruma che. A prakRti purUSane bhagavatagItAmAM kSAra ane akSama ketathI spaSTa karela che. ( juo kalama-11 ) , , 27 ] mImAMsAcAya jaimini sRSTi tathA vedAne zrAdi paNa kare che. pAkA jagatamAM satrajJa purUSa hoya te sAcatA A savasaMta nI jANa : che [28]i. sa. nA sAtamA saikAmAM thayela zarAcAryajI kevalAdvaita vAdane svIkAre che. te jaNAve che ke AtmA eka che. gatanI utpattinuM kAraNa brahma che. aciMtya zarirI paraezvara ane mAyAthI eNlikanI peThe jagavIrAnA:cArya pAthanAM datyanAM phaLa maLe che, ane chevaTe jagatane pralaya che. temanuM sRSTi racanAnuM lakSaNa vedAnta graMthomAM A pramANe che saMsAramAM pazu, pakSI vigere padArtho kyA che te pUrva pralayamAM jagatanI pUrvAvasthAmAM AvyA, avyakRta bhAvathI pasthitAmAM lIna hatA. A abhata avasthAja nirviziSa botAnuM rUpAMtara. mArAja jagatarUpa kAryanuM upAyAta dhAraNa che. kAnA vitaraNa kAranuM astitva sAmela che, A kArane nAma kA nI bIjazakita athavA vazakita che juo brahmasUtra 1-3 nuM bhASya For Personal & Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana agIyAramuM, ( 143) paravarAdhInA tviyamasmAbhiH prAvasthAmA'bhyupagamyate, va satantrA // sA cAvazyamabhyupagantavyA / ahi sA // na hi tathA binA paramezvarasya sRSTitvaM sidhyati zra bhaktirahitasya tasya nastvatiH // kRta 1, vidhayA vada vidhAtmikA // bIja nidAMca, paramezvarAzcaryA, mAyAmayI, mahAkRptiH // yasyAM svarUpamatibodharahitAH zerate saMsAriNA gItaH // A khIjazaktinuM nAma mAyAzakti che. jethI mA mAyA zaktine mananA nAnAtmaka saMskAra mAnanArAo zakayA yojIne kaNa A kahIne medAne che. bhaktinuM rakSaNa nuM ke. kAraNAtmanA lInaM kAryameva abhivyaktiniyAmakatayA ( ratnamamA) martha kALamAM chupAyela haja abhivyakti niyAmaktA thaDe zaktirUpa che, jagata A zaktithI vyakta thAya che, ane A zakti vIja vilIna thAya che. jema moTA vaDa zaktirUpathI khIjamAM eka tama aa paNa pralaya thAya tyAre zaktirUpathI pAtAnA upAdAnamAM rahe che. bIjazakti e zrI sattAnIja abhinna avasthA DAvAthI brahmasattAmAMja bIjazaktinI sattA che. tA zrI zaktinA ceAgathI brahmaja jagatanu kAraNa che. eTale zakti vi yukta ) cinmAtra cetanabrA jaDajagatanu upAdAnA [ 29 ] gaDhAda kArikA bhASyamAM lakhyuM che kejema prANazakti jIvananI sRpti avasthAmAM avyaktapaNe ava sthita rahe che, tema mAyALa mAM paNa rahe che. brahma A jagatana khIja che, jethI zrutie ane A bIja dvArA kAraNa brahma tarIke oLakhAve che.' AthI yAda zakhavu ke pralayAvasthAmAM For Personal & Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 - : , * * * * * * jANa * . ke ' 3 , * === 5 6 ke te eka ta: ::: , . - ka (144), vizvaracanA prabaMdha. bIja na hoya tevA kai jANa paNa thai zake nahIM mATe bIja mAMjavAno prArabhava thAya che, te ja te nAma Byone avyAkata avasthAvALuM sthira zI vAta sita thapAyela che. A kAma .. (3) mArA haraviMda bha(pratAvanA, saka kiraNa 7 mAM chellA thanA dina kAratvanAM kartavane niSedha karyo che. te jotAM Izvarane koi upAdAna kAraNathI vyatirikta mAnI tene kta athavA racayita mAnatAM je je aDacaNe ane virodhe Ave che te samajI ne Izvarane vizvaprapaMcanuM uSAdAna ane nimitta che ane prakAranuM koNa laIe te temabalaI yAruM kAma che riyala karavAnI ; te A che mArI ja nathI.++:jyAre vizvaprapaMcanuM astitva "huM" thI niraNa phAto tyAre te sat paNa che. paNa jo ApaNe tene kevaLa sata kahIe te temAMja ApaNI nitya saccidAnaMdanI prAptine mATe prayatna karatI vRttine parama saMtoSa tha joIe, paNa te mAna thatuM nathI. Ama hovAthI ApaNe A na karavuM paDe che. A pramANe A vizva sada-asa6 ubhayAtmaka che. * [ 3 ] vijJAnabhikSa batAve che ke-jaDa cetanyamAM parama abheda nathI tema bhede paNa nathI. eTale haMmezAM khIra-nIranI peThe avibhakata che. A sarve ne kevalotanAM sakAravALe avibhAgAdvaita sikAMtu vAI che. ( bha0 ) '. ( [ 3ra | I. sa. hajAramAM thayela rAmadAra viziSTAdvaita siddhAMta che, ane jagataracanA mATeno paravAthI A siddhAMtathI ja kare che. che ke " [33 ] I. sa. bAramI sadImAM thayela adhyAcArya kahe che ke-svataMtra tattavamAM bharavAno ane avataMtratvamAM chatrAdi samasta padArthono samAveza thAya che. A pramANe, jagatanI vyavasthAmAM taMtra ane asvataMtra cha to che. A - ke : - - - - - For Personal & Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana agIyAramu" saMpradAyanuM nAma pUruM mannata kadAca dvaitasiddhAMtanI pratiSAnA thayela che. [34] nImmA ane vArakara te dvaita gama advaita e anne vyavasthAne mA mAkhI jagatanA dareka dArthonI utpatti ane sthiti mATe dvaitAdvaita siddhAMta sthApela che. dara [ 5 ] vallabhAcAya lakhe che ke-sAvAmAM asadmAyA che ema mAnavAthI brahmamAM azuddhatAnA ArAya Ave che, mATe mAyAnI malinatAthI rahita svataMtra brahmaja svecchAthI sRSTine ArvibhAva-tirAbhAva pamADI race che. vallabhAcArya i. sa. 16 mAM saikAmAM dvaitabhedanI vAstavikatA svIkAravA chatAM, sarvamAM cinmayapaNe abhedatA mAnI zuddhAdvaita siddhAMta sthApela che. ( zrI bhakata-pAna-142 ) (36) gAlAdhyAyamAM kahyu che ke yasmAt kSubdhaprakRtipuruSAbhyAM mahAnasya garbhe'haMkAse'bhUt khakazikhijalorvyastataH saMhatezca // brahmA yajjaTharagamahIpRSThaniSTho virazciH, vizva zazvat sRjati paramaM brahma tattavamAdyam // 1 // atha prakRti-purUSamAMthI mahAt, mahAnanA garbhamAM maheMkAra, ane temAMthI AkAza, vAyu, agni, pANI, tathA pRthvI; ane tethI dareka vikAratanI para paNa prakaTe che. mAM rIte brahmAMDanA jaTharamAM rahela pRthvInA pITha upara eThela viraci-brahmA `AkhA vizvane manAve che. mA parama brahmaja dha tattva che. [ 30] rAcAya jagatane vivarUpe mAne che, vallabhAcAya satyarUpe ane pariNAmarUpe mAne dayAnaMda sarasvatI'jAtane jaDarUpe mAne che. [ 38 ] vidyAAmatra RSie trizaMkune iMdra mATe izvaranI tathA traNe jagatanI avagaNanA karI, A dazyamAna jagatathI taddana navuM ja gata banAvavA prayatna karyo. hatA. brahmAnA jagatanA khaccara e vizvAmitranA jagatanAM che, jyAre anAvavA ( 145 ) brAsa dAya che, jemAM ** For Personal & Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vizvaracanA prabaMdha. * cheDA manAya che. A rIte jAgatane cagya vastu teyAra thatAM izvara bhaya pAmI, vizvAuitra pAse jArI, tenA mananuM samAdhAna karyuM ane tene evAvela manuSyanA sukhane Izvara pitAnA jagatamAM sALI uMcA rAkhyA, jene ApaNe zrIphaLa kahIe chIe [ 39 ] parANika-mukatazAstra pAne 103 mAM lakhyuM che ke-prathama A pRthvImAM je kaMI hatuM te na kahevAya na varNavI zakAya evuM adezya, AnaMdamaya, niSkala ane acaLa tatva hatuM. [ 40 ] kALavAdIo kahe che ke-janiti atAni eTale kALa pRthvI vigere pAMca bhUtene banAve che. prajAne thApe che, darekanuM rakSaNa kare che. rAtavibhAga vaDe vanaspatinA niyamo, ThaMDI, garamI, vRSTi, ga, sthiti, vividha avasthAA vigere kataka-kAryomAM kAlanIja mahattA dekhAya che. ( navInna rIjA) - [41 ] svabhAvavAdIo kahe che ke dareka kAryanuM kAraNa potapotAne svabhAva che, dareka bhAva savArathI ja utpanna thAya che. jemake-mATImAM ghaDA thavAne svabhAva che tethI temAMthI ghaDe thAya che, paNa vastra banatuM nathI. AvI ja rIte tAMtaNAmAMthI-derAmAMthI kapaDuM thAya che. pAkavAnA jJazAvavALA maga AMdhavAthI pAke che, paNa keDa maga dareka prakAranI saMdhavAnI sAmagrI hovA chatAM mAtra pAkavAne svabhAva na hovAthI badhI mahenata nakAmI kare che. zeraDImAM mIThAza che, pAnamAM raMga che, kulamAM sugaMdha che, ane caMdanamAM zItalatA che, te paNa tenA svabhAvathI thayela zakitao che. [ 42 ] karmavAdIo kahe che ke-jagatano kaI kartA nathI. kemake potapotAnAM karmo pramANe jIve sukhI ke du:khI thAya che. vidyaka graMtha te regotpattimAM chAnAM prAkRta kapAkane ja mukhya mAne che. [ 2 ] durvAsA RSino putra azirA kare che ke - kAra pite paNa karmane AdhIna che. . . For Personal & Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana agIyAramuM.' - ( 8 ) jaja ] rAzi De che. spezyAbAbu kamathI vonI karAze tene rAma kathA : dara [ 4 vi zatakamAM paNuM kamabI jhApAtA khaDitAM kahyuM che kebrhmaa yena kulALavad niyamito brhmaannddmaannddodre| viSNuryena dazAvatAragAine jilo mahAsaMkaTe // rudro yena kapAlapANiSuTake bhikSATana kAritaH / sUryo bhrAmyati nityameva gagane tasmai namaH karmaNe // 11 // namasyAmo devAnanu hatavidheste'pi vazagAH / vidhirvandyaH so'pi pratiniyatakarmaikaphaladaH // ... phalaM karmAyattaM kimamaragaNaiH kiJcaH vidhinA / ... namastaskarmabhyo vidhiSi na deya abhavati // 2 // atha-je brahmAne brahmAMDanI madhyamAM kuMbhAranA cAkaDAnI peThe bhamAvyuM, jeNe viSNune dasa avatAranA bhISaNa saMkaTamAM nAkhe, jeNe ruddhane hAthamAM kapALa ApIne bhIkSA mATe aDAkhyo. te karmane nAmarakIra ha. vaLI je devane namaskAra karIe, paNa teo vidhinA tAbAmAM che; have vidhine vaMdana karIye jyAre te paNa mAtra kamaphaLane denAra che, eTale phaLa pAse jaIe te te karmane AdhIna che. jethI devatAone ke vidhine namaskAra karavAthI zuM vaLavAnuM che ? mATe vidhi paNa jene vaza karI zakatA nathI te ne ja namaskAra he : (46) niyativAdIo kahe che ke-jayAre jyAre jenAthI je thavAnuM hoya tyAre tyAre te tenAthI thayA ja kare che. AvI rIte jenA vaDe dareka bhA niyatavaNe thayA kara che, tevuM ke niyati nAmanuM alaga tarasa che. kemake niyA-ka maka na mAnIe tyAre kAryaraNujAvanI niyamita vyavasthA karavA mATe AvuM tatva mAnavAnI AvazyakatA che. ) " ( 47 ) muko jagatane aAdisthAne che, kAraNa ke vaidikamAM rahela bacAothI te zAhiche je anAdi che e kAMi siddha thatuM thiI. vaLImavaMtara AhimA adhikAza para For Personal & Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ra - (14) - vizvaracanA prabaMdha. gaNanAmAM vAnANInALA ne yAdi mAnIe te pachI jagatane anAdi mAnavAmAM Ave che kArAgu ka upara kahI gayA temAM koI kaI vasavane anAdine mAnavI ja paDe che. have sarvane vinazvara mAnI amuMkane anAdi.bhAnavAthI ghaNu nene sthAna nathI maLatuM ke ? mAnI laIye ke-pitAne dekhI pitAnA pitAnuM astitva saMbhave che, tema ApaNane maryAdAmAM mAvajata kAI mahAkyAyI vyakti hovI joIe, ne tethIja IzvaranI katI ane rakSaka tarIke jarUra che. paNa sAme paDaze uThe che ke-jema pitAne dekhI pitAnuM, pitAne dekhI dAdAnu, ema vaMzaparaMparAmAM vaDavAnuM astitva paNa sUcave che; temaja jagatane dekhI tenA kartA IzvaranuM, Izvarane ukhI tenA kartA bApanuM, ane bApathI dAdAnuM astitvamA ghaTeja paNa tema manAtuM nathI, mATe te viSe mAna ja bhAga che. Izvara sAkAra che. kenizakAra che ? AdhAra che ke Adheya che ? ItyAdi vAyagraMthAta pramANe kadAca uttara maLe che, paNa te uttara karavAnuM kAraNa prata. mAtra ja hoya che. ' vaLI rakSaka tarIke tene mAnIye te jIvene sukhI, duHkhI, kaMgAla, rAgI, vigere banAvavAnuM kAraNa zuM? (vArSi0) ane janmathI harSa ane mRtyuthI kheda ApavAnuM zuM kAraNa che ? eka sAmAnya hadayanA pitAne paNa che ke kALa.. chAzamAM taphAvata hatA. nathI, te zuM jagakatone para ! dveSa saMbhavI zake? batAvatAra viSNune avatAra manAya che. ane kahevAya che ke vizvane buddhadharma calAvavAnI IcchA na hatI; chatAM baddhadharma thayA. te A pramANe prabhu para, ajJAnatA ke. asarvajJatAne deSa Ave. ane tene jarAtartA mAnIe te zuM prabhunA nAmanI kIMmata nathI. ghasatA ? kadAca jaganniyaMtA, kai hoya te vedanI dasa bhUle dekhADanAra, bIjA dharmo paNa zA mATe upaje ? prathama ane janma Apa, pachI tene. nATA karavA prabhune AvavuM paDe e paNa katanI sattA keTalI aMkale che? vaLI koIne va ApavuM, ne dveSa- snAnAdi jagatamAM banAvIne te dvArA... bIjAne, narakamAM pahoMcADavA T PI + ke bI . ka = For Personal & Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana agIyAramuM. ( 14 ) AnuM kAraNa zuM ? kadI jIvenAM karmanA deSa TharAvIe, te pachI jaganniyatAnuM bIrUda karmane ApI zakAya; bIjI kaI vyaktine temAM hakaka nathI. je karmathI sukha du:kha vigere thAya che, svarga narakAdinI prApti thAya che, te pachI jagatakatonuM zuM kAma che ? A pramANe prakanaparaMparAno sarvamAnya uttara maLa muzkela che, mATe vItarAga ke Izvara ( uttama jIva ) upara jagatakartAnI ALapaMpALane Apa mUko e ThIka nahi kahevAya. vaLI eja vAta mATe judA judA Ape bahAra paDe che. te satya zuM mAnavuM te buddhimAnAe vicAravA jevuM che. eTale ddhadarzanamAM koI jagakartAne svIkAra karyo nathI. (48) buddha dazananA dharma saMpradAyanA zUnyapurANu nA AdhAre mAnyatA che ke-prathama kAMI na hatuM, badhuM zUnya hatuM. niraMjana purUSa nIramAM hatuM. dharmaniraMjana deve brahmAsane besI egamAM 14 yuga kADhayA. tyAra pachI " hAi " bolatAM ekadama ulUka (ghuDa) thayuM. A uluka munie 14 yuga bhUkhyA rahI aMte khedita banI prabhu pAse khAdyanI mAgaNI karI. prabhu pAse bhAtuM mAtra potAnuM thuMka hatuM. prabhue te thuMka uluka munine ApyuM, paNa tenA ekAda-be chAMTA ulukanA mukhanI bahAra paDayA, je sAgara-samudra rUpe banI gayA. A sAgaranA pANImAM banne ( niraMjana deva ane ulaka muni ) bhAsavA lAgyA. vaLI uluka muni ati kalAta banI gayA, eTale tenI eka pAMkha teDI pANImAM pheMkI, eTale ulukasRSTi banI. pachI haMsasRSTi banI. haMse 14 yuga sudhI prabhunI ( vAhana banI ) sevA karI, pachI prabhune haDaselI AkAzamAM uDI gayA. eTale prabhue ka75(kAcabA) suSTi karI. teNe prabhune coda yuga pachI thApa ApI, eTale niraMjana prabhu khuba muzkelImAM paDayA, tyAre senAnI jane Ine (pitA ) tAMtaNe pANImAM pheMka, ane vicAryuM ke A vAhana bIjAnI jema akRtajJa banaze nahiM, paNa tAMtaNe vAsuki-nAgarUpe banI gaye, ne te nAga prabhune ja khAvA deDa. bigatika dharma ulukanA parAmarzathI kAnanuM kuMDala For Personal & Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 150 ) vizvaracanA prabaMdha. jalamAM pheMkayuM eTale te kuMDala deDakA rUpe banI gayuM. vAsuki nAge tene khAvAne vicAra karyo. ( dhamapUjA graMthamAM A deDakAne sthAne sahastraphaNe nAganI utpatti kahI che. ) pachI dhame potAne mela vAsukinA mAthAmAM cAMpe, te laja ApaNI A pRthavI-vasumatI che. dharmanA dhAmathI rI ane gairInA garbhathI brahmA viSNu tathA ziva jamyA che. A adhikAra zUnyapurANa, dhamapUjAvidhAna, ghanarAmanuM dharmamaMgala ane mANikAdattanI maMgala caMDImAM apAdhaka pheraphAra sAthe varNavela che A sRSTita brAhmaNyasRSTitane maLatuM che. ( pravAsI 22-1, pA160 ) (49) nepALanA baddhadharmIo sRSTitattva samajAvatAM kahe che ke-prathama zUnya sivAya kAMI na hatuM. (svayaMbhU-purANa) jyAre svayaMbhU ekalA hatA, ( guNa kuraMDa vyuha ) Adi buddhane bahu thavAnI kAmanA ( prajJA ) thaI. buddha ane prajJAnA yegathI prajJA-upAya, ke ziva-zakti, ke brahmA-mAyAnI racanA thaI. sAthe sAthe e kAmanAnA ukathI varecana, abhya, ratanasaMbhava, amitAbha ( papANi ) ane ameghasiddhi e pAMca buddhane janma tha. Adi buddhe te pratyeka buddhane ekeka dhisatva sRSTi karavAno Adeza Ape, tyArathI atyAra sudhImAM cAra buddha ane cAra buddhaka95 thaI gayA che. cAlu ka95mAM bodhisatva padma pANinuM rAjya che. papANie brahmA-viSNuzivane banAvI te traNene jagatanA sarjana pAlana ane saMhAranA kAryamAM joDI dIdhA che. A mAnyatAnuM kAraNa paNa brAhmaNe sAthene sahavAsa che. (pravAsI 22-1-161, tathA 22-5-656) (50 ) abheda mAgadazaka nibaMdhamAM lakhyuM che ke--AtmA pote ja izvara che. AtmArUpa Izvara * jyAM sudhI ajJAnadazAmAM che tyAM sudhI te sRSTine kartA che, jJAna thatAM zuddha svarUpa sivAya bIjuM kAMI rahetuM nathI athaoNt manane vilaya thatAM mane janya sRSTine vilaya thAya che. tethI tevA zuddha jJAnamaya samayamAM sRSTi e zuM che? e savAla paNa haiyAta hote nathI tyAre te keNe banAvela che, e visaMvAda te saMbhaveja kayAMthI? AtmarUpa Izvare A sakala sRSTi racI che, athaoNt A sakala For Personal & Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana agIyAramuM ( 351 ) sRSTinuM adhiSThAna manarUpa mAtmAche. dareka kAryanuM adhiSThAna hoya che (tema ) jagata paNa eka kAya che, mATe tenu paNa adhiSThAna hAvuM ja joIe, adhiSThAna vagara koI paNa kArya pratIta thAya nahIM. sUkSma tricAra karatAM jagatarUpa mahatkA nuM adhiSThAna manarUpa mAtmA che. mana rUpa mAtmA triguNa--sattva, rajasu ane tamarUpa tripuTImaya che. mananI sAttvika vRtti te viSNu, mananI rAjasa vRtti te brahmA, ane tAmasa vRtti te zaka. manarUpa AtmA ke izvarathI jagatarUpa mahatkA kalpAyelu che. arthAt mana rUpa AtmA jagatanuM adhiSThAna che. e kalpita maneAmaya jagatane rAjasavRttirUpI brahmA kalpanA karI sarje che, sAttvika vRttirUpa viSNu tenuM pAlana kare che, ane tAmasa vRttirUpa zaMkara pita jagatanA sahAra kare che. ( 11 ) zrIcuta mA0 30 gAMdhI navajIvanamAM lakhe che ke-mane huM advaitavAdI mAnuM chuM kharA, paNa dvaitavAdanuMce samarthana karI zakuM chu. sRSTimAM pratikSaNu parivartana thAya che, tethI sRSTi satya-astitva rahita kahevAI. paNa parivartana chatAM tenuM eka evuM rUpa che jene svarUpa kaheA te rUpe che ema paNa joI zakIe chIe, tethI te satya paNa che. tethI tene satyAsatya kaheA tA mane aDacaNa nathI. ethI mane anekAMtavAdI ke syAdvAdI mAnavAmAM Ave te mAda nathI. mAtra syAdvAda huM je rIte oLakhu te rIte mAnanAro chuM. + + + huM izvarane ka-akartA mAnu chu, e paNa mArA syAdvAdamAMthI udbhave che. jainanI pATe besIne izvaranuM akartApaNuM siddha karUM, ne rAmAnujanI pATe esIne tenuM kartApaNu siddha karUM.++ te te buddhithI atIta che. + + izvara che che te cheja. ( para ) siddhAMtasAramAM maNIlAla nabhubhAI kahe che ke-prA. mekasamularanA kahevA pramANe purANanA AdhAre, ( ane TA huDaTara sAhebe sudhArIne chapAvela hiMdustAnanA itihAsanA AdhAre je kA hai khA. maka pA 277 ) sane 1884 lagabhagamAM evA vAda pratyeryuM ke-jaina e mAddhadharmanI zAkhA che. paNa 1895mAM te bhUla sudharAi, ( enISIsaTa ) luirAisa, DAyura, mI. klATa, DA. khullura, ane DA. hAlanA For Personal & Private Use Only 9 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 15 ) . vizvaracanAprabaMdha. TekAthI jAhera thayuM ke mahAvIra e buddhanuM apara nAma che, te vAta satya nathI. ahiMsAnA prAcIna pracAraka jaina dharmanA Adijina kyAre thayA te AMkaDA mUkavA kaThina che. (prA. dha. 110 ) purANe kahe che ke-gaSabhadevajI svayaMbhU mavaMtaramAM thayA che, tenI gaNanA karavI muzkela che. (ca0 caM0 248) jenA tIrthakaro karaDe varSa sudhI dharmopadeza detA hatA. A jeno pRthvIne anAdi mAne che. (prA. dha0 106) - jainadharmAnuyAyI jJAnIo kahe che ke-sonI jyAre svarNamahera (gInI) nI vIMTI banAve che, tyAre temAM senuM te senApaNe anAdi kALathI che, ane te ja svarUpamAM rahe che, paNa sonAmaheranA svarUpane laya thayo kahevAya che, ane vIMTIpaNanI utpatti kahevAya che. vaLI eka ghara navuM banyuM, ema kahIe te temAM parAvartanane laIne AraMbha kahI zakAya che, kA2Na ke-IMTa naLIA mATI lAkaDuM vigere te hatA, paNa tene rItasara goThavavAthI-parAvartanathI navuM svarUpa banyuM. tene A paNe navuM kahIe chIe. ane tenI sAthe amuka hetue te pazacaMtana karanAra kaDIyA sutAra ane kuMbhAra vigere mAtra gharanA karyo che ema paNa kahI zakAya che. A ja rIte jagata anAdi che, jene vedomAM pravAhathI anAdi kahe che. paNa temAM ghaNe kALe cayApacaya-hAni vRddhi thAya che. eTale jema mATalAMTika mahAsAgara bhUtakALamAM moTA khaMDa rUpe hatA, te hAla te jaLamaya pradeza rUpe che. ema pheraphAro banyA kare che. eTale kaI jagatakata nathI, chatAM je upacArika jagatakatA mAnavo heya te pratyeka jIva zubhAzubha pravRttithI kAla, svabhAva, udyama, nasIba ane niyati, e pAMca kAraNe pAmIne pitapatAnuM jagata kare che. temaja te jIva jyAre pitAnA ATha guNone AvaraNa rahita kare che, khIlave che, eTale ATha guNamaya aSTamUrti bane che, tyAre pitAnA saMsArane saMhAra kare che. jI anaMtA che, ane te dareka pitapotAnA karma-kAryanA kartA tathA bhaktA che, bAkI tethI jude ke | jagatakartA nathI. For Personal & Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana agIyAramuM. ( 3). . [53] chavasAmarthya tarapha vicArIne te sAthe ja pitAnuM jagata karavAne zakitamAna che, ane cha ta ajIra padArtho hAIne ja jagatane vyavahAra cAle che. jethI tene samaSTirUpe kalpIe, ane tenA kAryanA samudAyane jANatA kalpIe, te A anaMtA jIvane samUhaja kAryasamUharUpa jagatane niyaMtA che. . . (54) IndranArAyaNa supAya (P. 22. 