Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 04
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005822/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrI zaMkhezvara pAzvanAthAya nama: nIti-harSa-mahendra-maMgala-arihaMta-hemaprabhasaddagurubhyo namaH kalikAla sarvajJa zrI hemazabdAcArya vizila zrI siddhahema zaudA.jhuzAsaLI laghuli vighaNa bhAga - 4 ' (adhyAya-3, pAda-1-2), tathA (samAsanA vistRta koSTaka) | * preraka * paMDitavarya chabIladAsabhAI ke. saMghavI & saMpAdana kartA che masU86LAthIjI prakAzaka che zrI lAbha-kaMcana-lAvaNya ArAdhanA bhavana, pAlaDI, amadAvAda-7. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH nIti-harSa-mahendra-maMgala-arihaMta-hemaprabhasadgurubhyo namaH kalikAla sarvajJa zrI hemacandrAcArya viracita zrI siddhahema zabdAnuzAsana laghuvRtti vivaraNa bhAga - 4. (adhyAya-3, pAda-1-2) tathA (samAsanA vistRta koSTaka) OM preraka paMDitavarya chabIladAsabhAI ke. saMghavI * saMpAdana kartA parama pUjya AcAryadevazrI nItisUrIzvarajI mahArAja sAhebanA samudAyanA 5.pU. AcAryadevazrI arihaMtasiddhasUrIzvarajI mahArAja sAhebanA AjJAvartinI pa.pU. sAdhvI zrI kaMcanazrIjI ma.sA. ziSyA vidUSI sAdhvI zrI lAvaNyazrIjI mahArAja sAhebanA ziSyA mayUrakaLAzrIjI * prakAzaka zrI lAbha-kaMcana - lAvaNya ArAdhanA bhuvana, pAlaDI, amadAvAda-7. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja ahemazabdAnuzAsana che AvRtti - pahelI nakala - 5OO. mUlya :- 72 rUpiyA vi.saM. 2016 aSADa-suda-14 : prAptisthAna : 1. zrI lAbhakaMcana lAvaNya | 2. paM. bhAvezakumAra ravIndrabhAI dozI ArAdhanA bhavana surendrasUri jaina tattvajJAnazALA, O03, sRSTi epArTamenTa, jhaverIvADa, paTaNInI khaDakI, navA zAradAmaMdira roDa, amadAvAda-380001. saMjIvanI hospITala pAse, phona : 7438629 pAlaDI, amadAvAda-7. | 3. paM. chabIladAsa kesarIcaMda saMghavI , 305, zatruMjaya epArTamenTa kAjInuM medAna, gopIpurA surata-395001. |H saujanya : 2. bhAgyazALIonA nAma ra9000-00 lAbha-kaMcana-lAvaNya ArAdhanA bhavana jJAna khAtA taraphathI 5000-00 zrI azokabhAI lAlabhAI vakIla 2000-00 eka saddagRhastha taraphathI (ha. nipUNAbena) : TAipa seTiMga : zvetA kapyuTara sAbaramatI, amadAvAda. 'phona : 7517403 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM arham namaH prAthana... grantha, mahAgrantha, pustaka ke pustikAo aMge prastAvanA lakhavAnI paraMparA cAlu che. ane te atiAvazyaka che. kAraNa ke dareka granthanAM ke pustakanAM sAmAnya ke vizeSa rahasya ane tenI rUparekhA vagere darzAvanAra nAnuM ke moTuM prAthana haze ja. saMskRta, prAkRta, mAgadhI bhASAnAM viSayanAM nyAya, vyAkaraNa ke sAhityanAM viSayanAM aitihAsika, bhaugolika, vaijJAnika, naibaMdhika, naitika ke dhArmika koIpaNa prakAranAM granthane vAMcavAno prAraMbha karatAM pahelAM prastAvanAprAkathanamAM najara pheravI levAthI pustakano sAra prApta thatAM te pustaka tarapha vAMcavAnI AMtarika zraddhA pragaTe che !!! A pustaka vyAkaraNa viSayaka che. vyAkaraNa ziSTa bhASAnI zuddha bhUmikA karI Ape che. vyAkaraNa spaSTa ane zuddha thatI bhASAmAM lAlitya ane viziSTatA prApta karI Ape che. temAM paNa khAsa karIne samAsa prakaraNano viSaya mahattvano che. ane teno pa.pU. lAvaNyazrIjI ma.sA. nA ziSyA-praziSyAoe abhyAsa karyo temAM pa.pU. mayUrakaLAzrIjI ma.sA.nAM ziSyA pa.pU. kairavayazAzrIjI ma.sA. ane pa.pU. prazAMtayazAzrIjI ma.sA. e abhyAsakALe satata jAgRtipUrvakanI prazaMsanIya mahenata karI che. e mahenatanAM kAraNe teozrIne ghaNo jJAnAvaraNIyano kSayopazama prApta thatAM dina-pratidina A viSayamAM teozrIno svayaM vikAza thato rahyo che. A viSayane lagatAM siddhahemalaghuvRttivivaraNa bhAga-1 jemAM adhyAya 1 nA 1 thI 3 pAda che temAM vistRtarIte saMjJA prakaraNa, svarasandhi ane vyaMjanasandhi ApavAmAM AvI che. tyAra pachI bhAga-2 paNa teozrI taraphathI ja pragaTa thayo che temAM adhyAya-1 no pAda -4 ane adhyAya-2 no pAda-1 ema kula be pAdamAM SaDraliMga prakaraNanuM vistRta nirUpaNa karyuM che. temAM kArakaprakaraNa laI levuM jarurI hatuM. paNa saMjogavazAt laI zakAyuM na hatuM. ane A samAsanA pustakamAM paNa laI zakAya tema nathI paNa te ati mahattvanuM hoI te kA2ka prakaraNa, ittva-battva prakaraNa ane strIliMga prakaraNanuM pustaka bhAga-3 pUjyazrI vahelAmAM vahelI take bahAra pADe te mATe pUjyazrIne vinaMti karuM chuM. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "bhAga-4 hAlamAM mudrita thaI rahyo che. temAM samAsa prakaraNa che. adhyAya-3-1, 3-2 ema be pAdanuM sArI evI mahenata karI vistRtikaraNa karyuM che. tathA dareka sUtromAM AvatAM samAso tathA samAsAnta prakaraNamAM AvatAM samAsone 24 khAnAmAM artha, vigraha vagere vistRta rIte lIdhela che. ane khUba mahenata pUrvaka koSTakarUpe taiyAra karela paNa prinTIMgane anurUpa na thatAM atyaMta upayogI 12 khAnAmAM samAveza karela che. pa.pU. sAdhvIjI mahArAja sAhebo AvI mahenate taiyAra karI pustakarUpe bahAra pADe te ati anumodanIya che. huM to temAM adhyApananI dRSTie sAkSirUpa chuM. kharI to paMDita bhAvezabhAI (pUjayazrInA saMsArIbhAI) nI ja A pustaka pragaTa karavAmAM sArI mahenatane smRtimAM lAvavI ja rahI !!! A pUrve ghaNAM mahApurUSoe siddhahemazabdAnuzAsananA bhAgo bahAra pADyAM che. temAM A laghuvRttino vartamAnamAM bahAra paDato bhAga samAsa viSayakanuM UMDANathI jJAna thaI zake tevo prayatna pUjyazrIoe karyo che. kalikAla sarvajJa kevaLa vyAkaraNanA viSayamAM ja UMDA UtaryA che. tema nathI paNa sarva viSayonI khUba talasparzI jhINavaTa pUrvakanI racanA karI che. AvA advitIya sAhityane joI vidvAnone mukhamAM AMgaLI nAMkhavI paDe tevo temano buddhi camatkAra tarI Ave che. jo emanuM raceluM badhu sAhitya maLatuM hota to AnaMdanA atirekane AMkanAruM duniyAbharamAM koI sAdhana maLavuM muzkela banata. Ama keTalIka ati Avazyaka vigato ApIne laMbANa thaI javAnA bhayathI keTalIka jarUrI paNa gauNa karIne viramuM chuM. , grantha prakAzana karavAmAM chadmasthatAnA kAraNe aneka akSamya-kSamya kSatio rahevAnI chatAM sujJajanone tenuM dhyAna kheMcavA khAsa vinaMti ke jethI punarmudraNa samaye sudhArI zakAya. mArA A prAkathanamAM keTalIka punarukti paNa thaI haze. keTaluMka asta-vyasta paNa lakhAI gayuM haze tene sujJajano sudhArI upayogamAM le tevI khAsa vinaMti !!! chelle zAsana ane zAstra viruddha samaja-asamajamAM paNa lakhAI gayuM hoya te mATe trividha trividha micchA mi dukkaDam !!! li. paM. chabIladAsa kesarIcaMda saMghavI. zrIabhayasAgarajI jJAnapITha-sUrata. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 ahama namaH ja A prastAvanA ja jeozrI kalikAla sarvajJAnI anupama upamA dvArA kaliyugamAM prasiddhine pAmelA che evA pa.pU. hemacandrAcArya mahArAjanI A eka anupama kRti jaina-jainetaromAM Aje paNa vikhyAtine pAmelI che. jaina zAsanane zrI hemacandrAcAryajIe aneka granthonI bheTa arpI che temAM "siddhahemazabdAnuzAsana" paNa camatkArika agragaNya grantha che. ene to je bhaNe-gaNe teja mANI zake. kahevAya che ne !! ke jema khAkharAnI khIsakolI rasa bhojananAM svAdane zuM jANe ? tema A advitIya granthane phakta zabdothI nahIM paNa bhaNIne anubhavathI mANI zakAya che. A granthanI racanA, tenuM eka eka sUtra ane TIkAo vAMcatA kharekhara AcArya bhagavaMtanI kRti upara mana ovArI jAya che. A granthano abhyAsa vartamAnakALamAM ghaNAM sAdhu-sAdhvI bhagavaMto temaja gRhastho karI rahyA che. jaina zAsananAM paMDitomAM agragaNya sthAna dharAvatAM paMDitavaryazrI chabIladAsabhAI A siddhahemazabdAnuzAsana vyAkaraNanI mAsTarI dharAve che. teozrInI pAse suratamAM pa.pU. lAvaNyazrIjI ma.sA.nA cAra ziSyApraziSyAoe vyAkaraNano khaMtapUrvaka abhyAsa karyo. abhyAsakALa daramyAna paMDitajI A granthanuM koI saraLa vivecana bahAra paDe tevI IcchA dharAvatAM ane vAraMvAra tenI preraNA karatAM hatAM. te vAta sAdhvIjI bhagavaMte jhIlI lIdhI. - atyaMta saraLatAthI bodha thAya tevI rIte bhAga-1 ane bhAga-ra bahAra paDyAM. je bhaNavAmAM ghaNAM upayogI thaI paDyAM che. abhyAsuvarga taraphathI AgaLanAM bhAgo bahAra pADavA mATe vAraMvAra mAMgaNI AvavA lAgI. kAraka prakaraNa, pUrva-patta prakaraNa tathA strIliMga prakaraNane AvarI letAM trIjA bhAganuM lakhANa cAlu ja che. te paNa thoDA samayamAM taiyAra thaye bahAra paDaze. bIjI bAju samAsanuM lakhANa cAlu karyuM. te zIdhra pUrNa thatAM bhAga-4 prathama bahAra pADavAmAM Avyo che. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAtsalyahRdayA pa.pU. lAvaNyazrIjI ma.sA.nI kRpAdRSTithI aneka kAmamAM vyasta hovA chatAM temanA ziSyA pa.pU. mayUrakaLAzrIjI mahArAjanI pUrNa dekharekha ane jhINavaTabharI dRSTithI temanA ziSyA papU. prazAMtayazAzrIjI ma.sA. (mArA bena ma.sA.) satata parizrama laIne potAnA saMyama jIvananI ArAdhanA karyA bAda bacato ghaNo kharo samaya vyAkaraNanA lakhANa mATe phALavI zIdhrAtizIgha samAsanuM lakhANa pUrNa karyuM che. jemAM adhyAya-3 pAda-1 ane ra nuM saraLatAthI jJAna prApta thAya te, pramANe sUtronuM vistRta vivecana karyuM che. samAsanA koSTaka paNa bahu suMdara karyA che. jemAM lagabhaga 3-1 mAM, 3-2 mAM ane samAsAnta prakaraNamAM AvatA badhA ja samAso laI lIdhA che. 1244 samAso temAM AvarI levAmAM AvyA che. je abhyAsa karanArAone khUba-khUba upayogI banaze, ane jeonA hAthamAM A abhinava samAsa prakaraNa Avaze teo paNa AnaMdita banaze A mAruM cokkasa mAnavuM che. pa.pU. kairavayazAzrIjI ma.sA. vihAramAM hovAthI, pAchaLathI mupha rIDIMga vagere kArya khUba utsAhapUrvaka karyuM che. tethI teone paNa yAda karyA vagara huM rahI zakato nathI. haju paNa AgaLa AvA kAryo karIne tame banne jagatane khUba upayogI bano eja abhyarthanA... ' A pustakanA chApakAma vagere dareka kAryo zrI sudezabhAIe temanI kuzaLatAthI, tIvra buddhipUrvaka, khUba suMdararIte ane atyaMta lAgaNIthI karI ApyuM che. te badala temanI paNa khUba khUba anumodanA !!!. paM. bhAvezabhAI ravIndrabhAI dozI. zrI surendrasUrIzvarajI jaina tattvajJAnazALA, (dhArmika adhyApakazrI) amadAvAda Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // aham // tRtIyodhyAyaH prathamaH pAdaH dhAtoH pUjArthasvati-gatArthA'dhiparyatikramArthA'tivarjaH prAdirupasargaH prAk ca / 3-1-1. arthaH- pAtu saMbaMdhI mane ten| arthane 5.12. 42 // 2 // mevA pUrtha - su bhane ati, bhatArtha adhi bhane pari tema4. matimArtha ati zahone (bhavyayone) parchana anya pravare (prAdi) bhavyayone 75safal thAya che. ane te dhAtunI pUrve mUkAya che. dhAtuthI paramAM ke vyavahita (vayye) bhUta nathI. . sUtra samAsaH- pUjA arthaH yayoH tau - pUjArtho (baI.) suzca atizca-svatI (7.6.) pUjArthau ca tau svatI ca - pUjArthasvatI. (ma.) gataH arthaH yayoH tau - gatArthoM (pa.) adhizca parizca - adhiparI (7.6.) gatArthIca tau~ adhiparIca - gatArthAdhiparI. (bha..) atikramaH arthaH yasya saH-atikramArthaH (pa.) atikramArthazcAsau atizca - atikramArthAti: (bha.) pUjArthasvatI ca gatArthAdhiparI ca atikramArthAtizca-pUjArthasvati - gatArthAdhiparyatikramArthAtayaH (7.6.) pUjArthasvatigatArthAdhiparyatikramArthAtIn varjayati - pUjArthasvatigatArthAdhiparyatikramArthAtivarjaH pra AdiH yasya saH - prAdiH (4.) viveyana:- praNayati = GS 14. che. pra + nI + ti tiktas... 3-3-6 thI tiv pratyaya. pra + nI + a + ti karttaya... 3-4-71 thI zav pratyaya. pra + ne + a + ti nAmino... 4-3-1 thI. I no gu9 e. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a + nan + a + ti-anati. ato... 1-2-23 thI 4 no ga. - pragati anurupa. 2-3-77 thI jUno chuM, A sUtrathI 4 ne upasargasaMjJA thavAthI nI dhAtunI pUrve , mUkAyo che. e ja pramANe. pariNayati = paraNe che. thAtoti si? vRkSa vRkSama sevaka: = dareka vRkSane siMcavuM. ahIM pa avyaya dhAtunA arthane prakAza karanAro nathI paraMtu vRkSa ane seksa (siMcana) kriyAno sAtha-sAdhanabhAvarupa saMbaMdha jaNAve che. tethI Apa avyayanI A sUtrathI upasargasaMjJA na thavAthI dhAtunI pUrve mUkAya tema na hovAthI paramAM mUkAyo che. ane upasargasaMjJA na thaI tethI thA-na.. 2-3-40 thI se nAmanA sUno 6 Adeza na thayo. pUnArthatyAvi vim ? surijI, tisim vitA = Ape sArI rIte siMcana karyuM. ahIM su ane ta avyaya pUjArthaka che tethI A sUtrathI upasarga saMjJA na thavAthI zA-ni.. ra-3-40 thI fsa nA sa no 6 na thayo. vAdhyA/jIta, maccharyAdhi = upara Ave che. pathagachati, mAchatara = badhI bAjuethI Ave che. ahIM dha ane pari avyaya gatArthaka che. tethI A sUtrathI upasargasaMjJA na thaI. jo upasargasaMjJA thaI hota to dha ke pari dhAtunI pUrve ja mUkAta. paNa upasargasaMjJA nathI thaI tethI pUrve ke paramAM game tyAM mUkAya zivatva = krama viruddha siMcana karIne. ahIM ati avyaya atikrama (ullaMghana) arthamAM che. tethI A sUtrathI upasargasaMjJA na thavAthI cAsena... ra-3-40 thI sitvA nA no na thayo. upasargasaMjJA na thaI tethI gatisaMjJA na thaI. gatisaMjJA na thaI tethI jati... 3-1-42 thI samAsa na thayo. samAsa na thayo tethI managa: 3-2-154 thI tvA no pU Adeza na thayo. pahelAM adhyAyanA pahelAM pAdamAM saMjJAprakaraNa lIdhuM che. te saMjJA sAteya Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyomAM levAya che. ane bIjI saMjJAo to jyAM jyAM jarUra paDe tyAM tyAM saMjJAnA sUtro batAvyA che. gatArthakamAM gati eTale gaeluM evo artha nahi. paNa dhAtuno je artha hoya teja arthamAM upasargano artha samAI jato hoya che. eTale ke upasarga AvIne dhAtune judA arthamAM na laI jatAM dhAtuno artha je hoya teja upasargavALA dhAtuno paNa artha rahe tene te kahevAya che. dhito ane pra iva nI anuvRtti jayAM sudhI gatisaMzaka sUtro che tyAM sudhI 1. cAlaze. eTale ke 3-1-17 sUtra sudhI anuvRtti cAlaze. karyAdAnusaT-diva-DAvaza ti: rU-2-2. artha- dhAtu saMbaMdhI ane tenA arthane prakAza karanArA di gaNapAThamAMnA karI vagere nAmone, anukaraNArthaka nAmone, vra pratyayAnta nAmone 36 pratyayAtta nAmone temaja upasargasaMjJaka nAmone gatisaMjJA thAya che. ane te gatisaMjJaka nAmo dhAtunI pUrve mUkAya che. sUtra samAsaH- ko Adi jevAM te - karyAya (bahu.) * * UryAdayazca anukaraNam ca cvizca DAc ca - UryAdyanukaraNacciDAca:(. 6.) vivecana- karyAdi-karInRtya, = svIkAra karIne. karI + kRtvA, pharI + vI A sUtrathI karI-3I gatisaMraka. karI + kRtvA, varI + kRtvA tiH 1-1-36 thI avyayasaMjJA. UrIkRtvA, urarIkRtvA Tti. 3-1-42 thI tapu. samAsa. UrIkRya, urarIkRya niga:.. 3-ra-154 thI tvA noya. UrIkRtya, urarIkRtya svI.. 4-4-113 thI 9 ne aMte 7 no Agama. anuram - satya = khATu evo zabda (avAja) karIne. khATakRtvA A sUtrathI vAr gatisaMjJaka. khATkRtvA patiH 1-1-36 A sUtrathI avyayasaMzA. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khATkRtvA khATkRya khATkRtya cci pratyayAnta - zuklIkRtya = azuddhasane zuDasa jharIne. kRbhvasti... 7-2-126 thI ttvi pratyaya. azuklaM zuklaM kRtvA zuklakRtvA A sUtrathI zukta gatisaMjJaka. zuklakRtvA gatiH 1-1-36 thI avyayasaMjJA. zuklakRtvA zuklakRya zuklakR zuklIkRtya - 4 gatikva... 3-1-42 thI tatpu. sabhAsa anaJaH... 3-2-154 thI tvA no yap. hrasvasya... 4-4-113 thI kR ne aMte t no khAgama. DAjantaH paTapaTayakRtya = paTapaTa jevoM savAra usane. paTat paTat + DAc + kRtvA paTapaTat + A + kRtvA paTapaTayakRtvA paTapaTayakRtvA upasargaH prakRtya pra + kRtvA pra + kRtvA gatikva... 3-1-42 thI tatpu. sabhAsa 3779:... 3-2-948 all car cul ay. IzcvA... 4 - 3 - 111 thI ano I. hrasvasya ... 4-4- 113 thI kR ne aMte tu no bhAgama - gatisaMjJA thayA pachI upara pramANe kArya thaze. jharIne. dhAtoH ... 3-1-1 thI upasargasaMjJA. A sUtrathI pra ne upasargasaMjJA thavAthI gatisaMjJA. avyaktA... 7-2-145 thI DAc. DAcyAdau... 7-2-148thI paTat nAt nosopa. Dityantya... 2-1-114thI aMtya at nosopa.. A sUtrathI paTapaya nAmane gatisaMjJA. gatisaMjJA thayA pachI upara pramANe kArya thaze. kArikA sthityAdau / 3-1-3. arthaH- sthiti vagere (sthiti-maryAdyA athavA vRtti (vija)) arthabhAM kArikA nAmane gatisaMjJA thAya che. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 sUtra samAsaH- sthiti: Avi: yasya sa sthityAvi:, tasmin (bahu.) vivecanaH- jArijAtya maryAdA athavA jIvikA banAvIne. kArikAkRtvA kArikAkRtvA kArikAkRtvA kArikAkRya kArikAkRtya = A sUtrathI AriA gatisaMjJaka pati: 1-1-36 thI avyayasaMjJA. tiTM... 3-1-42 thI tatpu. samAsa. anaga.... 3-2-154 tvA no yav. hrasvasya... 4-4-113 thI ne aMte t no Agama. bhUSA-'Dava-kSepeAMsava-sat / rU-2-4. artha:- bhUSA arthamAM mAM zabdane, Adara arthamAM sat zabdane ane nindA arthamAM asat zabdane gatisaMjJA thAya che. sUtra samAsaH-bhUSA 6 bAtha kSepatha temAM samAhAra: tasmin (samA. 4.) = bhUSAdarakSepam, bAM 7 sat zva asat va teSAM samAhAra:- mAMsasat (samA. 4.) vivecanaH- a Mtya bhUSita karIne. A sUtrathI bhUSA arthamAM atyaM zabdane gatisaMjJA thaI. tlA nuM tya vagere kArya rItyavat jANavuM. satkRtya = satkAra, Adara karIne. A sUtrathI Adara arthamAM sat zabdane gatisaMzA thaI. vA nuM nRtya vagere kArya rItyavat jANavuM. -- - asatya = nindrita banAvIne. A sUtrathI nindAnA arthamAM at zabdane gatisaMjJA thaI. vA nuM nRtya vagere kArya rItyavat jANavuM. bhUSAviiita vim ? anaM tvA = karavuM vyartha che, karavAthI saryuM. ahIM anaM zabda bhUSArthaka nathI. tethI A sUtrathI gatisaMjJA na thaI. gatisaMjJA na thavAthI avyayasaMjJA, vA nuM nRtya vagere kArya na thayuM. prA-Danupaveze'ntaravaH / rU--- artha:- agrahArthaka antar zabdane ane anupadezArthaka an zabdane gatisaMjJA Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che. agraha = asvIkAra. anupadeza = pote ja padArthano vicAra karavo. athavA vizeSa vyAkhyAnathI bhinna sAmAnya vyAkhyAna. sUtra samAsa-praH-(na. tatpa) 2 35 -anupadeza (nar.. tatpu.) agrahazca anupadezazca etayoH samAhAraH- agrahAnupadezam, tasmin (samA. ) 36 tayo-samAhATa-antaH (samA. .) vivecanaH- antatva = vacce mArIne. ahIM asvIkAra arthamAM mAruM zabdane A sUtrathI gatisaMjJA thaI. havA nuM hRtya vagere kArya karItyavat jANavuM. maH kRtya = peluM kAma karIne. (A kAma karIza. evo pote vicAra kare che.) ahIM bIjAne kAma karavAnuM kahevuM evo upadeza artha jaNAto nathI tethI anupadezaka arthamAM adra zabdane A sUtrathI gatisaMjJA thaI. vI nuM kRtya vagere kArya karItyavat jANavuM. prazna- upaprada ane anupareza ema be vakhata niSedha zA mATe karyo? javAba- "mAropaveze mata" ATaluM sUtra banAvyuM hota ane be vakhata niSedha na karyo hota to "prahaNanA upadezane varjIne" Avo artha paNa koI kare. tethI niSedha be vakhata judo judo grahaNa karyo che. -mana tRta rU-2-6 artha-ze ane mana e be avyayo tRpti artha gamyamAna hoya to gatisaMjJaka thAya che. sUtra samAsaH- 3 manasva hatoH samAhAra- vamanas (samA. .) vivecana - mehatya, manohatya payaH pati = tRpti thAya tyAM sudhI dUdha pIe che. ahIM vaLe ane mana e be avyayo tRpti arthamAM vartatAM hovAthI A sUtrathI gatisaMjJaka thayA. sUtvA nuM hRtya vagere kArya rItyavat thaze. ahIM pahatya thavuM joIe paNa sUtramAM ja che Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lIdhuM che. tethI sUtrasAmarthyathI ja datya thayuM che. * vaLe zabdamAM mULa vaM zabda che. paNa jyAre tRpti arthamAM Ave tyAre prakAra sahita prayoga thAya che. mATe be zabda thayo che. tRvitti ?i taDunAvayave gehatvo = cokhAnA kaNane kUTIne. ahIM tRmi artha gamyamAna nathI. tethI ne sa..va. hovAthI tene A sUtrathI gatisaMjJA thatI nathI. jethI havA nuM hRtya vagere kArya paNa thatuM nathI. che A pustamavyayamrU-2-7. artha-pu ane sastam e baMne avyayo gatizaka thAya che. sUtra samAsa- pura mastam va tayo: samAhI:-pustam (samA. ta.) vivecanaH- putya = AgaLa karIne. puram + 9ii A sUtrathI puram avyaya gatisaMjJaka. puram + dvArA ti: 1-1-36 thI avyayasaMjJA. puraskRtvA ti3-1-42 thI tapu. samAsa. puraskRya mana .. 3-ra-154 thI tvA no ya. puraskRtya dUsya.. 4-4-113 thI 9 ne aMte tu no Agama. puraskRtya soH -1-72 thI 6 no putya namas puso.. 2-3-1 thI 6 no sa. mate = asta thaIne. tyAM ne tya vagere kArya uparanA pu tyavat thaze. pachI mastam nA 1 no tI mu-pa...1-3-14 thI Du thavAthI alphanca thayuM che. vyakti vim ? puravA = nagarIone karIne. ahIM purat zabda avyaya nathI. paNa nagarI arthamAM che. tethI puram nAmane A sUtrathI gatisaMjJA thatI nathI. gaMtisaMjJA na thavAthI vA nuM chatya vagere kArya paNa thatuM nathI. ahIM pu te puram nuM dvibavi.nuM rUpa che. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyartha-vavo 7. rU-2-8. artha- gatyarthaka dhAtu saMbaMdhI temaja vat dhAtu saMbaMdhI kaI avyayane gatisaMjJA thAya che. sUtra samAsa-tiH 35rtha reSAM te - tyartha: (bahu.) tyikSa vat 2 patayoH samAhI:- tyarthava, tasya (samA. .) vivecana-achAtya = dRDhatA sAthe cAlIne. ahIM ajI avyaya A sUtrathI gatisaMjJaka thayo tethI ravA nuM patya vagere kArya karItyavat jANavuM. machodha = sArA zabdo bolIne. +vasvI tA para chatAM yAdi. 4-1-79 vat no t. +3+vI A sUtrathI vat nA yogamAM gaI avyayagatisaMjJaka. arUtvI tiH 1-1-36 A sUtrathI avyayasaMzA. acchad+tvA ava. 1-2-6 thI 1+= . acchottvA jati... 3-1-4ra thI tapu. samAsa. acchodya ane.... 3-ra-154 thI tvA no . tiroDaktadhdha rU-2-1. ' artha:- annaddhi (chupAvavuM) e arthamAM tirahuM avyayane gatisaMjJA thAya che. sUtra samAsa-tinim ti batta, tami. . vivecanaH- tipUrva = chUpAIne. ahIM tis avyayane A sUtrathI gatisaMjJA thaI. tethI mUvI nuM mUya vagere kArya karI tyavat jANavuM. temaja soha..ra-1-7rathI tiram nA s no r thayo. ghoSavAna evo huM paramAM AvatAM poSavati 1-3-21 thI 2 no 3 thayo. ane sava...1-2-6 thI 4+3 = go thavAthI timya thayuM che. navA rU-2-20. artha:- addhi (chupAI javuM) e arthamAM | dhAtu saMbaMdhI tiram avyayane Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikalpe gatisaMjJA thAya che. vivecanaH- tiraskRtya, virakRtya = chUpAvIne. ahIM DU dhAtunA yogamAM tirahuM ne vikalpa gatisaMjJA A sUtrathI thAya che. jayAre gatisaMjJA thAya tyAre tyAM nuM kRtya vagere kArya kItyavat thaze. paraMtu so thI thayelA Tu no va - 5 para . chatAM tiraNo vA 2-3-2 thI vikalpa thAya che. tethI zuM thAya tyAre titya ane s na thAya ? ja rahe tyAre te sno : pAne.. 1 53thI visarga thavAthI ti:kRtya thayuM. be vikalpa traNa rUpa thAya che. tethI jyAre gatisaMjJA na thAya tyAre kRtvA nuM kRtya vagere kArya na thavAthI titva thaze. maLe-pa-niva-manapurInAthAne rU-2-22. artha - atyAdhAna (saMyoga na karavo.) evA arthamAM maLe, pave nivane, manamAM ane sarasi A avyayone 9 dhAtunA yogamAM vikalpa gatisaMjJA thAya che. sUtra samAsa- maNe 2 parva nivane masiva Desiva teSAM samAdA: madhyapanavamanasyusa (samA..) ne atyAdhAnaM-maratyAdhAna, tasminuM. (nam tatyu) A saptamI ekavacanAntasaMdaza avyayo che. sUtra sAmarthyathI ja vibhaktino lopa thato nathI. | vivecana - SaSyakRtya, madhyevRtvA = vANIne)madhyamAM karIne. ahIM maLe zabda 9 dhAtunAM yogamAM A sUtrathI vikalpa gatisaMjJaka thayo. jyAre gatisaMjJaka thAya tyAre kRtvA nuM kRtya vagere kArya karItyavat jANavuM. jayAre gatisaMjJaka na thAya tyAre kRtvA ja raheze. badhA udAharaNamAM Aja rIte jANavuM. patya paddevI = (vANIne) padamAM karIne. * nivanetya, nivavanetvI = (vANIne) saMyamamAM karIne. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 manasikRtya, manasikRtvA = (nizca) manamAM karIne. * sitva, rasikRtvA = (nizca) hRdayamAM karIne. maLe, parve ane nivavane vANI arthamAM vaparAya che. ane mAnasika sarasa nizcaya arthamAM vaparAya che. pADavAne rU-2-2. artha- durbala athavA bhAMgelAne balAdhAna karavuM e arthamAM 3pAne ane lavAne avyayane 9 dhAtunA yogamAM vikalpa gatisaMjJA thAya che. sUtra samAsa- 3pAne 2 mavAne va patayo samAhIda-3pADavAne (samA.&.) ahIM 3pane, savAre mAM saptamI vibhakti che te sUtra sAmarthyathI ja che. vivecanaH- 3pAne-3pAnetRtvA, navAge tya-gavAnetRtvA = durbalane zaktimAna banAvIne athavA tUTelI vastune sAMdhIne ahIM rUpAne ane savAre baMne avyayo 3 dhAtunAM yogamAM A sUtrathI vikalpa gatisaMjJaka thayA. jyAre gatisaMjJaka thaze tyAre vI. nuM kRtya vagere kArya karIvRvat thaze. ane gatisaMjJaka nahI thAya tyAre kRtvA nuM kRtya vagere kArya nahI thAya. svAsthafdha rU-2-23. artha- svAmipaNuM artha gamyamAna hoya to dha avyayane kR dhAtunAM yogamAM vikalpa gatisaMjJA thAya che. sUtra samAsaH- svAmanaH bhAva- svAgye tasminuM. vivecanaH- vaia prAne adhikRtya, dhI vA ti: = caitrane gAmamAM svAmi karIne mitra) gayo. ahIM 3 dhAtunA yogamAM madha avyayane A sUtrathI gatisaMjJA thaI. tethI vA nuM kRtya vagere kArya karIyevatuM thaze. jyAre gatisaMjJA nahI thAya tyAre kRtvA ja raheze. . svAtha rUtti vim ? rAma dhikRtya-= gAmane uddezIne. ahIM svAmitva artha gamyamAna nathI tethI A sUtrathI gatisaMjJA na thatA Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 11 karyAnu..3-1-2 thI gatisaMjJA thavAthI kRtvA nuM kRtya vagere kArya . karInRtyavat jANavuM sAkSAviSyarthe rU-2-24. artha:- tri pratyAyanA arthamAM vartatAM sAkSAdri gaNapAThanAM sAkSAt vagere nAmone 3 dhAtunAM yogamAM vikalpa gatisaMjJA thAya che. sUtra samAsa- sAkSAt AdiH carcA :-sAkSAdi (bahu.) . artha - airtha, tami. (Sa.ta.) vivecanaH sAkSAtkRtya, sAkSAtkRtvA - masAkSAbhUtaM sAkSAbhUta tvI = asAkSAtane sAkSAta karIne. mithyAtva, mithyAtvI - mathyAbhUta mithyAbhUta kRtva = amithyAne mithyA banAvIne. ahIM baMne udAharaNamAM sAkSAt ane vidhyA zabdone 3 dhAtunAM yogamAM A sUtrathI gatisaMjJA vikalpa thAya che. jyAre gatisaMjJA thAya tyAre kRtvA nuM kRtya vagere kArya karItyavat thaze. jayAre gatisaMjJA na thAya tyAre svI ja raheze. nityaMrta-pAvuidAdA rU-2-2 artha- udvAha (paraNavuM) artha gamyamAna hoya to 3 dhAtunAM yogamAM haste ' ane pachI e banne avyayo nitya gatisaMjJaka thAya che. sUtra samAsa - haste pALo 3 - rastA (I.Dha.) sUtra sAmarthyathI sasamI vibhaktino lopa thayo nathI. vivecanaH- dastatva, pALItya = vivAha karIne. ahI te ane pachI e baMne avyayo kR dhAtunAM yogamAM A sUtrathI gatisaMjJaka thayA. tethI tvo nuM kRtya vagere kArya karIvat jANavuM. diti lim ? te svI vuiM kAta: = hAthamAM bANa laIne gayo. ahIM udvAha artha gamyamAna nathI. tethI te zabda A sUtrathI gatisaMjJaka thayo nathI. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. sUtramAM nityaM zabda lakhyo tethI navA nI nivRtti thaI. praa vaje . rU-2-26. artha:- bandhana arthamAM vartatAM prAdhva avyayane 3 dhAtunA yogamAM gatisaMjJA thAya che. vivecanaH- praakRtya = bAMdhIne. duSTa azvAdine baMdhanavaDe anukULa karIne.) ahI baMdhana arthamAM prAdhva avyayane A sUtrathI gatisaMjJA thaI. tethI kRtvA nuM kRtya vagere kArya karo tyavat jANavuM. prAdhdha mAM anusvArano sUtra sAmarthyathI lopa thato nathI. athavA praa makArAnta avyaya che. vanya ti ?i praa >>vA zarTa taH = gADAne rastA para karIne gayo. ahIM prAdhva avyaya bandhana arthamAM nathI. tethI A sUtrathI gatisaMjJA na thavAthI tvI nuM kRtya vagere kArya na thayuM. nAvizvopaniSadvIpaLe : rU-2-27. artha:- gaupacca- upamAna artha gamyamAna hoya to nIvivA ane niSad zabdane kR dhAtunAM yogamAM gatisaMjJA thAya che. sUtra samAsa- nIviva va 35niSad va tayaH samAhA-nIvijoIna, (samA..) 35mAM iva-saupavuM, tasminuM. vivecanaH- govikRtya = jIvikA jevuM karIne. 3paniSa7 = upaniSa jevuM karIne. ahI pamya arthamAM nIvikA ane niSat zabdane A sUtrathI 9 dhAtunAM yogamAM gatisaMjJA thAya che. tethI kRtvA nuM kRtya vagere kArya rIvRtvavat jANavuM. nAma nArnArce samAso vadurbham rU-2-28. . artha- (Arthe - sAmarthyavizeSa - baMne pado eka arthamAM samAI jAya, baMne pado bhegA maLIne eka arthane kahenAra banI jAya. evuM sAmarthya Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 AvI jAya te. evuM aikArya hote chate nAmano nAmanI sAthe bahulatAe samAsa thAya che. A sUtra lakSaNasUtra ane adhikArasUtra che. tethI jyAM bIjA sUtrothI bahuvrIhi vagere samAsanI prApti na hoya tyAM A sUtrathI aikAryamAM samAsa thAya che. sUtra samAsaH- : artha: yasya sa:-Artha: (bahu.) ekArthasya bhAvaH - aikArthyam tasmin. -peAsthyam, = samasyate iti samAsaH vivecanaH- vispaSTa pa: vispaSTadu: = sArI paTutAvALo. ahIM paTTu zabda guNavAcaka che. guNa guNimAM rahe. guNa guNino abheda hoya. guNa vizeSaNano guNavAcI zabdanI sAthe samAsa thAya. paraMtu vispaSTa e paTutvanuM vizeSaNa hovAthI mukhya samAnAdhikaraNa na hovAthI karmadhAraya ke tatpurUSa samAsanI prApti na hovAthI A sUtrathI samAsa thayo che. * dAruNaM adhyAyakaH - dAruNAdhyAyakaH ahIM adhyAya zabda dhyAna karanArane batAvanAra che. ane vAruLa pada kriyArthaka che. tethI samAnAdhikaraNa na hovAthI koI paNa samAsanI prApti na hovAthI A sUtrathI samAsa thayo che. = ugra dhyAna karanAra. sarva: varmA ta:-sarvavarmILa: (tha:) = saMpUrNa cAmaDAmAMthI banAvelo 'tha. sarvacarman+Ina sarvanA+phana - sarvavarmIna sarvacarmIna+si A taddhitanA prayogamAM sarva ane varman nAmano vizeSaNa vizeSyabhAva na hovAthI anya koIpaNa samAsanI prApti na hovAthI A sUtrathI samAsa thayo che. mAInarmoLa: paNa prayoga avacUrImAM che. sarvavarmaLa... 6-3-195 thI na pratyaya. no'pavasya.... 7-4-61 thI ar no lopa. yogasamo... 1-1-18thI tti pratyaya. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 sarvacarmInar soraH 2-1-7ra thI s no . sarvacarmInaH parAro. 1-3-53 thI 6 no visarga. sarvacakSaNaH -kRva. 2-3-63 thI 6 no . ne rUva - jor3ava = kanyAonI jema. pUrva kRta: - kUtapUrva = pahelAM sAMbhaLeluM. A vigrahomAM paNa koIpaNa samAsanI prApti na hovAthI A sUtrathI samAsa thayo che. ceva samAsane alu, samAsa kahevAya che. nAkheti vim ? vanti va: dhanamasya = caranArI gAyo dhana che jenuM. ahIM pUrvapada nAma nathI paNa kriyApada che. tethI vanti ane jo zabdano samAsa thayo nathI. nAti vika? vaitraH pati = caitra rAMdhe che. ahIM pUrvapada nAma che. paNa uttarapada e nAma nathI, kriyApada che tethI A sUtrathI samAsa thayo nathI. aikArba jaNAto hoya to ja samAsa thAya. . dA.ta. ajJa: puruSa: - napura: = rAjAno puruSa. traTIsI napurUSa: - traddhAnapura: = samRddharAjapurUSa. AvI rIte samAsa thaI zake paraMtu traNe padano sAthe samAsa karavo hoya to na thAya. kAraNa ke 2 zabdano saMbaMdha rAjapurUSa sAthe che. jo traNe padano sAthe samAsa karo to aikAApaNuM jaNAtuM nathI tethI triddhatha puruDha traTAIgapuruSa AvI rIte samAsa na thAya. sUtramAM vahunam lakhyuM che tethI jekArtha jaNAto hoya to anya sUtrothI bahuvrIhi vagere samAsa na thAya tyAre A sUtrathI samAsa thAya. paNa vahunuM hovAthI kyAreka kArba na jaNAto hoya to paNa samAsa thAya che. viduttama hovAthI kyAreka anAma nAmanI sAthe paNa samAsa pAme che. dA.ta. mAm ahIM mAti e nAma nathI, kriyApada che. ane sarva e nAma che. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 15 kyAreka nAma anAmanI sAthe samAsa pAme che. dA.ta. manuSyavatuM. ahIM nuM nAma che paNa vyavat nAma nathI, kriyApada che. samAsanA mukhya cAra prakAra che. (1) dhaja, (2) avyavIbhAva, (3) tapurUSa ane (4) bahuvrIhi. tenA cha bheda paNa thaI zake paraMtu te tapurUSa samAsanI aMtargata che. tapurUSano bheda karmadhAraya che. ane karmadhArayano bheda ki che. ahIM koIne prazna thAya ke AvA bheda zA mATe? to enuM paNa kAraNa che ke tatparUSa samAsane lagatAM je je sUtro hoya te tatparUSa samAsane to lAge. sAthe sAthe karmadhAraya ane dvigu samAsane paNa lAgI zake. karmadhArayane lagatAM sUtro hiMgune lAgI zake paNa tapurUSane na lAgI zake. jyAre kiMgune lagatAM sUtro dvigu sivAya koIne paNa na lAge. tethI karmadhAraya samAsa ane dvigusamAsa tapurUSa samAsanI aMtargata gaNAze. samAsanA bhedone yAda rAkhavA mATe eka zloka che. "dvandvazcAham dviguzcAham, madgehe nityamavyayIbhAvaH / tatpuruSa karmadhAraya, yenA'ham syAm bahuvrIhiH // " mAre tyAM haMmezA (da) laDAI thAya che. mAre tyAM (f) be gAyo che. mArA gharamAM haMmezA (mavyayI) vyaya-kharca thato nathI. (tapuruSa) to he purUSa ! ( dhAraya) karmane dhAraNa kara. je kAraNathI huM " (vahuvrIhi) ghaNAM dhAnyavALo thAuM. (1) pUrvapada pradhAna je samAsamAM hoya te avyayIbhAva samAsa. dA.ta. 3pama, prativinam. (2) uttarapada pradhAna je samAsamAM hoya te tatparUSa samAsa. dA.ta. jJa: puruSa - rAnapuruSa:. (3) ubhayapada pradhAna je samAsamAM hoya te dvanda samAsa. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 dA.ta. maitrakSa vaizca maMtrano. (4) anyapada pradhAna je samAsamAM hoya te bahuvrIhi samAsa. dA.ta. zvetam anvaram yasya sa: zvetAmbara: (muni:). samAsa karavAnuM phaLa e ja ke ekapada thAya ane nitya saMdhi thAya. ahIMthI dareka sUtromAM AvatAM samAso vistArathI 3-1 ane 3-2 nuM vivecana pUrNa thayA pachI lakhelA che. te samAsomAM AvatI vizeSatA te te sUtromAMthI joI levI. suj - vA'rthe saMkhyA saMkhyeye saMkhyayA bahuvrIhiH / 3-1-19. artha:- sup - vAra arthamAM, vA-vikalpa ke saMzaya arthamAM vartatA saMkhyAvAcI nAma saMdhyeya arthamAM vartatAM saMkhyAvAcI nAmanI sAthe aikArya jaNAto hoya to bahuvrIhi samAsa thAya che. saMkhyeya gaNavA lAyaka padArtha. ghaTa-paTa vagere. - - sUtra samAsa:- sun haiM vA 6 - mukhvau. (i.dva.) mukhvo: artha: - mukhvArtha:, smin. (ya.ta.) vivecanaH- diH vaza dizA: - = be vAra daza (vIza) ghaTAdi. suv pratyayAnta dvi nAma vAra arthamAM che tethI saMdhyeya arthamAM vartatAM saMkhyAvAcI ddazan nAmanI sAthe A sUtrathI bahuvrIhi samAsa thayo che. : vA - dvitrAH = be athavA traNa ghaTAdi. di nAma vikalpa arthamAM che tethI saMdhyeya arthamAM vartatAM tri nAmanI sAthe A sUtrathI samAsa thayo che. ''Azamya: saMvyA saMdhyeye vartate na saMdhyAne" / (dazanI avidha (aDhAra) sudhInI saMkhyA saMkhyeya arthamAM varte che. saMkhyAna arthamAM nahIM) A nyAyathI ekathI aDhAra sudhInI saMkhyA saMdhyeya arthamAM varte che. ogaNIsa zabda mATe paNa jo navazan zabda vAparIe to saMdhyeya arthamAM gaNI zakAya. ane jo jovizati Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 zabda vAparIe to te saMkhyaya arthamAM gaNAto nathI. ekathI ogaNIsa sudhInA saMkhyAvAcaka zabdo mAtra vizeSaNa tarIke ja vaparAya che. vizati thI mAMDIne badhA ja saMkhyAvAcaka zabdo vizeSaNa ane vizeSya baMne rIte vaparAya che. viti vagere zabdo jo tenuM vizeSya ba.va.mAM hoya to paNa e.va.mAM ja vaparAya che. vizeSya game te liMgamAM hoya to paNa viMti thI navanati sudhInA zabdo strIliMgamAM ja vaparAya che. dA.ta. viMzatre brAhmaNya.. jyAM jyAM pAchaLa Trazana no prayoga thAya te badhA saMkhyAvAcI zabdo saMkheya arthamAM varte che. ane jyAM jyAM viMzati vagere zabdano prayoga thAya te saMkhyAvAcI zabdo gaNAya che. te saMkheya arthamAM vaparAtA nathI. saMkhyaya - gaNavA lAyaka padArtha. eka thI ogaNIsa sudhInA aMka gaNavA lAyaka che. viMzati thI mAMDIne badhA zabdo saMkhyA batAve che. paNa jenI saMkhyA gaNavAnI che te saMkheya padArthane batAve che. dA.ta. vormiMganAM viMtiH = brAhmaNonI vIzanI TUkaDI. diva: - A samAsa sur (vAra) arthamAM che. tethI bahuvrIhi samAsa hovA chatAM anyapada pradhAna nathI ahIM "nakSa pratipakvoyoH pratiporusaiva prahAm" sAmAnya ane vizeSamAMthI vizeSanuM ja grahaNa thAya. e nyAyathI zeSa vI... 7-3-175 e sAmAnya sutra hovAthI e sUtra na lAgatAM saMkhyAvAcaka mATe vizeSa sUtra pramANI.. 7-3-128 hovAthI te sUtrathI 3 pratyaya lAgyo che. saMpati zin ? Avo vA TraNa vAM-= gAyo athavA daza ghaTAdi. ahIM no e suMjarthaka saMkhyAvAcI nAma nathI tethI saMkhyaya arthamAM vartatAM saMkhyAvAcI zana nAmanI sAthe A sUtrathI bahuvrIhi samAsa thato nathI. saMdhrati lim ? traNa vA vo vo = daza ghaTAdi athavA gAyo. ahIM pUrvamAM saMkhyAvAcI Trazana zabda che. paNa jo e saMkheya arthamAM vartatuM saMkhyAvAcI nAma nathI tethI A sUtrathI Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 bahuvrIhi samAsa thato nathI. saMya ti vim ? divitavam = cAlIsa gAyo. ahIM sujalthaka di nAmano saMkhyAvAcI vaMti nAmanI sAthe A sUtrathI samAsa thato nathI kemake jIvati zabda saMkhyAvAcI che paNa saMkhyayavAcI nathI. mAsanna-vU-Dadhinna-dhyAhna-vipUNitIyAdhArthe rU-2-20. artha - , , dha ane madhyardha zabdo pUrvapadamAM hoya temaja saddha zabda pUrvapadamAM che jene evA pUraNa pratyayAtta nAmo saMkhyAvAcaka nAmanI sAthe aikAA gamyamAna hoya to bahuvrIhi samAsa pAme che. paraMtu samAsa karyA bAda sAmAsika padano artha saMkhyayavAcI hoya, ane je vigraha vAkyamAM dvitIyAdi vibhajyanta () padathI jaNAvAelo hoya. sUtra samAsa- baddha kaviH cazya sa: addhati (bahu), dizA pUragaDha-ddhavipUraNa: (karma.) dham sarNama vasya :-3Syaddha (bahu.) Asannazca adUrazca adhikazca adhyarddhazca arddhAdipUraNam ca eteSAM smaahaarHmAtra dUdhAdhyadvipUnam (samA..) ditIyA gatiH caca tat-dvitIyAti (bahu.) dvitIya iva tat macat -ditIvAdyacat (karma) ditI carcA kartha:-ditI vAghacAI, tasmin (ja.ta.) vivecanaH- A sUtramAM AvatAM dareka samAsono abhyapada saMkhyayavAcI che. ane te vigraha vAkyamAM dvitIyAdi vibhajyanta evA reSAM, vagerethI jaNAvela che. tethI A sUtrathI samAsa thayA che. mavyayam rU-2-22. artha - avayanAma saMkhyAvAcaka nAmanI sAthe ekAA gamyamAna hoya to Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 bahuvrIhi samAsa pAme che. jo anyapadano artha saMdhyeyavAcI hoya ane je vigrahavAkyamAM dvitIyAdi vibhaktyanta padathI jaNAvelo hoya. vivecanaH- praznaH- A sUtrane uparanAM AsannApUrA... 3-1-20mAM bheguM karyuM hota to paNa samAsa siddha ja hato to sUtra judu zA mATe karyuM ? javAbaH-nIcenA sUtramAM avyayanI anuvRtti laI javA mATe. jo uparanAM sUtramAM bheguM kare to samAsa to thaI jAta. paNa avyayanI sAthe Asatra vagere nAmonI paNa anuvRtti sAthe Ave. kAraNa ke "yoga praviNanAm sadaiva pravRtti: sadaiva nivRtti:" eka sUtramAM jeno jeno yoga hoya tenI sAthe ja anuvRtti cAle ane sAthe ja nivRtti thAya. mATe avyayam sUtra judu banAvyuM. 3-1-19, 20, 21 sUtrathI thatAM samAso saMkhyAbahuvrIhi kahevAya che. prArtha cAne ca / rU-1-22. artha:- pAthaeN - samAnArthaka. eka athavA aneka nAma temaja avyaya nAma, nAmanIM sAthe aikArtha gamyamAna hoya to bahuvrIhi samAsa pAme che. jo anyapada dvitIyadi vibhaktyanta padathI jaNAveluM hoya to. sUtra samAsa:- : artha: yasya tad - pArtham (bahu.) na m - aner (nag. tatpu.) vivecanaH- A sUtramAM uparanAM be sUtrono samAveza karI lIdho hota to cAlata. kAraNa ke A ane uparanAM baMne sUtro aikArthamAM ja thAya che tethI sUtro judA karavAnI jarUra nahotI. chatAM sUtro judA karyA che te lakSaLa pratipoyo... e nyAyathI uparanA sUtrothI thatAM samAsone pramALo... 7-3-128 thI 3 samAsAnta pratyaya thaze. ane A sUtrathI je samAso thAya tene zeSAd vA 7-3-175 thI v samAsAnta pratyaya thaze. bahuvrIhi samAsa mATenuM A mukhya sUtra che A sUtrathI thatAM samAsone "samAnAdhikaraNa bahuvrIhi" kahevAya che. hrA - eka adhikaraNa, sarakhI vibhakti che jenI te. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2) 3muThThA: rU-2-23. artha:- 3mullAddhi bahuvrIhi samAso nipAtana karAya che. sUtra samAsa-3muva AHi ceSAM te - 3muvAvayA (bahu.) vivecanaH- sUtra ba.va. mAM che te AkRtigaNanAM grahaNa mATe che. 3murad:, vRSadha:- A samAsamAM pUrvanA puravuM ane nyA zabdano lopa thAya che. te sUtra sAmarthyathI ja thAya che. A sUtrathI thatAM samAsone "vyadhikaraNa baddhahi" kahevAya che. sattera rU 2-24. artha:- (tulyayoga ane vidyamAnArthaka) sara zabda tene -tRtIyAnta nAmanI sAthe aikArba gamyamAna hoya to anyapadanA arthamAM bahuvrIhi samAsa thAya che. vivecana- uparanAM 3-1-20, 21, 22, ane 23 sUtramAM dvitIyAdi vibhajyanta anyapada pradhAna evo artha hato. jyAre A sUtramAM prathamAvibhajyanta anyapada pradhAna evo artha karavA mATe ja A sUtrano prAraMbha che putra - A samAsamAM sada zabda tulyayogano arthamAM che. sAt, tutyayone 7-3-178 thI saputra samAsane chevuM samAsAntano niSedha che. tethI r pratyaya thayo nathI. sarma:- A samAsamAM sada zabda vidyamAnatA arthamAM che. A sUtrathI thatAM samAsone "sahAthe bahuvrIhi" kahevAya che. vizo rUlyantarIne rU-1-ra. artha- ruDhi arthamAM vartatuM dizAvAcInAma saDhi arthamAM vartatAM dizAvAcI nAmanI sAthe anyapadano artha gatarIta - be dizA vaccenuM aMtara gamyamAna hoya to bahuvrIhi samAsa thAya che. vivecanaH- kSiNapUrva = agnikhUNo. A samAsa dakSiNa ane pUrva dizA Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 vaccenI dizAne jaNAve che. ane te banne dizAo carthaka che. tethI A sUtrathI badrIhi samAsa thayo. rU ceti vim ? perAjha vea fzo. maktarItam = pUrva ane uttaradizAnI vaccenI dizA (izAna). ahIM samAsa thato nathI. dizAvAcI nAmo che paNa carthaka dizAvAcI nathI. tethI A sUtrathI samAsa na thatAM vAkya ja rahe che. rendrI = pUrva dizA, verI = uttara dizA. kyAM zabda "maNi " nyAyathI baMne bAju prahaNa thAya che. maMta2ta anyapada pradhAna che. te samAsamAM ukta thaI jAya che. tethI samAsamAM mantarIta zabdane joDavo paDato nathI. A sUtrathI thatAM samAso "di bahuvrIhi" kahevAya che. tatrA''dAya mithastena prahRtyeti sarU peNa yuddhe'vyayIbhAvaH / 3-1-26. artha - paraspara prahaNa karIne Avo artha gamyamAna hoya to tatra - sAmyattanAma sarUpe- tatsarupa samyanta nAmanI sAthe tathA paraspara prahAra karIne Avo artha gamyamAna hoya to tenatRtIyAntanAma tatsarUpa tRtIyAntanAmanI sAthe anyapadano artha yuddha viSaya jaNAto hoya to avyayIbhAva samAsa pAme che. sUtra samAsa- avyayam vyayam mavati. - avyayI bhAva: (enta) vivecanaH- kezAveza - ahIM sakSamyatta nAmano sAmyanta nAmanI sAthe samAsa che. "paraspara vALa grahaNa karIne kareluM yuddha" Avo artha hovAthI A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. ' DavuiM -ahIM tRtIyAnta nAmano tRtIyAnta nAmanI sAthe samAsa che. "paraspara daMDano prahAra karIne kareluM yuddha" Avo artha hovAthI A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. ahIM yuddha anyapada pradhAna che. eTale paraspara pakaDIne kareluM yuddha Avo artha samAsamAM ukta thaI jAya che. tethI samAsamAM teno prayoga karavo paDato nathI. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tati teneti zik? zAMza zAMza pRdIvA kRtaM yuddha - ahIM vigrahamAM grahaNa karIne kareluM yuddha evo artha che paNa samyanta nAmane badale dvitIyAntanAma dvitIyAnta nAmanI sAthe prayoga karAeluM hovAthI A sUtrathI avyavIbhAva samAsa thayo nathI. mud mud a phatya kRtaM yuddha - ahIM vigrahamAM paraspara prahAra karIne kareluM yuddha evo artha che. paNa tRtIyAnta nAmane badale dvitIyAnta nAma dvitIyAnta nAmanI sAthe prayoga karAeluM hovAthI A sUtrathI avyavIbhAva samAsa thayo nathI. AdAyeti prahRtyeti ca kim ? kezeSu ca kezeSu ca sthitvA kRtaM yuddhaM - paraspara baLamAM sthira rahIne kareluM yuddha. ahIM paraspara prahaNa karIne artha na hovAthI A sUtrathI samAsa thayo nathI. aa aa gAtya kRtaM yuddha - paraspara daMDovaDe AvIne kareluM yuddha. ahIM paraspara prahAra karIne evo artha na hovAthI A sUtrathI samAsa thayo nathI. sapati vim ? raste 2 pAre 2 pRhItvA tuM yuddha - paraspara hAtha ane paga grahaNa karIne kareluM yuddha. ahIM te zabdanI sAthe tatyapa raste zabdano prayoga na hovAthI A sUtrathI samAsa thayo nathI. yuddha ti vim ? raste 2 raste 3 mAtA sarakye kRtaM - paraspara hAtha grahaNa karIne maitrI karAI. ahIM yuddha artha nIkaLato nathI tethI A sUtrathI samAsa thayo nathI. navIdinanA rU-1-ra7. artha- anyapadano artha saMjJAvAcaka jaNAto hoya to koIpaNa nAma nadIvAcaka nAmanI sAthe avyayabhAva samAsa pAme che. vivecanaH- unmattama, tu ma = dezanuM nAma. A samAsa saMjJAvAcaka thato hovAthI A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo. akArAnta avyayIbhAva samAsa hovAthI badhA yAdinI jagyAe amathI... 3 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2-2 thI ama thAya che. " . nAnIti vim ? zA pheza: = utAvaLI gaMgA nadIvALo deza. ahIM A samAsa saMjJAvAcaka nathI. tethI A sUtrathI samAsa na thatAM tha.3-1-22 thI samAnAdhikaraNa badrIhi samAsa thayo che. prazna- navamaba.va.mAM zA mATe ? javAba-jo navI zabdanuM tR.e.va. nA karyuM hota to navI zabdanA paryAyavAcaka nAmo grahaNa na thatAM navI evo zabda pote ja grahaNa thAta. paNa evo eka nyAya che ke "rva pa radyArIbdasaMjJA" (zabdanI saMjJA na maLatI hoya to ja zabdanuM potAnuM svarUpa grahaNa thAya.) tethI navI zabdanA saMjJAvAcaka nAmo grahaNa thAya paNa sUtramAM navIfba: ba.va. karyuM che tethI navI zabda pote ane navI vAcaka zabdo baMnenuM grahaNa thaze. ahIM to navI zabdanuM grahaNa nathI. paNa nIcenA sUtra mATe ba.va. che. * saMdhyA samAhAre rU-2-28. artha- saMkhyAvAcaka nAmo naMdIvAcaka nAmanI sAthe samAhAra gamyamAna hoya - to avyayIbhAva samAsa thAya. vivecanaH- diyamunam - di e saMkhyAvAcaka nAmano yamunA e nadIvAcaka nAmanI sAthe A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. ane makArAnta avyavIbhAva hovAthI samavyayI...3-ra-ra thI svAdinI jigyAe an thayo che. ahIM nadIvAcaka nAmanI sAthe samAsa thayo che. nim - gninuM e saMkhyAvAcaka nAmano narI nAmanI sAthe A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. slIve 2-4-97 thI hRsva rU. saMdhyAyA. 7-3-91 thI 3 samAsAnta. uva.7-4-68 thI rU no lopa. have nakArAnta avyayIbhAva samAsa hovAthI mamayI. 3ra-2 thI am thayo che. samAhara ti vim ? navI = ekanadI. ahIM , ane navI nA samAhAra artha gamyamAna na hovAthI A sUtrathI Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24. avyayIbhAva samAsa na thatAM vizeSai... 3-1-96 thI karmadhAraya samAsa thayo che. ahIM saMdhyA samAhare.... 3-1-99 thI dvigu samAsanI prApti hatI. teno niSedha karIne avyayIbhAva samAsa A sUtrathI karyo che. navI uparanA sUtramAM ba.va. hatuM tethI gaMgA-yamunA vagere . nadIvAcaka nAmonI sAthe ane nadI nAmanI sAthe (baMne nAmonI sAthe) A sUtrathI samAsa thayo che. vaMna pUrva rU--ra1. artha - vidyAthI athavA janmathI cAlatI ziSya athavA saMtAnanI paraMparAne vaMza kahevAya che. vaMzamAM utpanna thanArane vazya kahevAya che. jo pUrvapadano artha pradhAna hoya to saMkhyAvAcaka nAma vaMzyavAcaka nAmanI sAthe avyayIbhAva samAsa pAme che. sattAna = ekasvabhAva, saMtAnasaMbaMdha, paraMparA sUtra samAsa- pUrvI gaI. - pUrvArtha, tasmin (Sa.tatyu) vivecana- muni vyarAsya = vyAkaraNanA (Adya praNetA) ekamuni (che.) A arthamAM pUrvapada evA | zabdanI pradhAnatA che. tethI A sUtrathI cha ane muni nAmano avyayIbhAva samAsa thayo che. A samAsamAM vidyAno saMbaMdha che. jo munaH : = eka muni che jene. Avo vigraha karIe to anyapadanI mukhyatA jaNAtI hovAthI prArtha...3-1-rara thI badrIhi samAsa thAya che. satawifza thasya = je kAzIrAjAnA sAtamAM) rAjA tarIke che. A arthamAM sAta zabdanI pradhAnatA che. tethI A sUtrathI paNa ane zi nAmano avyayIbhAva samAsa thayo che. A samAsamAM janmano saMbaMdha che. vaMtho maae vyakiraNa ane vazyo sarNa rastha e artha A samAsomAM ukta thaI jAya che. tethI teno prayoga samAsamAM karavAno Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 25 raheto nathI. pUrvArtha rUti lim ? dimunirva jharam = vyAkaraNanA vaMzya be muni che. (be munionuM banAveluM vyAkaraNa.) ahIM pUrvapada pradhAna na hovAthI A sUtrathI avyayIbhAva samAsa na thatAM prArtha... 3-1-22 thI badrIhi samAsa thayo che tethI eSAt vA 7-3-175 thI 8 samAsAtta thayo che. - pA-madhye-che-intaH pacyA vA rU-2-30. artha-pUrvapadano artha pradhAna hoya to pare maLe che ane anya zabdo SaNyanta nAmanI sAthe vikalpa avyayIbhAva samAsa pAme che. sUtra samAsa- pare maLe 2 3 4 anAr 3 pateSAM samAdA: pANetreDadH (samA.). vivecanaH- A sUtramAM Apela samAsono avyayIbhAva samAsa A sUtrathI thAya che. ane vikalpa pakSamAM SaSTaca... 3-1-76 thI SaSThI tapurUSa samAsa thAya che. . avyayIbhAva samAsa jyAre thAya tyAre pALe ane gaNe zabdamAM kAra ane samAsamAM pUrvanipAta sUtra sAmarthyathI ja thayo che. yAviyo rU-1-rU. artha- jo pUrvapadano artha pradhAna hoya, iyattva (avadhAraNa-nizcaya) artha gamyamAna hoya to yavat nAma koIpaNa nAmanI sAthe avyayIbhAva samAsa pAme che. sUtra samAsa- rUta: bhAva: - pharvam, tami. (taddhita vyutpatti.) vivecanaH- vAvamaMtra bojha - jeTalA vAsaNa hoya teTalAne jamADa. athavA jayAM sudhI vAsaNa tUTe nahIM tyAM sudhI jamADa. ahIM vAsaNanI saMkhyAthI athavA vAsaNanI sthitinA kAlathI atithIonI saMkhyA athavA bhojana karAvavAno samaya nizcita jaNAya che. tethI candra artha gamyamAna che. tethI A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. praka Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 rUttva rUti vim ? yAvat vatta tAvat muttam - jeTaluM ApyuM teTaluM khAdhuM. ahIM keTaluM khAdhuM tenI cattA jaNAtI nathI. tethI A sUtrathI avyayIbhAva samAsa na thatAM vAkya ja rahyuM. paryapA-Da-hAr pazcamyA / rU-2-32. artha:- jo pUrvapadano artha pradhAna hoya to patti, apa, Aph (mA), vahis ane azru dhAtu jenA aMtamAM che evA nAmo, paMcamyanta nAmanI sAthe avyayIbhAva samAsa pAme che. sUtra samAsa:- zci pazca Artta zci man 6 temAM samAhAra:parvapADaDabahir. (samA.4.) - vivecanaH- paritrizatam, apatritaMt = trigarta dezane varjIne. ahIM qhara ane apa nAmano trirtamya e paMcamyanta nAmanI sAthe A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. paryAmyAM.....2-2-71 thI paMcamI vibhakti thaI che. AgrAmam = gAma sudhI. ahIM Ah nAmano pramAt e paMcamyanta nAmanI sAthe A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. ahIM maryAdA arthamAM AGAvadho 2-2-70 thI paMcamI vibhakti thaI che. = vahirjhAmam, prAgrAmam = gAmanI bahAra, gAmanI pahelAM. ahIM var ane avanta prAp nAmano prAmAN e paMcayanta nAmanI sAthe A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. ahIM dig-deza-kAla arthamAM prabhRtya... 