4) kahe che ke vastuno nAza thAya che eTale tene amArI thAya che ema mAnavuM e bhUla che. jema pRthvI para mAsAmAM AveluM pANI grISma RtumA dekhAtuM nathI, paNa teja pANI sUryanA tApe varALarUpe banI AkAzamAM megharacanAmAM joDAya che, ane mAsAmAM pharI megharUpe pRthvI para Ave che. barapha gaLe che eTale tenuM pANI thAya che, ane pANInI bASpa bane che, AmAM kAMi paNa naSTa thatuM ja nathI. ApaNe khAIe chIe tyAre dhAnya nAza pAme che, paNa kharI rIte te bIjA rUpamAM ApaNuM zarIranI puSTinuM sAdhana banela che. vRkSanAM pAMdaDAM nIce-mATI para paDe che, te nAza pAmatA nathI, paNa te prakArAMtare jhADamaja maLI jAya che. eTale tenI bApIya, jalIya, ane kaThIna, e traNe vastuo rUpAMtara pAmI pAMdaDAne sahAya, karavAmAM tatpara bane che. A pramANe dareka vastuo prakRtimaMDa pamAM nATakIAnI peThe navAM navAM rUpa dhAraNa kare che. ' ( 53) acala siddhAMta (prathama pra. 7, madhyama praka 31 pAna. 23) mAM kahyuM che ke , mAyAizaR, brahma, ane paramabrahma, e pAMca tatte anAdi che. A graMthamAM vAmInArAyaNanAM pravacano che. ( 16 ) meTa gI- kApaDIyA ( selisITara ) lakhe che ke-sRSTinI Adi mAnatAM sRSTikta mAnave paDe che. have, sRSTikato Izvara heya te tenAM izvarAMza ane IcchA chAmAM hAvaja joIe, paNa sRSTimAM badhe AvI IzvarAMzasUcaka nimaLatA bhAsamAna thatI nathI. vaLI sRSTine preraka paNa mAno paDe che. je sRSTine preraka Izvara hoya te tenI vibhUtimAM ke paNa prANI dukhI rahevA na joIe. vaLI A pRthvI pahelAM. For Personal & Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvaracanA prabaMdha. paNa kAM na mAnavuM paDe che, paNa te khulAso thavA ke sRSTi karavAnuM na mAnavuM paDe che Izvara dayANa A sRSTi racI che, ane sarvane mokSe pahoMcADe che, Ama hAtha te prazna thAya che ke-pralayakALanA prANane zarIra mana ke jANI hatA nahiM, te pachI teone dukha zuM hatuM? vicAra kevI rIte karI zakAze tathA kevI rIte banAvI zakyA? tene uttara maLI zakato nathI. ane jaNAvyuM JzvaranA jagatamAM duHkhI cho ghaNuM dekhAya che, jethI dayALupaNuM ghaTI zakatuM nathI. kIDA mATe A sRSTine race che ema mAnIe te jImAM duHkha, dInatA, yuddha vigere prasaMge dekhI AnaMda mAnavAno AvabhAva mahAtmAne hoteja nathI. kadAca ezvarya batAvavA sRSTi race che ema hoya te abhimAna mAnavAne kAraNe ple cheA rIta sRSTine mAdi mAnatAM ghaNAM bAdhaka maLe che, jethI sa chine ke koI anya hAya ema mAnI zakAtuM nathI (jaina dharma prakAza 16 aMka 11-12 saM. 157 mahA-phAgaNa ) - "T 57 ] mahAzakara idarajI dave lakhe che ke-AkiAnA jaMgalIo caMdramA ane deDakAnA vAdamAM jagatanI utpatti mAne che. vidvAne A sRSTine utpattine meLa Izvara ane zayatAnanA vAdamAM goThave che. sRSTikato guNamaya che ke nirguNa? sRSTi thaI te pahelAM zuM hatuM ? A ghaTanA bIjI ke vAra banI hatI ke nahi ? ilyAdi pUchaparacha karaze nahiM. mAtra mAne ke sRSTinI utpatti IzvaranI IcachAmAMthI thaI eTale teNe icchA karI ke-jagata A pramANe, Aja niyame, Aja raste cAle. tethI jagatayaMtra teja pramANe teja niyama: cAlavA lAgyuM, A bAbata sAdi saMmata che. saMtAnanI haiyAtI, kurUpatA, dukha, dubaLApIThA, mUrkhatA Adi jagatamAM hAvAthI IzvaranAM sarvajJa, saMdaryamayatva, karUNAmayatva, sarva. samarthatva, ane nyAya upara kaTAkSa thAya che, A badhI garabaDamAM ekaja khulAse maLe che ke A badhuM apheya. che. ? tyAre eka yatrie A pracaMDa jagata banAvyuM che. e A vAtathI saMtoSa thatuM nathI. kemake kuMbhAra taiyAra For Personal & Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana agIyAramuM. vATImAMthI pitAnI buddhi pramANe vAsaNa taiyAra kare che, ema Izvare taiyAra mAla-masAlAmAMthI jagata banAvyuM, gati samajI zakAya che. paraMtu brahmAMDa ghaDavAne mazAle kAMI AvyA? tene javAba durlabha che. eTale abhAvamAMthI bhAvanI utpatti kalpavI, e manuSIjJAnanI bahAranI vAta che. jagata banAvAne kArataka mAMthI mAta ? javAba na maLe, te pachI kAcA mAlathI jagatayaMtra banyuM? A satra myukti viSaya che, jene khulase prakRtiniyama jANanAra vijJAnIe ja karI zake tema che. vijJAnanA mata pramANe Ithara ane paramANu e enA mazAlAthI jagata nirmANa thayuM che. mahArvajJAnika kalArka mekisavelanA kathana pramANe paramANu jANe DhALIA DhALyA hoya ema goThavelA che. ahIM te ekada zipInI AvazyakatA che. A vAta sAMkhya ane vedAMtanAM abhyAsIonA magajamAM barAbara rUce tevI che, bahu vicArIe te-huM jagatane aMza chuM, jagata mArA aMza che, jagata na hota te huM heta nahiM, ityAdi belI zakAya tema nathI; paraMtu jagata na hota to huM jagata raheta nahIM ema sAhasathI bolI zakAya che, eTale-mArI cetanAnA vikAsa sAthe mAruM jIvana vikase che ema kahevuM e barAbara che. keTalAka caitanyakaNanA samavAyathI cetanA utpanna thAya che, te samagra dRSTibhUta cetanyAkaNunA pravAhane samaSTi rUpe joI zake che. tethI temAM ja Aha ?" jJAnanI utpatti thAya che. bIjI tarapha potapitAnuM vizleSaNa kare che. jethI suSupti, svapna ane jAgrata ema traNa avasthArUpe vikAsamAM dhakelAya che. ghaNuM karIne kami vigere suSusa, mAkhI vigere svastha, ane uccatara jIve jAgrata hoya che. A pramANe cetanAnA AtmA-ahaM, ane prakRti-bAhya jagata, tathA dezavyApti ane kALavyApti evA bhedathI jema raNazIMgAnA zabdathI sainya saMketa pramANe zeThavAI jAya che tema pate saMketathI anubhUtine goThave che. haju cetanane vikAsa saMpUrNa thayo nathI, tethI gati zarUja rAkhe che. pite darekane niyamita karavA prayatna karyo kare che. hajI paNa je potAnA niyamamAM AvyuM nathI tenA mATe bhUta-preta For Personal & Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - 156 ) vizvaracanA prabaMdha. devamilavigere nAmo ane potAnI sivAya anya vihAlA che evI kalpanA kare che, ane temAM paNa cetanAne vikAsa thAya che; AnuM nAma ja vijJAnacarcA che. prakRti, dezavyAmi, kALavyApti, niyama, e dareka pitAnA che, paNa jagata anaMta che, kALa anAdi che, deza asIma che A vAkya kalpanAmAtra che, kemake pitAnuM magaja zAMta che te je dekhAya te astitvavALuM che. kALa zAMta che, paricayavALA haiyAta che, ane AtmavikAsa sAthe deza ane sImA dUra dUra thatI jAya che. eTale jenuM jagata niyamavaza teno AtmA sustha sabaLa ane sAmarthyavAna gaNAya che, ane jenuM jagata niyamavaza nathI te "pAgala" vigere vizeSazAthI vibhUSita thAya che. TUMkamAM kahIe te-abhivyakti teja jagata racanA. manuSya jJAnane bIjI kaI ruSTine viSaya | avagata nathI (citra 9-5, July 1928 ) For Personal & Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana bAramuM. - have jagata kayAre banyuM ane keNe banAvyuM te mATe hiMda bahAranA dezanA dharmagraMthe A pramANe kahe che A bAibalamAM kahyuM che ke-Adi deve AkAza tathA pRthvI utpanna karyA. ane pRthvI astavyasta tathA khullI hatI, jalanidhi para aMdhAruM hatuM, ane devane AtmA pA para cAlatuM hatuM, ane deve kahyuM ke-ajavALuM thAo, eTale ajavALuM thayuM, ane deve te ajavALuM joyuM ke te sAruM che, ane deve ajavALuM ane aMdhAruM juduM pADayuM, ane deve ajavALAne dahADe kahyo, ane aMdhArAne rAta kahI. te sAMja hatI tathA savAra hatuM. pahelA divasa. ( kalama 1thI 5) * bAibalamAM keTalIka vAto A pramANe che ke, hajakIla. 23=1 thI 4 mIsara vyabhicAra-prabhu viSe zarama bharelI eka nAdha. pAula rUpI 37 dharma mATe juThuM bolavuM. yehAna 78-10, pharmA- 3-7, utpatti 3, nirgamana 12-35 mAM lakhe che ke isu juThuM belyo hato, utpatti 6=5 mANase upajAvI prabhune pastAvo thayo hato. ( jainadharmanI satyatAmAMthI ). For Personal & Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (158 ) vizvaracanA prabaMdha. deve kahyuM -pANInI vacce aMtarikSa thAo, ne pAchuM pANIthI judA kare, ane deve aMtarikSa banAvyuM. aMtarikSanI taLenAM pANIne aMtarikSanI uparanA pANIthI judA kIdhA, ne tevuM thayuM. te deve te aMtarikSane AkAza kahyuM. te sAMja hatI. tathA savAra hatuM. bIje divasa ( 6 thI 8) deve kahyuM-AkAza taLenAM pANI ekaja jagyAe ekaThA thAo, ane kerI bhUmI dekhAvamAM Ave ne tevuM thayuM. deve kerI bhUmIne pRthavI kahI ne ekaThA thayelA pANIne samudro kahyA. ane deve joyuM ke te sAruM che. ane kahyuM ke-te ghAsa, tathA bIjadAyaka zAka, tathA phaLa vRkSa pota potAnI jAta pramANe phaLadAyaka, jenAM bIja pitAmAM pRthvI para che teone pRthvI ugADe, ane ema thayuM. je sarva pAtAmAM che teone pRthvIe ugADayA, ane deve joyuM ke te sAruM che. sAMja hatI ne savAra hatI. trIje divasa (9 thI 13) deve kahyuM-rAta-dahADo judA karavA sArU AkAzanA aMtarikSamAM tiSio thAo, teo mahinhag divase ane varSonA artha thAo-pRthvI para ajavALuM ApavA AkAzamAM jyotiSIo thAo ! ne tevuM thayuM. pachI divasa tathA rAtri para amala calAvavA ane te ajavALuM-aMdhArU judA karavA be maTI jyoti, tathA tArAo banAvI AkAzamAM sthira kIdhAM. ne deve joyuM ke te sAruM che, te sAMja hatI, tathA savAra hatI. cothA divasa. (14 thI 19) A deve kahyuM ke pANI chavajaMtuone puSkaLa upajA, tathA pRthvI paranA AkAza-aMtarikSamAM pakSIo UDe. ne deve moTAM mAchalAM, peTe cAlanArA jIva jaMtuo, tathA dareka potapotAnI jAta pramANenA prANIone puSkaLa upajAvyA. tathA potapotAnI jAta pramANe hareka pakSIone utpanna kIdhAM. ane deve tene AzIrvAda daIne kahyuM ke-saphala thAo, vadhe, samudramAMnAM pANuM bharapUra kara, ne pRthvI para pakSIo vadho. te sAMja hatI ne savAra hatI. pAMca divasa (20 thI 23 ) deve kahyuM ke-grAmyapazu tathA vanapazuone potapotAnI jAta pramANe pRthvI upajAve tevuM thayuM, deve joyuM ke te sAruM For Personal & Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana bAramuM. (159) che. have deve kahyuM ke ApaNe potAnAM svarUpa tathA pratimA pramANe mANasane banAvIe, jeo dareka prANIo para amala calAve. ema deve pitAnA svarUpa pramANe mANasane upaka karyuM. teNe teone naranArI utpanna kIdhAM. ne devee tene ozIrvAda daIne kahyuM ke saphala thAo ane vadhe, pRthvIne bharapUra kare, vaza kare, ane dareka para amala calAve. vaLI deve kahyuM ke-hareka zAka bIja ane vRkSo meM tamane ApyAM che, teo tamane kherAkane sArU thaze; tathA pRthvInA hareka prANI jemAM jIvanane zvAsa che teonA khArAkane mATe meM lIlotarI ApI che. deve utpanna kareluM te sarva joyuM. juone-uttamottama sAMja hatI, savAra hatI, chaThTho divasa. ( 24 thI 31 ) A pramANe AkAza pRthvI tathA sarva sainya puza thayAM. deve te potAnuM kAma sAtame divase purUM kIdhuM, ne sarva kAmathI te sAtame divase svastha thaye. deve sAtamA sAyabAya dinane AzIrvAda daIne pavitra TharAvyuM, kAraNa ke te te dila seva banAvavAnA kAmathI svastha thayA. AkAza tathA pRthvInI utpattinuM varNana A che. te yahovAha deve bhUminI mATImAMthI mANasa banAvI, tenA naskerAmAM jIvanane zvAsa kuMka eTale te sajIva prANa thayuM. vaLI pUrva tarapha eka vADI banAvI, temAM banAvela mANasane rAkhyuM. deve Adamane bhara udhamAM nAkhI tenI pAMsaLIomAMthI eka pAMsaLI laIne te sthAbheMsa bharyuM, te pAMsaLInI eka strI banAvI mANasanI pAse lo. pachI sarpanI dhUrtatAthI potAnI AMkhanA pATA chADatAM AMdamane sva-para vastune jJAtA thayela je yahovAha deve.......... ne kahyuM ke-te mANasa ApaNAmAMnA ekanA sarakhe bhaluM-bhuMDuM jANanAra thaye che, have rakhene te hAtha lAMbo karI jIvananA vRkSanuM phaLa teDI khAya ane sadA jIve. A vyaktithI manubene vaMza cAlela che. Adama 930 varSa jIvye hate. tyAra pachI zeza thayA, je 807 varSa jIvye hate. tyAra pachI jalapralaya agni vRSTi DubAvavuM AdithI keTalIka vAra leAkone nAza karyo hato. dRSTAMtavacana prakaraNamAM kahyuM For Personal & Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 10 ) . vizvaracanA prabaMdha. che ke-DahApaNa tathA saMgIjJAna mArAM che, huM buddhi chuM, mane sAmarthya che. yahovAhe pitAnI kArakIdInA AraMbhamAM tenA asalanA kRtye agAu mane utpanna kIdhuM, jyAre teNe pRthvInA pAyA AMkyA tyAre e strI tarIke huM tenI sAthe hatuM. pharI te prakaraNamAM kahe che ke-ravanuM bANuM ughADayuM, ane mANasane sArU mukti TharAvI. cImeMzAha prakaraNamAM kahe che ke te sAmarthyathI pRthvI banAvI potAne jJAna dharI rAkhI che. potAnI buddhithI AkAza prasAcuM che, tenA zabdathI meghagaja nA thAya che, te pRthvIne cheDethI dhumADe caDAve che, vRSTi mATe vidyuta upajAve che, potAnA bhaMDAramAMthI vAyu kADhe che. Amosa prakaraNamAM kahyuM che ke-AkAzamAM pitAnI oraDI bAMdhe che, paNa pRthvInI sapATI para reDI ghe che tenuM nAma cahevAha che. | gItazAstra prakaraNamAM kahyuM che ke-teNe samudra para pAye nAkhIne pravAho para tene sthApita kIdhuM che. devanA zabdathI AkAza ane zvAsothI sainya banyA che. kemake te bolyo ne (rASTi) thaI. taNe hukama kIdho ke sthApita thaI che. te pAchuM para potAnA oraDAnAM bhAravaTIyAM mUke che, vAdaLAMne pitAne ratha banAve che, ne vAyunI pAMkho para cAle che. kadI khase nahi e teNe pRthvIne pAye nAkhe che. te pitAnA oraDethI - DuMgara para pANI sIMce che. teNe divasa tathA rAtrine amala calAvavA sUrya caMdra ne tArA banAvyA che. A pramANe bAIbalanA AdhAre A jagatane utpattikALa lagabhaga pAMca hajAra varSane manAya che. ' A vAta sAcI mAnavAmAM keTalAka deSa hovAthI mana acakAya che, kAraNa ke devano AtmA pANI para cAlatA hatA te pachI te pANu zenI para haze? jenA bIja pitAnAmAM che. tene pRthvI ugADe, ema deve Adeza karyo, te pRthvImAM pahelethI bIja kayAMthI hatAM ? kadAca pahelethI hovAnuM mAnIye te yahovAhanuM kartavapaNuM sAbIta thatuM nathI. sUrya, caMdra ke prakAzaka vastu vinA prakAza hovAnuM saMbhave ja kema ? For Personal & Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana bAramuM. (11) tyAre A utpattimAM te ajavALuM adhAruM pahele ja divase hatAM, ne sUrya caMdra the divase thayA. kevI navAInI vAta che ke sUrya caMdranA divasenI gaNatrI karAI. A vAta kanyA buddhimAna kabula kare ? yahovAhe Adamane banAvyo tyAre te sarvajJa hota te AdamanI bhaviSyanI sthitinuM jJAna na hatuM? ke tene jIvanavRkSanA saMjoge utpanna karI dIdhA, ne pachI te khe sadAjavI thaI jaze te ApaNane nahIM mAne " ityAdi bhaya lAgyuM. vaLI sAbIta thAya che ke-AdamanI jIMdagI para yahovAhane kAMI hakkaja nahote temaja prazna thAya che kemanuSyane sarvajJatAnA jJAnathI ja banAvyA hoya, sarva para rahema hoya, te deSAnvita TharAvI DubAvI devA ke bALI devAnA prayatna kema karavA paDyA ? ghanedadhi eTale kaThaNuM pANI 52 pRthvI che ema kahe te hajI ThIka mAnI zakAya. paNa ahIM te samudranA pravAha para pRthvIne sthApita karI, je samudra pRthvI pahelAne hatuM tema jaNAve che. A pramANenA asaMbaddha kathanepakathanathI vartamAna philasuphIo paNa te vAtane satya mAnavA nApasaMdagI jaNAve che. ( B kurAne majIda surA-2, suratalabakarAmAM kahyuM che ke tame khudAne kema mAnatA nathI ? ane tame nirjIva ( virya lehI vigere ) hatA pachI teNe tamane jIva Ape. pachI te tamane mRtyu Apaze, pachI vaLI te tamane jIvatA karaze + + 28 khudA teja che ke jeNe pRthvImAM je saghaLuM che te tamArA mATe pedA karyuM che, pachI teNe AkAza upara sattA phelAvI(A vAkaya kurAnanuM guDhArtha che. tenA artha viSe pUchaparacha karavAnI manA thaI che.) pachI teNe sAta AkAze banAvyA, ane te sarva Aja * musalamAna graMthanA AdhAre vIza pigambare thayA che. jenAM nAma-Adama ( ummara varSa - 230 ), zeSa,aDresanuha, da, sAlaha, IbrAhima, bhUta, IsamAIla, asaraka; yak, bayusUpha, zaba. mUsA hArU, aliyAsa, alIseya, sadhUmala, dAuda, sUlemAna, yansa, chakarIyA, yahiyA, isA ane mahamada. bhayanA prasaMge je dine hajharata madinAmAM sahI salAmata jaI pahocela te divasathI hIjharI For Personal & Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvaracanA prabaMdha. jANanAra che. ra8 + paravaradagAra phirastAne kahyuM ke--huM jamIna sananI zarUAta thaI che, hIjharI sana 11 ravIula avvala tA. 13 dine mahamada hajharata mRtyu pAmela che, jemane vaphAta thayAne Aje terasothI adhika varSo thayAM che kurAne zarIpha ramajAna mahinAnI tA. ra7 mIe AkAzathI utaryA che. prathama kurAnanA zabdane uccAra judo judo karAto hato, paNa trIja khalIphAe eka mAtabara nakala taiyAra karI uccAranA cinho TAMkyAM. vidvAna pravINanI sabhAmAM te nakakI karyuM. kurAnanuM vAMcana sAta prakAre che, jene muLa artha samAnaja che. kurAnanA 1 korAne majIda ane 2 keraAna zarIpha ema be bhAga che. | manajhela (saptAha vAMcananA vibhAge) 7 che. surA (prakaraNa) bhAga pahelAnI 17 ane bIjAnI 7 ema kula 114 che. AyA (leka ke vAkyanI nizAnIo) 6238 che. temAM jUnI chatAM nahiM anusarAtI AyAne manasukha kahevAya che, ane junI AyAnI viredhavALI chatAM anusarAtI AyAne nAsekha AyA kahevAya che. kalemA (zabda) 7734 che. hapha (akSara) 323,671 che, kurAnanA nAmAMtare 54 che. pegaMbara ekaMdare 124000 mokalAyA che, temAM ula ajhAma (na dharma sthApanAra) 6 athavA 8 che. maLa-mUtra vigere kurAnanA vAMcanamAM nApAka che, tethI tenA vAMcanArA pavitra thaI sArA vicArapUrvaka zuddha jagyAmAM besI, uMce svare paNa bIjAne aDacaNa thAya to dhIme svare traNathI vadhAre divasa cAle evI rIte kurAnanuM vAMcana kare che. " khudAe elAhI kitAba 124 mokalI che. (mULa pAnuM-3 TIppaNI.) payagaMbarane mAravA taiyAra thayelA te yahudIo kahevAya che. "ane IsAne khudA mAnI ADe raste caDelA te prItio kahevAya che (TIppaNuM) musalamAnI phirakAnA matabheda aneka che, te AyAnI saMkhyAmAM paNa ochI-vadhu mAne che. phAra. Ara. prophesara zekha mahammada esaphahAnI dhI musataphAI, prI. pre... muMbaInI mudrita hijarI 1318nI maheravALI nakala ane prastAvanA parathI For Personal & Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana bAramuM. upara eka khalIphe pedA karanAra chuM. ( A adhikAra Adama mATe che, tene utpanna karavA mATe khudAe irAdo karI-pitAnA nUramAMthI upajAvela agaNya rastAmAM cAra moTA phirastA che te paikInA 1 jebarAila 2 makAila ane 3 esarAzIla e traNa phirastAne hajharata AdamanuM zarIra banAvavA, vividha jAtinI mATInI sapta muThI bharI lAvavA mokalyA, paNa pRthvIe amuka rItine khedavALA bhaya darzAvyAthI te traNe pAchA pharyA. have khudAe teja kAma mATe cothA pIrastA ejharAIlane mokalyo, jeNe potAnuM kAma bajAvyuM. khudAe A phIrastAne-dehamAMthI AtmAne judA pADavAnA kAmamAM metanA phIrastA tarIke nImyo. teNe lAvela mATIne pharastAe keLavI, ane khudAe narAkRti banAvI 40 varSa sudhI sukAvA mukI. te daramyAna phirastAo ane AgamAMthI pedA karela aiblisa vigere jene-setAna phirastAo tenA zarIrane jovA jatA hatA. khudAe te zarIramAM chava nAkhe, ane buddhivAna AtmAnI bakSIsa karI, ne duniyAnI dareka cIjanuM nAma ApyuM, ne tene ehastamAM mUko tathA tenI DAbI pAMsaLImAMthI strI hajharata hAvAne utpanna karI ) + + 30 khudAe Adamane 31 sarva cIjonAM nAma zIkhavyAM, ne Adame tenA ristAne zIkhavyAM, ane ema kahyuM ke-"he Adama ! tuM tArI strI sAthe jannatanI vADImAM rahe, ane puSkaLa phaLa khAo. mAtra A (ghauMnuM ThaMDuM aMjIranuM jhADa ke drAkSanuM jhADa "taphasIramAMthI) jhADa pAse jazo nahiM. setAna azvIse (nirAza thayelAM ) te bannene lalacAvyA, (alIsa cekInI sakhtAIthI adera pisI zakyo nahIM. jethI aMdara javA ghaNuM jAnavaronI madada mAgI. aMte eka sApe moranI pITha upara caDI potAnA dAMtamAM aglIsane pakaDI behastamAM dAkhala karavAnuM mAthe lIdhuM.) pachI AlIse te banene jemAM teo hatAM temAMthI bahAra kADhayAM + + 36 ema. kahyuM ke tame saghaLA (hajharata Adama, hAvA, mera, sApa saMtAna vigere ) tyAMthI nIce utaro. (ahIM kahevAya che ke- behastathI nIce utaratAM Adama saradIba (siMhaladvIpa) mAM ane hAvA arabastAnamAM nIce utaryA hatAM-je banene base varSa viyoga rahyA pachI jearAIlanA prayatnathI makkA pAse bhegA thayA hatA) pachI ++ 38 che esaTAIla (hajharata akubanI olAda ane hajharata musAne janma " : For Personal & Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 14 ) vizvaracanA prazna dha. vaza) nA chokarAMo! tamArI para mAlela mArI bakSIsa saMbhArA. mArI sAthenA karAra pUrA karI. huM tamArI sAthenA pUrA karIza, ane mArAja Dara rAkheA. 