2-2-75 thI paMcamI vibhakti thaI che. pazcamyuMtti vim ? pari vRkSa vidyut = vRkSa tarapha vijaLI jaNAya che. ahIM mAiina... 2-2-37 thI dvitIyA vibhakti thayelI che. paMcamI vibhakti na hovAthI pari nAmano vRkSa nAmanI sAthe A sUtrathI samAsa thayo nathI. nakSonA mi-pratyAbhimulye / rU-2-33. artha:- jo pUrvapadano artha pradhAna hoya to sanmukha thavuM e arthamAM vartatAM agni ane prati nAma jJakSaLa (cihna) arthamAM vartatAM nAmanI sAthe Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avyavIbhAva samAsa pAme che. sUva samAsaH- piza pratiruM - paytI (..) muvI bhAva:- upamurNa, tamina (taddhita.) vivecanaH- vani pratyani zatamA: pati = agni sanmukha pataMgiyA paDe che. agninA kAraNe pataMgiyA paDe che tethI agni cihna che. tethI ma ane prati nAmano na nAmanI sAthe A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. 'toti ?i sukhaM prati ti: = suSma deza tarapha gayo. ahIM suSma deza e cihna banato nathI. tethI prati ane sukha nAmano A sUtrathI samAsa na thatAM vAkya ja rahyuM. pUrvapatArtha va - agya pAva: = sanmukha che cihna jene evI gAyo. ahIM anyapada pradhAna che. pUrvapada pradhAna nathI tethI A sUtrathI avyayIbhAva samAsa na thatAM hAI3-1-22 thI Ima ane nAmano baTviIhi samAsa thayo che. sUtramAM mautI je samAsa thayo che te dvivacanAnta che tethI manuSya nAmanI sAthe tU. 1-2-34thI asanvibhAva thAya. che chatAM paNa sandhi thaI che te sUtranA sAmarthyathI ane sUtra lAghavatAne kAraNe thaI che. glaeNDanudA rU-1-rU4. artha- jo pUrvapadano artha pradhAna hoya to 3nuM nAma tairsa - laMbAI viSayamAM je lakSaNa, tadvAcI nAmanI sAthe avyavIbhAva samAsa pAme che. sUtra samAsa-:-vairtha, tasmina (taddhita.) vivecanaH- anupama vANI = gaMgA nadI sudhI dIrgha (lAMbI) vArANasI nagarI. ahIM nA nAma e laMbAIne sUcavanAra che. tethI banuM ane kviA nAmano A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 saiddhaM kRti vim ? vRkSamanuM vidyut = vRkSanI pAchaLa vijaLI. ahIM vRkSathI vijaLI jaNAya che. paNa vRkSa e laMbAI sUcavanAra nAma nathI. tethI A sUtrathI avyayIbhAva samAsa na thatAM vAkya ja rahyuM. samIpe / 2-1-20 artha:- jo pUrvapadano artha pradhAna hoya to samIpa arthamAM vartatuM anu nAma samIpIvAcaka nAmanI sAthe avyayIbhAva samAsa pAme che. vivecanaH- anuvanam anirmAtA vananI najIkamAM vajrapAta thayo. ahIM anu nAma e samIpa arthamAM che. vana nAma sIMpIvAcaka che tethI anu ane vana nAmano A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. vibhaktti...3-1-39 thI avyayIbhAva samAsa siddha ja hato. chatAM A sUtranI racanA karI tethI ja jaNAya che ke vitti...3-1-39 thI nitya samAsa thAya che. tethI samAsa karavo paDe. vAkya na ja karAya. jyAre A sUtrathI samAsa karavo hoya to karAya ane na karavo hoya, vAkya rAkhavuM hoya to rAkhI zakAya. te kartAne AdhIna che. = tijIvRddhivAdya | rU-2-36. artha:- tidyu vagere avyayIbhAva samAso nipAtana thAya che. yathAyogya pUrvapada ke anyapadano artha pradhAna hoya che. sUtra samAsa:- tiSThavyu tyAvi: yevAM te - tiSThavityAyaH (bahu.) vivecanaH- tidyu hrAta: = gAyone ubhA rahevAno kALa. (lohAya, jalapAnArthaM, garbhagrahaNAya ityAdi arthaM vA dohavA mATe, jalapAna mATe, garbhagrahaNa mATe ubhA rahevAno kALa.) ahIM A samAsamAM anyapadano artha pradhAna che. anakArAnta avyayIbhAva samAsa hovAthI syAdino anatottur 3-2-6 thI lopa thayo che. adhonAbhaM hataH nAbhinI nIcenA bhAgamAM haNAyelo. " A samAsamAM pUrvapadano artha pradhAna che. nipAtanane kAraNe nAmi nuM nAma thayeluM che. = - Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. - nityaMpratirADaje rU--rU7. artha- alpa arthamAM vartatuM prati nAme koIpaNa nAmanI sAthe nitya avyayIbhAva samAsa pAme che. vivecanaH- prati = zAkanI alpatA. (thoDuM zAka) alpa arthavALA prati nAmano zani nAmanI sAthe A sUtrathI nitya avyavIbhAva samAsa thayo che. aA rUti vim ? vRkSa prati vidyut = vRkSa tarapha vijaLI jaNAya che. ahIM prati lakSaNa arthamAM che. alpArthaka nathI. tethI A sutrathI avyavIbhAva samAsa na thatAM vAkya ja rahyuM. sadbhAzanA pariNA ghUoNDarnsathavRtArU-2-28. artha- saMkhyAvAcaka nAma tema ja anna ane sattA nAma dhUta - jugAranA viSayamAM viparIta arthamAM vartatA pari nAmanI sAthe nitya avyayIbhAva samAsa pAme che. sUtra samAsa:- lIva akSa% tIkSA 2 teSAM samAhAra:: sAkSazatam (samAM..) anyathAvartanamU-kacathavRtti, tasmin. vivecanaH- para, akSara, zatAvAra - ahIM saMkhyAvAcaka nAma , tema ' ja vAkSa ane sattA nAmano pari nAmanI sAthe A sUtrathI nitya avyayIbhAva samAsa thayo che. na tathA vRtta kathA pUrva naya. e samAsamAM ja ukta thaI jAya che tethI samAsamAM teno prayoga karavo paDato nathI. padmAvati lim ? pAna tathAvRtti kathA pUrva nAM = pAso viparIta paDavAthI jaya na thayo ke jema pahelA jaya thayo haze tema. ahIM saMkhyAvAcaka, gala ke navA nAma nathI tethI A sUtrathI avyavIbhAva samAsa na thayo. ghUta ti lim thI goLa ra tathA vRttam = rathanA cakranI dharI barAbara na rahI. (tathI ratha barAbara cAlyo nahIM) ahIM akSa zabdano pari zabdanI sAthe yoga nathI. 3 nAma pAsA arthamAM nathI Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3O paNa paiDA arthamAM che. ane ghUta viSayaka anyathA vRtti jaNAtI na hovAthI A sUtrathI avyavIbhAva samAsa thayo nathI. ' prazna- anyathA vRtti kone kahevAya ? javAba- pAMca akSa (pAsA) thI ramAtA jugAramAM pAMce pAsA avaLA athavA savaLA eka sarakhA paDe to ramanArano jaya thAya che. paraMtu emAMthI eka-be-traNa ke cAra pAsA viparIta paDe to ramanArano parAjaya thAya che. parAjayanAM kAraNabhUta pAsAnuM tevA prakAranuM viparIta paDavAnuM je thAya tene jugAra saMbaMdhI anyathAvRtti kahevAya che. lakSa yakSa, jugArano pAso ane gADAnI dharI ema traNa artha thAya che. vibhakta-samIpa-samRddhi-vyuddhyarthAbhAvA'tyayA-'saMprati-pazcAtkrama-khyAti-yugapat sadRk-sampat-sAkalyAnte-'vyayam / 3-1 rU. artha:- vibhakti vagere arthavAcaka avyayo koIpaNa nAmanI sAthe jo. pUrvapadano artha pradhAna hoya to nitya avyavIbhAva samAsa pAme che. sUtra samAsa- viparitrya samIparza samRddhi vRddhi thamAva8 atyayaza saMpratizca pazcAt ca kramazca khyAtizca yugapat ca sadRk ca sampat ca sAkalyam ca antazca eteSAM samAhAraH-vibhakti.....sAkalyAntam, tasmin. (samA..) (1) vipananam - vi$i: = kArakavAcaka. (2) sapi = najIka. (3) sakUddhaH - samRddhi = dhanAdi saMpattivAcaka. (4) viArtA - vRddhi = dhanAdinA abhAvavAcaka. (5) vArtha bhAva: - arthamAva: = vastunA abhAvavAcaka. (6) atyayanam - atyayaH = thaI javuM vAcaka, atItavAcaka. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 (7) te samRtiH - amRti = tAtkAlika upabhoganA abhAvavAcaka. (8) pazcAt = pazcAtavAcaka. (9) ma kramavAcaka. (10) dhyAti = prasiddhivAcaka. (11) yuga d = ekI sAthe vAcaka. (12) sa = samAnavAcaka. (13) sad = siddhivAcaka. (14) satya = salavAcaka. (15) mo(= pUrNatAvAcaka. - (1). dharitra - ahIM "saptamInA" arthane jaNAvanAra Adha zabda che. A samAsano vigraha alaukika che. madha ane strI nAmano A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. anakArAnta samAsa thayo tethI anatAnu ke 2-thI'syAdino lopa thayelo che. (ra) 3} mam - ahIM 35, e "samIpa" arthamAM che. 35 ane puSpa nAmanA A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. akArAnta avyavIbhAva samAsa thayo tethI madhyathI... 3-ra-ra thI svAdino mam thayelo che. (3) suman - ahIM su "samRddhi" arthamAM che. huM ane madra nAmano A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. akArAnta avyayIbhAva samAsa thayo tethI 3-2-2 thI syAdino kam thayelo che. (4) suryavanam - ahIM tu "daridratA" arthamAM che. tu ane yavana nAmano A sUtrathI avyavIbhAva samAsa thayo che. akArAnta avyayIbhAva samAsa thayo tethI 3-ra-ra thI svAdino sam thayelo che. (5) nilam - ahIM nis "atyaMta abhAva" arthamAM che. vi ane makSiA nAmano A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. vastIve 2 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 4-97thI hrasva thavAthI akArAnta avyayIbhAva samAsa thayo tethI 32-2 thI syAdino abh thayelo che. (6) gativarSam - ahIM ati "pUrNa thavuM" arthamAM che. ti ane varSA nAmano A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. vIve 2-4-97 thI hrasva thavAthI akArAnta avyayIbhAva samAsa thayo tethI 3-2-2 thI syAdino abh thayelo che. (7) atizrvatam - ahIM ati "bhogavavAnA abhAva" arthamAM che. ati ane mvata nAmano A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. akArAnta avyayIbhAva samAsa thayo tethI 3-2-2 thI syAdino abh thayelo che. (8) anuratham - ahIM anu "pAchaLa" arthamAM che. anu ane ratha nAmano A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. akArAnta avyayIbhAva samAsa thayo tethI 3-2-2 thI syAdino am,thayelo che. (9) manuSyeSTham - ahIM banu "krama (anukrama)" arthamAM che. anu ane jyeSTha nAmano A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. kArAnta avyayIbhAva samAsa thayo tethI 3-2-2 thI syAdino am thayelo che. (10) timadravAhu ahIM vRtti "khyAti" arthamAM che. kRti ane bhadravAdu nAmano A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. anAkArAnta avyayIbhAva samAsa thayo tethI anato.... 3-2-6 thI syAdino lopa thayelo che. - (11) savam - ahIM sadda "sAthe" arthamAM che. sada ane vR nAmano A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. kArAnta avyayIbhAva samAsa thayo tethI 3-2-2 thI syAdino abh thayelo che. (12) savratam - ahIM sadda "samAna" arthamAM che. sajja ane vrata nAmano A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. akArAnta avyayIbhAva samAsa thayo tethI 3-2-2 thI syAdino am thayelo che. (13) sabrahma - ahIM sadda "sampatti" arthamAM che. sadda ane brahman nAmano Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mrdm bdh A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. nAno... 2-1-91 thI 7 no lopa thavAthI brahma samAsa thayo. napuMsAt vA 7-3-89 sUtra vikalpa at samAsAnta kare che. jo at samAsAnta karyo hota to nakArAnta nAma banIne 3-2-2 thI syAdino um thaI jAya paraMtu vikalpa hovAthI ahIM at samAsAtta karyo nathI. (14) sajIm - ahIM sada "sAkalya, saMpUrNa, azeSa" arthamAM che. sada ane tRLa nAmano A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. akArAnta avyayIbhAva samAsa thayo tethI syAdino thayelo che. (15) saMparveSaNam - ahIM sada "anta, samApti" arthamAM che. sada ane fparveSaNA nAmano A sUtrathI avyavIbhAva samAsa thayo che. vastIve ra-4-97 thI hrasva thavAthI nakArAnta avyayIbhAva samAsa thayo tethI 3-ra-ra thI syAdino kam thayelo che. yogyatA-varSA-nativRtti-sArU-2-40. artha:- jo pUrvapadano artha pradhAna hoya to yogyatA, vIsA, arthanuM anatikramaNa ane sAdagya arthavAcaka nAmo koIpaNa nAmanI sAthe nitya avyayIbhAva samAsa pAme che. sUtra samAsa - voca mAva: yogyatA, vyAsuma rU - vINA. gativartanam - tivRtti: 7 tivRtti:-ativRtti: (nam. tapu.) artha ativRtti:-arthAtivRtti: (Sa.tatpa.) sadRzasya bhAvaH-sAdRzyam. yogyatA ca vIpsA ca arthAnativRttizca sAdRzyazca eteSAM samAhAraH yogyatAvINAthanativRttisAdrazyam tasmin. (samA..) vivecanaH- (1) anurUpam - ahIM nuM "yogyatA" arthamAM che. anu ane rUpa nAmano A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. kArAnta avyayIbhAva samAsa thayo tethI 3-ra-ra thI syAdino kam thayelo che. (2) pratyartham - ahIM prati "vIsA arthamAM che. prati ane artha nAmano A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. nakArAnta avyayIbhAva Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 samAsa thayo tethI 3-2-2 thI syAdino am thayelo che. (3) yathAzatti - ahIM yathA "anativRtti (oLaMgyA vinA)" arthamAM che. yathA ane zatti nAmano A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. JanakArAnta avyayIbhAva samAsa thayo tethI anato...3-2-6 thI syAdino lopa thayelo che. (4) sazIlam - ahIM sajja "sAdazya (samAna)" arthamAM che. sajja ane zIta nAmano A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. kArAnta avyayIbhAva samAsa thayo tethI 3-2-2 thI syAdino am thayelo che. praznaH- uparanAM sUtramAM sam (samAna)nuM grahaNa kareluM che. to A sUtramAM sAdRzya (samAna)nuM pharI grahaNa zA mATe karyuM ? javAbaH- sa ane sAdRzya baMnemAM vizeSatA che. sat - arthanI sAthe saMbaMdha rAkhe che. (bAhya dekhAvane jaNAve che.) jema ke savratam - samAna vratavALo. ane sAdRzya - tenA guNane jaNAve che. (atyaMtara guNane jaNAve che.) jema ke sazautam zIlanuM samAnapaNuM. yathAthA / 2-2-46. artha:- jo pUrvapadano artha pradhAna hoya to thA pratyayAnta thathA avyayane choDIne anya yathA avyaya koIpaNa nAmanI sAthe nitya avyayIbhAva samAsa pAme che. sUtra samAsa:- na vidyate thA yasya sa:-prathA (bahu.) vivecanaH- (1) yathArUpam - ahIM yathA "yogyatA" arthamAM che. yathA ane rUpa nAmano A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. kArAnta avyayIbhAva samAsa thayo tethI 3-2-2 thI syAdino abh thayelo che. (2) yathAvRddham - ahIM yathA "vIpsA" arthamAM che. yathA ane vRddha nAmano A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. akArAnta avyayIbhAva samAsa thayo tethI 3-2-2 thI syAdino abh thayelo che. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 (3) yathAsUtram - ahIM yathA "arthAnativRtti (oLaMgavuM nahIM)" arthamAM che. yathA ane sUtra nAmano A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo che. akArAnta avyayIbhAva samAsa thayo tethI 3-2-2 thI syAdino abh thayelo che. asthati vim ? yathA caitra tathA maitraH - ahIM prajAre thA 7-2-102 thI thA pratyaya lAgelo che. tethI A sUtrathI avyayIbhAva samAsa thayo nathI. gati-jvastatpuruSaH / rU-1-42. artha:- gatisaMjJaka nAma ane OM nAma (avyaya) koIpaNa nAmanI sAthe nitya taMtpurUSa samAsa pAme che. jo bahuvrIhi Adi anya samAsanI prApti na hoya to. sUtra samAsa:- tayazca jja tayo: vivecanaH- rItya, svAtya karI 2 thI gatisaMjJA thavAthI A hAr ane nRtya nAmano tatpurUSa samAsa thayo che. samAhAra:gati (samA.&.) ane hAr avyayane naryAdyanu... 3-1sUtrathI au ane nRtya nAmano temaja prakRtya pra ne dhAto.... 3-1-1 thI upasargasaMjJA thavAthI DaryAdya... 3-1-2 thI gatisaMjJA thavAthI A sUtrathI pra ane nRtya nAmano tatpurUSa samAsa thayo che. ArijAtya - riA nAmane 3-1-3 thI gatisaMjJA thavAthI A sUtrathI AriA ane nRtya nAmano tatpurUSa samAsa thayo che. brAhmaLa:, jodhnam - ahIM hra nAmano brAhmaLa ane 3 nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. anya iti kim ? kupuruSaH ahIM ane puruSa nAmano jA ..3-1-22 thI bahuvrIhi samAsa thayelo hovAthI A sUtrathI tatpurUSa samAsa thato nathI. praznaH- sUtramAM anya zA mATe grahaNa karyuM che ? Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 javAba- nuM grahaNa karIne jaNAvyuM ke A sUtra karyAdyanuM..... 3-1- . 2 sUtrathI parasUtra che. tethI gatisaMjJaka nAmo ane nAmane bIjA nAmanI sAthe mAtra tatparUSa samAsa thAya eTaluM ja nahi paNa bahuvrIhi ke avyayIbhAvanuM lakSaNa lAgu paDatuM hoya to A sUtra parasUtra hovA chatAM paNa bahuvrIhi ane avyayIbhAva samAsa thaze. ane enuM lakSaNa lAgu na paDatuM hoya tyAre A sUtrathI tapurUSa samAsa thaze. surtiA - chuM rU-2-4rU. artha - badrIti Adi anya samAsanI prApti na hoya to nindA ane kaccha. (pApa ane kaSTa) arthamAM vartatuM tU nAma koIpaNa nAmanI sAthe nitya tatparUSa samAsa pAme che. sUtra samAsa- nindrA 6 ThThama 4 patayo samAhAra:-nimi , tasmina . (samA.Dha.). vivecanaH - tupuruSa? - ahIM nindA arthamAM vartatAM dura nAmano puruSa nAmanI sAthe A sUtrathI tapurUSa samAsa thayo che. sukRtam - ahIM kaSTa ke pApa arthamAM vartatAM dUra nAmano 9ta nAmanI sAthe A sUtrathI tapurUSa samAsa thayo che. ' ca rUti vim ? tupuruSa - ahIM bahuvrIhi samAsa thayelo hovAthI A sUtrathI tapurUSa samAsanI prApti hovA chatAM nahi thAya. suda pUnAyAmrU -2-44. artha- jo bahuvrIhi Adi anya samAsanI prApti na hoya to pUjArthaka nuM nAma koIpaNa nAmanI sAthe nitya tatparUSa samAsa pAme che. vivecana- suragA - ahIM pUjArthaka su nAmano rananuM nAmanI sAthe A sUtrathI tapurUSa samAsa thayo che. ahIM rAna sa. 7-3-106 thI samAsAtta thaI nava... 7-4-68 thI mana no lopa thaI sucana: samAsa banata. paNa pUnAsva ... 7-3-7ra thI samAsAtta karavAno Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 niSedha karelo hovAthI surAnA banyuM. anya kRti vhim ? sumadram - vitti..... 3-1-39 thI avyayIbhAva samAsanI prApti hovAthI A sUtrathI tatpurUSa samAsa thato nathI. praznaH- su avyayane upasarga gaNIne hrArtha.... 3-1-22 thI samAsa thaI ja jAta to A sUtra judu zA mATe karyuM ? javAbaH- dhAto:... 3-1-1 sUtramAM pUjArthaka su avyayane upasargasaMjJAno niSedha karelo che. ane samAsa karavo che tethI sUtra judu banAvyuM. jo su avyayane upasargasaMjJAno niSedha na karyo hota to sthA seni... 2-3-40 thI suhim nA s no v thaIne suSam evuM aniSTa rUpa thaI'jAta. AvuM na thAya ane susim rUpa siddha thaI zake mATe ne upasargasaMjJAno niSedha karyo che. su atiti me ca| rU-2-4. artha:- bahuvrIhi~ vagere anya samAsanI prApti na hoya to atikrama ane pUjA arthamAM vartatuM ati avyaya koIpaNa nAmanI sAthe nitya tatpurUSa samAsa pAme che. vivecanaH- gatistutya:- ahIM gati "atikrama" arthamAM che tethI ati ane stutya nAmano A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. atirAjA ahIM ati 'pUjA" arthamAM che. tethI ati ane rAnan nAmano A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. rAgat... 7-3-106 thI ap samAsAnta thato hato teno pUjJAsvate....7-3-72 thI niSedha thayo che. tethI tAnan rahyuM temAM maiM no lopa nAmno...2-1-91 thI n thavAthI atirAnA samAsa thayo. 6 thI pUjJAyAm zabdano uparanA sUtramAMthI A sUtramAM samuccaya karyo che. AGalpe / 3-1-46. artha:- bahuvrIhi vagere anya samAsanI prApti na hoya to alpa arthamAM vartatuM Ar avyaya koIpaNa nAmanI sAthe nitya tatpurUSa samAsa pAme che. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 vivecanaH- AkAra alpa arthamAM vartatAM Ar avyayano Dara nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. prAtyava-pa-iniAvyo rAta-Anta-jhuSTa-jJAnajhAntAghachyuM: prathamAdyantaH / rU-2-47. artha:- jo bahuvrIhi Adi samAsanI prApti na hoya to tA Adi arthamAM rahelAM pra vagere nAma prathamAnta nAmanI sAthe, janta vagere arthamAM rahelAM ati vagere nAma dvitIyAnta nAmanI sAthe, STa vagere arthamAM rahelAM ava vagere nAma tRtIyAnta nAmanI sAthe, jJAna vagere arthamAM rahelAM ri vagere nAma caturthyanta nAmanI sAthe, ane Rtta vagere arthamAM rahelAM nir vagere nAma paMcamyanta nAmanI sAthe nitya tatpurUSa samAsa pAme che. sUtra samAsaH- prazrva atizrva avaza pazci nir haiM - prAtyavani (i.dva) prAtyavapariniraH AdayaH yeSAM te prAtyavaparinirAya: (bahu.) gatazca krAntazca kruSTca glAnazca krAntazca - gatakrAntakruSTaglAnakrAntA: (6.6.) gatakrAntakruSTaglAnakrAntAH AdiH arthaH yeSAM te - gatakrAntakruSTaglAnakrAntAdyarthAH (bahu.) prathamA Avi: yAsAM tA:- prathamAvava: (bahu.) prathamAdayaH ante yeSAM te prathamAdyantAH, tai: (bahu.) vivecanaH- prAvArtha:, samartha: - ahIM pra ane sam nAmano prathamAnta evA AvArya ane artha nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. ativR:, dveta: - ahIM zrRti ane r nAmano dvitIyAnta evA ghA ane vettA nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. avoti:, pavit - ahIM va ane ri nAmano tRtIyAnta evA joAi ane vim nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. parthadhyayana:, utsaGgaprAma: - ahIM ri ane r nAmano caturthyanta evA Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana ane sAme nAmanI sAthe A sUtrathI tapurUSa samAsa thayo niauzAnviH, pAd: - ahIM nis ane mA nAmano paMcamyanta evA zaizAvI ane zAha nAmanI sAthe A sUtrathI tapurUSa samAsa thayo che. bahulAdhikAra hovAthI kvacit SaSyanta nAmanI sAthe paNa samAsa thAya che. dA.ta. ataH ahIM mAtra nAmano pakyanta evA gArgyu nAmanI sAthe A sUtrathI tatparUSa samAsa thayo che. jotA rUtti vim ? vRkSa prati vidyut - ahIM prati nAma A sUtramAM batAvela ekapaNa arthamAM vartato nathI. paNa lakSaNa lakSyabhAva arthamAM che. tethI A sutrathI tapurUSa samAsa thayo nathI. saca va - pravAryA rezaH - ahIM badvIti samAsanI prApti hovAthI A sUtrathI tatparUSa samAsa thayo nathI. . " vyartha pravRMAvidhi rU-2-48. artha- badvIti vagere anya samAsanI prApti na hoya to avyaya nAma pravRddha vagere nAmonI sAthe nitya tatparUSa samAsa pAme che. sUtra samAsaH- pravRddha pati evuM tAni - pravRti sai. (bahu) vivecanaH- puna:pravRddhAn - ahIM punaH avyayano pravRddha nAmanI sAthe A sUtrathI tapurUSa samAsa thayo che. sArdUtaH - ahIM tat avyayano bhUta nAmanI sAthe A sUtrathI - tatparUSa samAsa thayo che. prazna- ahIM samAsa karo ke na karo badhuM sarakhuM ja che, kemake vigrahavAkya jevuM che tevuM ja samAsamAM lAge che. to samAsa karavAthI phAyado zuM? javAbaH- samAsa karavAthI ekatvapada thaI zake che. ekatvapada thavAthI jo an pratyaya lAge to have puna: nA , mAM rahela 3 nI vRddhi thaze. jo samAsa na karyo hota to vRddha nA , mAM rahelA 1 nI vRddhi thAta. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4) A ja samAsa karavAthI phAyado thayo che. uttaIta vagere dareka samAsomAM Aja pramANe thaze. 3yu tA . 3-2-4ra. artha- mAtuno..... pa-1-1 thI za.. pa-4-90 tuma sudhInA je kRta pratyayo che. te kRta pratyayamAM vidhAna karAelA sUtromAM je nAmo si (paMcamI) thI nirdeza karAelA che. te nAmo Dayu nAmo kahevAya badvIti vagere anya samAsanI prApti na hoya to karyu nAma kRt pratyayAtta nAmanI sAthe nitya tatparUSa samAsa pAme che. sUtra samAsa-sinA 3 - DacuruM . tatpa) vivecanaH- 3HR:- ahIM kR dhAtune joDa| pa-1-7ra thI lAgIne samAsa thayo che. at pratyaya lAgavAthI vRddhi thaI tethI kAra zabda banyo. e sUtramAM varSAH e si thI ukta nAma hovAthI luNa nAmano kRtapratyayAtta phora nAmanI sAthe A sUtrathI tapurUSa samAsa thayo che. ulyumiti ?i annakRtva = karavAthI saryuM. ahIM niSedhepa4-44 thI tyAM pratyaya kRt pratyaya che. paNa e sUtramAM batam nAma hepuruM nathI paNa sakSamyukta che. tethI am nAmano vA kUdattanI sAthe A sUtrathI tapurUSa samAsa thayo nathI. vRti si? dha vo rakSatu = dharma tamAruM rakSaNa karo. ahIM pa ...ra-1-21 thI yuSmAna no va Adeza thayo che. te kRta pratyayAtta nathI tethI A sUtrathI tapurUSa samAsa thayo nathI. tRtIyorja va aa rU-2-10. artha:- saMskRtIyA pa-4-73thI mAnu.. pa-4-88 sudhInA kRta pratyayonuM vidhAna karanAra sUtromAM tRtIyA vibhaktithI jeno nirdeza che. te tRtIyokta nAma kRt pratyayAtta nAmanI sAthe bahuvrIhi vagere anya samAsanI prApti na hoya to vikalpa tatparUSa samAsa pAme che. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 va -zabda nityasamAsanI nivRtti mATe che. tethI have pachInA sUtromAM vikalpapakSamAM vAkya paNa raheze. sUtra samAsa- tRtIyA 3rum - tRtIyon. (tu.tapu.) vivecanaH- mUrvopavaMzam, mUnane 3 vaMza mu - 3pavaMza nAmane TUM... pa 4-73 thI am (ama) pratyaya thAya che. e sUtramAM mUrti nAmano 1. tRtIyA vibhaktithI nirdeza hovAthI tRtIyokta mUrva nAmano 3pavaMza kRdanta nAmanI sAthe A sUtrathI vikalpa tatparUSa samAsa thayo. jyAre samAsa na thayo tyAre vAkya paNa rahyuM. nam pratyayAnta nAma tuman 1-1-35 thI avyaya che. uparanAM yu$ vRtI sUtranI sAthe tRtIyo laIne "sitRtIyoC/ vRtA" evuM sUtra banAvyuM hota to cAlata. chatAM paNa judu banAvyuM tethI samajAya che ke jayAre 3yup nAmano kRt pratyayAnta nAmanI sAthe samAsa thAya to nitya samAsa thAya ane tRtIyo nAmano kRta pratyayAnta nAmanI sAthe samAsa thAya to vikalpa samAsa thAya. nam 2-2-16. artha:- badrIti vagere anya samAsanI prApti na hoya to nam nAma koIpaNa nAmanI sAthe A sUtrathI tatparUSa samAsa pAme che. vivecana - sau:- 7 ane jo nAmano A sUtrathI tapurUSa samAsa thayo che.' * masUryapazyA - AvA samAso thAya nahiM. kAraNa ke samAsa eka nAmano bIjA nAmanI sAthe thAya che. tyAdyanta nI sAthe samAsa na thAya. chatAM lokamAM A rIte prasiddha hovAthI samAsa karyo che. pati nI sAthe saMbaMdha hoya tyAre ja A samAsa thAya che. nam be prakAranA che. (1) prasanthanam (2) patAsanan. (1) prasanan - A naya phakta niSedha ja kare che. (2) paryudrAsanan - A naya sadaza vagerenuM grahaNa kare che. A sUtramAM paryadAsanam nuM grahaNa karela che. paryadAsanagna paNa cAra prakAre che. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 (1) tatsadeza, (2) tadviddha, (3) tadanya ane (4) tadabhAva. (1) tatsavRza:- tenA jevuM. abrAhmaNaH gau anuvA: (2) niH - teno virodhI. gAya nahIM eTale gavayAdi. - - brAhmaNa nahIM eTale kSatriyAdi. adharma: - dharma nahIM te eTale pApa. atitaH sapheda nahIM te eTale kRSNa. (3) tattva - tenAthI anya. kaMIpaNa. (4) tamAva: teno abhAva. zukla nahIM eTale pItAdi. Jatti: - agni nahIM eTale anya tRNa vagere kaMIpaNa avAyuH vAyu nahIM eTale tenAthI anya kaMIpaNa. - avacanam vacana nahIM eTale vacanAbhAva. avIkSaLam - jovuM nahIM eTale darzanAbhAva. pUrvAMDapA-DadhottamaminnenAMzinA / 3-1-12. artha:- aMzavAcaka pUrva, para, adhara ane uttara nAma tenAthI abhinna evA aMzivAcaka nAmanI sAthe tatpurUSa samAsa pAme che. sUtra samAsaH- pUrvazva apA adhaA ttastha temAM samAhAraH- pUrvApAdharottam (samA.4.) aMza: asya asti aMzo, tena. na mitra: - amitra, tena (na. tatpu.) " vivecanaH- pUrvAya:- ahIM pUrva zabda aMzavAcaka che. ane hrAya e aMzIvAcaka nAma che. tethI A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. eja pramANe aparAyaH, adharAya ane uttarAya: samAsa A Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 sUtrathI thaze. abhinneneti kim ? pUrvaM chAtrANAm Amantrayasva = pUrva chAtrone AmaMtraNa Apa. ahIM pUrva zabda aMzavAcaka che. paNa chAtra zabda abhinna aMzivAcaka nathI. kAraNa ke pUrva chAtrathI bIjA chAtro bhinna che. tethI A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo nathI. aMzineti vim ? pUrva: nAme: hrAyasya = nAbhIthI zarIrano pUrvabhAga. ahIM avadhivAcaka nAbhi nAmano aMzavAcaka pUrva nAmanI sAthe A sUtrathI samAsa thato nathI. pUrvAdi zabdo dizAvAcaka dekhAte chate paNa ahIM avayava vAcaka nAmo hovAthI tenA yogamAM prabhRtya... 2-2-75 thI paMcamI vibhakti thaI nathI. aMzi tatpurUSa samAsa e SaSThItatpurUSa samAsano bAdhaka che. SaSThI tatpurUSa samAsa karyo hota to SaScanta nAma pUrvapadamAM Ave. ane aMzitatpurUSa- samAsa karyo tethI aMzavAcaka nAma pUrvamAM AvyuM che. sAyAjJAvya: / rU-2-13. artha:- sAyAhna vagere aMzi tatpurUSa samAsa nipAtana thAya che. sUtra 'samAsaH- sAyAhna JAtri: yeSAM te sAyAhrAya: (bahu.) vivecanaH- sAyAhna, madhyaddinam - sAyan ane madhya nAmano anna ane vitta nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. - sAyannA m no lopa ane madhyam mAM maiM no Agama nipAtananA kAraNe thAya che. bahuvacana AkRtigaNanA grahaNa mATe che. A sUtra SaSThItatpurUSa samAsanA bAdha mATe che. sameMzer navAA rU-2-64. artha:- samAna (sarakhA) aMzavAcaka arju nAma tenAthI abhinna aMzivAcaka nAmanI sAthe vikalpe tatpurUSa samAsa pAme che. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivecana - saddhapappatI, piparNam = pippalI (pIpara) nA sarakhAM bhAga. - ahIM baddha zabdano upautI zabdanI sAthe A sUtrathI vikalpa tatparUSa samAsa thAya che. vilpapakSamAM SaSThI tapurUSa samAsa thAya che. jyAre A sUtrathI aMzi tapurUSa samAsa thAya tyAre baddha zabda sUtramAM prathamokta hovAthI prathamojuM...3-1-148 thI pUrvapadamAM Ave che. ane jyAre SaSThI tapurUSa samAsa thAya tyAre padma... 3: 1-76 sUtramAM pazyanta nAma prathamokta che tethI pakyatta vipatI zabda pUrvapadamAM Ave che. sapeza ti vim ? pramAddha = gAmano aDadho bhAga. ahIM grAma zabda sarakho bhAga karavA yogya padArtha nathI. tethI A sUtrathI aMzi tatparUSa samAsa na thatAM uSTaca... 3-1-76 thI SaSThI tatparUSa samAsa thayo che. naratyAmirU-2-16, artha- aMzavAcaka saddha nAma karatI vagere abhinna aMzivAcaka nAmanI sAthe vidhe tapurUSa samAsa pAme che. sUtra samAsa vatI mAri reSAM te - naratyAdiH, te bahu) vivecana - uddhanatI, natya. - ahIM asaMvAcaka nAmano nAtI nAmanI sAthe A sUtrathI tatparUSa samAsa vikalpa thayo che. jyAre - A sUtrathI samAsa na thAya tyAre puSTaya... 3-1-76 thI SaSThI tatparuSa samAsa thayo che. 3plo - ahIM aMzavAcaka varNa zabdano 3jI nAmanI sAthe A sUtrathI tapurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI samAsa na thAya tyAre ... 3-1-76 thI SaSThI tatparUSa samAsa thayo che. 3-1-54 sUtramAM kahyA pramANe A sUtrathI ezitapurUSa samAsa thAya tyAre garlDa zabda pUrvapadamAM Ave ane pachI tatparUSa samAsa thAya tyAre gatI ane 3 nAma pUrvapadamAM Ave che. . O Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 dvi-tri-catuSparA-prAyaH / OM--6. * artha:- pUraNa pratyayAnta dvi, tri ane vatur nAma temaja pra vagere nAma tenA abhinna aMzivAcaka nAmanI sAthe viklpa tatpurUSa samAsa pAme che. dvi-trivRtvA: (i.dva.) dvitrinatvA te pUrabAjI - dvitrivatupUraLA: (karma.) aprAya: (bahu.) agraH AdiH yeSAM te dvitricatuSpUraNAzca agrAdayazca - dvitricatuSpUraNAgrAdayaH (6.5.) vivecanaH- dvitIyabhikSA-ubakSAdvitIyam, tRtIyazikSA - mikSAtRtIyam, tumikSA - bhikSAturyam ahIM dvitIya, tRtIya ane turya e pUraNapratyayAnta nAmano mikSA nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. ane A sUtranAM vikalpapakSamAM padma... 3-1-76 thI SaSThI tatpurUSa samAsa thayo che. sUtra samAsaH- zci trizca vAgha aprahasta:-, hastApra:, talapAvaH-pAvatAm - A sUtrathI adma ane tatta nAmano hasta ane pAr nAmanI sAthe tatpurUSa samAsa thayo che ane vikalpapakSamAM Sa... 3-1-76 thI SaSThI tatpurUSa samAsa thayo che. 3-1-54 sUtramAM kahyA pramANe A sUtrathI samAsa thAya tyAre dvitIya, tRtIya, turya, apra ane tatva vagere nAmo pUrvapadamAM Ave che. ane jyAre SaSThI tatpurUSa samAsa thAya tyAre mikSA, hasta ane pAtra zabda pUrvapadamAM Ave che. dvitIyaH- deztIya:- 7-1-165 thI dvi ne tIya pratyaya thayo che. tRtIya:- tretRtta- 7-1-166 thI tri ne tauya pratyaya thayo che. ane tri no tR Adeza thayo che. turya:- yeyau ... 7-1-164 thI vatur nuM turya thayuM che. A sUtramAM nitya no adhikAra na hovAthI vikalpapakSamAM vAkya to siddha ja hatuM paraMtu vA nI anuvRtti vikalpapakSamAM SaSThI tatpurUSa samAsanI prApti mATe che. tethI tRptArtha...3-1-85 sUtramAM pUraNa Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 pratyayAnta nAmano SaSThI tatpurUSa samAsano niSedha hovA chatAM vikalpa pakSamAM Sajja... 3-1-76 thI samAsa thayo. nAno tiau ca meyaiH / 3-1-17, artha:- ekavacanAnta kAlavAcI nAma temaja dviguno viSaya hoya evA kAlavAcI nAma meyavAcaka (mApavA yogya) nAmanI sAthe tatpurUSa samAsa pAme che." (dvigunA viSayavALu kAlavAcaka nAma - eka-dvi ke bahuvacanAnta hoya to paNa samAsa thAya che.) vivecanaH- mAsanAtaH evacanAnta kAlavAcaka mAsa nAmano meyavAcaka gAta nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. - mAsanAta:- mAsa e dvigu samAsa viSayaka kAlavAcaka nAmano meyavAcaka vAta nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. cahnasuta:- e dvigu samAsa viSayaka kAlavAcaka nAmano meyavAcaka supta nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. di ane anna no dvigusamAsa che. ane dvigusamAsamAM sarvAM.... 7-3118 thI ad samAsAnta ane an nuM adgha thayuM che. kAla iti kim ? droNo dhAnyasya dhAnya mApavAnuM sAdhana droNa. ahIM droNa e meyavAcaka nAma che. paNa dhAnya zabda kAlavAcaka nathI tethI A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo nathI. = prathamoruM.... 3-1-148 thI SaSyanta nAma pUrvamAM AvavAnuM hatuM. tenA badale kAlavAcaka nAmane pUrvamAM lAvavA mATe A sUtranI racanA che. dvigu samAsamAM AvelA kAlavAcI nAmane pUrvamAM lAvavA mATe A sUtranI racanA che nahIM to nAtajamAsaH e pramANe samAsa thaI jAta. A sUtramAM kAlavAcaka ane meyavAcaka e pramANe judA arthanuM grahaNa hovAthI aMzavAcaka ane aMzivAcaka nAmanI nivRtti thAya che tenI sAthe navA nI paNa nivRtti thAya che. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 artha - sAmI jenA rU-2-18. "artha- svayam ane sAmi avyaya 4 pratyayAtta nAmanI sAthe tatparUSa samAsa pAme che. sUva samAsa- svayaM sApa 2 - svayaMsAnI (i..) vivecana- svayaMdhatam - svayaM avyayano ru pratyayAtta dhauta nAmanI sAthe A sUtrathI tapurUSa samAsa thayo che. svayaM avyayanA 6 no lopa sUtra sAmarthyathI ja thayo nathI. sAmikRtam - sAdhi avyayano ru pratyayAtta kRta nAmanI sAthe A sUtrathI tatparUSa samAsa thayo che. ahIM samAsa karIe ke na karIe baMne sarakhuM hovA chatAM samAsa karyo che tethI ekatvapada thAya ane taddhitanA a[ vagere pratyayo lAge to pUrvapadanI ja vRddhi thaI zake. jeneti lim ? svayaM kRtvA = pote karIne. ahIM svayam avyaya che paNa 3 dhAtu che pratyayanta nathI paNa vattA pratyayAtta che tethI A sUtrathI tatparUSa samAsa thato nathI. teja rIte sama kRtvA = aDadhuM karIne. . ditIyA vRdva kSepe rU-2-16. artha:- nindA artha gamyamAna hoya to dvitIyA vibhajyanta vardI nAma . " pratyayAtta nAmanI sAthe tatparUSa samAsa pAme che. vivecana - u8:- ahIM uddhA ane mAtra nAmano A sUtrathI tatparUSa samAsa thayo che. samAsa hovAthI ja teno artha "lucco" thAya che. kSepa kRti zvima? | bAha8. pitA adhyApati = khATalA upara caDIne pitA bhaNAve che. ahIM vartI e dvitIyA vibhajyanta hovA chatAM lepa (nindA) artha gamyamAna nathI. tethI A sUtrathI tapurUSa samAsa thato nathI. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 samAsa vinA nindA artha gamyamAna thato nathI. tethI ahIM nitya samAsa ja karavo. vAkya rAkhavuM nahIM. jo samAsa na hoya ane vAkya hoya to teno artha jUdo thAya che. udAharaNa ane pratiudAharaNanI jema. taH / OM--60. artha:- kAlavAcaka dvitIyA vibhakyanta nAma haiM pratyayAnta nAmanI sAthe tatpurUSa samAsa pAme che. vivecanaH- rAJA tA: dvitIyA vibhaktyanta kAlavAcaka rAtri nAmano hra pratyayAnta bArUDha nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. aharatisRtAH dvitIyA vibhaktyanta kAlavAcaka an nAmano hra pratyayAnta ativRta nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. - - ahIM vibhaktino lopa thayA pachI setura 2-1-75 thI maiM no r thAya che te r ja rahe che. teno koI pheraphAra thato nathI. jo ema na thAya to baho'tivRttA: Avo aniSTa prayoga thAya. vyAptau / 3-1-6. artha:- guNa, kriyA ane dravya sAthenA atyaMta saMyogane vyApti kahevAya che. te vyApti rUpa arthamAM Ata. ane vAci gauNa nAmane AtA... 2-2-42 thI dvitIyA vibhakti thAya che. te vyAptimAM vidhAna karAela dvitIyA vibhakyanta nAma vyApakavAcaka nAmanI sAthe tatpurUSa samAsa pAme che. sUtra judu karavAthI jhena nI nivRtti thaI che. vivecanaH-muhUrtamuham dvitIyA vibhaktyanta kAlavAcaka muhUrta nAmano guNavAcaka vyApaka evA purU nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. kSaLapAta:- dvitIyA vibhaktyanta kAlavAcaka kSaLa nAmano kriyAvAcaka Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 vyApaka evA pADha nAmanI sAthe A sUtrathI tapurUSa samAsa thayo che. dina"3: - dvitIyA vibhajyanta kAlavAcaka drita nAmano dravyavAcaka vyApaka evA muDa nAmanI sAthe A sUtrathI tapurUSa samAsa thayo che. vyAptAviti ki? mArAM pUraze yati = mahino pUrNa karanAra jAya che. ahIM pUrava zabdane pratyaya lAgelo che tethI tRsutA... ra2-90 thI SaSThI vibhaktino niSedha karyo che. dvitIyA to thaI che. paNa vyAptinA arthamAM dvitIyA nathI. zritavidhiH rU-2-6ra. artha:- dvitIyA vibhajyanta nAma zrita vagere nAmanI sAthe tapurUSa samAsa pAme che. sUva samAsa- zritam ArI velAM te - tritAla, teM (bahu.) vivecanaH- dharmazritaH - dvitIyA vibhajyanta dharma nAmano zrita nAmanI sAthe A sUtrathI tapurUSa samAsa thayo che. zivamati:- dvitIyA vibhajyanta ziva nAmano gata nAmanI sAthe A sUtrathI tapurUSa samAsa thayo che. ahIM dhaH zritaH manena - dharmazritaH e pramANe bahuvrIhi samAsa siddha ja hato. paNa jayAM samAsanA arthamAM vigrahanA bhedathI tapurUSa samAsa ane bahuvrIhi samAsa baMne samAsanI prApti hoya tyAM tapurUSa samAsanuM ja kArya thAya. bahuvrIhi samAsanuM na thAya. tethI rajJa: sahA - narad: samAsa thaze paNa bahuvrIhi samAsa nahIM thAya. sUtra ba.va.mAM che. tethI vadhuvanam tirtha. bahuvacana AkRtigaNanA grahaNa mATe che. tethI sonavumukSu, hitAzakuM, tattvavuMmutyu, suvechu: e pramANe paNa samAso thaze. - prAptaDapannau tA-Datra 1 rU-2-dArU. artha:- prAta ane mAtra e prathamAnta nAma dvitIyAnta nAmanI sAthe tapurUSa samAsa pAme che. samAsanA yogamAM prAta ane mAtra nAmanA Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 anyavarNano vat thAya che. sUtra samAsa- prApatha kApatraDha - prANapatra. (I.Dha.) vivecanaH- prInIvikA - prathamAnta evA prA nAmano dvitIyAnta evA nIvikA nAmanI sAthe A sUtrathI tapurUSa samAsa thayo che. ApannenIvilA - prathamAnta evA Apanna nAmano dvitIyAnta evA nIrava nAmanI sAthe A sUtrathI tatparUSa samAsa thayo che. prathamo... 3-1-148 thI prata ane patra nAmano samAsamAM pUrvaprayoga thAya che. ahIM uparanA zritavika sUtrathI tapurUSa samAsa thavAnI prApti hatI. chatAM A sUtra judu banAvyuM tethI prApta ane panna nAma pUrvamAM AvyAM. jo uparanA sUtrathI samAsa karyo hota to samAsa to thAta ja paNa prANIvilI, sApanavivA ne badale goviIDHI, nIvitrI samAsa thAta paNa iSTa samAsa na thAta. tethI sUtra judu banAvyuM. vat |UvinaiH rU-2-64. artha - kRSad avyaya guNavacana nAmanI sAthe tatparUSa samAsa pAme che. je guNamAM vartIne tenA yogathI guNImAM varte te guNavacana kahevAya. vivecana - SattiH - ahIM pad avyayano guNavacana fpati nAmanI sAthe A sUtrathI tatparUSa samAsa thayo che. A : - ahIM par avyayano guNavacana rajI nAmanI sAthe A sUtrathI tatparUSa samAsa thayo che. ahIM pitta ane rajI nAmo guNa ane guNI bannemAM rahe che tethI te guNavacana kahevAya che. varNa-gaMdha-rasa ane sparza mAtra guNane ja batAve che ane guNavacana tenA uttarabhedane batAve che. sUtramAM gune badale guNavaH lakhyuM che eTale tyAM guNavacananI vyAkhyA bAMdhavAmAM AvI che ke je guNamAM rahIne guNImAM varte te Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 51 guNavacana kahevAya. eno bhAva e ke guNanA peTAbheda pahelAM mULaguNamAM Ave ane pachI mULaguNa dravyamAM Ave. eno artha e thayo ke SaT avyayano mULabhedanI sAthe samAsa na karatAM teno peTAbhedanI sAthe samAsa karavo che. eTale ke varSam na karatAM raMpa: karavuM che. dA.ta. lAla kapaDuM, zyAma ghoDo ahIM lAla ane zyAma e be guNa che. temAM lAlattva ane zyAmasva raheluM che emAM rahIne pachI kapaDAmAM ane ghoDAmAM rahe che. yuvati ...? pad T - ahIM vArtha e vRddha pratyayAnta * nAma che. paNa guNavacana nAma nathI tethI pad avyayano kArya nAmanI sAthe A sUtrathI tapurUSa samAsa thato nathI. prazna- phuvaH samAsa thAya ane pam samAsa kema na thAya? javAba-na thAya. kAraNa ke mULabhedamAM eTale rUpamAM thoDuM-ghaNuM evuM kAMI na hoI zake kAraNa ke te sAmAnya che. raktapaNuM ochuM-vatuM hoI zake. * tRtIyA ta rU-2-6. artha:- tRtIyAnta nAma (tenAthI) tRtIyAnta nAmanA arthathI karelAM guNavacana nAmanI sAthe aikAmAM tapurUSa samAsa pAme che. sUtra samAsaH- tena tA:- tatA, sai. (tu. tatpa.) vivecanaH- zaCtAvavuM: - ahIM zaktA e tRtIyAnta nAma che ane tenA vaDe karAela va e guNavacana nAma che tethI A sUtrathI tapurUSa samAsa thayo che. ahIM karaNamAM tRtIyA thaI che. paTuM:- ahIM ma e tRtIyAnta nAma che. tenA vaDe karAela paTuM e guNavacana nAma che. tethI A sUtrathI tapurUSa samAsa thayo che. ahIM hetumAM tRtIyA thaI che. ahIM vRta e pada samAsamAM ukta thaI jatuM hovAthI tene samAsamAM lakhavAnuM rahetuM nathI. tati vim ? massA vALa: - ahIM kANattva AMkha vaDe karAeluM nathI paNa daMDAdithI karAela che. abhivaDe to saMbaMdha mAtra Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hovAthI re.. 2-2-46 thI tRtIyA thaI che. tethI ula tRtIyAnta nAma hovA chatAM ane vALa e guNavacana hovA chatAM A sUtrathI tatparUSa samAsa thato nathI. guvavi - subA paTTa: paTiva phatyartha = dahIMthI hoziyArI. ahIM pUruM nAma mAtra guNanuM ja vAcaka che. paraMtu guNInuM vAcaka nathI. tethI bA e tRtIyAtta nAma hovA chatAM paNa huM e guNavacana nAma na hovAthI A sUtrathI tapurUSa samAsa thato nathI. . ratatrIvartam rU-2-66. artha:- tRtIyA vibhajyatta baddha nAma tenA vaDe ja karAelA artha vAcaka vata nAmanI sAthe tatparUSa samAsa pAme che. vivecanaH- saddharataratra: mAtrA - tRtIyAnta evA saddha zabdano vata} zabdanI sAthe A sUtrathI tapuruSa samAsa thayo che. kAraNa ke ardhva zabda vaDe ja vata zabda pUrNa karAela che. vataati vim ? marDena vRtAM vevI: droNA = aDadhAthI karelA cAra droNa. ahIM tRtIyAtta evuM marda nAma che ane tenA ja vaDe pUrNa karAela che. paNa pUrNa thanAra zabda vitarU nathI, vataruM che. tethI A sUtrathI samAsa thayo nathI. sUtramAM vatura nAma lIdhuM hota to paNa "nAmAne ti viziSTacADapaNa" e nyAyathI vaMturuM nAM grahaNathI vata}nuM paNa prahaNa thAta. paNa vata strIliMga sAthe ja samAsa karavo che. paNa bIjA puMliMga ke napuMsakaliMga vatur nAmanI sAthe samAsa karavo nathI. A uparathI ema phalita thayuM ke vata nAma sAthe ja samAsa thaze. nArthapUrvAdaH rU-2-67. artha-tRtIyAnta nAma nArtha nAmonI sAthe ane pUrvAdri nAmonI sAthe tatparUSa samAsa pAme che. sUtra samAsa- nI martha: vepAM tAni - anAni. (bahu.) . pUrva: AdA: veSAM tAni - pUrvAna. (bahu.) Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 nAiina = pUrvAdyAni 6 - nArthapUrvAdyAni, tai: (i.&.) vivecanaH- mAjonam, mAvitam - tRtIyAnta evA mAtra nAmano na ane vitta nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. mAsapUrvaH, mAsAvaraH tRtIyAnta evA mAsa nAmano pUrva ane avara nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. mApa-tolo, 'mAsa-mahino. Ara tA / rU-2-68. artha:- kArakavAci tRtIyAnta nAma kRtu pratyayAnta (kRdanta) nAmanI sAthe tatpurUSa samAsa pAme che. vivecana:- AtmatRtam, niimitra: ahIM kartRkArakavAcaka Abha nAmano ta e kRdanta nAmanI sAthe ane karaNakArakavAcaka navu nAmano nimitra e kRdanta nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. kAkapeyA nadI bahulam no adhikAra hovAthI stuti rUpa arthamAM kartavAcaka aa nAmano paiyA e kRdanta nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. vASpachedyAni tRLAni - ahIM paNa bahulam nA adhikAranA kAraNe nindArUpa karaNavAcaka vALa nAmano chedya e kRdanta nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayA che. kArakamiti kim ? vidyayoSitaH-vidyayA uSitaH vidyAnA hetuthI rahelo che. ahIM vidyA nAmane ketu arthamAM tRtIyA thayelI che. nimitta mAtra vaDe hetu vagerene kArakasaMjJA thatI nathI. ema 2-2-1 sUtramAM kaheluM che. tethI RSita evA kRdanta nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo nathI. - naviMzatyAdinaiko'ccAntaH / 3-1-69. artha:- tRtIyA vibhaktyanta nAma vizatyAdri nAmanI sAthe tatpurUSa samAsa pAme che. tenA yogamAM chu zabdane ar no Agama thAya che. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 sUtra samAsaH- na vizati: Avi: yasya sa:-vizatyAviH, tena (bahu.) vivecanaH- viMzati:-Aviti:, pAtratrAt-Atrizat ahIM tRtIyAnta hra nAmano vizati ane trizat nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI zabdane ar Agama thavAthI pAt thayuM. tRtIyasya... 1-3-1 thI r no 7 nA yogamAM na viklpa thavAthI be samAsa thayA che. viMzati ne badale viti hovuM joIe paNa sUtrakAre pote ja 7 no Ja karyo nathI ane navati zabda ja rAkhyo che tethI sUtranA sAmarthyathI ja samAsamAM vizati zabda ja rahyo che. have nagat 32-125 thI paNa 7 nA jha thaze nahI. caturthAM pravRtyA / rU-2-70, pariNAmikAraNavAcaka nAmanI sAthe caturthI vibhakyanta vikAravAcaka nAma tatpurUSa samAsa pAme che. (sUtramAM prakRti che tethI arthApattithI vikRti Ave.) artha:- prabhRti - vivecanaH- yUpA - ahIM pariNAmivAcaka vAru nAmanI sAthe vikAravAcaka yUpa nAmano A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. je thAya te vikRti ane jemAMthI thAya te prakRti. ahIM vAruM e prakRti che ane yUpa e vikRti che. kemake lAkaDAmAMthI khIlo bane che. pratyeti vim ? dhanAya svAtI = rAMdhavAmATenI thALI. ahIM sthAtI zabda prakRtivAcaka nathI. kAraNa ke thALImAMthI raMdhAtu nathI paNa thALImAM randhAya che. ra--nAya zabda vikAravAcaka che. paNa sthALo no nahIM tethI A sUtrathI samAsa thato nathI. hitAvimiH / 3-1-72. artha:- caturthyanta nAma phti vagere nAmanI sAthe tatpurUSa samAsa pAme che. sUtra samAsa:- hitam Avi: yeSAM te - hitAya:, tai: (bahu.) vivecanaH- mohitam, gokulam - caturthyanta evA o nAmano hita ane sugha Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. sUtra ba.va.mAM che te AkRtigaNanA grahaNa mATe che. tavaDithaina / 3-1-72. artha:- caturthyanta nAma, caturthIno artha (mATe) che artha jeno evA artha nAmanI sAthe tatpurUSa samAsa pAme che. sUtra samAsaH- tasyA: (caturthAM:) artha: yasya sa:-tartha: (bahu.) taEzcAsau azva - tarthArtha:, tena. (karma.) vivecanaH- pitrathai (paya:) - ahIM caturthyanta pitR nAmano artha nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. - AturthAM (yavAnU:) - ahIM caturthAMnta Atura nAmano artha nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. ahIM artha zabdano artha (mATe) caturthI vibhakti dvArA kahevAI jAya che tethI artha zabdano prayoga vigraha vAkyamAM thato nathI. - tadarthArtheneti kim ? pitre artha: pitA mATe dhana. ahIM dhana arthavALA rtha nAmanI sAthe caturthyanta pitR nAmano A sUtrathI samAsa thato nathI. ahIM artha zabda caturthIno arthavAcaka nathI. pazcamI mayAdhai: / rU-2-73. artha:- paMcamyanta nAma maya vagere nAmanI sAthe aikArthI jaNAto hoya to tatpurUSa samAsa pAme che. `sUtra samAsa:- yam Adya: yelAM te mayAghA:, tai: (bahu.) paMcamyanta evA vR nAmano kSaya ane vivecanaH- vRmayam, vRmIra: mIsa nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. - ahIM mI dhAtune miyo... 5-2-76 sUtrathI ru, rudda ne tu pratyaya lAgIne mAruM, mAru ane maujI zabdo bane che. henACttva / rU-2-74. artha:- asattvamAM vartatAM nAmane je paMcamI vibhakti thAya che tevA paMcamyanta nAma che pratyayAnta nAmanI sAthe tatpurUSa samAsa pAme che. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa6 (toH asattvavAcaka nAmane topa...ra--79 thI ane * kurArthaofH asattvavAcaka nAmane sattA... 2-2-120 thI paMcamI vibhakti thAya che. A paMcamI vibhaktine asattvavRtti paMcamI kahevAya che.) sUtra samAsa-ne sarva - garva, tami. (na. tatpa.) vivecanaH- stovAnup:, atpanma: - ahIM asattvavAcaka paMcamyanta evA to ane alpa nAmano ru pratyayAnta evA mujI nAmanI sAthe A sUtrathI tapurUSa samAsa thayo che. sarve.. 3-ra-10 thI sto ane bandha nAmanI paMcamI vibhaktino lopa thato nathI. tethI puraskRtIyaH 2-1-76 thI tu no ? ane tRtIyasya. 1-3-1 thI r no na thayo che. sarva kRti vim ? stot viddhaH = thoDA (dravyathI) baMdhAela. to nAma asattvavAcaka na hovAthI to.... 2-2-79 thI paMcamI vibhakti na thatAM hetvarthe... 