40 ane tamA mArI mAyAta jIja kIMmate kharIdyA nahIM. imAna lAveA. 41 ane yAda karA ke jyAre tamane phregmenanA mANasethI khacAvyA, ("kranane eka svamathI jaNAyela che *-esarAilanA vazamAM eka eve janmaze ke jethI mArU sarvasva naSTa thaze. jethI teNe esarAila vaMzanA dareka janmatA cheAkarAne mAravA hukama karyAM. eka dare 70000 marAyA pachI keTalAkanI AjIjIthI eka varSanA aMtare janmelAne mArI nAkhavA hukama karyAM, A bALakane jIvatA rAkhavAnA varSamAM hajharata hArUna janmyA, ane mAravAnA varSamAM hajharata mUsA janamyA. paNa tenI mAtAe mUsA bALakane peTImAM mUkI nadImAM vahetA karyAM, je peTI taratI kuraAnanA mahela pAseja AvI, ane tenIja strIe A bALakane dattaka lIdhe!. A rIte zatrusa MdhamAM tene rakSaNu maLyuM. vizeSa mATe jIe--surA-7-10-16) jeo tamAne herAna karatA, dIkarIone jIvatI rAkhI chekarAone mArI nAkhatA, mAmAM paravaradegAra taraphathI tamAre mATe mATI majamAyeza hatI. 49 pachI tame A pharI gayA. pachI jo khudAnI dayA-maheramAnI tamArI upara na hrAMta tA tamA khacIta nukasAna khamanAzamAM hAta. 164 ane kharekhara tame temene jANyA che ke jeoe tamArAmAM iinavAranA divase hukamanu elaghana karyuM. [ zanivAre--sakhyavAre yAhudIone 7 zikAranI sakhta manA chatAM hajharata dAhudanA rAjyamAM rAtA samudra paranA ailAnA gAmanA yAhudIo mAchalIne naheramAM lAvI pALathI rAkatA, ane ravivAre mArI nAkhatA. paraMtu A AyAthI evuM kathana nIkaLe che ke mAchalAM zanivAre pharatA, paNa ravivAre kyAMi guma thai jatAM 1 pachI ema teone kahyuM ke--tamA turata vAMdarA thAe. 65 x x mane temaja AbulamAM e IrastA hAkRta ane mArUtane ( A e kIrastA hatA, kAi kahe che ke-te jAdu karatA hatA. keTalAka mAneche huM hajarata AdamanA vaMzajo pApa karatA hatA. tethI - khudAe e For Personal & Private Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana bAramuM. (15) pIrastAne manuSyanA vikAro ApI manuSyanA nyAya karavA mAphalyA. teoe pRthvImAM svapharaja bajAvI, paNa aMte harAbAge rUpavatI strInA pyAramAM paDI akRtyamAM derAyA. pachI te strI zukano tAro banI gaI, ane bane zirastAne tenI mAgaNI pramANe kyAmatanA divasa sudhI bAbulanA kuvAmAM rahevAnI zikSA thai. keTalAka sIra lakhanArAo pAka phirastAne mATe Ama banavuM asaMbhavita mAne che) nIce mokalavAmAM AvyA hatA x + 102 ane temanA payagaMbare temane kahyuM ke kharekhara temanA rAjyanI nizAnI eja che ke tAbuta tamArI pAse Avaze ( ahIM evuM banyuM che ke- pegaMbare khudAnA kathanathI tAbutane pAdazAha tarIke mukarara kmanuM esarAIlanA lokone jaNAvyuM hatuM, tenI nizAnI tarIke A tAbuta hatI. A tAbUtamAM saghaLo. 5yagaMbaranI tasabIre hatI. te svargamAMthI nIce hajharata Adamane mokalavAmAM Avela, je chevaTe hajharata musAne maLI hatI. esarAIlanA vaMzajo tene bahu AdhAra rAkhatA. tenAthI yuddhamAM jaya pAmatA, je Akhare amAlakI kema pAse gayela. jyAMthI plAvI rastAe tAbutanA pagamAM mukI hatI. A peTI hatI. ) tevA tamArA paravaradagAra taraphathI sakInA ( zAMti athavA eka jAtanuM pakSI ) che x x 248 + + + ame spaSTamAM ajejhA (camatkAre ) AsthA, ane pavitra AtmA ( phI rastAthI ) tene zakti ApI 4 4 je khudAe IcchayuM hota * teomAM matabheda- na hata + + + 253 tenI rasI ( AsanamAM ) mAM AkAze ane pRthvIne samAveza thAya che. te bannenuM rakSaNa karavAmAM tene thAka lAgate nathI + 255. dharmamAM kAMI dabANa karato nathI. kharekhara satyapaMtha asatyapaMthamAMthI jAhera karavAmAM AvyuM che. pachI je tAmRta ( setAna mUrti jAdugara vigere ) ne mAnatuM nathI, ane khudAnI upara ImAna lAve che te kharekhara majabuta hAthAne vaLagI rahyo che + + + 256 6 * dAna daI duHkha ApavA karatAM mArula zabda ane kSamA vadhAre sArA che, jema lIsA pattharane dhULa pherAthI uDI jAya che tema beTA dAnanuM, kuLa khudAnA InsAphamAM kI tuM For Personal & Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " vizvanA prabaMdha. marI + # 264 khudAe vepArane halAla ane bIjAne karAi che + + 275 : , C IsmAIla lAlajI nurAjI lakhe che ke mULa AdhArabata taradharma che. tenI upara anukrame jugra, nIra, zeSamAga ane pamADedharI che ( tyAra pachI ) A dhamADArInA zRMga (zigaDA ) upara rAI ane rAI upara sRSTi che. - ( gujarAtI4-18) A D prAcIna grIke asahA pApanA bhAra vaDe roSanAganA kaMpanathI, denA krodhathI, agnithI ke jaLathI pRthvIne nAza dhAratA hatA. (bhA. . ) E eziyA ane dakSiNa yUropamAM pracalita cAra hajAra varSa pahelAMnA ezIyA mAInaranA.....kanA meTA siddhAMtamAM caMdra, tArA, bhUkaMpa, ane pracaMDa anivAlAthI pRthvI. ne nAza kahela che. - F TyuTasanA rahevAzIo pRthvI samudramAM garaka thaze ema mAnatA hatA. | G amerInyA anithI pRthvInA nAza mAnatA hatA. (bhA. . caM. 61 ) ' ja leDa kevIna mAne che ke bhUmi prathama aMgArA jevI hatI, te para prANInI utpattine traNa karoDa varSa thavAM joIe * hanIra kahe che ke-IjIptamAM 13000 varSa pahelAM vAtI hatI. eTale ke-vastI thayAne anaMta yuga thaI gayA che. ( prA. dha. 235 ). | H payagambara musAnA jenesIsanA AdhAre jagatkRtya nAM ghaNAM varSa manAya che. - I brAunanA daravizISa nAme pustaka pramANe mesala- balA paNa anAdi vizva mAne che. ( prA. dha. 22 ) . e. J jarathostI distAranA jaNAvyA pramANe utpatti sa. jaya gaNunA mATe ApaNu pAse zabda nathI (prA. dha. 1 thI 31) dayusa (pArasI) mAsa suSTikAra ahuramajadanA che. (mR.28) * cahaDIyansanA ItihAsa pramANe jagatanuM Adi * hatuM te kahevuM muzkela che. For Personal & Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana bAsyuM. ' , L AphrikAmAM vasatI jaMgalI jAtimAM eka evI vAta ! cAle che ke- caMdra ane deDakAM vacce vAda-vivAda una thatAM. jagata banAvavAnI kriyA pUrNa thaI gaI, ane te bata.. virAdhanA phaLarUpe banAveluM jagata sarvAga saMpUrNa thaI zakayuM nahIM. vivAda thaye caMdra ane deDakA vacce, paraMtu tenuM phaLa bhegavavuM paDayuM mANasene. Adhi, vyAdhi, jarA maraNa, vigeree AvI jagata upara potAne prabhAva vistAryo candra ane deDakAne sthAne vidvAne svIkArI zake evA sRSTitAvanA be zabdo Izvara ane zayatAna che. jenA vAda-vivAdanuM phaLa, durbhAgI manuSyone maLyuM. M. mIsIsa meherajI serAmajI potAnA akhaMDa dunIyAnI utpattimAM lakhe che ke-AsamAna, dharatI, pAhAra pAnI, eravara, jhAhAra, Ataza, vIjaLI, caMdra, sUrya, kathue.. pedA thaeluM nahIM hatuM te pahelAM eka rezanIne jhare utpanna thaye. tene IzAna khuNe vaccevacamAM eka balIAna hIrA jevuM camakatuM bIja havA-pANInuM vIrya utpanna thayuM. te atyAranI dharatIthI 159 phUTa uMDuM hatuM. e vIryane mAlaka dehadAdAra che. te bIje lo kelAkamAM savA nava phITanI geLAIe vayuM-utpanna thayuM. temAMthI pUrva dizA tarapha sAta kalAkamAM savA nava phITa lAMbI gulAbanI DALI nIkaLI tenA cheDAmAM 7 kalAke meheradAvara-gulAbanuM phUla AvyuM temAMthI jhADe utpanna thayA che, A gulAbane cAra pAMdaDI hatI, sapheda raMga hatA, ane vacamAM nALa sudhInuM pilANuM hatuM. A phUlanA nAkAmAMthI spenameInyusa nAmanI havA nIkaLI, je havAnuM nAma caLa coghaDIyuM che. A rIte havAnI zarUAta thayAne kula la+A+hA=24 kalAka thayA, jethI kudarate ce.vIza kalAkane eka divasa gaNya che. caLa havA pachI doDha kalAke tAre thaye, je arazarozanI-lAla sitAra thaye. A bIjI havA doDha kalAke utpanna thaI, mATe deDha deDha kalAkanuM coghaDIyuM gaNAya che. lAbha e bIjuM coghaDIyuM che. vaLI lAla tArAmAMthI 15 kalAke nadAha amRta havA thaI. A havA strI rUpe che. A traNe. sitArAnI-uryuMttimAM dharatI ke AsamAna na hatAM, mAtra te addhara havArUpe hatA. A sitArAnI baMdagImAM bhejana dUdha ke ? For Personal & Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 168 ) vizvaracanA prabaMdha. pANI kAMI bI pIvAya nahIM. pUrva ane IzAnanI vacamAM lAbha ane amRtanA joDalAmAMthI havA utpanna thaI jemAM DuM havA jamInamAM gaI, ne tAre thaye, 2 havA pharatI rahI, ane te atyAranI pRthvInI sapATIthI 157 phUTa nIce jaI kupArUpe banI. te kuMpe nA kalAkamAM pa7 pheTanI geLA pAmyA, jemAMthI nA kalAkanI havA thaI. vaLI paNa bA kalAke tema thayuM, jemAMthI azapanadAda pAhAdazAha-zubha sitAro thA: e kaMpAmAM traNa bAju sAyanA nAkA jevAM jINu kANu hatAM, temAMthI A raMganI havAe traNe dizAmAM gaI. eka vAra evuM banyuM kejamInanI suraMganI peThe kuvAmAMthI eka sAthe caLa-lAbha-amR9 -zubha e cAra havA nIkaLI 7 mInITamAM IzAna khuNAmAM thaIne pazcima dizAe gaI, ane zA mInITamAM 51 corasa vArane vistAra pAmI. pachI la mInITamAM Adama utpanna thayuM. " A pramANe 24 mInITamAM Adama pArasIne dhama utpanna thaye. ane bIjI rIte paNa eja cAra havAthI nArI tarIke kudarata dharama utpanna thayA. senAne pAye sonAnA mahelamAM e sonAnA badanavALAM Adama ane kudarata hatAM. najIkamAM eka kuMDAmAM 9 jhADa ane 59 DALI hatI, je DALImAM sapheta akalaberanA dANAM hatAM. lAbha sitArAnA AThamA bhAgane jItra AdamamAM AvyA, je dunImAmAM pahela vahelo jIva hatA, jenuM nAma hatuM meheAbAda, te kALa hate saLaga. atyAranA manuSya e meheAbAdazAhAnI olAdanA che. * jI jagatamAM pharI pharI janma le che. jagatamAM sukALa, duSkALa, yuddha, uMdaronI utpatti, marakI, dhaLanI vRSTi, e badhuM uparokta havAnA pherapharathI ja bane che. jAmAM zahakIma ane guzAtAda bAdazAhanA prazranettara graMtha jAmApImAM kahyuM che ke-AdamamAM nara nArI ane nAnyatara * juo-saMvata 1870 aSADa zudi 8 gurU, yajhadejaradI 1283 mAsa dehadAdAra roja dInaMdAvara, tA. 2-4-1914 dine amadAvAda-kALupura-maskatI bIlDIMgavALA maherajI serAbajI ejI nIyaranuM pustaka. A pustakamAM bIjI paNa bAbato che. DhuMDhakapaMtha ke ardhacchA pAna 130, punarjanma vigere 184, vikrama 301. For Personal & Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana bAramuM. traNa jAti hatI. gulAbanA phulanA bIjanI paDelI havAmAMthI dharatI utapanna thaI. e havAthI pavana pANI ane rozanIne jhare thayo. eTale spena meInvesanA bIjA avatArarUpaaharamajhadathI pANInI utpatti thaI, zukara sitArAthI vIjaLI thaI. Adame nava havAnI madadathI acabuca AsamAna ane dharatI bAMdhyA che, e bAMdhakAmane 1114 varSa lAgyA che. meheAbAdanA jIva rAja ekeka amRtaphaLa khAIne A varSa sudhI jIvye hate. A AdamanI utpatti pahelI nIAmAM thaI che, badhA dharmo tyAra pachI thayA che. dareke A dunIyAmAM janamavAnuM che, mATe danIA khelI khAvAnI che. mAnI tye ke-AdamI madArI ne dunIA khelADI. saLajuka pachI - udvega se tArAthI ela kalajIkanuM rAjya cAlyuM, tyAra pachI vaiga se tArAthI thaela tAInuM rAjya deDha hajAra varSa cAlyuM, ane hAla kAla satArAnI havAvALuM taLInuM rAjaya cAle che. saMvata 156 vigerenA dukALane samAveza A yugamAM thAya che. sAmAnya rIte 1-saLajuga. 2-kaLajuga ema e havAo che; eka havA zAMti phelAvanAra che, bIjI havA 99999 bheda vaDe nAza pravartAvanAra che. pArasIdharmanA ApharagAna bAjamAM kahyuM che ke-pazcImamAM eka havAne zepha aMdhAyo chesUrya caMdra A geraphathI pazcImamAM AthamIne e gophAthIja pUrvamAM uge che ( pAnuM 1 thI 15 ). * ..* cAra havAthI pazcimamAM 51 corasa vArane vAyumaMDa 5. caza, temAMthI cAvIza mInITamAM thaela sonAnA pahADa para sonAnA mahelamAM sonAnA takhta para senAnAM kudarata dharma lakSmI beThA hatAM te hatI strI jAti, chatAM tana hatuM nAca"tara jAtinuM. jyAre pezAbanI paNa hAjata nahotI. tenA zarIra para kalikAnAM rezama jevAM vastro-kammarathI paganI ghuMTI sudhI paherela Ijara, sadara, gIrekhAna, vAsaMketa, zAyA, mojA jevI mejaDI, gulAbanA phulane tAja, vigere va hatA. e lakSmI pazcImamAM utpanna thayela, jeNe Adama sAthe prathama rAtaphaLanuM bhajana karyuM hatuM. Ama Adama ane kudaratane pArasI dharmamAM gaImaradInadAra hiMdu dharmamAM ziva-pArvatI, dunIA kRNu-TAmI For Personal & Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21,. - vizvaracanA prabaMdha. koziema Adama-Iva ane mehamUdane mazI-mazIAna era tarIke oLakhe che. (051-57) dinAvaranI pAMsaLIthI gaIosaraha ane havA utpanna thayA hatA. moAbAdane jIva dInahovara pArvatInA tanamAM hatuM, tyAre teNe amRta phaLa khAdhuM hatuM. Aje e meheAbAdanuM paheluM zarIra AkAzamAM caMdranuM kahe vAya che. (pAnuM-118) A semaraDa be prakAranA che, temane eka 19 mAthA ane 8 hAthavALo che. ane darIAmAM nAkhela dInadAvara nava di. ja vase kamaLa phUlamAMthI nIkaLyA tyAre pAMcamA divasathI havAe - gaLe bAMdho zarU karyo. te setAro paNa samagra kahevAya. yathI vAyavya khuNAnI 121 AtazabAjInA vAtAvaraNathI traNa jaNAvAyA ane hAthavALe Aditya vAra ane tenI TuTInI havAthI zayana utpanna thayo. tenI hatheLImAMthI tArA - ziyA che. jamaNI bAjunA chellA navamAM hAthanI hatheLInI peNI havAmAMthI daza phuTa paheLe ravi graha nIkaLe. A geLo paNa mInA divasathI bharAye hate. A goLo jamIna para paDI phATayo tyAre temAM sAMba dekhAyuM, A zani ane ravihAla, graho che. (pR0 121 ) jamAnA golAe gAyane janma apAvya (pR. 123) sUrya-ca ke bekAmAMthI pazcimamAM Athame che, ane bAra vAke IzAnamAMthI uge che. sUryAsta caDI. zanivAre sake che. eka vAra suthe samAM paraspara kajIye thaye, jemAM beya AkAzamAM gayA ane tyAM rokAyA che. (pR-149-52) kuMpAmAMnI havA pra'mANe temAMthI raMgI-beraMgI vanaspatI utpanna thaI che (pR0260), meheAbAdanA vIza avatAra thayA che. jemAM lAvavAmA hA hI sahetA ane zmIrAMbAIne che, pAnuM 280) pANIthI AkAzavANuMjatIne viratAtethI pAMcaNe che, AsamAna .bhANa0000000 mAIla corasa che. pRthvIthI 909000 vAra uMcuM che. pRthvI 1000000000000000 mAIla pALI che, zALa che, ane 590005700000000000- bhAvitAralA che. ( pR. 329) bA pramANe hA jANataSiyAne kula 17 varSa Saa ma. mi .nA nA. i ke eka For Personal & Private Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRthvinA AkAra viSe prAcina kalpanA. pahelAM citramAM khADiyana leAkeA pRthvine baMdha peTI jevI ka2e che; tenuM taLIyuM pANInuM che. bIjA darzanamAM hiMdu kalpanA mujaba dudhanA samudramAM kAcabAnI pIThapara airAvata upara pRthvi che. chellAmAM grIka leAkeAnA mata mujaba mhATA samudramAM vartulAkAre taratI pRthvI che. maneAraMjana presa, muMbAi, For Personal & Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana teramuM. [1] ijIptanA itihAsathI jAya che ke dha rAjya nisa i. sa. 1004 pUrve thayela che. natha [2] garamInA AdhAre keTalAeka kahe che ke-manuSyAtpattinA cAkkasa kALa rA lAkha varSanA che, anumAne kroDA varSa thayA che. jIvAtpatti samayane 30 hoDha varSa thayA haze! te pahelAM kAi karADA varSa pahelAM pRthvI hatI ema anumAna thAya che. [3] ceDIyansanA itihAsa pramANe jagatana madi sAta te kahevu muzkela che. [4] kALA TAIpanA zabdonI sUcanAthI, aneziyA, bhAsiAiM, tathA khAkhIlananA smRtiAsanA AdhAre sRSTi nahi mAnI zakAya che. mahAprInsurI DAInanA mata pramANe pRthvI --NanAdi che. ( kalama-16) [5] lADa kelsIna mAne che ke-bhUmi prathama AMgArA jevI hatI, te para prANI utpattine traNa karoDa va thatAM naIe. [6] hAra kahe che ke ijIptamAM 13000 varSa pahelAM vastI hatI, te pahelAM vastI thayAne mana ta yugA thaI gayA che. [7] lAkamAnya tilake daza hejAra varSa pahelAM A tenuM uttarA tene vIna ane lepalenDamAM atimAve che. For Personal & Private Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 172 ) vizvaracanA prabaMdha. [8] mI. hekela rUpAMtara svarUpa pRthvInA AraMbhane 20000 varSa mAne che. [9] sara roTabala bela kahe che ke cAlu varSamAM (isunI vIsamI sadImAM) suryanI umara daza karoDa varSanI thaze. (prA. dha. 29). [10] habaTa spensarane mata e che ke-sRSTitatva vigatavAdamAM sAmela che. eTale vikAsa-vinAza kriyAyukta vizvata che, ane tethI khacita ravi paNa ekadine olavAze. ( 0 53) ( [11] vilIyama TAInsa paNa kahe che ke-ravinuM teja 46000 varSa sudhI hAlanA rIte rahe che. [ 12 ] have nihArIkA jagata tarIke pRthvInI utpatti mAnanA kAMTa ane lAglAsanA cegaThA tapAsIye. te kahe che ke-prathama sUkSma varALa hatI, tene samudAya bhegA thaI pUrva tarapha gati karavAne piMDarUpa banI saMkocAvA lAgyA. jema jema saMkeca thatuM gayuM tema tema vega vadhate gaye, ne pIMDane ' ke jo e perIna vartula nihArIkAnI 5 lAkha saMkhyA kahe che, kadAca vadhAre paNa haze. eka adbhuta nihArIkA uttarAkAzamAM enDAmInDA tArakapuja pAse che. te aMDAkAra nihArIkA paNa kahevAya cheeka vartula nihArIkA kenIsavI ne sITI nAme tArakApuja pAse che. eka kanyArAzimAM ane eka saptaSi maMDaLamAM che. hAla hula nanihArIkAmAM mudrA nihArIkAno samAveza thAya che ( manAya che. ). sauthI jANItI nihArIkA lAIrA tArApujamAM khullI AMkhe paNa na dekhI zakAya eTalI dura che. Dambabela AkAranI vartala nihArIkA valayekyulA nAme tArakApujamAM che. nA eDamInDA tArakApujanI nihArIkA ochAmAM ochI 1500000000000000 mAila dura che, ne vyAsa-500000000000000 mAila dharAya che, kadAca tethI moTI ane vadhAre dura hoI zake. tenI gati dara paLe 250 mAIla che. -- kanyArAzinI nihArIkA dara paLe 800 mAIla = jAya che. ( bhA0 0 1-8-8) For Personal & Private Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana teramuM. ( 173) . upalA bhAga-kedrApasAraNa baLathI vIMTI ( bAya-cuDI ) rUpe jude paDaze. ema ghaNu cakravaTIo thaI haze te paNa . ghana rUpe cakravALI gatimAM ja rahI haze. have te cakavIMTImAMthI upacakarvATI banI haze, temAMthI madhyanA ghanapiMDe suryanuM rUpa ane cakavIMTIe grahanuM svarUpa pakaDayuM che. temaja pRthvI sapATa thavAthI have pRthvIne nA upagraha na ja banI zake. ( na mAluma ke ) A niyama yurenasa ane ne nane lAgu paDato nathI, bAkI zani to haju cakra rUpe che. pRthvInI ' jema vimAM loDhuM tAMbuM jasata nAITrojana ane reDIyama paNa che, keca blAtA A kAMTanA bAvIza tatvavALA matane telanA piMDathI sArI rIte samajAve che. paNa Ama te mAnela varALanI jamaNu zakti kayAMthI AvI ? ane yurenasa-nepyunaneda virAdha kema rahe che ? te spaSTa thatuM nathI. vaLI hAlanA vidvAne dhUmaketunuM utpatti svarUpa juduM TharAve che, kAraNa ke pAzcImAtya vidvAne te madhyama piMDane nahi anusaranAra varALanA kaTakAne dhumaketu rUpe oLakhAve che. [ 13 ] mI zataka AkharIye phrAnsamAM thayela vidvAna kyAM lAglAsane vizvotpatti mATe tejomegha mata hate te A pramANe che-eka pracaMDa tejomaya puMja kaThinatA zItaLatA ane saMkecatA e traNa kAma karatAM adhika gativALA mA krame temAMthI valayAmAM navA navA padArthone jamAva thavAthI graha banyA, temaja temAMthI upagraho banyA. ahIM madhyAbhigAminI maMdagati ane madhyatsAriNI tIvra gatithIja graha viveka thAya che. tyAre tejamegha matanA virodhIo kahe che ke-prajApati ne varUNanA grahonI ulaTI gativALA valayamAMthI racanA thavI azakya che. grahagatinA paNa pheraphAre che. temeghanI gati paNa niyamita nathI, dhumaketune Akasmika mATe spaSTatA nathI, tejemegha kayAMthI bane che. ? A zaMkAonA. uttaramAM guMcavADo thAya che, mATe te mata siddhAMtarUpe manAte nathI, tethI te hAla pAcho paDe che. * T ] lAkasanA AghAta matamAM judA judA goLAnI TAre ja sRSTikramanI utpatti manAya che. kola te For Personal & Private Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 14 ) vizvaracanA prabaMdha. mane maLatuM hatuM, saMdhyA prakAza kema thAya che ? caMdrIta : cAlu gatimAM pheraphAra kema paDI ? ityAdi zaMkAnuM samAdhAna thatuM nathI. A AghAtamata tejemeghanI apekSAe adhika vizvAsI banyuM nathI. [ 15 ] vizvakanI ghaTanA mATe nemina lAnanA matane pAkaTakola vigere samajAve che ke-vizvAbhe ati sukSma kaSa phelAyAM, kema saMskAre hAIDrojana vAyu thayA haze. tema bIju koI ekatra banyuM haze. varNa lekha parathI je tatva hala ghaNuja ga2ma bhAgamAM hoya che te te haze ema mAnI zakAya che. te bane temAM saMkeca ane sUkSma dravyanA phelAvA banatA gayA, krame keTalAka ( 6 ) tattva utpanna thayA. te keTalAka azani jevA hatA, temAMthI madhyAkarSanI gati thaI. junA konI utpatti ane navA azani thavAnAM kAryo jesabhera cAlyA. te azanisaMgha tejamaya svarUpamAM ja rahI pIMDabhAvamAM AgaLa vadhatAM pRthaka pRthaka khaMDarUpe cakagatibhUta banatA gayA, te tejemeghane tAre bane che. te ja vinAnA tejamayane meghakapa kahe che. krame uttarottara tArA banatA gayA, tenA cha varga pADI zakAya che. abhijItane tAro cethA vargamAM che. ravi e pAMcamA vargamAM che. graho e. cothA vargamAM thaIne chaThThA vargamAM AvelA tArAo che. te pAMcamA vargamAM nahi javAthI temAM saMpUrNa teja ane krame hAni hotI nathI. ravi kare cha& vargamAM jaze, pachI nisteja banaze, eTale ApaNe (pRthvIno) pralaya thaze, keTalAka nisteja tArAo bIjAnA saMgharSathI sajIvana thaze, garamI utpanna thaze, puna: sRSTikrama zarU thaze. A pramANene temegha mata hAla vadhAre vizvAsI bane che.. upara kahevA pramANe A matamAM sUphama padArthonuM nityapaNuM sUcavAya che. tathA vizvane atyaMta bhAva ke navInaja Avi . lova mAnI zakAtA nathI.' [ 16 ] vidvAna philasupha DAvInanI evI mAnyatA che ke-jaDa para jaDa vadhe che, jaDathI sajIva vanaspati vadhe che, vanathI pazuo puSTa bane che, pazuthI mAMsAhArI vadhe che, e. Tale muLa jatatva che. ema aneka saMge upasela eka , For Personal & Private Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . nivedana teramuM jitumAMthI uddhame A jagata banyuM che, vaLI jema ravi nI utAzakita vRkSAmAM, vRkSamAMthI dAhamAM, dohethiI eka cAmAM, eka rAkamAMthI bIjA caDamAM, eja meM enAmAM Ave che; ane te zakti sUryamAMthI AvI, A uddhama dekhADe che tevIja rIte vizvamAM prathama izvara, ne pachI AkarSaNaditya zaktirU5 cita", enma thayA hatA. temAMthI utkrame ja. kia AryuM che e hajIvanano siddhAMta che. A matanI polenAmAM pazcimAtya vidvAne ghaTADe che ke -chAti mATenuM gUDha samajAtuM nathI, te buddhithI banatuM nathI, paNa pUrvakALe koI evA saMjoge chatpatti banI haze. vaLI dravya - avinAzI che, ane zaktine nitya mAnyA vagara cAle tema vathI, kAraNa ke sUryamAM gatithI ane gatimAM paramANuthI zaktine ArilAva mAnIye, paNa paramANumAM zakti Ape ApI AnA uttaramAM mAnatA bhajavI paDe che, mATe upalA ane vika9pa esatya siddhAMtarUpa manAya che. ( DAvIna matavivAda ) . ( 0 53 thI 58 ) * [ 17 ] mIna pivAnA nicenA vivAtenA paThamAM (sRSTinI utpatti graMthamAM ) vizvanA AraMbha viSe jaNAve che ke-sUryanA keI bIjA sUrya sAthe bhaTakAvAthI ke bIjA koI kAraNathI ghaNuM kaTakA judA paDyA te paikI eka kaTake A pRthvI che. te prathama tapta agnimaya hato, anukrame ThaMDe thayA ane te para sAgara banyA. temAM esesA utpanna thayuM, emaja bIjA jaMtuo pazu-pakSIo banyA che. pachI vAMdarAnI jAti thaI che, A jAtija manuSyanA pUrva purUSe che, Ama mAnavAne ghaNuM sAbItIo maLI Ave che. selerIyAnA uttara bhAgamAMthI be lAkha varSa pramANu hImAnI yuganuM mematha-preta nIkaLyuM che, tenuM mAMsa tAjuM che. cAlu yugane sATha hajAra varSa thayAM che, A yugamAM maLela vAMdarAnA hADanA anumAnathI tyAre ja mANaso banyA haze e satya lAge che. trIjA yuganA 10 ke 25 koDa varSa manAya che. . * * vAMdarAmAMthI manuSya thayA e vAta to eTalI badhI siddha thaI gaI che ke temAM zaMkA karanAra gAMDAnI hospItAlane adhikArI For Personal & Private Use Only WWW.jainelibrary.org Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvaracanA prabaMdha. para eka mAyusane khoparInI halakA halAvavAnuM kArya hatuM, ane te sAmarthya tenA jayanI Ata pahI sudhI tela hatuM. te zakti vAMdarAmAM hoya che, tethI te thAyaNa parva kare che. pro- harIla manuSya ane vAMdarAmAM dhAruM tulA-tmaka hovAnuM jaNAve che. manuSyane pAMca-chaThe thALe thatuM kezAchAdana te vALavALA prANIne samAnabhAva dekhADe che ; kAMsyayuga kALamAM vAMdarAnA hADamAM nIce kANuM haze tevA hada manuSyane kANAM che, paNa hAlanA vAMdarAne tevAM kANAM natha pUchaDAM sahita janmelA manuSyo paNa hoya che. bIjA prakAranA vAMdarAmAMthI keTalAka kALe be paga banyA? tenAja kamennati rUpe mANaso banyA che. kAraNa ke-AkAkAnA mahilA ke sIzyAjI nA vAMdarA aNasane maLatA che, krame ne sargika hAtha chuTA thavAthI bIjA prANImAM banyA. ane nukula sAdhanethI buddhine prakAza thaye, garama pradezanA hAthI-- nA vALanI peThe mANasanA zarIranA vALe nAbuda thayA, mAtra mAthAnA vALa nAbuda kema na thayA ? e eka guMcavAvALA zrIna che. atyAre keI tene uttara ApI zake tema nathI. puMcha kapAela vAMdarAnI prajA paNa prAye nipuccha thAya che, te ghasAtAM te sthAnanA hADakAM rahe che, tevI ja rIte pucchane zAne manuSyane kaThaNa hADakAM hoya che. bIjA keTalAka aMgane gaNAya che. paNa pazcimAtya vidvAneja A DArvinanA uvolution -vikAsa-siddhAMtane beTe kahe che, ane jaNAve che ke-vAMdarAnI pahelAM manuSyo hatA. A zodha karanAra ITAlIne vidvAna vijJAnavidda DAM, enarIke mArkonI che. Aja rIte e saMbaMdhane uDo abhyAsa karanArA vidvAnone gurUtvAkarSaNanA vizvavyApI niyama paNa bhUla bharelA jaNAyA che; AthI pAzcAtya vidhAnanA kathanane vedavAkya bhAkhanAsa, ane pazcimAtya vAtAvaraNanA cazmAvALA Arya nAmadhArIone bahu vicAra thaI paDaze. paNa AnaMdanI vAta che ke teo jarUra vedavAkaya jevA nizcayone pherave evo samaya pAse Avato jAya che, ane tethI teo AryAvartanA prAcIna tane samajavAno prayatna karaze te jarUra janatAna sAre lAbha ApI zakaze. ( prAta:kALa pu. 14 naM. 8-saM. 1972) For Personal & Private Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - nivedana teramuM. - (177), pheraphAra che te anupayoga ke vadhAre upagathI banyA che. kema eikaja vyaktimAMthI nara-mAdA tarIke vyakitao judI thI haze, paNuM prathama bannenA avayave sarakhA haze. pachI AAMkasmika rIte kaI kAraNe jananAdi kriyAnimitta be bheda 5DayA che. bIjAne te avayava nirUpayogI thayuM, A pramANamAM satya savarUpa zaMkAzIla rahe che, te paNa ! * anumAna thAya che ke-vAMdarAnI jAtanuM rUpAMtara thavAthI vagaDA mAM jaMgalamAM ke raNamAM pharanArA bharavADa jevI sthiti banI eTale tevA manuSya kahevAyuM. te sthitimAMthI sudharatAM chuTA chuTA ghare bAMdhyA, pachI potAnuM rakSaNa karavA mATe bhegA bhegA jathAbaMdha gharo bAMdhavA lAgyA, ane tenuM gAma evuM nAma ApyuM khetInuM kAma manuSyoe AraMhyuM, pRthvI para ghaNAM . dharo thayA, lekee svabuddhithI kaLAe khIlavI, navA zaherA banAvyA, A pramANe ApaNA pUrvajothI ApaNI buddhi vizeSa che, ne bhaviSyanI prajA te tarkathI ghaNuja zodha kakarazesA rIte sUryanA jaDa gaLAmAMthI utkrAMtirUpe jagatanI utpatti thayela che, ane A pRthvI sUrya pharatI bhramaNa kare che, ghaNe kALe sarva pAchuM sUryamAMja maLaze. Teka para cetanyavAdio kahe che ke-uparanA dareka matamAM jaDavAdane agraNya manAya che, paraMtu jaDamAMthI cetanya kadI paNa maLI zake nahi; vaLI citanya eja jagatamAM kAMI judI vastuja nathI ema kahevAya te sara jagadIzacaMdra bojha cetanya hAvA viSe jagatane siddha karI Apela che. ( bhArata sevA. pu. 1-e. 17tA. 2-1-20 ) . . * punarjanmathI paNa jIvanI haiyAtI siddha thAya che, juo A pramANe pArasI graMtha kahe che ke, meheAbAdanA jIve ghaNuM janmAMtare karela che. manuSya pazu-pakSipaNumAM ane pazuo manuSyapaNAmAM janma dhe che. mInaLadevIne jAtismaraNathI pUrvabhavanuM jJAna thayu hatuM e brAhmaNagra kahe che. mAtaranuM smaraNa balI nagaramAM kekacInaMdana nAmanI eka vakIlane ghare putra janme, hAla je cAra varSane gheryo che, ne For Personal & Private Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 178 ) - vizvaracanA prabaMdha. harsanarAma kapurarAmanA vyAkhyAnamAM ijIptanA latAnI vAtathI ane praDha thegI mahAtmA kezI gaNadhara pradezI jAne kahela vecanAthI cetanyapaNane AvirbhAva spaSTa mahu'ma paDe che. " huM " ema tatvathI vicAratAM, huMpada dharAvanAra jIva che, te jIva jaDathI kadI na ja banI zake. vaLI jetuMmAMthI pazu pakSI ane manuSya banAvavA e vata paNa hAsyajanaka che, kAraNa ke " vA vAyAthI naLIyu kharyuM ? "enI paDe A prasaMga meLavyA che. tarkaNa ubhI karI kalpanAmahela ca che. garamI ghaTIne samudro thayA. A banAva paNa asaMbhavita che; tevuM parAvartana kaI be dravyathI eTale u. hatA ane dhI dinA sagothI bane, paNa svAbhAvika na banI zake. A TasanA matamAM parAvartanakriyA jovAya che, te navuM jagata banAvyuM, eTale kAMI paNa nahatuM ane navuM banyuM ema kahevAne Azaya nathI.. r[ 18 ] hiMdI sarakAranA bhUstaravidyAnA adhyakSa mI. vADIyA potAnA vyAkhyAnamAM jaNAve che ke-aMgA nIla Adi moTI nadIonAM sukha AgaLa pratyeka se va traNa iMca mATI ekaThI thAya che, e hisAbe pRthvInI ummara 10-20 hajAra pitAnA kuTuMbIone kahe che ke huM pUrvanA janmamAM kAzImAM rahetA adbhukhA pAMDeyane putra hatuM. te tenAM ghara AdinuM gupta vRttAMta kahe che. atyAranA tenA mAtA-pitA keI vakhata kAzIe paNa gayAM nathI. A putranA kahevA pramANe bInA ane gupta rahasyanI kAzImAM tapAsa karAvatAM badhuM barAbara maLatuM Ave che. jeo sanAtana dharmavAmAM punarjanmane mAnatA nathI, teo uparanA gAmamAM jaI janmAMtaranuM vRttAMta sAMbhaLI AvI pitAnA samama sadehane dUra karI zake che, ane sanAtana dharma para daDha vizvAsa karI-karAvI zake che. + + tevuM ja eka bALaka gvAlIara rAjyamAM jagyuM che. nAnI vayanuM che, pitAnA pUrvajanmanuM vRttAMta kahI, pitAne mArI nAkhanAranuM nAma ane bhUtapUrva ItihAsa kahe che; jethI sthAnika polIsa baladArane rAdha karatAM te mujaba sAcuM TharavAthI tene egya zikSA paNa karI che. gujarAtI che zAstrI revAzaMkara madhADAkaratA. 15-8-1926 che ? For Personal & Private Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana teramuM. ( 17 ) varSanI mAnI levAnuM anumAna galata che. bIne AdhAra ke sAne che eka hAtha UMcAInA kAlasA banatAM 500rNa lAge, A hisAbe vadhAre vadhAre uMDI gayelI 12000 kuTakolasAnI khAtA AdhAre pRthvInI ummara 60 lAkha varSanI gaNa A hisAba paNa vyAjabI nathI. vaLI khaDakano AdhAra laIe te-chIpanI jhINI thakI samudrakAMThe ekkI thatAM dara varSe che ya khaka bane che, A hisANe yuropanA samudranI gaNa nA kADhatAM mAtra te khaDaka banyAne 10 kroDa varSa mAM manAya che. dina-paradina sUryanI zakti ochI thavAnA hIsA. kelavIna sAheba " pRthvI 1-2 karoDa varSa karatAM vadhAre junI nathI ema jaNAve che. paraMtu reDIyama dhAtu zodhAyA pachI tenA ane sUryanA saMbaMdhane khyAla karI kevIne paNa cupakI paDI che. A te vijJAnIonA akhatarAnI vAta thaI paNa bhUstaravettAonuM vizvAsapAtra anumAna judu che. teo jaNAve che ke-pRthvI banI tyArathI ja nadIo haMmezAM vA kare che, ane dareka nadIo potAne khAra haMmezAM samudramAM laI jAya che. mAtra gaMgA nadI ja baMgALanA upasAgaramAM dara varSe 1 1200 000 maNuM mIThuM kheMcI lAve che. AvI rIte mIThAne jamAva thatAM AkhI pRthvInA badhA samuhomAM maLIne atyAre 12 abaja Tana (3 kharva, 56 abaja maNa) mIThuM sIlIke che. A AdhAranI zodhamAM evuM mAluma paDyuM che ke pRthvI banyAne Aja sudhImAM 9 karoDa varSa thayA che - + saMyuktapradeza, bihAra, ane baMgALAne sthAne pahelAM samudra haze, ane dakSiNa prAMta eka TApu haze. bhAratanA mULavatanIo pahelAM dakSiNa prAMtamAMthI ja utpanna thayA haze + + + ( satdeg 13-3 pRthvInI umaramAMthI). | [19] lohI kevIne vijJAnanI draSTie pRthvInI ummara traNa kroDa varSanI kahI hatI, paNa vartamAnavijJAnIe kahe che ke-avibhAjya paramANamAM paNa atisukSama sarva paddA : tho upAdAnabhUta eka addabhuta zakti dekhAya che. eTale yurema nAyane padArtha adazya mitaraMganI kriyAmAM bahu parivartana pAmIka sIsA" rUpe banI jAya che temaja che ' , For Personal & Private Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 180) vizvaracanA prabaMdha. lIyAma khaMDana arvanI apekSAe pRthvIne laghu gyAya )cAra dizAmAM aTavAthI uttApanI utpatti thAya che. AthI pRthvInA nAtha bhaya eka bAju rahyo, paNa atyAre eTale badhe yureniyama che ke jenA helIyAma vyAsanI garamI thavAthI lagapragatI pRthvI jIvanivAsane ayogya banI jaze, ema mAnI zakAya che. kemake harakoI khanija padArthamAM suraniyama ane sIsAnuM mizraNa keTalA pramANamAM che te sthira karavAthI te khanija padArthanI ummara maLI Ave che. A rIte tapAsa karatA jAyuM che ke-pRthvI uparanA patharAonI ummara DI che. moTA pattharanI ochAmAM ochI ummara 92 kroDa varSanI che, pRthvInA meTA yureniyamane sIsAnA pramANanA anupAtathI vicAra kastAM A umba2 900 koDa varSa hayaM amarelave che (P. 22 4. ) . . . [ 20] upalI badhI mAnyatA upara pANI pheravanAre hamaNAM upagraha siddhAMta prasiddhi pAmyA che jemAM taddana navIna kAmanAne ja upayoga thayo che, ane kAMIka navIna dekhADavuM ja joIe te Azaya bara Avela che. - - - atyAra sudhInA paMDitAe hajAra vakhata bhAra mUkIne jaNAvyuM hatuM ke-pRthvInA madhya upara jaze te tame.. pAtaLe rasa ukaLatA hoya evuM najare paDaze. paNa Aja te mAnyatA bhAmaka karelI hoI, pRthvI aMdara-bahArathI nakkara che, ane tenA peTamAM kaThaNa karatAM kaThaNa aparicita dhAtu che e. nikAla Akhyo che, je viSayamAM mAtra be jaNAnA bhASya, vicArAI che. DA, voziMgTana akAlpanika siddhAMtathI kare. che ke pRthvInA peTamAM senAne ghaTTa geLe che. bhUgALanA madhyamAM kasavidhi khAMDI senuM, rUpuM, trAMbu vigere dhAtuo che. vaLI te kahe che ke-pRthvI pUrve pIgaLelA rasane gaLe hatI, te pIgaLatA hatA tyAre bhAre dhAtu nIce gaI ane halakI halakI upara AvI. pRthvInA peTamAM tenA uparAMta pleTInama emanI emIama, riDIyama vigere dhAtuo paNa che. ane temanI upara ame trAM, rUpuM, sIsuM, vaDa halakI dhAtuonA tharA che, temAMthI keTalIka potao unA For Personal & Private Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana teramuM. (181), pANInA jharAnI sAthe mizrita thaIne upara Ave che. + + + bIjA bhASyakAra upagraha siddhAMtanA pitA pro. hensa che. te te kahe che ke pRthvI bIlakula pIgaLelI na hatI, te pUrvapara ghana sthitimAM ja che. ane te mAnyatAthI teNe pRthvInI utpatti mATe no siddhAMta ja mAMDa che. ( pro. hensa kahe che ke-eka vakhate sUrya e ekale ja tA hatA, te hamaNAMnA sUrya karatAM mATe ane vadhAre usNu hato. tenI AsapAsa graha na hatA. keTalAka divase eke bIje tArA tenI najIkamAM Avyo. te eTale badhA pAse thaIne cAlyo ke, temanA paraspara gurUtvAkarSaNane lIdhe; sUryanA tAra - mAMnA ghaNe khare bhAga kheMcAI gaye. A bhAganA keTalAka TukaDA sUrya pharatA bhamavA lAgyA, jemAMnA keTalAkanA paraMpara cATI javAthI maMgaLa vigere graha banyA che. . . ! = = . .! mATI mATA grahanI pRthvI banyA pachI keTayavadhi varSamAM pRthvIe tamAma upagrahane gALI nAkhyA. e paikI je lucacA upagraha pRthvInA sapATAmAMthI chaTakI gayA tene pIcho te eka sarakhI rIte karI rahI che, te cAra rAtrie ApaNuM dhAra upara paDe che tene ukA kahe che. * sUryanI AsapAsa pharanArA TukaDAomAM lokhaMDa. ane atyAranA ema be jAtinA ulkA hatA. A bannemAM paraspara liDAI zarU thaI, jene lAbha pRthvIne maje. pRthvIe baMnene sarakhA pramANamAM gaLavuM zarU karyuM, keme banne sainyamAM zithilatA AvatAM pRthvIe lehamaya u&A para karaDI deSTi karI tene -nAza karyo, ane pachI pattharanI ulkA khAvAne sapATe zarU karyo te adyApi cAlu ja che. vaLI pRthvInI pIThamAM najIkane bhAga egaLavAthI avAkaLAmukhI phATI nIkaLe che. pRthvI pAse 50-60 mAilamAM eTalI ahI uNutA che ke, je tenI upara dabANa na hatA te sarva vAone gALI nAkhata. pRthvImAM-pRthvI hoya tyAM pANI, ane pANI hoya tyAM pRthvI, evAM aneka sthityaMtarA thayA kare che. A hensanAM siddhAMta evuM jAhera karI che ke pRthvInA madhyamAM For Personal & Private Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) vizvaracanA prabaMdha. bhAgamAM sonuM kahI zakAtuM nathI, paNa lATuM-patthara, nIkala patthara, ane patthara che. (21) pAzcAtya kALanA vAtAvaraNanA cazamA caDAvIne mahAzaya rAmAzA dvivedI kahe che ke-vaijJAnika matAnusAra lAkho varSa pahelAM