2-2-118 thI paMcamI vibhakti thaI che. tethI A sUtrathI to nAmano vRddha nAmanI sAthe tapurUSa samAsa thato nathI. ahIM samAsanuM phaLa eja ke ekattvapadane kAraNe taddhita vagere pratyaya lAgI zake che. ane vRddhi pUrvapadamAM rahelA zabdanI ja thAya che. patAvi rU-2-9. artha- zatAdi paMcamI tapurUSa samAsa nipAtana thAya che. sUtra samAsa- zitam viH mina sI-pazatAvita bahu) : vivecana - zatA, parasahIH - A samAsamAM pUra nAmano pUrvaprayoga ane para nAmanAM anta { no Agama nipAtanane kAraNe thayo che. pazcayatA che . rU-2-76. artha - zeSe 2-2-81 thI je pachI vibhakti thAya te ayatnakRta SaSThI . kahevAya che te zeSa pazyanta nAma koIpaNa nAmanI sAthe ekAA Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 gamyamAna hoya to tatpurUSa samAsa pAme che. jo te zeSa SaSThI nAthaH 2-2-10 vagere sUtrothI yatnakRta SaSThI na hoya to. sUtra samAsaH- na yatna:-prayatna:, tasmAt (nag. tatpu.) vivecanaH- rAnapuruSa: ahIM sva-svAmibhAva hovAthI SaScanta evA rAnan nAmano puruSa nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. SaSThI be prakAre che. yatnakRtaSaSThI ane ayatnakRtaSaSThI. temAM svasvAmibhAva vagere sambandha vizeSa svarUpa zeSa arthamAM zeSe 2-2-81 thI SaSThI vibhakti thAya che. te ayatnakRta SaSThI kahevAya che. - jyAre nAtha: 2-2-10 thI 6 2-2-18 sudhInA sUtrothI karmAdi kArakatvanI vivakSA nahIM karavAthI, sUtrathI je SaSThI vibhakti thAya che. tene yatnakRta SaSThI kahevAya che. ayatnAviti vim ? piSa: nathitam = ghInI mAMgaNI. ahIM ki nAmane nAtha: 2-2-10 sUtrathI SaSThI vibhakti thaelI che. tethI yatnakRtaSaSThI hovAthI A sUtrathI sarpiN ane nathitam no samAsa thayo nathI. zeSa kRti vim ? navAM LA sampannakSIya = gAyomAM kALI gAya vadhAre dUdhavALI che. ahIM saptamI... 2-2-109 thI nirdhAraNa arthamAM SaSThI thaelI che. zeSa SaSThI nathI tethI navAM no bbA zabdanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo nathI. Rti / rU-2-77. arthaH- rmaLi vRtaH 2-2-83 thI ane ra 2-2-86 thI je SaSThI vibhakti thAya che tene kRt nimittaka SaSThI kahevAya che. te kRt nimittaka SaScanta nAma koIpaNa nAmanI sAthe tatpurUSa samAsa pAme che. vivecanaH- sarrirrAnam - rmaLi bhRta: thI thayela SaSThI vibhaktyanta sapi nAmano jJAna nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 gaNadharoktiH ri sUtrathI thayela padI vibhaktyanta gaLadhara nAmano OMtti nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. eja pramANe siddhasenaRti:, dharmAnusmaraNam, tattvAvintanam vagere samAso thaze. yAjJAtimiH / rU-2-78. - artha:- SaScanta nAma yA vagere nAmanI sAthe tatpurUSa samAsa pAme che. sUtra samAsa:- yAna AvI yeSAM te -yAnAvava:, tai: (bahu.) vivecanaH- brAhmaLayAna:, gurupUna:- SaScanta evA brAhmaLa ane guru nAmano yAna ane pUja nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. ahIM yAna, pUja zabda a pratyayAnta kRdanta hovAthI uparanA kRti sUtrathI samAsa thaI ja jAta. paNa rmA...3-1-83 thI teno niSedha thato hato. ane yAna vagere nAmanI sAthe samAsa karavo che. tethI A sUtranI racanA karI che. bahuvacana AkRtigaNanA grahaNa mATe che. tethI gurusaIza:, gurusana: vagere samAso thaze. tethI 3-1-77 sUtrano apavAda 3-1-83 sUtra che. ane 3-1-83 no apavAda 3-1-78 sUtra che. patti-tho gaLaona / rU--76. artha:- patti ane ratha e SaScanta nAma La nAmanI sAthe tatpurUSa samAsa pAme che. sUtra samAsaH- pattizca thaza vRttirathI (i.4.) vivecana:- pattiyALa:, thALa: vRtti ane ratha e SaScanta nAmano paLa nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. pattirathAviti kim ? dhanasya gaNakaH = dhanane gaNanAra. ahIM vRtti ane ratha zabdALa zabdanI sAthe nathI paNa dhana zabdanI sAthe naLa zabda che. tethI A sUtrathI tatpurUSa samAsa thato nathI. to prazna thAya ke A sUtrathI na thAya to kRti 3-1-77 thI to samAsa Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 59 thavo joIe ne ? na thAya. kemake varSanA... 3-1-83 thI samAsano niSedha thAya che. mAtra A zabdonI sAthe samAsa karavo che. eTale A sUtranI racanA karI che. A sUtra paNa uparanA sUtranI jema menA. 3-1-83 sUtrano apavAda che. sarvapazcAtA: 3--80. artha- sarvapazcAt vagere SaSThI tapurUSa samAso nipAtana thAya che. sUtro samAsa- sarvapazcAt kari reSAM te - sarvapazcAtA bahu) vivecana- sarvapazcAtuM, sarvaviram - sarveSAM pazcAta, sarveSAM viram - AvA vigrahamAM SaSTaca.... 3-1-76 thI prApta samAsano (avyaya nAmanI sAthe samAsa hovAthI) tRtArtha...3-1-85 thI niSedha thato hato tethI A sUtranI racanA karI che. mana rIDA-DaLI / rU-1-82. artha - krIDA ane AjIvikA artha gamyamAna hoya to SaDyanta nAma ma pratyayAtta nAmanI sAthe tapurUSa samAsa pAme che. sUtra samAsa- krIDAM 2 nAnIvaThTha patayo samAdA:-znIDAnIvama, tamina " (samA.ta.) vivecanaH- puSpA - 3puSpa e pazyanta nAmano pratyayAnta pannA nAmanI sAthe A sUtrathI tapurUSa samAsa thayo che. ahIM krIDA artha che. navanezvara - nava e pacatta nAmano eka pratyayAnta jovA nAmanI sAthe A sUtrathI tatparUSa samAsa thayo che. ahIM AjIvikA artha che. pIDALIva kRti jhim ? pasa: pAya: = payasa (dUdhane) pIvaDAvanAra.ahIM krIDA ane AjIvikA artha gamyamAna nathI tethI A sUtrathI samAsa thato nathI. varSanA... 3-1-83 thI niSedha thato hovAthI kRti 3-1-77 thI paNa samAsa nahIM thAya. tethI 3-1-83 sUtra 3-1-77 sUtrano apavAda che. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ da0 na Rri rU-1-82. artha- vartari ra-2-86 thI kartavAcaka nAmane je SaSThI vibhakti thAya che te SaNyanta nAma ma pratyayAtta nAmanI sAthe tapuruSa samAsa na pAme. vivecanaH- tava zathi = tAro suvAno krama. zI dhAtune paryAyA. pa 3-120 thI 4 pratyaya lAgavAthI zIkhava. nAmano... 4-3-51 thI vRddhi thavAthI zai+. ato1-2-23 thI che no thavAthI sAthe thayuM. mA... 2-4-111 thI sAcA thayuM. zakyatta evA tava nAmano zayiA nAmanI sAthe kRti 3-1-77 thI tapurUSa samAsanI prApti hatI teno A sUtrathI niSedha thayo che. vartazati vim ? rUkSaNika - ahIM khiA.... 2-2-83 thI karmavAcaka rU! nAmane SaSThI vibhakti thaI che. vartari thI nathI thaI tethI samAsano A sUtrathI niSedha na thatAM rUkSa ane pakSa nAmano kRti 3-1-77 thI tapurUSa samAsa thayo che. rUkSamakSikA - ahIM rU nAmane karmamAM SaSThI vibhakti thayela che. ane kSiA mAM pAve pa-3-122 thI ja pratyaya thaelo che tethI karmanA DravA... 3-1-83 thI samAsano niSedha thayo nathI. kAraNa ke baja pratyayAtta e kartAmAM vihita nathI paNa bhAve prayogamAM vidhAna karAela che. nainA tRvA ra | 2-2-83. artha - nivRta: 2-2-83 thI karmavAcaka nAmane SaSThI vibhakti thAya che. te pakyanta nAma kardhAmAM vidhAna karAela mA pratyayAtta nAmanI A sAthe temaja tR6 pratyayAnta nAmanI sAthe tapurUSa samAsa na pAme. sUtra samAsa- phana gAtA - varSanA (saptamI. tatpa.) vivecanaH- mabsya jone, patraNa = bhAtanuM bhojana karanAra pANInuM sarjana karanAra. ahIM naLa kRtaH thI karmavAcaka nAmane SaSThI vibhakti thaI che tevA maruM ane mad e phakyanta nAmano eka Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 pratyayAnta evA monaja nAmanI sAthe ane tRp pratyayAnta evA hrad nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thato nathI. zrRti 3-1-77 thI samAsanI prApti hatI teno A sUtrathI niSedha thayo che. varSaneti vim ? muLa: vizeSa: = guNa guNIno vizeSaka che. ahIM muninAM vizeSa e pramANenA vigrahano tti 3-1-77 thI samAsa thaze. ahIM vizeSaH e kartAmAM vidhAna karAela a pratyayAtta nAma che. ane dukhanAM mAM karmamAM thaela SaSThI nathI paNa saMbaMdhamAM zetre 2-2-81 thI thaela SaSThI che. "vivakSAta: jArALi" * e nyAyathI kArakanI vivakSA na karIe to anya vibhakti paNa thaI zake teja rIte ahIM paNa karmanI vivakSA nathI karI tethI saMbaMdhamAM SaSThI thaI che. tethI samAsa thayo. na kartarItyeva - paya: pAyikA payasaH pAyikA dUdha pIvuM te. ahIM kRti 3-1-77 thI tatpurUSa samAsa thayo che. kema ke AyiA mAM je anna pratyaya thayo che te kartavAcaka nathI paNa bhAve 5-3-122 thI bhAvamAM vidhAna karAela che. tethI samAsa thayo che. - = tRtIyAyAm / rU-1-84. artha:- kartRvAcaka nAmane tRtIyA vibhakti thaI hoya to karmamAM thaela SaScanta nAma tatpurUSa samAsa pAmatuM nathI. vivecanaH- Azcarya: navAM vodaH aopAlaona = govALa sivAya anya vyakti vaDe gAyonuM dohavuM Azcarya che. ahIM karmamAM vidhAna karAela Salkyanta no nAmano droha nAmanI sAthe vRtti 3-1-77 thI samAsanI prApti hatI teno A sUtrathI niSedha thayo che. gopAlaja nAmane tttari 2-2-86 thI nitya SaSThInI prApti hatI. paraMtu heito... 2-2-87 thI vikalpe SaSThI thatI hovAthI ahIM hetu... 2-2-44 thI tRtIyA vibhakti thaI che. jo kRdantanAM kartAne ane karmane baMnene SaSThInI prApti hoya to oito... 2-2-87 thI kartAne SaSThI ane tRtIyA banne thAya temAM . kartAne jyAre tRtIyA thaI hoya tyAre karmamAM thayela SaSThIno samAsa Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 A sUtrathI niSedha thato hovAthI na thAya. paraMtu jyAre kartAne SaSThI thaMI hoya tyAre karmamAM thayelI SaSThIno samAsa thAya. jema ke Azcarya navAM voha: gopAlana ahIM kartAne tRtIyA che tethI karmamAM AvelI SaSThIno tRtIyAnI sAthe samAsa A sUtrathI niSedha thato hovAthI thato nathI. paNa jo Azcarya oddo: gopAlasya ahIM kartAne SaSThI thayelI che tethI vRtti 3-1-77 thI goddoSaH e pramANe samAsa thayo che. tRtIyAyAm kRti vim ? zavvAnAM anuzAsana gua: = gurunuM zabdAnuzAsana. ahIM kartRvAcaka guru nAmane ri 2-2-86 thI SaSThI vibhakti thaI che. tethI kRti 3-1-77 thI zandrAnuzAsana guru: e pramANe tatpurUSa samAsa thayo che. jo puru nAmane heito... 2-2-87 thI tRtIyA vibhakti thaI hota to vAkya ja 2he kAraNa ke samAsano A sUtrathI niSedha thAya che. tRptArtha-pUrA-'vyayA-tR-zatrAnA | rU-1-81. artha:- Sachyanta nAma tRptArthaka nAmanI sAthe, pUraNapratyayAnta nAmanI sAthe avyaya nAmanI sAthe, atRN, zatru ane nark pratyayAnta nAmanI sAthe tatpurUSa samAsa pAmatuM nathI. sUtra samAsaH- vRkSa: artha: veSAM te tRtArthA: (bahu.) tRptArthAzca pUraNAzca avyayAni ca atRzca zatA ca Anazca eteSAM smaahaarHtRtArthapULAvyayAtRzrAtrAnan tena. (samA.6.) vivecanaH- tAnAM vRkSa: phaLothI tRpti. ahIM tRptArthaka nAma hovAthI A sUtrathI samAsano niSedha thayo che. tevI ja rIte tAnAM suti: phaLothI tRpta, sajUnAM pUrNa: = sAthavAthI pUrNa, govanasya mAzita: bhojanathI tRpta. ahIM paNa samAsano niSedha thaze. = = = = tIrthakRtAM SoDazaH tIrthaMkaromAM soLamAM (zAntinAtha). ahIM pUraNa pratyayAnta nAma hovAthI A sUtrathI samAsano niSedha thayo che. SoDaza: zabda ArA ... 3-2-91 thI nipAtana thayelo che. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIgnaH sAkSAt = rAjAne sAkSAt. ahIM avayanAma hovAthI A sUtrathI samAsano niSedha thayo che. rAma pina = rAmano dveSa karato. ahIM SinuM zabda atRza pratyayAnta nAma hovAthI A sUtrathI samAsano niSedha thayo che. vuiM dhAtune surakriyA. pa-ra-ra6 thI azu pratyaya thayo che. vairANa n = caitra saMbaMdhI rAMdhato. ahIM pavana zabda za. pratyayAtta nAma hovAthI A sUtrathI samAsano niSedha thayo che. par dhAtune zatranA. pa-ra-20 thI 4 pratyaya thayo che. maitrasya pamAna = maitra saMbaMdhI rAMdhato. ahIM vimAna zabda mana pratyayAtta nAma hovAthI A sUtrathI samAsano niSedha thayo che. par dhAtune triAnA. pa-ra-20 thI mAnazuM pratyaya thayo che. ahIM badhA udAharaNamAM saMbaMdhamAM SaSThI thaI che. tethI puSTaya... 3-1( 76 thI samAsanI prApti hatI. teno A sUtrathI niSedha thayo che. rAchaDaDaDathArajonA rU-2-86. artha:- SaSThacatta nAma jJAne . pa-ra-ra thI jJAnArthaka, icchArthaka ane arvArthaka dhAtuone vartamAna kALamAM $ pratyaya thAya che. te $ pratyayAnta nAmanI sAthe ane madyartha. 5-1-12 thI AdhAra arthamAM je ru pratyaya thAya che te $ pratyayAnta nAmanI sAthe tatparUSa samAsa pAmatuM nathI. sUtra samAsa-jJAnam 2 jI ra ka tra-jJAneva (I.Dha). jJAne artha kevAM te - jJAneviMtha. (bahu.) jJAneccharvathaa sAdhArca - jJAnecchadhAra: (i.Dha.) jJAnecchavaMdhAinAM : - jJAnecchAdhAra:, tena. (Sa.ta.) vivecanaH- ajJAM jJAtiH = rAjAne jANanAro. ahIM jJAta mAM # pratyaya jJAnArthaka hovAthI A sUtrathI samAsano niSedha thayo che. * rAnnAM cha = rAjAne icchanAro. ahIM zu mAM pratyaya icchArthaka Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 hovAthI A sUtrathI samAsano niSedha thayo che. rAjJAM pUnita: = rAjAne pUjanAro. ahIM pUnita mAM haiM pratyaya arcArthaka (pUjArthaka) hovAthI A sUtrathI samAsano niSedha thayo che. vam mAM yAtam = te AmAM gayo. ahIM yAta mAM ru pratyaya AdhAra arthamAM che. tethI A sUtrathI samAsano niSedha thayo che. bahulAdhikAra hovAthI jJAM pUti:- rAnapUnitaH e pramANe samAsa paNa kyAreka thaI zake che. temaja ahIM vartamAnakALano ja hra hoya to ja samAsano niSedha thAya evuM kahyuM. paNa bhUtakALamAM lAgela tta pratyaya hoya to rAjJA pUnita:- rAnapUnita: e pramANe tRtIyA tatpurUSa samAsa thAya che. . ahIM kAraka SaSThI ane zeSa SaSThI baMneno niSedha karyo che. asvasthanuI: / rU-2-87, artha:- asvastha guNavAcaka nAmanI sAthe Salkyanta nAma tatpurUSasamAsa pAmatuM nathI. je nAmo kyAre paNa guNaviziSTa dravyane samajAvatA nathI. paNa guNamAM ja (potAnAmAM ja) rahe che te svastha guNavAcaka nAma kahevAya che. tethI varNa-gandha-rasa ane sparza pote potAnAmAM ja rahe che. bIjAmAM pote jatA nathI paNa peTA bhedane mokale che. tethI te svastha guNavAcaka nAmo che. tenAthI bhinna guNa ane guNi baMnemAM rahenArA hoya te asvastha guNavAcaka nAmo che. tethI madhura, gupta, surama, zIta vagere guNa ane guNi baMnene samajAvanArA hovAthI te asvastha guNavAcaka nAmo kahevAya che. sUtra samAsaH- svasmin tiSThanti - svasthAH, na svasthA: asvasthA: (nar. tatpu.) asvasthAzca te guNAzca asvasthanuLA:, tai: (karma.) vivecanaH- paTastha zuvantaH paTanuM dhoLuM rUpa. ahIM jIvanta nAma potAnAmAM = - Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 rahetuM nathI paNa paTa evA dravyamAM jAya che tethI asvastha guNavAcaka jIvata nAmanI sAthe A sUtrathI samAsano niSedha thayo che. = guDasya madhuraH goLano madhu22sa. ahIM madhura nAma potAnAmAM rahetuM nathI. paNa zuka evA dravyamAM rahe che. tethI asvastha guNavAcaka madhura nAmanI sAthe A sUtrathI samAsano niSedha thayo che. asvasthaguNairiti kim ? ghaTavarNaH, candanagandhaH ghaDAno varNa, candrananI gaMdha. ahIM varNa ane gandha potAnAmAM ja rahe che. potAnA nAmanuM astittva gumAvatAM nathI. tethI A svastha guNavAcaka nAmonI sAthe A sUtrathI samAsano niSedha thato nathI. tethI vaca... 3-1-76 thI tatpurUSa samAsa thayo che. 3-1-82 thI A sUtra sudhI samAsanA 'niSedhanI vAta pUrNa thaI. saptamI zaulAdIH / rU-1-88. artha:- saptamyanta nAma zaunDa vagere nAmanI sAthe tatpurUSa samAsa pAme che. sUtra samAsaH- saunka: vi: yemAM te - zauDAya:, dhai: (baha.) = vivecanaH- pAnazokhkhu - ahIM sAmyanta pAna nAmano zaunDa nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. akSadhUrta - ahIM sAmyanta gakSa nAmano dhUrta nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. ba.va. AkRtigaNanA grahaNa mATe che. tethI zizevaH mastaka upara zikhA, ApAtaramaLIya: = zarUAtamAM suMdara, avasAnavirasa: = antamAM virasa, dhamaLa: devAdAra, uttamarga: leNadAra vagere samAso thaze. = = = siMhAdya: jUnAyAm / rU-1-82. arthaH- pUjA artha gamyamAna hoya to sAmyanta nAma siMhAvi nAmanI sAthe tatpurUSa samAsa pAme che. sUtra samAsa:- siMhaH A iveSAM te sihAya:, tai: (bahu.) Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 vivecanaH- samasiMha, bhUmivAstavaH- ahIM samar ane bhUmi e sAmyanta nAmano siMha ane vAsava nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. bahuvacana AkRtigaNanA grahaNa mATe che. tethI rAvyAghra: = raNamAM vAgha samAna, RtiyudhiSThiH = kaliyugamAM yudhiSThira samAna vagere... pUjA artha jaNAvavA mATe vigraha vAkyamAM Dva no prayoga karyo che. ahIM sAdhAraNa dharmavAcakano prayoga hovAthI samAsa thayo che. jo vizeSa dharmavAcaka hoya to samAsa thato nathI. dA.ta. samare siMhaH va zUraH yuddhamAM siMha jevo zUravIra. ahIM A sUtrathI samAsa nahIM thAya. kemake siMha jevo barAbara che. paNa zUravIra e vizeSa dharma batAve che. tethI samAsa na thatAM vAkya ja rahyuM. jAjAda: kSette / 2-2-20. = artha:- nindA artha gamyamAna hoya to saptamyanta nAma hrAdri nAmanI sAthe tatpurUSa samAsa pAme che. sUtra samAsaH- aa: Avi: yeSAM te - vyAvya:, tai: (bahu.) ', vivecanaH- tIrthAH, tIrthabhrA - ahIM nindA artha gamyamAna hovAthI tIrtha e sAmyanta nAmano aa ane zvA nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. tevI ja rIte - taurtha; = tIrthamAM kUkaDA jevo, tIrthazRta: tIrthamAM ziyALa jevo (luccAi. kare tevo) vagere. = kSepa iti kim ? tIrthe kAkaH asti tIrthamAM kAgaDo che. ahIM koIne upamA ApI nathI tethI nindA artha gamyamAna nathI te kAraNe A sUtrathI samAsa thato nathI. = jema kAgaDA vagere tIrthanA lAbhane nahIM jANatA tIrthamAM cirasthAyI banatAM nathI. tema je vyakti kAryano AraMbha karIne kAryano nirvAha vagere na kare tene taurthAH vagere upamA apAya che. temAM tenI nindA jaNAya che. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 pAtramitetyAyaH / rU-2-16. artha:- nindA artha gamyamAna hoya to pAamitA vagere saptamI tatpurUSa samAso nipAtana thAya che. sUtra samAsaH- pAamita: rUtyAvi: yevAM te - pAtramamitetsAya: (bahu.) vivecana:- pannesamitA:, mehesUla- A sUtrathI sAmI tatpurUSa samAsa thayo che. saptamI vibhaktino lopa nathI thayo te nipAtana hovAthI nathI thayo. tene aNup samAsa kahevAya che. bahuvacana AkRtigaNanA grahaNa mATe che. A samAso nitya thAya che. sUtramAM rUti lakhyuM che tethI pAamita thayA pachI koI paNa nAmanI sAthe samAsa na thAya jema ke paramA: pAneematA ahIM karmadhAraya samAsa karavo hoya to have nahiM thAya tema ja pAtramitAnAM putra: ahIM SaSThI tatpurUSa samAsa paNa na thAya, vAkya ja rahe. na / 3-2-12. artha:- nindA artha gamyamAna hoya to saptamyanta nAma hra pratyayAnta nAmanI sAthe tatpurUSa samAsa pAme che. vivecanaH-mammanivrutam - ahIM hra pratyayAnta dbhuta nAmanI sAthe tatpurUSa samAsa thayo che. tatpuruSa kRti 3-2-20 thI saptamInA lopano niSedha thavAthI alp samAsa thayo che. niSphaLa kArya karanAranI bhasmanivrutam prayoga dvArA nindA karAya che. avatonaHsthitam - ahIM cha pratyayAnta navuM sthitam nAmanI sAthe tatpurUSa samAsa thayo che. ahIM paNa tatpuruSe kRti 3-2-20 thI saptamInA lopano niSedha thavAthI alp samAsa thayo che. jema noLIyo tapelI bhUmi para sthira rahI zakato nathI tema caMcala svabhAvavALAnI koIpaNa kAryamAM sthiratA hotI nathI te jaNAvavA mATe avatasenajItasthitam prayogathI nindA karAya che. ahIM natasthita nAmanI sAthe samAsa karyo che. te na thAya kema ke te Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 nAma ru pratyayAtta na kahevAya. thA dhAtune # pratyaya lAgIne sthita nAma bane te ja pratyayAtta che. tethI ahIM nati nAmanI sAthe samAsa na thavo joIe paraMtu tu sAtirasyA 7-4117 thI narasthita nAma paNa $ pratyayAtta manAtuM hovAthI samAsa thaI zake che. tatraratrAMzam rU-1-rU. artha- tatra sAmyatta nAma temaja divasa ane rAtrinA avayava (aMza) vAcaka sabhyanta nAma $ pratyayAtta nAmanI sAthe tapurUSa samAsa pAme che. sUtra samAsa- upara triza hato. samaNA:-mahotram (samA..) ahorAtrI gaMgA:-mahotrAMsAH (Sa.ta.) tatra mahotrAMbAza hato. samare: - tannAhojItrAMzam (samA..) vivecanaH- tatratam - tatra e samyanta nAmano kRtam e jI pratyayAnta nAmanI sAthe A sUtrathI tapurUSa samAsa thayo che. * pUrvAvRtam - pUrvANa e sAmyanta nAmano chUtam e ru. pratyayAtta nAmanI sAthe A sUtrathI tapurUSa samAsa thayo che. ba pUrvam - pUrvAhana- pUrvAparA... 3-1-para thI tapu. samAsa. pUrvAhana- sarvIza... 7-3-118 thI A samAsAnta, bahena nuM ma. pUrvApa-batoDa. 2-3-73 thI kahyuM ne no , pUrvAha zabda thayA pachI vRtam nI sAthe A sUtrathI samAsa thayo che. pUrvAtrakRtam - pUrvatra e sAmyatta nAmano ru pratyayAtta kRta nAmanI sAthe A sUtrathI tapurUSa samAsa thayo che. raH pUrvam - pUrvatri. pUrvApA...3-1-1ra thI tatpa.samAsa. pUrvatri + mad - saMdhyAtaii..7-3-119 thI at samAsAnta. pUrvapatra- avaLe. 7-4-68 thI tri nA DuM no lopa. pUrvatra zabda thayA pachI kRtam nI sAthe A sUtrathI samAsa thayo che. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69 tatrAhorAtrAMzamiti kim ? ghaTe kRtam ghaDAmAM kareluM. ahIM taMtra ke divasa-rAtrinA aMzavAcaka nAma na hovAthI A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo nathI. = ahorAtraprahAM vhim ? zuvApakSe nRtam = zuklapakSamAM kareluM. ahIM taMtra temaja divasa ke rAtrinA aMzavAcaka nAmanuM grahaNa hovAthI game te zabdanA aMzavAcaka nAma hoya to samAsa na thAya tethI ahIM stuvantavakSa e mahinAnA aMzavAcaka nAma hovAthI A sUtrathI samAsa thayo nathI. rAtre 'azamiti vim ? adghi mum = divase khAdhuM. sau mRttam nacAyuM. ahIM tatra temaja divasa ke rAtrinA aMzavAcaka nAma nathI parantu divasa ane rAtri zabda ja che tethI A sUtrathI samAsa thayo nathI. = A sUtra uparanA 3-1-92 sUtrathI juduM banAvyuM tethI kSepa zabdanI nivRtti thaI che. ahIM bahulAdhikAra hovAthI divasa ke rAtrinA aMzavAcaka nAma na hoya to paNa kyAreka samAsa thAya che. jema ke trivRttam = rAtrimAM thayela, sandhyAnitam = sandhyA samaye garjela. vagere samAso thaI zake che. = nAmni / 3-2-24. artha:- saMjJAno viSaya hoya to sAmyanta nAma koIpaNa nAmanI sAthe tatpurUSa samAsa pAme che. vivecanaH- anyetitA:, arnthemASA: = A dezanA nAmo che athavA auSadhinA nAmo che. samAsane kAraNe saMjJA gamyamAna hovAthI vAkyano avakAza ja nathI nitya samAsa thAya che. vigraha vAkya to pUrvapada ane uttarapadano khyAla Ave te mATe ja che. ahIM avyAnAt... 3-2-18 thI saptamInA lopano niSedha thavAthI aNup samAsa thayo che. ghenADa'vazyaje / rU--zpa. artha:- avazyabhAva artha gamyamAna hoya to saptamyanta nAma yajvA'gataH 5 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 1-28 thI vidhAna karAela kRdantanAM ya pratyayAnta nAmanI sAthe tatpurUSa samAsa pAme che. sUtra samAsaH- ta: ya: gha, tena. (Sa.ta.) vivecanaH- mAsaveyam - ahIM mAsa e sAmyanta nAmano kRdantano ya pratyaya lAgIne banela taiya nAmanI sAthe A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo che. kRditi kim ? mAse pitryam mahinAmAM avazya karavA yogya pitA saMbaMdhI kArya. ahIM pidmam mAM 5-1-28 thI thatAM kRdantano ya pratyaya nathI. parantu tasmai hite 7-1-35 thI taddhitanoya pratyaya lAgelo che. tethI A sUtrathI tatpurUSa samAsa thayo nathI. ya iti kim ? mAse pAcyam mAsamAM pakAvavA yogya, mAse vAtavyA = mAsamAM ApavA yogya. ahIM pAttvam mAM N ane vAtavyA mAM tavya pratyaya lAgelo che. tethI A sUtrathI samAsa thayo nathI. = = bahulAdhikAra hovAthI saMvatsarartavyam = varSamAM karavA yogya (vArSika kartavya) evA tavya vagere pratyayAnta nAmo hoya to paNa kyAreka samAsa thaI zake che. avazya artha samAsamAM ukta thaI jAya che tethI samAsamAM teno prayoga karavo paDato nathI.. vizeSaNaM vizeSyeNaikArthaM karmadhArayazca / 3-1-96. artha:- bhinna pravRttinimittavALA be zabdonuM eka padArthamAM (eka adhikaraNamAM) hovuM te aikArya kahevAya che. aikArthya hote chate vizeSaNavAcinAma vizeSyavAcaka nAmanI sAthe samAsa pAme che. te samAsa tatpurUSakarmadhAraya kahevAya che. vizeSyate anena kRti vizeSaNam = vyavacchedaka, vyAvartaka. aneka prakAravALI vastu jenA dvArA bIjA prakArothI vizeSita karAya, judI karAya tene vizeSaNa kahevAya che. te vyavacchedaka che. ane jene Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 vizeSata karAya arthAt jUdI karAya che te vyavacchedya che arthAt vizeSya che. pravRttinimitta = zabdanAM prayogamAM je guNo vagere nimitta bane tene te zabdanuM pravRttinimitta kahevAya che. vyutpattinimitta = vigrahanAM prayogamAM je guNo vagere nimitta bane tene te zabdanuM vyutpattinimitta kahevAya che. sUtramAM vanuM grahaNa anukarSaNa mATe nathI. samuccaya mATe che. tethI tatpurUSa ane karmadhAraya ema artha na karatAM tatpurUSa karmadhAraya evo artha thayo. sUtra samAsaH- : artha: yasya tad pArtha (bahu.) vivecanaH- nIjotpannam - vizeSaNa nIla che ane vizeSya utpanna che. teno A sUtrathI tatpurUSa karmadhAraya samAsa thayo che. nautta vizeSaNa che tene vyavacchedaka kahevAya che. ane utpatta vizeSya che tene vyavacchedya kahevAya che. zvetaraktAdi evA anya utpalothI nIla vizeSaNa A utpalane vyAvRta kare che. jUduM kare che. khaJjakuNTaH, kuNTakhaJjaH A sUtrathI jJa ane hraSTa nAmano tatpurUSa karmadhAraya samAsa thayelo che. ahIM banne zabdo guNavAci che. tethI banne zabdo apradhAna hovAthI svaicchika pUrvanipAta thaI zake che. jyAre je zabdanI vizeSaNa rUpe vivakSA karAya tyAre te zabda apradhAna bane ane te vizeSaNano pUrvaprayoga thAya che. - vajra = pAMgaLo, ruTa = lUlo. aneka lUlA mANasomAMthI je pAMgaLo che te Ave ema kahIe tyAre gharlR vizeSaNa bane tethI teno pUrvaprayoga thAya ane aneka pAMgaLAomAMthI je lUlo che te Ave ema kahIe tyAre chuTa vizeSaNa bane tethI teno pUrvaprayoga thAya che. evI ja rIte zuvastA:, kRSNazuvanta: vagere prayoga thaze. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7ra pArthamiti lim ? vRddhokSA - vRddhasya kakSA = gharaDAno baLada. ahIM SaSThI tapurUSa samAsa karyo che. tethI A sUtrathI samAsa nA thayo. jo vRddhazAsI rakSA 3 - vRddhokSA = gharaDo evo baLada. AvI rIte samAsa kare to A sUtrathI karmadhAraya samAsa paNa thaI zake. karmadhAraya samAsamAM nAtamAM. 7-3-95 thI at samAsAnta thayo che. bahulAdhikAra hovAthI kvacit samAsa na paNa thAya. jema ke - ama: nAma:, manaH vArtavIrya vagere. kvacit nitya samAsa paNa thAya che. jema ke - MAsa, narasiMha vagere. pUrvavAnaiva-sarva-nara-purA-nava-vastram rU-1-27. artha - pUrvakAlavAcaka nAma tema ja sarva, natu, pukha, nava ane vetta nAma koIpaNa nAmanI sAthe aikAthya jaNAtuM hoya to tatkarma. samAsa pAme che. sUtra samAsa- pUrva prAtaH yasya saH - pUrvaIR: (bahu.) pUrvakAlaca ekazca sarvazca jarat ca purANazca javazca kevalam ca eteSAM samAhi-pUrvataisarvanarapurAnavatam (samA.8) vivecana- srAtAnurNita:, pATI, sarvotram, nava:, pukhavA, navo;i, ane vattajJAnam A badhA samAso uparanA vizeSa.. 3-1-96 thI siddha ja hatAM chatAM A sUtra judu banAvyuM te ja jaNAve che ke pUrvakAlavAcaka kriyA samAsamAM prathama mUkavI ane parakAlavAcaka kriyA pachI mUkavI. temaja hakka vagere zabdomAM ema kahI zakAya ke A sUtramAM kahelA ja be zabdono samAsa thAya to pUrvAtparam thI parazabdane pUrvapadamAM mUkavo. dA.ta. vatapunama ahIM sUtramAM para rahelAM vata zabdano pUrvaprayoga thayo che. pIndraH sA --sahI-dvitIyevuM vartata .- eka zabda cAra arthamAM varte che. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 73 (1) saMdhyA - zArI. = eka sADI. saMkhyA arthamAM che. * (2) - parNayaH = anya RSio. anya arthamAM che. (3) asIyA- vIra = eka cora ja. asahAya arthamAM che. (4) aditIH - dhanurdhara = eka dhanurdhArI. advitIya arthamAM che. '. sarvazaH dUca-avayava-avara-kuLAnAM rcei vataMte . - sarva zabda paNa cAra arthamAM che. (1) draSya sArca - sarvagnettA.. = badhA parvato. (2) avayava sArca - sarvatra: = saMpUrNa rAtri. (3) prajA sArca - satram = sarva prakAranuM aa. (4) gukha sArca - sarvavatta = saMpUrNa dhoLuM. vidhivaM saMjJA-taddhitattarapare ! rU-1-18. artha:- aikAA jaNAto hoya to dizAvAcaka nAma ane madha nAma * koIpaNa nAmanI sAthe saMjJAnA viSayamAM, taddhita pratyayanA viSayamAM ane uttarapada paramAM hoya to tatparUSa karmadhAraya samAsa pAme che. sUtra samAsa- tim 2 dha8 patayo: samAhi-dhim (samA.dhu.) . saMjJA ca taddhitazca uttarapadaM ca eteSAM samAhAraH-saMjJAtaddhitottarapadam, tasmin. (samA.&.) | vivecanaH- kSiporAtA - kSiNA e dizAvAcI nAmano rAta nAmanI sAthe saMjJAnA viSayamAM A sUtrathI tatyu. karma, samAsa thayo che. Ano artha koI dezanuM nAma che. samAsa thayelo hoya to ja saMjJAno viSaya jaNAya che. vAkyathI saMjJAno viSaya jaNAto nathI. tethI nitya samAsa thAya che. samAsano vigraha to mAtra pUrvapada ane uttarapada jaNAvavA mATe ja che. pUrvapurAmAmI - ahIM pUrvA e dizAvAcI nAmano pumImI nAmanI sAthe saMjJAnA viSayamAM A sUtrathI tatyu. karma, samAsa thayo Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 che. Ano artha paNa deza thAya che. dAkSiNazAlaH, adhikaSaSTikaH dakSiLA e dizAvAcI nAmano zAtA nAmanI sAthe ane adhiA nAmano STi nAmanI sAthe taddhitanA viSayamAM A sUtrathI tatpu. karma. samAsa thayo che. kSipAta: mAM mave 6-3-123 sUtranI sahAyathI pUirvA... 6-3-23 thI pratyaya thayo che. ane adhiSASTi mAM mUlye... 6-4-150 thI rUp pratyaya thayo che. A tatinA pratyayo che. - uttaragavadhanaH, adhikagavapriyaH ahIM kattA e dizAvAcI nAmano dhana zabda uttarapadamAM che jene evA o nAmanI sAthe ane dhiA nAmano priya zabda uttarapadamAM che jene evA je nAmanI sAthe A sUtrathI uttarapada paramAM hovAthI tatpu. karma. samAsa thayo che. - ahIM vizeSa ... 3-1-96 thI samAsa siddha hovA chatAM A sUtra banAvyuM tethI have siddhe sati Amo niyamArtha: thI niyama thayo ke saMjJAnA viSayamAM, taddhitanA viSayamAM, ane uttarapada paramAM hoya to ja dizAvAcI nAmano ane adhi nAmano samAsa thaze anyathA nahiM thAya. jema ke uttarA vRkSA: ahIM saMjJAno viSaya, tadvitano viSaya ke uttarapada paramAM na hovAthI A sUtrathI to samAsa nahiM thAya paNa have A sUtra banAvyuM hovAthI 3-1-96 thI samAsa siddha hovA chatAM paNa nahiM thAya. eTale vAkya ja raheze. saMkhyA samAhAre ca dviguzcAnAmyayam / 3-1-99. artha:- saMkhyAvAci nAma koIpaNa nAmanI sAthe saMjJAnAM viSayamAM, taddhitanAM viSayamAM, uttarapada paramAM hoya to ane samAhAranA viSayamAM (A cAra viSaya hoya to) tatpurUSa karmadhAraya samAsa pAme che ane Aja samAsane jo saMjJAno viSaya na hoya to dvigu samAsa paNa kahevAya che. - sUtra samAsaH- samAharaLam - samAhAra:-, tasmin. na nAma nAma, tasmin. (nak. tatpu.) vivecanaH- padmAmrA:, saptarSayaH ahIM pazcat ane sakSan saMkhyAvAci nAmano Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 Amra ane RSi nAmanI sAthe saMjJAnA viSayamAM A sUtrathI tatpu. karma. samAsa thayo che. taimAtura, asi: - ahIM dvi ane adhyatlR saMkhyAvAci nAmano mAtR ane sa nAmanI sAthe taddhitanA viSayamAM A sUtrathI tatpu. karma. samAsa thayo che. dvimAtR e pramANe samAsa thavAthI tene saMdhyA... 6-1-66 thI an pratyaya thayo. ane mAtR nuM mAtu thayuM. tethI trimAtu banyuM. have pUrvanA dvi zabdanAM rU nI vRddhi... 7-4-1 thI vRddhi thavAthI traimAtura thayuM. adhyaIsaH e pramANe samAsa thayo tene mUlye... 6-4-150 thI rUT pratyaya thayo. te rUT pratyayano anAi... 6-4-141 thI lopa thayo che. paJcagavadhanaH, paJcanAvapriyaH paJca gAvaH dhanam asya, paJcanAvaH priyA asya. ahIM traNa padono tripada bahuvrIhi samAsa thayA pachI dhana ane priya zabda uttarapadamAM hote chate pUrvanAM be padono A sUtrathI tatyu. karma. samAsa thayo che. tethI gostatpuruSAt 7-3-105 thI samAsAnta ad pratyaya thayo. tethI oauto... 1-2-24 thI anukrame ar ane An thavAthI A samAsa thayo che. paJcarAjI ahIM padman saMkhyAvAci nAmano yajJan nAmanI sAthe samAhAranA viSayamAM A sUtrathI tatpu. karma. samAsa thayo che. oi:... 2-4-22 thI strIliMgamAM U thayo che. - samAhAre ceti kim ? aSTau pravacanamAtaraH ATha pravacanamAtA. ahIM saMjJA ke tadvitano viSaya nathI temaja uttarapada pa2mAM nathI ane samAhArano artha paNa jaNAto nathI tethI A sUtrathI tatpu. karma. samAsa na thayo. ane vizeSaLa... 3-1-96 thI paNa samAsa nahiM thAya. kemake A sUtrathI niyama thayo ke saMkhyAvAcaka nAmano samAhAra, saMjJA, tadvita ke uttarapadanA viSayamAM ja samAsa thAya. tethI ahIM A sUtra ke bIjA koIpaNa sUtrathI have samAsa nahIM thAya. anAnIti vim ? pAzcarSar - ahIM saMjJA viSaya hovAthI A sUtrathI = Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 tatyu. karma. samAsa thaze. paNa saMjJAnA viSayamAM dvigu samAsa thato nathI ema sUtramAM kaheluM hovAthI A samAsa dvigu samAsa nihaM thAya. ahIM patti thayA pachI tacevam 6-3-160 thI ad pratyaya. vRddhi... 7-4-1 thI Adi svaranI vRddhi. varSe... 7-4-68 thI rU no lopa thavAthI pAzcarSam thayuM che. saMjJAno viSaya hovAthI dvino... 6-1-24 thI ad pratyayano lopa thayo nathI. niAM bhanairavApAu: / rU--100: artha:- nindavAcaka nAma pAdri gaNapAThanA zabdone varjIne nindAnA hetuvAcaka nAmanI sAthe tatpurUSa karmadhAraya samAsa pAme che. sUtra samAsa:- tsyate tri: pApaH AdyaH yeSAM tAni jIbhanAni, tai: pApadyAni. (bahu.) - pApAghAni - pApAcAni,a; (nar. tatpu.) vivecanaH- vaiyA raLatasUrI - vaiyAkaraNa je hoya tene jo prazna pUche ane javAba na AvaDe tyAre te AkAza sAmI diSTa rAkhIne ubho rahe che. tene A zabdathI saMbodhana karAya che. tethI nindavAcaka vaiyAkara nAmano nindAnA hetuvAcaka vasUcI nAmanI sAthe A sUtrathI tatpu. karma. samAsa thayo che. - mImAMsatunuM : vicAraka SaTkarzanano abhyAsI Astika hato te nAstika thayo te ja tenI nindA che tethI nindavAcaka mImAMsa nAmano nindAnA hetuvAcaka juduMrUDha nAmanI sAthe A sUtrathI tatpu. karma. samAsa thayo che. nindyamiti kim ? vaiyAkaraNazcauraH cora vaiyAkaraNa. ahIM var nAma nindAnA hetuvAcaka che paNa taiyAraLa nindavAcaka nAma nathI tethI A sUtrathI samAsa thato nathI. ahIM vaiyAkaraNIne cora kahevAthI tenI nindA jarura thAya che. paNa tenA vyAkaraNa viSayaka jJAnanI nindA thatI nathI tethI vaiyAraLa zabda nindavAcaka banato nathI. apApAdyariti vim ? pApavaiyAraLa:, havidhi: - ahIM nindavAcaka = Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 taiyAraLa ane vidhi zabda che. ane tenI nindAnA hetuvAcaka pApa ane hRta zabda che. paNa sUtramAM pApa vagere zabdonuM varjana kareluM hovAthI A sUtrathI samAsa na thatAM vizeSaLa... 3-1-96 thI samAsa thayo che. apazabdano (Tu zabdano) prayoga karanArane pApI vaiyAkaraNa kahevAya che. zubhAzubha phaLane ApanAra vidhimAM (nasIbamAM) game te kAraNe phaLanI pratye vilaMbane jaNAvavA ta zabdano prayoga karI vidhinI nindA karAya che. A samAso vizeSa... 3-1-96 thI siddha ja hatAM. chatAM A sUtranI racanA punaH karI te nindavAcaka vizeSya nAmane pUrvapadamAM lAvavA mATe ja che. bahuvacanano,nirdeza bIjA prayogonA samAveza (anusaravA) mATe che. 35mAnaM sAmAnya:| 3-2-106. arthaH- aikArthaka upamAnavAcI nAma upamAna ane upameyavAcimAM rahelAM sAdhAraNa (sAmAnya) dharmavAci nAmanI sAthe tatpuruSa karmadhAraya samAsa pAme che. vivecanaH- zasrIyAmAM, mRttapA ahIM upamAnavAcaka zasrI ane pRthvI nAmano sAmAnyavAcaka zyAmA ane vapattA nAmanI sAthe A sUtrathI tatyu. karma. samAsa thayo che. devadattA nAmanI kALI strI. upamAnamiti kim ? devadattA zyAmA ahIM tevavattA pote ja kALI che. te koInuM upamAnavAcI nAma nathI tethI A sUtrathI samAsa thayo nathI. sAmAnyairiti kim ? agnirmANavakaH agni jevo mANavaka. (bALaka.) ahIM agni e upamAnavAcI nAmano upameyavAcI mALava' nAma hovAthI A sUtrathI samAsa thato nathI. jo sAmAnya dharmavAci nAma hota to A sUtrathI samAsa thAta. = = upamAnavAcI nAma vizeSaNa ja hoya che. tethI vizeSa... 3-1-96 thI samAsanI prApti hatI ja. chatAM A sUtra judu banAvyuM. tethI have upamAnavAcaka nAma sAmAnya dharmavAcaka nAmanI sAthe ja samAsa Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 pAmaze. paNa upameyavAcaka nAmanI sAthe samAsa pAmaze nahiM. upameya vyAprAdya: sAmyAnuau / rU-2-102. artha:- aikArthaka upameyavAcI nAma vyAghrAddi upamAnavAcaka nAmanI sAthe sAmAnya dharmanI ukti na jaNAtI hoya to tatpurUSa karmadhAraya samAsa pAme che. sUtra samAsa:- vyAghra: Adya: yeSAM tAni vyAprAdyAni, tai: (bahu.) samasya bhAva:-sAmAM, na tti:-anutti: (na. tatpu.) sAmyasya anutti:-sAmyAnu:i, tasyAm. (5. tatpu.) vivecanaH- puruSavyAghra:, zvasiddI - ahIM upameyavAcaka puruSa ane zvanlR nAmano upamAnavAcaka vyAghra ane siddI nAma sAthe A sUtrathI tatpu. karma. samAsa thayo che. junI siddI Dva ahIM junI no kuMvat... 3-2-57 thI kuMvAva thavAthI zvas thayuM ane nAno... 2-1-91 thI 6 no lopa thavAthI RRsiddI thayuM che. = sAmyAnuktAviti kim ? puruSaH vyAghraH zUraH iva iti mA bhUt puruSa vAgha jevo zUravIra che. ahIM sAmAnya dharmanI ukti hovAthI A sUtrathI puruSa ane vyAghra zabdano samAsa thato nathI. upamAnavAcaka nAma vizeSaNa ja hoya ane upameyavAcaka nAma vizeSya ja hoya tethI puruSa e upameyavAcaka kahevAya. ane vyAghra e upamAnavAcaka kahevAya. A be padono samAsa vizeSaLa... 3-1-96 sUtrathI siddha hato. jo A sUtrathI samAsa karyo hota to upamAnavAcaka evuM vizeSaNavAci vyAghra nAma pUrvamAM Avata. paNa upameyavAcaka evA vizeSyavAci nAmane pUrvapadamAM lAvavA mATe ane sAmAnya dharmanI ukti na jaNAtI hoya to ja samAsa karavA mATe A sUtranI racanA che. sUtra bahuvacanamAM che te AkRtigaNanA grahaNa mATe che. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pUrvA-Dapaprathama-rarama-paca-samAna madhya-madhyama-vIram | rU-2-20rU. artha:- aikAzmaka pUrva apa, prathama, vara, naya, samAna, madhya, madhyama ane vIra nAmo bIjA koIpaNa nAmanI sAthe tapuruSa karmadhAraya samAsa pAme che. sUtra samAsa- pUrvaza mAruM prathamaza varamaza nathIza samAna, madhya madhyameza - vIsTa teSAM samAhI:-pUrvApara...vIram (samA..) vivecana- A samAso vizeSai... 3-1-96 thI siddha ja hatAM chatAM AmAM ApelA zabdono paraspara samAsa thayo hoya to paranuM e nyAyathI para raheluM nAma pUrvapadamAM Ave te mATe ja A sUtranI racanA A pramANe che. pUrvazANI aparsa - aparaMpUrva, pUrvazAsI vINya - vIrapUrva samAsa thaze. ahIM pUrva zabda karatAM sUtramAM apara ane vIra zabda paramAM che. tethI te zabdo ja pUrvapadamAM AvyA. have pUrvApara ke pUrvavI. samAsa nahi thAya. bahulAdhikAra hovAthI vizvAsa vINya - vIda samAsa paNa thaI zake. pUrvArta. 3-1-97 mAM " zabda che tenA karatAM vIra zabda A sUtramAM hovAthI para che tethI vIra zabdano ja pUrvaprayoga thAya paNa ahIM ja zabdano pUrvaprayoga thayo che. zreSyAvi vRtAvyarthe 1 -2-204. artha:- aikArbaka ni vagere nAmo 9ta vagere nAmanI sAthe lava no artha gamyamAna hoya to tatyu. karma. samAsa pAme che. sUtra samAsa - vRta: gAda: veSAM tAni - kRtani, tai: bahu) ve artha: zcarthaka, tasmina (ja.tatpa) vivecanaH- zreSatA:, tA: - ahIM ane kevI nAmano kRta nAmanI sAthe lagna no artha jaNAto hovAthI A sUtrathI tapurUSa karmadhAraya samAsa thayo che. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 vyartha Drati lim ? zreyaH tAH zcit = kAMIka zreNio karAI. ahIM no artha gamyamAna na hovAthI A sUtrathI zrena ane vRta nAmano samAsa thayo nathI. vizeSa... 3-1-96 thI samAsa siddha hovA chatAM A sUtranI punaH racanA karI che tethI niyama thayo ke have vuiM nA arthamAM hoya tyAre ja zrena vagere zabdone kRta vagere nAmanI sAthe samAsa thaze. - anyathA nahi. # nagAvimi. I rU-2-201. artha- aikArbaka 9 pratyayA nta nAmo mAtra nam nA prakAravaDe ja bhinna virodhI) evA nAmanI sAthe tatparUSa karmadhAraya samAsa pAme che. sUtra samAsa- nam gati veSAM tAni - nagAhIti. (bahu) nagApika misAna- nagArnimitrana, sai (g.tatyu) vivecanaH- vRtAkRtam, pItADavapItam - ahIM kRti ane pati e ru. pratyayAtta nAmano mAtra nam nA prakArathI ja bhinna mata ane navapata nAmanI sAthe A sUtrathI tatpa. karma. samAsa thayo che. miti vim ? kartavyamakartavya 2 = karavA yogya-nahIM karavA yogya. ahIM $ pratyayAtta nAma nathI paNa taMtra pratyayAtta nAma che. tethI mAtra nagAdithI bhinna hovA chatAM A sUtrathI samAsa thayo nathI. nAdibhinnairini kim ? kRtam prakRtam, kRtam ca avihitam ca = karyuM te sAruM kyAM kyuM na karyuM. ahIM kRtam e ru pratyayAtta nAma che paNa bIjuM paramAM raheluM prakRtam ane vihitanuM nAma mAtra nagAdithI bhinna nathI mATe A sUtrathI samAsa thayo nathI. A samAso paNa vizeSai.... 3-1-96 thI siddha ja hatAM paNa che pratyayAtta nAmanI sAthe nagAdithI bhinna nAma hoya to ja samAsa thAya. anyathA na thAya. ane ru pratyayAtta nAmo ja samAsamAM pUrvapadamAM Ave te mATe A sUtranI puna: racanA karI.' Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dri zabdathI nagna nA arthamAM mA-vi ane nava ema traNa zabdo ja Ave che. zAdri zabda cAra arthamAM vaparAya che. prakAra, samIpa, vyavasthA ane avayava. ahIM samAsamAM Ti zabda prakAra arthamAM che. prakAra eTale dharma, vizeSaNa evo artha thAya che. (1) revattAvAH gArca = devadatta sukhI che. ahIM prakAra artha che. (2) prAmArI tho: = gAmanI najIka jhuMpaDI. ahI samIpa artha che. (3) grAmayiH : = brAhmaNa vagere varSo. ahIM vyavasthA artha che. (4) staHI Jde = gharamAM thAMbhalA vagere. ahIM avayava artha che. sephlAInidA rU-2-206. artha:- seTu evA raNa pratyayAtta nAmo nagAdinA prakAravaDe bhinna evA aniTu nAmonI sAthe samAsa pAmatA nathI. sUtra samAsaH- ca da vartata va: :- (bahu) 1 vidyate rUr catra - ni tena. (nam. bahu.) vivecanaH- vi7zitamastiSTam = kliSTa akliSTa. ahIM pUrtAi... 4-4-45 thI viMNa dhAtune rU thavAthI seTu $ pratyayAnta vistazata nAmano aniTu evA mAtra nagna thI ja bhinna 7iSTa nAmanI sAthe uparanA jaM nahi. 3-1-105 thI tatyu. karma, samAsanI prApti hatI teno A sUtrathI niSedha thayo tethI samAsa thayo nathI. ' zita-rItim = tikSma karyuM na karyuM. ahIM A zo va 4-4-12 thI zo dhAtunA aMtyano rU thavAthI rU sahita 9 pratyayAnta zata nAmano aniTu evA mAtra nagna thI ja bhinna gIta nAmanI sAthe je nagAdi 3-1-105 thI tatyu. karma, samAsanI prApti hatI. teno A sUtrathI niSedha thavAthI samAsa thayo nathI. viti phi...? kRtavRtam = karAeluM na karyA javuM. ahIM uparanA 3-1-105 sUtramAM Apela udAharaNa ja che. ' niti vim ? zatAnazatam = khAdheluM nahIM khAdhA jevuM. ahIM Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 azita ane azita baMne nAma seT che. tethI naJAdi thI bhinna hovA chatAM A sUtrathI samAsano niSedha na thatAM " pratyayAnta nAma hovAthI nagAri... 3-1-105 sUtrathI samAsa thayo che. vizitamaviASTam - A udAharaNamAM uparanA sUtrathI samAsanI prApti ja nathI kAraNa ke temAM phakta nagAdithI bhinna hoya tenI sAthe samAsa thAya. jyAre ahIM nas thI bhinna che. ane sAthe sAthe rUr nA abhAvathI paNa bhinna che. tethI samAsa na ja thAya. to pachI A sUtrathI samAsano niSedha karyo che te jarurI nathI chatAM paNa sUtramAM niSedha karyo che. te "veza vi.tamananyavat' e nyAyanA AdhAre aniT paNa seTU jevo mAnI zakAya tethI A sUtrathI samAsano niSedha thayo che te barAbara ja che. zitamazAtam A prayogamAM zitam mAM r no Agama thayo na hovAthI A sUtrathI samAsano niSedha thaI zake nahIM. parantu sUtramAM phanuM grahaNa che te arthabheda na thato hoya tevA koIpaNa vikAranuM (rU Agama vagerenuM) upalakSaNa che. tathI s nA badale brA zoryAM 4-412 thI aMtyano rU thayela hovA chatAM tenuM grahaNa thaI zake che tethI A sUtrathI samAsano niSedha thayo che. - sanmahatparamottamotkRSTaM pUjAyAm / 3-1-107. artha:- aikArthaka sat, mahat, parama, uttama ane utkRSTa nAmo pUjA artha gamyamAna hoya to pUjyavAcaka nAmanI sAthe tatpurUSa karmadhAraya samAsa pAme che. sUtra samAsaH- san 6 mahAn ca paramazca uttamarzva tatha temAM samAhAra:sanmahat... E (samA.ta.) vivecanaH- ahIM thatAM badhA samAsomAM pUjA artha gamyamAna che tethI pUjyavAcaka puruSa nAmanI sAthe A sUtrathI tatpu. karma. samAsa thayA che. sad vagere pAMce nAmo pUjA arthavALA che. tethI sUtramAM pUgAyAM lakhavAnI jarUra na hatI. chatAM paNa pUnAmAM zabda sUtramAM lakhyo che Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 eTale enAthI cokkasa samajAya che ke A zabdo pUjA artha sivAyanA arthamAM paNa vaparAtA haze. A samAso paNa vizeSa... 3-1-96 thI siddha ja hatAM chatAM paNa A sUtra banAvyuM tethI have A zabdo pUjA arthamAM hoya to ja samAsa thaze. pUjA sivAyanA arthamAM hoya tyAre vizeSa.... 3-196thI paNa samAsa nahi thAya. pUjAyAbiti ?i sana para ta = ghaDo vidyamAna che. ahIM pUjA artha gamyamAna nathI paNa vidyamAna artha che. tethI A sUtrathI samAsa na thayo paNa vizeSa. 3-1-96 thI paNa samAsa nahi thAya. sat - vidyamAna arthamAM paNa vaparAya che. mahat : vipula arthamAM paNa vaparAya che. parama - enAthI AgaLa bIjuM kAMI nahi evA carama (chellA) A arthamAM paNa vaparAya che. uttama - aMte thanAra, UMcAI arthamAM paNa vaparAya che. - bahAra kADhavuM e arthamAM paNa vaparAya che. vRnnAra-nA- : rU-2-208. artha - aikArbaka pUjayavAcaka nAma vRndAra, nAma ane ra nAmanI sAthe pUjA artha gamyamAna hoya to tapurUSa karmadhAraya samAsa pAme che. sUtra samAsa-vRndAra nA kuDha - vRddhAnA:, sai. (I..) vivecanaH- novRndAra, jonA:, noTa - pUjayavAcaka jo nAmano vRndAra, nAma ane sunnara nAmanI sAthe A sUtrathI tatpa. karma samAsa thayo che. pUnAthAmati vi? sudhImo nA = sArI phaNAvALo nAga. ahIM pUjA arthavALo nA zabda nathI tethI A sUtrathI samAsa thayo nathI. (3-1-10ra thI ke bIjA koIpaNa sUtrathI samAsa thaze ja nahi, Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 vAkya ja raheze.) A traNa zabdo pUjA arthamAM vartatAM hoya to ja A sUtrathI samAsa thaze. sUtramAM bahuvacana AkRtigaNanA grahaNa mATe che. ta-tamau jJAtiprazne / 3-1-201. artha:- aikAryakaotara ane tama nAma jAti saMbaMdhI prazna evo artha gamyamAna hoya to jAtivAcaka nAmanI sAthe tatpurUSa karmadhAraya samAsa pAme che. sUtra samAsaH- tajI tamazca taratamau (i.kra.) khAte prazna:-jJAtiprazna:, tasmin. (Sa.tatpu.) vivecanaH- tarata:, katamagArgyaH ahIM tara ane tama nAmano jAtivAcaka jDa ane rya nAmanI sAthe A sUtrathI tatpu. karma. samAsa thayo che. - = jAtiprazna iti kim ? kataraH zuklaH koNa dhoLuM che ? ahIM jAti saMbaMdhI prazna nathI paNa guNa saMbaMdhI prazna che. tethI samAsa na thatAM vAkya ja rahyuM che. katamaHgantA koNa janAra che ? ahIM paNa jAti saMbaMdhI prazna nathI parantu kriyA saMbaMdhI prazna che. tethI samAsa na thatAM vAkya ja rahyuM che. vizeSaLa.... 3-1-96thI A samAso siddha ja hatAM chatAM paNa A sUtranI racanA karI tethI niyama thayo ke tara ane tama nAmano "jAti saMbaMdhI prazna' evo artha gamyamAna hoya to ja jAtivAcaka nAmanI sAthe samAsa thaze anyathA nahiM. = ni kSette / rU-6-20. artha:- aikArthaka evuM pi nAma nindA gamyamAna hoya to kutsyavAcaka (nindavAcaka) nAmanI sAthe tatpurUSa karmadhAraya samAsa pAme che. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 vivecana - viMgA, kauH - ahIM rAjA prajAnuM rakSaNa karato nathI te zuM rAjA kahevAya ? tethI rAnA nindavAcI nAma che ane baLada bhArane vahana karato nathI te zuM baLada kahevAya ? tethI jo e nindavAsI nAma che. tethI rAnI ane jo nAmanI sAthe krima nAmano A sUtrathI tatyu. karma, samAsa thayo che. ahIM ulaMghanana ne anansa. 7-3-106 thI ane krio ne notarUSIta 7-3-105 thI e samAsAnta pratyaya thavAno hato teno 7 mi: zere 7-3-70 thI niSedha thayo che. kSepa rUti lim ? e ronA taMtra = tyAM koNa rAjA che? ahIM anna pAtra vagere ApavA rUpa prajAnuM rakSaNa karanAra hovAthI tenI kIrti dezodezamAM phelAya che tethI tenI prazaMsA gamyamAna hovAthI A sUtrathI zima ane jhina no samAsa thayo nathI. ahIM paNa vizeSai.. 3-1-96 thI samAsa siddha hovA chatAM A sUtranI racanA karI tethI niyama thayo ke nindA artha jaNAto hoya to ja phi nAmano A sUtrathI samAsa thAya anyathA nahi. poTA-yuvati-sto-tithi-vRSTi-ghena-vazI- veda-vApI-pradp-zrotriyADadhyAya pUrva prazaMsArUDhajJatiH | rU-2-222. artha:- aikArbaka jAtivAcaka nAma poya, yuvati, to, tithi, pRSTi dhenu, vazI, vehatuM, vaLI , prava$ , zrotriya, gAyaka, dhUrta ane . prazaMsAmAM rUDha evA nAmanI sAthe tatparUSa karmadhAraya gama na pAme che. sUtra samAsa-pore 2 yuvatiza stot va Atipazca gRzi dhanuro veza 2 vehat ca baSkayaNI ca pravaktA ca zrotriyazca adhyAyakazca dhUrttazca prazaMsArUDhArza - reya... prazaMsArUDhAM:, tai: (i.Dha.) : prazaMsAyAm rUDha-prazaMsArUDha: (sa.tatpa.) vivecanaH- badhA udAharaNa samAsanA koSTakamAM ApelA che. ahIM thayelA samAso vizeSai... 3-1-96 thI siddha ja hatAM chatAM paNa A sUtranI punaHracanA karI te vizeSyane pUrvapadamAM lAvavA mATe ja che. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 sAba - vet - mAM veraMtu zabda 882 uNAdi sUtrathI nipAtana che. catuSpAdi maLyA ! rU-2-222. artha- cAra paga che jene evA ekAka jAtivAcaka nAmo nI nAmanI sAthe tatparUSa karmadhAraya samAsa pAme che. sUtra samAsa-vivAda para - vatuSAr (bahu). vivecana- maLI, mahiSarLI - ahIM che ane ripI e cAra pagavALA jAtivAcaka nAmano baLI nAmanI sAthe A sUtrathI tapu. karma, samAsa thayo che. natirityeva - AikSIpaLI = garbhiNI kAlAkSI nAmanI gAya. ahIM vAnANI e jAtivAcaka nAma nathI. vyaktivAcaka nAma che tethI maLI nAmanI sAthe A sUtrathI samAsa thayo nathI. , A samAso paNa vizeSai... 3-1-96 thI siddha ja hatAM chatAM paNa A sUtranI racanA punaH karI tethI jAtivAcaka vizeSya nAmano - pUrvaprayoga thaI zakyo. jovI e nyAyathI jo zabda puliMga ane strIliMga bannemAM vaparAya che. mATe puMvadbhAva karavAnI jarUra rahetI nathI. yuvA ravRttati-pati-gara-vattinai: rU-2-223. artha:- aikArbaka yuvana nAma ravRti, patita, narar ane vanina nAmanI sAthe tatparUSa karmadhAraya samAsa pAme che. sUtra samAsa- vati pati naram vatina - ratipatitanatinA, tai. (i.Dha.). vivecana - ahIMnA badhA samAso vizeSai.... 3-1-96 thI siddha ja hatAM chatAM A sUtranI racanA punaH karI te vizeSya evA yuvana zabdane samAsamAM pUrvapadamAM lAvavA mATe ja che. "nAmahane tiviziSTacADapi prA' e nyAyathI yuvAna ane yuvati baMnenuM grahaNa thaze. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87. * tya-tucADazcamanAlyA . 3-1-224. -artha- aikArbaka kRtya pratyayAtta nAmo temaja tulyArthaka nAmo ajAtivAcaka (jAtivAcaka sivAyanA) nAmanI sAthe tatparUSa karmadhAraya samAsa pAme che. sUtra samAsa- tucarsa mANyA - tulya mA. (.tatpa) ' kRtya0AdhyAhya hato. samAhA-tyatulyAdhyam (samA..) 7 gati:-ajJAtiH, tathA (nam. tatpa) vivecana - poco tuTuM- ahIM moja ane stutya e kRtya pratyayAtta nAmano ajAtivAcaka 3 ane paTuM nAmanI sAthe A sUtrathI tatyu. karma, samAsa thayo che. jyasana, sImahAn - ahIM tulya ane sArA e tulyArthaka nAmano ajAtivAcaka sat ane mahAna nAmanI sAthe A sUtrathI tatpa. karma. samAsa thayo che. nAti ?i bonya mo: = khAvA yogya bhAta. ahIM lonca e kRtya pratyayAtta nAma che. paNa mona e jAti vAcaka nAma che tethI A sUtrathI samAsa thayo nathI. ahIMnA samAso paNa vizeSai.... 3-1-96 thI siddha ja hatAM chatAM A sUtranI punaH racanA karI tethI have kRtya pratyayAtta nAmo ane tulyArthaka nAmo samAsamAM pUrvapadamAM ja Avaze. ahIM sanmahatuM.. 3-1-107 thI tujyasana ne badale saMtuH ema samAsa thavAnI prApti hatI. kAraNa ke te sUtramAM san zabda pUrvapadamAM Ave che. paNa have A sUtrathI san pUrvapadamAM na AvatAM tujya zabda ja pUrvapadamAM Avaze. vumAra: zramavinA rU-2-225. artha:- aikArbaka kumAra nAma pramAdri gaNapAThamAMnA zrama vagere nAmanI sAthe tatparUSa karmadhAraya samAsa pAme che. sUtra samAsa- zramaNA drika vacce samAvi, tena. (ba) Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 vivecana - marazrama, HRDgatA - ahIM mArI strIliMga nAmano zrama ane praonatA nAmanI sAthe A sUtrathI tatpa. karma, samAsa thayo che. zramanA, pradghanatA, kurtI, pI, tApasI, vadhI ane tArI A sAta zabdo strIliMgamAM ja vaparAya che. tethI vigrahamAM mArI zabda Ave che. ane adhyAya, mamarupa, puru mRdu, zvata, zatta, vapatta ane nipuNa A zabdo ubhayaliMgamAM vaparAya che. tethI vigrahamAM kumArI ane kumAra banne zabdo Ave che. dA.ta. 3mA sau adhyAyakazca - kumArAdhyAyakaH, kumArI cAsau adhyAyikA ca - kumArAdhyAyikA. A samAso paNa vizeSa... 3-1-96 thI siddha hovA chatAM A sUtranI racanA punaH karI tethI mAra zabda ja samAsamAM pUrvapadamAM Avaze. "nAmapraNe tiviziSTa prA" e nyAyathI strIliMgamAM paNa samAsa siddha thAya che. mATe zremAdrimAM strIliMgano pATha che jayAre strIliMga zabdonI sAthe samAsa thAya tyAre purI zabda pUrvapadamAM ja Ave che. ane jyAre puliMga zabdonI sAthe samAsa thAya tyAre kumAra zabda pUrvapadamAM Ave ane uttarapadamAM paNa AvI zake che. dA.ta. kumAratApasaH, tApasakumAra:-kumAracapalaH, capalakumAraH. mayUTyAtyAyaH --226. artha:- mayUradhvaMsa vagere tatparUSa samAso nipAtana thAya che. sUtra samAsa-mayUradhvaMsa kRti mAhika reSAM te - mayUrarthAtyAyaH (bahu.) vivecanaH-mayUracaMsavA, khyonarg: - ahIM caMsa nAmano mayUra nAmanI sAthe ane muThuM nAmano bloga nAmanI sAthe A sUtrathI tatyu. karma, samAsa nipAtana thayo che. nipAtanane kAraNe vizeSyavAcaka mayUra ane lakhyoga nAma pUrvapadamAM Avela che. parIThuM (ka), nItapitA (ziyA), guru (vA) - ahIM hi zabdano phelA nAmanI sAthe, anIta nAmano pita nAmanI sAthe ane Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ luruM nAmano vaTa nAmanI sAthe A sUtrathI tatpa. karma. samAso nipAtana thayA che. nipAtanane kAraNe anya pada pradhAna hovA chatAM bahuvrIhi samAsa thavAne badale tatpa. karma, samAsa thayo che. kriyApadanI sAthe paNa samAsa nipAtananA kAraNe thayo che. tapratyAtim yajhiyil - ahIM ta zabdano pratyAti ane ya nAmano yiA nAmanI sAthe A sUtrathI tatpa. karma. samAso nipAtana thayA che. nipAtanane kAraNe gata ane #ya nAma ja pUrvapadamAM AvyuM che. ane ya mAM rahelA 35 no mAM thayo che. zapathava, viSa:, sarvataH - ahIM zApriya nAmano pafthava nAmanI sAthe, tRtIya nAmano mA' nAmanI sAthe, sarva nAmano zvetatara nAmanI sAthe A sUtrathI tatyu. karma, samAsa thayo che. nipAtanane kAraNe priya, tIya ane taravu pratyayano lopa thayo che. sUtramAM bahuvacana AkRtigaNanA grahaNa mATe ja che. nipAtanane kAraNe vizeSyavAcaka nAma pUrvapadamAM Ave che ane AvA samAsomAM aniyamitatA hoya che.. yAyikA - A zabda samudAya (nAnI moTI bhegI kharIdI) arthamAM vaparAya che. tripA:-di-tri... 3-1-56 sUtrathI trima zabdano zo sUtrathI thayela SaNyanta nAmanI sAthe samAsa thaze parantu nirdhAraNamAM thayela padyanta nAma sAthe nipAtana vimA zabda hovAthI samAsa nahIM thAya. A sivAyanA bIjApaNa samAso dekhAya te mayUTyasAtimAM samAveza thayelA jANavA. vArthe H so rU-2-227. artha - (eka) nAma (bIjA) nAmanI sAthe sahoktino (eka sAthe kathana karavuM te) viSaya hoya to ane nA arthamAM vartatA hoya to dvanda samAsa pAme che. sUtra samAsa-vastha artha-vArtha:, tami. (Sa.ta.) Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 sarathANI 8i - sarojIi:, tA. (karma) vivecanaH- HlacodhI - ahIM tRkSa ane codha zabdano sahokti viSaya hovAthI ane no arthamAM vartatA hovAthI A sUtrathI itaretara dvanda samAsa thayo che. vArtavam - ahIM vA ane vai zabdano sahokti viSaya hovAthI ane nA arthamAM vartatA hovAthI A sUtrathI samAhAra dva samAsa thayo che. nAma ane nAnA banne zabdonI anuvRtti 3-1-18 thI cAle che. paNa niSpakSa... 3-1-160 sUtramAM ekanA prahaNathI bahupadanuM paNa prahaNa thAya che. dA.ta. dhavavRdvipanA: ahIM be pada nahIM paNa traNa padono samAsa thaI zakyo. vArtha kRti si? pramo mAmo ramaNIya = dareka gAma ramaNIya che. ahIM eka nAma bIjA nAmanI sAthe nathI paNa vIsAmAM dvirakti thaI che. tethI A sUtrathI dvanda samAsa thayo nathI.' somviti vid? tRkSa8 carodhaSya = pIpaLo ane vaDa (juo) ahIM banne zabdo judA judA che. saTokti jaNAtI nathI tethI A sUtrathI samAsa thayo nathI. 2 cAra arthamAM che. (1) samuccaya - be dravya, guNa ane kriyAne bhegA karavA te. (2) anvAcaya - mukhya kriyA sAthe gauNa kriyAne bhegI karavI te. (3) itaretara - judA judA padArthone kahevA mATe thI jaNAvavA te. (4) samAhAra - jaththArUpe padArthone kahevA mATe samUha jaNAvavo te. A cAramAM jo sahokti jaNAtI hoya to ja samAsa thAya che. pahelAM be samuccaya ane antAcayamAM sahokti jaNAtI nathI. mATe samAsa na thAya ane itaretara ane samAhAramAM sahokti jaNAya che. mATe te bemAM samAsa thaze. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 samAnAmathaineja: zeSaH / rU-2-228. artha:- arthathI samAna evA samAnArthaka nAmonI sahokti jaNAtI hoya to eka nAma zeSa rahe che. arthAt ekanI nivRtti (lopa) thAya che. vivecanaH- vau, tiau - ahIM vajra ane rutti nAmo judA che. paNa arthathI samAna che. tethI varthe... 3-1-117 thI dvandva samAsa thayo. pachI A sUtrathI bemAMthI koIpaNa eka nAma zeSa rahe che. tethI ekavAra vajra ane ekavAra vrutti nAma zeSa rahyuM. satA:, zvetA: sujJA:, ahIM sita, sutta ane zveta nAmo che judA paNa traNe arthathI samAna che. tethI the... 3-1-117 thI dvandva samAsa thayAM pachI A sUtrathI vArApharatI eka nAma zeSa rahe che. arthena samAnAmiti vim ? qhakSoau = pIpaLo ane vaDa. ahIM banne zabdo judA che. sAthe sAthe arthathI paNa bhinna che. tethI nArthe... 3-1-117 thI dvandva samAsa thayo paNa A sUtrathI ekazeSa na thayo. sahoktAvityeva vakrazca kuTilazca dRzyaH = vakra ane kuTila jo. ahIM banne zabdo judA che. arthathI samAna che paNa sahokti jaNAtI nathI mATe nArthe... 3-1-117 thI dvandva samAsa thayo nathI ane A sUtrathI ekazeSa paNa thayo nathI. - ahIM sUtramAM cokkasa koI nAmanuM vidhAna karela nathI. tethI anukrame dareka nAmo zeSa rahe che. A samAsone ekazeSa dvandvasamAsa kahevAya che. sthAvavasaMdhyeyaH / rU-6-121. artha:- sarvasyAdi vibhaktimAM jenA rUpo samAna hoya tevA tulya (samAna) rUpavALA nAmomAM saMkhyayavAcaka nAma sivAya sokti jaNAtI hoya to eka nAma zeSa rahe che. sUtra samAsaH- 1 saMdhyeya:-asaM(c)yaH- (nag. tatpu.) vivecanaH- akSA:- ahIM traNa JakSa zabdo judA judA arthamAM varte che. samAna - Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpavALA zabdo che tethI vArthe... 3-1-117 thI dvanda samAsa thayA pachI eka akSa zabdano ekazeSa thayo che. akSa = gADAnuM paiDuM, jugArano pAso, davA vizeSa evA artha che. syAdAviti kim ? mAtA ca (jananI) mAtA ca (dhAnyasya)-mAtRmAtArI = mAtA ane dhAnya mApavAnuM mApa. ahIM banne mAtR zabdanAM pra.e.va. nA rUpa sarakhA thAya che. paNa sarvasyAdi vibhaktimAM sarakhA rUpa nathI thatAM tethI vALe.. 3-1-117 thI % samAsa thayo che. paNa A sUtrathI ekazeSa thato nathI. ' saMdhyeya ti vi? kavara = eka ghaTa) ane eka (paTa). ahIM * zabda saMkhyayavAcaka hovAthI A sUtrathI ekazeSa thayo nathI temaja dvanda samAsanuM kathana na hovAthI vArthe.... 3-1-117 thI dvanda samAsa paNa thayo nathI. tyAddhiH rU-2-220. ' artha - tyadAdi nAma tyadAdi nAmanI sAthe ane anya nAmanI sAthe sahokti gamyamAna hoya to tyadAdino ekazeSa thAya che. sUtra samAsa- tyad gArika : : (bahu) ' vivecanaH- tau - ahIM tat ane caitra zabdano vArthe... 3-1-117 thI dvandra samAsa thayo che. pachI A sUtrathI tyadAdi evA tat nAmano eka zeSa thayo che. yau-ahIM tat ane thar zabdano vArthe... 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo che. pachI A sUtrathI tyadAdi evA yar nAmano ekazeSa thayo che. ahIM tyadAdi gaNapAThamAM yak e tad thI paramAM che. tethI param nyAyathI vat no ekazeSa thayo che. vayam - ahIM smi, tat ane yud zabdono vArthe. 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo che. pachI tyadAdi evA sakSmad nAmano ekazeSa thayo che. ahIM paNa tad ane gukhe thI mad tyadAdi gaNapAThamAM Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 para che. tethI dguram nyAyathI aspaT no ekazeSa thayo che. bahulAdhikAra hovAthI tyadAdimAM kvacit pUrvano paNa ekazeSa thAya che. have liMganI bAbatamAM strI.puM. ane napuM. e pramANe liMgano krama hovAthI zeSa rahela tyadAdine je liMga para hoya tene te liMga thAya che. tau, sazca devadattA ca dA.ta. (1) sA 2 vaizca tau. A udAharaNamAM eka zabda puliMga che ane eka zabda strIliMga che. ane liMganA krama pramANe puMliMga para che tethI tad nuM puliMga tau thayuM che. (2) sA ca kuNDe ca tAni. ahIM udAharaNamAM eka zabda strIliMga che. ane eka zabda napuM. che. ane liMganA krama pramANe napuM. para che. tethI tad nuM napuM. tAni thayuM. (3) sajja blum = - te, tat va caitrazca te. ahIM udAharaNamAM eka zabda liMga che. ane eka zabda napuM. che. ane liMganA krama pramANe napuM. para che. tethI ta nuM napuM. te thayuM. bhrAtR-putrA: svadhR-'hitRmi: / 3-2-222. - artha:- sahokti gamyamAna hoya to svaslR (bahena) arthavALA nAmanI sAthe prAtR (bhAI) arthavALA nAmo (dvandva samAsa pAme tyAre) ekazeSa thAya che. temaja vrutlRi (putrI) arthavALA nAmanI sAthe putra (putra) arthavALA nAmo (dvandva samAsa pAme tyAre) ekazeSa thAya che. sUtra samAsaH- prAMtastra putrAzca prAtRputraoN: (i.kra.) -- - svAsthya duhitAzva - svavRvruhitA, tai: (i.kra.) 3-1 vivecanaH- prAto - ahIM prAtR nAmano svarlR nAmanI sAthe vArthe... 117 thI dvandva samAsa thayA pachI A sUtrathI prAtR zabdano ekazeSa thayo che. putrau - ahIM putra nAmano duhitR nAmanI sAthe vArthe... 3-1-117 thI dvandva samAsa thayA pachI A sUtrathI putra zabdano ekazeSa thayo che. sUtramAM bahuvacana che. te paryAyavAcI zabdonuM grahaNa karavA mATe che. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitA mAtra vA . rU-2-222. artha- sahokti gamyamAna hoya to mAtR zabdanI sAthe pitR zabda dvanda samAsa pAme tyAre pitR nAma ekazeSa vitye thAya che. vivecanaH-pitarI, matapita - ahIM pitR zabdano mAtR zabdanI sAthe vArthe.. 3-1-117 thI mAtApitarI samAsa thayo che. tyAre A sUtrathI pitR. zabdano ekazeSa vikalpa thayo che. ahIM sarvekSA3-1-160 thI pUjyavAcaka mAtR zabda pUrvapadamAM Avyo che. gauravavaDe pitAthI mAtA dazaguNa kahevAya che. zazu: zrazcya vA . 3-1-223. artha- sahokti gamyamAna hoya to azu nAma jhU nAmanI sAthe hinda samAsa pAme tyAre) thazura nAmano vikalpa ekazeSa thAya che. sUtra samAsa- zvaza - , tAmyAM, (ekazeSa. ja.) . vivecanaH- zrI, zvavyaTo - ahIM zvazura zabdano zvakU zabdanI sAthe vArthe... 3-1-117 thI jakUNu dvanda samAsa thayo che. pachI A sUtrathI zvasura nAmano ekazeSa vikalpa thayo che. vikalpa pakSamAM jayAre dvandra samAsa thAya tyAre navvala... 3-1-160thI zab zabda zvagura zabda karatAM laghuakSaravALo hovAthI pUrvapadamAM Avyo che. sUtramAM jaNUkhyAm dvivacanano nirdeza che. tethI banne zvakU nAmanA grahaNa mATe che. eka to (sasarA)nI patnIvAcaka zvazurI (sAsu) zabda ane azru jAtivAcaka zabda bannenuM grahaNa dvivacanathI thayuM che. nahIM to ahIM patnIvAcaka nAmanuM grahaNa thAta. ane jAtivAcaka zvakU zabdanA samAsamAM puruSa: striyA 3-1-126 thI ekazeSa nitya thAta. vRddho yUnA tAtrame rU-2-224. artha- sahokti gamyamAna hoya to vRddha pratyayAtta nAma yuvA pratyayAttA nAmanI sAthe hindu samAsa pAme tyAre) vRddha pratyayAtta nAmano eka zeSa thAya che. jo baMne nAmomAM mAtra pratyayakRta bheda hoya to. eTale prakRtikRta ke arthakRta bheda na hoya to. vRddha pratyaya ane yuvapratyaya 6 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1-42 ane 6-1-54 thI thAya che. sUtra samAsa- tau iva - tAtram tam vANI be-tanmatrae, tasmina. (karma) vivecanaH-gAtha - ahIM vRddha pratyayAtta che ane yuvA pratyayAtta caLa nAmano vArthe.. 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo che. temAM A sUtrathI vRddha pratyayAnta nAmano ekazeSa thayo che. vRddha ti mi? pAyaLI - ahIM yuva pratyayAnta jaLyayana nAma che paNa pUrvamAM je ja zabda che te vRddha pratyayAtta nAma nathI. tethI vArthe... 3-1-117 thI Itaretara dvanda samAsa thayo paNa A sUtrathI ekazeSa na thayo. yUti ?i Arya - ahIM sAthe e vRddha pratyayAtta nAma che. paNa uttarapadamAM raheluM ja nAma yuva pratyayAtta nAma na hovAthI rArthe. 3-1-117 thI Itaretara kunda samAsa thayo paNa A sUtrathI ekazeSa na thayo. tAtrakhe ti vim ? AryavAcAyanI - ahIM ja e vRddha pratyayAtta nAma che ane vAtsyAyana e yuva pratyayAnta nAma che. tethI vArthe. 3-1-117 thI itaretara dvanda samAsa thayo paNa ahIM baMne zabdomAM zabdabheda hovAthI A sUtrathI ekazeSa na thayo. - strI purvatra . rU-2-26. . artha-sahokti gamyamAna hoya to vRddha pratyayAtta strIvAcaka nAma yuvA pratyayAtta nAmanI sAthe hindu samAsa pAme tyAre) vRddha pratyakAnta strIvAcaka nAmano ekazeSa thAya che. ane te zeSa raheluM nAma puvatu. thAya che. jo baMne zabdomAM pratyayakRta bheda hoya to. strI zabda A sUtramAM prathamAnta che ane uparanA sUtramAM vRddha paNa prathamAnta che tethI strI zabdane vRddha zabdanI sAthe saMbaMdha hovAthI vRddha pratyayAtta strIvAcaka nAma levAze. sUtra samAsaH- puNa: rUva - puvatuM. (taddhita.) Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivecanaH- 7 - ahIM saf vRddha pratyayAtta strIvAcaka nAmano paryAyaNa yuva pratyayAtta nAmanI sAthe vArthe. 3-1-117 thI dvanda samAsa thayA pachI vRddha pratyayAtta strIvAcaka nA nAmano A sUtrathI ekazeSa thayo che ane te puMvat thavAthI Tgya thayuM che. n - ahIM jALa vRddha pratyayAtta strIvAcaka nAmano paryAya e yuva pratyayAtta nAmanI sAthe vArthe. 3-1-117 thI dvanda samAsa thayA pachI vRddha pratyayAtta strIvAcaka nAmano A sUtrathI ekazeSa thayo che ane te puMvat thavAthI na thayuM che. ' ahIM vRddha pratyayAtta strIvAcaka nAma ekazeSa rahyA pachI te puMvata thAya che. ane pRvata thayA pachI nuM e pramANe bahuvacana mUkavAnuM kAraNa e che ke ba.va.mAM taddhita pratyayano lopa thAya che teno khyAla Ave, nahIM to ja mUkyuM hota to paNa cAlata. zabda taddhita thayA pachI I. T TT Trtha thA, ana e pramANe rUpo thAya che. ba.va.mAM taddhita pratyayano lopa thAya che. puruSa strI ! rU-2-26. artha:- prANIomAM puruSa zabda rUDha che. sahokti jaNAtI hoya to puruSavAcaka nAma strIvAcaka nAmanI sAthe mAtra strI ane puruSano bheda hoya to dva samAsa pAme tyAre) puruSavAcaka nAma ekazeSa rahe che. vivecanaH- brAhmaNI - ahIM brAhmaNa ane drodALI nAmano rA. 3-1-117 thI ja samAsa thayA pachI A sUtrathI puruSavAcaka nAma ekazeSa rahe che. puruSa rUti vim ? tIraM tenI pattaH - ahIM naH ane navI nAmano vArthe... 3-1-117 thI dvanda samAsa thavAthI na thaze. ane nano patiH - nIti:, tasya - nanakI pateH ahIM A sUtrathI na nAmano ekazeSa nahI thAya kemake naTu nAma puMliMga che paNa puruSavAcaka nathI. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 97 tanmAtra tyeva - strIpuMsau - strI ane puMr nAmano nArthe... 3-1-117 thI dvandva samAsa thavAthI strIpuMsau thayuM. pachI A sUtrathI zabdabheda hovAthI puruSavAcaka nAmano ekazeSa thato nathI. grAmyA'zizudvizaphasaMghe strI prAyaH / 3-1-127. artha:- gAmamAM vasanArA, nAnA baccAne choDIne anya, be kharIvALA pazuono samudAya artha gamyamAna hoya to soktinA viSayamAM strIvAcaka ane puruSavAcaka nAma (dvandva samAsa pAme tyAre) prAyaH strIvAcaka nAma ekazeSa rahe che. jo mAtra strI ane puruSano ja bheda hoya to. sUtra samAsa:- prAme. mavA-prAmyA:, maiM zizava:-zizava: (na. tatpu.) do zALA (luI) thelAM te - dizA: (bahu.) grAmyAzca te azizavazca prAmyAzizava: (karma.) ww prAmyAzizavajI te dizAjI - prAyazizudvizA: (karma.) prAmyAzizuddhizAnAM saMSa:-grAmyAzizudvizasaMgha:, tasmin. (Sa.ta.) vivecanaH- rUmA va: ahIM strIvAcaka o ane puruSavAcaka nAmano vArthe... 3-1-117 thI dvandva samAsa thayo che. grAmya pazu che, azizu che, bekharIvALA pazuono samudAya che tethI A sUtrathI strIvAcaka nAma ekazeSa rahe che. grAmyeti kim ? ime ruravaH ahIM strIvAcaka hra ane puruSavAcaka haru nAmano vArthe... 3-1-117 thI dvandva samAsa thayo che. azizu che, be kharIvALA che, pazuono saMdha che, strI ane puruSa mAtrano ja bheda che paNa grAmya pazu nathI, jaMgalI pazu che. tethI A sUtrathI strIvAcaka nAma ekazeSa na rahetAM puruSa: striyA 3-1-126 thI puruSavAcaka nAma ekazeSa rahyuM che. azizviti kim ? barkarAH ahIM strIvAcakavartI ane puruSavAcaka var nAmano vArthe... 3-1-117 thI dvandva samAsa thayo che. ahIM grAmya pazu che, be kharIvALA che, pazuono samudAya che, Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 mAtra strI-puruSano ja bheda che., paNa nAnA baccA che tethI A sUtrathI strIvAcaka nAma ekazeSa na rahetAM puruSa: triyA 3-1-126 thI puruSavAcaka nAma ekazeSa rahyuM che. dizaoti vim ? garvamAH - ahIM strIvAcaka parvamI ane puruSavAcaka gama nAmano vArthe... 3-1-117 thI dvandva samAsa thayo che. grAmya pazu che, azizu che, pazuono saMgha che, mAtra strI ane puruSano ja bheda che paNa be kharIvALA nathI tethI A sUtrathI strIvAcaka nAma ekazeSa na rahetAM puruSa: hriyA 3-1-126 thI puruSavAcaka nAma ekazeSa rahyuM che. saMgha iti kim ? imau gAvau ahIM strIvAcaka o ane puruSavAcaka no nAmano vArthe... 3-1-117 thI dvandva samAsa thayo che. grAmya pazu che, azizu che, be kharIvALA che, mAtra strI ane puruSano ja bheda che paNa pazuono saMdha nathI. eka gAya ane eka baLada che tethI A sUtrathI strIvAcaka nAma ekazeSa na rahetAM puruSaH, hriyA 3-1-126 thI puruSavAcaka nAma ekazeSa rahyuM che. na prAyaH kRti vim ? rAH - ahIM strIvAcaka thrI ane puruSavAcaka 3STra nAmano vArthe... 3-1-117 thI dvandva samAsa thayo che. grAmya pazu che, azizu che, be kharIvALA che, pazuono saMgha che, mAtra strI ane puruSano ja bheda che. tethI A sUtrathI strIvAcaka nAma ekazeSa thaIne ca: thavuM joItuM hatuM paNa sUtramAM prAyaH lakheluM hovAthI A sUtrathI strIvAcaka nAmane badale puruSavAcaka nAma ja ekazeSa rahyuM che. A sUtra uparanA 3-1-126 sUtrano apavAda che. vastIvamanye tra vA / 3-1-228. artha:- napuMsakanAma anya napuMsaka sivAyanA nAmanI sAthe sahokti jaNAtI hoya to napuMsaka anapuMsakano ja mAtra bheda hoya to (dvandva samAsa pAme tyAre) napuMsaka nAma ekazeSa rahe che. ane te zeSa raheluM napuMsakanAma ekArthaka (e.va.) viklpa thAya che. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 99 vivecanaH- zuMvattama, zuvI - ahIM napuMsaka chuvana nAma, puliMga zutta nAmanI sAthe vArthe... 3-1-117 thI dvanda samAsa thAya che tyAre napuMsaka rAvata nAma eka zeSa rahevAthI jIvane thayuM ane te e.va. vindha pAmatuM hovAthI vikalpa pakSamAM zunattam thayuM. zuvanta, suvAni - ahIM napuMsaka vana, puMliMga jIvana ane strIliMga zunnA A traNa nAmono vArthe... 3-1-117 thI dvanda samAsa thAya che tyAre napuMsaka nAma ekazeSa rahevAthI suvAni thayuM ane te e.va. vindha pAmatuM hovAthI vikalpa pakSamAM jIvananuM thayuM. gajeneti vi? vatte - ahIM banne nAma napuMsaka hovAthI vArthe.. 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo che. banne napuMsaka nAma hovAthI A sUtrathI ekArthaka na thatAM lAva. 3-1-119 thI enArthaka thayo che kemake temAM banne nAma sarva yAdi vibhaktimAM samAna hoya to ekArthaka thAya. ahIM paNa tevuM hovAthI ekArthaka thayuM che. tAtra rUtyeva - himahimAcI - ahIM hima ane himAnI nAmano vArthe. 3-1-117 thI ja samAsa thayo che. ahIM hima napuMsakanAma che. ane himAnI strIliMga nAma hovAthI A sUtrathI ekazeSa thaI zake paNa temAM napuMsaka-strIliMgano ja bheda che evuM nathI paNa zabdabheda-arthabheda hovAthI A sUtrathI ekazeSa thayuM nathI. kAraNa ke hipabarapha, jhAkaLa, caMdana, sukhaDa, motI vagere ghaNAM artha thAya che. ane himAnIhimano-baraphano samUha artha thAya che. ahIM sUtramAM je ekatvabhAva (e.va.) thAya ema kahyuM eTale jayAre e.va. thaze te ja samAsane samAhAra dvanda samAsa kahevAya che. vikalpa pakSe jyAre dvi.va. ke ba.va. mAM samAsa thaze tyAre ekazeSa samAsa kahevAze. puNArthAt be punarvasuH rU-2-222. artha- nakSatravAcaka puSya arthavALA nAmathI para raheluM nakSatravAcaka punarvasu Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1OO nAma hokti gamyamAna hoya to ki.va.mAM vartatuM chatuM e.va.ne * pAme che. sUtra samAsa- puSyaH artha: yasya :-puSArtha, tasmA. (bahu.) vivecanaH- puNapunarva, tigapunarvat - ahIM puSya nakSatravAcaka temaja puSya nakSatranA arthavAcaka tiSya nAmano nakSatravAcaka punarvasU nAmanI sAthe tArthe. 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo che. ane A sUtrathI ekArthaka thayuM che. e ja pramANe sidhdhapunarvasU paNa thaze. , puNAthiita vim ? bApunarvasava:- ahIM bAndra ane punarvasu nakSatravAcaka nAmo che teno vArtha... 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo che. ahIM puSya arthavALuM bA nakSatra na hovAthI A sUtrathI punarvasa ekArthaka thatuM nathI tethI samAsa ki.va.mAM na thatAM ba.va.mAM thayo che. punarvasurati vim ? puSyamathI - ahIM puSya ane navA nakSatravAcaka nAmo che teno vArthe... 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo che. ahIM puSya nAma to che paNa tenAthI paramAM punarvasu nakSatra nathI paNa nathI nakSatra che. tethI A sUtra na lAgyuM, ahIM puSya ane mavA be ja zabdo che. tethI samAsa ki.va. mAM thavo joIe. paNa nathI nakSatra ba.va.mAM ja vaparAya che tethI samAsa ba.va.mAM thayo che, 5 rUti vim ? utagapunarvasava: (vAtA:) - ahIM tiSya ane punarvasu zabdo vyaktivAcaka che. paNa nakSatravAcaka nathI tethI vArthe. 3-1117 thI dvanda samAsa thayo paNa punarvasu zabdano ekAIka na thayo. tethI samAsa ba.va.mAM thayo che. punarvasuzabdaH nakSatravAcittve dvivacanAnta: tArAdvayavAcitvAt / punarvasu zabdano nakSatravAcakamAM be tArA artha hovAthI dvivacanamAM vaparAya che A sUtrathI punarvasu e.va. thatuM hovAthI pugapunarvat dvivacanamAM samAsa thayo. nahIM to puSyapunarvasava: ba.va.mAM thAta. A zabda dvivacanamAM vaparAya che te avacerImAM Apela che. - uparanA 3-1-128 sUtramAM pUrva va karavAthI je eka zeSa cAlato hato tenI nivRtti thaI ane ekArthakanI anuvRtti A sUtramAM AvI. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 A sUtramAM itaretara yoga rUpa sahokti grahaNa karI che. paNa - samAhArarUpa sokti nathI. samAhAramAM to eka ke anekapaNAnuM vizeSa kaMI nathI. te kAraNe jo samAhAra dvanda samAsa thAya to tigapunarvasu e pramANe hrasva thAya. paNa tevuM thayuM nathI. vidhinAmakavyA navA dara vaiH -6-30. artha- guNa-kriyAno Azraya te dravya. guNakriyAnA anAzrayavAcaka (adravyavAcaka) virodhivAcaka nAmono dvanda samAsa thayo hoya to vidhe ekArthaka thAya che. jo sajAtIya virodhi adravyavAcaka nAmanI sAthe samAsa thato hoya to ja. sUtra samAsa-virodha: vidyate veSa tana - virodhana, teSAM. (bahu) vidyate draghaM reSAM tana gadravyANa, teSAM. (bahu.) vivecanaH- suradu:Ne, su9:um - nAmAnA pau, nAmAnAm - ahIM sua ane nAma e adravyavAcaka nAmano tenA ja virodhivAcaka yuddha ane nAma nAmanI sAthe gALe... 3-1-117thI dvanda samAsa thayo che teno A sUtrathI ekArthaka vikalpa thayo tethI ekavAra itaretara dvandra samasa thaze ane jyAre ekArthaka thaze tyAre samAhAra dvanda samAsa thaze. virodhinApati si? vAmajodhI - ahIM ane dha baMne zabdo adravyavAcaka che paNa virodhivAcaka nathI tethI vArthe.. 3-1117 thI dvanda samAsa thayo che. paNa A sUtrathI ekArthaka na thayuM. jo rAma ane rAma zabda hota to A sUtrathI enArthaka thAta. divyA miti vim ? zItaLe nate - ahIM zIta ane 3L nAmano vArthe... 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo che. paNa A sUtrathI ekArthaka nahIM thAya kemake paraspara virodhi hovA chatAM adravyavAcaka nathI dravyavAcaka che. riti lim ? vRddhisuvahu svAni - ahIM suva ane :no A Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 sUtrathI samAhAra samAsa thAya paNa vRddhi zabda sAthe che te adravyavAcaka ane virodhivAcaka che paNa sajAtIya nathI mATe vArthe... 3-1-117 thI itaretara dvandva samAsa thaze paNa samAhAra dvandva A sUtrathI nahiM thAya. paraspara virodhi adravyavAcaka nAmono sajAtIyanI sAthe ekArthaka (samAhAra dvandva) viklpa thAya che. A bAbata vArthe...... 3-1-117 thI siddha ja che. kAraNa ke koIpaNa zabdano samAhAra ane itaretara banne vArthe... 3-1-117 thI thAya ja che tethI samAsa siddha hovA chatAM A sUtra banAvyuM. tethI niyama thayo ke have virodhivAcaka adravyavAcakano ja sajAtIyanI sAthe ja ekArthaka (samAhAra dvandva) viklpa thAya. tethI virodhivAcaka evA adravyavAcakano ja samAhAra dvandva ane itaretara dvandva baMne samAsa thaze. te sivAyanA (virodhi hoya paNa adravyavAcaka na hoya, tathA adravyavAcaka hoya ane virodhi na hoya evA) zabdono vArthe... 3-1-117 thI mAtra itaretara dvandva samAsa ja thAya paNa samAhAra dvandva samAsa nahIM thAya. dA.ta. ruparakSAnsasparzI: ahIM mAtra itaretara dvandva samAsa ja thaze. kAraNa ke paraspara sajAtIya virodhI nathI. azvavaDava - pUrvAparA-dharottAH / 3-1-131. . artha:- A traNe paNa samAso dvandva samAsamAM ekArthaka viklpa thAya che jo sajAtIyanI sAthe hoya to. sUtra samAsaH- zvavaDavadha pUrvApatha dhottarazna-gaMdhavaDavapUrvAparAdharottA: (I..) - vivecanaH- azvavatvam, avaDavau - ahIM azva ane vaDavA nAmano vArthe... 3-1-117 thI dvandva samAsa thayo che. ane A sUtrathI ekArthaka viklpa thayo che. pUrvAparam, pUrvApare - adharottaram - dhottare - ahIM pUrva ane apara nAmano temaja adhara ane uttara nAmano vArthe... 3-1-117 thI dvandva Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 samAsa thayo che. ane A sUtrathI ekArthaka vikalpa thayo che. A samAsa pa... 3-1-13ra thI vidhe siddha ja hato chatAM A sUtramAM je vaDava zabda lIdho che te enA paryAyavAcaka zabdonI sAthe banne samAsa (itaretara - samAhAra) na karatAM eklo itaretara dvanda samAsa karavA mATe che. dA.ta. havave. ahIM % no paryAyavAcI zreya zabdanI sAthe vaDavA zabdano samAsa karavo hoya to vArthe... 3-1-117 thI mAtra itaretara dvanda samAsa thaze. paraMtu A sUtrathI ke 3-1-117 thI paNa samAhAra dvanda samAsa nahi thAya. vaLI sUtramAM azvavaDava ema lakhyuM che tethI sUtranA sAmarthyathI itaretara dvanda samAsa karavo hoya tyAre vaDavA nuM hrasva vaDava thaI puliMga gaNIne vaDalau thayuM paNa ugavaDave ema strIliMga na thayuM. uparanA bIjA banne samAso vArthe.. 3-1-117 thI vArtavam nI jema itaretara ane samAhAra dvanda samAsa siddha ja hatAM chatAM A sutramAM vikalpa karyo che tethI niyama thayo ke A be zabdo (pUrva-mAra, madhara-3) sAthe hoya to ja itaretara ane samAhAra dvanda samAsa thAya paNa te nAmo sivAya pUrva ane pazcima zabda hoya to mAtra tA. 3-1-117 thI itaretara dvandra ja samAsa thaze paNa samAhAra dva samAsa nahIM thAya. dA.ta. pUrvapazcimI, kSiNApI, adharamadhyamo, uttarakSiI A samAsomAM A sUtrathI ekArthaka (samAhAra) nahi thAya. - pazu-canAnAm . 3--232. artha - pazuvAcaka nAma sajAtIya pazuvAcaka nAmanI sAthe ane vyaMjanavAcaka nAma sajAtIya vyaMjanavAcaka nAmanI sAthe dvanda samAsa thayo hoya to te ekArthaka vikalpa thAya che. sUtra samAsa - parIvaza enAni 2 - pazuvyanAni, teSAma. (I.Dha.) vivecana - mahiSa, mahipa - ahIM pazuvAcaka nAmano tenA sajAtIya pazuvAcaka mahiSa nAmanI sAthe sAthe... 3-1-117 thI dvanda samAsa Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 thayo che. teno A sUtrathI ekArthaka viklpa thayo che. dhikRtam, dhikRte - ahIM vyaMjanavAcaka dhi nAmano tenA sajAtIya vyaMjanavAcaka dhRta nAmanI sAthe vArthe.... 3-1-117 thI dvandva samAsa thayo che. teno A sUtrathI ekArthaka viklpa thayo che. (vyaMjana = ghIdALa-zAka vagere) A sUtramAM ba.va. vyApti mATe che. vyAptithI e jaNAya che ke tarR......3-1-133 thI pazuvAcaka nAma ba.va.mAM hoya to ja itaretara ane samAhAra baMne samAsa thAya che teno bAdha karIne paNa pazuvAcaka nAma ba.va. mAM na hoya to paNa itaretara ane samAhAra baMne samAsa karavA mATe ja sUtra ba.va.mAM che. bIju A baMne samAso vArthe... 3-1-117 thI siddha ja hatAM chatAM sUtra judu banAvyuM tethI niyama thayo ke pazuvAcaka nAma ane vyaMjanavAcaka nAma potapotAnA sajAtIyanI sAthe hoya to ja itaretara ane samAhAra dvandva baMne samAso thAya ane sajAtIyanI sAthe na hoya to nArthe... 3-1-117 thI mAtra itaretara dvandva ja thAya. dA.ta. gojI nA mono. (gAya ane mANasa.) dhi = natha dhyu. (dahIM ane UMTa) ahIM vijAtIya sAthe hovAthI samAhAra dvandva samAsa thayo nahIM. - ta-tRLa-dhAnya-mRga-pakSiLAM vaduttva / rU-2-33. artha:- tarUvAcaka, tRNavAcaka, dhAnyavAcaka, mRgavAcaka ane pakSivAcaka nAmo ba.va. mAM hoya to pratyeka nAmonA sajAtIyavAcaka nAmanI sAthe dvandva samAsa thayo hoya to vikalpa ekArthaka thAya che. sUtra samAsaH- taravaRRtRbAni ca dhAnyani 7 mRAtha pakSiLazca dhAnyaiApakSiLa:, teSAM. (I...) - tatR vivecanaH- kSiprodham, kSiprodhA: ahIM ba.va.mAM vartatAM tarUvAcaka qhakSa nAmano tenA sajAtIyavAcaka cakrodha nAmanI sAthe vArthe... 3-1117 thI dvandva samAsa thayo. ane A sUtrathI vikalpe ekArthaka thayo Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 zAzama, zAra: - ahIM ba.va.mAM vartatAM tRNavAcaka nAmano tenA sajAtIyavAcaka jhArA nAmanI sAthe vArthe... 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo. ane A sUtrathI vikalpa ekArthaka thayo che. titanAmu, tanama: - ahIM ba.va.mAM vartatAM dhAnyavAcaka tatta ' nAmano tenA sajAtIyavAcaka mApa nAmanI sAthe vArthe... 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo. ane A sUtrathI vikalpa ekArthaka thayo che. 2dhaina, tracaibA: - ahIM ba.va.mAM vartatAM mRgavAcaka sRzya nAmano tenA sajAtIyavAcaka paNa nAmanI sAthe vArthe... 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo. ane A sUtrathI vikalpa ekArthaka thayo che. haMsavavAnuM haMsavaI: - ahIM ba.va.mAM vartatAM pakSivAcaka haMsa nAmano tenA sajAtIyavAcaka vavI nAmanI sAthe vArthe. 31-117 thI dvanda samAsa thayo. ane A sUtrathI vikalpa ekArthaka thayo che. ahIM vArthe.. 3-1-117 thI banne samAsanI prApti hatI chatAM paNa A sUtra judu banAvyuM tethI niyama thayo ke ba.va. mAM vigraha karIe tyAre ja itaretara ane samAhAra baMne samAso thAya. e.va. ke dviva. mAM vigraha karIe to vArthe... 3-1-117 thI mAtra itaretara dvandra ja thAya. sUtra ba.va.mAM che tethI taru vagere e zabdo ja nahIM paNa tarUvAcaka vagere badhA zabdonuM grahaNa thaze. ahIM sUtramAM mRA zabda lIdho che te levAnI jarUriyAta nathI kAraNa ke 5 zabdathI jaMgalI pazuo ja Ave che. te pazu. 3-1-132 thI siddha ja che chatAM A sUtramAM mRta ne pRthapha grahaNa karIne jaNAvyuM ke jaMgalI pazuono jaMgalI pazuonI sAthe ba.va.no vigraha hoya tyAre ja itaretara ane samAhAra baMne samAsa thAya eTale nakkI thayuM ke jaMgalI pazuono grAmya pazuonI sAthe sokti hoya temaja Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 jaMgalI pazuono jaMgalI pazuonI sAthe paNa e.va. ke vi. mAM vigraha hoya to mAtra itaretara dvanda samAsa ja thaze. senAnajUnAm ! rU--24, artha- ba.va.mAM hoya to senAnA aMgavAcaka nAmono temaja zudra jatu vAcaka nAmono potapotAnA sajAtIyavAcaka nAmanI sAthe ja samAsa thayo hoya to te nitya ekArthaka thAya che. sUtra samAsa- senAyAH zani - senAAni (ja.ta.) .. suddhAze te nAva8 - sugantava: (karma.) senAni sunaHva8 - tenA , tevAM (I.4.) vivecana - tham - ahIM ba.va.mAM vartatAM senAnA aMgavAcaka atha nAmano tenA sajAtIyavAcaka ratha nAmanI sAthe vArthe.. 3-1-117 thI - ' dvanda samAsa thayo teno A sUtrathI nitya ekArthaka thayo che. yUtikSam - ahIM ba.va.mAM vartatAM zudra jatuvAcaka yU nAmano tenA sajAtIyavAcaka nila nAmanI sAthe vArthe. 3-1-117 thI 8 samAsa thayo teno A sUtrathI nitya ekArthaka thayo che. pRthak yo vA rUti nivRttam uparanA sUtrathI A sUtra judu banAvyuM tethI navA nI nivRtti thaI. senAnA aMgavAcaka nAmano tenA sajAtIyavAcaka nAmanI sAthe temaja zudrajanuvAcaka nAmano tenA sajAtIyavAcaka nAmanI sAthe jo ba.va. no vigraha hoya to A sUtrathI mAtra samAhAra dvanda samAsa thAya ane e.va. ke ddhi.va. no vigraha hoya ke vijAtIyanI sAthe samAsa hoya to vA.. 3-1-117 thI banne samAsa thAya che. sUtra ba.va.mAM che tethI senAnA aMgavAcaka ane zudra jatuvAcaka nAmonuM grahaNa thaze. hAsya jJAta rU-2-13. artha- ba.va.mAM vartatAM jAtivAcaka evA phaLavAcaka nAma sajAtIyavAcaka Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 nAmanI sAthe dvandva samAsa thayo hoya to nitya ekArthaka thAya che. vivecanaH- vAmajan ahIM ba.va.mAM vartatAM jAtivAcaka var nAmano tenA ja sajAtIyavAcaka Ama nAmanI sAthe vArthe... 3-1-117 thI dvandva samAsa thayo ane A sUtrathI nitya ekArthaka thayo che. jAtAviti kim ? etAni badarAmalakAni santi = A bora ane A * AMbaLAM. ahIM phaLavAcaka nAmano sajAtIyanAmanI sAthe samAsa che paNa vyaktivAcaka che. jAtivAcaka nathI tethI A sUtrathI ekArthaka na thayo. ahIM A samAso nArthe... 3-1-117 thI siddha ja hatAM. chatAM A sUtra banAvyuM tethI jAtivAcaka evA phaLavAcaka nAmano sajAtIya phaLavAcaka nAmanI sAthe ba.va.no vigraha hoya to mAtra samAhAra dvandva samAsa thAya che. ane vyaktivAcaka hoya to banne samAsa thAya. e.va. ke dvi. va. no vigraha hoya ane jAtivAcaka hoya to paNa A sUtra na lAgatAM vArthe... 3-1-117 thI banne samAsa thAya che. dA.ta. tAni vAmanAni tti, vaddAmalI, badarAmalakam. aprApni... 3-1-136 mAM A vAta AvI ja javAnI hatI kemake phaLavAcakanAmo prANI sivAyanA che. ane jAtivAcaka che. tethI samAveza thaI ja jAta chatAM sUtra judu banAvyuM te ba.va.nA vigrahamAM samAhAra nitya karavA mATe ja. aprANi-pAveH / 3-2-226. artha:- prANIvAcaka nAmone varjIne temaja pazcAri (3-1-132, 133, 134, 135) cAra sUtromAM kahelA zabdone varjIne je anya jAtivAcaka evA dravyavAcaka nAmano tenA ja sajAtIyavAcaka nAmonI sAthe dvandva samAsa thayo hoya to nitya ekArthaka thAya che. sUtra,samAsaH- prALA vidyatte yemAM te pazuH AdiH yeSAM te prAptina: (bahu.) vAca: (bahu.) * Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 prAptinazca pazcAdyazca temAM samAhAra:-prALipazvAdri (samA.kra.) JaprALipadhAvi, tasya (nag. tatpu.) na prANizvAdi - vivecanaH- ArAzastri - ahIM dravyavAcaka ArA nAmano tenAja sajAtIyavAcaka zastrI nAmanI sAthe vArthe... 3-1-117 thI dvandva samAsa thayo ane A sUtrathI ekArthaka thayo. tethI Apazastro thayuM. ane vIve 2-4-97 thI OM no rU hrasva thayo che. nAtAvityeva - sadghavindhyo - ahIM sajja ane vindhya nAmano sArthe... 3-1-117 thI dvandva samAsa thayo che. ahIM dravyavAcaka nAmo che paNa jAtivAcaka nathI vyaktivAcaka che tethI banne samAso thaI zake. ahIM itaretara dvandva samAsa ja Apyo che paNa sAvindhyan samAhAra dvandva samAsa paNa thaI zake. prANyAdivarjanaM kim ? brAhmaNakSatriyaviTzUdrAH, braahmnnksstriyvittshuudrmahIM prANivAcaka nAmo hovAthI vArthe... 3-1-117 thI banne samAso thayA che. prANIne varjIne dravyavAcaka nAmono sajAtIyanI sAthe mAtra samAhAra ja thAya eno artha e thayo ke prANIvAcakano sajAtIyanI sAthe banne samAso thAya che. tethI ahIM banne samAso thayA che. gomahilA, gomahiSam - ahIM pazu... 3-1-132 sUtramAM A samAsano samAveza thato hovAthI A sUtrathI nitya ekArthaka na thatAM pArthe... 31-117 thI baMne dvandva samAso thayA che. plakSanyagrodhau, plakSanyagrodham ahIM taha... 3-1-133mAM A samAsano samAveza thato hovAthI A sUtrathI nitya ekArthaka na thatAM nArthe... 3-1-117 thI baMne samAso thayA che. - azvathI, azvaratham ahIM A samAsano senA... 3-1-134mAM samAveza thato hovAthI A sUtrathI nitya ekArthaka na thatAM vArthe... 31-117 thI baMne samAso thayA che. vavAmAo, vAmAm - ahIM A samAsano pAsya... 3-1 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 135mAM samAveza thato hovAthI A sUtrathI nitya ekArthaka na thatAM nArthe... 3-1-117 thI baMne samAso thayA che. apazvAre: nA grahaNathI pazu... 3-1-132, ta... 3-1-133, senA ... 3-1-134 ane lakSya... 3-1-135 e cAra sUtromAM kahelAM zabdono jo jAtivAcaka samAsa karavo hoya to pArthe... 3-1117 thI itaretara ane samAhAra banne samAsa thaze paNa A aprApni... 3-1-136 sUtrathI nahIM thAya kAraNa ke jAtivAcaka hovA chatAM paNa pazcAvi sUtramAM kahelAM jAtivAcaka zabdono A sUtrathI samAsa na karavo ema jaNAveluM hovAthI mA... 3-1-136 thI samAsa na thatAM varthe... 3-1-117 thI banne samAso thayA che. uparanA cAre sUtro jAtivAcaka nAmono samAsa karatAM nathI paNa vyaktivAcaka ane te paNa ba.va.mAM vigraha karelo hoya to ja te te sUtrathI samAsa thAya anyathA nahiM. sArAMza e thayo ke jAtivAcaka badhA zabdo jo sajAtIyanI sAthe hoya to aprALi... 3-1-136 thI mAtra samAhAra dvandva ja thAya. emAMthI prANIvAcaka ane padmAvi sUtromAM kahelAM jAtivAcaka zabdono vArthe... 3-1-117 thI itaretara ane samAhAra banne samAsa thAya. paNa A sUtrathI na thAya kAraNa ke temAM tenuM varjana kareluM che. padmAvi sUtromAM kahelAM jAtivAcaka zabdothI anya jAtivAcaka zabdono mAtra samAhAra dvandva samAsa ja thaze. prApti - sUryakALAm / rU-2-227. arthaH-prANInA aMgavAcaka temaja turya (vAjIMtra)nA aMgavAcaka nAmono tenA ja sajAtIya aMgavAcaka nAmonI sAthe dvandva samAsa thayo hoya to ekArthaka thAya che. sUtra samAsaH- prALI 6 sUrya ca prANIsUryam (I.4.) prALIsUryayo: agani - prANItUrvASi, temAM (Sa.ta.) vivecanaH- rNanAsim ahIM nlR e prANInA aMgavAcaka che ane - Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 nAsA e enA sajAtIya prANInA aMgavAcaka che tethI vArthe... 31-117 thI ja samAsa thayo che ane A sUtrathI ekArthaka thayo che. mApivim - ahIM mAhi e vAjIMtranA aMgavAcaka che ane pavi e enA sajAtIya vAjIMtranA aMgavAcaka che. tethI vArthe... 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo che ane A sUtrathI ekArthaka thayo che. vi - pafpRthrI - ahIM paNa e prANInA aMgavAcaka che paNa vRddha e pakSivAcaka che. prANInA aMgavAcaka nathI tethI vArthe.. 31-117 thI Itaretara dvanda samAsa thayo che paNa A sUtrathI ekArthaka na thayo. A sUtrano uparanA 3-1-136 sUtramAM samAveza thaI jato hato kAraNake prANInA aMgavAcaka nAmo ane vAjIMtranA aMgavAcaka nAmo te kAMI prANI nathI tethI prALa..'3-1-136 thI samAhAra dvandra siddha ja hato chatAM A sUtra banAvyuM tethI mA. 3-1-136 thI jAtivAcaka nAmono ja samAhAra dvanda thaze jayAre A sUtrathI prANInA aMgavAcaka nAmo ane vAjIMtranA aMgavAcaka nAmo vyaktivAcaka hovA chatAM paNa samAhAra dvandra thaze. sUtra bahuvacanamAM che tethI ema jaNAya che ke prANinA aMgavAcaka ane vAjIMtranA aMgavAcaka nAmono sajAtIyanI sAthe ja samAhAra dvanda samAsa karavo paNa bIjA koI zabdonI sAthe hoya to samAhAra samAsa nahIM thAya nArthe. 3-1-117 thI mAtra Itaretara dva samAsa thaze. varI thepoDadatacAmanuvAre rU-2-228. artha- kaTha vagere RSio vaDe kahevAelI zAkhA vizeSanuM adhyayana karanArA brAhmaNone kaTha (caraNa) kahevAya che. prasiddha arthanA kathanane anuvAda kahevAya che. (thatAnuthatamanuvA =kahelAne pharI kahevuM te anuvAda) Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 111 adyatanIno pratyaya aMte che jene evA thI ane rUnuM (6) dhAtunA * kartavAcaka caraNavAcaka nAmo sajAtIyavAcaka nAmanI sAthe dvanda samAsa pAmelA hoya ane anuvAdano viSaya hoya to enArthaka thAya che. sUtra samAsa - zA = [ - zekhU, tI (I..) vivecanaH- pratyakAt Itim - ahIM 8 ane tApa e caraNavAcaka nAmo A dhAtunA karttavAcaka nAmo che. tethI vArtha. 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo che ane A sUtrathI ekArthaka thayo che. sAt kauthuman - ahIM 3 ane vauthuna e caraNavAcaka nAmo rU| dhAtunA karttavAcaka nAmo che. tethI vArthe. 3-1-117 thI dvandra samAsa thayo che ane A sUtrathI ekArthaka thayo che. anuvAda iti kim ? udaguH kaThakAlApAH aprasiddha kathayanti - ahIM vAI ane rAtApa e caraNavAcaka nAmo rU dhAtunA kartavAcaka nAmo che. paNa anuvAdano viSaya (prasiddha vAtane kahetAM) nathI. tethI vArthe... 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo. paNa enArthaka na thayo. varAti vim ? H tAvaiyAvarA = tArkiko ane vaiyAkaraNoe anuvAda karyo. ahIM n dhAtunA kartavAcaka nAmo che. paNa caraNavAcaka nAmo nathI tethI vArthe. 3-1-117 thI itaretara samAsa thayo che paNa A sUtrathI samAhAra dvanda na thayo. sthavoDa rUtti vim ? nAmanuM phadidIpada = kaTha ane kAlApa nAmanAM brAhmaNoe anuvAda karyo. ahIM cA ke rUd dhAtunA kartavAcaka nAmo nathI paNa dhAtunA kartavAcaka nAmo che tethI vArthe... 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo paNa A sUtrathI samAhAra hindu samAsa na thayo. madatacAmiti vim ? tiSThat phaDAtApa: = kaTha ane kAlApa nAmanAM brAhmaNoe anuvAda karyo. ahIM thA dhAtunA kartRvAcaka caraNavAcaka nAmo che. paNa sthA dhAtune aMte adyatana pratyaya nathI paNa Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 hyastana pratyaya aMte che. tethI vArthe. 3-1-117 thI itaretara dvandra samAsa thayo paNa A sUtrathI samAhAra dvanda samAsa na thayo. vatnIveDaato . rU-1-rU. artha- adhya-yajurvedamAM yajJavAcI nAmo tenA ja sajAtIya yajJavAcaka nAmanI sAthe hindu samAsa pAmelA hoya to enArthaka thAya che. jo te nAmo napuMsakaliMgamAM na hoya to. sUtra samAsa- 7 vastIva: - 7IvA, . (nam. tatpa.) 3Sya tuM - dhvaryutuM, tIM. (Sa. tatpa.) vivecana - 3 yam - ahIM yajJavAcaka 3 nAmano tenAja sajAtIya yajJavAcaka zvameya nAmanI sAthe vArtha. 3-1-117 thI, Itaretara dvanda samAsa thayo teno A sUtrathI ekArthaka thayo che. vistava kRti vim ? vAmanatya nAmane - ahIM vAmana ane AdityanAni nAmo napuMsaka hovAthI vALe.. 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo. paNa A sUtrathI ekArthaka na thayo. dhviita mi ? juvo - ahiM rU. ane vajhu e nAmo yajJavAcI che. te yajurvedamAM kahelAM nathI paNa sAmavedamAM kahelAM che tethI vArthe. 3-1-117 thI Itaretara dvanda samAsa thayo paNa A sUtrathI ekArthaka na thayo. ' toriti vi? tapamA - ahiM sUrNa ane paufmA e nAmo yajJavAcI nathI tethI vALe.. 3-1-117 thI Itaretara dvanda samAsa thayo paNa A sUtrathI enArthaka na thayo. vedanA cAra prakAra che. (1) Rveda, (2) yajurveda, (3) sAmaveda ane (4) atharvaveda. niSTa pazyi . rU-2-240. ' artha- bhaNanArAonAM pATha nikaTa che jeonAM te nikaTapAThavAcaka nAmo tenA Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 ja sajAtIya nikaTapAThavAcaka nAmonI sAthe dvanda samAsa pAmelA hoya - to te ekArthaka thAya che. " sUtra samAsa-niTa: : vI -nipAta, tasya. (bahu.) vivecana - padma n - ahIM padda e nikaTapAThavAcaka nAma che tenA ja sajAtIya nikaTapAThavAcaka zrama nAma che tethI sAthe... 3-1-117 thI Itaretara dvanda samAsa thayo ane A sUtrathI ekArthaka thayo che. vaidiko eka ja magna pada-krama ane saMhitAnA krame bole che. tethI prathama padapATha hoya che pachI kramapATha hoya che ane tyArapachI saMhitApATha hoya che AthI samajI zakAya che ke padapATha e kramapAThanI nikaTa che. ane kramapATha e saMhitApAThanI nikaTa che. nityavaizya rU-2-242. artha:- nitya nimitta vinAnuM) koIpaNa kAraNa vinA mAtra jAtithI baMdhAelA vaira che jeone te prANIvAcaka nAmo sajAtIya prANIvAcaka nAmonI sAthe dvanda samAsa pAmelA hoya to te ekArthaka thAya che. : sUtra samAsaH- nityaM (jJAtiniva) vairam thI ta:-nityam tI (bahu) - vivecana- dinanam - ahIM Adi ane navuMtta bannene paraspara nitya . (jAti) vaira hovAthI vArthe 3-1-117 thI ja samAsa thayo che teno A sUtrathI ekArthaka thayo che. eja pramANe mArnAmUpi, vahAzrama, tUm vagere samAso thaze. nityasvairati mi? tevAsura, tevAsuram - ahiM seva ane asura baMnene jAtivaira nathI paNa rAyApahArAdine kAraNe utpanna thayeluM vaira che tethI vArthe... 3-1-117 thI Itaretara ane samAhAra baMne samAso thayA. paNa A sUtrathI mAtra samAhAra na thayo. navI pheza-purAM vininAm rU-2-24ra. artha- judA judA liMgavALA nadIvAcaka, dezavAcaka ane puravAcaka nAmo tenA ja sajAtIyavAcaka nAmanI sAthe ja samAsa pAmelA hoya to te ekArthaka thAya che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 sUtra samAsa- narI 2 sezaca pUruM - ravIvezapura, tAsI. (I.Dha.). vividha tim yacAmuM sAM - vinipha, tA. (bahu) vivecanaH- jAzonama - ahIM strIliMga nA nAmano napuMsakaliMga na nAmanI sAthe vArthe.. 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo che teno A sUtrathI ekArthaka thayo che. A nadIvAcaka nAmo che. gurukurukSetram - ahIM puliMga lura nAmano napuMsakaliMga kurukSetra nAmanI sAthe vArthe. 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo che teno A sUtrathI ekArthaka thayo che. A dezavAcaka nAmo che. dezavAcaka nAmo bahuvacanamAM vaparAya che. mathaipatiputram - ahIM strIliMga mathurA nAmano napuMsakaliMga patiputra nAmanI sAthe vArthe. 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo che teno A sUtrathI ekAIka thayo che. A puravAcI nAmo che. vininAiita vim ? kAcamu - ahiM ja ane yumanA banne strIliMga che. judA judA liMgavALA nathI tethI vArthe. 3-1-117 thI Itaretara dvanda samAsa thayo paNa A sUtrathI ekArthaka na thayo. ahIM dezanA prahaNathI puranuM grahaNa thatuM ja hatuM chatAM sUtramAM puranuM prahaNa pRthapha karyuM che. tethI have grAma zabdanuM grahaNa nahi thAya. dA.ta. nAkhyAciau - ahIM nAnna ane zAstuvinI e gAma zabdonuM A sUtrathI ekArthaka nahIM thAya. pAzUkI --24rU. artha:- pAtrA zUdravAcaka nAma tenA ja sajAtIya zUdravAcaka nAmanI sAthe dvanda samAsa pAmeluM hoya to te ekArthaka thAya che. pAtrAzUdra - jenAvaDe jemAM khavAyeluM bhAjana saMskArathI zuddha mAnI zakAya te zudro pAtra kahevAya che. dA.ta. suthAra, luhAra, dhobI vagere. jenuM pAtra saMskAravaDe paNa zuddha na thAya te apAvyazUdra kahevAya. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 dA.ta. bhaMgI, caMDALa vagere. sUtra samAsa-parve ati - patra. pacAsa zudra - pazudra, ta) (karma) vivecana- takSAyaskAram - ahIM takSan ane mayara zabda pAtra zUdravAcaka hovAthI vALe... 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo che teno A sutrathI ekArthaka thayo che. pAti si? nanamavuHI: - ahiM nanana ane vuM e zudravAcI che paNa pAtrazudra nathI tethI vArthe... 3-1-117 thI Itaretara dvanda samAsa thayo paNa A sUtrathI ekArthaka na thayo. kahavi lim ? brAhAkSatriviNa - ahiM brAhmaNa, kSatriya ane vi e traNe nAmo zukravAcaka nathI tethI vArthe... 3-1-117 thI Itaretara dvanda samAsa thayo paNa A sUtrathI ekAIka na thayo. - vizvAti / rU-2-244. artha- avazvAdi vagere dvanda samAso ekAIka nipAtana thAya che. sUtra samAsa- a RNa to tamAra-vazvam (samA..) vizvanuM bhAvi yasya sa:- vAzvati (bahu) 'vivecana - vizvam - ahIM che ane na nAmano vArthe. 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo ane A sUtrathI ekArthaka thayo che. ahIM svade. 12-29 thI jo nA go no ava thayo che. javAvim - ahIM jo ane vivara nAmano vArthe. 