pRthvI baLatA keyalA jevI hatI. je dhari dhAre ThaMDI thaI, capaTI banI, vaLI upasIne parvatamALA kADhI, ane uMDa utarIne khADA pADI samRddha banAvyA pachI sUryanI umAthI vAdaLAM banyAM, vRSTi thaI, ane vividha vRkSa velaDI vigere utpanna thayAM. kALAMtare madhya eziyAnuM mAnavImaMDaLa bhAratavarSamAM AvyuM. ahIM prathama pUrva prasta yuga hato, tyAra - pachI uttaraprastara yuga, kAMsyayuga, tAmrayuga ane cAMdIyuga vigere badalAyA che. . . . . . . . . : - eka jarmana prophesara kahe che ke atyAra sudhI evI mAnyatA hatI ke-zuddha lAla ane lIlA raMganA mizraNathI sapheda raMga yAra cAya che, paNa kharI rIte temAMthI pILo raMga taiyAra thAya che. eka sthAnamAM mAnI, pILA ane rAtA kAgaLa upara gaLapaNa. cADI te sthAnamAM madhamAkhIone purI, tapAsa karI te teo lAla kAgaLa upara beThI ja nahIM. AvA prayogathI jaNAya che ke-jIvasRSTimAM manuSya, vAMdarA, ane kutarAMja judA judA raMga eLakhI zake che. tathA bIlADI kALe ane ghoLe, madhamAkhI phakata AsamAnI ane pI, temaja mAchalAMo phakata lAla ane lIlA raMga oLakhI zake che. . te kahe che ke-jIvasRSTinI saMkramaNavasthAmAM traNa yuga hatA. pahelA yugamAM sajIva prANIone phakata kALA ane pelA padArthonuM ja jJAna hatuM. bIjA yugamAM prakAzanA lAMbA kiraNe AsamAnI padA mu, ane TuMkA kiraNe pILA padArthonuM jJAna ApatAM. bIjA yugamAM lAMbA kiraNuM, ane TuMkA pILA kiraNa-lAla ane lIlA padArtha batAvavA lAgyA dazya padArthothI 8 reTImA " sudhI pahoMcanArI hinI laMbAIne lIdhe raMgAmAM A pramANe pharaka paDe che. [2] * * benI racanA jevAthI uparanA mahAyugavA sita re kare che ke grAphamAM je pramANe pleTa pAchaLa TInA reya che te * * * = , " . ' ra For Personal & Private Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ke . nivedana teramuM. (183) (22) sApekSa vAdanA vidvAne kahe che ke-traNa pramAne vicAra karatAM keTalIka apUrNatA rahe che, tethI hAlanA vidvAnamAM cAmuM adhyakta pramANu mAnavAnI AvazyakatA jAya che. A pramANunuM nAma sApekSavAda che. kaMTa, kATa ane volenA vigere sApekSavAdanA prayoga karatA hatA. paraMtu eka vAra eka purUSa ke uparathI daDI paDyo, ane tene lAgyuM nahIM; A ghaTanAthI jarmanInA paMDita alabaTa A esTIne sana 1915 thI sApekSavAdane svataMtra janma Ape che. te jaNAve che ke-dareka zaktio sApekSa che. saMsAra 2mAM jeTalI gatio che te darekane koI ne koI vastunA AdhAranI apekSA rahe che. te sUryagrahaNa mATe kahe che ke sUryagrahaNa thAya tyAre tArAnAM prakAzita kiraNe sIdhI lITImAM na jatAM sUryanI tarakuM nemI jodhe che ethI yuTananA matana phaTake lAgyuM. nyuTane je iglAMDanI riyala sAiTImAM 25 varSa sudhI sabhApati tarIke kAma karyuM hatuM, te sabhAe A ane vidvAnonA matabhedamAM che satya che te nakakI karaMvamAthe lIdhuM. alarTa esTIna mAlima hatA, jenI zodha khyAti thavAthI jamanI vidyAmAM grahaNanI zodha mATe vizeSa utsuktA hatI, temaja iglAMDanA vidvAnomAM paNa utsukatA hatI. paNa te utsukatAnI pAchaLa kevaLa matsara cheSa ane dhRNA ja hatI. bIrjI tarake saMsAranA gaNitamAM pahelethI ja sApekSavAdane svIkAra karyo hate. Akhara tA. 29-5-1919ne divase A phrikAmAM IMglAMDanA paMDitoe tapAsa karI, jenuM pariNAma pramANe AnI pAchaLa reTInA hoya che, ane e reTInAmAM nhAnA nahAnA yatre hoya che tene reDasa ane kensa kahe che. konsa roDasa karatAM vadhAre spaSTa hoya che, ane reTInAnA madhya bhAge ekatra thAya ke reDasane lIdhe phakata kALA ane dhoLA padArtha dekhAya che, paraMtu kensamAM bIjA raMga batAvavAnI zakita che. - bilADInI AMkhamAM rakata roDasa hoya che, ane madhamAkhInI AkhemAM ekalA kensa hoya che, paraMtu manuSyanI AMkhamAM reDa ane kensara hovAthI tene badhA raMga dekhAya che. ( citramayajagata 8-8 akeTembara 18ra3 For Personal & Private Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " * * * ( 184) vizvaracanA prabaMdha. sApekSavAdanI tarapheNamAM AvyuM che, ane atyAra te A vAda svIkAryo che. alabarTa AesTina brahmAMDa mATe kahe che ke-sAparAvAhanI daSTie vizvane anaMta paNa kahI zakAya che, temaja parimita paNa kahI zakAya che. kemake je vizvadezanA dravyonuM daizika dhanatva madhanyavALuM hoya te vizvane deza anaMta hoya che. ane je vizvadezanA dravyonuM dezika dhanava madhyastha nyathI juduM hoya, te deza maryAdita hoya che. eTale havyanuM dhanatva jeTaluM ochuM teTale deza vizALa. A rIte sApekSavAdanA siddhAMtathI ane dazAno saMbhava che, chatAM parimita vizva havAnI vadhAre saMbhAvanA che. A sarva matathI ApaNe samajI zakyA chIe kejagatane tuM mane haNavatAM bahu SApatti AvI ubhI o che. ane vizvane mArA kayAra thayA e prazna paNa vRthA thaI paDe che. paNa ATaluM cokkasa thAya che ke svarUpanA parAvatInAM eTale vizvanI vRddhi-hAni thayA kare che. jema divALInA parvamAM nAnAM bALako sApaDIyAnI (pachI jevI) kaTakIone saLagAve che, ane sapa banAve . krame rAkhanA sapane nAza thAya che. temaja mAnI zakAya che ke-kAMI mULa bIja hAtha teja vo banI zake che- vRkSo uge che, ane keTaleka kALe nArza pAme che. eTale parivartana kiyA thAya che. temaja jagatamAM paNa vRddhi-hAni ke keca-vikAsano pheraphAra mAtra mane nuSya prANI vigeremAM thAya che. bAkI pRthvI te anAdi sthira che, temAM sthAnAdine pheraphAra thaI zakato nathI. pRthvI paranA dazyamAna padArthone pheraphAra thAya che. juo-zrImatI vakalacara graMthamAM TAIlara kahe che ke-ATalAMTIka mahAsAgarane sthAne mATe khaMDa hatuM, jemAMthI kanerI TApuo thayA che. vaLI pAsiphika mahAsAgarane sthaLe moTA aMDarUpe pRthvI hatI saharAnuM raNa pahelAM samRta rUpe hatuM( mA. dha. ra7 ) amerikana nAyagrA nadIno dhodhano khADA sAta-ATha hajAra varSano saMbhava che. (ga) eTIvananA prAcIna bhavAne sthAne hAla kheDA che. vallabhIpuranA vepAramAM hAla nAmoSa rahela che. For Personal & Private Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana teramuM. ( 185 ) siMdhanA mahattedAro pAse eka suMdara saDakevALuM sADA sAtaso ekara bhUmImAM patharAyeluM zahera hatuM. siMdhu nadImAM. pAMca TApu hatA, ane siMdhu koDa 27 moTA nagara tathA 53 hara hatA, tathA siMdhu nadInA aDhAra paTe thayelA che, evI nizAnI maLI zake che. A gAmA I. sa. nI bIjI zatAbdImAM nAza pAmyA hoya ema mAnI zakAya che. (rAkhAladAsa benaraane rIporTa. bApu.) I.sa. 1838 mAM dakSiNa amerikAnA cihila paragaNunI pAse beTa cha hAtha uMcA vadhyuM hatuM. i. sa. 1818 mAM dharatIkaMpa thavAthI kacchamAM samudramAMthI 25 keza lAMbo ane 8 keza pahoLA jamInane kakaDe vacce hatuM, jene hAla allAbaMdha kahevAya che. bATIka upasAgaranA kinAro dharatIkaMpa vinAja se varSamAM cAra phuTa uMcA vadhyo hate. vaLI. amerikAne pazcIma bhAga paNa dharatIkaMpa vinA dhIre dhIre vRdhye jAya che. juDigyAnA cilkA akhAta pAsenI jamIna uMcI thAya che. jIvavana 54) kacchanuM rakSaNa thAya kALa pahelAM supe hatuM. muMbaInA pAyadhaNI sthAnamAM ceDA --- kALa pahelAM samudranA pANImAM paga dhovAtA haze, naisargika parivartana kevuM thayuM che ke tyAM hAla bharacaka vastI che! AvA katAthI samajI zakAya che ke dareka sthAne niraMtara a5Adhika parivartana thayA kare che, ane saMkhyAtA varSe mahAna parivartana thayA kare che. bAkI jagata te anAdi che, tene kartA ke nathI. pheraphAra samayanA prabhAve thayA kare che. - have zAMti to, eTale bAkIno tamArA praznane uttara have temAM turata joI zakazo. For Personal & Private Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana caudamuM. - vizva anAdi ane sthira che, tyAre caMdra-sUrya anAdi kALathI bhramaNazIla che, temane bhamavA mATe karyo mArga che ? te spAsIe. prAcIna grantho kahe che ke-pramANegulelAkha yojana lAMbAceDA jaMbudvIpamAM mAruM nAme lAkha yeAjana uo parvata che, te - * aMgula traNa prakAranA che-1 dareka kALamAM vartamAna kALanA manuSyonA AMgaLAthI mApa thAya tene svAtmAgula kahevAya che. 2 cAlu mApathI 400 gaNu lAMbA ane 2 gaNuM pahoLA AMgaLAne ulledhAMgala jANavuM. 3-500 dhanuSa uMcA mANasanA gaLAne prabhANagula kahevAya che. ulledhAMgulathI paNa traNa prakAre mApa thAya che. 1-svAbhAMgulathI 400 gaNuM urdhva ubhedhAMgula, 2-rA gaNuM ADuM ulledhAMgula. ane 3- hajAra gaNuM zuci pramANu utsadhAMgula jANavuM. ahIM ADA utsadhAMgulanuM mApa jANavuM, ema pU. pA. zrI vijyAnaMda ( AtmArAmajI mahArAja ) sUrijI kahe che. - prAcIna graMthonI peThe Adhunika grantha paNa have dhruvanA tArAne asthira mAnavAne kabula thayA che. DresananuM 1801 mAM mRtyu thayuM hatuM, tyAra pachI 1911 mAM DI. hArmIe tene DrenIA graMtha chApyo, temAM lakhe che ke-uttara dhruva asthira che. pUrvarAtri ane uttararAtri vadhavAthI e vAta cokkasa che. ( citra ) For Personal & Private Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana cAmuM. (187) ApaNuthI uttara che. sUrya caMdra graha nakSatra tArA vagere tenI AsapAsa pitapotAnI kakSAmAM rahe che. merUnI najIkamAM ja zuM tArAnuM sthAna che. pazcimAtya vidvAne tene sthira kahe che, paNe bArIka nirIkSaNathI te paNa gativALA jaNAya che. sAMje cAekasa nizAna rAkhI savAre tapAsavAthI tenuM sthAnAMtara zodhI zakAya che, paNa tenI aha5 kSetramAM evI zIvra gati che ke tenuM sthAnAMtara svAbhAvika ka95nAmAM AvI zakatuM nathI. A saMbhUtala pRthvIthI 790 ejana uce prathama tArAmaMDaLa che. tArAno vimAnanI evI zIdhra gati che ke dara vIza kalAke te potAnA sthAnamAM pahoMcI vaLe che. zAstrakAra paNa kahe che ke -LavavATo tAja vinA eTale nakSatrathI paNa utAvaLI gati tArAnI che. te kAraNe teonuM sthAnaparAvartana daSTigocara nahIM AvavAthI teone sthira kahevAnI paNa ApaNe bhUla karIe chIe. tArAnA vimAnamaMDalathI 10 ejana uce phUda jana lAMbA ane 2 jana ceDA sUryanA vimAne che. A ja budvIpane AzrIne viSacaka bevaDuM che, eTale sUrya caMdra graha vigere bakhe che. eka sUrya jyAM udaya pAme che, cAvIza kalAke tyAM bIjA sUryane ugavAno vAro Ave che, ane pragaTa 'manA ane teja sthAnanI apekSAe pharI udaya pAmatAM 48 kalAka lAge che. te sUryone pharavAnI -(citra 8 muM) 1-- 2ta kSetra, 2-pazcima mahAvideha, 3-erAvata kSetra, 4-pUrva ma sane 1850mAM kAzInivAsI kamalAkara joSI siddhAMtatattva viveka graMthamAM lakhe che ke-jUnA ane navA vedhathI dhrunI thoDI gati che * ema nakakI karAya che, AvA kathanathI ha-1 varSanA vedha ekaThA karI , tapAsatAM dhruvane tAre paNa kenI AsapAsa pradakSiNA le che ema khAtrI thAya che. (citra ) sara nArAyaNa hemacaMdra kahe che ke pRthvInI dharIne eka bhAga uttara dhruva tarapha che, ane te sthira manAya che, paNa dhruvane satya ( sthira) mAnatAM sAvaceta rahevuM joIe. ( . jJA. 50 ) leMja kahe che ke grahonA AkarSaNathI dhruvamAM cela-vicalatA hoya che. For Personal & Private Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12 ) vizvaracanA prabaMdha. hAvideha, e pramANe mukhya cAra haka che. e cAre ThekANe lagabhaga bAra bAra kalAka ajavALuM Ape che.te ane sUryamAMthI jyAre eka sUrya bharatakSetramAM hAya che tyAre khIje sUrya tenI sAme erAvata kSetramAM hAya che. eTale e banne sthAnAmAM divasA hAya che, ane ane videhakSetramAM rAtri hoya che. krame latu ane erAvata kSetramAMthI khanne sUrya cAlyA jatAM tyAM rAtri paDe che, ane banne mahAvideha kSetrAmAM divasAya thAya che. ahIM samasta bharatamAM niSadha nAmanA lAla parvatanA zikharamAMthI pUrva ane dakSiNa dizAnI madhyamAMthI sUrya AvI uDDaya pAme che, ane sUrya AgaLa vadhI vAMkA mAMDalAmAM dakSiNu tara4 namatA dara muhUte para5169 yAjana kApatA pazcima tarapha jAya che. sUrya madhyapUrvamAMthI udbhaya pAmI mAthe thai sIddho pazcimamAM jatA nathI, paNa upara pramANenI vakragatija vAstavika joI zakAya che. mAtsyapurANamAM paNa kahela che ke-rakSiLo15: sUryaH, kSipteSuvijJaRtti. eTale sUrya dakSiNamAM namIne ke kelA khANunI jema gamana kare che. niSadha parvatanA zikharo lAla che, tethI savAre ke sAMje tenA AghAtathI - vakIsa|vanathI sUrya nA kiraNeA lAla dekhAya che. niSadhapata 16842 - yeAjana lAMbA che, 40 cAjana uMcA che. ageya OM sadhyA pazu tenA zikharanI AApAra Avela prakAzanA maLathI thAya che. ( cha mAsanA dhruivasa ane rAtrimAM ' hatubhUta vaitADhaya che. ) sUrya dakSiNamAM gamana karI, pazcima tam namI, teja niSadha parvatamAM utkraya sthAnathI 62663 'cAjana dUra Athame che, ane pazcIma mahAvidehamAM utkraya thAya rAmAyaNu. 4-40-64 mAM viSNu pa6 3 kahela che. -- 1-udaya paryaMtanA seAmanasa zikhare, 2-merUpa tamAM 3-jaMbumAM, siddhAMta zirAmaNI gAlAdhyAyamAM bhAskarAcAya kahe che ke yadi nizAjanakaH kanakAcalaH, kimu tadaMtaragaH sa na dshyte| udagayannanu merurathAMzumAn, kathamudeti sa dakSiNabhAgake // lA. mA. tilaka paNa sUte dakSiNamAM gamana karatA jaNAve che, ApaNe paNa tema joI zakIe chIe. For Personal & Private Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana caMdameM. (189 ) che. ezavatane sUrya paNa tevuMja bhramaNukama karI ezavatamAM. AthamI pUrvamahAvidehamAM uge che. bIje divase bharatakSetramAM pUrva videhavALe sUrya uge che ne sAMje Athame che. trIje dine pAchA mULa sUrya tyAM AvI uge che. A rIte bane sUryanAM vimAne gurU-laghupaNane lIdhe tichI gati karatAM devika sahAyathI bhame che-niraMtara bhramaNa karyo kare che. sUrya phare che ke pRthvI kare che ? te mATe parIkSA karIe te paNa sUrya karavA saMbaMcheja satya tarI Ave che. jemake-sUrya merUparvatane madhyamAM rAkhIne bhramaNa kare che. have sUrya jyAre udaya pAme che tyAre ApaNuM ane tenuM thoDuM aMtara ane vAMke mArga heya che, tethI eka kalAkamAM te ghaNuM kSetrabhAgane olaMghI jAya che ema ApaNe joI zakIe chIe, temaja ApaNA paDachAyAmAM paNa mahAna pheraphAra paDe che. pachI jema jema vadhAre vakhata thatuM. jAya che tema tema sUrya sIdhI sapATImAM ApaNI paDakhethI dUra thatuM jAya che. jo ke te prathamanI jeTalI ja gati kare che, te che. paNa te dara hovAne laIne ApaNe tene dara kalAke a95 95 kSetra oLaMgatA joI zakIe chIe, tathA 11 thI 1 vAgyAM sudhImAMnA sUryanA gamanakSetramAM bahu thaDeja pheraphAra thAya che, paDachAyAmAM paNa teja pheraphAra thAya che. tyAra pachI baporathI sAMja sudhI dara kalAke adhikAdhika kSetragamananI maryAdA jevAmAM Ave che. te AthI sUrya pharavAnuM ja kabula karavuM paDe che. kadAca pRthvI pharatI hoya te savArathI nava vAgyA sudhI sUryanI dhIrI gati joI zakata, ane ApaNe jelamAM beThA hoIe te pAse Avela jhADane ekadama ApaNI pAsethI pasA2 thatuM joI zakIe chIe, tema sUryane paNa bapore tenA madhyabhAgamAMthI tarata pasAra thate joI zakata, tathA sAMje dhIrI dhIrI gatithI jate joI zakata, paNa tema banatuM nathI. vaLI dhruvane tAre, nakSatranuM udayasthAna, ane pRthvIne kATabu niraMtara ekaja hoya che, kemake pRthvI pharatI nathI. tethI traNenA kATakhuNAmAM jarA paNa pheraphAra thato nathI. e rIte sUryaja phare che ema sAbItI thaI Ave che. sUryane bhramaNa karavA mATe 184 mAMDalA che. matsyapurANamAM te For Personal & Private Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 10 ) 'vizvaracanA prabaMdha.. rItikAra eTale e eMzI mAMDalA che ema kahyuM che. banne sUryo atyaMtara ane bahAranA mAMDalAnA cAra vaDe karIne cAle che, jethI ayananA phere joI zakAya che. sUrya ekeka, zazi sAthe 15 thI adhika mAMDalAmAM cAra care che, ane tenI sAthe cAMdramAsanI gaNanA meLavavAne dara ra varSe eka mAsanI vRddhi, ane dara 19 ke 141 varSe eka mAsanI hAninI gaNanA karavAmAM Ave che. pahele mAMDale sUrya hAya tyAre divasa mATe hoya che, ane kome uttarottara ameTAM moTAM mAMDale jatAM chele mAMDale sUrya jaI pahece che te vakhate dinamAna nAnuM hoya che. ( citra. 11 muM. ) tyAra pachI vaLI utkrame nAnA nAnA mAMDalAM vaTI sUrya pahele mAMDale AvI pahoMce che. A pramANe sUryane gamanane adhikAra jA . 4 caMdra 1 nakSatramAsathI 1 caMdramAsamAM 2 86 adhika pramANa mAMDalAM phare che. ( hR. 242-241 ) * A gaNanA mATe mAruM nizuddhinuM vivaraNa vAMcavuM. - sUya mAMDalA mAM 1 mAM. 184 rAzi makara dinamAna meTuM nAnuM jabumAM kSetrayojana 4pa000 , 63246. lavaNamAM , 33333 63245 75 abhyatara paheALuM , 8486 848degE. udayAstAMtara cha 8526 dara muhUrta gati , pa2516 53054 kSetraphaLa jana 28640 100660 kSetraphaLa jana vRddhi pa34 1020 sUryacaMdra mAMDalA 0 510 sUrya kula mAMDalA 184 bhUrAdha yo0 mAMDale mAMDale yo0 35 15 For Personal & Private Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka sUryane AvavA javAnA raste - Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana cAmuM. . ( 11 ) sUryathI 80 jana uMcA sphaTika ratnanA caMdranAM vimAne che. te te lAMbA-pahoLA 6 jana ane uMcA jana hoya che. caMdra paNa sUryanI jema ja budvIpamAM be che, ane mAMDalAmAM - ratAM pharatAM udayAstanI kriyA kare che. paNa jema 48 kalAkamAM sUrya potAne sthAne Ave che tema caMdranI gati dhImI hovAthI caMdra pitAne sthAne pahoMcI zakato nathI. kahyuM che ke rAtihiM rama-jUriyA-naravatta-tArArAjA vahiMto sUre sighAta che ( sUrya 24 ) arthAta ke bane caMdro maLI eka mAsamAM 29 vAra astAdayapaNAne pAme che, eTale eka divasamAM 50 miniTanuM mAMtarUM paDe che. zudI bIjane dine 7 vAgye jyAM caMdra hoya che trIjane dine tyAMja caMdra AvavAne kApa-5 ne TAIma thaze, ane cothane dine teja sthAne caMdra AvatAM 8-10 ne TAima joIzuM. eTale tenI gati bahu dhImI che. jethI pUrNimAne dine sAMje udaya ne savAre asta mana thAya che. ane paMdara divase mAMDalAnA ardhA bhAganI gatine phera paDavAthI amAsane dine caMdranI savAre udayanI ane sAMje AthamavAnI kriyA thAya che. bharatIoTa paNa A pramANe ja thAya che. bharatIoTa tha. vAmAM hetubhUta caMdra nathI, paNa caMdranA udayAstane ane bharatIoTane kAlasAmyathI naisargika-sahabhAvI saMbaMdha che. bharatIoTa thavAnuM kAraNa evuM che ke-lavaNedadhi samudramAM pAtAlakalazA che, tenA adha bhAgamAM vAyu che, tenI upara vAyuM ne pANInuM mizraga che, ane te upara pAchu che. mAM mAM vRddhi ye 6 3aaaa jaMbu 180 0 mAM 65 5 lavaNa 330 0 mAM 118 mAsanA divase 30, 29 . * caMdra-mAM1 caMdra-mAM 15 5073 4 5125 99s dinamAna dara mAMDale je muhUrta ghaTe che. For Personal & Private Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 192 ) vizvaracanA prAdha. auMdaranA vAyu vaMToLIyA pavananI jema vikurvAya che. (uddhRta thAya che). tethI uparanu pANI ekadama josathI bahAra nIkaLe che, jethI te samudramAM ane te samudranI sAthe akhaMDa para parAvALA laghu samudra ke akhAtAmAM juvALa caDe che, ane pavana dvakhAtAM te juvALa pAchA kheMcAya che. sAme mATI vastu paDI hAya, paNa ApaNA netra sADA laghu padA AvatAM sAmenI mATI vastu paNa dekhAtI nathI, paNu laghu paTTA khasI jatAM krame pA dhI ne pANI vastu DhekhAya che; tema sUrya-caMdranI ADe rAhunuM vimAna AAvatAM te annane ApaNe joI zakatA nathI; te vakhate tenuM gratuNu. 4 ( rAhunA vimAnathI AcchAdAna ) thayuM ema ApaNe kahIe chIe. te rAhunuM vimAna jema jema dUra thAya che tema tema grahaNa chuTatu jAya che. sUrya caMdra ane rAhunA gamanamA judA judA hAvAthI A grahaNu kyAreka thAya che. vaLI caMdranI sAthe bIjo eka nityarAhu nAme graha che. tenuM vimAna kRSNavaNuM che, ane tene pharavAnA mArga cadranA vimAnathI cAreka AMgaLa nIce che, khAkI gati caMdranI jeTalIja che, ane te caMdranI sAtheja kre che. A nityarAhunA vimAna karatAM caMdranu vimAna mAtra 3 ( 3 ) bhAga moTuM che. nityarAhunA vimAnanI evI gati che ke-vadI ekamathI niraMtara cadranA vi x je grahaNa hAya teja grahaNa aDhAra varSa ane deza ke agIyAra divasa (di0 6585, kalAka 7, ane mInITa para ) thatAM Ave che. A grahaNanI bhUlathI cInamAM jyetirvid hinehAne mArI nAkhyA hatA. (kha. 18 thI 20) tathA dara khatrIza mAsa ane seALa divase adhika mAsa Ave che. ('kha0 18 thI 20) bRhajgyAtiSasAranA rAhucAra zloka "ra" mAM kahyuM che ke indrarkamaMDalAkRti - rasitatvAt kila na dRzyate gagane / anyatra parvakALAt, varapradAnAt kamalayoneH // 2 // aH--caMdra-sUryanA maDalanI jevuM rAhunuM maDaLa che, mAtra kRSNavarNa hAvAthI te AkAzamAM dekhAtuM nathI. paraMtu brahmAjInA varadAnathI pa kALamAM dekhAya che, te sivAya dekhAtu nathI. For Personal & Private Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana codayuM. ( 193 ) mAnanA bhAgane pitAthI DhAMkI ghe che, eTale caMdranA vimAnane 2 mA bhAga nityazAhanA vimAnanI pachavADe rahI jAya che, jethI te dekhAtuM nathI, A kAraNe vadI ekame eka kaLA ochI thaI ema ApaNe kahIe chIe; ema paMdara divasa sudhI niraMtara teTalo ne teTalAja bhAga DhaMkAtAM amAsane divase caMdranA ekatrIza bhAgamAMthI 30 bhAga DhaMkAI jAya che. paMdara kaLA DhaMkAI jAya che, ne ekatrIzamA bhAga rUpI soLamI aDadhI kaLA ughADI rahe che, paNa te sUryanA prakAzamAM dekhAtI nathI ane tyAra pachI niraMtara bae ekatrIzamA bhAga (kalA) nuM AvaraNuM ochuM thatuM jAya che, jethI punamane dine taddana AcchAdana vinAne seLe kaLAthI khIlele pUrNa caMdra dekhAya che. eTale zudi 1 thI ekeka kaLAnI vRddhi ne vadi 1 thI ekeka kaLAnI hAni thAya che-(sUrya 241 ke 2 | 278 che ) ( f gvikALe vuiM jaLa-ra78) eka caMdra-sUryanA parivAramAM 88 graha 28 nakSatra, tathA chAsaTha hajAra navaseM paMcotera keDIkeDI 6750000000000000 * ayAzI graha-1 aMgAraka, 2vikAlaka,3 lohitAkSa, 4 zanizvara, 5 Adhunika, 6 prAdhunika, 7 kaNa, 8 kaNaka, A kaNakaNaka, 10 kaNuvitAnaka, 11 kaNasaMtAnaka, 12 sema, 13 sahita, 14 AzvAsana 15 kAryopaga, 16 karbaTaka, 17 ajakaraka, 18 duMdubhaka, 18 zaMkha, 20 zaMkhanAbha, 21 zaMkhavaSNubha, 22 kesa, 23 kasanAbha, 24 kaMsaviSNubha, 25 nIla, 26 nibhAvabhAsa, 27 rUpI, 28 rUpAvabhAsa, 28 bhasma, 30, bhasmarAzi, 31 tila, 32 tilapuSpavarNa, 33 daka, 34 dakavaNuM 35 kArya, 36 vadhya, 37 iMdrAgni, 38 dhUmaketu, 38 hari, 40 poMgala, 41 budha, 42 zukra, 43 bRhaspati, 44 zaha, 45 agasti, 46. mANuvaka, 47 kAmasparza, 48 dhura, 48 pramukha, 50 vikaTa, pa1 visaMdhikalpa, para prakalpa, 53 jaTAla, 54 arUNa, 55 agni, 56 kAla, 57 mahAkAla, 58 svastika 50 sAvastika, 60 vardhamAna, 61 pralaMba, 62 nityAloka, 63 nityota, 64 svayaMprabha, 65 bhAsa, zreyaskara, 67 kSemakara, 68 AzaMkara, 68 prazaMkara, 70 arajA, 71 viraja, 72 azoka, 73 vitazoka, 74 vitata, 75 For Personal & Private Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 14 ) vizvaracanA prabaMdha. tArAo hoya che. maMgaLa, budha, gurU, zukra, zani, rAhu, ketu,yunasa, nepacayuna vigere graho te 88 graho mAMhenA graha che. te dareka graha paNa sUrya-caMdranI jema bevaDA che, ne potapotAnI kakSAmAM gamana karyo che. phUlahaMta mahA sighauM, nahito viravattA sighanatA, ema te graha sUryathI zIvra gativALA che. grahonI gatithI nakSatranI gati utAvaLI che, ane tArAo te nakSatranI gatithI paNa adhika vagavALA che. | caMdranA vimAnathI cAra jana upara nakSatramALA che, tene vaNu paMcavaNuM che, te upara cAra jana uMce grahemALa che. grahamALanI upara cAra yojane budhane tArA che, te harita ratnamaya che, tethI 3 ejana uMce rAphaTIka ratanamaya zukra- nI tAro che, tethI 3 ejanma uMce lAla varNamaya maMgaLane vivastra, 76 vizALa, 77 zAla, 78 suvrata, 39 anivRtti, 80 ekajaTI, 81 dijI; 82 kara, 83 karaka, 84 rAjA, 85 argala, * 86 puSpa, 87 bhAva ane 88 ketu. : 4 28 nakSatranAM nAme--abhicuM, zravaNa, dhaniSThA zatabhiSA, pUrvAbhAdrapada, uttarAbhAdrapada, revati, azvinI, bharaNI kRttikA, rahiNa, mRgazara, Adra, punarvasu, puSya, azleSA, maghA, pUrvAphAlganI, uttarAphAzUnI, hasta, citrA, svAti, vizAkhA, anurAdhA, ThA, mULa, pUrvASADho ane uttarASADhA. A darekanAM vimAna hoya che, je raMga dekhAya che te vimAnanA raMga jADyAM. - 6 - - - ..kala ketucAranA adhikAramAM nArada RSi bahu rUpavALA eka, pArAsarajI ekase eka, ane gaga vigere eka hajAra eka ketuo mAne che. devala, asita, garga, pArAsara, ane nArada RSi kahe che ke-keTalAka ketu ekaja nAmavALA vividharaMgI cerasa, zIkhA-dijaTA ityAdi vividha AkRtivALA, pUrvApara agni, dakSiNaIzAna uttara dizAmAM bhamarA che. jemAnAM keTalAkanAM nAme A - pramANe che-brahmadaMDa, visaMpa, kanake, vikaca, taskara, kaukuma, tAmasa, 2 kIlaka, vizvarUpa, arUNAstra, (cAmara jevA ) " gaNuka (catura ) kaMka, kabaMdha, vasA, asthi, pAla, raudra, calaka, zveta, sama, dhruva, kumuda, maNi, jala, bhava, padma, Avartaka savataMka, . . . ( hRkakacativAra ) For Personal & Private Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merU ane grahamAlA saudharma devaloka IzAna devaloka rAni maMgala gure zukra a e mAlA nAgamAla caMda 2vi | # # # # tArA citra 12] [ pRSTa 1lpa jozI ArTa, koTa-muMbaI. For Personal & Private Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana cAdamuM. ( 15 ) tAre che. tethI 3 ejana uMce jaMburamaya zanine tAre che, (zaninA vimAnanI vajAthI 1 2jaju uMce devaloka che) ( juo citra 12 muM) A dareka graha merUnI AsapAsa 1121 jana dUra ke tethI vadhAre dUra karyA kare che. AThamane caMdra sUryanA tejathI jema pAMkhe dekhAya che tema A graho divase udaya pAmyA chatAM suryanA tejathI dekhAtA nathI, jethI ApaNe tene asta thayA kahIe chIe. eTale savAre uge che ne sAMje Athame che, paNa sUryanA prakAzathI dekhAtA nathI. A sUrya, caMdra, graha, nakSatra ane tArA pharatA hovAthI cara kahe vAya che, tene prakAza paNa pharate che. A grahapradarzana mAtra jabudvIpa mATe jANavuM. kAraNa ke bIjA dvIpasamudramAM kSetraparidhi vizAla hovAthI dareka bhAgamAM prakAza pure pADedhA suryAdinI saMkhyAmAM vRddhi thAya che, paNa aDhI dvIpanI bahAra jyotiSInA vimAne sthira che, ane jyAM teja tyAM teja ne jyAM aMdhArU tyAM aMdhAruM ja hoya che. dareka tiSionuM ni sargika niyame sarakhI gatithI eka sarakhuM ja gamana thayA kare che. e For Personal & Private Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana paMdaramuM. - je kSetramAM khetI, yuddha, ane vyApAdi kriyA thAya che te kSetra kamabhUAma evA nAmathI oLakhAya che. karmabhUminA kSetramAM caDatI-paDatInA prasaMga banyA kare che. A ApaNe bharatakhaMDa karmabhUminuM kSetra che. have tenI utpatti-naSTaprAyamAMthI udaya kayAre thaye? te ApaNane jANavAnuM bAkI che. * yudI ane vadInI jema utsarpiNuM ( avaLI sapakRtinI piThe caDate kALa ) avasarpiNa ( savaLI sarpAkRtinI peThe utarato kALa ) e sarpiNInAM nAma ApyAM che, te uparathI ApaNe kAMI jANuM zakIzuM. utsarpiNa kALamAM AraMbhamAM sudI ekamanA caMdranI peThe manuSya pazu pakSI vigere bIja mAtra ghaNuM ja thoDA pramANamAM hoya che. manuSyo guphAvAsa karI mAMsAhArathI jIvanayAtrA kare che, sUryanI garamI mahAna paDe che, agninI vRSTi thAya che, bhUmi paNa dhagadhagatI aM. gArA jevI hoya che. tathA ThaMDIkALe ThaMDI paNa asahya heya che. rAga zeka krodhAdi te manuSyamAM vAsa karIne rahelAja hoya che, manuSyanuM bahumAM bahu moTuM zarIra be hAthanuM thAya che, koI bahu lAMbI jIdagI bhegave te 20 varSamAM ja tenI hada purI thAya che. A kALa te jagatanA pralayarUpa hoya che. A pramANe duSamagSama nAmane 21000 varSanA ArA duHkhamaya paripUrNa thAya che. tyAra pachI teTalAja varSanA mApavALA duSama nAmanA AnI zarUAta thAya che. A kALamAM For Personal & Private Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana paMdaramuM ( 17 ) uttama prakAranA rasa-kasa denA megha varase che, garamI ne ThaMDI paNa ghaTe che, vanaspati phAle che, ane vanaspatinA AhArathI manuSyanA zarIramAM Arogya vadhatAM zarIra puSTa, uMcuM ane lAkhA AyucavALuM bane che, kama sukhamizrita du:khavALo - tAlIza hajAra varSa jUnA eka keDAcheDI sAgaropama varSa pramANane duSamasuSama nAmane trIje Are pravarte che. A ArAnA AraMbhamAM zarIra 7 hAthanuM ne Ayu se varSanuM hoya che. pachI krame AyuSyane dehamAna vadhatAM jAya che, sukhanAM sAdhana bane che, bhUmi ghaNI ja rasALane phaLadrupa banatI jAya che. te samayamAM nItimaya rAjyanAM baMdhAraNe bahu sAruM hoya che - pachI nava sAgarepama koDAkeDI sudhI ethe pAMcame ane chaThTho. e traNa ArA cAle che. A ArAone jema jema adhika kALa jAya che tema tema sukhanI vRddhi thatI jAya che, leke eTalA badhA nItivALA hoya che ke zAsaka-nAyaka (rAjA vigere ) rAkhavAnI jarUraja paDatI nathI. bhAIcAre, saM5, prema, nIti, harSa, manasaMyama ItyAdi dareka guNe dareka manuSyamAM naisargika rIte vAsa karI rahe che, teonuM AyuSya ghaNuM ja meTuM hAya. che, teone Icchita vastunI prApti ka pakSamAMthI thAya che, bhUmi paNa ghaNI rasALa hovAne lIdhe kalpavRkSanI prApti paNa ghaNuM sulabha hoya che. A pramANe A cha ArAne utsarpiNuM eTale caDate kALa kahe che. A kALanA cheDAmAM jagata dareka rIte pUrNacaMdra peThe khIleluM-udayavALuM hoya che. A pheraphAra dareka ( 10 ) karmabhUmi kSetramAM eka sarakhI rIte thayA kare che. tyAra pachI kRNu pakSanI peThe avasarpiNI ( paDatA ) kALano AraMbha thAya che. temAM caMdranI kaLAnI jema dareka rIte jagatamAM hAni thatI jAya che. utsarpiNa kALanuM je caDatuM mApa che tethI vilema rIte ( ulaTI rIte ) avasarpiNa (paDatA) kALanuM mApa jANavuM. atyAre avasarpiNI kALa cAle che. ApaNe itihAsa nIce pramANe che- avasarpiNa kALane cAra keTakeTI sAgaropama pramANavALe suSamasuSama nAmane pahele Are hoya che, te vakhatanA manuSyone 3 gAunI uMcAI ane 3 pApamanuM AyuSya hAya For Personal & Private Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 18 ) vizvaracanA prabaMdha. che. teone vAMsAnI koDamAM 256 pAMsaLIo hoya che, teone suMdhA bahu ja ochI hoya che, te kALe janmela bALakane mAtra 49 divasa sAra-saMbhALa karavI paDe che. tyAra pachI traNa keTAkedI sAgaropama pramANuvALe suSama nAme bIje Are hoya che. A ArAmAM paNa manuSyo yugalikarUpe ja che, raDe che ane mRtyu pAme che, temanA dehanuM mApa 2 gAu ane AyuSya 2 palyopama hoya che, teone paNa kSudhA ochI hoya che, teonAM hADa paNa bahu majabuta hoya che, vAMsAmAM 128 pAMsaLIo hoya che, teo 64 divasa sudhI ja saMtAnapAlananI kALajI rAkhe che. krame dareka rIte hAni pAmatAM be kaTAkeTI sAgarepamapramANu trIje re thAya che. te kALamAM AraMbhamAM manuSya 1 gAunA ne 1 palyopama varSa AyuSyavALA hoya che. teone vAMsAmAM mAtra 64 pAMsaLIo hoya che, AhAre nitya a9papramANamAM ce che, ne 79 divasa sudhI saMtAnapAlana kare che. paNa A ArAne trIjo bhAga bAkI rahetAM nItinAM baMdhane zithila thAya che, kusaMpa Adi paNa vadhe che, jethI te sarvane maryAdAmAM rAkhanAra kulakara vigerenI sthApanA thAya che, temaja daMDa vigere mukarara karavAmAM Ave che. A cAlu avasarpiNI kALanA trIjA ArAnA aMtamAM nIce pramANe kulakara thayA che. vimalavAhana, cakSumAna , yazasvI, abhicaMdra, prasenajIta, marUdeva, nAbhi, ema uttarottara 7 kulakara thayA hatA. A arasAmAM manuSya ghaNuja sarala hatAM, tethI teomAM vivAda thato nahIM. paNa kALanA prabhAvathI teomAM anukrame kaSAya vadhavA lAgyA, ane paraspara vivAda karavA lAgyA, tethI pahelA ane bIjA kulakaranA vakhatamAM hakArarUpa daMDanIti thai. te vakhate manuSya sarala hRdayanA hovAthI huM zabda bolatAMja anItithI aTakatA hatA, krame e zabda gharagaththu thaI javAthI trIjA ane cothA kulakaranA vakhatamAM thaDe aparAdha thatAM hakArarUpe daMDanIti ane mATe aparAdha thatAM makArarUpa daMDa.. nIti thaI tyAra pachI tethI paNa vadhAre paDato kALa AvyA, lekenAM hRdayanI saraLatA ghaTatI gaI, ane mA zabdane beja, paNa e paDavA lAgyo, tethI pAMcamAM chaThThA ane sAtamAM For Personal & Private Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana paMdaramuM. ( 199 ) kulakaranA vakhatamAM alpa aparAdha thatAM hekArarUpa daMDanIti, madhyama aparAdha thatAM makArUpa daMDanIti, ane utkRSTa aparAdha thatAM dhikkAra( dhik )zabda elavArUpa daMDanI jarUra paDI hatI, upara pramANe nItinAM mULa zoSAtAM pRthvI paNuM alpa rasavALI banavA lAgI, kalpavRkSeA ghaTavA lAgya, iSTa vastuprIsinA abhAve janasamUhamAM kusa pa prasaryAM, jenI zAMti kara vAne mATe buddhizALI rAjAnI cuMTaNImAM ikSvAku kuLabhUSaNa nAbhirAjAnA putra RSabhadeva bhagavAna cuMTAyA, ane nAbhirAjAe paNa yugalIyAenA premathI ane svaputranA buddhicAtu thI mAkarSAi janasamUhane nItimAge TakAvI rAkhavAnuM-nItimAge calAvavAnu sukAna (Adhipatya ) RSabhadeva kumArane soMpyuM. mahArAjA RSabhadeva pAtAnI prajAne annagrahaNa, manna pAcana, vigere kriyAo tathA kuMbhakAra mAdinI zilpakaLA zIkhavI. mA rAjAnA kALamAM vinItA nagarI manAvavAmAM AvI, ane te para RSabhadeva kumArane takhtanazIna karavAmAM AvyA. RSabhadevajIe ghaNA kALa sudhI rAjya bhAgavI manucaiAne manuSyapaNAnA dareka AcAra-vyavahAra zIkhavIne A sa sArasAgaranA tyAga karyA, AtmasAdhana mATe udyata thaI Atma sAkSAtkAra karyAM. teo rasavana thayA- ArahaMta ( rAga-dveSa rahita jJAnIonA rAjA) thayA. temanu dehamAna 500 dhanuSyanuM 1 atyAre te| dhikkAra zabdane paNa kAI gayutuM nathI, tethI kAyadA-kAnunanA vizALa granthA racavA paDyA che, ane temAM kalameA- peTA kalameA vadhatI ja jAya che. dareka gAmamAM kArTo navI navI sthapAtI jAya che, kharekhara AM zaramAvA jevuM che. kAyadA ane luccAi kudake ane bhusake vadhyAja jAya che. AryAvartanI A dazA ! <6 te "" nagaramAM 2 madha AMkhe vAMcana--dakSiNa phrAnsanA traNa chekarIo rahe che. temanI ummara varSa 11, 13 ane 14nI che. A chekarIomAM eka adbhuta zakita che, te e.ke-te AMkha aMdha karyA chatAM paNa joi zake che, tee AkhA baMdha ra khIne vAMcI zake che, sAyamAM dvArA parAvI zake che, ane rgAne eLakhI zake che. phrAnsanA eka vaijJAnike temanI parIkSA lIdhI hatI. For Personal & Private Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 200 ) vizvaracanA prabaMdha. hetu, 84 lAkha pUrva varSanuM AyuSya hatu. temaNe kaLAya vigere prasiddhimAM mukyAM hatAM, temaja prabhunA putra zrI bharata mahArAje saMsAradana, sa MsthAna dana, tattvAvAdha, vidyA prakheAdha nAme cAra vedanI prarUpaNA karI hatI. peAtAnA prayatnathI meLavela rAjya mAddhimAM mamatvanA tyAga - nAra mahAtmAone sahasraza; dhanyavAda ghaTe che. mA tAraHhAranA abhAva thayA. pachI turata jagatamAM trIjA mAnI pU. rNAhuti thaI hatI. ( purANamAM RSabhadeva bhagavAna thai gayAne svayaMbhU mantra tarakALa jaNAvyA che. ) tyAra pachI eka kADAkADI sAgarApamathI ochA varSa pramANavALA cAthA ArA zarU thayA. A ArAmAM RSabhadeva bhagavAnanA putra1 bharata cakravati pahelA rAjA thayA. teNe samasta bhAratavarSanA ye khaMDa cakrazasranA maLe sAdhavAthI cakravruti eve nAme jagatamAM gavAyA che. cakrate jaNAve che ke A chekarIone temanA mAthAmAMthI dekhAya che. temanA mAthAnI cAmaDImAM evI zikata che ke-te prakAzanAM kiraNe grahaNa karIne magaja sudhI paheAMcADI ghe che. te kiraNeA kai cIja uparathI AvyAM che tenI magajane khabara paDI jAya che. ( mukhai samAcAra. 5-30 tA0 25-7-26 ravivAranI AvRttimAMthI ) A jJAna paNa atindriyapratyakSa chatAM apUNu che, kemake sarvajJAte tA tethI anaMtagaNuM ane saMpUrNa nAna hAya che. 1 RSabhadeva bhagavAnane bharata vigere 100 putrA hatA. atyAre paNa parivAramAM ghaNA manuSyAnI sakhyA heAvAnuM maLI che. eka amerIkanane putra-pautrAdi maLI 95 manuSyeAnA parivAra e ( hiMdI jainabaMdhu 1-2) I. sa. nI 17 mI sadImAM eka skATalAMDanA vaNukare eka strIthI 62 che|karAMne janma ApyA hatA, jemAMthI 46 jIvatAM rahyAM hatAM keneDAvAsI 69 varSInA levI thrakAne traNa strIthI (6+24+11) 41 cheAkarAM thayAM che, jenI vaMzAvaLInAM atyAre 200 phULa che. kalakenavalanA eka vepArIne 36 karAM che, cesTaranI mIsIsa merI jonsane 33 chekarAM che. mIsIsa emAMherane 27 khAlakA che. ( vIr 10 3 . 25 5, 828 ) e Ave For Personal & Private Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana paMdaramuM. (ra01) vartinuM baLa ghaNuM ja hoya che, jenA baLanuM nIce pramANe mApa thAya che sure vIrya evuM vizALa vidhe, nare bAra jedhe mIlI eka gadhe; daze godhale leva eka cheDe, turageSa bAre mIli eka pADe. zate pAMca bhese manmatta nAge, gaje pAMcase kesari vIrya tAge. hari vIzase vIrya aSTApade, daze lAkha aSTApade rAma eka Ika rAma jeDI same vAsude, nave vAsudeve gaNuM cakrI le. bhalA caka keDI karI eka surA, vaLe keDI deve karI Idra pUre, aneteSa iMdra mIli vIrya jete, cITI aMgulI agrakuM tema tete. baLa keSTaka. 12 haiddhAne 1 baLada ! 2 baladevano 1 vAsudeva 10 baLadane 1 gheDe 9 vAsudevane 1 cakI 12 gheDAne 1 pADe 1 kroDa cakIne 1 deva . 500 pADAne 1 hAthI 1 kroDa devane 1 iMdra 500 hAthInA 1 siMha - traNe kALanA 1 tIrthaMkaranI 2000 siMhano 1 aSTApada iMdvonA baLa TacalI AMgaLI 10 lAkha aSTApadane 1 baladeva 1 jeTalA ne agrabhAga. atyAre jema eMjIna vigeremAM 400 hene pAvara vigere mApa karAya che tema uparokta baLa mATenuM prAcIna mApa samajavuM. bharata cakravartine bAhubalI nAme nA bhAI hatuM, tenI takSazillAmAM rAjyapAno sthapAI hatI. musalamAna prajAne Adi vaMza purUSa bAhubalI saMbhave che. vaLI bhAratanA putra mAracithI tridaMDImata prasiddha thaye, tene ziSya pari For Personal & Private Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 202 ) vizvaracanA prabaMdha. trAjaka kapila nAme thaye hatuM, tene ziSya Asuri, Asurine ziSya nAmI parivrAjaka. pachI ghaNuM kALe teonA dhamenA muddAo lekene vismaraNa thavAnA bhayathI graMtha rUpe keIe goThavyA haze, paNa parivrAjakanA mULa graMthamAMthI ja bIjA dharmonI hayAtImAM te dharma pedA thavAnuM jaNAvanAra pATha maLI Ave che. bharata cakI pachI tenI gAdIye krame 1 sUryayazA, ( sUryavaMza ) 2 mahAyazA, 3 atibala, 4 balabhadra, 5 balavIrya, 6 kItivIrya, 7 jayavIrya ( sutara jaI ) ane 8 daMDa. vIrya, e pramANe rAjAo thayA hatA. tathA bAhubalinI gAdIye tene putra caMdrayazA beTho hato, jenAthI caMdravaMza cAlyA. paNa te sarvamAM keI cakravati tha na hatA. bharata cakravati pachI keTaleka kALe bIjo cakravati sagara nAme thayela che. ema ghaNuM ghaNuM kALanA aMtare eka sAthe cha khaMDanuM akhaMDa rAjya bhegavanArA 12 cakravatio thayA che. bAra caTTavartionuM keSTaka nIce pramANe che. A 1 bharata 40 dehamAnanaMbara nAma. dhanuSya pramANa AyuSya. 