3-1-117 thI dva samAsa thayo ane A sUtrathI ekArthaka thayo che. ahIM revA.... 1-ra-ra9 thI jo. nA mo no ava thayo che. ahIM pa... 3-1-13ra thI samAhAra dvanda samAsa siddha ja hato chatAM A sUtramAM vizvAdri gaNapATha karyo che tenAthI ema samajavuM ke ahIM je zabdanI sAthe je zabda Apelo che te zabdano te ja zabdanI sAthe samAsa hoya to ja ekArthaka thAya. eTale ke je zabda 3% ke Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 vi zabdanI sAthe hoya to ja A sUtrathI samAhAra dvandva samAsa thAya. te sivAya ya vagere zabdo hoya to pazu... 3-1-132 thI baMne samAsa thAya. dA.ta. goyau, goyam. na zipaya Avi:| 3-2-24. artha:- dhiya Adi gaNapAThamAMnA dvandva samAso ekArthaka thatAM nathI. sUtra samAsaH- dhi = payazca yo: samAhAra dhiya: (samA.4.) vivecanaH- dhipayasI ahIM dhi ane payam zabdano vArthe... 3-1-117 thI dvandva samAsa thayo che. A nAmo vyaMjanavAcaka hovAthI pazu... 3-1132 thI samAhAra dvandva samAsanI (ekArthakanI) prApti hatI. teno A sUtrathI niSedha thavAthI mAtra Itaretara dvandva samAsa thayo che. sarvidhunI - ahIM vidh ane madhu zabdano vArthe... 3-1-117 thI dvandva samAsa thayo che. A nAmo vyaMjanavAcaka hovAthI pazu... 3-1132 thI samAhAra dvandva samAsanI (ekArthakanI) prApti hatI teno A sUtrathI niSedha thavAthI mAtra itaretara dvandva samAsa thayo che. piN mAM rahelAM mUrdhanya s ne asat mAnIne daMtya s mAnyo tethI sohaH 2-1-72 thI S no r thayo che. saMdhyAne / rU-2-646. artha:- samAsamAM rahelA padonA arthanI gaNanA (saMkhyA) gamyamAna hoya to thayelA dvandva samAso ekArthaka thatAM nathI. sUtra samAsaH- saMghyAyate yena tat - saMAnam, tasmin. (bahu.) vivecanaH- zomahilA: - ahIM o ane mahiSa nAmano vArthe... 3-1-117 thI dvandva samAsa thayo che. paNa A sUtrathI ekArthaka no niSedha thayo. bahavaH pANipAdAH ahIM pALi ane pAva nAmano vArthe... 3-1-117 thI dvandva samAsa thayo che. paNa A sUtrathI ekArthaka no niSedha thayo. gohila: A samAsa zu... 3-1-132 thI siddha ja hato paraMtu gaNanA artha gamyamAna hoya tyAre samAhAra dvandva samAsa na karatAM Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 mAtra itaretara dvanda samAsa karavA mATe ja A sUtranuM praNayana che. pALavA: A samAsa praNa..... 3-1-137 thI siddha ja hato kAraNa ke paga ane pa8 e zabdo prANInA aMgavAcaka che. chatAM A sUtranuM praNayana karyuM tethI jyAre gaNanA artha gamyamAna hoya tyAre samAhAra dvanda samAsa na thatAM mAtra itaretara dvanda samAsa thayo. vAnti rU-2-247. artha- samAsamAM vartatAM padonA arthanI gaNanAnuM samIpapaNuM gamyamAna hoya to dvanda samAso ekarthaka vikalpa thAya che. vivecanaH- 3parza mahiSa, 3pa mahiSA: -ahIM jo ane mahiSa nAmano sAthe.... 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo che. teno A sUtrathI vikalpa ekArthaka thayo che. ahIM paNa pa... 3-1-13ra thI vikalpa dvanda samAsa siddha ja hato chatAM A sUtra banAvyuM tethI gaNanAnuM sAmIpya artha gamyamAna na hoya tyAre mAtra Itaretara dvanda samAsa thaze. - prathama praviNa rU-2-248. artha- ahIM samAsa prakaraNanAM sUtromAM jeno prathamAnta padathI (prathama vibhaktithI) nirdeza karAelo hoya te samAsamAM pUrvamAM Ave che. sUtra samAsa - prathamavA 3$ - prathamo (tU. tapu.) vivecanaH- umAzA - mAtra ane zana zabdano sannI.. 3-1-20 thI saMkhyA bahuvrIhi samAsa thaelo che. zAstrI... 3-1-20 sUtramAM satra vagere zabdono prathamAnta padathI nirdeza karelo che tethI A sUtrathI samAsamAM mAtra zabda pUrvamAM Avyo che. sakSama - sanna ane nA zabdano saMdhyA... 3-1-28 thI avyayIbhAva samAsa thayo che. saMDyA... 3-1-28 sUtramAM saMkhyAvAcaka nAmano prathamAnta padathI nirdeza karAela che tethI A sUtrathI samAsamAM sAta e saMkhyAvAcaka nAma pUrvamAM AvyuM che. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 rAnavatADavavuM rU-2-24ra. artha:- rAnanta vagere samAsomAM aprApya (jene prApti na hoya teno) no pUrvaprayoga thAya che. sUtra samAsa- gataH maTi ceSAM te -AnatA, tevu. (bahu.) vivecana - rAgadvantaH - ahIM rAjhana ane drata nAmano puSTaya.. 3-1-76thI 5.ta. samAsa thayo che. A sUtrathI rAjana pUrvapadamAM Ave che. Ama to .. 3-1-76 mAM pazyanta nAma prathamAnta che tethI prathamo.. 3-1-148 thI 5kyanta evuM teM nAma samAsamAM pUrvamAM Ave paNa A sUtrathI rAnanuM pUrvapadamAM AvyuM che. utAvaNitam -ahIM nita ane vANita nAmano pUrva. 3-1-97 thI , karmadhAraya samAsa thayo che. pUrva. 3-1-97 thI vAsita nAmano pUrvaprayoga thavAno hato kAraNa ke pUrvakriyA no pUrva prayoga thAya che. tethI koIpaNa vastu pahelAM vAsita karAya ane pachI vilepana thAya tethI vAsita nAmano pUrvaprayoga thAya paNa A sUtrathI nita nAmano pUrvaprayoga thayo che. vizeSa-sarvAri-saMghaM vajudI rU2-210. artha- bahuvrIhi samAsamAM vizeSaNavAcaka nAmano, sarvAdi nAmano ane saMkhyAvAcaka nAmano pUrvaprayoga thAya che. sUtra samAsa- vizeSamAM 2 sarvAriza saMdhyA teSAM samAhA-vizeSaNa savilaMm. (samA..) vivecanaH- vatra:- ahIM vitra ane jo nAmano prArtha. 3-1-22thI bahuvrIhi samAsa thayo che. vizeSaNa vitra nAma A sUtrathI pUrvapadamAM AvyuM che. sarvaguvata: -ahIM sarva ane sunna nAmano artha.. 3-1-1rathI baddhati samAsa thayo che. ane sarva nAma A sUtrathI pUrvapadamAM AvyuM che. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 dvikRSNaH ahIM dvi ane hrA nAmano jA... 3-1-22thI bahuvrIhi samAsa thayo che. ane dvi nAma A sUtrathI pUrvapadamAM AvyuM che. - hl: I ?--??. artha:- bahuvrIhi samAsamAM sarva (badhA) o pratyayAtta (vizeSaNa hoya ke vizeSya hoya) nAmano samAsamAM pUrva prayoga thAya che. vivecanaH- ta: ahIM ta ane Ta nAmano pAthaeN... 3-1-22thI bahuvrIhi samAsa thayo che. ane cha pratyayAnta ta nAmano samAsamAM A sUtrathI pUrvaprayoga thayo che. vizeSaLa... 3-1-150 thI chaeN pratyayAnta nAma vizeSaNa hovAthI pUrvaprayoga siddha ja hato chatAM A sUtra banAvyuM tethI have tha pratyayAnta nAma vizeSaNa hoya ke vizeSya hoya to paNa pUrvaprayogamAM ja Avaze. ahIM to vizeSaNa ja che. paNa vizeSyanuM udAharaNa hoya to vizeSa khyAla Ave. sUtra bahuvacanamAM che te. vyApti mATe che. vyApti e thaI ke hra pratyayAnta nAma mAtrano bahuvrIhi samAsamAM pUrvaprayoga thaze. dA.ta. kRtam priyam anena kRtapriyaH ahIM priyaH 3-1-157 sUtrathI priya nAmano vikalpe pUrvaprayoga thato hato. paNa A sUtra banAvyuM tethI have tta pratyayAnta nAmanI sAthe jo priya zabda Ave to paNa A sUtrathI ru pratyayAnta nAmano ja pUrvaprayoga thAya. jJAti-jAta-mubrAvernavA / rU-1-1ra. artha:- jAtivAcaka nAmanI sAthe, kAlavAcaka nAmanI sAthe ane sudgha vagere nAmanI sAthe haiM pratyayAnta nAma bahuvrIhi samAsa pAmelA hoya to hai pratyayAnta nAmano vikalpe pUrvaprayoga thAya che. samAsa:- nAtizcAtatha suvAbdhi temAM samAhAra:-jJAtibAsuhAvi, tasmAt (samA.4.) Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 vivecanaH- adhazAkA, zAnathI ahIM zAGga ane na" nAmano pArtha... 3-1-22thI bahuvrIhi samAsa thayo che ane A sUtrathI pratyayAnta nadha nAmano pUrvaprayoga thayo che. vikalpa pakSamAM jAtivAcaka zAka nAmano pUrvaprayoga thayo che. strIliMga hovAthI banAAva... 2-4-47 thI 1 thayo che. nAtamAsA, mAsanAtA -ahIM mAsa ane nAta nAmano pAthaeN... 3-122thI bahuvrIhi samAsa thayo che ane A sUtrathI `pratyayAnta jJAta nAmano pUrvaprayoga thayo che. viklpa pakSamAM kAlavAcaka mAsa nAmano pUrvaprayoga thayo che. nAtasuvA, suraHgAtA, -ahIM suva ane khAta nAmano jArthe... 31-22thI bahuvrIhi samAsa thayo che. ane A sUtrathI ru pratyayAnta nAta nAmano pUrvaprayoga thayo che. vikalpapakSamAM suddha nAmano pUrvaprayoga thayo che. eja pramANe. hInalullA, du:vahInA samAsa thaze. kAraNake duHva zabda e sudgha vagere zabdomAM Ave che. hA: 3-1-151 thI 4 pratyayAnta nAmano pUrvaprayoga siddha ja hato paNa A jJAti... 3-1-152 sUtre vikalpa karyo ke bahuvrIhi samAsamAM jAtivAcaka, kAlavAcaka ane sudgha vagere nAmanI sAthe hra pratyayAnta nAma hoya to vikalpe pUrvaprayoga thAya che. mAhitAnyAvikSu / rU-2-rU. artha:- mAhitAni vagere gaNapAThanA nAmonI sAthe TM pratyayAtta nAmo bahuvrIhi samAsa pAme tyAre cha pratyayAnta nAmano vikalpe pUrvaprayoga thAya che. sUtra samAsa:- AhitAgni: A iyemAM te AhitA nyAya:, tevu. (bahu.) vivecanaH- AhitAnti:, ati:- ahIM Ati ane atti nAmano vAI... 3-1-22thI bahuvrIhi samAsa thayo che. ane A sUtrathI tta pratyayAnta mAhita nAmano pUrvaprayoga thayo che. vikalpa pakSamAM 1 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 121 na nAmano pUrvaprayoga thayo che. nAtanta:, tenAta -ahIM nAta ane dratta nAmano prArtha.... 3-122thI badvIti samAsa thayo che. ane A sUtrathI $ pratyakAnta nAta nAmano pUrvaprayoga thayo che. vikalpa pakSamAM drA nAmano pUrvaprayoga thayo che. #I: 3-1-151 thI che pratyayAnta nAmano pUrvaprayoga siddha ja hato vikalpapakSamAM teno bAdha karIne $ pratyayAtta nAmathI anya (bIjA) nAmano paNa pUrvaprayoga karavo che ane uparanA sUtromAM jAtivAcaka nAmano pUrvaprayoga karyo che jayAre ahIM vyaktivAcaka evA mana, sta vagere nAmonAM pUrvaprayoga mATe ja A sUtrano prAraMbha che. * prahAn rU-2-254. artha- praharaNa arthavAcaka (mAravAnA sAdhanavAcaka) nAmonI sAthe jI - pratyayAtta nAmo bahuvrIhi samAsa pAmelA hoya to zuM pratyayAttA nAmano vikalpa pUrvaprayoga thAya che. vivecanaH- tAsika, mayudyata: - ahIM 3ta ane gari nAmano prArtha... 3-1-22thI bahuvrIhi samAsa thayo che. ane A sUtrathI che pratyayAnta sata nAmano pUrvaprayoga thayo che. vikalpa pakSamAM si e prahAra karavAnuM sAdhana hovAthI nasa nAmano pUrvaprayoga thayo che. jAtivAcaka nAmano nAti. 3-1-15ra thI vikalpa pUrvaprayoga siddha ja hato paNa vyaktivAcaka nAmano vikalpa pUrvaprayoga karavA mATe A sUtrano AraMbha che. na samAviSya! I 3-1-5. artha:- bahuvrIhi samAsamAM rUvuM vagere gaNapAThamAMnA nAmothI tathA praharaNavAcaka nAmathI pUrvamAM sAmyatta nAmano pUrvaprayoga thato nathI. 'sUtra samAsa- rU matiH ceSAM te - rUdAyaH, temna: bahu.) vivecanaH- rUtutiH - ahIM rUDu ane pautti nAmano 3. 3-1-23thI bahuvrIhi samAsa thayo che. ane prAyaH samyanta nAma vizeSaNa hoya Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 ane prathamAnta nAma vizeSya hoya tethI vizeSa... 3-1-150 thI sAmyanta mautti nAmano pUrvaprayoga thato hato. teno A sUtrathI niSedha thayo che tethI phattu nAmano pUrvaprayoga thayo che. padmanAbhaH ahIM padma ane nAmi nAmano 3... 3-1-23thI bahuvrIhi samAsa thayo che. ane A sUtrathI saptamyanta nAmi nAma pUrvaprayogamAM AvatuM nathI tethI padma nAmano pUrvaprayoga thayo che. ahIM nAme... 7-3-134 thI ap samAsAnta pratyaya thayo che. ane avarSe... 7-4-68 thI rU no lopa thayo che. - asipANiH ahIM praharaNavAcI atti ane pALi nAmano 3STra... 31-23thI bahuvrIhi samAsa thayo che. ane A sUtrathI saptamyanta pALi nAma pUrvaprayogamAM AvatuM nathI tethI si nAmano pUrvaprayoga thayo che. nAvimyaH / rU-2-6 - artha:- bahuvrIhi samAsamAM "jJAvi gaNapAThamAMnA nAmothI pUrvamAM rahelA saptamyanta nAmano pUrvaprayoga vikalpe thAya che. sUtra samAsaH- TI: Avi yemAM te rADvAya:, tebhya: (bahu.) vivecanaH- bleDuM:,/kuTa:- ahIM ja ane 5Du nAmano dU... 31-23thI bahuvrIhi samAsa thayo che. ane A'sUtrathI "Du nAmano pUrvaprayoga thayo che. vikalpapakSamAM 4 nAmano pUrvaprayoga thayo che. - madhyenuru:, gurumadhya: "ahIM madhya ane puru nAmano dU... 3-1-23thI bahuvrIhi samAsa thayo che. ane A sUtrathI guru nAmano pUrvaprayoga thayo che. vikalpapakSamAM madhya nAmano pUrvaprayoga thayo che. sAmyanta ja ane madhya nAma vizeSaNa hovAthI vizeSa... 3-1150 thI pUrvaprayoga nitya thato ja hato teno A sUtrathI viklpa pUrvaprayoga thayo. priyaH / 3-1-17. artha:- bahuvrIhi samAsamAM priya nAmano pUrvaprayoga vikalpe thAya che. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 vivecanaH- priyavuDa:, guDapriya:- ahIM priya ane guDa nAmano pAvaiM... 31-22thI bahuvrIhi samAsa thayo che. ane A sUtrathI priya nAmano pUrvaprayoga thayo che. vikalpapakSamAM zudgha nAmano pUrvaprayoga thayo che. priya nAma vizeSaNa hovAthI vizeSa ... 3-1-150 thI nitya pUrvaprayoga siddha ja hato. teno A sUtre vikalpa karyo. DAAvya: madhAye / rU--8. artha:- DArAdri gaNapAThamAMnA nAmono karmadhAraya samAsamAM vikalpe pUrvaprayoga thAya che. sUtra samAsaH- tAro A iyelAM te DArAya: (bahu.) ahIM Dara ane naimini nAmano vivecana:- DAranaimini:, naimini DAra vizeSa... 3-1-96 karmadhAraya samAsa thayo che. ane A sUtrathI DAra nAmano pUrva prayoga thayo che. ane vikalpa pakSe naimini nAmano pUrvaprayoga thayo che. - - bALakoLa:, TroLajALa -ahIM hrALa ane droLa nAmano vizeSanaM.31-96thI karmadhAraya samAsa thayo che. ane A sUtrathI jALa nAmano pUrvaprayoga thayo che. vikalpapakSamAM droLa nAmano pUrvaprayoga thayo che. vizeSa... 3-1-96mAM vizeSaNa e prathamAnta nAma che. tethI prathamo... 3-1-148 thI vizeSaNa evAM jAra ane hrALa nAmano pUrvaprayoga siddha ja hato teno A sUtre vikalpa karyo tethI ekavAra DAra ane jALa nAmano pUrvaprayoga thayo. ane ekavAra jaimini ane droLa nAmano pUrvaprayoga thayo che. dharmArthAviyu vruddhe / 3-1-1. artha:- dharmAiMidra gaNapAThamAMnA nAmonAM dvandva samAsamAM vikalpe aprApta (pUrvaprayoga jeno prApta nathI) evA nAmono pUrvaprayoga vikalpe thAya che. sUtra samAsaH- dharmeza arthaza. - dharmArtho (I.&.) Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 dharmArthAM Avi: yeSAM te - dharmArthAya:, tevu (bahu.) vivecanaH- dharmArtho, arthadhA~ - ahIM dharma ane rtha nAmano vArthe... 3-1117 thI dvandva samAsa thayo che ane A sUtrathI dharma nAmano pUrvaprayoga thayo che. vikalpapakSamAM taSvakSA... 3-1-190 thI gartha zabdano svarAdi akArAnta hovAthI pUrvaprayoga thayo che. ahIM dharma zabdamAM r nI pachI rahelo m,varSa... 1-3-31 thI dvittva vikalpe thAya che. tethI dharmAthAM paNa thaI zake. zandrArthI, arthazabdo - ahIM zad ane artha nAmano vArthe. 3-1117thI dvandva samAsa thayo che. ane A sUtrathI zabda nAmano pUrvaprayoga thayo che. vikalpapakSamAM takSA... 3-1-160 thI artha zabdano svarAdi akArAnta hovAthI pUrvaprayoga thayo che. * rASvakSarA... 3-1-160 thI artha zabdano nitya pUrvaprayoga thavAno hato teno A sUtrathI vikalpe pUrvaprayoga thayo. dharma ke zabda nAmanA pUrvaprayoganI prApti hatI ja nahIM. A sUtre vikalpa karyo tethI banne zabdo pUrvaprayogamAM AvI zakyA. taSvakSA-bhaNIput-svAdyavastvasvA-vyaMmem| 3-1-160. artha:- dvandva samAsamAM laghuakSaravALA nAmano, saddhi zabdane varjIne hrasva rUkArAnta ane kArAnta nAmano, svarAdi akArAnta nAmano, alpa svaravALA nAmano ane pUjyavAcaka nAmano pUrva prayoga thAya che. ane anekanI pUrva prAptimAM eka ja nAmano pUrvaprayoga thAya che. sUtra samAsa:- dhuni kSaLiyasmin ta - tayyakSaram. (bahu.) t 6 t 2 tAyo: samAhAra-lut. (samA.4.) na sakhi: arsAva: (nag. tatpu.) asakhizcAsau idut ca svarAdi ca tad ad ca asalI't (karma.) svAdyat (karma.) Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 125 ave svaraH man tat - anyasvara. (bahu). laghvakSaraM ca asakhIdut ca svarAdyat ca alpasvaraM ca arghyaM ca eteSAM samAhAra:-taakSAsavIsvAdyapusvArtham (samA..) vivecanaH- - ahIM zara ane zIrSa nAmano vALe. 3-1-117thI dvanda samAsa thayo che. rara nAma zIrSa nAma karatAM laghuakSaravALuM che. tethI A sUtrathI zara nAmano pUrvaprayoga thayo che. ahIM samAhAra dvandranuM ja udAharaNa ApyuM che. paNa vArthe. 3-1-117 thI Itaretara dvanda thaIne zaraNa paNa thAya. bRhadravRttimAM zarIryam = te nAmanAM ghAsa. evo pATha paNa maLe che. A zabdono vArthe. 3-1-117 thI dvanda samAsa thAya che. A zabdo ghAsavAcaka hovAthI taha... 3-1-133 thI ekArthaka vikalpa thAya che tethI zIzIyau paNa thaze. A nAma ladhvakSara hovAthI A sUtrathI teno pUrvaprayoga thayo che. . avacUrImAM karazIrSam = hAtha ane mastaka. Avo pATha paNa maLe che. A zabdono vArthe... 3-1-117 thI dvanda samAsa thAya che. A zabdo prANInA aMgavAcaka hovAthI praLi... 3-1-137 thI samAhAra dva samAsa thayo che. vara nAma ladhvakSara hovAthI A sUtrathI teno pUrvaprayoga thayo che. nIkopI - ahIM mana ane soma nAmano vArthe... 3-1-117thI dva samAsa thayo che. ane e rUkArAnta nAma hovAthI A sUtrathI teno pUrvaprayoga thayo che. huM paNa... 3-ra-4ra thI ni no rU dIrtha thayo ane sUtramAM ja sonA ne badale poma ApyuM che tethI mUrdhanya 5 sUtra sAmarthyathI ja thayo che. ahIM paNa manISomam samAhAra dvanda samAsa thaI zake. * vAyutIyam - ahIM vAyu ane toya nAmano vArthe.. 3-1-117thI dvandra samAsa thayo che. vAyu e sakArAnta nAma hovAthI A sUtrathI teno pUrvaprayoga thayo che. ahIM paNa ekaja samAsa Apyo che paNa Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 vArthe... 3-1-117 thI baMne samAso thatAM hovAthI vAyutoye paNa thaI zake. astrazastram - ahIM vastra ane zaratra nAmano vArthe.. 3-1-117thI dvanda samAsa thayo che. aprANIvAcaka nAmo hovAthI mANa... 3-1136 thI nitya samAhAra dvanda samAsa thayo che. ane anna nAma svarAdi akArAnta hovAthI A sUtrathI teno pUrvaprayoga thayo che. znakSacarodhI - ahIM HkSa ane codha nAmano vArthe. 31117thI dvanda samAsa thayo che. tavAcaka nAmo hovAthI tahatRM. 3-1-133 thI samAhAra ka6 vidhe thavo joIe paNa ba.va.mAM vigraha na hovAthI 3-1-117 thI taikSacodha paNa thaze. ane plekSa nAma alpa svaravALo zabda hovAthI A sUtrathI teno pUrvaprayoga thayo che. zraddhAmedha - ahIM zraddhA ane dhA nAmano vArthe 3-1-117thI dvandra samAsa thayo che. zraddhA nAma arcavAcaka (pUjayavAcaka) hovAthI A sUtrathI teno pUrvaprayoga thayo che. ahIM paNa vArtha. 3-1-117 thI baMne samAso thavAthI zraddhAdhim paNa thaze. ladhvAdIti kim ? kukkuTamayUrI, mayUrakukkuyai - 48 kukkuTa bhane mayUra nAmano vArthe... 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo che. eka nAma lavUkSara na hovAthI game te nAmano pUrvaprayoga thaI zake che. mayUra" ke mayUTam paNa thaI zake. sahIti zin ? sutasava- ahIM suta ane ravi nAmano vArthe... 3-1-117 thI 8 samAsa thayo che. A sUtramAM sarvi zabdano niSedha karelo hovAthI teno pUrvaprayoga na thatAM ladhvakSara evA suta nAmano pUrvaprayoga thayo che. miti vin? kudumavI: - ahIM traNa zabdono sArthe 31-117 thI dvanda samAsa thayo che. ahIM zakuM ane vINA baMne zabdo alpasvaravALA hovAthI baMne zabdonA pUrvaprayoganI prApti che. tethI Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 game te eka nAmano pUrvaprayoga thAya che. dA.ta. dukhivI, vINAhupirI vINAhutuma, vINArAtmaya: AvA prayogo thAya che. za6 ane vINA nAmane jema alpasvaranA kAraNe pUrvaprayoganI prApti che tema sahi sivAyanA rUkArAnta Tupa nAmano paNa pUrvaprayoga thaIne kumakuvINA paNa thaI zake ne ? nA. na thaI zake. kemake sUtramAM lakhvakSara, safa bhinna rUkArAnta - hakArAnta, svarAdi nakArAnta, alpasvara ane pUjayavAcaka e pramANe krama hovAthI rUkArAnta nAmanI apekSAe alpasvaravALA nAma paramAM che tethI spardhaparam e nyAyathI para hoya te ja prathama Ave te kAraNe alpasvaravALA 6 ane vINA nAmano ja pUrvaprayoga thaze. paNa lupa nAmano pUrvaprayoga nahIM thAya. tevI ja rIte gayendrA, rUdrAkSarathAra, rUdrathA ane zverathI e pramANe prayoga thaze. kema ke ahIM sa% ane rUdra e svarAdi kArAnta che. tethI te banneno anukrame pUrvaprayoga thaze. Ama to ratha ladhvakSara che. tethI teno ja pUrvaprayoga thavo joIe paNa ladhvakSara karatAM svarAdi akArAnta paramAM che. tethI para hoya teno pUrvaprayoga thAya. tethI rayendra zvA: Avo prayoga nahIM thAya. ddhi rUva - virUNa paTuH - ahIM nAmanA nA... 3-1-18 thI samAsa thayelo che. dvanda samAsa nathI tethI sakArAnta evA padu nAmano pUrvaprayoga A sUtrathI thayo nathI. mAsa-va-brAtraDanupUrvam rU-2-26. artha- samAsamAM mAsavAcaka nAmono, varNavAcaka nAmono ane bhrAtRvAcaka nAmano anukrame pUrvaprayoga thAya che. sUtra samAsa- mAsa varNaa prAtA tevAM samAhI:-pAsavarNaprAtR (samAM..) pUrva anati -anupUrvam. athavA pUrva pUrva anukRtya - anupUrvam. vivecana - prabhutro - ahIM juna ane caitra nAmano nArthe.. 3-1 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 117thI dvanda samAsa thayo che. ane A sUtrathI ni nAmano pUrvaprayoga thayo che. Ama to navvalara... 3-1-160 thI caitra zabda lavUkSara hovAthI teno pUrvaprayoga thAta paNa A sUtra banAvyuM tethI niyama thayo ke mAsavAcaka nAmo samAsamAM anukrame ja mUkavA tethI phAgaNamAsa e caitramAsanI pUrve ja Ave tethI A sUtrathI caitra zabdano pUrvaprayoga na thatAM pAna zabdano pUrvaprayoga thayo che. vRddhiAkSatrayau - ahIM brAhmaNa ane kSatriya nAmano vArtha. 3-1117thI dvanda samAsa thayo che. ane A sUtrathI brAhmaNa zabdano pUrvaprayoga thayo che. ahIM banne zabdonA svara sarakhA hovAthI game te zabdano pUrvaprayoga thaI zake paNa kSatriya karatAM brAhmaNo jAtimAM UMcA gaNAya che ane varNano krama paNa brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zUdra e pramANe gaNAya che. tethI brAhmaNa zabdano A sUtrathI pUrvaprayoga thayo che. briAhmakSatriyaviza: - ahIM upara pramANe samajavuM A samAsa 3-1 136mAM AvI gayo che. vivevAsuddevI - ahIM vattava ane vAsudeva nAmano vArthe... 3-1117thI dvanda samAsa thayo che. baladeva ane vAsudeva e be bhAIomAM baladeva moTAbhAI hovAthI vartava nAmano A sUtrathI pUrvaprayoga thayo che. nahIM to bannenA svara sarakhA hovAthI game te nAmano pUrvaprayoga thAta. martatulyasvaram rU-1-26ra. artha- samAna svaravALA nakSatravAcaka ane RtuvAcaka nAmono dvandra - samAsamAM anukrame pUrvaprayoga thAya che. sUtra samAsaH- 6 3 tratuM hato. sAdA:- bhatuM. (samA..) tulya: sva: yatra tat - tutyasvara. (bahu.) matuM vAsa tucasvaram 2 - mahututyasvaram (karma.) . vivecanaH- nImANItii: - ahIM traNe nAmono vArthe. 3-1-117thI Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 hindu samAsa thayo che. nakSatrano krama A pramANe ja che. pahelAM IzvanI tenA pachI maLI ane tenA pachI kRti tethI samAsa Aja rIte thaze. jo A sUtra na banAvyuM hota to traNe sarakhA svaravALA zabdo hovAthI koIpaNa nAmano pUrvaprayoga thaI zakata. teja pramANe mRzipunarvasU ahI paNa sakArAnta punarvasu nakSatrano navva. 3-1- 160 thI pUrvaprayoga thAta paNa A sUtrathI anukrame ja Ave tethI punarvasu no pUrvaprayoga na karatAM kRziram nakSatrano pUrvaprayoga thayo. dentazaziravAda - ahIM traNe nAmono vArthe... 3-1-117thI dvanda samAsa thayo che. Rtuno krama A pramANe ja che. tethI A sUtrathI anukrama pramANe ja pUrvaprayoga thayo. nahIM to game te zabdono pUrvaprayoga thaI zakata. tumiti vima? mAdrapRSiI - ahIM vArtha3-1-117 thI dvanda samAsa thayo che. baMne zabdonAM svara sarakhAM nathI tethI A sUtrathI nakSatrano pUrvaprayoga anukrame na thatAM TvekSA.. 3-1-160 thI ladhvAra badra nAmano ja pUrva prayoga thayo che. * rIvasanto - ahIM vArthe... 3-1-117thI dvanda samAsa thayo che. baMne zabdonA svara sarakhAM nathI tethI A sUtrathI RtuvAcaka nAmono pUrvaprayoga anukrame na thatAM taakSarI. 3-1-160 thI ladhvakSara - grISma nAmano ja pUrvaprayoga thayo che. " saMdhyA samAre rU-2-26rU. artha- samAsamAtramAM saMkhyAvAcaka nAmono anukrame pUrvaprayoga thAya che. vivecanaH- triA: - ahIM di ane tri nAmano sukvArthe... 3-1-19 thI bahuvrIhi samAsa thayo che ane A sUtrathI di nAmano pUrvaprayoga thayo che. kAraNa ke tri zabda di zabdanI pachI ja Ave che. dizatI - ahIM di ane zata nAmano saMDyA... 3-1-99 thI hiMgu samAsa thayo che ane A sUtrathI di zabdano pUrvaprayoga thayo che. kAraNa ke di zabda saMkhyAvAcaka che ane zata zabda saMkhyayavAcaka che. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 viza - ahIM hra ane zat nAmano vArthe... 3-1-117 thI dvandva samAsa thayo che ane A sUtrathI ja nAmano pUrvaprayoga thayo che viza... 3-2-91 thI p nuM hrA nipAtana thavAthI Avazan bane che. pachI jAvAn + tti pratyaya lAgyo. nAmno... 2-1-91 thI r no lopa thavAthI Avaza + si thayuM. ane te si pratyayano vIrSakyAr... 1-4-45 thI lopa thavAthI pAvA thayuM. ityAcArya zrIhemacandraviracitAyAM siddhahemacandrAbhidhAnasvopajJazabdAnuzAsanalaghuvRttau tRtiiysvAdhyAyasya prathama: pAla: samAsa: ||3-? | asaMrabdhA api ciraM, duHsahA vairibhUbhRtAm / vaDAAmuNDarInasya, pratApazilina: bA: 1; cAmuNDarAjAnA (siddharAjanA) bhayaMkara (pracaMDa) pratAparUpI agninA kaNiyA prayatna vinA paNa lAMbA kALa sudhI vairi (zatru) rAjAone duHkhe karIne sahana thAya tevA hatAM. eTale siddharAja sAme na hoya to paNa tenA pratApa mAtrathI ja zatru rAjAo DaratAM hatAM. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 // arjum // tRtIyasyAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH parasparA'nyo'nyetaretasyAm syAdervA'puMsi / 3-2-1. artha:- paraspara, anyonya ane taretara zabdono puMliMga sivAyano prayoga karAyo hoya to syAdi vibhaktino Am vikalpe thAya che. sUtra samAsaH- paraspI anyonyakSa taretaratha teSAM samAhAra:parasparanyonyataretaram, sya. (samA.4.) si: vi: yasya sa:-svAti:, tasya (bahu.) 1 pumAn - apumAna, tasmin (nak. tatpu.) vivecanaH- me sabau parasparamAM-parasparam, anyonyAn-anyonyam, taretarAmitretrm .bhojayataH A be sakhIo paraspara (eka bIjAne) jamADe che. ahIM A traNe zabdono strIliMgamAM prayoga karAelo che tethI A sUtrathI syAdi vibhaktinA am pratyayanA sthAne vikalpe Ap thayo che. = rUme te parasparamAM parasparam, anyonyAm-anyonyam, taretarAm--taretaram monayata: = A be kulo paraspara (eka bIjAne) jamADe che. ahIM A traNe zabdono napuMsakaliMgamAM prayoga karAelo che tethI A sUtrathI syAdi vibhaktinA am pratyayanA sthAne vikalpe Am thayo che. Ami: salIma: parampAn-paraspareLa, anyonyAma-anyonyana, phataretarAmitretrenn bhojyate = A sakhIo vaDe paraspara (eka bIjAne) jamADAya che. ahIM A traNe zabdono strIliMgamAM prayoga karAelo che tethI A sUtrathI syAdi vibhaktinA phaeNna (ya) pratyayanA sthAne vikalpe Am thayo che. mi: hrau: paramparAm-paraspareLa, anyonyA-anyocena, phataretarAm itaretareNa bhojyate = A kulovaDe paraspara (eka bIjAne) jamADAya ---- Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 che. ahIM A traNe zabdano napuMsakaliMgamAM prayoga karAelo che tethI A sUtrathI syAdi vibhaktinA dya pratyayanA sthAne vikalpe Ap thayo che. A sUtranA traNa prakAre artha thaI zake che. eka prakAre to ApaNe upara sUtrano mukhya artha karyo te rIte thAya. bIjA prakAre A pramANe artha thaze. parasparAnyonyetaretarasyAm syAdervA'puMsi / paraspara, anyonya, itaretara zabdono puMliMga sivAyanA liMgamAM prayoga karAyo hoya to svAdi vibhaktino am vikalpe thAya che. A be sakhIo paraspara dA.ta. rUme sahyau parasparanuM parasparamya vAM smarataH smaraNa kare che. ahIM strIliMgamAM prayoga karAelo che tethI sUtranA A artha pramANe syAdi vibhaktinA sthAne am vikalpe thayo che. ime kule parasparam, parasparasya vA smarataH A be kulo paraspara (eka bIjAnuM) smaraNa kare che. ahIM napuMsakaliMgamAM prayoga karAelo che tethI sUtranA A artha pramANe syAdi vibhaktinAM sthAne am vikalpe thayo che. trIjA prakAre A pramANe artha thaze. = parasparAnyonyetaretarasyAm syAdervA puMsi / paraspara, anyonya ane itaretara zabdono puMliMgamAM prayoga karAyo hoya to syAdi vibhaktino ar vikalpe thAya che. dA.ta. rUmau nI parasparam parasparasya vA 'smarataH A be mANaso paraspara smaraNa kare che. ahIM puMliMgamAM prayoga karAyo che. tethI sUtranA A artha pramANe syAdi vibhaktino am vikalpe thayo che. amavyayIbhAvasyA'to'paJcamyAH / 3-2-2. artha:- akArAnta avyayIbhAva samAsa saMbaMdhI syAdi vibhaktinAM sthAne gam thAya che. paraMtu paMcamI vibhaktinAM sthAne as thato nathI. . - Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133. sUtra samAsaH- 7 pazcamI-apagraNI, tathA: (na. tatpa.) vivecanaH- 3535m sti = ghaDAnI pAse che. ahIM prathamA vibhaktinA fsa pratyayanAM sthAne A sUtrathI thayo che. 3pakuma di = ghaDAnI pAsenAne (pAse rahenArane) Apa. ahIM caturthI vibhaktinA pratyayanAM sthAne A sUtrathI mam thayo che. ahIM samajI zakAya che ke ahIM caturthI vibhakti ja haze kema ke jene ApavuM hoya tene caturthI ja thAya. mavyayamAvati vim ? priyopama: 3yam - ahIM priya ane 35jnma no prArtha.. 3-1-22 thI bahuvrIhi samAsa thayelo che. avyayIbhAva samAsa nathI tethI A sUtrathI svAdi vibhakti evA si pratyAyanAM sthAne zam na thayo. gata rUti zin ? dhatri - ahIM dha ane strI zabdano vi.i 3-1-39 thI avyayIbhAva samAsa thayelo che. paNa akArAnta avyayIbhAva samAsa nathI tethI A sUtrathI ti pratyayanAM sthAne mam thayo nathI. paraMtu manato. 3-ra-6thI lopa thayo che. paNA rUti ki? 353mAt = kuMbhanI pAse rahelAnI pAsethI. ahIM paMcamI vibhakti che. tethI akArAnta avyayIbhAva samAsa hovAM chatAM A sUtrathI si no san thayo nathI. huM Do. 1 4-6thI si no kAt thayo che. ' vA tRtIyAyA: rU-2-rU. artha- akArAnta avyayIbhAva samAsa saMbaMdhI tRtIyA vibhaktinAM sthAne kam vikalpa thAya che. vivecanaH- tiH 35mama, 35jmena = ghaDAnI pAse rahelAvaDe amAre * zuM? ahIM nakArAnta avyavIbhAva samAsa che tethI tRtIyA vibhakti - hovAthI A sUtrathI ya pratyayanAM sthAne kam vikalpa thayo che. avyayamAvati vim ? priyAbena - ahIM priya ane 35 zabdano bahuvrIhi samAsa thayo che. avyavIbhAva samAsa na hovAthI Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 fsa no janma A sUtrathI thayo nathI. saMsthA vA ! rU-ra-4. artha - akArAnta avyayIbhAva samAsa saMbaMdhI saptamI vibhaktinAM sthAne am vikalpa thAya che. vivecanaH- 35jrma, 35 be vidhedi = ghaDAnI pAse muka. ahIM nakArAnta avyavIbhAva samAsa hovAthI A sUtrathI hi saptamI vibhaktinAM sthAne zam vikalpa thayo che. vyathI mAvaceva - priyapaNupe - ahIM priya ane 355 nAmano prArtha... 3-1-22 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. avyayIbhAva samAsa na hovAthI A sUtrathI hi nAM sthAne mam vikalpa na thayo. Taddha-na-vaMsthA rU-ra-. artha:- zraddhavAcaka, nadIvAcaka ane vaMzyavAcaka nAma jene aMte che evA akArAnta avyayIbhAva samAsa saMbaMdhI saptamI vibhaktinAM sthAne nitya karyuM thAya che. sUtra samAsa- saddha va navI vaMskRza teSAM samANI -- nahI vaMcamuM, tasva. (samA.Dha.) vivecanaH- sumadham - mAdhAnAM samRddhi, tasmin - sumadhe . ahIM viru... 3-1-39 thI avyayIbhAva samAsa thayo che pachI je saptamI vibhakti thaI teno A sUtrathI san Adeza nitya thayo che. unmattAm - sanmatta ane nAmano nahI ... 3-1-27 thI avyayIbhAva samAsa thayo che. pachI je saptamI vibhakti thaI teno A sUtrathI san Adeza nitya thayo che. vaMzatimAEi vasati = 21 bhAradvAja vaMzyomAM vinaya) vase che. ahIM viti ane pAThThIna nAmano vaMzlena..3-1-29 thI avyayIbhAva samAsa thayo che. pachI je saptamI vibhakti thaI teno Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 A sUtrathI am Adeza nitya thayo che. anato tum | 2-2-6. artha:- akArAnta avyayIbhAva samAsa varjIne anya avyayIbhAva samAsa saMbaMdhI syAdi vibhaktino lopa thAya che. sUtra samAsaH- 1 a-anas, tasya (nag. tatpu.) ahIM pa ane vadhu nAmano vitti... 3-1-39 thI avyayIbhAva samAsa thayo che. ane A sUtrathI syAdi vibhaktino lopa thayo che. vivecanaH- 3pavadhu - patlR - ahIM pa ane tuM nAmano vitti... 3-1-39 thI avyayIbhAva samAsa thayo che. ane A sUtrathI syAdi vibhaktino lopa thayo che. ahIM makArAnta avyayIbhAva anata iti kim ? upakumbhAt samAsa hovAthI A sUtrathI paMcamI vibhaktinA vRtti pratyayano lopa thayo nathI. - avyayI mAvacetyeva-priyopavadhuH - ahIM priya ane upavadhu zabdano prArtha... 3-1-22 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. tethI A sUtrathI si pratyayano lopa thayo nathI. ahIM pavadhu e avyayIbhAva samAsa pAmelA zabdanI sAthe priya zabdano bahuvrIhi samAsa thayo che tethI vadhu napuM. hovAthI tenA vigrahamAM priyam pavadhu yasya sa: e pramANe napuM. karyuM che. have puliMga thavAthI tenAM rUpo sAdhuvat thaze. avyayasya | 2-2-7. artha:- avyaya saMbaMdhI syAdi vibhaktino lopa thAya che. vivecanaH- svar prAr - ahIM baMne zabdo avyaya che. tethI A sUtrathI tene lAgelI tti vibhaktino lopa thayo che pachI aMte rahelA r no pAnte... 1-3-53 thI visarga thayo che. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 avyayasthati vim ? atyuvaita: - ahIM gati ane zabdano pratyava... 3-1-47 thI tapurUSa samAsa thayelo che. sarve avyaya che. tenA pachI rahelI 3 SaSThI vibhakti che. te avyaya saMbaMdhI nathI paNa atyunves nAma saMbaMdhI che tethI A sUtrathI 3{ no lopa thayo nathI. urTei rU-2-8. artha - DArtham - padyam - samAsa, taddhita, kRdanta ane nAmadhAtu thayA pachI te padono artha ekAdathI jaNAya che. tethI te samAsAdi padone ekapadya kahevAya che. tevA ekapaghanA nimittabhUta svAdi vibhaktino lopa thAya che. sUtra samAsa- i martha: vesTa :-vArtha: (bahu.) ekArthasya bhAvaH - aikAkhU, tasmin. vivecana-vitra - ahIM vitrA ane jo nAmano artha.. 3-1-22 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. samAsa thayA pahelAMnI triA ane jo nAmanI si vibhaktino lopa A sUtrathI thayo che. A samAsa 31-150 sUtramAM AvI gayo che. putrIti = putranI icchA kare che. ahIM nAma dhAtu che. purva rUchata arthamAM putra nAmane samavyithA.. 3-4-23 thI vacana pratyaya thavAthI putra+vana+ti. nAmadhAtu hovAthI A sUtrathI kam no lopa thavAthI putraya+ti-putrayati. vani-4-3-112 thI putra nAma no chuM thavAthI putrIta thayuM. gaupAva: = jenI pAse gAya che tenuM saMtAna. 35zu: nAmane apatya arthamAM Do. 6-1-28 thI taddhitano pratyaya. 35 mAM rahelI Das vibhaktino taddhita hovAthI A sUtrathI lopa thayo che. vRddhi. 7-4-1 thI 35 nA Adi 3 nI vRddhi nau ane svaya... 7-4-70 thI aMtya 3 no ar thavAthI gaupAva: thayuM. aikArthya iti kim ? citrA gAvaH yasya ityAdi vAkye mA bhUt - Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 ahIM samAsa thayo nathI tethI ekapada na thavAthI aikAA jaNAtuM na hovAthI A vAkyamAM baMne zabdo judA che tethI A sUtrathI vibhaktino lopa thayo nathI. sUtramAM chekAmAM nimitta saptamI hovAthI saikAthya saMbaMdhI ja vibhaktino lopa thaze. paNa taduttara (samAsa thayA pachI) je vibhakti thAya teno lopa A sUtrathI thato nathI. ata eva lub vidhAnAt "nAma... 3-1-18" iti uktau api dattAnAM samAsaH - ahIM eka nAma bIjA nAmanI sAthe samAsa pAme che ema kahyuM paNa A sUtramAM samAsAdi vRttinA nimittabhUta svAdi vibhaktinA lopanuM vidhAna karyuM hovAthI A sUtranA sAmarthyathI ja svAdi vibhajyanta nAma yAdi vibhajyanta nAmanI sAthe ja samAsa pAme che paNa kevala nAma kevala nAmanI sAthe nahIM ema phalita thAya che. jo e pramANe nirdeza na hota to A sUtramAM svAdi vibhaktinA lopanuM vidhAna nirarthaka thAta. nAccesvara vityuttarapareDama: I rU-2-1. ! artha- samAsa AraMbhaka padomAM abhyapada te - uttarapada. evuM vit pratyayAtta uttarapada paramAM hote chate (tenI pUrve rahelA) nAmyanta ekasvarAjo pUrvapadathI para rahelo ama lopAto nathI. ' sUtra samAsa- pa vada thastha tat - svaram (bahu) te nAma tat svaram 2 -nAgevasvaram tat (karma.) huM t (anuvazva:) yasya ta-vita, tasmina-vati (bahu.) uttara tatparva 2 -3rapa66, tamit (karma.) 'vivecanaH- triyaMmI, navamI - ahIM strI ane nAva zabdano var pratyayAnta kaca zabdanI sAthe kahyu.. 3-1-49 thI tapurUSa samAsa thayo che. ahIM te () pratyaya kRdantano hovAthI 3yu$. 3-1-49thI samAsa thayo che. ane A sUtrathI striya ane nAva mAM rahelI am vibhaktino lopa thayo nathI. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 ahIM vruityanavyayA... 3-2-111 thI svarAnta zabdone m aMte thAya che. paNa ahIM to vibhaktino lopa thayo nathI tethI svarAnta na. hovAthI maiM aMte thato nathI. nAmIti kim ? kSmaMmanyaH ahIM mA ane vas pratyayAnta manya zabdano isyur... 3-1-49thI tatpurUSa samAsa thayo che. paNa mA nAmi svarAnta na hovAthI A sUtrathI vibhaktino alupu thayo nathI. dvitya... 3-2-111 thI kSmA nuM kSma ane r aMte thayo che. varAvitti vim ? vadhumanyA - ahIM vadhU ane manyA zabdano kasturuM... 3-1-49thI tatpurUSa samAsa thayo che. paNa vadhU zabda anekasvI hovAthI A sUtrathI vibhaktino alpU thayo nathI. dvitya... 3-2-111 thI vadhU nuM vadhu ane r aMte thayo che. khitIti kim ? strImAnI ahIM strI ane mAnin zabdano isyu... 3-1-49thI tatpurUSa samAsa thayo che. man dhAtu vas pratyayAnta nathI paNa manyA... 5-1-116 thI prin pratyaya lAgelo che. tethI A sUtrathI vibhaktino alupu thayo nathI. hejhArthe thI je vibhaktinA lopanuM vidhAna kareluM che tenuM A apavAda sUtra che. paraMtu uttarapadanA grahaNathI napuMsaka vibhaktinA am pratyayano A sUtrathI alup thato nathI. ahIM manya, mAnI vagere kRdanta hovAthI tenA karmavAcaka nAmane kharekhara rmakhitaH 2-2-83 thI dvitIyAne badale SaSThI vibhakti thavI joIe paNa A sUtranA sAmarthyathI ja eTale am nA lopanA niSedhanuM vidhAna hovAthI ja karmavAcaka nAmane SaSThI thatI nathI. asalve kanseH / 3-2-20. artha:- asattvavAcaka nAmathI vidhAna karAela tti pratyayano uttarapada paramAM hoya to lopa thato nathI. sUtra samAsaH- 7 sattva sattva, tasmin. (nar. tatpu.) vivecanaH- stoAnuH = thoDAthI mukta. ahIM stro zabda asattvavAcaka - Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 139 (dravyamAM vartato na hovAthI) che tethI A sUtrathI si pratyayano lopa thato nathI. ghArge thI thatAM si nA lopano A sUtrathI niSedha thayo. sarva kRti vim ? tomam = thoDAthI (vAgha vagere koIpaNa dravyathI) bhaya. ahIM to ane maya zabdano pazcamI... 3-1-73thI tapurUSa samAsa thayo che. ahIM dravyamAM pravRtti che tethI to zabda asattvavAcaka nathI tethI A sUtrathI kara pratyayano alu na thatAM DArge thI lopa thayo. uttarapara rUva - ni:sto: = thoDAmAMthI nIkaLI gayela. ahIM nisa ane sToka nAmano pratyava... 3-1-47thI tapurUSa samAsa thayo che. paNa ahIM to zabdanI pachI uttarapada nathI tethI si pratyayano A sUtrathI alupa na thatAM chevArthe 3-2-8 thI lopa thayo che.. * brAhaUTIisI rU-2-22. artha:- ahIM samAsamAM rasa pratyayanA lopano abhAva nipAtana thAya che. vivecanaH- brAhicchasinI - ahIM pazcamI.. 3-1-73 thI tatparUSa samAsa thayo che. A sUtrathI vibhaktino alu, thayo che. saMsa dhAtune A vratApagye 5-1-157 thI pratyaya thavAthI zani zabda banyo che. nipAtana hovAthI RtvinuM (gora) evo artha na hoya to rasa . " pratyayano lopa thAya che. dA.ta. vrIharinI strI. strIliMga zabda hovAthI zasina zabdane triyAM.. 2-4-1 thI 3ii lAgyo che. mono: sado-gamatamatapasaTTa: I rU-2-22. artha- monas Adi zabdothI para rahela 2 pratyayano uttarapada paramAM hoya to lopa thato nathI. sUtra samAsa- mona sagnaSTha se tamagra tapazna pateSAM samAhi mono sahobbatamatapa, tAt (samA..) Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 vivecana - nonasakRtam.... vagere chae zabdono #Ara. 3-1-68 thI tatparUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI vibhaktino alu, thayo che. rUti vim ? monopAva: - ahIM gona ane bhAva zabdano SaSThI.... 3-1-76thI tapurUSa samAsa thayo che. ahIM tRtIyA vibhaktino pratyaya nathI paNa SaSThI vibhaktino Dar pratyaya che tethI A sUtrathI 'vibhaktino alurU na thatAM chevArthe thI lopa thayo che. , jnanuNonunA-jo . rU-ra-. artha:- pu6 ane nanu zabdathI para rahelI vibhaktino anukrame anuna ane anya uttarapadamAM hoya to lopa thato nathI. sUtra samAsa- pumAMa nakUca tayo: samAhI:-paMganUH, tasya (samA..) anugaza apaDyuM to tamArATa-anurAdham tasmin. (samA.Dha.) vivecanaH- puMsADanuSaH - ahIM punuM ane manuna nAmano jharavaMtA 3-1 68 thI tapurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI ya vibhaktino alurU thayo che. nanuSAzva - ahIM nar6 ane anya nAmano vArjitAM 3-1-68 thI tapurUSa samAsa thayo che ane A sUtrathI ya vibhaktino alupu. thayo che. kam e dazamA gaNano dhAtu hovAthI at pratyaya lAgIne kRdanta banyuM che. TarUva - pumanugA - ahIM pus ane anuna nAmano 3yu.... 3-1-49 thI tapurUSa samAsa thayo che. ane SaSTha... 3-1-76 thI paNa tatparUSa samAsa thAya che. ahIM stra vibhakti na hovAthI A sUtrathI kam ke huM no alu, na thatAM chevArthe thI lopa thayo che. mAtma: pUro . rU-2-24. artha:- gAtman nAmathI para rahelI ya vibhaktino pUraNa pratyayAtta nAma uttarapadamAM hoya to lopa thato nathI. . Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 vivecanaH- AtmanAdvitIyaH, AtmanASaSTha:- ahIM Atman ane pUraNapratyayAnta dvitIya ane SaSTha nAmano tRtIyA... 3-1-65 thI tatpurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI ya vibhaktino alp thayo che. ahIM Atman zabdane tRtIyA vibhakti hetu-tuM... 2-2-44 thI thaI che. avacUrImAM 3-1-65 thI samAsa na karatAM nArtha... 3-1-67 thI pUraNa pratyayAnta nAmane temAM gaNIne samAsa karyo haze. paNa 3-165 thI thayelo samAsa barAbara lAge che kema ke artha paNa evo ja thAya che ke potAnAthI karAelo bIjo." tathA nyAsamAM tRtIyA vibhakti hetu... 2-2-44 thI na karatAM yatnehai... 2-2-46 thI karI che paNa e yogya jaNAtu na hovAthI ahIM 2-2-44 thI tRtIyA karI che. jo 2-2-46 thI tRtIyA karI hoya to temAM bhedinuM aMga ja bhedavAcaka hoya ane tenAthI prasiddhi ne pAmato hoya to ja tRtIyA thAya paNa ahIM tevuM che ja nahIM. manasA'jJAyini / rU-2-1 artha:- manas ane Atman zabdathI para rahelI ya vibhaktino JajJAyin uttarapadamAM hoya to lopa thato nathI. sUtra samAsa:- AjJAnuM zItam sya-AjJAyinuM, tasmin. vivecana:- manasAnnAyI, AtmanAjJAyI ahIM manas ane Atman zabdano JajJAyin zabdanI sAthe jAra... 3-1-68 thI tatpurUSa samAsa thayo che. ahIM manas ane Atman zabdane tRtIyA vibhakti hetu-tuM... 2-2-44 thI thaI che. ane AjJA zabdane khin pratyaya niz vA... 5-4-36thI thayo che. A sUtrathI ya vibhaktino alup thayo che. jo ahIM manasA avazya AjJAnAti-manasAjJAyI Avo vigraha karIne samAsa karIe to kahyun... 3-1-49 thI samAsa thAya. nAmniya|.3-2-16. artha:- manas thI para rahelI yavibhaktino uttarapada paramAM hoya ane saMjJAviSaya jaNAto hoya to lopa thato nathI. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 vivecana:- manasAddevI = sarasvatI. ahIM manas ane tevI zabdano tRtIyA... 3-1-6pa thI tatpurUSa samAsa thayo che. ane Akho samAsa saMjJAno viSaya che tethI A sUtrathI ya vibhaktino alupu thayo che. nAmni iti kim ? manodattA kanyA ahIM mana ane vattA nAma no aa... 3-1-68 thI tatpuruSa samAsa thayo che. ahIM saMjJAno viSaya nathI tethI A sUtrathI vibhaktino alup na thatAM devArthe thI lopa thayo che. manasAdevI nI jema bIjA paNa samAso alp vibhaktivALA che. dA.ta. manasAguptA, manasAsaMpatA vagere. parAgabhaLyAM cheH / rU-2-27. artha:- par ane Atman zabdathI para rahelI che (caMturthI) no uttarapada paramAM hoya to ane saMjJAno viSaya NAMto hoya to lopa thato nathI. sUtra samAsaH- pacca AtmA 7 - pAtmAnau, tAmyAM (itaretara. .) vivecanaH-parasneparam, Atmanepam - ahIM para ane Atman zabdano uttarapada evA par nAmanI sAthe hitAiima: 3-1-71thI tatpurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI saMjJAno viSaya hovAthI caturthI vibhaktino alup thayo che. ahIM para ane Atman nAmane vaturthI 2-2-53thI caturthI vibhakti thAya che. nAnIOva - patim - ahIM para ane phti nAmano hitAlimi: 31-71 thI tatpurUSa samAsa thayo che. ahIM saMjJAno viSaya hovAthI A sUtrathI vibhaktino alup na thatAM peLAe~ thI lopa thayo che. parabhaivatam nI jema pakSemASA, AtmanemAvA e pramANe paNa alup samAso thAya che. ad-vyajJanAt sakSamyA navadutam / 3-2-18. artha:- akArAnta ane vyaMjanAnta nAmathI 52 rahelI saptamI vibhaktino saMjJAno viSaya jaNAto hoya to bahulatAe lopa thato nathI. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 sUtra samAsaH- ar haiM vyasanaM 6 tAyo: samAhAra:-gaTyAnam, tasmAt (samA..) A ahIM abhya ane tiAjA nAmano nAmni 31-94thI tatpurUSa samAsa thayo che. ahIM saptamya... 2-2-95thI saptamI vibhakti thaI che. kArAnta nAmathI paramAM A sUtrathI saptamI vibhaktino alup thayo che. vivecanaH- anyetiA: - yudhiSThiraH ahIM yudh ane sthira nAmano ni 3-1-94 thI tatpurUSa samAsa thayo che. ahIM vyaMjanAnta nAmathI paramAM A sUtrathI saptamI vibhaktino alup thayo che. antyajJanAviti vim ? bhUmizaH - ahIM bhUmi ane pAza nAmano nAmni 3-1-94 thI tatpurUSa samAsa thayo che. paNa kArAnta ke vyaMjanAnta nAma na hovAthI A sUtrathI saptamI vibhaktino alup thayo nathI. nAmnIti kim ? tIrthakAkaH ahIM tIrtha ane vhAja nAmano jALAthai.... 3-1-90 thI tatpurUSa samAsa thayo che. ahIM akArAnta nAma hovA chatAM saMjJAno viSaya`na hovAthI A sUtrathI vibhaktino aNup na thatAM peArthe thI lopa thayo che. - bIjA paNa eNkArAnta samAso alup thAya che. dA.ta. araNyemASA:, vaneva zeA:, vanedriA:, vaneLizutA:, pepizAviA vagere, bahulAdhikAra hovAthI saptamI vibhaktino kvacit vikalpe lopa thAya che. dA.ta. visAra, vasAda. kvacit lopa thaI paNa jAya che. dA.ta. nasADa, grAmasUra. ', prAzaya vyajjune / 3-2-26. arthaH- rAjyanI rakSA kAraNe rAjAo je kara le che tene vhAra kahevAya che. prAcya deza saMbaMdhI je kAra. tenI saMjJA gamyamAna hoya to eNkArAnta ane vyaMjanAnta nAmathI para rahelI saptamI vibhaktino vyaMjanAdi Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 uttarapada paramAM hoya to lopa thato nathI. sUtra samAsa- pravo :-prI:, ta. (pa.ta.) vivecanaH- purepa: - ahIM mukuTa ane paga nAmano nAna 3-1-94thI tapurUSa samAsa thayo che. mura e nakArAnta nAma hovAthI A sUtrathI saptamI vibhaktino alu, thayo che. samidhamaSa - ahIM samidhuM ane meSa nAmano nAta 3-1-94 thI tapurUSa samAsa thayo che. vadhu vyaMjanAnta hovAthI A sUtrathI saptamI vibhaktino alu, thayo che. prati lim ? TUthapazu: - ahIM gUtha ane pazu nAmano nAna 3-1-94 thI tatparUSa samAsa thayo che. nakArAtta nAma hovA chatAM prAcya saMbaMdhI kara nathI paNa uttaradizA saMbaMdhI kara che tethI A sUtrathI vibhaktino alu, na thatAM devArthe thI saptamI vibhaktino lopa thayo che. vAti vim ? ayyaraMtapazu: - ahIM astharaMta ane pazu nAmano nAni 3-1-94 thI tatparUSa samAsa thayo che. amyahata akArAnta nAma hovA chatAM karavAcaka nAma nathI tethI A sUtrathI vibhaktino alu, na thatAM chevArthe thI lopa thayo che. * vyana kRti vima? viveNa: - ahIM viTa ane saraLa nAmano nakha 3-1-94 thI tapurUSa samAsa thayo che. vira e makArAnta nAma hovA chatAM, prAcya dezanA karavAcaka hovA chatAM uttarapada vyaMjanAdi nathI svarAdi che tethI A sUtrathI vibhaktino alu na thatAM thI lopa thayo che. A samAso uparanA ka. 3-ra-18 thI siddha ja hatA chatAM sUtra banAvyuM tethI niyama thayo ke prAcya dezanA kAravAcaka ane vyaMjanAdi uttarapada paramAM hoya to ja saptamI vibhaktino alu thAya. tethI have gRhiMtapazu, vira: e samAsamAM A sUtrathI to nahIM paNa pUrvasUtrathI paNa saptamI vibhaktinA lopano niSedha. nahIM thAya. eTale ke saptamI vibhaktino gheArge thI lopa thaze. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ T 145 * tapuruSe kRti rU-2-20. artha- sakArAtta ane vyaMjanA nAmathI para rahelI saptamI vibhaktino kRdanta uttarapada paramAM hoya to tatparUSa samAsamAM lopa thato nathI. vivecana - tajvarama - ahIM tevuM ane rama nAmano 3yu$.. 3-1 49thI tapurUSa samAsa thayo che. stavu nakArAnta hovAthI ane rama e pratyayAtta kRdanta paramAM hovAthI A sUtrathI sAmI vibhaktino alu, thayo che. manihutam - ahIM mana ane duta nAmano jene 3-1-92 thI tapurUSa samAsa thayo che. smina e vyaMjanAnta nAma che ane duta e pratyayAtta kRdanta che tethI A sUtrathI saptamI vibhaktino alu, thayo che. tapuruSa ti lim ? dhanvAra - ahIM dhanvanuM ane vAra nAmano 3STra.. 3-1-23 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. dhanvanuM vyaMjanAnta nAma che. kAre kRdanta che paNa tapuruSa samAsa nathI bahuvrIhi samAsa che tethI A sUtrathI vibhaktino alu na thatAM hejhArge thI lopa thayo che. vyanAnveiva - 3: - ahIM guru ane vara nAmano sasamI.. 3-1-88 thI tapuruSa samAsa thayo che. ahIM nakArAtta nAma na hovAthI vara e kRdanta uttarapada hovA chatAM A sUtrathI vibhaktino alapa na thatAM zerse thI lopa thayo che. ahIM rame ane vara e banne kRdanta che. kRdanta banAvyA pachI jo. vigraha karIne samAsa karIe to salamI... 3-1-88 thI samAsa thAya ane ramati, vati sAthe vigraha karIne pachI samAsa karIe to 3yu$.. 3-1-49 thI samAsa thAya che. A sUtra judu banAvyuM tethI nAna nI nivRtti thaI che. bahulAdhikAra hovAthI kvacit vikalpa lopa thAya che. dA.ta. 23vevara:, vana-vane, viviSa-yu. vagere. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 kvacit lopa thaI paNa jAya che. dA.ta. madrattara, grAmakArakaH * vagere. kvacit akArAnta ke vyaMjanAnta sivAyanA nAmathI paramAM rahelI saptamInA lopano paNa niSedha thAya che. dA.ta. noputtara: ahIM okArAnta thI paramAM saptamI vibhakti che. chatAM paNa A sUtrathI vibhaktino alup thayo. madhyAnhAvuM gurau / 3-2-26. artha:- madhya ane anta zabdathI para rahelI saptamI vibhaktino guru zabda uttarapadamAM hoya to lopa thato nathI. sUtra samAsaH- madhyazca antatha tayo: samAhAra-madhyAnta, tasmAt. (samA.4.) vivecanaH- madhyenu, aneguru: ahIM madhya ane anta zabdano guru zabdanI sAthe sakSama ... 3-1-88 .thI tatpurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI saptamI vibhaktino alupa thayo che. - ahIM tatpurUSa samAsa che tethI madhya ane anta zabdano ja pUrvaprayoga thAya che. ane jo bahuvrIhi samAsa hoya to gAviSya: 3-1-156 thI game te zabda pUrvapadamAM Ave che. dA.ta. madhyenuru:gurumadhya:, bannenusa:-purvantaH. jayAre madhya ane anta zabda pUrvapadamAM hoya tyAre vibhaktino alup to A ja sUtrathI thaze, A sUtra judu banAvyuM che tethI bahuvrIhi samAsamAM paNa alpa thaI zake kAraNa ke jo mAtra tatpurUSa samAsamAM ja alp karavo hota to uparanA 3-1-20 sUtramAM ja samAveza thaI jAta. amU-mastAnt svAtvajrame / rU-2-22. artha:- mUrdra ane masta zabdane varjIne akArAnta ane vyaMjanAnta evA svAMgavAcaka (potAnA aMgavAcaka) nAmothI para rahelI saptamI vibhaktino ma varjIne nAma uttarapadamAM hoya to lopa thato nathI. sUtra samAsaH- mUrchA haiM mastaA tayo: samAhA-mUrkhamastam. (samA.4.) Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 7 mUrkhamasta m-samUrNamastam tasmAt. (nak. tatpu.) svastha aM-svAdgama, tasmAt. (Sa.ta.) na jAma:-gAma:, tasmin. (nar. tatpu.) vivecanaH- Teli: ahIM khyu ane jAta zabdano STramudghAyaH 3 1-23thI bahuvrIhi samAsa thayo che. akArAnta svAMgavAcaka " zabda che ane jAma varjIne zata zabda uttarapadamAM che. tethI A sUtrathI saptamI vibhaktino alpa thayo che. eja pramANe remaLa:, vaheLavu:, putevatti: vagere. - ratilomA, zirazivaH A samAso vyaMjanAnta svAMgavAcakanA che tethI A sUtrathI saptamI vibhaktino alp thayo che. amU mastAvitti vim ? mUAziva:, mastazila: - ahIM mUrhu ane masta nAmano zivA nAmanI sAthe STramudvAvya: 3-1-23 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. vibhaktinA aNup nI prApti hovA chatA mUrda ane masta zabdanuM sUtramAM varjana hovAthI A sUtrathI vibhaktino alup na thatAM peAthaeN thI lopa thayo che. akAma iti kim ? mukhakAmaH ahIM murU ane jAma nAmano STramuddhAya: 3-1-23 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. ahIM vibhaktino alup thaI zake. paNa sUtramAM hrAma zabdanuM varjana che. tethI A sUtrathI vibhaktino alp na thatAM pehrArthe thI lopa thayo che. - bahulAdhikAra hovAthI vibhaktino alpa A sUtrathI nathI paNa thato. eTale ke badhI prApti hovA chatAM vibhaktino lopa thAya paNa che. dA.ta. ramatam, naveza:, vriLa: vagere. vande ai navA / 3-2-23. artha:- akArAnta ane vyaMjanAnta zabdathI para rahelI saptamI vibhaktino dhan pratyayAnta vanya zabda uttarapadamAM hoya to lopa vikalpe thato nathI. vivecanaH- dastavanya:-7stavanya:, vavanya:-pavanya: ahIM hasta ane Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 vajra nAmano vanya nAmanI sAthe saSTra... 3-1-23 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. patranta vanya uttarapadamAM hovAthI A sUtrathI saptamI vibhaktino vikalpe lopa thayo che. ahIM makArAnta dasta ane vR zabda che. paNa vyaMjanAntanuM udAharaNa nathI maLatuM. ghaJiti kim ? hastabandhaH ahIM hasta ane vanya nAmano 3STramuddhAya: 3-1-23 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. ahIM va zabda Santa nathI paNa ar aMtavALuM che tethI A sUtrathI vibhaktino alup na thatAM peArthe thI lopa thayo che. ahIM sUtramAM hastavanya:, vaovandha: nA udAharaNathI samajAya che ke A sUtra svAMgavAcaka ke asvAMgavAcaka baMne pUrvapadathI para rahelI saptamI vibhaktino dhabatta vanya uttarapadamAM hoya to lopano vikalpe niSedha kare che. vhAlAt tana-tara-tama-jAte / 3-2-24. artha:- akArAnta ane vyaMjanAnta kAlavAcaka nAmathI para rahelI saptamI vibhaktino tana-tara-tama pratyaya ke jAta zabda uttarapadamAM hoya to vikalpe lopa thato nathI. sUtra samAsaH- tanajI tatha tamatha Atatha teSAM samAhAra:-tanataratamAlam tasmin. (samA.kra.) vivecana:- pUrvAtana:, pUrvAna: - pUrvAmaH = divasanA pUrvabhAgamAM thanAra. A arthamAM pUrvA nAmane pUrvA... 6-3-87 thI tanaT pratyaya thavAthI A sUtrathI tana pratyaya uttarapadamAM AvavAthI saptamI vibhaktino vikalpe aNupU thAya che. ane vikalpapakSe pevArthe thI lopa thAya che. - pUrvAzvetAm, pUrvAntare - Dho: prae pUrvAa = bemAMthI sArA pUrvANamAM - ahIM do: vimakhyuM... 7-3-6 thI taravuM pratyaya thayo che. A sUtrathI tara pratyaya uttarapadamAM AvavAthI sAmI vibhaktino vikalpe aNup thAya che. pUrvAMtaram mAM vibhaktino aNup thayo che ane tyiAche... 7-3-8 thI ra pratyayanA 6 no Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 149 Ama Adeza thayo che. vikalpapakSamAM jayAre saptamI vibhaktino pArge thI lopa thAya tyAre pUrvotara thayA pachI saptamI vibhaktino laDa pratyaya lAgavAthI pUrvAha thayuM che. pUrvAhetA, pUrvAhatame - vahu" prakR pUrvAdai = ghaNAmAMthI sArA pUrvANamAM - ahIM praNe tama| 7-3-5 thI taman pratyaya thayo che. bAkI badhu uparanA udAharaNa pramANe jANavuM. pUrvAherAte, pUrvAhAtve - ahIM pUrvAha ane rAta zabdano muvataH 3-1-23 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. A sUtrathI saptamI vibhaktino vikalpa alu, thayo che. vAtsAhiti mi? zunnata, sustatame - ahIM tara ane tama pratyaya uttarapadamAM che paNa zultanAma kAlavAcaka nathI. guNavAcaka che. tethI A sUtrathI vibhaktino vikalpa alurU na thatAM pArge thI lopa thayo che. kacarsanAvi - tritAyAm - kayo prathayAM catra = bemAM zreSTha rAtrimAM. ahIM tara pratyaya uttarapadamAM che paNa pUrvamAM kAlavAcaka nAma hovA chatAM akArAnta ke vyaMjanAnta nathI paNa tri rUkArAnta che tethI A sUtrathI saptamI vibhaktino vikalpa alurU na thatAM kALuM thI lopa thayo che. ahIM sUtramAM tana-tara ane tama pratyayonA grahaNathI te te pratyayAnta nAmanuM ja grahaNa thAya. parantu - saMjJottarapadhAre pratyakSane pratyayAtricceva prahAM tetI (saMjJAnuM vidhAna karatAM sUtromAM ane jayAM uttarapadano adhikAra che tyAM pratyAyanA grahaNathI pratyaya mAtranuM ja grahaNa thAya che. paNa tadanta nAmanuM grahaNa thatuM nathI) A nyAyathI ahIM tana-tara-tama pratyayanuM ja grahaNa thAya che paNa tadanta nAmanuM nahi. zatha-vANi-vAreSyavettAt | rU-ra-ra. artha- akArAnta ane vyaMjanAnta evA akAlavAcaka nAmathI para rahelI saptamI vibhaktino zaya-vAsina ane vAsa uttarapadamAM hoya to Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15O vikalpa lopa thato nathI. sUtra samAsa- yaza vAsIva vADha-zayavAsivAsA:, tevuM (I.) te jAta-jAtaH, tamana. (nam. tatva) vivecana- vijoya, vittazaya: - ahIM sakArAtta vitta nAmano ar antavALA zaya nAmanI sAthe sAmI... 3-1-88 thI tapurUSa samAsa thayo che. A sUtrathI vibhaktino vikalpa alu, thayo che. . vanevAsI, vanavAsI - ahIM sakArAtta vana nAmano bina pratyayAtta vAsina nAmanI sAthe sAmI... 3-1-88thI tatparUSa samAsa thayo che. A sUtrathI vibhaktino vikalpa alu, thayo che. prAmevAsa:, grAmavAsa: - ahIM akArAnta rAma nAmano dham pratyayAnta vAsa nAmanI sAthe sAmI... 3-1-88thI tapurUSa samAsa thayo che. A sUtrathI vibhaktino vikalpa alu thayo che. anAviti vim ? pUrvAhAya. - ahIM pUrvAha ane zaya nAmano sasanI... 3-1-88 thI tapurUSa samAsa thayo che. paNa kAlavAcaka nAma pUrvapadamAM hovAthI A sUtrathI vibhaktino vikalpa alupu na thatAM pezArge thI lopa thayo che. bahulAdhikAra hovAthI vibhaktinA lopano nitya niSedha paNa thAya che. dA.ta. manasiyA, surezaya. kvacit vibhaktino nitya lopa paNa thAya che. dA.ta. hRccha, cittazayaH. varSa-kSa-vasa-5-sa-zoramanaso ne ! rU-2-26. artha:- = uttarapadamAM hote chate (tenI pUrve rahelAM) varSa-kSara-va-ka sa--3ram ane manas thI para rahelI saptamI vibhaktino lopa | vikalpa thato nathI. sUtra samAsa:- varSaza kSa vacce sa ra sa za sara mana pateSAM samANA-varNakSaravAsaNomana. tammAt (samAM..) Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 vivecanaH- ahIM thayelA badhA samAsomAM rahelI saptamI vibhaktino A sUtrathI vikalpa alu, thayo tethI jayAre alu, thayo tyAre sAmI rahI ane vikalpapakSe chellA 3-2-8 thI saptamI vibhaktino lopa thayo. badhA udAharaNamAM nana dhAtune sA ... pa-1-169 thI 3 pratyaya lAgIne na banyo che. ahIM rahyu$ BtA 3-1-49 thI samAsa thayo che. jo kRdanta banAvyA pachI varSagaH ema samAsa karyo hoya to samI... 3-1-88 thI paNa samAsa thAya. sa, Dara ane mana mAM jayAre saptamI vibhaktino lopa thAya . tyAre soraH ra1-72 thI no ru thayA pachI na e ghoSavAna hovAthI poSavati 1-3-21 thI 2 no 3 thayo. ane vacce.. 12-6 thI +3 = so thayo che. ghu-prAkRva-zara-vattAt | rU-ra-ra7. artha:- 1 uttarapadamAM hote chate pUrvamAM rahelAM) dvi-pravR-varSI-zara ane kAne thI para rahelI saptamI vibhaktino lopa thato nathI. sUtra samAsa- cauDha pravRt va varSa 1 zat va AnazuM teSAM samAhara: dukhAkRvaSazAstranuM smAtuM. (samA..) vivecanaH- ahIM thayelA badhA samAsomAM rahelI sAmI vibhaktino A sUtrathI aluthayo che. ahIM rajU dhAtune sarakhyA... pa-1-169 thI 3 pratyaya lAgyo che. hAsya$ tA 3-1-49 thI tapurUSa samAsa thayo che. jo nana nuM sa kRdanta banAvyA pachI phivi gaH e pramANe vigraha karyo hota to sAtamI. 3-1-88 thI paNa tapurUSa samAsa thaI zake che. uparanAM 3-2-26 thI paNa A samAso siddha ja hatAM chatAM paNa A sUtra banAvyuM tethI A sUtromAM ApelA zabdanI vibhaktino nitya aApu karavA mATe che. sUtra judu banAvyuM tethI navA nI nivRtti thaI che. kapa ya-yoni-mati-re rU-ra-28, artha- nAmathI paramAM rahelI saptamI vibhaktino ja pratyaya, yoni, mati Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 ane var uttarapadamAM hoya to lopa thato nathI. sUtra samAsaH- yazca yonitha matijja patha temAM samAhAra:-yayonimativaram, tasmin. (samA.4.) vivecanaH- aAvya: pANImAM rahenAra athavA DAbu aMga. ahIM p nAmano aNu bhavaH arthamAM vidi... 6-3-124 thI 5 pratyaya thayo che. tethI aNuya thayuM. A sUtrathI saptamI vibhaktino alpa thayo che. asvayam... 7-4-70 thI 4 no mar Adeza thavAthI annavya: thayuM che. = appuyoni:, aNumati:, bhuvaH - ahIM A sUtrathI vibhaktino aNup thayo che. par dhAtune reiH 5-1-138 thI 8 pratyaya lAgavAthI para nAma thayuM che. ahIM aSTamuhAya: 3-1-23 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. ne-siddha-sthe / 3-2-26. artha:- pUrvapadamAM rahelI saptamI vibhaktino v pratyayAnta nAma, siddha ane stha uttarapadamAM hoya to lopa thato nathI evuM nathI eTale ke lopa thAya ja che. (be vAra nA eTale ke hA. sUtra samAsaH- n 6 siddhadgha sthai teSAM samAhAra:-siddhastham. (samA.4.) 7 siddhastham-nenasiddhasyam, tasmin. (na. tatpu.) ahIM smRti-sAyi ane sama nAmathI para rahelI saptamI vibhaktino varzI, siddha ane stha uttarapadamAM hovAthI alup thato nathI eTale penArthe 3-2-8 thI lopa thayo che. tat mAM ghRt dhAtune vratAmIre 5-1-157 thI phar pratyaya thayo che tethI kahyu... 3-1-49 thI tatpurUSa samAsa thayo che. e pramANe spaMDittazAyI samAsa thaze. sAGkAzyasiddhaH ahIM kRdanta nathI tethI sakSanI... 3-1-88 thI tatpurUSa samAsa thayo che. teja pramANe jAmI~ttiddhaH samAsa thaze. vivecanaH- smRtivartI, sAphAyasiddha:, samastha: Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 samartha:-tha mAM thA dhAtune cA-... pa-1-142 thI 4 pratyaya thayo che. tethI 3yu. 3-1-49 thI tatparUSa samAsa thayo che. eja pramANe viSamastha: samAsa thaze. saMjJottara... (3-2-24mAM lakhelo che) e nyAya ahIM anitya hovAthI rUnuM pratyayanA grahaNathI kevala rUnuM pratyayanuM grahaNa na thatAM - rUd pratyayAttanuM grahaNa thayuM che. padmA: kSe i rU-2-20. artha:- nindA artha gamyamAna hoya to koIpaNa uttarapada paramAM hote jIte pUrvamAM rahelI SaSThI vibhaktino lopa thato nathI. vivecanaH- vaca9tam - ahIM kSepa artha gamyamAna che. tethI pachI vibhaktino lopa thayo nathI. ahIM coranuM kula evo artha nathI kAraNa ke corane cora kahevAmAM zuM nindA karI kahevAya paNa je halakA kula hoya tenA mANasone cora kahevA te nindA che. ahIM pI 3-1-76 thI tatparUSa samAsa thayo che. eja pramANe tAlImAryA je koI dAsa hoya te potAnAM svAminI patnI sAthe bhAryA jevo vyavahAra karato hoya paNa pati-patnI na hoya tethI ahIM nindA gamyamAna kahevAya. vRSAkatiH ahIM vRttI e caMDALanI patnI che paNa potAnI patnI nathI chatAM caMDAlanI patnI sAthe patnI jevo vyavahAra hovAthI (nIca-parastrIno saMsarga hovAthI) tenI nindA thAya che. putre vA rU-2-22. artha:- nindA artha gamyamAna hoya to putra zabda uttarapadamAM hote chate pUrvamAM rahelI pachI vibhaktino vikalpa alupa thAya che. vivecanaH - tAsA:putra:, rANIputra - ahIM uca... 3-1-76 thI tapurUSa samAsa thayo che. ahIM kSepa artha gamyamAna che. putra zabda uttarapadamAM che tethI SaSThI vibhaktino vikalpa alu, A sUtrathI thayo che. ahIM dAsIputra nathI paNa koI mANasane halakA mANasa Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 tarIke dAsIputra kahevAya te nindA che. eja pramANe vRSalyAHputra, vRSaputra: samAsa thaze. uparanA sUtrathI A sUtrane alaga banAvyuM tethI A sUtramAM vikalpa thayo che. nahIM to baMne bhegA karyA hota to cAlata. jo nindA artha gamyamAna na hoya to tAlIputra: e pramANe eka ja samAsa thAya. eTale kArge 3-2-8 thI SaSThI vibhaktino lopa thAya ja che. pa-va-vizo yu-ivAre rU--32. artha:- pad vA ane tira zabdothI para rahelI SaSThI vibhaktino anukrame rASTra ane duSTa uttarapadamAM hoya to lopa thato nathI. sUtra samAsa- pat va vava va vize teSAM sArI:-pAkti, tama. (samA.4.) hasya jujhia ea utevAM samAhA - pTima, tasmina. (samAM..) vivecana - padyuto - ahIM pazyan nAmathI para rahelI SaSThI vibhaktino hara uttarapada paramAM hovAthI A sUtrathI alapa thayo che. ahIM pazyan mAM rahelI pachI e zere ra-2-81 thI thayela SaSThI nathI parantu pachIvA... 2-2-108 thI anAdaramAM pachI thayelI che. paSTaca... 3-1-76 thI samAsa thato nathI kemake e sUtra zekhe thI thayelI SaSThIno ja samAsa kare che. te kAraNe nAma nAnA.... 3-1-18 thI samAsa thayo che. je koino koIpaNa sUtrathI samAsa na thAya teno 3-1-18 thI samAsa thAya che. A samAsa "sonI" arthamAM rUDha che. vAvo, kizodhaS: - ahIM vAta ane him nAmathI para rahelI SaSThI vibhaktino yuQi ane nAma uttarapadamAM hovAthI A sUtrathI alu, thayo che. ahIM pajhaca... 3-1-76 thI tandurUSa samAsa thayo che. vAva ane phiza mAM je zuM che teno so ra-172 thI 2 thayo cheteno yu no ane tuNDano Tu e ghoSavAnuM Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 hovAthI poSavati 1-3-21 thI 3 thayo che teno mavaze. 1-2- 6 thI +3 = so thayo che. sogIyana : . 3-ra-rU. artha - man thI paramAM rahelI SaSThI vibhaktino an viSayaka uttarapada paramAM hoya to ane gAyananuM pratyaya paramAM hoya to lopa thato nathI. sUtra samAsa- garva lAyanan 2 - agIyALI, tayo (I..) vivecana- manuSyaputriA - ahIM sat nAmathI para rahelI pachI vibhaktino patrikA e mam pratyayAnta uttarapada paramAM hovAthI A sUtrathI SaSThIno lopa thayo nathI. puSTaya. 3-1-76 thI tapurUSa samAsa thayo che. vIHi 7-1-33 thI putra nAmane van pratyaya thavAthI putra thayuM. strIliMgamAM mAtra-4-18 thI mAtra pratyaya thavAthI putra ane kayI... 2-4-111 thI 5 no DuM thavAthI putrA thayuM che. vRddhi. 7-4-1thI amuLuputriA nA pUrvanA nI vRddhi mA thaI che. muLAyA: = enuM vRddha saMtAna. ahIM manuSya apatyam arthamAM ekyanta adra (mukhya) nAmane nadri. -1-53 thI gAyana[ pratyaya thayo che. tethI amuthvIyana nAmanAM pUrva ganI vRddhi. 7-41 thI vRddhi thavAthI manuSyayana thAya che. rakRva. 2-3-63 thI 7 no | thavAthI mukhyAyI thayuM che. A sUtrathI gAyananuM uttarapadamAM hovAthI SaSThI vibhaktino lopa thayo nathI. levAnapriyaHA rU-ra-rU8. artha- sevAnAMfprayaH ahIM SaSThI vibhaktino lopa thato nathI. vivecana- sevAnapriyaH - ahIM pa3-1-76 thI tapurUSa samAsa thayo che. SaSThI vibhaktino A sUtrathI alu, thayo che. ahIM "devono priya" artha na karavo paNa mUrkha ke Rju artha karavo. Avo artha hoya to ja amAsanI vibhaktino lopa na thAya anyathA tevaprayaH samAsa thAya. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 zepa-puruM- tApu nAkhi guna: rU-ra-rU. artha - zvana nAmathI para rahelI pachI vibhaktino zepa-pujI ane tAutta uttarapada paramAM hoya to saMjJAnA viSayamAM lopa thato nathI. mUva samAsa- zeparza puNya tAkUsaMva-zepagucchAni, tevu. (I..) vivecanaH puna:zepa, zunaHpuSTha, zunottAkattaH - ahIM traNe samAsa 36. 3-1-23 thI bahuvrIhi thayA che. A sUtrathI SaSThI vibhaktino alu, thayo che. zapa ane puccha uttarapadamAM hovAthI pUrve rahela na no sahaka 2-1-7ra thI rU thayo che. ane zuM ane 6 e aghoSa hovAthI ? no uddAtte.. 1-3-53 thI visarga thayo che. ane tAtta uttarapadamAM hovAthI so 2-1-7ra thI { no ru thayo ane - e ghoSavAnuM hovAthI poSavati 1-3-21 thI 6 no 3 ane te 3 no navaye... 1-2-6 thI 4+3 = 3 thayo che. Ano artha vyaktivizeSa karavo. sUtramAM bahuvacana che te AkRtigaNanA grahaNa mATe che tethI siMhapuccha: paNa samAsa thaze. A anyamaTe che. tathA saMjJAno viSaya na hoya to paNa samAsa thAya che. dA.ta. guna:pam = kutarAnI pUMchaDI. Avo samAsa thaI zake che. zepa evo ar antavALo paNa zabda che. paNa ahIM to akArAnta zepa zabdanuM grahaNa che. vAcaspati vAstoSpati-divaspati-divodAsam / 3-2-36. artha:- saMjJAnA viSayamAM A cAra samAsomAM SaSThI vibhaktinA lApanA abhAvanuM nipAtana karAya che. sUtra samAsa- vIvatiza vAtoSatigra vispati vilAsaze tevAM mahAda-vAvaspativAstogativispatikivoDAsama. (samA..). vivecanaH- vAvasyati , vAtoSpati, vivaspati, vivovAsa: - A cAre samAso nipAtana che. ahIM parNa. 3-1-76 thI tatparUSa samAsa thayo che. A sUtrathI SaSThI vibhaktino alu, thayo che. A cAre Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 samAsomAM padasaMjJA thavAthI sTe: 2-1-72 thI s no < thAya che. r paraMtu vAnaspati: ane vismRti: baMnemAM thayelAM r no s para chatAM prAtRstuta... 2-3-14 thI s thayelo che. ane vAstoti: mAM b nipAtana sUtra sAmarthyathI thayo che. vivovAsa: mAM soH 2-1-72 thI s no thayo. vAsa mAM rahelo T e ghoSavAn hovAthI choSati r 1-3-21 thI 2 no 3 thayo. ane avarnasthe... 1-2-6 thI a+3 = Jo thayo che. vAnaspati: = deva vizeSa. bRhaspati. vAstotiH = deva vizeSa. IndranAM vAstubhUminA sAkSibhUta devo. - divaspatiH divodAsaH = deva vizeSa. Indra. = purANa prasiddha caMdravaMzIya kAzirAjA. TatAM vidyA-yonisambandhe / rU-2-37. artha:- vidyAvaDe ane yonivaDe karAelA saMbaMdhamAM nimittabhUta kArAnta zabdonI SaSThI vibhaktino vidyA ane yonikRta saMbaMdhamAM pravartatuM uttarapada paramAM hote chate lopa thato nathI. sUtra samAsaH- vidyA 6 yonizca - vidyAyonI. (I..) vidyAyonibhyAM sambandhaH vidyAyonisambandha:, tasmin. (pR.ta.) vivecanaH- hotuHputra: - ahIM pac... 3-1-76 thI tatpurUSa samAsa thayo che. zvetR e vighAkRta saMbaMdhamAM nimittabhUta nAma che. ane putra e yonikRta saMbaMdhamAM nimittabhUta nAma che. tethI A sUtrathI SaSThI vibhaktino alup thayo che. pitu:putra: - ahIM vaca... 3-1-76 thI tatpurUSa samAsa thayo che. pitR e yonikRta saMbaMdhamAM nimittabhUta nAma che. ane putra e paNa yonikRta saMbaMdhamAM nimittabhUta nAma che. tethI A sUtrathI SaSThI vibhaktino alup thayo che. piturantavAsI - ahIM padma... 3-1-76 thI tatpuya samAsa thayo Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 che. pitR e yonikRta saMbaMdhamAM nimittabhUta nAma che ane dhovAsina e vidyAkRta saMbaMdhamAM nimittabhUta nAma che. tethI A sUtrathI SaSThI vibhaktino alu, thayo che. traDhatAmiti vima? AvAryaputraH - ahIM parNa... 3-1-76 thI tatparUSa samAsa thayo che. ahIM nIvArya e vidyAkRta saMbaMdhamAM nimittabhUta nAma che. ane putra e yonikRta saMbaMdhamAM nimittabhUta nAma che. paNa AvA e jhukArAnta nAma nathI tethI pachI vibhaktino A sUtrathI alu, na thatAM ghArthe 3-2-8 thI lopa thayo che. vidAya niravanya ti vim ? vRdam = svAminuM ghara. ahIM SSTaca... 3-1-76 thI tapurUSa samAsa thayo che. ahIM baMnemAMthI ekapaNa zabda vidyAkRta ke yonikRta saMbaMdhamAM nimittabhUta nathI tethI, A sUtrathI SaSThI vibhaktino alu na thatAM Airge 3-2-8 thI lopa thayo che. tAM mAM bahuvacana pUrvapada ane uttarapadanI sAthe vidyAkRta saMbaMdhamAM nimittabhUta nAmano ane yonikRta saMbaMdhamAM nimittabhUta nAmano anvaya anukrame na thAya e mATe ja che. temaja R: e pramANe paMcamInA badale RtAnuM e pramANe je SaSThIno nirdeza karyo che te mA da 3-2-39 sUtra mATe che. kAraNa ke 3-2-39 sUtramAM hatA" e pramANe SaSThIno ja saMbaMdha yukta hovAthI ahIM ja pachIno nirdeza karAyo che. sva-patyorjA rU-ra-38. artha- vidyA ane yonikata saMbaMdhamAM nimittabhUta kArAnta nAmonI SaSThI vibhaktino vidyA ane yonikRta saMbaMdhamAM nimittabhUta varSa ane tti zabda uttarapadamAM hoya to vikalpa lopa thato nathI. sUtra samAsa - vasA = pazi - svarupatI, to? (I.) . vivecanaH- rotu:sAM, hotRsvasI - ahIM 5 . 3-1-76 thI tapurUSa Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 samAsa thayo che. rojhuM e vidyAkRta saMbaMdhamAM nimittabhUta sakArAnta nAma che. ane sva e yonikRta saMbaMdhamAM nimittabhUta nAma che. tethI A sUtrathI SaSThI vibhaktino vikalpa alu, thayo che. pati:, vakRtiH - ahIM ... 3-1-76 thI tapurUSa samAsa thayo che. sva ane pati baMne yonikRta saMbaMdhamAM nimittabhUta che. tethI A sUtrathI SaSThI vibhaktino vikalpa alu, thayo che. vidyAnilI phatyeva - parNasvasI - ahIM SaSTaca... 3-1-76 thI tapurUSa samAsa thayo che. par zabda dakArAnta che paNa vidyA ke yonikata saMbaMdhamAM nimittabhUta nAma nathI tethI sva e yonikRta saMbaMdhamAM nimittabhUta nAma hovA chatAM A sUtrathI SaSThI vibhaktino alu, vikalpa na thatAM kArge 3-2-8 thI nitya lopa thayo che. hovRttiH - ahIM puSTaya.. 3-1-76 thI tapurUSa samAsa thayo che. ho e DhakArAnta nAma che ane vidyAkRta saMbaMdhamAM nimittabhUta che. paNa pati zabda e yonikRta saMbaMdhamAM nimittabhUta nAma nathI tethI A sUtrathI SaSThI vibhaktino alu, vikalpa na thatAM pArge 3-ra8thI nitya lopa thayo che. ahIMnA samAsomAM uparanA 3-ra-37 thI vibhaktino alu, siddha ja hato paNa svaryuM ane pati uttarapadamAM hoya to vikalpa alurU karavA mATe A sUtranuM praNayana che. . A da rU-2-32. artha:- vidyA ane yonikRta saMbaMdhamAM nimittabhUta kArAnta nAmono je dvanda samAsa (thAya che, temAM uttarapada paramAM hote chate pUrvapadanAM anya 2 no mAM thAya che. - vivecana- rotApotAjo - ahIM hotR ane je nAmano vArthe. 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo che. hoThuM ane pojhuM e vidyAkRta saMbaMdhamAM - nimittabhUta nAma che. tethI A sUtrathI pUrvanA traTa no A thayo che. * mAtApitaoN - ahIM mAtR ane pitR nAmano vArthe.. 3-1-117 thI Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 dvandva samAsa thayo che. mAtR ane pitR e yonikRta saMbaMdhamAM nimittabhUta nAma che. tethI A sUtrathI pUrvanA RR no A thayo che.. RRtAmityeva - guruziSyo - ahIM guru ane ziSya nAmano vArthe... 3-1-117 thI dvandva samAsa thayo che. guru ane ziSya e vighAkRta saMbaMdhamAM nimittabhUta nAma che. paNa RRkArAnta nAmo nathI. tethI A sUtrathI pUrvanA 3 no A thayo nathI. vidyAyonisambandha ityeva - kartRkArayitArau - nahIM kartR ne kArayitR nAmano vArthe... 3-1-117 thI dvandva samAsa thayo che. ahIM baMne zabdo kArAnta che paNa vidyA ke yonikRta saMbaMdhamAM nimittabhUta nAmo nathI tethI A sUtrathI pUrvanA RR no A thayo nathI. putra / rU-2-40. artha:- putra zabda uttarapadamAM hote chate vidyA ane yonikRta saMbaMdhamAM nimittabhUta TaMkArAnta nAmonA RR no dvandva samAsamAM A thAya che. vivecanaH- mAtAputro - ahIM mAtR ane putra zabdano vArthe... 3-1-117 thI dvandva samAsa thayo che. mAtR zabda yonikRta saMbaMdhamAM nimittabhUta che tethI A sUtrathI mAtR nA RR no A thayo che. hotAputrau - ahIM hotR ane putra nAmano vArthe... 3-1-117 thI dvandva samAsa thayo che. hoTTa zabda vidyAkRta saMbaMdhamAM nimittabhUta che. tethI A sUtrathI hotu nA RR no A thayo che. vedasahazrutA'vAyudevatAnAm / 3-2-41. artha:- vedamAM sAthe sAthe jeno pATha saMbhaLAto hoya tevA vAyu varjhane devatAvAcaka nAmonA dvandva samAsamAM uttarapada paramAM hote chate pUrvapadanA anya varNano A thAya che. sUtra samAsaH- saha va zrutA:- sahazrutA: (karma.) vele satrutA:- vevasahazrutA: (sa. ta.) - vAyava:- avAyava: (nag. tatpu.) mAyavaza tA: devatAtha - avAyuvevatA: (karma.) Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 vedasahazrutAzca tAH avAyudevatAzca - vedasahazrutAvAyudevatAH, tAsAm (karma.) vivecanaH- rUdrANomI- ahIM rUdra ane soma nAmano vArthe 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo che. vAyu bhinna devatAvAcI nAmo che. ane vedamAM sAthe ja saMbhaLAela che. tethI A sUtrathI pUrvanA no mAM thayo che. veti vim ? DrahAjhanApatI - ahIM brahonuM ane prajJApati nAmano vArthe. 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo che. ahIM vAyu bhinna devatAvAcaka nAmo che paNa vedamAM sAthe saMbhaLAela nathI (purANamAM) sAthe saMbhaLAelA che. tethI A sUtrathI pUrvanA no na thatAM nAno. 2-1-91 thI lopa thayo che. heti vim ? viSNuzI - ahIM viSNu ane za nAmano vArthe. 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo che. vAyu bhinna devatAvAcaka nAmo che. vedamAM paNa Ave che paNa sAthe ja saMbhaLAtA nathI tethI A sUtrathI pUrvanA 3 no na thayo nathI. zruti vim ? vindrasUryo - ahIM vandra ane sUrya nAmano vArthe. 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo che. vedamAM sAthe saMbhaLAelA devatAvAcaka nAmo che. te A svarUpe saMbhaLAelA nathI paraMtu sUryacaMdramasau svarupe che. tethI A sUtrathI pUrvanA 3 no mAM thayo nathI. ahIM sUrya ane vaman nAmano dvanda samAsa nathI. paraMtu tenA arthavAcaka nAmono dvanda samAsa che. jo sUrya ane vandranuM no dvanda samAsa hota to sUryAvandramaNI thAta. vAyuvarnana ?i vAsthanI - vAyu ane mana nAmono vArthe... 31-117 thI dvanda samAsa thayo che. ahIM devatAvAcaka nAmo che. vedamAM sAthe sAthe saMbhaLAelA che. paNa vAyu nuM varjana hovAthI A sUtrathI pUrvanA 3 no nA thayo nathI. devatAnAmiti kim ? yUpacaSAlau - yUpa bhane caSAla nAmano cArthe... Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 162 - 3-1-117 thI 8ndu samAsa thayo che. vedamAM sAthe ja saMbhaLAtA nAmo che. vAyuthI bhinna che. paNa devatAvAcaka nathI tethI A sUtrathI pUrvanA ma no nA thayo nathI. " : poSa-voDa rU-2-4ra. artha - vedamAM sAthe ja jeno pATha saMbhaLAto hoya tevA vAyu varjIne devatA vAcaka nAmonA dvanda samAsamAM pona ane varuNa nAmo uttaraSadamAM hoya to ja pUrvapadamAM rahelA mana no DuM dIrgha (pha) thAya che ane sUtramAM pona e pramANe nirdeza hovAthI huM AdezanA yogamAM roma nA 3 no pa thAya che. sUtra samAsa- pomagra varuNa patayo samAhI: - pAmavA , tasmin... (samA. 8) vivecanaH- 3nISomo- ahIM ni ane sIma nAmano vArthe... 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo che. ane soma uttarapadamAM hovAthI A sUtrathI mana no DuM dIrgha thayo che. ane sUtra sAmarthyathI ja soma nA sa no ja nipAtana thayelo che. ahIM soma no rasa padanI AdimAM hovAthI sa nA nI prApti ja na hatI. , manIpI - ahIM ni ane vahana nAmano vArthe... 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo che. ane varuNa nAma uttarapadamAM hovAthI A sUtrathI ni no DuM dIrgha thayo che. revata irUtyeva - nasonI veTU - ahIM vedamAM sAthe saMbhaLAelA devatAvAcaka nAmo nathI paNa koI vyaktinA AvA nAmo che tethI mana ane soma nAmano vArtha.. 3-1-117 thI 8 samAsa thayo paNa A sUtrathI na no rU dIrgha na thayo temaja soma nA rasa no " paNa na thayo. ahIM ni ane soma e be vAyu bhinna devatAvAcaka nAmo che. vedamAM sAthe saMbhaLAelA che tethI 3-2-41 thI ni nAM rU no A thavAno hato. paNa jo sona ane varUNa uttarapadamAM Avelo hoya to rU no ma na thatAM A sUtrathI rU no { thayo che. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 vRddhimatyavi rU-2-4rU. artha:- devatAvAcaka nAmonA dvanda samAsamAM viSNune varjIne koIpaNa vRddhimAna zabda uttarapadamAM hoya to pUrve rahelA mana nA aMtya varNano rU Adeza thAya che. sUtra samAsa- vRddhiH vite carcA saH - vRddhimAna, tasmin. (bahu.) na viSNu: - viSNu, tasmin. (nam. ta.) vivecana-nivAsaLInuM manadvArInuM gameta = agni ane varuNa devatA saMbaMdhI gAyane meLavavI joie. ahIM mana ane varuNa nAmano vArthe. 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo che. ane uparanA 3-242 sUtrathI vA uttarapadamAM hovAthI mana no DuM dIrgha thayo che. tethI nIvarI thayuM. have nIvo tevatA gaNya e arthamAM tevatA 6-ra-101 thI gaLuM pratyaya thavAthI nIvaM + ma. tevatAnA... 7-4-28 thI jeno 3-ra-41, 42 vigere sUtrothI mAM ke DuM vigere thayo hoya tenA pUrvapada ane uttarapada baMnenA Adi svaranI vRddhi thAya che. tethI bApanIvAraNa + thayuM. va. 74-68 thI vasaM nA 1 no lopa thavAthI mAnavAnuM thayuM. have vALa e vRddhimAna uttarapada hovAthI A sUtrathI mAnI nA huM no rU thavAthI mAnavAnuM thayuM. ane strIliMgamAM 3 lAgavAthI sanavAsaLIm thayuM. vRddhimatIti zima? nIvaNI - ahIM huM ... 3-2-42mAM batAvelA udAharaNa pramANe ja thaze. viSpaviti vim ? manAvaivam varuM nirvat = agni ane viSNu devatA saMbaMdhI caru (homavAnuM anna) rAMdhavuM joie. ahIM paNa na ane viSNu nAmano vArthe... 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo che. ane vesa.... 3-ra-41 thI mana nA rU no mA thavAthI nAvinga samAsa thayo che. nAvinga TevatA - A arthamAM Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 tevatA 6-2-101 thI [ pratyaya thavAthI nAvin + 3[. tevatAnA... 7-4-28 thI jeno 3-ra-41 thI mA vigere Adeza thayo. hoya tenA pUrvapada ane uttarapadanAM Adi svaranI vRddhi thavAthI bAnAvai[ + nuM thayuM. svaya.. 7-4-70 thI anya 3 no navuM thavAthI banAvaiSNavanuM thayuM. 3-2-41 ane 3-2-42 sUtrathI thatAM mA ane huM AdezanAM apavAdabhUta A sUtra che. vivodAvI . rU-2-44. artha- devatAvAcaka nAmonA dvanda samAsamAM koipaNa uttarapada paramAM hoya to pUrvamAM rahelAM vid nAmano thavA Adeza thAya che. vivecanaH- dAvApUrI - ahIM vivuM ane pUmi nAmanA devatAvAcaka nAmano vArthe. 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo che. ane A sUtrathI vivuM nuM dAvA thayuM che. e pramANe rAvaNane, dIvAnajI samAsa thaze. ahIM na$ zabda sakArAtta che. avyaya nathI. jo A sUtra na banAvyuM hota to 3. pAnDe....ra-1-118 thI padAnta vuiM nA 6 no 3 thAta. ahIM samAsamAM pUrvapada padAnta thavAthI vivuM nA no 3 thaine ghupUmi samAsa thAta. je iSTa nathI tethI A sUtranuM praNayana che. viva-vivaH pRthivya vA rU-ra-4. artha- devatAvAcaka nAmonA dvanda samAsamAM pRthavI zabda uttarapadamAM hoya to pUrvamAM rahelAM div nAmano diva ane vi: Adeza vikalpa thAya che. sUtra samAsa-vis viza yoH samAhAda - vim diva: (samA. .) vivecanaH viskRthivyau, diva:thi, ghAvAthau - ahIM hiMndu ane thavI nAmano vArthe... 3-1-117 thI dvanda samAsa thayo che ane Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 A sUtrathI him ane DivA Adeza thayA. tenA vikalpapakSamAM uparanA 3-ra-44 sUtrathI cAvA Adeza thayo che. jo A sUtranI racanA na karI hota to 3-ra-44 thI ghAvI eka ja Adeza thAta paNa thavI uttarapadamAM hoya to vim ane vi: Adeza paNa karavA che. ahIM vim ane viva ema be Adeza karavAnI jarura na hatI. mAtra vi Adeza karyo hota to paNa pRthivI no " e aghoSa hovAthI vivat nA s no so thI 7 thaine pAnDe.. 1-3-53 thI visarga thavAthI viva: Adeza paNa siddha thAta ja. chatAM paNa sUtramAM be Adeza karyA che tethI tivaH e pramANe vidhAna samArthathI ja vivas nA s no na thAya. tethI sUtramAM vivas ane viva: ema be Adeza karyA che. , 3SAropaNa: / rU-2-46. artha:- devatAvAcaka nAmonA dvanda samAsamAM uttarapada paramAM hoya to huM nAmano 3SAnA Adeza thAya che. vivecanaH- 3SIsAsUryam - ahIM 35r ane sUrya nAmano vArthe. 3-1-117 thI samAsa thayo che ane A sUtrathI 3Sa no 3SAsA Adeza thayo che. 3Sat zabda prabhAtavAcaka hoya tyAre napuMsakaliMgamAM Ave che. ane saMdhyAvAcaka hoya tyAre strIliMga ke napuMsakaliMgamAM Ave che. mAtapitaraMvA rU-2-47. artha-mAtR zabda pUrvapadamAM hoya ane pitR zabda uttarapadamAM hoya to tenA * dvanda samAsamAM mAtR ane pitR nAmanA 28 no gara Adeza vikalpa nipAtana thAya che. sUtra samAsa- mAtA pitara hatoH samAhAra-mAtapitaram. (samA. .) vivecanaH-mAtarIpatayo, mAtApitro - ahIM mAtR ane pitR nAmano vArtha... Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 3-1-117 thI ja samAsa thayo che ane A sUtrathI baMne zabdanA zna no kara nipAtana thayo che. ahIM A samAsanA traNa rIte samAso thaI zake che. dA.ta. mAtApitaro, mAtApitA ane pitta traNa samAso thAya. matapatI mAM A sUtrathI baMne zabdanA 2 no gara thayo che. mAtApitA mAM bAda 3-2-39 thI pUrvanA zru no gA thayo che. to mAM vArthe. 3-1117 thI dvanda samAsa thayA pachI pitA.... 3-1-122 thI ekazeSa samAsa thayo che. ahIM mAtarapitayo e pramANe SaSThI vibhakti eTalA mATe ja mUkI che ke mAtApitA ane mAtApitA banne samAsamAM ekamAM akArAnta gaNIne vibhakti mUkI che ane ekamAM hakArAnta gaNIne vibhakti mUkI che. emAM khabara na paDe tethI SaSThI vibhakti mUkI che. jethI banne rUpo judA paDI zake. eja pramANe mAtarapitarAbhyAm-mAtApitRbhyAm. varNaviSyavasAyaH rU-2-48. artha- varcaskAdi arthamAM viSTA vagere) ava izabdo uttarapadanI AdimAM karAelA , 6 ane 1 AdezavALA nipAtana thAya che. sUtra samAsa - varSa mAri reSAM te - varSAya, tevu. (bahu) savamAri reSAM te-avasmayaH (bahu.) vivecanaH- varU, mavada - ahIM varcaskAdi arthamAM vartatAM nava + hovAthI A sUtrathI nI pUrve s no Agama nipAtana thayo che. ane bIjA samAsamAM varcaskAdi artha na hovAthI huM no Agama thayo nathI. ahIM upasargane gatisaMjJA hovAthI tinya. 3-1-4ra thI tapurUSa samAsa thayo che. apaDa, apakaDa - ahIM varcaskAdi arthamAM vartatAM apa + $ hovAthI A sUtrathI 3 nI pUrve s no Agama thayo che ane bIjA samAsamAM varcaskAdi artha jaNAto na hovAthI huM no Agama thayo Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 nathI. ahIM paNa upasargane gatisaMjJA hovAthI gatii... 3-1-42 thI tatpurUSa samAsa thayo che. apa thI paramAM rahela zRnI pUrvamAM s no Agama apA... 4-495 thI thAya che. paNa catuSpAda, pakSi ane zvAna anukrame hRSTa, annano arthI ane Azrayano arthI hote chate s no Agama thAya che. ahIM tevo artha nathI mATe A sUtramAM s no Agama nipAtana karyo che. hra dhAtune yuvar... 5-3-28 thI abh pratyaya thayo che tethI ra kRdanta thayuM che. uparanA udAharaNamAM daMtya s vALA udAharaNa che. have tAlavya z vALAmAM harizcandraH RSivizeSa. ane rizvandra: deza athavA vyaktivizeSa. ane mUrdhanya r aMtavALAmAM zatI = jalebI ane rAtI = mAchalI vagere thAya che. parata: strI pumvat stryekArthe 'nUG / 3-2-49. artha:- parataH-vizeSyanA varzathI thayela strIliMga nAma, strIliMgamAM vartatuM ekArthaka nAma uttarapadamAM hoya to puMva thAya che jo te p pratyayAnta na hoya to. = = sUtra samAsaH- parasmAt-parata:, pumAr va-khumvat. strI = tad vArtha 6stheArtha tasmin. (karma) athavA hriyAm pArthaM-stheArtha, tasmin. 1 D-batUr (nag. tatpu.) vivecanaH- varzanIyamArya ahIM darzanIyA ane mAryA nAmano pAthaeN... 31-22 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. ane varjInIyA nAma parataH strIliMga hovAthI A sUtrathI puMvat thayuM che. parata kRti vim ? droLImArya: - droLI ane mAryA nAmano jAryuM... 3-1-22 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. paNa droLI nAma parataH strIliMga nathI svAbhAvika strIliMga che tethI A sUtrathI kuMvAva na thayo. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 strIti phi...? vanapudRSTi - vApu ane dRSTi no kSArtha.. 3-1. 22 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. paNa vapu nAma strIliMga nathI napuMsakaliMga che tethI A sUtrathI puMvarbhAva thayo nathI. jo A vata napuMsaka nAmano puMvarbhAva karIe to vastIve 2-4-97 thI je vaMtapu nAmanA dIrgha ka no hrasva 3 karyo che tenI nivRtti thAya to vanapUNa. Avo aniSTa prayoga thAya. vArtha rUtti vima? gRhiNInea: - ahIM gRhiNI ane netra nAmano praznArtha. 3-1-22 thI badvIti samAsa thayo che. ahIM gRhiNI ane netra samAnArthaka hovA chatAM netra zabda strIliMga nathI napuMsakaliMga che tethI A sUtrathI gRhiNI zabda puMvat na thayo. nahIM to dinetra: Avo aniSTa prayoga thAya. tyALImAtA - ahIM vANI ane mAtR nAmano paSTaca... 3-176 thI SaSThI tapurUSa samAsa thayo che. ahIM sthAna parata strIliMga hovA chatAM baMne zabdo samAnArthaka nathI tethI A sUtrathI puMvarbhAva na thayo. nahIM to sthaLamAtA evo aniSTaprayoga thAta. anUhiti vima? pomArya - ahIM ramo ane pA nAmano pArtha. 3-1-22 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. ahIM 35mana.. 2-4-7pa thI karyuM pratyakAnta strIliMga nAma hovAthI parataH strIliMga hovA chatAM A sUtrathI puMvabhAva thayo nathI nahIM to varamomArya aniSTa prayoga thAta. vacapha - mani-pittaddhite . rU-ra-10. artha - vacapratyaya paramAM hoya, mAnina uttarapada paramAM hoya ane pit taddhita pratyaya paramAM hoya to pUrve raheluM karyuM pratyaya sivAyanuM parataH strIliMganAma puMvarbhAva pAme che. sUtra samAsa- 6 phat (anuvadha) ya sa - pit (bahu.) ti vANI taddhitaza - pittaddhita: (karma) kyaG ca mAnI ca pittaddhitazca eteSAM samAhAraH-kyaGmAnipittaddhitam, Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasmin. (samA.ta.) vivecanaH- zvetAyate zyenI iva Acarati AcaraNa kare che. - - 169 - DvenI+vyak () phyenI+yak () zyeta+ya+te A sUtra thI puMvabhAva. (kuMvadbhAva thavAthI zvetaita... 2-4-36 thI jyeta nAmane thayelA ka pratyayanI ane tenA yogamAM thayelA t nA s nI nivRtti thaI che.) zvetAyate - vIrSarina... 4-3-108 thI 6 no A dIrgha thayo. ahIM vad pratyayAnta hovAthI A sUtrathI puMvadbhAva thayo che. varzanIyamAnI - ahIM darzanIyA ane mAnI nAmano isyu... 3-149 thI tatpurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI mAnin uttarapadamAM hovAthI parataH strIliMga rzanIyA nAmano A sUtrathI kuMvadbhAva thayo che. . 1 - - zubhravarNavALI strInI jema vya 3-4-26 thI vyak pratyaya. peArthe 3-2-8 thI si vibhaktino lopa. man dhAtune manyALin 5-3-116 thI nit pratyaya thavAthI mahin thayuM. giti 4-3-50 thI man dhAtunA 6 nI vRddhi thavAthI mAnin kRdanta banyuM che. ajathyaM yUtham anArya hitam = bakarI mATe hitakara saMgha. A arthamAM ganA+ghna, tasmaihite 7-1-35 nI sahAyathI atyaMgAt p 7-1-38 thI ghvar pratyaya thayo che. peArthe 3-2-8 thI caturthI vibhaktino lopa thavAthI anA+ghya thayuM che. A sUtrathI pit taddhita thyap pratyaya paramAM hovAthI anA nAmano puMvadbhAva thavAthI anadhyam prayoga thayo che. nAtizrva Li-tadvitaya-svare / rU-2-12. artha:- ph pratyayAnta strIliMga nAma sivAya parataH strIliMga nAma temaja jAtivAcaka nAma prityaya para chatAM temaja yAtti ke svarAdi taddhita Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170. pratyayano viSaya hoya to puMvad thAya che. sUtra samAsa- yaza svaccha patayo: samAhi-yasvaram (samA..) taddhitam tat svaram 2-tati svaram (karma) Nizca taddhitayasvaram ca etayoH samAhAraH-Nitaddhitayasvaram, tasmin. (samA.Dha.). vivecanaH- pati = parvane kahe che. parvonuM mA che A arthamAM fkvadunaM. 3-4-4ra thI ukha pratyaya thavAthI A sUtrathI paTva nAmano puMvarbhAva thayo tethI phI nI nivRtti thavAthI paNa (3) thayuM. nAmano..4-3-51 thI 3 nI vRddhi gau thavAthI parya+thayuM. ejya. 7-4-43 thI sau no lopa thavAthI padi dhAtu banyo. tene tivuM pratyaya vagere kArya thavAthI pati thayuM che. pratyaH = (enI) strImAM sArI pravRttivALo. cAM sAdhu: A arthamAM tatra sAdhI 7-1-15 thI ya pratyaya thavAthI A sUtrathI puMvabhAva thayo che tethI panI nA phI nI nivRtti thavAthI tA. va. 74-68 thI ti nA no lopa thavAthI atya: Avo prayoga thayo che. ahIM taddhitano kakArAdi pratyaya che. mAm = A strInuM A. vityA rUma A arthamAM vitarika 6-3-30 thI rUd pratyaya thavAthI A sUtrathI puMvarbhAva thayo che tethI mavatI nA DI nI nivRtti thavAthI bhava+[ (#) thayuM. vRddhi. 7-4-1 thI dhavat nA Adi mAM nI vRddhi thavAthI bhAvet + rU. Rva... 7-4-71 thI rU| nAM rU no lopa thavAthI mAma prayoga thayo che. ahIM svarAdi taddhita pratyaya che. jAtivAcaka strIliMga nAmanA udAharaNo nIce pramANe che. rApadya = dara- rAjAnA strI saMtAnamAM sArI pravRttivALo. . raMH patya strI A arthamAM puruSaTdha6-1-116 thI | pratyaya. teno prega. 6-1-123 thI lopa thavAthI rad strIliMga Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 jAtivAcaka nAma bane che. tene dvi sAdhu: A arthamAM taMtrasAdho 71-15 thI 4 pratyaya thavAthI A sUtrathI puMvadbhAva thayo che. tethI varat nA gaN pratyayano lopa thayo hato te ad pratyaya pharIthI Ave che. tethI vara+ga+ca. vRddhi... 7-4-1thI vad nA Adi svaranI vRddhi thavAthI vAra+an+ya. gaL... 7-4-68 thI ya nI pUrvenA ma no lopa thavAthI vAraghaH prayoga thayo che. i: = gAryAyaNInuM kharAba saMtAna. ryAyakhyA: tsita apatyuM A arthamAM vRddhastriyA... 6-1-87 thI jAtivAcaka rthAyaLI nAmane taddhitano svarAdi rU pratyaya thavAthI A sUtrathI kuMvAva thayo che. tethI mArthAyaLI nA 1 nI ane tenA yogamAM thayelA DAyan AdezanI nivRtti thavAthI garva+ thayuM. taddhitaya.... 24-92 thI ya no lopa thavAthI n: thayuM. tatiti, vim ? istinIyati = hAthaNIne icche che. hastinIm rUti A arthamAM hastinI nAmane amAvyayAt... 3-4-23 thI kvan (5) pratyaya thavAthI hastinI+ya+tti. A ya pratyaya taddhitano na hovAthI A sUtrathI puMvadbhAva thayo nathI. tethI hastinIyati thayuM. jo yAvi pratyaya mAtra para chatAM puMvadbhAva thato hota to hastiyaMti Avo aniSTa prayoga thAta. hastinya:-hastinI+nas (as) ahIM paNa taddhitano svarAdi pratyaya nathI paNa syAdi svarAdi pratyaya che tethI A sUtrathI kuMvAva na thavAthI varSAve... 1-2-21 thI OM no yu thavAthI hastinya: thayuM. jo svarAdi pratyaya mAtra para chatAM puMvadbhAva thato hota to hastin+as - istina: Avo aniSTa prayoga thAta. sUtramAM taddhitayare... mAM je saptamI vibhakti che te viSayasaptamI che. viSayasaptamInA AzrayathI pATlam prayoganI siddhi thaI zake che. padmA: bhAva: ahIM pratyayanI utpattinI pahelAM ja A sUtrathI kuMvadbhAva thaIne padma nuM paTu thaI jAya che. paTu thavAthI ja have te Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 zabda ladhvAra banyo. tethI vRva. 7-1-69 thI gaLuM pratyaya thaI zakyo. parvo zabda ladhvakSara na hovAthI jo nimittasamIno Azraya karyo hota to pratyaya na thaI zakata. ane pATavam prayoganI siddhi na thAta. DanAthI rU-ra-12, artha - ya pratyaya paramAM hoya to parataH strIliMga nAyI nAma ja puMvat thAya che. vivecanaH- mAneH = agnAyInuM apatya. banAvyA apatya - A arthamAM tyane... 6-1-17 thI tAyI nAmane yam pratyaya thavAthI A sUtrathI puMvabhAva thayo che. tethI pUtawtuM... 2-4-60 thI thayela huM pratyayanI ane tenAM yogamAM thayelA che nI nivRtti thavAthI na+Aya. vRddhi. 7-4-1 thI, ne nAmanA Adi svaranI vRddhi thavAthI zani avaLe. 7-4-68 thI zani nAmanA rU no lopa thavAthI mAneyaH prayoga thayo che. ' pUrvena siddha niyamAthamin - pUrvanA rAtiza... 3-2-51 thI nAyI nAmano prayat pratyayanA viSayamAM puMvabhAva siddha ja hato chatAM A sUtranI punaH racanA karI tethI niyama thayo ke have pratyayanA viSayamAM puMvarbhAva thAya to enAthI nAmano ja thAya. tethI thecAra patyam A arthamAM yenI nAmane yA.. 6-170 thI pathar pratyayanA viSayamAM nAtiza.. 3-ra-51 thI paNa kuMvadbhAva have nahIM thAya. tethI zenI+ya. vRddhi. 7-4-1 thI yenI nAmanA Adi svaranI vRddhi thavAthI nIpaNuM. avaLe. 7-4-68 thI huM no lopa thavAthI caineyaH = zvetavarNavALI strInuM saMtAna. Avo prayoga thayo. jo puvarbhAva thayo hato to taiyaH aniSTa prayoga thAta. - nAthiI rU-ra-dharU... artha- | pratyayAnta samAnArthaka strIliMga nAma uttarapadamAM hoya ane Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 173 fpracaHi nAmo uttarapadamAM hoya to pUrve raheluM parataH strIliMga nAma paMvat na thAya. sUtra samAsa- priyaH AtiH reSAM te-priyAyaH (bahu.) mam 2 priyAza teSAm samAhi-apriyAdi tamana. (samA..) vivecanaH- vALIpagnamAM - tyAgI ane pazcamI nAmano prArtha. 3-1 22 thI badvIti samAsa thayo che. pUrI...... 7-3-130 thI 5 samAsAtta thavAthI avaLe... 7-4-68 thI DuM no lopa thayo che. | pratyayAtta hovAthI A sUtrathI parataH strIliMga ziyALa nAmano puMvarbhAva na thayo. tethI tyANIpajIma nAmane sAt 2-4-18 thI A| pratyaya thayo che. ' sthApriyaH - cALI ane priyA nAmano prArtha. 3-1-22 thI bahuvati samAsa thayo che. priyA uttarapadamAM hovAthI parataH strIliMga tyAgI nAmano A sUtrathI puMvabhAva thato nathI. jozAne. 2-4-96 thI priyA nuM priya hasva thayuM che. apriyAdAviti kim ? kalyANapaJcamIka: pakSaH - kalyANI bhane pazcamI nAmano artha.. 3-1-22 thI baTvIhi samAsa thayo che. ahIM na pratyaya nathI ke priya uttarapadamAM nathI. paNa Rtvi... 73-171 thI 2nuM pratyaya thayo che. chevuM pratyaya paramAM hovAthI parata strIliMga tyALI nAmano pata.. 3-2-49 thI puMvadbhAva thayo che. taddhitApAjya-pUUThyA. -ra-14. artha- taddhita pratyaya saMbaMdhI ane e pratyaya saMbaMdhI ka upAjyamAM che jene evA parataH strIliMga nAmo, pUraNa pratyayAnta parataH strIliMga nAmo ane saMjJAvAcaka parataH strIliMga nAmo puMvarbhAva pAmatA nathI. sUtra samAsa-tiddhita kara - taddhitA. (I. Dha.) . taddhitAyoH : - taddhitA (Sa. tatpa.). taddhitA 3nya: yAsInuM tA: - taddhitApInyA (bahu.) Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 taddhitAkakopAntyAzca pUraNI ca AkhyA ca - taddhitAkakopAntya - pUrAvyA . ) vivecanaH-madrikAmArtha - driA ane mAryA nAmano artha. 3-1-1ra thI badrIhi samAsa thayo che. ahIM bhadra zabdane vRni madrA. 6-3-38 thI pratyaya thavAthI madraja thayuM. sAt 2-4-18 thI mAm pratyaya lAgavAthI madda thayuM. ane A paramAM hovAthI gayo.. ra-4111 thI pUrvanA no rU thayo tethI madriA zabda banyo. para:. 3-2-49 thI puMvabhAvanI prApti hovA chatAM taddhitano che upAjyamAM hovAthI A sUtrathI madri no puMvarbhAva thato nathI. jozAne... ra-4-96 thI mAryA nuM hRsva parya thayuM che. rivAjA - rivA ane mAryA nAmano artha. 3-1-22 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. ahIM 9 dhAtune bagvI pa-1-48 thI maka pratyaya lAgavAthI $ + 4. nAzino... 4-3-51 thI 8 nI vRddhi mA thavAthI jhArava thayuM ane padriA nI jema vArikA zabda banyo. paraMta:. 3-ra-49 thI puMvabhAvanI prApti hovA chatAM eka saMbaMdhI 7 upAjyamAM hovAthI A sUtrathI vArikA no kuMvadubhAva thato nathI. jozAne... ra-4-96 thI mAryo nuM mArya thayuM che. grimImA - pazcamI ane mAryA nAmano hAtha. 3-1-1ra thI bahuvrIhi samAsa thayo che. ahIM paraMta:... 3-2-49 thI puvabhAvanI prApti hovA chatAM pazcamI e pUraNa pratyayAtta nAma hovAthI A sUtrathI puMvadbhAvano niSedha thayo che. jozAne... ra-496 thI mAryA nuM mAryuM thayuM che. dvattAmArya. - rastA ane mAryA nAmano praznArtha... 3-1-22 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. ahIM paraMta:.. 3-ra-49 thI puMvabhAvanI prApti hovA chatAM sattA e saMjJAvAcaka nAma hovAthI A sUtrathI niSedha thavAthI puMvarbhAva thayo nathI gozAne. ra-4-96 thI mAryA nuM mArya thayuM che. taddhitAketi kim ? pAkabhAryaH - pAkA mane bhAryA nAmano ekArthaM... Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 3-1-22 thI badrIti samAsa thayo che. ahIM par + paDyuM mAvA thI pam pratyaya lAgyo che. ziti 4-3-50 thI vRddhi thavAthI pola nAma banyuM che. ahIM taddhita saMbaMdhI ke AvA pratyaya saMbaMdhI upAjyamAM nathI tethI A sUtrathI puMvadbhAvano niSedha thato nathI tethI parata. 3-2-49 thI puMvarbhAva thavAthI pA. nuM pa thayuM che. jozAne 2-4-96 thI mAryA nuM dhAryuM thayuM che. taddhitaH svaravRddhiheturarakta - vikAre / 3-2-55. artha:- rakta ane vikAra arthathI anya arthamAM vidhAna karAela svaranI vRddhi thavAmAM kAraNabhUta evo je taddhita pratyaya tadanta parataH strIliMga nAma puMvat thatuM nathI. sUtra samAsa:- svI vRddhi - vRddhi (Sa. ta.) svavRddha hetu: - vRddhihetu: (5. tapu.) vivAhya patayo samAhAda - ravilAm (samA. .) na rajIvinam - arajIviram tasmina. (na. tatpa) vivecanaH- mAthubhA - mAthu ane nAmano prArtha. 3-1-1ra thI bahuvrIhi samAsa thayo che. ahIM thayAM javA e arthamAM mane 63-123 thI am pratyaya thavAthI mathura + . vRddhi. 7-4-1 thI Adi svaranI vRddhi thavAthI mAthA + . ava. 7-4-68 thI traNa pratyaya para chatAM pUrvanA mA no lopa thavAthI mAthura thayuM. have vaLage. 2-4-20 thI DI thayo. tethI mAthura + DI. ma.. 2-4-86 thI 4 no lopa thavAthI mAthurI thayuM. ahIM rakta ane vikAra artha nathI. paNa mava arthamAM man pratyaya thayo che te taddhitano che ane svara vRddhinA hetubhUta che tethI A sUtrathI puMvabhAvano niSedha thayo che. jozAnta... ra-4-96 thI mAryA nuM parva thayuM che. svareti kim ? vaiyAkaraNabhAryaH - vaiyAkaraNI bhane bhAryA nAmano pArtha. 