500 84 lAkha pUrva sagare 450 72 lAkha pUva maghavAna 42I 5 lAkha varSa sanakumAra 41aaaa 3 lAkha varSa zAntinAtha 1 lAkha varSa kuMthunAtha 5000 aranAtha 8400 subhUma mahApadma 3000 * 1 9 I hariNuM 1008 0 0 ( 11 | kya 3000 varSa ' 1 | brahmadatta 700 varSa * kapila manuputra kahevAya che, te vakhate bIjA ghaNA dharmo hatA. 0. 35 che 0 ? 0 " 0 0 0 For Personal & Private Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana paMdaramuM. (27) vacamAM vacamAM cakravationA abhAve chuTaka chuTaka navA vAsudeve ( ardhacakrI ) thayA che. prativAsudeve bhArata varSanA dakSiNanA traNa khaMDa sAdhI taiyAra rAkhe che, ane vAsudeva pitAnA vaDIla baMdhunI sahAyathI prativAsudevane mArI tenuM rAjya juMTAvI laI traNe khaMDanA joktA bane che. rAjya chatI vAsudevane prativAsudevane traNe khaMDanuM vAsudevanuM | "! sahAyakartA | mArI traNe | vAsudevanuM naMbara. teyAra | SS SS : tene moTo khaMDane bho ... dehamAna rAkhanAra | AyuSyamAna dhanuSya prativAsudeva. | | bhAI baladeva ktA vAsudeva hayagrIva acala ! tripRSTha 84 lAkha 72 lAkha 60 lAkha tAraka vijaya dvipRSTha meraka svayaMbhU madhu keTabha subhadra (suprabha) purUSottama nIzuMbha | sudarzana ! purUSasiMha bali AnaMda purUSapuMDarIka 30 lAkha 10 lAkha prAda naMdana < rAvaNa rAma " 65 hajAra 56 hejara 12 hajAra 1 hajAra rAma lakSmaNa jarAsaMdha balabhadra kRSNacaMdra A chellA kRSNacaMdra vAsudevathI 84 lAkha varSa pachI zreNika rAjA thayela che. A cethA ArAmAM ghaNA bhAgomAM satya ahiMsaka dhameMne 4 prabhAva jAme hate, nItinuM AcaraNa dareka hRdayamAM pavitra vasatuM hatu, leke paNa jJAna-dhyAnamAM ke kaLA For Personal & Private Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvaracanA pradha ( 204 ) kauzalyamAM ucca pratibhAne dhAraNa karatA hatA, smaraNa zakti ghaNI hAvAthI dareka adhikAre sukha pATheja rahetA hatA, zilpajJAna paNa alaikika hatuM. anukrame ceAthA ArAnAMtamAM te dareka vastumAM hAni thavA lAgI, leAkeAmAM dhRSTatAnuM pramANa vadhavA lAgyu, sukhacenamAMja dharmanI pravRtti lekhAI, ane zuddha dharmamAMthI hiMsApAThathI raMgAyelA navA navA dha pADA nIkaLyA. sarala leAkeAne ThagAtAM vAra lAgI nahiM, kAvatrAMkhAjo phAvavA lAgyA, vastutattvanI anyathA prarUpI cAlI. ghaNA kALe te nA dharma che ema lekhAtAM temAM asatya mAnu-rUcikara mArganuM zeAdhana karI dhamanI maryAdA baMdhAi, para Mtu navA nAkhelA manamAnatA pAThe te kAyama rahyA. jIe-satyadhamanA muddAo sAthe madhyasthapaNe sarakhAvatAM hiMsAvAdanA pAThA pratyakSa tarI Ave che, je jotAM tene dhama ( dugatimAM paDanArAone aTakAvanAra ) kahetAM hRdaya dubhAze-acakAze. janasamuhamAM paNu trAsa thavA lAgyA. kAM karava-pAMDavAnA sainyanI sa MkhyA ane kayAM hAlanA DiMdusthAnanA manuSyAnI saMkhyA ? leAkeAnI smRtimAM pazu pheraphAra thavA lAgyuM, eTale dareka jarUrI ane kaThaNa viSayAne lakhI levAnuM kAma zarU thayuM. ApaNe samajI zakIye chIe ke amuka vAta yAda nahi rahetAM tenI noMdha levI paDe che, tema keTalAka viSayA lakhANA. lanA prAcIna graMthA je je DhekhAya che te saghaLA ceAthA mArAnA atanA che, eTale pAMca hajAra varSanu tA keAIka bhAgyeja haze, je graMthA atyAre ApaNane bahu jarUranA thaI paDayA che. AyuSyamAM paNa pheraphAra thate gayA. khAibalanA utpattikarazumAM paNa 800 vaSaeNnA AyuSyathI mAMDIne krame krame ghaTatA AyuSyavALI peDhI utArela che. tema dehumAnamAM pazu ghaNA pheraphAra paDayA, ane mANasanA adhikAravALI 72 ke 64 kaLA jAvAnI zakti pazu ghaTI gaI. vaLI zilpakaLAdine RSikAra paNa ghaTI gayA, paraMtu vacamAM vacamAM thatA sarvajJa hA te kALa ApaNA vartamAna kALa karatAM ghaNuM! suMdara kALa hA, kAraNa ke te vakhate atyAre je je kaLAe che te kaLAe For Personal & Private Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana paMdaramuM. (205 ) saMpUrNapaNe khIlelI hatI, vijJAnavAda bahu sArI rIte A gaLa vadhyo hate, zilpakAma paNa abhuta hatuM. bebIlonanA khaMDiyere, lepalenDanI zodhakhoLe, ane misaranI takatI uparathI purANa samayanA gauravanI khAtrI thAya che. (dha. 38). svITajharlaMDamAMthI ghaNuM junAM mATInAM vAsaNe haju maLI Ave che, [ mRga ] je atyAra sudhI rahI zakyA che, te tenA karanAramAM keTalI nipuNatA haze ? zrIyuta janArdanabhaTTa potAnA bhAratIya purAtatvame naI zeAdha zIrSaka nibaMdhamAM lakhe che ke - I. sa. nI pUrve cAraso varSanI junI maryakAla pahelAMnI purANuM ImArata, mUrti, sIkakA vigere hiMdustAnamAM maLyA na hatA ane tethI prAcIna kALamAM ahIM jaMgalIo vasatA hatA e brama hatA, paNa paMjAbamAM TagomarI jIllAmAM harapA (ha2pada) gAma ( northa vesTarna re, lAThuM ka nuM sTezana ) mAM eMsI jhITa uMcA TekarA che, jyAM sana 1853 mAM kanIMgahAma ane sana. 1920-21 mAM, rA. ba0 50 dayArAma sAhinIe-ArkiyolojIkala sarve nArdana, sakrila, lAhera, suprInTenDenTa zodhakheLa karI che. - tathA siMdhamAM majedAre gAma che, jyAM sana 1922 nA DIsembaramAM zrIyuta rAkhAladAsa benajIe khedakAma karyuM che. AjathI 6000 varSa pUrvanI citralipivALI mahAke, kAcanI cuDI, raMgIna mATI, navIna rAtinAM mATInAM vAsaNa, paththaranA capu saMgemaranI mutienA TukaDA, tadana navA jevA 2000 sikkA, samAdhisthAne, ane muDadAvALI prAcIna kArIgarIvALI manahara raMgavALI pAtaLI tathA khubasurata vAsaNavALI mATInA peTIo maLI Avela che. bebilIyanamAM AvIja vastuo maLI che, jethI mAnI zakAya che ke bebilIyana-sumazyina-sabhyatAnuM utpattisthAna bhAratavarSa che. gaLathuthImAMthI pAcimAtya vaDe poSAyelA paradezAbhimAnI hiMdIone AthI bahu Azcarya thayuM che. (30 lITa sAhebane sana 1912 ne jarnala opha dhI royala esiyATika sosAITImAM Avela nibaMdha, tA. 20-9-1924 For Personal & Private Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (206) vizvaracanA prabaMdha. nA IlasTreTeDa laMDana nyujhanA purAtatva vibhAgane ophIsara jena mAlanuM sacitra varNana, ane mAdhurI) bAda maMDala 5, sukta 14, 21, 30-32-52-54-55, ane pa7 tathA maMDala 6, sukta 2, 27-46-47 ane 48, tathA yajurvedamAM dhAtupAtra ane dhAtunA viSayamAM lakhela che kehiraannnnN ca me, ayaM ca me, zyAmaM ca me, lauhaM ca meM, sIsaM ca me, trapU ca me, yajJena kalpantAm (1510) vigere. tathA mijApuranA masANamAM eka ( pattharayuganI ) bhUmi che, jemAMthI aDhI-traNa hajAra varSo pUrvene bAra phuTa vyAsavALe patthara, asthipaMjara, chIcharI thALI jevA mATInAM vAsaNuM, lIlA kAcanA azrusaMkalana pAtre, paththaranA hathoDA, cakamaka, vigere vastuo maLI che. vipAkasUtra vigeremAM paNa AvI prAcIna vastuonAM ghaNuM nAma maLI zake che, jene dezabhASAmAM samajAvavAne ApaNuM pAse zabdo paNa nahiM hoya. vaLI prAcIna kALamAM dIpayaMtra, AkAzagAmI ratha, A hunnaro paNa tevAja vRddhine pAmelA mAnI zakAya che. jo ke cala prAsaMgika nedhanI vinA kAraNe jarUra paDatI nathI, tethI keTalIka vastunA ullekha na thayA hoya, jethI purAtana kALamAM kaI kaI vastu vidyamAna haze tenI saMpUrNa pramANe paNa maLI zakatA nathI. te paNa keTaleka ThekANethI te vastu pahelAM hatI ema sAbIta thAya che. juo-I. sa. pUrve 548 varSa bAhue vijayane vahANa dvArA simona dezapAra karyo hato, ane teNe navA dezamAM jaI siMhaladvIpa rAjya sthApyuM, TuMkamAM kahIe te cothA Arane aMtabhAga vartamAna kALathI suMdara hato, glAni sAthe sukhamaya hate. tyAra pachI I. sa. pUrve para7 varSathI pAMcamA ArAne prAraMbha thayo che. tenA Adi bhAganuM paNa te vakhatanA paradezI musAphare sAruM varNana kare che. jo ke sUrya samAna prakAza karanAza sarvajJa mahAtmAe te vakhate ochA 1 prAcIna samAdhiomAM marelI vyaktinA mitranA pAMcathI bhareluM calama jevuM mATInuM ( Lacnym Ator ) vAsA mukAtuM hatuM ema kahevAya che. manoramA ?! ja che For Personal & Private Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana padara. jana ( 207 ) hatA, paNa caMdra samAna prakAzI mahApurUSA ghaNA hatA, tathA vijJAnavAda suMdara hatA. deza, nagara, prajA, kuTuMba, ghara mane nRpatimAM saMpa sArA hatA, kusaMpanA abhAve kAraTA mahu rAkhavAnI jarUra na hatI. yAda rAkhavAnI zakti paNa samuhamAM mahAna hatI. 1mAryA pazu ceAgya maryAdAvALA hatA. leAkeAmAM samRddhimaLa, vidyA, paropakAra ane uttama guNNA vasatA hatA. bhumi paNa rasALa hatI. kudaratI rIte vanaspatinI jAte bahuja thatI hatI, je darekane atyAre ApaNe ALakhI paNa zakatA nathI. vaLI vRSTi, garamI, mane ThaMMDI, TAIma pramANe mitapaNe potAnu kAya kaye jatI hatI, kayAreka mahAn dukALA paNa paDatA hatA. leAkeA paNa vanaspati mAhArathI puSTa baLavAna ane kAikaja rAjayakSmAdghi mahAn rAgane bhAga thai paDatA hatA. jaDavAdane sthAna naja hatuM. janasamudAya paNa vRddhi pAmatA hatA, eTale putra-parivArAdinuM sukha pUrNa hatuM. A pramANe anne mArAnA saMdhikALamAM hatuM. have vikramanA vakhata tAsIe, te paNa leAkeA madhyarItie sukhI hatA, manuSyasaMkhyA paNa sArI hatI. hiMdusthAnamAM vikramanA sainyanI saMkhyAja Azcaya kArI che. tenA sainyamAM traNa karoDa peDhala, 10 karoDa azvAdi, 24300 hAthI, ane 4 lAkha maLavA hatA, ane tenI sAthe sasainya 95 zaka saradArI hatA. vallabhInA itihAsa, pAvAgaDhanI masIdghanI lIsAI, AbunI kArIgarI, kAnslAMTIneApalamAM hajAra varSa pUrve kanturIthI khaMdhAvelI seMTIyAnI masIda (inDIyana lAyannIsTa) mane I. sa. pUrve 204 mAM tArtAranA humalAthI khacavA mAM dhela 25 tathA 15 phUTa jADA, 20 phUTa uMcA ane 1500 mAila lAMkheA cInanA killA ( satya, 2-7 ) pUrvanA vakhatanA gAvanA namunA che. are ! thADA kALa pahelAM dRSTi nAMkhIye teA akamaranA vakhatamAM dareka vyaktine cha mAnAmAM eka mAsa sudhI gujarAna 1 janeA janIne ane phreMcA gALAne For Personal & Private Use Only Aya kahe che. ( mRga. 81 ) Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 208 ) vizvaracanA prabaMdha. cAlatuM hatuM, ItyAdi daridrahidamAM kahela varNana paNa ApaNane najIka kALanA sukhane paricaya karAve che. atyAre to maMgaLanA tArAnI jema prakAza karanArA purUA. kavacita maLI Ave che, dIpaka samAna prakAza karanArA paNa ghaNuM hoya che. janasamUhanA sukhanAM sAdhanomAM davAzALA ane nyAyazALA pUrajosathI vaLyAja jAya che. azuddha AcAra-vyavahArathI deha nirbaLa thatA jAya che. dukALa, mahAmArI, InphalyuenjhAdi navI navA rAge utpanna thatA jAya che. cAlu kALane yAMtriyuga kahIe te cAle. ane je jaDavAdanuM+ vAtAvaraNa na hota te mA yuga ApaNI sAMbharaNanA kALamAM zreSThatama kALa tarIkenuM bIrUda prApta karata e ni:saMzaya che. je bhUmine kudarate vanaspati AdithI mahAzobhAnA sthAnarUpa banAvI hatI tenI zobhA mATe atyAre kevI mahenata karavI paDe che? ati mahenata karavA chatAM zAntinI prApti dU bha thaI paDI che. jo ke keTalIka kaLAne atyAre punarUddhAra thayo che, temaja tethI gamana zakti ane suMghavArIne hA thatuM jAya che. A nukasAnIo bAda karIe to atyAranA kALanAM keTalAMka sAdhane ati upagI che. ghaNuM prAcIna kALa sudhI mana doDAvIe to te kALamAM relave miTara tA2 vigere sAdhananI aprApti saheje tAravI zakAya che, bIjI bAju a + atyAre cIna ke TananA leke taratA vahANa para rahe che. tathA kAnsanA retAla pradezanA loke 14 phuTa bAbunI pAvaDI para rahe che, hAle che, cAle che, rame che, doDe che, nAce che, laDe che, pAvaDI para rahIne ja badhuM kare che. A paNa 20 mI sadIne prabhAva che ke! (satya. 2, 11) nyukamAM 55 mALa sudhInA uMcAM makAna che. nyuyorkamAM mukhya makAna myunIsIpAlITInuM che, te makAna 34 mALanuM che. dhI pulavatha bIDIMga mALa 55, 750 phUTa uMcu, ane 82 phUTa pramANa bhAyAvALuM che. sIMgaranA saMcAnuM bIlDIMga 50 mALanuM che, phaleTaArya 22 mALanuM che, ane Arasa pahANathI bAMdheluM meTropoliTana lAIpha syuransa 40 mALanuM ane 50 lIphaTavALuM che. For Personal & Private Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana paMdaramuM. ( 20 ) tyAranuM jagata joIe te kheda paNa thAya che. eka kavi ThIka kahe che ke-pRthvI kasa vinAnI che, brAhmaNe karma bhraSTa che, rAjA dhananA lAlacu che-rAjavI dharmathI paDelA che, duSe moTA heThThA bhegave che, strI ThagArI hoya che, putre pitAnAja vizedhIo che, A pramANe haDahaDato kaliyuga cAle che. mATe je kAryabhraSTa thatA nathI te purUSaja dhanyavAdane cagya che." A dazA e ApaNA kusaMpa, vizvAsaghAta, anIti ane veSAdithI thayela pApanuM prAyazcitta che. A ApaNe atyAra sudhIne itihAsa che. ekavIza hajAra varSane A duHkhamaya pAMcame Aro puro thatAM teTalAja varSane atidukhamaya chaThThI Are thaze tyAre pRthvI paranA manuSya pazu pakSI vigere apa pramANamAM raheze. A tamArA praznano uttara che. eTale ke-avasarpiNa-uMtsapiNInA saMdhikALane mAtra pralayanA nAmathI saMbodhI zakAya, jethI utsarpiNInA prathamanA ArAmAM AraMbha ane avasarpiNInA chellA ArAmAM aMta prAya: samajavuM. paNa A pherakAra pRthvImAM kAMI thatuM nathI. * nirbIjA pRthivI gatauSadhirasA viSA vikrmsthitaaH| rAjAno'rthaparAH kudharmaniratA nIcA mahattvaM gatAH / / bhAryA bhataSu vaMcanaikahRdayAH putrAH pituSiNaH / ityevaM samupAgate kaliyuge dhanyaH sthitiM no tyajet // 1 // athavA- (dhanyA nA pRttA-A duHkha jovA karatAM marI gayA che teja bhAgyazALI che.) For Personal & Private Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana sALakhuM. uparanA kathanamAMthI mApaNane zIkhavAnuM ghaNuM maLyuM che, tA A samaye ApaNe mAthe manuSyapaNAnI satya pharaja bajAvavA mATe keTalI mATI jokhamadArI che ? te lakSya rAkhavuM joie. sarvamAM manuSyapaNAnA kAMika guNu avazya hAvA joIe. satyamArgane anusaravuM, nyAyalakSmI meLavavA tatpara rahevu, kAinA avarNavAda malavA nahi, ziSTAcAranI prazaMsA karavI, peAtAnI jema darekane sukha vahAlu che mATe vinA kAraNe khIjAne du:khI karavA nahi, pApathI DaratA rahevu, prasiddha dezAcAnuM pAlana karavuM; mAgya ghara, kusaMpa, nIcakA, ThAThamATha ane tibhAjananA tyAga karavA; mAtA pitAnI pUjA karavI, susaMga karavA, leAjana-vastranA vyayamAM mitapaNe vartavuM, je du:khI che tene satya mArge caDAvI sukhI banAvavA, atithi para prema rAkhaveA, maDhanA tyAga karavA, yathAzakti kAyanA A raMbha karavA; dIrgha vicAra, kRtajJatA, lajjA, ane dayAne dhAraNa karavAM; meAha, rAga, bhaya, mAdithI thayela du:khamAM khedita thavuM nahiM; maMtaraMga zatrune jItavA kaTiu rahevuM, dareka jIvA para maitrI, pramAda, karUNA ne upekSAbhAvanAthI vartavuM; aMte daivI guNA khIlatAM sarva karmonA kSaya thatAM zuddha AtmAnA sAkSAtkAra thAya che. te pavitra AtmA cinmaya hAya che, te AtmA zarIrathI judA paDatAM muktimAM rahe che. upara pramANe dareka adhikArane vizvAra saMpUrNa rIte karavA, phrI phrI manana karavuM, ane sArU che teja sArUM' che e lakSya thatAM vadhAre satya pAmI zakAze. ApaNe satya zeAdhI, vizva upara mahAna upakAra karI, ApaNA AtmAne sudhArI, mahA pavitra mAtmA-siddhavAnI smAna damayI sthItine pAmIye e icchA pUrNa thAo, For Personal & Private Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uflag i (299) yrir qq. AN EXTRACT FROM " HISTORY OF HINDU CHEMISTRY BY PRIFULLA CHANDRA RAY D. Sc; Pa D., PROFFESSOR OF CHEMISTRY, PRESIDENCY COLLEGE CALCUTTA. VOL. 11. PAGE 178 To 183. The atomic theory of the Jains:- Of the nine categories of the Jains, that of Ajiva ( the not-soul or non-Ego ) consists of five entities, four of which are immaterial ( 8ad ), Viz, Merit, demerit, space and time, and the fifth material (-possessing of figure.) The last is called Pudgala ( matter ), and this alone is the vehicle of energy, which is essentially kinetie, i. e. of the nature of motion. Every thing in the world of not soul (the non-Ego) is either an entity (2727), or achange of state in an entity (qiz) Pudgala (matter) and its changes of state (q1) whether of the nature of subtile motion (parispanda ) or of Evolution (pariNAma), must furnish the physical as opposed to the Metaphysical basis of all our explanations of nature. Pudgala ( matter ) exists in two forms, Anu (atom) and skandha ( aggregate ). The Jains begin with an absolutely homogeneous mass of Pudgalas, which, by differentiation (976) breaks up into several kinds of atoms qualitatively determined, and by differentiation, integration, and For Personal & Private Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 898 ) vizvaracanA prabaMdha. differentiation in the integrated ( gara, TIE HEIL ana, umasvati chap V, Sutra 26 ), forms aggregates ( Skandhas ). An Anu has no parts, no begining, middle or end. An Anu is not only infinitesimal, but also eternal and ultimate. A skandha may vary from a binary aggregate (dvayaNuka ) to an infinitum (anantANuka ). A binary skandha is an aggregate of two Anus ( atoms), a tertiary skandha is formed by the addition of an atom ( Anu ) to the binary ( 994 ) and so on Ad Infinitum. The ascending grades are(1) What can be numbered ( HET), ( 2 ) indefinitely large ( BEETZ ). ( 3 ) infinity of the first order ( 8797 ), ( 4 ) infinity of the second order ( 84a-a195a ), and so on. General properties of matter: The specific characters of the Pudgalas (Matter) are of two kinds, (1) those which are found in atoms as well as in aggregates, and (2) those which are found only in aggregates. Quali. ties of touch, taste, smell and colour come under the first head. The original Pudgalas being homogeneous and inderterminate, all sensible qualities including the infrasensible qualities of atoma, are the result of evolution ( fola ). Every atom has thus evolved possess and infrassensible (or potential ) taste, smell and colour; ( one kind of each ) and two infrasensible tactile qualities e. g. a certain degree of roughness or smoothness (or dryness and moistness ?) and of heat or cold. Earth-atoms, Apatoms etc are but For Personal & Private Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 1 lu. ( 213 ) diffentiations of the originally homogeneous Pudgalas. The tactile qualities ( khara, snigdha, uSNa, zIta ) appear first, but qualities of taste, smell and colour are involved in the possession of tactile qualities. And aggregate (skandha) whether binary tertiary or of a higher order, possesses (in addition to touch, taste, smell and colour) the following Physical characters: (1) Sound, (2) atomic linking or mutual attraction and repulsion of atoms, (3) dimension, small or great, (4) figure, (5) divisibility (6) Opacity and casting of shadows, and (7) radiant heat and light. Sensible qualities. Tactile qualities are of the following kinds-hardness or softness, heaviness or lightness (degrees of pressure ), heat or cold, and roughness or smoothness (or dryness and viscosity ?). Of these, the atoms ( Anus) possess only temperature, and degrees of roughness or smoothness, but all the four kinds of tactile qualities in different degrees and combinations characterise aggregates of matter from the