3-1-rara thI bahudrIhi samAsa thayo che. vyArAM vera Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 3Ite vA A arthamAM tatya. 6-ra-117 thI [ pratyaya thavAthI vyAkaraNa + a. va. 7-4-68 thI mad pratyaya para chatAM pUrvanA ka no lopa thavAthI vyANa thayuM. . 7-4-5 thI 6 nI pUrve je no Agama thavAthI taiyAra thayuM. saLage... ra-420 thI 3ii ane marya... ra-4-86 thI no lopa thavAthI vaiyAvaraNI thayuM che. ahIM je nI pUrve je no Agama thayo che paNa te svaranI vRddhinA hetubhUta nathI tethI A sUtrathI puMvabhAvano niSedha na thatAM parata. 3-2-49 thI puMvabhAva thavAthI vaiyAkaraNa thayuM. kozAne.. 2-4-96 thI mAryA nuM mArya thayuM che. vRddhiheturiti kim ? arddhaprasthabhAryaH - arddhaprasthA bhane bhAryA nAmano artha. 3-1-22 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. ahIM baddhapraNe mavA arthamAM Ave 6-3-123 thI gaLuM pratyaya thavAthI, gaddhagastha + 1. va. 7-468 thI gaLu pratyaya para chatAM pUrvanA ma no lopa thavAthI maNa thayuM. ahIM gaddhAMta. 7-420 thI Adi svaranI vRddhino niSedha thayo che. temanA 2-4-16 thI nAnuM pratyaya thavAthI garNaprasthA thayuM che. ahIM taddhitano | pratyaya svaranI vRddhinA hetubhUta nathI tethI A sUtrathI puMvadbhAvano niSedha na thavAthI parata:... 3-2-49 thI paMdUbhAva thayo che. jozo . 2-4-96 thI mAryA nuM mArya thayuM che. araktavikAra iti kim ? kASAyabRhatikaH - kASAyI bhane bRhatikA nAmano artha.. 3-1-22 thI badrIhi samAsa thayo che. kaSAyena ra e arthamAM saTTo... 6-ra-1 thI 3 pratyaya thavAthI thAya + . vRddhi. 7-4-1 thI Adi svaranI vRddhi thavAthI thAya + . va. 7-4-68 thI am pratyaya para chatAM pUrvanA A no lopa thavAthI vALyAya thayuM. have gaNave... 2-4-20 thI DI ane ba.. 2-4-86 thI pUrvanA 5 no lopa thavAthI pAyI thayuM che. zAne.. ra-4-96 thI vRti nuM vRddhi thayuM che. ahIM rakta artha hovAthI A sUtrathI puMvabhAvano niSedha na thatAM parata:. 3ra-49 thI puMvarbhAva thayo che. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 tIreSaH - sIdI ane vA nAmano prArtha... 3-1-22 thI baddhati samAsa thayo che. tohaca vi: arthamAM vivAre 6-2-30 thI | pratyaya thavAthI toda + M. vRddhi. 7-4-1 thI Adi svaranI vRddhi thavAthI tau + ka. 3varSe. 7-4-68 thI [ pratyaya para chatAM pUrvanA 1 no lopa thavAthI tauda thayuM. ane... ra-4-10 thI 8 pratyaya ane . 2-4-86 thI pUrvanA 1 no lopa thavAthI sauthI thayuM. zAste. ra-4-96 thI rUMvA nuM ja thayuM che. ahIM vikAra artha hovAthI A sUtrathI puMvabhAvano niSedha na thatAM parata. 3-2-49 thI puMvarbhAva thayo che. svAGgAnDIrjAtizcA'mAnini / 3-2-56. artha:- nini nAma uttarapadamAM na hoya to svAvAcaka parata strIliMga nAma temaja jAtivAcaka parataH strIliMga nAma puMvat thatuM nathI. sUtra samAsa - vI kam - svAma, tA. (. ta.) mAnI - mamAnI, tasmin. (nagna. tatpa.) . vivecana-tIrSozImArtha - tIrSozI ane mAryA nAmano prArtha. 3-1 22 thI badvIti samAsa thayo che. tIrSoza nAmane basa. ra-438 thI 3ii pratyaya lAgIne tIrSozI thayuM che. ahIM parata. 32-49 thI paMvabhAvanI prApti hatI teno svAMgavAcaka DI pratyayAtta nAma hovAthI A sUtrathI niSedha thayo che. nozAne... 24-96 thI mAryo nuM mAryuM thayuM che. rImArka - vatI ane mAryA nAmano prArtha. 3-1-1ra thI bahuvrIhi samAsa thayo che. zrI e jAtivAcaka nAma che tene nAteyAta.... 2-454 thI DI lAgyo che. jozAne... ra-4-96 thI mAryA nuM mArya thayuM che. ahIM paraMta:.. 3-2-49 thI puMvabhAvanI prApti hatI teno vI jAtivAcaka nAma hovAthI A sUtrathI niSedha thayo che. zUdrAbAI - zudrA ane mAryA nAmano prArtha. 3-1-22 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. zUdA e jAtivAcaka nAma che tene sAta Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 : 2-4-18 thI A pratyaya thayo che. nazAne.. 2-4-96 thI mAryA nuM kArya thayuM che. ahIM pata... 3-ra-49 thI puMvadbhAvanI prApti hovA chatAM sUtA paNa jAtivAcaka nAma hovAthI A sUtrathI teno niSedha thayo che. svAGgAditi kim ? paTubhAryaH - paTvI bhane bhAryA namana hA. 3-1-1ra thI bahuvrIhi samAsa thayo che. paTuM nAma svAMgavAcaka ke jAtivAcaka nAma nathI paNa guNavAcaka che tethI A sUtrathI puMvadbhAvano niSedha thato nathI. tethI parata:... 3-ra49 thI puMvarbhAva thayo che. svarAhuto... 2-4-35 thI Tu nAmane 4 thavAthI parve thayuM che. jozAnta.... -4-96 thI mAryA nuM kArya thayuM che. amAninIti kim ? dIrghakezamAninI - dIrghakezI mane mAninI nAmano 3yu$. 3-1-49 thI tapuruSa samAsa thayo che. mana dhAtune mAghAna pa-1-116 thI fNanuM pratyaya thavAthI mana + . gati 4-3-50 thI mana dhAtunA upAjya svaranI vRddhi thavAthI mAnina thayuM. triyAM. ra-4-1 thI 3ii pratyaya thavAthI mAninI thayuM che. ahIM maninI uttarapada hovAthI A sUtrathI puMvadbhAvano niSedha na thatAM cani. 3-ra-50 thI puMvarbhAva thayo che. "prakRti praNe tiviziSTa sthApagraha - e nyAyathI jema mAninuM uttarapadamAM AvatAM . 3-ra-50 thI puMvarbhAva thAya che. eTale mAninI uttarapadamAM Ave topaNa puMvarbhAva thAya. paNa ahIM svAMga thakI paDI hovAthI puMvadUbhAvanA niSedhanI prApti AvI paNa maninI no niSedha hovAthI A sUtrathI puMvadbhAvano niSedha na thatAM vI. 3-2-50 thI puMvarbhAva thayo che. puMvat karmadhArA rU-2-17. artha:- kapha pratyayAtta nAmane varjIne parataH strIliMga nAma samAnArthaka strIliMga nAma uttarapadamAM hoya to karmadhAraya samAsamAM puMvat thAya che. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 vivecanaH- cAIpriyA - ahIM vANI ane priyA nAmano vizeSa.... 3-1-96 thI karmadhAraya samAsa thayo che. ahIM paraMta:.. 3-ra-49 thI puMvabhAvanI prApti hatI teno nApriyAtI 3-ra-pa3 thI niSedha thayo hato paNa karmadhAraya samAsamAM A sUtrathI puMvabhAvanI prApti thaI. madramA. -- driA ane mAryA nAmano viroSa.. 3-1-96 thI karmadhAraya samAsa thayo che. ahIM paraMta:.. 3-ra-49 thI puMvabhAvanI prApti hatI teno taddhitA.. 3-2-54 thI niSedha thayo. paNa karmadhAraya samAsamAM A sUtrathI puMvadbhAvanI prApti thaI. "nimittAbhAve nitiyANabhAva:" e nyAyathI padriA nAmano puMvata thatAM bA nI nivRtti thaI tenI sAthe tenA nimitte gayA... 2-4-111 thI thayelA huM nI paNa nivRtti thaI che. mAtharavRndrAphil - mAdhurI ane vRndrArikA nAmano vizeSai. 3-196 thI karmadhAraya samAsa thayo che. paraMta:... 3-2-49 thI kuMvadbhAvanI prApti hatI teno taddhita. 3-2-55 thI taddhita pratyAyanA hetubhUta svare vRddhine kAraNe puMvabhAvano niSedha thato hato paNa karmadhAraya samAsamAM A sUtrathI puMvadbhAvanI prApti thaI. vandamuvavRndrArikA - vimullI ane vRndrArikA nAmano vizeSAM.. 3-1-96 thI karmadhAraya samAsa thayo che. paraMta:. 3-ra-49 thI puMvabhAvanI prApti hatI teno svA. 3-ra-pa6 thI vamuvI svAMgavAcaka hovAthI puMvabhAvano niSedha thato hato paNa karmadhAraya samAsamAM A sUtrathI puMvabhAvanI prApti thaI. ramavI mAM masada... ra-4-38 thI 3 thayo che. anUDintyeva - brahmabandhUvRndArikA - brahmabandhU bhane vRndArikA nAmano vizeSai. 3-1-96 thI karmadhAraya samAsa thayo che. ahIM to.... 2-4-73 thI kapha pratyaya lAgyo che tethI A sUtrathI puMvarbhAva thayo nathI. riti | 2-2-58. artha:- kapha pratyayAtta nAmane varjIne parataH strIliMga nAma tenAthI paramAM Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 ti pratyaya hoya to puMvat thAya che. sUtra samAsa { $(anuvazva:) yasya :- ritu, tami. (bahu.) vivecanaH- padunAtIyA = nipuNa evI strI jAti. parvo prA: mA A arthamAM parvI nAmane prA. 7-2-75 thI nAtIya pratyaya thavAthI panAtIya thayuM. ahIM ivALo nAtIya pratyaya hovAthI A sUtrathI puMvarbhAva thayo che tethI padukAtI. mAt 2-4-18 thI A lAgavAthI yuTunAtIyA thayuM che. dezIya = kaTha RSie upadezelI vedanI zAkhAne bhaNanArI strI jevI strI. SaT parimAtI hatI A arthamAM karI nAmane tamavAve.. 7-3-11 thI rezIya pratyaya thavAthI Izaya thayuM. ahIM paNa Tu ituvALo phezIyar pratyaya hovAthI A sUtrathI puMvarbhAva thayo che. tethI vazI . mAt 2-4-18 thI 6 lAgavAthI lezIyA thayuM che. tva-te guNa: rU-2-16. artha - karyuM pratyayAtta nAmane varjIne parataH guNavAcaka strIliMga nAma sva. ane tat (ta) pratyaya para chatAM puMvat thAya che. sUtra samAsaH- tvaza UtayoH tamArA vaMtana tamit. (samA..) vivecana - padurvam, paTutA = nipuNa strIno svabhAva. paDyA: mAva: A arthamAM guNavAcaka strIliMga parvI nAmane bhAve sva-tan 7-1-55 thI tva ane tenuM pratyaya thavAthI paTutra ane paTutA thayuM che. ahIM guNavAcaka strIliMga nAma hovAthI A sUtrathI puMvarbhAva thayo che. rUti vim ? tItvam = kaTha RSie karelI vedanI zAkhAne bhaNanArIno svabhAva. cA pAva: A arthamAM pAve. 7-1-25 thI sva pratyaya thavAthI tItvama thayuM che. ahIM pharI e jAtivAcaka nAma che. guNavAcaka nathI tethI A sUtrathI puMvarbhAva thato nathI. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 thvI vin ! rU-ra-60. artha - huM pratyayAtta nAmane varjIne parataH strIliMga nAma vra pratyaya paramAM hoya to kvacit puMvad thAya che. vivecana - mahamUtA cAM - mahatI ane mUtA nAmano tinya. 3-1 42 thI tatyu. karma, samAsa thayo che. ahIM maphatI nAmane vRdhvati.. 7-ra-126 thI pratyaya thayelo che tethI A sUtrathI mahatI nAma puMvat thayuM che. kvaciditi kim ? gomatIbhUtA - gomatI bhane bhUtA nAmano jatina. 3-1-4ra thI tatpa. karma, samAsa thayo che. ahIM matI nAmane kRti ... 7-ra-126 thI pratyaya thaelo che. tethI A sUtrathI matI nAma puMvat thavuM joIe paNa kvacit hovAthI puMvat na paNa thAya tethI ahIM patI nAma puMvat thayuM nathI. jamatI nAmane puMvat karavuM hoya to thaI zake. jema ke jemakUTI. sarvAyoDara . rU-2-6. artha- jo yAdi pratyaya paramAM na hoya to parataH sarvAdri strIliMga nAma - pevata thAya che. sUtra samAsa- sarva tiH evAM te - sayaH (bahu.) cari-thati, tami. (nam. tatpa) vivecanaH- sarvatriyaH - sarvI ane strI nAmano uca... 3-1-76 thI tapurUSa samAsa thayo che. ahIM sarva parataH strIliMga zabda che teno A sUtrathI puMvadbhAva thayo che. mavaputrA - mavatI ane putra nAmano parNa.. 3-1-76 thI tapurUSa samAsa thayo che. ahIM vitI e parataH strIliMga sarvAdi zabda che tethI A sUtrathI puMvarbhAva thayo che. 3mIliviti vim ? sarvaro - ahIM sarvI nAmane caturthI e.va. no ke pratyaya lAgelo che. teno sarve.. 1-4-18 thI cai Adeza thayo che. ahIM sAdino pratyaya che tethI sarvA nAmano A sUtrathI Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuMvadbhAva thayo nathI. 182 mRgazIrAviyu vA | rU-2-62. artha:- muAkSIra vagere samAsamAM parataH strIliMga nAma uttarapada paramAM hoya to vikalpe puMvat thAya che. sUtra samAsaH- vRkSI Avi: yeSAM te-mavRkSIrAya:, tevu (bahu.) vivecanaH- mULakSIram, mULIkSIram - jAvaH, jAjIzAva: - ahIM muLI ane kSIra nAmano temaja jALI ane zAva nAmano padma... 3-176 thI tatpurUSa samAsa thayo che. A sUtrathI mRI ane jAjI nAmano viklpa kuMvAva thayo che. eka puliMga nAma ane eka strIliMga nAma AvA bhedavALo samAsa koIpaNa sUtrathI thato nathI. tethI A sUtra banAvIne A rIte vikalpe puMvadbhAva karyo che. e vRkSIra vagere samAsothI ja jaNAya che. Rtuvit tara-tama-pa-5-dhruva-cetak-gotra-mata-te vA hrasvazca / -2-63. artha:- RR ane 3 jemAM it che evA Rvit ane kavit pratyayAnta parataH strIliMga nAma tara-tama-pa ane Rtva pratyaya paramAM hoya temaja samAnArthaka strIliMga dhruva-zveta-kSetratra-mata ane hata uttarapadamAM hoya to puMvat ane aMtyavarNa hrasva vikalpe thAya che. sUtra samAsaH- Rtu pas tra - RRtutau (i. 4.) RRtutI hatau yasya sa - stuvid (bahu.) tarazca tamazca rUpazca kalpazca bruvazca celaT ca gotrazca matazca hatazca eteSAM samAhAra: - taratamarU pattpannuvavejJajJotramatahatam, tasmin. (samA. 4.) bemAM sArI rAMdhanArI. vivecanaH- pantitA, pavattA, pavantIta = zreyasitarA, zreyastarA, zreyasItarA bemAM zreSTha strI. * dvayoH prakRSTA pacantI, dvayoH prakRSTA zreyasI // arthamA Rdit zatR = Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 pratyayAnta pavantI nAmane ane kavit cattu pratyayAnta zreyasI nAmane yonima... 7-3-6 thI tap pratyaya lAgyo che. A sUtrathI pavantI ane zreyasI nAmano vikalpe kuMvAva thavAthI pavattara ane zreyastara thayuM. jyAre A sUtrathI pattI ane zreyasI nAmano puMvadbhAva na thAya ane antyavarNa ph no Drasva rU thAya tyAre pattitara ane zreyatira thayuM. ane vikalpa pakSamAM A ja sUtrathI puMvadbhAva ke antyavarNano hrasva Adeza na thAya tyAre pavantItara ane zreyasItara thayuM. te badhA nAmane At 2-4-18 thI ApuM lAgavAthI patitarA, pavattA, pavanItA ane zreyasitA, zreyastA, zreyasItara thayuM che. pacantitamA, pacattamA, pacantItamA ghaNAmAM sArI rAMdhanArI. zreyasitamA, zreyastamA, zreyasItamA ghaNAmAM zreSTha strI. bahvISu prakRSTA pacantI, bahvISu prakRSTA zreyasI // arthabhAM Rdit zatR pratyayAnta pavantI nAmane ane kavit yasu pratyayAnta zreyasI nAmane prae... 7-3-5 thI tamar pratyaya lAgyo che. pachI upara pramANe A sUtrathI kuMvAva ane antyavarNa hrasva vikalpe thavAthI traNa rupa thaze. At 2-4-18 thI Ar pratyaya lAgyo che. pacantirUpA, pacadrUpA, pacantIrUpA prazaMsanIya rAMdhanArI. = = = viduSipA, vistUpA, viduSIrUpA = prazaMsanIya viduSI. prazastA pavantI, prazastA viduSI A arthamAM RRvit zarR pratyayAnta pattI nAmane ane vid su pratyayAnta viduSI nAmane tyAveza... 7-3-10 thI rUpapu (rUpa) pratyaya lAgyo che. tyAra pachI upara pramANe A sUtrathI puMvadbhAva ane antyavarNa hrasva vikalpe thavAthI traNa rupa thaze. At 2-4-18 thI Ar pratyaya lAgyo che. pravRttiLallA, pattA, pacantIkalpA rAMdhanArI jevI. vidgaSipA, vidvatpA, viduSIrupA = viduSI jevI. = ISad aparisamAptA pacantI, ISad aparisamAptA viduSI 2 // arthamAM RRvit zarR pratyayAnta padmatI nAmane ane vittu pratyayAnta Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 viduSI nAmane batamavA. 7-3-11 thI vanya pratyaya lAgyo che. tyAra pachI upara pramANe A sUtrathI puMvabhAva ane anyavarNa hRsva vikalpa thavAthI traNa rupa thayA che. ane at ra-4-18 thI mA, pratyaya lAgyo che. uparanA sarve udAharaNo pratyaya paramAM che tevA hatAM ane have nIcenA udAharaNo nAmanA che tethI nAmano nAmanI sAthe samAsa thaze. pacantibruvA, pacabruvA, pacantIbruvA - zreyasibruvA, zreyobruvA, zreyasIbruvA - ahIM parvatI ane zreyasI nAmano vyuvI nAmanI sAthe nirce.. 31-100 thI tatpa. karma, samAsa thayo che. pavantI pratyayAtta hovAthI vat che. ane zreyasI pratyakAnta hovAthI ti che. tethI A sUtrathI puMvabhAva ane antavarNa hRsva vikalpa thatAM hovAthI traNa samAso thAya che. ane strIliMgano mAm pratyaya lAgyo che. pacanticelI, pacaccelI, pacantIcelI-zreyasicelI, zreyazcelI, zreyasIsI - ahIM pavantI ane zreyasI nAmano retI nAmanI sAthe nityaM... 3-1-100 thI tatpa. karma, samAsa thayo che. patnI zA pratyayAtta hovAthI Rti che ane zreyasI nuM pratyayAtta hovAthI ti che tethI A sUtrathI puMvarbhAva ane anya varNa hasva vidhe thavAthI traNa samAso thayA che. nihAdri gaNapAThamAM vetta zabda Ave che te sarvata che. paNa ahIM sUtramAM Tu IvALo veta zabda mUkyo che tethI strIliMgamAM bApu pratyaya na thatAM mane... 2-4-20 thI 3 pratyaya lAgyo che. pacantigotrA, pacadgotrA, pacantIgotrA,-zreyasigotrA, zreyogotrA, zreyasIgotrA - ahIM parvatI ane zreyasI nAmano potrA nAmanI sAthe nirca. 3-1-100 thI tatpa. karma, samAsa thayo che. parvatI zag. pratyayAnta hovAthI Rvit che ane zreyasI nuM pratyayAtta hovAthI ti che tethI A sUtrathI puMvarbhAva ane anyavarNa hava vikalpa thavAthI traNa samAso thayA che. mAt 2-4-18 thI nA thayo che. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 patimatA, padmanmatA, pavantImatA - zreyasimatA, zreyomatA, zreyasimatA - ahIM pattAM ane zreyasI nAmano matA nAmanI sAthe niAM... 31-100 thI tatpu. karma. samAsa thayo che. pattI zarR pratyayAnta hovAthI RRvit che ane zreyasI thatu pratyayAnta hovAthI kavit che tethI A sUtrathI puMvabhAva ane antyavarNa hasva vikalpe thavAthI traNa samAso thayA che. At 2-4-18 thI ApuM pratyaya thayo che. tihatA, padmaddhatA, pannanIhatA,-bresihatA, zreyohatA, zreyasIhatA ahIM pannantI ane zreyasau nAmano hatA nAmanI sAthe niAM... 31-10 thI tatpu. karma. samAsa thayo che. patnI e zarR pratyayAnta hovAthI RRvit che ane zreyasI su pratyayAnta hovAthI kavit che tethI A sUtrathI puMvadbhAva ane anyavarNa hrasva vikalpe thavAthI traNa samAso thayA che. At 2-4-18 thI ApuM pratyaya thayo che. ahIM banne pado vizeSaNa ja che tethI vizeSaLa... 3-1-96 thI samAsa thAya ane bemAMthI game te eka nAma pUrvapadamAM Ave. paNa bruva celI - gotra mata hata e niMdA karavAnA sAdhanabhUta (kutsana) che tethI pattI vigere zabdone niMndha vAcaka (niMdAkaravA yogya) jANavA tethI nAM... 3-1-100 thI samAsa thavAthI nindavAcaka nAma ja pUrvapadamAM Avaze. - - ahIM pavantI ane zreyasI nAma RRti ane avit hovAthI te nAmane dhAtu... 2-4-2 7 thayelo che. DyUH / OM-2-64. 1 artha:- | pratyayAnta parataH strIliMga nAma tara vagere pratyaya paramAM hoya temaja samAnArthaka strIliMga dhruva vagere nAmo uttarapadamAM hoya to hrasva thAya che. vivecanaH- gauritA = bemAM vadhAre gorI. yo: praSTA gaurI A arthamAM kI pratyayAnta gaurI nAmane ovima... 7-3-6 thI tap pratyaya lAgyo che tethI A sUtrathI ka| hrasva thavAthI gaurita thayuM ane At 2-418 thI Ar pratyaya lAgavAthI gaurita thayuM che. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 timAM = ghaNAMmAM vadhAre gorI. vivIpu prathA aurI A arthamAM sii pratyayAtta che nAmano pra. 7-3-5 thI tama pratyaya lAgyo che. tethI A sUtrathI 3ii hRsva thavAthI pitama thayuM ane strIliMgamAM nAnuM pratyaya lAgavAthI pitamAM thayuM che. narNavirUpA = sArI nAcanArI. prastA nI A arthamAM phI pratyayAnta nartakI nAmane tyArea... 7-3-10 thI 15 pratyaya lAgyo che. tethI A sUtrathI 3ii sva thavAthI nahi thayuM ane strIliMgamAM mA5 pratyaya lAgavAthI nartapi thayuM che. kumAriFA = kumArI jevI. par parisamAsa gumAre A arthamAM he pratyayAtta mArI nAmane tamavA. 7-3-11 thI nya pratyaya lAgyo che. tethI A sUtrathI 3ii hRsva thavAthI kumAri5. thayuM ane strIliMgamAM sAm pratyaya lAgavAthI kumAri thayuM che. vAhmanivruvA, retI, vAhanotrA, ramatA, rihatA - ahIM vrIhALI, ane rI nAmano bruvA, retI, jotrA, mAtA ane hatI nAmanI sAthe ni. 3-1-100 thI tatyu. karma. samAsa thayo che. ane A sUtrathI 3ii hRsva thayo che. strIliMgamAM nAnuM pratyaya lAgyo che. ane huM zabdane .. ra-4-20 thI 3 lAgyo che. ahIM vrIhALI vagere nAmone nAsteyAnta. 2-4-54 thI DI thayelo che. morAvar-rimatona irU-ra-6ka artha- saMjJAvAcaka ne pratyayAtta movatI ane ritI strIliMga nAma tara vagere pratyaya paramAM hoya temaja samAnArthaka strIliMga vRddhi nAmo uttarapadamAM hoya to hrasva thAya che. sUtra samAsa - pAvAn rimAn 2 -porAvaragatI, tayo (i..) vivecanaH- morAtitA, ramatatA, mAvati ritivA - ahIM saMjJAvAcaka parataH strIliMga nAmone uparanA sUtromAM kahyA pramANe arthamAM -tama-pa ane " pratyaya thayA che. tethI A sUtrathI kI hasva thayo che. ane strIliMgamAM A pratyaya lAgyo che. I. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 bhoLavatI ane gaumitau A baMne zabdo koInI saMjJAo che. tethI uparanA udAharaNano artha anukrame bemAM sArI bhogavatI, ghaNAMmAM sArI gaurImatI, prazaMsanIya bhogavatI, gaurImatI jevI. A pramANe artha karavA. movativruvA, bhaumitivelI, motiyotrA, gaurimatimatA ane bhogavatihatA - ahIM bhoLavatI ane gaumitI nAmano dhruvA, velI, gotrA, matA ane hatA nAmanI sAthe nintra... 3-1-180 thI tatpu. karma. samAsa thayo che. ane A sUtrathI kI z2asva thayo che. strIliMgamAM ApuM pratyaya lAgyo che. cetAv nAmane strIliMgamAM ane... 2-4-20 thI 61 lAgyo che. nAnIti vim ? morAtitA, mo|vattA, bhoLavatItarA - ahIM bhogavatI nAma saMjJAvAcaka na hovAthI A sUtra na lAgatAM RRvruti... 3-2-63 thI traNa rUpo thayA che. mattu pratyayAnta hovAthI kavit che. tethI 3-2463 thI puMvat ane hrasva vikalpe thayuM che. bhoLavat ane gaumita nAmane matu pratyayAnta kavit hovAthI adhAtu... 2-4-2 thI kau lAgyo che. gaurI mAM je rUM che te cAvo... 2-499 thI hrasva rU thayo che. navaijvALAm / rU-2-66. artha:- eka svaravALA kI pratyayAnta strIliMga nAma tAra vagere pratyaya 52mAM hote chate temaja samAnArthaka strIliMga brudgi nAmo uttarapadamAM hote chate dRsva vikalpe thAya che. sUtra samAsaH- : svara: yelAM te-svA: teSAm. (bahu.) vivecanaH- sritA, strItA-sratamAM, strotamA jJirUpA, jJIrUpA - jJikalpA zIlpA - ahIM 3-2-63 sUtramAM kahyA pramANe arthamAM tara-tamarUpa ane Rttva pratyayo thayA che. ahIM ekasvaravALA zai pratyayAnta strI ane jJaI nAmo A sUtrathI vikalpe hrasva thayA che. ane strIliMgamAM Ap pratyaya thayo che. - Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 bruivA, jhIjhuvA - jhavetI, sIvetI - giotrA, zILotrA - jJamatA, jJImatI - jJahatA, sItA - ahIM zI ane vruvA, retI, rotrA, hatA ane matA nAmano nityaM... 3-1-100 thI tatyu. karma. samAsa thayo che. ane ekasvaravALo ne pratyayAnta zI zabda hovAthI A sUtrathI DI vikalpa hasva thayo che. badhA zabdone strIliMgamAM bApu pratyaya lAgyo che ane vetad nAmane maLa... 2-4-20 thI DI lAgyo che. sUtra ba.va.mAM hovAthI parataH strIliMga nI nivRtti thaI che. varAti vima? kuratA = bemAMthI sArI jhuMpaDI. do. pravRSTa phI A arthamAM vima. 7-3-6 thI tara, pratyaya thayo che. 3ii nAma anekasvarI hovAthI A sUtrathI 3 hasva na thayo temaja parata strIliMga nAma na hovAthI Tya: 3-2-64 sUtrathI paNa 3 hasva nahIM thAya. jJa zabdane dhavA. 2-4-59 thI thayo che. " kaDa rU-2-67. artha- jha pratyayAtta nAmano aMtyasvara tara vagere pratyayo paramAM hote chate temaja samAnArthaka strIliMga jhuMvAdri nAmo uttarapadamAM hote chate vikalpa hrasva thAya che. vivecanaH- brahmaputA, vravadhUtarA - vAmotanA, vAmo tamA - mav3pa, maNDalUpa - dravidhutpA, dravadhUnya - ahIM 3-2-63 sUtra pramANe je je arthamAM je je pratyayo thAya che te te arthamAM ahIM paNa thaze. ahIM strIliMgano kapha pratyaya lAgelo che. tethI tenAthI paramAM tara-vagere pratyayo hovAthI A sUtrathI ja hattva vikalpa thayo che. artha anukrame (1) bemAM sArI brahmabandha nAmanI strI. (2) ghaNAMmAM sArI vAmora nAmanI strI. (3) prazaMsanIya kamaMDaluvALI strI. (4) brahmabandha jevI strI. A pramANe thaze. bruvA, kUvuvA = nizvita kakU nAmanI mAtA. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pagucelI, paGgacelI vazrugotrA, vazrUgotrA = nindrita sAsu. kurumatA, kurUmatA nindrita kuru nAmanI strI. bhIruhatA, bhIrUhatA nindrita bIkaNa strI. ahIM nAM... 3-1-100 thI tatpu. karma. samAsa thayo che. UG pratyayAnta strIliMga nAmo che ane tenAthI paramAM vruvAli zabdo che tethI A sUtrathI vikalpe Trasva thayo che. velam ne maLa... 24-20 thI 1 lAgyo che ane bAkInA badhA samAsone aMte At 2-4-18 thI ApuM lAgyo che. = sUtra samAsaHtasmina. (samA.ta.) = = 189 nindrita pAMgaLI strI. brahmavanyu,, jIru, mAru A zabdone to.... 2-4-73 thI, vAmoru ne 35mAna... 2-4-75 thI, 6, maNDatu ne vAn... 2-4-74 thI, pazu, thrU ne nArI... 2-4-76 thI r pratyaya lAgyo che. mahata: -yAsa-viziSTe lAH / rU-2-68. artha:- 6-SAsa ane viziSTa uttarapadamAM hoya to mat nAmanAM aMtyavarNano (no) DA Adeza vikalpe thAya che.. zrvAsajja viziSTha temAM samAhAra: - karaghAsaviziSTam, vivecanaH- mahAra, maha mahat ane ra nAmano Saca... 3-1-76 thI tatpurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI mas thI parvamAM ra zabda hovAthI mahat nA aMtyavarNa t no jJa thayo che. Dilyanya... 21-114 thI maha nA a no lopa thavAthI mahAra thayuM che. jyAre GA Adeza na thAya tyAre mahara thayuM che. mahAyAsa:, mahadyAsa: - mahat ane pAsa nAmano Sa... 3-1-76 thI tatpurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI mahat thI paramAM pAsa zabda hovAthI mahat nA t no DA thavAthI manna thayuM. tsitya... 21-114 thI madda nA 6 no lopa thavAthI mahAyAsa: thayuM che. jyAre vikalpapakSamAM la na thAya tyAre mahat nA t no dhuTatRtIyaH 2-1 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 76 thI rU thavAthI mahAsa: thayuM che. mahAviziSTa:, mahiiziSTa - mahat ane viziSTa nAmano sakSamI... 31-88 thI tatpurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI mahat zabdathI paramAM viziSTa zabda hovAthI mahat nA t no GA Adeza thavAthI maha thayuM. hityanya... 2-1-114 thI manna nA 36 no lopa thavAthI. mahAviziSTa thayuM che. jyAre vikalpa pakSamAM 7 Adeza na thAya tyAre mahat nA t no dhuTatRtIyaH 2-1-76 thI thavAthI mahaziSTa:. thayuM che. ahIM upara pramANe Sa.tatpu. samAsa paNa thaI zake. mahatyAsa:, mahitiza e bannemAM vRttino aMtabhAga padasaMjJaka na thAya paNa vRttino pUrvabhAga to padasaMjJaka thAya tethI dhuTatRtIya: 21-76 thI padAnte 7 no 6 thayo che. samAnArthaka uttarapada paramAM hoya to nAtIyA thai... 3-2-70 thI nitya AdezanuM vidhAna kareluM che. paNa asamAnArthaka va uttarapadamAM hoya to vikalpe aa Adeza karavA mATe ja A sUtranuM praNayana che. A sUtramAM 7 ne sthAne A nuM vidhAna karyuM hota to mahA vagere prayoganI siddhi thaI zakata paNa nIcenA triyAm 3-2-69 sUtramAM to A AdezathI mahAraH nI siddhi na thAta kemake aMtyavarNa evA mahatI nA chI no Ja karIe pachI mahat zabda rahe che. jo A karyo hota to mahAjara ne badale matAraH prayoga thAta. tevo prayoga iSTa nathI mATe GA Adeza ja barAbara che jethI kI no DA thayA pachI mahat nA at no tsitya... 2-1-114 thI lopa thavAthI mahAra: siddha thayuM. ane GajJa karavAthI samAna... 1-3-1 sUtra lagADavuM nahIM paDe tethI prakriyA lAghava paNa thaze. triyAm / rU-2-61. strIliMgamAM vartatAM mahat nAmanA anya varNano -dhAsa ane viziSTa nAmo uttarapadamAM hoya to nitya GA Adeza thAya che. na:- mahAra, mahAyAtta:, maziSTaH - ahIM mahatI strIliMga nAmano Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 -pAsa ane viziSTa nAmanI sAthe parya. 3-1-76 thI tapurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI mahatI nA hI no DA thavAthI mahatu+DA thayuM. ane Dityanya.... 2-1-114 thI at no lopa thavAthI mahA thayuM che. "nAmathraho utAviziSTacara prahaNa" e nyAyathI uparanA 3-ra-68 sUtramAM puliMganA grahaNathI strIliMganuM grahaNa thaI ja javAnuM hovA chatAM A sUtra pharI banAvyuM tethI niyama thayo ke uparanA sUtramAM vikalpa 4 Adeza thato hato te ahIM nitya thaze. nAtIrthArtheLe rU-2-70. artha - vuiM pratyayAnta sivAyanA mahat zabdanA atyavarNano nAtIyam pratyaya paramAM hoya to temaja samAnArthaka uttarapada paramAM hoya to TA Adeza thAya che. sUtra samAsa- jAtIyaa tvArthava hato. mahA-nAtIcevAI, tasmina. (samA.Dha.) ra :-: sI. (nam. tatpa) vivecanaH- mahInAtI: = mahAna prakAra che jeno. mahAnuM prA: nI A arthamAM mahat nAmane prAre.. 7-ra-7pa thI nAtIyas pratyaya thavAthI mahajJAtIya thayuM. A sUtrathI lU no Do. thavAthI ma+DA+jJAtIya. Ditya. -1-114 thI 5 no lopa thavAthI mahAkAtIya thayuM. mahAvIra - mahAna ane vIra nAmano sanmA.... 3-1-107 thI tapurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI mahat zabdanA tu no Do. thavAthI ane hinda. 2-1-114 thI 3 no lopa thavAthI mahAvIra thayuM che. nAtIrtha kRtti vim ? mahatta = bemAM prakRSTa mahAna. dayoH praNo mahAna A arthamAM mahat nAmane doviMda. 7-3-6 thI tara| pratyaya lAgavAthI mahattara: thayuM che. ahIM jAtIya2 pratyaya ke Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 samAnArthaka uttarapada paramAM na hovAthI mahat nA ajyavarNano Do Adeza A sUtrathI thayo nathI. malveriti vim ? mahamUtA jyA = pUjaya na hatI te pUjaya banelI kanyA. mahatI mahatI mUtA jyA A arthamAM svasti... 7-- 2-126 thI tri pratyaya ane bhU dhAtuno prayoga thayo che. karyAnuM... 3-1-rathI mahatI nAma gatisaMjJaka thavAthI tira.. 3-1-42 thI tapurUSa samAsa thayo che. ahIM mahatI nAma pratyayAtta hovAthI A sUtrathI mahatI nAmanA ajyavarNa kI no to Adeza thayo nathI. gau. 3-ra-60 thI maphata nAmano puMvarbhAva thayo che. na paMnniSedhe . rU-2-72. artha-mahat nAmanA anyavarNano puMvabhAvanA niSedhanA viSayamAM uttarapada paramAM hote chate Adeza thato nathI. sUtra samAsa- kuMva6(bhAva) nivedhaH smina :-kuMvatridhA tasmina. (bahu.) vivecanaH- mahatapriyaH - nahatI ane priyA nAmano prArtha.... 3-1-22 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. ahIM priyA uttarapadamAM hovAthI nA... 3-2-53 thI puMvabhAvano niSedha thayo che. nAtIrtha.. 3-ra-70 thI nI prApti hatI. teno A sUtrathI niSedha tharyo che. zAte.. - 4-96 thI priyA nuM priya thayuM che. rUdhyasvare vIrya kAvya rU-2-72. artha- svarAdi sivAyanuM rUd pratyayAnta uttarapada paramAM hoya to pUrvapadanA anyavarNano dIrgha ane A Adeza thAya che. sUtra samAsaH- vidyate sva: mana :- 0:, tamina (nam. bahu.) vivecanaH-muchapuSTi murNamuSTi - puSTi ane puSTi nAmano tatrAvAya.. 3-1 26 thI tRtIyAnta puSTa nAmano puSTi nAmanI sAthe avyayIbhAva samAsa thayo che. rUd yuddha 7-3-74 thI samAsanA aMte rUr pratyaya thayo che tethI muSTimuSTi + rUr thayuM. avaLuM... 7-4-68thI muSTi nA Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 no lopa thavAthI muSTimuSTi thayuM. ane A sUtrathI rUvanta muSTi uttarapadamAM hovAthI pUrvanA muSTi nAmano dIrgha ane A Adeza thavAthI muImuSTi, muAmuSTi thayuM che. asvara iti kim ? asyasi atti ane atti nAmano tatrAvAya... 3-1-26 thI avyayIbhAva samAsa thayo che. n yuddhe 7-3-74 thI samAsanA ante rUr pratyaya thayo che. avarSe... 7-4-68 thI asi nA rU no lopa thayo che. paNa ttatta uttarapada svarAdi hovAthI A sUtrathI dIrgha ke A Adeza thato nathI. daviSyaSTana: pAne / rU-2-73. arthaH- viSu (ghI) artha gamyamAna hoya to pAtta uttarapadamAM hote chate an nAmanAM antyavarNano dIrgha Adeza thAya che. vivecanaH- aSTApAttam (vi:) an ane vAta nAmano saMvyA... 3-1-99 thI dvigu samAsa thayo che. ane A sUtrathI hiva artha gamyamAna hovAthI aSTat no antyavarNa dIrgha thayo che. haviSIti kim ? aSTakapAlam an ane RSAta nAmano saMvyA... 3-1-99 thI dvigu samAsa thayo che. ahIM hava artha gamyamAna nathI paNa "yajJamAM homavAnuM anna" artha che. tethI A sUtrathI ar no antyavarNa dIrgha thayo nathI. kapAla iti kim ? aSTapAtraM haviH an ane pAtra nAmano saMdhyA... 3-1-99 thI dvigu samAsa thayo che. ahIM hava artha gamyamAna che. paNa uttarapada vAta nathI. pAtra che. mATe A sUtrathI aSTas no antyavarNa dIrgha thayo nathI. an mAM s no lopa nAmno... 2-1-91 thI thayA pachI jo A sUtrathI a~ no A dIrgha karIe to maiM no lopa thayelo che te A dIrgharupa parividhamAM asat thavAthI r che ema manAze. to pachI antyavarNa snuM dIrghattva prApta na hovAthI have dIrghapaNuM kevI rIte thAya ? to "antyavAdhe anyasadrezasya (pAntyasya)" e nyAyathI upAttva Ja no dIrgha A thayA pachI r no lopa karavo. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 vi yu . rU-2-74. artha - yukta artha gamyamAna hoya to jo uttarapadamAM hote chate malTana nAmanAM anyavarNano dIrgha Adeza thAya che. vivecanaH- umaNavaM zaram - aSTanuM ane jo nAmano saMdhyA... 3-1-99 thI dvigu samAsa thayo che. nAno.... 2-1-91 thI aSTanuM nA 1 no lopa thavAthI maeo. jetapuruSAt 7-3-105 thI dvigu samAsane aMte pratyaya thavAthI gaNo + 1 sva. 7-4-70 thI mo no ava thavAthI aSTAvaM thayuM. yukta artha hovAthI A sUtrathI gaSTa nA 3 no mA dIrgha thavAthI athavuM thayuM. A sUtrathI yukta artha gamyamAna hoya to ja no bA dIrgha thAya che tethI yukta artha dIrghathI ja ukta thaI jAya che. tethI 3jInAM samaprayo: e nyAyathI samAsamAM yu no prayoga karavAno raheto nathI. . yu ti vi ? caitra - gaSTanuM ane jo nAmano prArtha.... 3-1-1ra thI bahuddhIhi samAsa thayo che. ahIM yukta artha gamyamAna nathI. tethI A sUtrathI maNa nA ma no A dIrgha na thayo. jozAne... 2-4-96 thI to nuM harava gu thavAthI maNa samAsa thayo. nAni aa rU-2-. artha- saMjJAnAM viSayamAM uttarapada paramAM hote chate gaSTanuM nA ajyavarNano dIrgha Adeza thAya che. vivecana - gaNapaH tAH - maTanuM ane pad nAmano prArtha. 3-1-22 thI bathvIhi samAsa thayo che. saMjJAno viSaya hovAthI A sUtrathI aSTanuM nA anyavarNa no dIrgha thayo. ane 6 no nAno 2-1-91 thI lopa thavAthI prApa: thayuM che. e ja pramANe chApavuM - suvarNa, gaNave - muni. (ta nAmano RSi) samAso thaze. nAnIti vim ? gaNavaM: - gaSTanuM ane drA nAmano prArtha... 31-22 thI badrIhi samAsa thayo che. nAno. 2-1-91 thI 4 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195 no lopa thavAthI naSTavaM thayuM. nozAne... 2-4-96 thI taMNa nuM DuM thavAthI aSTavaMchuM. thayuM. ahIM saMjJAno viSaya na hovAthI A sUtrathI gaSTan nA atyavarNa no mA dIrgha thayo nathI. koTara-mizraka-sidhraka-puraga sArikasya vaNe / 3-2-76. artha- saMjJAnA viSayamAM phoTara mizra, siddha, purI ane sari nAmanA ajyavarNano, karAelo che khattva jeno evo vara uttarapadamAM hote chate dIrgha Adeza thAya che. sUtra samAsa- TaDha mizra siddhArtha pura% saritA pahelAM samarI: koIpazrasiddhapurasAri, tasya (samA. .). vivecanaH- voTarAvaMgama, vizrAvaLa, sidhAvaLa, juvAn ane sArikAvaNam - koTara, mizraka, sidhraka, puraga bhane sArika nAmano vana nAmanI sAthe pa... 3-1-76 thI tapuruSa samAsa thayo che. ane pUrvapaTTa... 2-3-64 thI vana zabdanA 7 no thayo che tethI vaM uttarapadamAM AvatAM A sUtrathI pUrvanA 5 no mA dIrgha thayo che. pUrvapaTTa... ra-3-64 thI vana zabdanA no [ siddha ja hato chatAM paNa karAyo che Wttva jeno evo vara uttarapadamAM Ave to dIrgha thAya AvuM kahyuM. eTale ke sUtramAM khattva vALo vaLa zabda mUkyo che tethI niyama thayo ke pUrvapaddha. 2-3-64 thI vana zabdanA no , AkArano yoga hoya to ja thAya. anyathA na thAya jemake veravanam zatadhAravana. ahIM saMjJAvAcaka hovAthI pUrvapaTTa... 2-3-64 thI tva nI prApti hovA chatAM sAkAra na hovAthI nahIM thAya. dIrgha karAelA phoTara vigere zabdothI vana zabdano ja arva thAya anyano nahi Avo viparIta niyama have nahI thAya. banAvInAM kira rU-2-77. artha- saMjJAnA viSayamAM anAdri gaNapAThamAMnA mana vigere nAmono anyavarNa Iri uttarapadamAM hote chate dIrgha thAya che. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 sUtra samAsaH- annana: Avi: yemAM te annanAya:, teSAm. (bahu.) ri annana ane Ta nAmano pari nAmanI sAthe paca... 3-1-76 thI tatpuruSa samAsa thayo che. ane ri uttarapadamAM hovAthI annana ane chuTa nAmanAM antyavarNa a no A dIrgha A sUtrathI thayo che. vivecana:- ajJanAgiri, - sUtra ba. va. mAM che te AkRtiALArtham AkRti gaNanA grahaNa mATe che. dA. ta. mAjJAnAgiri, zigiri, sAtvAgiri, lohitAgiri, vanUnagiri, nAgiri, pivRttAziri vigere annanavi gaNa che. kRSNagiri, zvetagiri: vigere saMjJAvAcaka samAso che. paNa annunAvi gaNapAThamAM nathI tethI A sUtrathI dIrgha Adeza na thayo. anajirAdibahusvara - zarAdInAM matau / 3-2-78. artha:- saMjJAnA viSayamAM nidi gaNapAThane varjIne bahusvaravALA nAmono anyasvara temaja zavi gaNapAThamAMnA zara vagere nAmono aMtyasvara matu pratyaya paramAM hote chate dIrgha thAya che. sUtra samAsa:- agni: bAvi: yeSAm te-agiya: (bahu.) - akhAtya:-nicaya: (na.tatpu.) vahava: sva: yemAM te-vattutvA: (bahu.) . zara: Avi: yelAM te-zAya: (bahu.) = ananirAyazca vadusvarASTra rAjyazca-anakhividusvarazAya:, teSAm. (I.4.) vivecanaH- humvarAvatI, zarAvatI, vaMzAvatI te te nAmanI nadI vizeSa. udumbarANi santi asyAm, zarAH santi asyAm, vaMzAH santi asyAm A arthamAM dumbara, zara ane vaMza nAmane 6-2-72 thI mattu pratyaya thavAthI tumbaramant, zaramat, vaMzamat. nAmni 2-1-95 thI mattu nA 6 no va Adeza thavAthI Dumbaravat, zavat, vaMzavat. adhAtU... 2-42 thI I pratyaya thayo che. ahIM dumbara bahusvaravALo ane zAvi Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 197 gaNapAThamAM zara ane vaMza nAmathI para matu pratyaya che tethI saMjJAvAcakamAM A sUtrathI pUrvano svara dIrgha thavAthI ratunDaravatI, vatI ane vaMzAvatI thayuM. nirAlIti lim ? naravatI, hiSyavatI = te te nAmanI nadI. ahIM mata pratyaya paramAM che. saMjJAvAcaka che paNa niddhi gaNanuM varjana hovAthI A sUtrathI dIrgha thayo nathI. zarAdi-zucImatI, kuzAvatI, dhUmAvatI, ahIvatI, kapIvatI, munIvatI, maLatI A sari gaNapATha hovAthI A zabdono svara A sUtrathI dIrgha thayo. suvImatI mAM noddhi: ra-1-99 thI tu nA m nA no niSedha thayo che. ajirAdi - khadiravatI, khapuravatI, sthaviravatI, pulinavatI, malayavatI, haMsakAraNDavavatI, cakravAkavatI, alaMkAravatI, zazAGkavatI mA na gaNapATha hovAthI A zabdono svara A sUtrathI dIrgha thayo nathI. bahusvara- marAvatI, vIravatI, puSparAvatI, amarAvatI A bahusvaravALA zabdo hovAthI A sUtrathI anyasvara dIrgha thayo che. bahuvacana AkRtigaNanA grahaNa mATe che. RSI vizvasya mitre I rU-2-72. artha:- saMjJAnA viSayamAM RSi artha gamyamAna hoya to mitra zabda . * uttarapadamAM hote chate vizva nAmano anyasvara dIrgha thAya che. vivecana- vizvAmitra:- vizva ane mitra nAmano puSTaca.... 3-1-76 thI tatparUSa samAsa thayo che. ane zrI artha gamyamAna hovAthI saMjJAnA viSayamAM A sUtrathI vizva zabdano anvesvara dIrgha thayo che. vimitra: mAnava-viSe mitrAmAM =vizvamAM mitro che jene te (mANasa). ahIM vizva ane mitra nAmano artha. 3-1-22 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. paNa RSi artha gamyamAna na hovAthI A sUtrathI vizva zabdano anyasvara dIrgha thayo nathI. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 nare / rU-2-80. artha:- saMjJAnA viSayamAM nara zabda uttarapadamAM hoya to vizva zabdano anya svara dIrgha thAya che. vivecanaH- vizvAnara: vizva ane nara nAmano prArtha... 3-1-22 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. ane nara zabda uttarapadamAM hovAthI A sUtrathI vizva zabdano antyasvara dIrgha thayo che. - vizvasenaH - vizvA senA yasya saH ahIM vizvA ane senA nAmano prArtha... 3-1-22 thI bahuvrIhi samAsa thayo che paNa senA uttarapadamAM hovAthI A sUtrathI vizva zabdano anyasvara dIrgha thayo nathI. paNa parata... 3-2-49 thI puMvadbhAva thayo che. vasu-rATo: / rU-2-86. artha:- vasu ane sad zabda uttarapadamAM hoMte chate vizva zabdano antyasvara dIrgha thAya che. sUtra samAsaH- vasuzrva rAy va-vasudhai, tayo: (I.8.) vivecanaH- vizvAvasuH - vizva ane vasu nAmano pA... 3-1-22 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. vasu uttarapadamAM hovAthI A sUtrathI vizva nAmano antyasvara dIrgha thayo che. vizvAr - vizva ane rad zabdano kasyu N... 3-1-49 thI tatpurUSa saMmAsa thayo che. T uttarapadamAM hovAthI A sUtrathI vizva nAmano antyasvara dIrgha thayo che. sUtramAM zat zabdane badale t e pramANe nA sthAne r Adeza karIne mULa svarUpa rAg no nirdeza karyA vagara car evo vikRta Adeza karyo che tethI ema jaNAya che ke jyAM g no p 2-1-87 thI, p no 6 2-1-76 thI ane r no t 1-3-51 thI thato hoya tyAMja pUrvano svara dIrgha thaze. dA.ta. vizvArT, vizvArAkUAm, vizvAyattu ane jyAM maiM raheto hoya tyAM pUrvano svara dIrgha nahIM thAya. dA.ta. vizvAnau, vizvAna, vizvarAno. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199 uparanA 3-1-80 thI A sUtrano pRthak yoga karavAthI nApti nI anuvRtti aTakI gaI. vanapitrAveH / rU-2-82. artha:- pitrAdri gaNapAThamAMnA pitR-mAtR vagere nAmone varjIne anya nAmano antyavarNa vAr pratyaya paramAM hote chate dIrgha thAya che. sUtra samAsaH- pitA A:i smin sa:-pitrAvi: (bahu.) - pitrAvi:-apitrA:i, tasya (na.tatpu.) vivecanaH- AsutIvata: madirAvALo. Asuti:asti asya A arthamAM Asuti nAmane hraSyAdi... 7-2-27 thI vAd pratyaya thayo che. ane A sUtrathI Asuti no agnyavarNa rU dIrgha thayo che. eja pramANe RSIvAH, tattAvA:, utsaGgAvA:, putrAvA:. = * apitrAveriti vim ? pitRvattaH, mAtRvanaH = pitAvALo, mAtAvALo. pitA asti asya, mAtA asti asya A arthamAM khyAtimyo... 72-27 thI vAr pratyaya thayo che. sUtramAM piArizabdonuM varjana hovAthI A sUtrathI anyasvara dIrgha thayo nathI. pitrAdi gaNapAThamAM AvatA bIjA udAharaNo A pramANe che. jemake bhrAtRvata:, utsAhavalaH. sUtramAM hrakAranuM grahaNa hovAthI jyAM vatta zabda uttarapadamAM hoya tyAM A sUtrathI pUrvano svara dIrgha na thAya dA.ta. jAyavatta, vattanavatuM, nAtrAM ahIM dIrgha thayo nathI. jethI have vakAra hovAthI vartAv pratyayanuM ja grahaNa thaze paNa vata zabdanuM grahaNa nahIM thAya. pitrAtinuM varjana pathudAsa nag thI karyuM che eTale te nam sadeza grAhI hovAthI pitR vagere svarAnta zabdono niSedha thavAthI bIjA svarAnta nAmonuM ja dIrgha thaze. vyaMjanAnta nAmonuM grahaNa nahIM thAya. viteH RSi / rU-2-83. - karthaH- vitti nAmano anyasvara v samAsAnta ya para chtAM dIrgha thAya che. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 vivecanaH- vatI - po ane viti no prArtha. 3-1-22 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. zeSAd vA 7-3-17pa thI viti nAmane t pratyaya lAgyo che. pratyaya lAgavAthI A sUtrathI viti no DuM dIrgha thayo che. ane parata:.. 3-2-49 thI 1 no puvabhAva thayo che. svAmiriyAviSTa-bda-pagna-bhinna-cchinna-cchika svatiya # I rU-2-84. artha- zabda uttarapadamAM hoya to vida, aSTa parsana, mitra, chatra, chidra, suva ane svastika nAmane varjIne svAmicihnavAcaka(jenAthI mAlikanuM jJAna thAya te) nAmano anvesvara dIrgha thAya che. sUtra samAsa - svAmI vicite cena ta-svAmavihaM, tI. viSTazca aSTa ca paJcaca bhinnazca cchinazca cchidrazca sruvazca svastikazca eteSAM sArA-viBENbannacchinnachidrasuvatam (samA..) na viSTASTapaJcabhinnacchinnacchidrasruvasvastikam-aviSTA...svastikam, tasya. (nam.tatpa.) vivecanaH- tAtrA pazu: - tAtra ane kaI nAmano 3muvAhiya: 3-1 23 thI baTvIhi samAsa thayo che. varSa uttarapadamAM hovAthI ane viBhiM zabdone varjIne tAtra zabda hovAthI teno aMtyasvara A sUtrathI dIrgha thayo che. (je mAlike pazunA kAnamAM dAtaraDAnuM cihna. karyuM hoya te pote potAnA pazune oLakhI zake ke A pazu mAruM ja che.) eja pramANe A samAsa thaze. svAmivihRti mi ? - navuM ane I nAmano pArtha... 3-1-22 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. zabda uttarapadamAM che. paNa navuM zabda viSTAdri varjIta hovA chatAM cihnavAcaka nathI tethI A sUtrathI navu nAmano anvesvara dIrgha thayo nathI. lAMbu e cihna nathI paNa janmathI ja lAMbA kAnavALo (gadheDo) che. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 viSTAdivarjanaM kim ? viSTakarNaH, aSTakarNaH - viSTa bhane aSTan namano karNa namana. sAthe. uSTramukhAdayaH 3-1-23 thI. pIB samAsa thayo cha. viSTAdi zahonuM vana DopAthI karNa 106 utta256mA DovA 7di / sUtrathA antyas12 ghAI yatI nathI. me4 prabhArI paJcakarNaH, bhinnakarNaH, chinakarNaH, chidrakarNaH, sruvakarNaH, svastikakarNaH samAsomAM A sUtrathI anyasvara dIrgha thaze nahi. cakrasakthaH-cakrAkAraM cihna sakthani yasya saH = yanu yi cha sAmane. cakra bhane sakthi nAmano uSTra... 3-1-23 thI. pavAra sabhAsa. thayo cha. cakra se viSTAdi vaLata zilavAyaOM nAma che. paNa phaLa ne badale savitha zabda uttarapadamAM che tethI A sUtrathI mantyas12 hII thato nathI. sakthyakSNaH... 9-3-126 thI Ta samAsAnta thavAthI avarNe... 7-4-68 thI sakthi n| i no do5 thayo cha.. gati-kArakasya nahi-vRtti-vRSi-vyadhi ruci-sahi-tanau kau / 3-2-85. artha:- gatisaMjJaka nAmono ane kArakavAcaka nAmono atyasvara, kvibatta .. mevA naha, vRt, vRSa, vyadh, ruca, saha bhane tan utta256ma hoya. to ... hI thAya . sUtra sabhAsa:- gatizca kArakaM ca etayoH samAhAra:-gatikArakam, tasya .. (sama...) nahizca vRttizca vRSizca vyadhizca rucizca sahizca tanizca eteSAM samAhAraH nahivRttivRSivyadhirucisahitani, tasmin. (sama.6.) viveyana:- upAnat, nIvRt, prAvRT, nIruk, parItat - upa, ni, pra, ni bhane pari nAmano manu naha, vRt, vRS, ruc bhane tan nAmanI sAthe gatikva.. 3-1-42 thI tatpuruSa samAsa. thayo cha. bhane 75so gatisaMjJaka hovAthI A sUtrathI pUrvano svara dIrgha thayo che. * zvAvit, RtISaT, jalAsaT - zvan, Rti bhane jala nAmano vyaMdh bhane Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 sa nAmanI sAthe kahyu... 3-1-49 thI tatpurUSa samAsa thayo che. zvat, zrRti ane nRtta kArakavAcaka nAma hovAthI A sUtrathI pUrvano svara dIrgha thayo che. parItat mAM tannA s no 5mAMau 4-2-58thI lopa thayA pachI hrasvastha... 4-4-113 thI no Agama thayo che. nahi, vRtti vagere sAmyanta che ane au paNa saptamyanta che. baMneno vizeSaNa vizeSyabhAvano saMbaMdha che. nahyAdri vizeSya che ane cho vizeSaNa che. dhagyupasarvasva vahutam / rU-2-86. artha:- upasargano antyasvara paN pratyayAnta nAma uttarapadamAM hoya to bahulatAe dIrgha thAya che. vivecanaH- nIivaH, nIvAra: ni ane patranta seva ane vAra nAmano ti.. 3-1-42 thI tatpuruSa samAsa thayo che. ane lag pratyayAnta uttarapada paramAM hovAthI A sUtrathI pUrvano svara dIrgha thayo che. bahulatA eTale = vitpravRtti:, vipravRtti: / vidvimALA, vicareva / / (1) vipravRtti: - nIvatte, nIvAya, nImArga:, prAvAra vagere. (2) vipravRtti: - viSAvaH, niSAvaH, pramAvaH, prahAra: vagere. (3) vittimASA - prativeza:-pratIveza, prativodha:-pratIodha:, pariNAmaparILAma:, atisAra-atIsAra, ativAra:-atIvAra vagere. (4) vivanyaj prAsAdda: (gRha) pralAva: (maherabAnI) nIhAra (hima) nihAra (maLa) vagere. bahulatAmAM A cAra prakAranI pravRtti che. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 vivecana- dvArA, trayoviMzati, aarAn - di, tri ane aSTam nAmano tana, viNati ane fazat nAmanI sAthe mayUra... 3-1-116 thI tapuruSa samAsa thayo che. A sUtrathI da, 7 ane aSTa Adeza thayo che. trinuM zuM thayA pachI so thI 6 no ru viMzati no va e ghoSavAna hovAthI te 6 no poSavati 1-3-21 thI 3 ane Avaze. 1-2-6 thI 5 + 3 = go thavAthI yoziti: thayuM che. vacamAM rahelA dhA zabdano mayUra... 3-1-116 thI lopa thayo che. prAkzatAditi kim ? dvizatam, trizatam, aSTasahasram maha dvi bhane tri nAmano zata nAmanI sAthe ane aSTanuM nAmano sahara nAmanI sAthe saMdhyA... 3-1-99 thI dvigu samAsa karIe to 200, 300 ane 8000 artha thAya ane mayUra... 3-1-116 thI tapuruSa samAsa karIe to 102, 103 ane 1008 artha thAya che. ahIM uttarapadamAM zata ane sutra hovAthI A sUtrathI DA, trayam ane gaNA Adeza thayo nathI. nItivaduhAviti phi? cizIti - kri ane zati nAmano mayUra. 3-1-116 thI tapuruSa samAsa thayo che. mati nAma uttarapadamAM hovAthI A sUtrathI ziti nuM varjana hovAthI dA Adeza thayo nathI. vahe.. 1--11 thI rU + ma = ya thavAthI yiti thayuM che. ditrA - di ane tri nAmano sunnArthe... 3-1-18 thI badrIhi samAsa thayo che tethI A sUtramAM bahuddIdinuM varjana hovAthI di no dA Adeza thayo nathI. - vatvAzi vI. rU-2-2rU. artha:- zata saMkhyAnI pUrvenuM vatvazataH saMkhyAvAcaka nAma uttarapadamAM hoya to hiM, tri ane 3STanuM nAmano anukrame DA, trayam ane maNa Adeza vikalpa thAya che. paraMtu ati nAma uttarapadamAM hoya ane Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 baddhati samAsano viSaya hoya to dA, huM ane maNa Adeza thato nathI. sUtra samAsa:- ratnAzin AdiH smin sa - vatvazakti, tasmina. (bahu.) vivecanaH- dIvatvAti, vitvazat - trayazavaMta, trivatvAzin - 3NI vatvAti, aNavatvazitva - 6i, tri ane temanuM nAmano vAraMzat nAmanI sAthe mayUra... 3-1-116 thI tapuruSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI dA-traya-ThThA Adeza thayo che. artha anukrame 42, 43, 48 thAya che. vikalpa pakSamAM dA, traNa, maNa Adeza na thAya tyAre hiM, tri, aSTanuM je rahe che. mAdri zabdathI pAtu paSTi, sati ane navati nAmano samAveza thaze. ATalA nAmo uttarapadamAM Ave tyAre. hA, traya ane malTI Adeza vikalpa karavA mATe ja A sutrano prAraMbha che. nahIM to uparanA 3-2-92 sUtrathI Adeza siddha ja hatAM. raMthastha kAra-teravA-Daye rU-2-24. artha- nAsa ane uttarapadamAM hoya to tathA an ane 2 pratyaya paramAM hoya to taya no sUt Adeza thAya che. sUtra samAsa- tIsagna teva8 2 varDsa teSAM samANA: - tAsattesvArtha, tamina (samA. .) vivecanaH- hRA: haed: - draya nAmano tAva ane seva nAmanI sAthe paya... 3-1-76 thI tapuruSa samAsa thayo che. A sUtrathI zreya no sUt Adeza thayo che. nitI 1-3-65 thI 7 no rajU thayo che. dArlam = hRdayano bhAva. hRsya mAvaH A arthamAM sUrya nAmane puruSa.. 7-1-70 thI 3 pratyaya thavAthI hRdaya + . A sUtrathI san pratyaya para chatAM hRdraya no hat Adeza thavAthI s + ga. vRddhi. 7-4-1 thI OM nI vRddhi mAr thavAthI hAryam thayuM. 8. 1-3-31 thI 6 nI pachI 6 dvitva thavAthI hA paNa thAya. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 * : = hRdayane hitakara, hRdaya hitam A arthamAM hRdaya nAmane prAtha. 7-1-37 thI ya pratyaya thavAthI hRya + . A sUtrathI sUrya no sUt Adeza thavAthI s + . dhuTatRtIyaH ra-1-76 thI tu no 6 thavAthI hRda: thayuM che. parvaH pati- jAti-jApahate ! rU-2-2. artha - mana, mati, 7 ane 3pahRta zabdo uttarapadamAM hoya to paNa nAmano paddha Adeza thAya che. sUtra samAsa- maniza satiza za 35hataza teSAM samahAda-nAkhyAti - johita, tamina. (samA. ta.) vivecanaH- pAna, pati., pI: - pAdri nAmano mAni, gati ane te nAmanI sAthe karyuiM. 