binary molecule upwards. The Jains appear to have thought that gravity was developed in the lecules as the result of atomic linking. Simple tastes are of five kinds,-bitter, pungent, astringent, acid and sweet. Salt is supposed by some to be resolvable into sweet while others consider it as a compound taste. Smells are either pleasant or unpleasent. Mallishena notes some elementry varieties of unpleasant smell, e. g. the smell of asafoetida, ordure, etc. The simple colours are five:- black, mo For Personal & Private Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 228 ) vizvaracanA prabaMdha. blue, red, yellow and white. Sounds may be classed as loud or faint, bass (thick ) or treble ( hollow ), clang or articulate speech. The most remarkable contribution of the Jains to the atomic theory relates to their analysis of atomic linking, or the mutual attraction ( or repulsion ) of atoms, in the formation of molecules. The question is raised in Umasvati's Jaina Sutras (circa A. D. 40 ) what constitutes atomic linking? Is mere contact ( or juxataposition ) of atoms sufficient to cause linking ? No distinction is here made between the forces that bind together atoms of the same Bhuta and the chemical affinity of one Bhuta to another. The Jains hold that the different classes of elementary substances (Bhutas) are all evolved from the same primordial atoms. The intra-atomic forces which lead to the formation of chemical compounds do not therefore differ in kind from those that explain the original linking of atoms to form molecules. Mere juxtaposition ( #FIT) is insufficient; linking of atoms or molecules must follow before a compound can be produced. The linking takes place under different conditions. Ordinarily speaking, one particle of matter (99 ) must be negative, and the other positive (faqayogT); the two particles must have two peculiar opposite qualities, rough ness and smoothness ( rukSatva and snigdhatva or dryness and viscosity? ), to make the linking possible. But no linking takes place where the qualities, For Personal & Private Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ufraig q . though opposed, are very deective or feeble (79707 )% We have seen that, ordinarily speaking to homogeneous particles, i. e. both positive, or both negative do not unite. This is the case where the opposed qualities are equal in intensity. But if the strength or intensity of one is twice as great as that of the other, or exceeds that portion then even similar particles may be attracted towards each other. In every case change of state in both the particles is supposed to be the result of this linking, and the physical characters of the aggregate depend on the nature of this linking. When particles of equal intensity (nega. tive and positive ) modify each other, there is mutual action; in cases of unequal intensity, the higher intensity transforms the lower, it being apparently thought that an influence proceeds from the higher to the lower. All changes in the qualities of atoms depend on this linking. A crude anticipation this, of the ionic theory of chemical combinations, very crude but immensely suggestive, and possibly based on the observed electrification of smooth and rough surfaces as the result of rubbing. The interpretation of th and fatal as dry and viscous (or as vitreous and resinous?) must be rejected in this connection as untenable. The Tattavarthadhigama of Umasyati which expounds the theory, must probably date back to the first half of the first century A. D. c. f. Umasvati Tattvarthadhigama, Chap. V. For Personal & Private Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (216 ) vizvaracanA prabaMdha. rava, bheda sUkSmatA. prathama mI. DAlTana sAhebe sRSTinI utpatti mATe pAMca mahA tane padabhraSTa karIne mULa okasIjana vigere 90 padArtho lavAnuM brahmavAkya uccAryuM. pheMya tatvazodhaka kurI tathA tenI strIe reDIyama, therIyama, yurenIyama vigere dhAtumAMthI sumatisUkSma paramANu bhAgavALA IlekaTronanI zodha karI, mI radarakeTa, mI sTemsa ane mI. saDIe hamaNuM samasta jagatanI racanA ane nAzanA hetu rUpa anaMtAdi tattvavALA A IleTrenanI sAthe nAITana nAme dhAtu hovAnuM siddha karyuM che ane sRSTinA tadevanA camatkAra jevAnA vyasanI sara vilyama rAmase reDIyamamAMthI nAITana-ane nAITanane ugratA ApI temAMthI heliyamanI zodha karI che. A reDIyamanI gupta pracaMDa zakti kSaya pAmI ati paramANumAM badalAI uNutA rUpe vyakta thAya che. A pracaMDa zakti sarvamAM che. jethI sthala sUkSmarUpe ane sUkSma sthalarUpe pariName che. eka ghana seMTImITara jagyAnA nAITananuM helIyamamAM rUpAMtara thatAM je uSNatA chuTe che te cAlIza lAkha ghana seMTImITara hAIDrojana vAyune utpanna karanAra uNutA jeTalI che. pachI sara viliyama zakhsa nAyaTanane zuddha pANImAM nAMkhI hAIDrojana ane okasIjananI sAthe rahelA nIona tavenI zedha meLavI che. vaLI trAMbAnA nAiTrojana ane okisajanathI thayela koparanAITreTa ane nAITananA saMgathI gAna zodhe, ane zilikA vigere padArthomAMthI kArbananI utpatti karI che. have sara viliyama rAmsa, mI. ra8ra pheTa ane meDama karI vigeree sukSmamAMthI nAITana vigerenI ane nAITanamAMthI reDIthamanI utpatti karI leDhAnuM sonuM banAvavAne akhatare mAcaMce che. prAta:kALa 13-6, pArasamaNapravAsa 22-2-4, 1. svarUpa lakSaNa atyAra sudhI vyavahAramAM je avibhAjya paramANu manAte hato te paNa ana ta sUkSma paramANunA samUhRpa che. For Personal & Private Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piriziSTa 1 luM (17) ane hAIDrojana, okasIjana, IlekaTrena nAyaTana, helIyama, nIona, AgAna, silena tathA kArbana vigere taravanA azuo paNa sthala paramANunI najIkanAja rUpake che. eTale te darekamAM anaMta sUkSama paramANuo che. jyAre vijJAnavidene aDakIne rahela pAse pAsenA paramANumAM pUrNimAnA sUrya ane caMdra jeTaluM aMtara dekhAze, tyAre tenA sarvathA sUma paramAyune bheda paNa teone khyAlamAM Avaze. rUpa, rasa, gabdha ane paze, e pudagale nuM lakSaNa che, jethI aneka raMganA paDavALI pIpameMTanI TIkaDImAM junA raMgane nAza thatAM navA navA mAluma paDe che, athavA vAsaNane ghasatAM vizeSapaNe thaLakATa vyakta thAya che, tema pagalomAM vividha rUpa vigerenI vyaktatA thAya che. jema retImAM pravAhI dravya nathI tethI tene pIsatAM koI jAtane rasa nIkaLato nathI, paNa talAmAM avyakta tela che tethI tene pIlatA tela bahAra nIkaLe che, tema dareka pudagalaparamANamAM Avyakta, akaLyapaNe rU5 viSe rahelAM che. ane te temAM vyakta thatAM ApaNI buddhimAM astitvanuM jJAna thAya che. ane jo ema pratyeka sUkSama paramANumAM rUpa, rasa, gaMdha ane sparza na hoya te aneka prakArano virodha ubhe thAya che. - udAharaNa-1 rU5. telavALuM kapaDuM sAbunA sparzathI | lAla thAya che, te lAlAza keyAMthI AvI? . 2 rasa, ghAsa, AMcaLa, dudha, phaTakaDI ke uSNatAmAM khaTAza nathI chatAM phaTakaDI ke bIjA saMgathI thayela dahIMmAM khaTAza kyAMthI AvI? papaiyA jhADanuM Adi tatsava bI kahevuM che, mULa, thaDa, Atara, pANuM vigere mIThA vagaranA che, chatAM papaiyA phaLamAM gaLapaNa kyAMthI AvyuM ? 3 gadha. ane navasAra meLavavAthI vAsa chuTe che. vastunA seDane cAra-cha divasa rAkhavAthI vAsa chuTe che. A vAsa kayAMthI khAvI ? A ja paze. cakamaka patthara agni kherave che, yunAnA kAMgaDAmAM ke seDAmAM pANI nAkhatAM garamI chuTe che, A u. For Personal & Private Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) vicaracanAM prabaMdha SNutA kayAMthI AvI? juvAna ke vRddhanA kaThina ke karkaza hAkAnuM mULa bAlyAvasthAnuM komaLa hADakuM che, ane tene bahAra pANI ane vAyu paNa komaLa maLe che, chatAM A karkazatA-kaThinatA kayAMthI AvI? sakhta vAsavALA enIyA gesanuM mULa gesa vAsahita hAIDrojana che, to te vAsa kayAMthI AvI? trAMbu ane jasatanA mizraNamAM kAMI vAsa utpanna thAya che tenuM mULa zuM? satya 2/9 thI 11. 5, bhUtAninA sukSama dehANu. sAITIkala rIcarsa sabhAnA sabhAsade gAmaThI bhUtane mAnatA nathI, paNa sudharelA bhUtane mAne che. mI. rIce. iTalIyana mIsa lITIgejhesanA bhUtAnA phoTA pADayA che, tenI chabIo kAca dhAtunI putaLInI chabI jevI che. bhUtalIMgane mATe keLavAyelI AMkhe joIe che. satya-2, pAnuM pa24(tathA juo-vaDodarA mahAkala patranuM-sureza caritra ) For Personal & Private Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (19) pariziSTa 2 juM. pariziSTa 2 juM. che. (TrekaTa naM. 13) bhUgelI mImAMsA, 2000 gaja lAMbI ane 500 gaja pahelI vastunA citra mATe uMcAI sUcaka rekhA nAnI nAnI dekhADAya che. jahAja pharI jAya che tenI kramaza: philama laIe te aMtima pheTAmAM kevaLa dhvajAnuM cinha hotuM nathI, te zuM dhavajA nathI ema kahevAya ? keTalIka dUra rahela vastunI davA dekhAtI hoya te paNa te vajAne raMga kema dekhAtuM nathI? zuM te vajAne raMga nAbuda thayo che? - pazcimAryo grAphamAM kahe che ke-bhUbhAga para, nIce sthala sthala ane upara upara sUkSma sUrma pRthvI jAtinA ane jalajAtinA kaMdhe phare che, jemAMnA sthala & dUSTinA pratirAdhaka che. A hetuthI paNa dUranA vahANane uparane bhAga dekhAya che, paNa nIceno bhAga dekhAtuM nathI. - bhUjamaNu karanArA musAphare je sthAnethI nIkaLe teja sthAne pAchA Ave che, tenuM kAraNa pUrva-pazcima vRtta gamana che. ( jue citra 13 muM) ApaNI dRSTi cAre bAju 3 mAIla sudhI dekhe che, uMce caDhI jemAM vizeSa dekhe che, tethI putrIne upasAvI gALa mAnavAmAM Ave che. samudramAM paNa A rIte dekhAya che, te zuM samudra upaselo che ke sapATa che ? ' . vaLI eka pASANunI geLInI eka bAju mATIne moTe Dhagale karIe, paNa tenuM AkarSaNa dekhAtuM nathI. A dareka bAbatethI ema nakkI thAya che ke -- ApaNI dRSTi dUranA bhUbhAgane nathI dekhI zakatI. mATe pRthvI DhALa paDatI goLa daDA jevI che ema nathI. arthAt pRthvI sIdhI sapATa che. gharanA padArtho nahIM jovAmAM dRSTine deSa che, tathA gurUtvAkarSaNanuM maMtavya paNa galata che. zrImAna syAdvAda vAridhi paM. gepALadAsajI barayA sunA (gvAlIara) For Personal & Private Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( rara0) * vizvaracanA prabaMdha. . vi. bhUbhramaNamAM nadInuM sthAna. pANIno pravAha nIcANamAM DhaLe che, jethI nadInuM veNa paNa DhaLAva tarapha hoya che. A rIte kaI nadI uttaramAM, keI dakSiNamAM kai pUrvamAM, te kaI pazcimamAM jaI mahAna ke samudrane maLe che. paNa ahIM ema te na mAnI zakAya kesamudra nadInA pANInuM AkarSaNa kare che. have je pRthvIne cakAvA letI mAnIe to jyAre samudravALe bhUkhaMDa upara Ave ane nadInA mULane bhAga nIce rahe tyAre nadInA pA nI trizaMkunA jevI kaDhaMgI sthiti thAya, ane nadInuM pANI nIcAmAM na jatAM avaLuM paNa jAya, AvI manekalapanAne janma Apa paDe. to ATalAthI ema kabula nathI thatuM ke-pRthvI sthira heI sUryanI AsapAsa gabaDatI nathI. . kamaLazIbhAI-rAdhanapura. ja. sUryanI gatine pheraphAra (aa jagadIzacaMdra basu digvijaya_vibhAga 8 pere pa8) - ame reja upara caDhIne nakaze jevA jatA ke pahele divase ame keTalI majala kApI che? te nakazAmAM aThavASiAnA badhA vAra tathA tArIkha paNa ApelAM hatAM. eka divase - eka rAtamAMja eka ketuka thayuM. ame zukravAra tA. 2 jI eprIlanI rAtre pathArImAM sUtA hatA, ane bIjI savAre jAgyA tyAre tA. 4 thI eprIla ane ravivAra thaye hato. A pramANe eka Akho divasa bheda bharI rIte guma thaI gaye hate + + kelenDaranA A pheraphAre pahelI najare guMcavA ubhuM kare che, kAraNa ke-amuka gaNita rekhAnI pUrva tarapha zukavAra hoya che, ane bIjI tarapha e rekhAthI thoDI vArane cheTeeja kSaNe ravivAra thAya che. zamI sadI 7-5 pA. 4rara re lI ogasTa 1919. ( mI. basIsvara sena For Personal & Private Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citra 13 ] [+]$t jozI ArTa, muMbaI~. A Ta lAMTika mahAsA kSiNa amerIkA grInaleMDa AkhaDa AryakhaMDa vijyA parvata amerIkA IMgaseMDa } AphrikA ArkaTIka mahAsAgara IiA e za A dakSiNa nyujhIleMDa sA paisidhika ma hA sAga ra haMdusyo. mahAsAgara ne mahAgaMgA For Personal & Private Use Only pAna sTrelI Ic [ pRSTa 219 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2 juM. ( rara1 ) . purANano jaMbudvIpa, purANanA dvIpakSenuM kalpanAsthAna A pramANe cheuttara karavaSa-uttarasamudra pAse dakSiNazamAM rahela. kurU vaMzIonuM saMketasthAna. zregavAn pavata-AtAI parvatazreNInI uttamAM (tathA bAIkala sarovara ane bAranAlanI vacamAM) rahela sAmAna parvatamALA. hiraNya varSa-sAyAnuM parvatamALAnI madhya bhAga. Ata parvata-sAyAne parvatamALAnI dakSiNe (ane cInanI uttaramAM) rahela AtAI pavatazreNI. myaka varSa - AtAnI dakSiNa ane thIyAnazAnanI utta rane pradeza. nIla parvata- pUrva turkastAnanI uttare ane cInanI vAya vyamAM rahela ) thIyAnazAna. ( jenI najIka nIlavarSa che. ) ketumAla varSa-hiMdukuza pAsenuM kSetra, baMga ane rADhane pradeza. gaMdhamAdana parvata-hiMdukuza parvata. IlA vRtta-ra-jaLa, IrAvatI-nadI, e artha pramANe paMjAba, athavA brahmadezamAM pAmIranI mAlabhUmi. meru parvata-je parvatazreNI sAIberIAnA IzAna khuNethI nIkaLI IgrejI mAnacitrone stAneAI-IyApleneIsAyAna-pAmIrane madhyabhAga, AItAga-hiMdukuza ane kAspIana sAgaranA dakSiNa bhAga sudhI jaI ezIomAjanera paryata laMbAela che, ane je eziyA khaMDanA be bhAga karela che, te parvatamALa, For Personal & Private Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12 ) vizvaracanA prabaMdha. mAlyavAnuM parvata- AtInatAga parvata. bhadrAzvavarSa-AhutInatAganI pUrve tIbeTanI IzAnamAM ane cInanI vAyavyamAM rahela kAnasune pradeza. niSadha parvata-pAmIrane mustAga athavA kArAkorama. harivarSa kSetra-kAzmIranI uttare kArAkorama pAsene pradeza. himakuTagAra- + + puirUSakSetra-kazmIra. himayAna pavata-+ + + bharatakSetra-cInanI dakSiNamAM kumArIthI gaMgA sudhI pradeza, navamo dvIpa. dvIpa-(-vyApu) jaLa maLe ! (mayurakSi-mora jevuM pANI zaka-cakSu akSinI madhyamAM siMdhu nadI-siMdhu sagniAnA-grIka jabunada-TIbeTanI cApUnadI. plekSa-siMdhu Ama dariA mathe cakSu-AsurIA, iMdra-brahmadeza akSa-okasusa nadIo akSa-amarakaMTaka-mAlabhumi himAlaya-himAlaya tAmraparNa-siMhaladvIpa vizva-madhyadezanI gIrimALA jammu-kaI bhAga pAyiAtra-viMdhyAcaLa dhAtakI-paMjAba zukitauttarottara-aphaghAna vigere. sahyAdvi-pazcimaghATa-parvatazreNI cakSu-jaLa mahendra-oDigyAne nIlagIri akSi-jaLa malaya--dakSiNane malayagIri lI ( P. 852 ) maeNkaDonala ane nekItha. For Personal & Private Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (23) . pariziSTa chuM pariziSTa 3 ju. A tirachA lokamAM aDhI uddhAra sAgaropamanA jeTalA samaya hoya tenI barAbara dvIpa ane samudra che. ekeka thakI bamaNuM bamaNuM, eTale pahelA thakI bIje maLe ane te thakI trIje bamaNe ema vistAre kahyA che. vacamAM pahelo jabudvIpa te thALIne AkAre che, ane bIjA saghaLA dvIpa tathA samudra cuDIne AkAre che. tenA nAmanI kramavAra vigata nIce mujaba- zaMkha dIpa 1 | jaMbuMdIpa Ibruvara dIpa { 25 | kaMDalavara dvIpa 2 | lavaNa samudra IkSavara samudra 26 kuMDalavara samudra ghAtakIkhaMDa dIpa naMdIzvara dvIpa kuMDalavarAvabhAsa dIpa kAledadhi samudra naMdIzvara samudra huMDalavarAvabhAsa samudra puSkaravAra dvIpa arUNa dIpa puSkaravara samudra 18 arUNa samudra | zaMkha samudra | vArUNIvara dIpa arUNuvara dIpa zakhavara dvIpa 8 | vArUNIvara samudra | arUNavara samudra zaMkhavara samudra kSIravara dIpa arUNavirAbhAsa zaMkhavarAvabhAsa dIpa kSIravara samudra [arUNuvarAvabhAsa 34 zaMkhavarAvabhAsa dhRtavara zrApa kuMDala dvIpa rUca dvIpa dhUtavIra samudra 24 | kaMDala samudra rUcaka samudra dIpa saka samudra * pRSTha 108 mAM je hIpa-samudronAM nAma Apela che, tene sthAne A nAma sAcA samajavA. For Personal & Private Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvaracanA prabaMdha. cakavara dvIpa bhuyaMgavarAvabhAsa ca dIpa dvIpa rUcakavara samudra bhuyaMgavarAvabhAsa phreMca samudra samudra rUcakavarAvabhAsa kusa dvIpa kacavara dvIpa dIpa rUcakavarAvabhAsa kusa samudra ' krAMcavara samudra bhuyaMga dIpa | kuvara dIpa | krAMcavarAvabhAsa dIpa bhuyaMga samudra kuvara samudra 58 krAMcavaTAvabhAsa samudra bhuyaMgavara dIpa| 51 kusavAvabhAsa dIpa bhuyaMgavara samudra para ! kusavarAvabhAsa samudra samu. e pramANe anukame uttama varatuonA nAmavALA dareka nAmanA tripratyAvatAre karIne chevaTamAM pahele suravazavalAsa dvIpa tathA saravarAbhAsa samudra sudhI gaNavA. tyAra pachI pharIthI jaMbudvIpathI saravAvalAsa paryata gaNavA. e pramANe asaMkhyAtA jaMbudvIpa tathA asaMkhyAtA suravarAvabhAsa pramukha dvIpa tathA samudra che. cheka sarvethI lokanA aMta tarapha 1 devahi5, 2 devasamudra, 3 nAgadvIpa, 4 nAgasamudra, 5 yakSadvIpa, 6 yakSasamudra, 7 bhUtadvIpa, 8 bhUtasamudra, 9 avayaMbhuramaNa dvIpa, 10 svayaMbhuramaNa samudra rahelA che. A nAmavALA bIjA dvIpa tathA samudra nathI, kArataka - For Personal & Private Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (225 ? pariziSa 4 thuM. pariziSTa 4 thuM. A prabaMdhamAM Apela sAkSa ane keveda, upaniSado, purANa, smRtio, nAga-naMdIsatra, bhagavatIsUtra, tiSakaDakapannA, sRSTiracanA, ca0 ca0-caritracaMdrikA, vika-vizvajJAna, kha0 vi0-khomvivA, je. tiSa jJAna, satamata-satata nirUpaNu mAdha-mAnavadharma saMhitA, taTa prA - tatva nira-tatvanirNaya prAsAda, ja0 kamI.-jagakartava mImAMsA, zrI vijayAnaMda sara kRta praznottara, ma0 mata-mata mImAMsA, jenetara dUSTie bhajana, prA. dha0- dunIAne sahuthI prAcIna dharma, pRthvI sthitatva prakAza, jena dazana, pra. sa. -pramANu sahastrI, (sRSTi prakaraNa, vicAra prakaraNa ) cha jaM0 10-10 vana-jIvajaMtu vanaspatinI ajAyabIo, vana, jaMtu-vanaspati ane jaMtu, lIpImALA, ItihAsa timira nAzaka, sarva darzana saMgraha, acala siddhAMta (svAmI nArAyaNa)' kurAna majIda, bAIbala, dunIAnI utpatti (pArasI ) mAsika -AvArI (baMgALI), citramaya -citramaya jagata, mAta re (baMgALI), bhArata sevA, dhanaMtarI, satsaMga, bhA 0 caM0-bhAratIya jyotiSa caMdrodaya, nairavaMg, rAmAnaM patra, jaina dharma prakAza, AnaMda, buddhi prA, zrI bhakta, keLavaNa-varSa 27, satya-varSa 2, prAta:kALa-varSa 13, samAcaka For Personal & Private Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvaracanA prabaMdha. sAptAhike -dhI IMDi -dhI iDiana haiyalisTa, guja. rAtI, navajIvana, jaina, vIrazAsana, jAsajI (baMgALI re, gujarAtIne saM--ne divALIne aMka, samAja sevA, muMbaI samAcAra.. dainike-muMbaI samAcAra, sAMja vartamAna, hiMdustAna vigere vigere vigere. AtmAnaMda prakAza varSa 24 mAM Avela vizeSa pariziSTa. 1 pudgalanuM puraNa galana, vastune nAza kema thAya che? 2 gAga ane yAjJavakyane saMvAda. 3 kSetra parimANa, bhUmiti, legaDathama gaNita, ane hIpasamRddhonuM mApa. te samApta. muNdu rNgN loo gl glloo For Personal & Private Use Only