3-1-49 thI tapuruSa samAsa thayo che. anuM ane at dhAtune uNAdino rUnuM pratyaya lAgyo che. ane m dhAtune nAkhyo.. pa-1-131 thI 3 pratyaya lAgyo che. ane Dityanca... 2-1-114 thI meM dhAtunA m no lopa thayo che. ane A sUtrathI pa6 no parva Adeza thayo che. popahata: - pad ane 35hata nAmano vAratA 3-1-68 thI tapurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI para no ja Adeza thayo che. ban dhAtuno gaya... 4-4-rathI vI thavAnI prApti hatI kAraNa ke rUnuM pratyaya , 5, banuM ane sivAyano pratyaya che. paNa - sUtramAM ja ni mUkyuM che tethI have 4-4-2 thI anuM no vI Adeza prApti hovA chatAM nahIM thAya. hima-ti-RSi-ve par ! rU-2-26. artha - hima, dati ane bina uttarapada paramAM hoya to temaja 2 pratyaya paramAM hoya to pA nAmano par Adeza thAya che. sUtra samAsa- himazra tiza zIva yaza teSAM samAhi-himatiSayama, tasmina. (samA. .) Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 vivecana- paddhinam - pati ane hima nAmano SaSTa... 3-1-76 athavA salama.... 3-1-88 thI tapuruSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI pAdri no pat Adeza thayo che. pa+hima mAM 2 pachI hima no Dha AvatAM to 1-3-3 thI duno dhU thayo che. tethI paddhinam thayuM che. paddhatiH - pada ane hRti nAmano kAravaMtA 3-1-68 thI tapurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI padri no pat Adeza thayo che. pa+hati mAM paNa huM e trIjo vyaMjana hovAthI tenI pachI rahelA hatA nA TU no to... 1-3-3 thI 6 thayo che. tethI paddhati thayuM che. pApI - padra ane zani nAmano Dayu$ 3-1-49 thI tapurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI pa no par Adeza thayo che. vASina no ja e aghoSa hovAthI pUrve rahelA pad nA Tu no gayo.. 1-3-50 thI 7 thavAthI pANI thayuM che. paghATa - pAtI vidhyakti A arthamAM pa nAmane vidhyatva... 7-18 thI ya pratyaya thavAthI pAkya. A sUtrathI pratyaya para chatAM padri no pat Adeza thavAthI pa+ya. bAtuM 2-4-18thI lAgu thavAthI pAra thayuM che. pAka = zarkarA, kAMkarI, retI. uparanA 3-1-95 sUtrathI pad no pad Adeza thaI zake paNa ahIM vyaMjanAnta pan Adeza karavo che tethI A sUtra banAvyuM che. rAva: sitA rU-2-27. , artha:- RcAnA caraNavAcaka paddha nAmano sakArAdi zat pratyaya para chatAM pad Adeza thAya che. sUtra samAsa - zAhida -za tami. (samA. .) vivecanaH- pa. TyatrI sati = gAyatrInA dareka caraNane (pAdana) kahe che. parva para zaMti e arthamAM dvitIyAjo pA nAmane saM. 7-ra151 thI zam pratyaya thavAthI pAza. A sUtrathI pa no pad Adeza thavAthI pI. kayAre prathamo. 1-3-50 thI 6 no huM thavAthI pA. prathamA. 1-3-4 thI no chuM thavAthI paccha. thayuM che. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 nAmina: zAzerU-2-87. artha:- nAmyanta upasargono anyasvara man pratyayAnta kAra uttarapadamAM hoya to dIrgha thAya che. vivecanaH- nIrAza, vIvAda - ni ane vi nAmano marma pratyayAnta rA nAmanI sAthe tinya. 3-1-42 thI tapuruSa samAsa thayo che. ane an pratyayAnta vAra uttarapadamAM hovAthI A sUtrathI pUrvano nAmi svara dIrgha thayo che. nAmita rUti lim ? prANaH - pra ane san pratyayAnta vAra nAmano ti. 3-1-4ra thI taskuruSa samAsa thayo che. pra upasargamAM nAmi svara anne nathI tethI A sUtrathI pUrvano svara dIrgha thayo nathI. uparanA 3-ra-86 sUtrathI paMn nI anuvRtti AvI zakata to pachI pharI pratyayanuM ahIM grahaNa zA mATe karyuM? vAta to barAbara che. paNa uparamAM van pratyaya anne hoya tyAre bahulatAe dIrgha thAya che. ane ahIM to nitya dIrgha karavuM che tethI at pratyayane pharI grahaNa karyo che. nahIM to In pratyayAnta ke evuM pratyAyAnta jANa zabdamAM pharaka paDato nathI. ti rU-2-88. artha:- rA dhAtunA sthAne je takArAdi Adeza thayo hoya te paramAM hote jIte nAmyanta upasargono anyasvara dIrgha thAya che. vivecanaH- nauttama vIttama = ApyuM. nidrA ane vijetA ne .... pa-1 174 thI 4 pratyaya. vivisva... 4-4-8 thI tA dhAtuno 4 Adeza thavAthI ni+7, +7. dhuTi... 1-3-48thI madhyamAM rahelAM ta no lopa thavAthI nittama, vittama thayuM. ane A sUtrathI pUrvano svara dIrgha thavAthI nauttama, vIram thayuM. : 2 rUti vim ? vitam = ApyuM. vikretu ne .... pa-1-174 thI 4 pratyaya. RtAM4-4-116 thI 7 dhAtunA traTa no Adeza thavAthI viti+ta, vATe.... ra-1-63thI rU no huM dIrgha thavAthI Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 vitI+ta. ravAmUrkha... 4-2-69 thI 4 nA 7 no 7 Adeza. thavAthI vitIi. dhRvaLa... 2-3-63 thI 6 no N thavAthI vitaIm thayuM. ahIM vA dhAtuno 7 kArAdi Adeza nathI paNa teM dhAtu che tethI A sUtrathI pUrvanA vi no rU dIrgha thayo nathI. tIti vim ? suvattam = sArI rIte ApyuM. suvA ne ..... 51-174 thI TM pratyaya thavAthI su+vA+ta. vA dhAtune t 4-4-10 thI vat Adeza thavAthI suttam thayuM. ahIM hrI~ no vat Adeza thayo che te takArAdi nathI tethI A sUtrathI su no 3 dIrgha thayo nathI. apIvAnevaMde / rU-2-86. artha:- pautsvAdri gaNapAThamAMnA pattu vagere nAmone varjIne anya nAmyanta nAmano anyasvara va uttarapadamAM hote chate dIrgha thAya che. sUtra samAsa:- pItu: vi: smin sa:-pauvAvi: (bahu.) na pILvAvi:-gapIttvAti:, tasya. (na.tatpu.) vivecanaH- RSIvam, munIvam - RRSi ane muni nAmano vatta nAmanI sAthe va.... 3-1-76 thI tatpuruSa samAsa thayo che. vaha uttarapadamAM hovAthI A sUtrathI RSi ane muni nAmano 6 dIrgha thayo che. eja i pramANe pIvam = te te nagaranA nAmo che. apIvAriti vim ? pIjIvam, vAvaMdam - pILu ane vAru nAmano vaha nAmanI sAthe Sa... 3-1-76 thI tatpuruSa samAsa thayo che. avanta vaha uttarapadamAM che. paNa pIttu vagere nAmonuM varjana hovAthI A sUtrathI pUrvano 3 dIrgha thayo nathI. eja pramANe vAvam vagere. RSIvam. mAM je varSe nAma che te ananta che tethI napuMsakaliMgamAM che. jo punAmniya: 5-3-130 thI 4 pratyaya lAgIne vahaiM nAma bane to te puMliMgamAM vaparAya che. dA.ta. TIva:, munIvahaiM, pIvaha: A sUtrathI pUrvano svara dIrgha thAya paNa va nAma haiM antavALu hovAthI puliMgamAM ja Ave ema liMgAnuzAsanathI jaNAya che. . Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 guna: / -2-10. artha - zranuM nAma anyasvara uttarapada paramAM hote chate dIrgha thAya che. vivecanaH- zvataH - 16 ane drA nAmano 3.... 3-1-23 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. nAno. 2-1-91 thI dhana nA 7 no lopa thayo ane A sUtrathI pUrvanA no mA dIrgha thayo. ahIM pa ... 31-76 thI zunaH Turata: - thAta: = kutarAno dAMta. Avo samAsa paNa thaI zake. zrAvaNam - zranuM ane varI nAmano vArthe... 3-1-117 thI 8ndra samAsa thayo che. ane nitya vaira hovAthI nitya... 3-1-141 thI ekArthaka thayo che. nAno... 2-1-91 thI 47 nA 1 no lopa thayo ane A sUtrathI ma no mA dIrgha thayo. bahulAdhikAra hovAthI ahIM paNa kvacit nA prayogo thaI zake che. vapravRttiH-jAvaMNa, thAka, bhAja, zAkUrva vagere. parva - kutsita arthamAM, tUrva - phalAMga, chalAMga arthamAM che. vipravRttiH - 1, amud: vagere. dimAvA-jApujIma, zvapucham vagere. kavartha -vAgha vagere jAvuM = kutarAno paga vagere. za-poDa-poDa-poDhA-paTTA rU-2-22. artha-tAna Adi zabdo uttarapadamAM hoya to vigere nAmanAM anya | svarano dIrdha Adi Adeza nipAtana thAya che. sUtra samAsa - pAza va SoDaza va SoDanuM ra poDhA 3 paphU ra teSAM samAra: - kAkoDaraSoDaSotIvaThTha. (samA. .) avyaya hovAthI Avo samAsa thaze. vivecanaH- vArI - ane TIna nAmano yU. 3-1-116 thI tapuruSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI pa nA no A dIrtha thayo che. mayU... 3-1-116 thI samAsa thavAthI vacce rahelA kRtA. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 zabdano lopa thayo che. tethI tene madhyamapadalopI samAsa paNa kahevAya che. keTalAkamAM dvanda samAsa karelo paNa maLe che. pokaza - 56 ane zat nAmano yU. 3-1-116 thI tapuruSa samAsa thayo che. ane 56 nA 6 no 3 tathA TIna nA Tu no huM Adeza A sUtrathI nipAtana thavAthI 5 + 3 + 3. vahe.... 1-2-6 thI + 3 = go thavAthI poza siddha thayuM che. ahIM paNa badhA no lopa mayUra. 3-1-116 thI thayo che. ' pokana - 56 ane drata nAmano prArtha.... 3-1-22 thI bahuthvIhi samAsa thayo che. ane upara pramANe 6 no 3 Tu no ? ane A + 3 =o vigere kArya A sUtrathI nipAtana thayuM che. vasi. 73-151 thI phakta no chuM Adeza thayo che. poDhA - paHi prA. A arthamAM saMdhyAyA. 7-ra-104 thI . pratyaya thavAthI 56 + dhA thayuM che.. " no 3 dhA no DhA Adeza A sUtrathI nipAtana thavAthI moDhA thayuM che. paphU - pan + dha saMdhyAyA... 7-ra-104 thI dhA pratyaya. dhuTatRtIyaH 2-1-76 thI 56 nA 6 no DuM thavAthI pa + dho. tavasya. 1-3-60 thI dha no ru thavAthI paDDa thayuM che. ' diSTanAM trayoSTa prA zatA nItivaDutrI rU-2-22. artha. gata saMkhyAnI pUrvenuM saMkhyAvAcaka nAma uttarapadamAM hoya to di, fa, baTan nAmano anukrame TA, trayam Adeza thAya che. paraMtu nIti nAma uttarapadamAM hoya ane bahuvrIhi samAsano viSaya hoya to tA, traya, maI Adeza thato nathI. sUtra samAsaH- krizca vizva ra - disa, tevAma (i. ) dA cam 2 gaIva = kAtroNa: (I. .) gatiza vahunnIzi to samAhI: - marItivadhutrIdi (samA..) 1 3 zanivaduvahi - anItivahuvrIhi, tami. (na. tatyu.) Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasmin. (samA.kra.) vivecanaH- 5Sa vajra ane peSa nAmano syu... 3-1-49 thI tatpurUSa samAsa thayo che. vidh dhAtune svanneda... 5-4-65 thI m pratyaya thavAthI pi+gam(am). nayorupA... 4-3-4 thI 6 no guNa thavAthI tevuM thayuM ane A sUtrathI 3 no 36 Adeza thayo che. 3ddhi:(ghaTa:) ane dhi nAmano kasyu... 3-1-49 thI tatpurUSa samAsa thayo che. dhA dhAtune vyApyA... 5-3-88 thI i pratyaya thavAthI dhA+(f6). ket vRtti... 4-3-94 thI dhA nA ba no lopa thavAthI dhi kRdanta banyuM che. ane A sUtrathI 3 no 36 Adeza thayo che. - 215 dvavAsa: - 30 ane vAsa nAmano pa.... 3-1-76 thI tatpurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI vjha no 6 Adeza thayo che. udavAhanaH 60 ane vAdana nAmano padma... 3-1-76 thI tatpurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI ja no v Adeza thayo che. - ahIM thatAM samAso asaMjJAmAM thaze. kAraNa ke saMjJAnA viSayamAM nAkhyu... 3-2-107 thI 36 nuM rU thAya ja che. vaibajIne pUrve / rU-2-201. artha:- asaMyukta vyaMjana AdimAM che jene evA pUrvamANavAcaka (jene pUrNa karI. zakAya tevA) nAma uttarapadamAM hoya to 6 nAmano v Adeza vikalpe thAya che. sUtra samAsaH- m haiM tat vyajJanam 2 -vyajjanam, tasmin. (karma.) vivecanaH- savvumma:, jammU: - vajra ane mbha nAmano Sa.... 3 1-76 thI tatpurUSa samAsa thayo che. mna e asaMyukta vyaMjanAdi che ane pANIthI kumbha pUrNa karI zakAya tema che tethI A sUtrathI 3 no d Adeza vikalpe thayo che. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 vyaJjana iti kim ? udakAmatram - udaka bhane amatra namanI paSTa.. 3-1-76 thI tatparUSa samAsa thayo che. atre e asaMyukta zabda che. pAtrane pUrNa bharI zakAya tevuM paNa che paraMtu vyaMjanAdi nathI svarAdi che tethI A sUtrathI 3 no 38 Adeza thayo nathI. eketi kim ? udakasthAlam - udaka bhane sthAla nAmano SaSThya..... 3i-1-76 thI tatparUSa samAsa thayo che. sAta e vyaMjanAdi zabda che. pAtrane pUrNa bharI zakAya tevuM paNa che paNa eka eTale asaMyukta nathI tethI A sUtrathI 3 no 38 Adeza thayo nathI. pUrva kRtti vi? 3H - 3 ane nAmano ... 31-76 thI tapurUSa samAsa thayo che. te e vyaMjanAdi asaMyukta zabda che. paNa dezane pANIthI bharI zakAya tema nathI tethI A sutrathI 3 no sad Adeza thayo nathI. bahulatAe pANI pradhAna deza hoya tene kahevAya che. eja pramANe uparvataH. marcIna-sa-vivuM-ve--hA-vIvadha-devIrU-2-2. artha:- maca, jhona, sa), vivuM, vatra, pAra, hAra, vIvadha ane di A nAmo uttarapadamAM hoya to 3 no 3 Adeza thAya che. sUtra samAsa- mathaa monaza sa viDuza vagha mAruM hA vIvadhaa gAhazca eteSAM samAhAraH-manthaudanasaktubinduvajrabhArahAravIvadhagAham, tasmin. (samA.Dha.) vivecanaH- sabhya, manthaH - 3 ane martha nAmano jhaMkRtA 3 1-68 thI tapurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI 3 no 3H Adeza vikalpa thayo che. maLa nAma paDyuM pratyayAtta hovAthI kRdanta che tethI 3-1-49 thI paNa samAsa thaI zake che. 3nA, saunaH - 3, 3gy: - 3 ane mona, sarjI nAmano yU. 3-1-16 thI tapurUSa samAsa thayo che. A sUtrathI 36 no 3 Adeza vikalpa thayo che. mitra ane sAru nAmano yU. 3-1-116 thI lopa thayo che. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 udabinduH, udakabinduH dma:, vaSra: udabhAraH, udakabhAraH -36ddAra:, yuvhAra: udavIvadhaH, udakavIvadhaH ', dra nAmano vintu, va, mAra, hAra ane vauvadha nAmanI sAthe Sa..... 3-1-06 thI tatpurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI gva no r Adeza vikalpe thayo che. vajra:, vajra: no sakSamI... 3-1-88 thI paNa tatpurUSa samAsa thaI zake che. - - 1 - udagAhaH, udakagAhaH 60 ane di nAmano sakSamI.... 3-1-88 thI tatpurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI dda no 36 Adeza vikalpe thayo che.. virti rUti bhA:, harati ti hAra: e be zabdo SaN pratyayAnta che tethI hasyuM... 3-1-49 thI paNa samAsa thaI zake. uparanA 3-2-105 mAM pUrvamANavAcaka nAma uttarapadamAM hoya to 3 no dda vikalpe thato hato ane manthAli zabdomAM te pUrvamANa arthano abhAva hovAthI spaSTa ja samajAya che ke te sUtrathI ja nAM 36 AdezanI prApti nathI ja paNa AvA samAso karavA che te mATe A sUtrano Arambha che. nAtyuttApalakSya 4 | 3-2-107. artha:- saMjJAnA viSayamAM pUrvapada ke uttarapadamAM rahelA Tva nAmano v Adeza thAya che. sUtra samAsaH- uttaram haiM ter pam haiM uttarapaddam, tasya. (karma.) vivecanaH- meSaH - 3 ane meSa nAmano mayUra... 3-1-116 thI tatpurUSa samAsa thayo che. A samAsano artha "megha" thAya che tethI saMjJAno viSaya hovAthI pUrvapadamAM rahelA 3 no 36 Adeza A sUtrathI thayo che. yu" nAmano mayUra... 3-1-116 thI lopa thayo che. vAha:, vajra ane vArha nAmano isyu.... 3-1-49 thI tatpurUSa samAsa thayo che. vati rUti vAdaH, jarmanoDar 5-3-14 thI ad pratyaya lAgavAthI pUrvasvaranI vRddhi thaI che. A samAsano artha Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 paNa "megha" thAya che. tethI saMjJAno viSaya hovAthI pUrvapadamAM rahelAM 3% nAmano 38 Adeza A sUtrathI thayo che. DapAnama - 3 ane pAna nAmano paryA.... 3-1-76 thI tapurUSa samAsa thayo che. A samAsano artha "pANInI paraba thAya che. tethI saMjJAno viSaya hovAthI A sUtrathI pUrvapadamAM rahelAM 31 nAmano 36 Adeza thayo che. dhaH - 3 ane dhi nAmano kRti... 3-1-77 thI tapurUSa samAsa thayo che. A samAsano artha "samudra" thAya che. tethI saMjJAno viSaya hovAthI A sUtrathI pUrvapadamAM rahelA 3 nAmano 38 Adeza thayo che. tavaNo, IoH - RvA ane vAta nAmano 3 nAmanI sAthe pArtha.... 3-1-1ra thI bahuvrIhi samAsa thayo che. A samAsonA artha paNa te te nAmanA samudra thAya che tethI saMjJAno viSaya hovAthI A sUtrathI uttarapadamAM rahelA 3 nAmano 36 Adeza thayo che. uparanA sUtro vaDe A samAsomAM pUrvapadamAM rahelA 3 nAmano 3 Adeza siddha ja hato. paNa asaMjJAnA viSayamAM 2 Adeza thato hato jyAre A sUtrathI saMjJAnA viSayamAM hoya to ja ane pUrvapada ke uttarapada game tyAM 30 zabda hoya to teno 2 Adeza thAya che. te tuvI ! rU-2-208. artha- saMjJAnA viSayamAM pUrvapada ke uttarapadano vikalpa lopa thAya che. vivecanaH- ved, sevA, uttaH - sva ane 7 nAmano vAra tA 3 1-68 thI tapurUSa samAsa thayo che. devadatta nAma vyaktivizeSa che tethI saMjJAnA viSayamAM A sUtrathI seva ane 7 nAmano vikalpa lopa thAya che. eTale ke ekavAra deva no lopa thAya tyAre tta nAma rahe ane ekavAra phatta no lopa thAya tyAre te nAma rahe. ane bannenA vikalpapakSamAM seva ke dratta ekapaNa nAmano lopa na thAya tyAre tevatta rahe. eja pramANe satyA, mAmA, satyabhAmAnusAra, Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 kRtti vim ? patirA: va$i = zlokano dareka pAda kahe - che. pAvuM pAkuM (tno ) va$i e arthamAM dvitIyAnta padri nAmane saMsthe... 7-ra-151 thI zam pratyaya thavAthI para thayuM. ahIM cA nA caraNavAcaka pAva zabda nathI paNa zlokano cotho bhAga para che tethI A sUtrathI pad Adeza thayo nathI. diH pAvat sthAHi sa ra At - A sUtramAM zasi e pramANe ddhi kAra pATha hovAthI sakArAdi zam pratyaya para chatAM ja paddha no pa Adeza thAya tethI zrava: pavAnuM patha = RcAnA caraNone samaja. ahIM pA nAmane zasa pratyaya lAgyo che paNa sAdino za; (a) pratyaya che te sakArAdi nathI paNa svarAdi che tethI A sUtrathI paH no par Adeza thayo nathI. zabda-ni-poSa-pi vIrU-2-28. . artha - zabda, nika, poSa ane mitra nAma uttarapadamAM hoya to padri no pat Adeza vikalpa thAya che. sUtra samAsa:- niza poSaa fmazrazna pateSAM samarI - nikkayoSamazrama, tasmina. (samA. .). | vivecanaH- uccha, pariddhi-si:, pAni:- poSaka, payo: nmitra, pamizrA ahIM pA nAmano zabda, nikka ane poSa nAmanI sAthe uca.... 3-1-76 thI tapurUSa samAsa thayo che. tathA paddha ane mitra nAmano tRtIyA... 3-1-65 thI tapurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI vikalpa pATuM na pad Adeza thayo che. pracchandra mAM gayo.. 1-3-50 thI 6 no tu thayo tethI pIH thayuM. tavaya. 1-360 thI 8 nA yogamAM no thavAthI pUrNa thayuM. ane prathama... 1-3-4 thI za no chu thavAthI chidda thayuM che. patrikA ane patni: mAM tRtIya... 1-3-1 thI Tu no thavAthI A pramANe samAso siddha thayA che. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 nam nAsilAyAsta:ke . rU--16. artha- nAsi nAmano ta{ pratyaya paramAM hoya ke zudra zabda uttarapadamAM hoya to te Adeza thAya che. vivecanaH- nartaH = nAkathI. nAsikA nAmane : paMcamInA arthamAM mahIya... 7-2-88 thI ta{ pratyaya thavAthI nAsa+{. A sUtrathI tam pratyaya para chatAM nAsi no nam Adeza thavAthI ta: thayuM che. - naHmudra-nAsika ane zudra nAmano samI. 3-1-88 thI tapurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI zudra nAma uttarapadamAM hovAthI nasiA no nam Adeza thayo che. nis mAM rahelA s no sosaH 21-7ra thI thayo ane 2 pAte... 1-3-53 thI visarga thayo che. nAsiyAH paMcamInA arthamAM mahIya.. 7-2-88 thI ta{ pratyaya thayo che ane nAsiyAM saptamInA arthamAM vityA.... 7-2-91 thI paNa tam pratyaya thaI zake. a 1 rU-2-200. artha-nAsikA nAmano ya pratyaya para chatAM varNa arthane varjIne anya arthamAM nam Adeza thAya che. ' sUtra samAsaH- varSa:-nava, tami. (na.tandu) vivecanaH- nIm = nAka mATe hitakara, nAsikAvai hitam A arthamAM nAsikA nAmane prArtha. 7-1-37 thI ya pratyaya thavAthI nAsikaI+. athavA bhava arthamAM tiddhi.. 6-3-124 thI ya pratyaya thAya. A sUtrathI ya pratyaya para chatAM nAsI no na{ Adeza thayo che. 0 rUti ?i nAsivayaM puram = nAsikAthI dUra nahi evuM nagara. nAsiyA: balUmavam A arthamAM nAsi nAmane supacyA... 6-284 thI ga() pratyaya thavAthI nAsikA . avaLuM... 7-4-68 thI nAsA nA mA no lopa thavAthI nAsivarya thAya. niranuvazvagrahane te sanuvazvasya e nyAyathI anubaMdha vinAnA ya pratyayanuM sUtramAM grahaNa Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 hovAthI anubandha sahita gya pratyayanuM grahaNa thatuM nathI. tethI A sUtrathI nAsikkA no nam Adeza thayo nathI. vadhu rUti jima? nAsiva: varSa: = nAkamAM utpanna thayela varNa. nAsAyAM nAta: A arthamAM nAsI nAmane nAte 6-3-98 thI 3 pratyaya thayo. avaLe. 7-4-68 thI nAsikA nA mA no lopa thavAthI nAsivaya thayuM. ahIM varNa artha gamyamAna hovAthI nAsikA no na{ Adeza A sUtrathI thato nathI. zikSa: zIrSan rU-2-202. artha:- ziram nAmano ya pratyaya para chatAM zIrSa Adeza thAya che. vivecana - zIrSathaH svaH = mastakamAM utpanna thato avAja. zirasi bhava: A arthamAM ziram nAmane tiddhi... 6-3-124 thI ya pratyaya thavAthI ziSya. A sUtrathI zira no zIrSanuM Adeza thavAthI zIrvaca. rakRva. 2-3-63 thI 6 no jU thavAthI zIrSathaH thayuM che. zIrSathe taim = mastaka mATe hitakara tela. zirase hitam A arthamAM zivam nAmane prArthanA 7-1-37 thI ya pratyaya thavAthI zira. A sUtrathI ziram no zIrSanuM Adeza thavAthI zIrSa thayuM. ravRva... 2-3-63 thI 6 no zuM thavAthI zIrSathuM thayuM che. ya rUtyeva - fzarataH = mastakathI. zirasa: paMcamInA arthamAM mahIyo ... 7-2-88 thI ta{ pratyaya thayo che. tenuM pratyaya te ya thI bhinna che tethI A sUtrathI zIrSanuM Adeza thayo nathI. zirati = mastakane icche che. zivaM rUchati A arthamAM samavyaya... 3-4-23 thI 6 (1) pratyaya thayo che. ahIM vacana mAM ya pratyaya che paNa te anubaMdha sahita che tethI A sUtrathI zIrSanuM Adeza thayo nathI. 3-2-100 mAM kahyA pramANe anubaMdha vagarano ja ya pratyaya ahIM grahaNa thaze. zIrvaSya mAM noDapI ... 7-4-61 thI taddhitano ya pratyaya para chatAM mana nA lopanI prApti hatI paNa manocce re 7-4-51 thI 8 pratyaya para chatAM mana nA lopano niSedha thayo che. . Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 vaze vA rU-2-202. artha- keza arthanA viSayamAM ya pratyaya para chatAM ziram no zIrSanuM Adeza vikalpa thAya che. vivecana - zIrSaLyA:, ziraH zA = mastakamAM utpanna thayela vALa. zirasi piva: A arthamAM ziram nAmane vihi. 6-3-124 thI 3 pratyaya thavAthI zirA . A sUtrathI zISana vikalpa thavAthI zIrSanA, zirA -ziracAra thayuM. zIrvaca mAM ravRva. 2-3-63 thI no thavAthI zIrSaLyA: thayuM che. zIrSa: svare taddhite . rU-2-20rU. artha- svarAdi taddhita pratyaya para chatAM ziram no zIrSa Adeza thAya che. vivecanaH- hAtizIrSaka = hastizirasanuM apatya. stizira rUva zida carcA -hastithi: 3. 3-1-23 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. daktizAsa: A arthamAM stizira nAmane vIhati. 6-1( 3ra thI phUga pratyaya thavAthI stizira+phugga. vRddhi. 7-4-1 thI Adi svaranI vRddhi thavAthI phAstazira+pha. svarAdi taddhita Draga pratyaya para chatAM A sUtrathI ziram no zIrSa Adeza thavAthI hAsti thayuM che. zIrSaka = mastakathI taranAra. zirasA tarata A arthamAM nI - disvI... 6-4-10 thI zirasa nAmane rU. pratyaya thavAthI fzarU, A sUtrathI zira nuM zirSa thavAthI zIfSa thayuM che. ahIM paNa taddhitano svarAdi pratyaya che. baMnemAM varSe 7-4-68 thI zIrSa nA ma no lopa thayo che. DoH veSa-thi-vAta-vAdane ! rU-ra-204. artha- jevuM, dhi, vAsa ane vAhana nAma uttarapadamAM hoya to 3 nAmano 38 Adeza thAya che. sUtra samAsaH- dhia vAra vAhanaro tevAM samAhA-fdhavAraMvAhana, Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 219 vandra sAva evI rIte traNa samAso thaze. cintaranavapalA , rU-2-202. artha - di, mana ane avarNAnta upasargane varjIne anya upasargothI para rahelA uttarapadanA madhu nAmano 6 Adeza thAya che. sUtra samAsa:- 1 nava: - nava: (nam. tapu.) manavazAsau 35za-anavargopasa (karma) dvizca antazca anavarNopasargazca . eteSAM samAhAraH-dvyantaranavarNopasargam, tasmata. (samA.&.) ) vivecanaH- dIpama anArIpama, lIpa, samIpam - di, mana, dhana ane sama nAmano 35 nAmanI sAthe pArtha. 3-1-22 thI bahuvrIhi samAsa thayo che ane A sUtrathI uttarapadamAM rahelA no Adeza thayo che. jhavapU. 7-3-79 thI sat samAsAtta thayo che. 35riti vim ? svAda - zobhanA (su) ane nAmano kSArtha... 3-1-22 thI badvIti samAsa thayo che. paNa huM pUjArthaka hovAthI tene dhAto. 3-1-1thI upasargasaMjJA thatI nathI tethI, upasarga nahIM hovAthI A sUtrathI maLyuM no 6 Adeza thayo nathI. zobhanA mApa: - svA: = sAruM pANI. huM pUjArthaka hovAthI pUnAm 3-1-44 thI tapurUSa samAsa paNa thaI zake che. eja rIte atya: mAM paNa thaze. pUnA . 7-3-7ra thI pUjAthamAM vartatA huM ane te nAmane samAsAnta at pratyayanI niSedha thAya che. anavati vim ? prApa, pApam - pra ane pa nAmano | nAmanI sAthe prArtha... 3-1-22 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. avarNAnta upasarga hovAthI uttarapadamAM rahelA ad no , A sUtrathI thayo nathI. paNa jhavapU. 7-3-76 thI sat samAsAnta thayo che. rAnava e pramANe hovAthI paryadAsanagu thI varNAnta upasarganuM varjana eTale gaeNkAra nuM ja varjana. gAkAranuM nahIM evo artha na Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ _220 karatAM sakAra, AkAra baMnenuM varjana karavuM. saMpittaI mAtA mApa: spina - samApa: = devasthAna. ahIM tapa no rUMgha Adeza thayo nathI jo prakAranuM ja varjana hota to ahIM sAkAra hovAthI 6 Adeza thaI jAta tenA vAraNa mATe 1 ane A baMnenuM grahaNa che. norve 3 rU-2-220. artha- samAsano artha deza jaNAto hoya to mana zabdathI para rahelA uttarapadanA | nAmano 36 Adeza thAya che. vivecanaH- anUpa: pheza: - manu ane sa nAmano artha. 3-1-22 thI bahuvrIhi samAsa thayo che ane A sUtrathI uttarapadamAM rahelA | no 3 Adeza thayo che. R:... 7-3-76 thI at samAsAnta thayo che. deza iti kim ? anvIpaM vanam - anu mane ap nmn| pArtha. 3-1-22 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. paNa deza artha gamyamAna nathI. vana artha che tethI A sUtrathI ka no 35 na thatAM cintA. 3-ra-109 thI 6 Adeza thayo che. R:.. 7-3-76 thI at samAsAnta thayo che. pasa, sUpa, yUpa: mAM DuMSat mApa: yatra :-kUpa, sUpayA Apa: 2 sa: - sUpa, mUta: mApa: yamana :-cUpa: A vigrahamAM teonI siddhimAM 36 Adeza kevI rIte thaI zake ? pRSodravitvAn 3-ra155 thI siddha thayelA nipAtana che. jo ke pRSaddhi gaNapAThamAM AvA zabdo maLatAM nathI chatAM paNa pRSodrarAyaH e sUtra bahuvacanamAM hovAthI AkRtigaNathI A zabdono saMgraha jANavo. viyanavyayADaruSo moDato dUrvAza ! rU-2-222. artha:- vat pratyayAtta nAma uttarapadamAM hoya to gar nAmanA atte temaja avyaya varjIne svarAnta nAmanAM atte no Agama thAya che. ane yathAsaMbhava pUrvapadanA anyasvarano hrasva Adeza thAya che. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 sUtra samAsa:- v t (anuvadha:) yasya sa:-hita, tasmin. (bahu.) 1 ru-adh (nag.tatpu.) maiM avyayam-banavyayam (na.tatpu.) Janavyayam 2 aruN va tayo: samAhAra:-banavyayAruN, tasya. (samA.kra.) vivecanaH- gaMmayaH - jJa ane manya nAmano syu... 3-1-49 thI tatpurUSa samAsa thayo che. jJa e avyaya sivAyanuM svarAnta nAma che. ane manya e vak pratyayAnta nAma che tethI A sUtrathI jJa ne ante s no Agama thayo che. man dhAtune tuM... 5-1-117 thI vaN (a) pratyaya thavAthI ma+Ja. vas pratyaya zat hovAthI vivAre... 3-472 thI ya pratyaya thavAthI man+ya+ga. jIAsyA... 2-1-113 thI ya mAM rahelA qha no lopa thavAthI manya kRdanta banyuM che. kAlimanyA Ata ane manyA nAmano kasyu.... 3-1-49 thI tatpurUSa samAsa thayo che. aa nAma avyaya sivAyanuM svarAnta nAma che. ane manyA e traN pratyayAnta nAma che tethI A sUtrathI jAtI nAmane ante m no Agama ane Ata no ph hrasva thavAthI tti thayuM che. uparapramANe manya kRdanta thayA pachI At 2-4-18 thI ApuM pratyaya strIliMgamAM lAgyo che. - aruntudaH aruN ane tur nAmano vahyu.... 3-1-49 thI tatpurUSa samAsa thayo che. Ja: tuti e arthamAM vavighna... 51-124 thI tu dhAtune vazu pratyaya thayo che. te zil pratyaya hovAthI tuve: 1: 3-4-81 thI vaN nI pUrve za (5) thavAthI astu+ga+a.nusyA... 2-1-113 thI pUrvanA a no lopa thavAthI atu+ga. A sUtrathI abh nAmanA ante m no Agama thavAthI arun g+tu+ga. saMyo.... 2-1-88 thI saMyoganI AdimAM rahelA p no lopa thavAthI aru thayuM. tur no ta paramAM AvatAM pUrve rahelAM m no nAM... 1-3-39 thI s thavAthI anuva: thayuM che. n vitIti vhim ? samAnI - jJa ane mAnI nAmano haryuo... 3-149 thI tatpurUSa samAsa thayo che. ahIM man dhAtune manyALinuM 51-116 thI ppin pratyaya lAgavAthI ma+nuM. oiti 4-3-50 thI Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 mana nA e nI vRddhi thavAthI manina kudatta banyuM che. ahIM vita pratyayAtta na dhAtu nathI tethI A sUtrathI jJa ne ane meM no Agama thayo nathI. anavyayasyeti kim ? doSAmanyaM ahaH - doSA bhane manya mano 3$.. 3-1-49 thI tapurUSa samAsa thayo che. ahIM a[ pratyayAtta man dhAtu hovA chatAM ropA e avyaya nAma hovAthI A sUtrathI roSA nAmathI paramAM m no Agama thato nathI. sanavyaya e pramANe sUtramAM hovAthI temAM paryadAsa na" nuM grahaNa karAya che. te nagna tatsarI nAmano grAhaka che. tathA an e avyaya nathI vyaMjanAnta nAma che tenuM sUtramAM pRthaka prahaNa kareluM che tethI avyaya sivAyanA svarAnta nAmonuM ja grahaNa thAya che. 36 zabdanuM grahaNa che tethI avyaya sivAyanA vyaMjanAnta nAmathI paramAM paNa meM no Agama A sUtrathI nahIM thAya jema ke ciH. satyAgatAstoH zAre . rU-2-222. artha- ra nAma uttarapadamAM hoya to satya, adra ane rAhu nAmane atte 6 no Agama thAya che. sUtra samAsa- satya ezi stuza teSAM samAhi- vAstu, tasmA. (samAM..) vivecanaH- satya DU:, viThThA, mahuDi - satya, mAtra ane prastu nAmano zAra nAmanI sAthe kahyu$.. 3-1-49 thI tapurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI pUrvapadane aMte meM no Agama thavAthI satyarasa, bAraDa, bahumu: thayuM. vRtyo. 11-25 thI vRttino aMtabhAga padasaMjJaka na thAya paNa pUrvabhAmAM padasaMjJaka thAya tethI tamukI... 1-3-14 thI padAnta rahelA 6 nA va para chatAM va nA vargano ja atyavarNa Tu thavAthI satya, ma :, mahuDDara thayuM. 3 dhAtune kroDabU 5-1-7ra thI mad pratyaya thavAthI + nAno. 4-3-51 thI traTa nI vRddhi mAm thavAthI para kUdatta thayuM. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 topRLa-madhyandinA-namyAzamisram / rU-2-12 artha:- pUrvapadamAM karAelA m AgamavALA A samAso nipAtana che. sUtra samAsaH- loiLazca madhyandinam = anamyAzamityazca temAM samAhAra:topRSNamadhyavinAnamyAzamityam. (samA.4.) m vivecanaH- hopR: - lo ane pRLa nAmano kasyur... 3-1-49 thI tatpurUSa samAsa thayo che. osya punaH e pramANe zrRti 3-177thI paNa tatpurUSa samAsa thaI zake che. oja nAmane ante meM no Agama A sUtrathI nipAtaMna thayelo che. vR dhAtu sAtamAM gaNano hovAthI 1 (H) vikaraNa pratyaya lAgIne puna, ravRvarSA... 2-3-63 thI n no kh thavAthI pRN thayuM ane maMLoN 5-2-72 thI an pratyaya thavAthI pRLa kRdanta thayuM che. paNa te vit pratyayAnta nAma nathI. abh pratyayAnta nAma hovAthI m ante thato na hato. tethI A sUtrathI nipAtana karyuM che. madhyandinam - madhya ane ddina nAmano sAyAhyA.... 3-1-53 thI tatpurUSa samAsa thayo che. madhya nAmane m no Agama A sUtrathI thayo che. 3-1-76 mAM SaScanta nAma prathamokta che tethI prathamo... 3-1-148 thI vina nAmano pUrvaprayoga thAta paNa nipAtanane kAraNe A sUtrathI madhya nAma pUrvapadamAM AvyuM. madhya nAmane m no Agama thaI zakata nahiM kAraNake paramAM vit pratyayAnta nAma nathI. paNa nipAtanane kAraNe maiM no Agama A sUtrathI thayo che. - anabhyAzamityaH anamyAza ane tya nAmano pAvaiM.... 3-1-22 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. ahiM paNa vit pratyayAnta nAma paramAM nathI tethI anamyAza nAmane meM no Agama thato na hato paNa nipAtananAM kAraNe A sUtrathI m no Agama thayo che. = abhyAsa = bhaNavuM, abhyAza = najIka, anamyAza dUra. artha thAya. brAlTrA-neyei / 3-2-24. artha:- phanca nAma uttarapadamAM hoya to prASTra ane agni nAmane ante m Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 no Agama thAya che. sUtra samAsa prA naza to mArI:-prANana, tamAt. (samAM..) vivecana - prANImadha, nalpi - prASTra ane zani nAmano % nAmanI sAthe rU. 3-1-49 thI tatparUSa samAsa thayo che. rUbdha uttarapadamAM hovAthI prASTra ane gati nAmane atte no Agama thayo che. rUd dhAtune khoLu pa-1-7ra thI pratyaya thavAthI dhU = rU nAma thayuM che. anid tri-triyo / -2-225. artha - hita antavALA nAmane varjIne anya nAmanA atte rAta ane na zabda uttarapadamAM hoya to huM no Agama thAya che. sUtra samAsa- ti:-sattaH, tat. (na.tatyu) tti uttarNa - uttapitta, tayo (i.Dha.) vivecanaH- tipitti, tinitiH - uttama nAmano patta ane uttatti nAmanI sAthe kahyu$... 3-1-49 thI tapurUSa samAsa thayo che. tti ane pittAita nAma uttarapadamAM AvatAM pUrvanA timi nAmane atte meM no Agama A sUtrathI thayo che. e pramANe matsyAsta:, vAtaMtiH (rAkSasa) thaze. fjU koI svataMtra dhAtu nathI paNa dhAtune chaThThAgaNano svarAdi (1) pratyaya lAgavAthI +, nAyu... pa-1-54 thI (4) pratyaya lAgavAthI ++. RtAM... 4-4-116 thI 6 it pratyaya paramAM hovAthI 28 no rU thavAthI f+3+4. supAcyA.. 2-1-113 thI no lopa thavAthI +. navA re -3-102 thI 3 no nuM thavAthI na dhAtu banyo che. ane no bhaLavAthI pitta kRdanta thayuM che. timInAM citta: e pramANe kRti 3-1-77 thI paNa taskuruSa samAsa thaI zake. agilAditi kim ? timiGgilagilaH - timiGgila bhane gila Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 225 nAmano yuTyu... 3-1-49 thI tapurUSa samAsa thayo che. pUrvapada feta antavALu nAma hovAthI mAtra nAma uttarapadamAM hovA chatAM A sUtrathI ma no Agama thato nathI. ahIM pitta antavALA sivAya nAmonuM grahaNa hovAthI pittAnta nAma svarAjo che tethI paryadAsa nathI nAta sivAyanA bIjA svarAnta nAmo ja grahaNa thaI zakaze. paNa vyaMjanAnta nAmonuM grahaNa nahIM thAya dA.ta. dhUtiH . madro vaLe rU-2-226. artha - karaNa nAma uttarapadamAM hoya to bhadra ane 3M nAmane atte no Agama thAya che. sUtra samAsa- madraza 3Laza patayoH samIhI:-padroLAma, tA. (samAM.Dha.) vivecana - padravAra sAMvaraNam - madra ane 3 nAmano raba nAmanI sAthe kRti 3-1-77 thI tapurUSa samAsa thayo che. saraLa nAma uttarapadamAM hovAthI bhadra ane 3 nAmane anne A sUtrathI 5 no Agama thayo che. tau mukhau.. 1-3-14 thI pUrvanA varNa upara { no anusvAra thayo che. 9 dhAtune banat pa-3-124 thI banat pratyaya thavAthI +1. nAmano... 4-3-1 thI 8 no guNa na thavAthI zaraNa thayuM che. kRdantanA karmane SaSThI vibhakti thAya che. tethI adra ane 3 nAmane pachI vibhakti thaI che. navAvine rAtre 1 rU-2-227. artha- vat varjIne kRdanta uttarapadamAM hoya to tri nAmane atte - no Agama vikalpa thAya che. sUtra samAsa-vit - vat. (nam. tatpa) vat vANI che - vat (karma.) vid ane vacce sa:-vADa, tasmina. (bahu.) Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 vivecana:- rAtriO, trivara: rAtri ane ghara nAmano kasyu...3-1-49 thI tatpurUSa samAsa thayo che. ahIM r dhAtune vareSTaH 5-1-138 thI Ta pratyaya lAgIne kRdanta banyuM che te vat pratyayAnta nathI tethI tri nAmane ante A sUtrathI maiM no Agama vikalpe thayo che. tau muma 1-3-14 thI r para chatAM s no s thayo che. - khidvarjanaM kim ? rAtriMmanyam ahaH AtmAnaM rAtri manyate = potAne rAtri mAnanAra (divasa). rAtri ane manya nAmano kasyu... .3-149 thI tatpurUSa samAsa thayo che. manya e dvit pratyayAnta kRdanta hovAthI A sUtrathI atte m no Agama vikalpe na thatAM rAtri nAma avyaya sivAyanuM svarAnta hovAthI vitya... 3-2-111 thI tri nAmane anne nitya maiM no Agama thayo che. - vanta kRti vim ? rAtrisulam - rAtri ane suzrva nAmano Sa... 3-1-76 thI tatpurUSa samAsa thayo che. ahIM mudya kRdanta nathI tethI rAtri nAmane ante A sUtrathI vikalpe m no Agama thayo nathI. antagrahaNaM kim ? rAtrayitA - rAtriM iva Acarati rAtrinA jevuM AcaraNa karanAra. A arthamAM tri nAmane tuM: r... 3-4-25 thI pi pratyaya lAgyo. rAtri dhAtu banyo tethI tRau 5-1-48 thI tRp pratyaya lAgavAthI rAtri+tR. svAgha... 4-4-32 thI T lAgavAthI tri++7. naoNmino... 4-3-1 thI guNa thavAthI rAtre++7. to... 1-2-23 thI s thavAthI rAyatu ane tti vagere kArya thavAthI (si no DA thavAthI) rAyatA thayuM. = prazna:- sUtramAM anta padano nirdeza na karyo hota to mAtra smRti padanA nirdezathI pratyaya... 7-4-115 A paribhASA thI kRtpratyayAntanuM ja grahaNa thaI zakata to pachI anta nuM grahaNa sUtramAM zA mATe karyuM ? javAba:- saMjJottaravAdhiAre pratyayagrahane pratyayamAtrasya |tasya A nyAyathI uttarapadane nimitta mAnIne koIpaNa kArya karAya tyAM pratyayanA grahaNathI pratyayAntanuM grahaNa thatuM nathI. tethI anna grahaNa barAbara ja che. jo anta nuM grahaNa na karIe ane A nyAya paNa Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 227 ahIM na laIe to tA. 3-ra-24 sUtramAM tanAdi pratyayAnta nAmanA grahaNano prasaMga Avaze tethI tenA nivAraNa mATe A nyAyano Azraya levo ja joIe e jaNAvavA mATe sUtramAM nuM grahaNa sArthaka che. thenormavyAyAm ! rU-2-228. artha - pavyA nAma uttarapadamAM hoya to dhenuM nAmanA atte no Agama vikalpa thAya che. vivecana - dhanuSya, dhenumavyA - dhenuM ane baccA nAmano vizeSai.. 3-1 96 thI tatpa. karma. samAsa thayo che. mA nAma mitra-ya.. pa-17 thI nipAtana thayeluM che. mAM uttarapadamAM hovAthI dhenu nAmane anta { no Agama A sUtrathI vikalpa thayo che. mitrA e vizeSaNa che. vizeSAM. thI AvyA nAma prathamokta hovAthI prathamo. 3-1-148 thI pUrvapadamAM Ave paNa A sUtrathI bhavyA uttarapadamAM hoya to dhenuM nAmathI paramAM meM atte thAya tethI bhavyA vizeSaNavAcaka nAma hovA chatAM pUrvaprayoga nahIM thAya. - aSa9tRtIyA cAr roDathuM ! rU-2-222. artha- artha nAma uttarapadamAM hoya to pachI ane tRtIyA vibhajyattane varjIne anya vibhajyanta anya nAmane atte Tuno Agama vikalpa thAya che. sUtra samAsaH- pachI tRtIyA va tayoH samAhAra-pachItRtIyam (samAM..) pachItRtIyam -3pachItRtIyam, tama. (nagna tatpa) vivecanaH- cararthaka, sArtha - kanya ane artha nAmano mIzrA sau arthaza mAM vizeSAM... 3-1-96 thI, acaH artha gaca sa- mAM prArtha.. 3-1-1ra thI ane anyanuM artha mAM sAmI.. 3-1-88 thI samAso thaI zake. artha paNa te te pramANe thaze. ahIM paThI ane tRtIyA vibhakti sivAyanI vibhakti anya nAmane lAgelI che tethI - A sUtrathI anya nAmane atte Tu no Agama vikalpa thayo che. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 SaSThyAdivarjanaM kim ? anyArthaH anya ane artha nAmano yajja... 3-1-76 thI SaSThI tatpurUSa samAsa thayo che. ane nArtha...3-167 thI tRtIyA tatpurUSa samAsa thayo che. SaSThI ane tRtIyA vibhakSyantanuM varjana hovAthI A sUtrathI anya nAmane ante 6 no Agama thayo nathI. AzIrAzA-DasthitA'sthotsuoti-pe / 3-2-120. artha:- Azir, mAzA, gAsthita, AsthA, vastu, ti ane 5 zabdo uttarapadamAM hoya to SaScanta ane tRtIyAnta vibhaktyanta nAmane varjIne anya vibhakyanta anya nAmane ante OM no Agama thAya che. d sUtra samAsaH- AzItha JAzA 7 bAsthitaza JasthA na bhulla titha rAtha teSAM samAhAraH-AzIzAsthitAsyotsuootiyAm, tasmin. (samA.4.) vivecanaH- anyAzI:, anyavAzA, anyavasthita anyavasthA, anyanurbhuja:, anyavRtti: ane anyatrAma; ahIM anya nAmano Azir vagere nAmonI sAthe saptamI... 3-1-88 thI tatpurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI SaSThI ane tRtIyA vibhaktithI anya saptamI vibhaktivALuM anya nAma hovAthI A sUtrathI anya nAmane ante T no Agama thayo che. ahIM karmadhAraya, bahuvrIhi, caturthI tatpu., paMcamI tatpu., saptamI tatpu. vagere badhA ja samAso thaI zake. aSaSThItRtIyAdityeva anyAzIH anya ane zI: nAmano baca... 3-1-76 thI SaSThI tatpurUSa samAsa thayo che. ane nArtha... 3-1-67 thI tRtIyA tatpurUSa samAsa thayo che. SaSThI ane tRtIyA vibhakyanta anya nAmano niSedha hovAthI A sUtrathI anya nAmane anne r no Agama thato nathI. Azau: zabdanI jema badhA ja zabdo para chatAM SaSThI ane tRtIyA vibhaktinI sAthe samAsa hoya to v no Agama na thAya. - - - aSaSThI... 3-2-119 thI A samAso siddha ja hatAM chatAM A sUtranI racanA punaH karI tethI A sUtrathI anya nAmane rno Agama vikalpe na thatAM nitya thayo che. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229 -Aje / 3-2-226. artha:- phya pratyaya para chatAM ane Aja nAma uttarapadamAM hote chate anya nAmane ante OM no Agama thAya che. d sUtra samAsaH- zva hrArabdha tayo: samAhAra:-cAram, tasmin. (samA.4.) vivecana:- anyadrIya: bIjAnuM A. anyasya trayam A arthamAM anya nAmane vimya: 6-3-63 thI ya pratyaya thavAthI anya+ya. ya pratyaya para chatAM anya nAmane ante A sUtrathI r no Agama thavAthI anya-ya - anyavIya: thayuM. = anyatkArakaH anya ane jAra nAmano padma.... 3-1-76 thI tatpurUSa samAsa thayo che. (vRtti 3-1-77 thI paNa SaSThI tatpu. samAsa thaI zake.) ane A sUtrathI jAra nAma uttarapadamAM hovAthI anya nAmane ante no Agama thayo che. ayoje... 1-3-50 thI para chatAM r no t thayo che. uparanA 3-2-120mAM Ano samAveza na karatAM pRthak sUtra banAvyuM tethI SaSThI ane tRtIyA vibhaktyanta anya nAmano niSedha hato tenI nivRtti thaI. "nAmaprarane niAviziSTasthApi pradaLam' e nyAyathI sUtramAM puliMga Ara nAmanAM grahaNathI strIliMga AriA nAmanuM paNa grahaNa thaI zake tethI anyariA samAsamAM paNa A sUtrathI anya nAmane ante 6 no Agama thAya che. sarvAti-vighnA-revAdiH vau / rU-2-122. artha:- kvibanta az dhAtu uttarapadamAM hoya to sarvAdi gaNapAThamAMnA sarva, vizva vagere nAmo temaja vid ane veva nAmane ante putri (adri) Agama thAya che. sUtra samAsa:- sarva: A:i yasya sa:-sarvA:i (bahu.) sarvAdizca viSvakca devazca eteSAM samAhAraH - sarvAdiviSvagdevam, tasmAt. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 230 (samA..) vizAtau zaza-gni, tasmina. (karma) vivecanaH- sarvIvaH - sarva ane zuM nAmano Dablyu.. 3-1-49 thI tapurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI klibatta sarca uttarapadamAM hovAthI sarva nAmane anta dri no Agama thayo che. sarva+di+magra hityara-1-114 thI sarva nAM mAM no lopa. sarvakizuM azo. 4-2-46 thI nAnuM no lopa. sarvadit zat (a) pratyaya ki.ba.va. no lAgyo. sarvadi+a+ganuM navuM... 2-1-104 thI gar no zuM ane kadi no DuM dIrgha thavAthI sarvatrI sosa, kAnta... thI sarvadrI: thayuM. phi - di ane garlsa nAmano karyu.... 3-1-49 thI tatparUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI klibatta sarjI uttarapadamAM, hovAthI di nAmane atte di no Agama thayo che. diglizuM hityasya... 2-1-114 thI 6 no lopa. miksa karo. 4-2-46 thI saruM nA 7 no lopa. driSi ura pratyaya lAgyo teno rIrva.1-4-4pa thI lopa. krijharsa : 1-4-69 thI 6 nI pUrve no Agama. razmin paca ra-1-89 thI 6 no lopa. dina rUvaH . 1-ra-11 thI rU no . ni yuna.... -1-71 thI no Tu tyaruM thayuM che. TTa - vim ane mas nAmano Dayu$..... 3-1-49 thI tatparUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI kvibanta mas uttarapadamAM hovAthI vim nAmane ane radri no Agama thayo che. viSNadriksa Dityanca.. 2-1-114 thI 6 no lopa. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 k+adri+aJca azo... 4-2-46 thI annA s no lopa. kadri+ac+si si pratyaya lAgyo teno vIrtha...1-4-45 thI lopa. kadri+ac kadri+anc kadri+an azva: 1-4-69 thI 6 nI pUrve t no Agama. paddasya 2-1-89 thI 6 no lopa. vaLa... 1-2-21 thI rU no p. yuna..... 2-1-71 thI r no ph kadrayan cak thayuM che. viSvacak - vim ane an nAmano hyur.... 3-1-49 thI tatpurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI kvibanta an uttarapadamAM hovAthI vid nAmane ante dri no Agama thayo che. vighnA+adri+magna tsitya... 2-1-114 thI g no lopa. viSvadri+aJca anno... 4-2-46 thI r no lopa. vidri+a+sisi pratyaya lAgyo teno vIrtha...1-4-45 thI lopa. ava: 1-4-69 thI 6 nI pUrve s no Agama. padmasya 2-1-89 thI dh no lopa. varSAve... 1-2-21 thI rU no p. yunagna.... 2-1-71 thI n no GH viSvadri+ac viSvadri + anv viSvadri+an viSvadrayan vizrcak thayuM che. devadrayaG teva ane az nAmano kasyu.... 3-1-49 thI tatpurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI kvibanta an. uttarapadamAM hovAthI deva nAmane anne dri no Agama thayo che. teva+adri+marce tsittva... 2-1-114 thI 6 nA lopa. devadri+ar+tti si pratyaya lAgyo teno vIrtha...1-4-45 thI lopa. devadri+aJ padasya 2-1-89 thI 6 no lopa. - Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232. tevadriSNan Dravare. 1-ra-11 thI rU no . tevacit yuga . 2-1-71 thI no rUra Teva thayuM che. ahIM pUjArthaka si dhAtu hovAthI mo. 4-246 thI 7 no lopa thato nathI tethI sava: 1-4-69 thI r nI pUrve 1 no Agama paNa thato nathI. ane padya ra-1-89 thI 6 no lopa thayA pachI je - rahyo te jUnA yogamAM nA sthAne thayelo hato. tethI r no lopa thavAthI zuM paNa na rahetAM ja rahe che. kIti kim ? viSvagaJcanam - viSvag bhane aJcana nAmano kRti 31-77 thI tapurUSa samAsa thayo che. ahIM klibatta zuM uttarapadamAM nathI paNa mana pratyayAtta ba uttarapadamAM che tethI A sUtrathI vizva nAmane anne dri no Agama thayo nathI. kazuM dhAtune nid pa-1-124 thI banat pratyaya thayo che. sUtramAM paMcamInuM vidhAna karyuM che. tethI dri no Agama zabdothI paramAM thaze. dhAtu tatratya kAryavijJAnam | e nyAyathI jayAM jayAM dhAtunuM prahaNa hoya tyAM tyAM te pratyayAttavALA dhAtunuM ja prahaNa thAya tethI fa pratyayanuM grahaNa sUtramAM nirarthaka che ema ma jANavuM kema ke fa nuM prahaNa karavAthI have zuM dhAtune ane badhA pratyayanuM grahaNa nahIM thAya. paNa kvibattanuM ja grahaNa thaze. tethI dri pratyaya thAya to kvibatta uttarapadamAM hoya to ja thAya. tethI vidhvanim mAM banat pratyayAnta bakyuM hovAthI dri no Agama na thayo. sadama: -sami. rU-2-223. artha- kvibanta agra dhAtu uttarapadamAM hoya to sara ane sama nAmano saddha ane mi Adeza thAya che. sUtra samAsa:- sadaza samaza to samAhA-hasama, tasya. (samAM..) (salamI thavuM joIe paNa pachIno sUtratyAt lopa thayelo che. tethI sahama: thayuM. athavA bRhagyAsamAM sa6 vyaMjanAnta gaNyo che. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 tethI sattasama: SaSThI vibhaktyanta thaI zake. ) satrizca samizra tayo: samAhAra:-pri-mi. (samA.4.) vivecanaH- saccak - sadda ane ar nAmano isyun... 3-1-49 thI tatpurUSa samAsa thayo che. ane kvibanta ar uttarapadamAM hovAthI sadda no pri Adeza A sUtrathI thayo che. saccak nI sAdhanikA uparanA 3-2122mAM ApelA cak vas thaze. paNa adri no Agama nahiM thAya. samyaklR - sam ane an nAmano kasyun.... 3-1-49 thI tatpurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI kvibanta ac uttarapadamAM hovAthI sam no mi Adeza thayo che. samyaG nI sAdhanikA dvacak vat thaze paNa adri no Agama nahiM thAya. vyAvityeva - sahAgranam - sadda ane azcana nAmano tti 3-177 thI tatpurUSa samAsa thayo che. ahIM kvibatta agna uttarapadamAM nathI paNa ad pratyayAnta mac uttarapadamAM che tethI A sUtrathI sajja no dhri Adeza thayo nathI. tisastiyaMti / 3-2-224. artha:- pi pratyayAnta kArAdi ac uttarapadamAM hoya. to tiras no tiri Adeza thAya che. vivecanaH- tiryakr tiram ane az nAmano kasyur... 3-1-49 thI. tatpurUSa samAsa thayo che. ahIM ri pratyayAnta azmakArAdi hovAthI A sUtrathI tiras no tira Adeza thayo che. tiryakr nI sAdhunikA 3-2-122 sUtramAM AvatAM cak pramANe thaze paNa katri Adeza thaze nahiM. - atIti kim ? tirazcaH tiram ane ar nAmano kasyun... 31-49 thI tatpurUSa samAsa thayo che. ahIM ri pratyayAnta mac hovAthI kArAdi che paNa dvi.ba.va no zas pratyaya lAgatAM ar... 2-1-104 thI av no r Adeza thaI javAthI have akArAdi nathI. paNa vakArAdi ac che tethI A sUtrathI tiras no tiri Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 Adeza thayo nathI, sAdhanikA sarvadrI vaDavat thaze. Dada no Agama nahIM thAya. 2-1-104 thI evuM no thayo paNa svarano abhAva hovAthI dIrgha thayo nathI. nagat | rU-2-1ra. artha:- uttarapada paramAM hote chate nanno 1 Adeza thAya che. vivecana - saura prasthA - ane vara nAmano artha. 3-1-22 thI bahudvIti samAsa thayo che. ane vaura uttarapadamAM hovAthI no A sUtrathI thayo che. ahIM nam. tapu. samAsa karavo hoya to thaI zake paNa anyapada tarIke prasthA: ema lakheluM hovAthI bahuvrIhi samAsa karyo che. uttarapa0 rUtyeva - pujo - ahIM mudde kriyApada che. samAsamAM uttarapada paramAM hoya to ja te no Adeza thAya. ahIM samAsa nathI tethI te no ja Adeza A sUtrathI thayo nathI. tyAvI kSe rU-2-226. artha:- nindA artha gamyamAna hoya to, tyAghanta (tivAdi pratyayAnta) pada paramAM hoya to nanno ma Adeza thAya che. * sUtra samAsa- ti: garika ya saM:-tyAti, tami. (bahu.) vivecanaH- parva vaM nA= nIca ! tuM kharAba rAMdhe che. ahIM nindA artha gamyamAna che. tivAdino sid pratyayAnta parvata pada paramAM che tethI A sUtrathI pUrvapadamAM rahelA na na Adeza thayo che. kSepa rUti lim ? pravRtti vaia: = caitra rAMdhato nathI. ahIM tivAdino tiv pratyayAtta prati pada paramAM che. paNa nindA artha gamyamAna na hovAthI A sUtrathI pUrvapadamAM rahelA 7 no ma Adeza thayo nathI. tivAdri pratyayAnta paramAM hoya to naga 3-2-125 sutrathI 7 no Dara Adeza na thAta. tethI tenI prApti karavA mATe A sUtrano prAraMbha che. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 . nacoprAiina vA | rU-2-227. artha:- prANI sivAyano artha hoya to na| samAsa vikalpe nipAtana thAya che. sUtra samAsaH- na prANI JaprALI, tasmin. (na. tatpu.) - vivecanaH- nA, Aza: zi:i 7 ane (|ti) 1 nAmano nag3-151 thI tatpurUSa samAsa thayo che. samAsano artha 'parvata' thato hovAthI prANI sivAyano artha che tethI A sUtrathI vikalpe 7 no Ja thayo che. m dhAtune nAno... 5-1-131 thI 4 (1) pratyaya thayo che. aprALinIti vim ? gA: trayam zItena - ahIM 7 ane 7 no nag 3-1-51.thI tatpurUSa samAsa thayo che. prANI artha hovAthI A sUtrathI naLa nipAtana na thatAM nabat3-2-125 thI 6 no Ja thayo che. pUrvanA nagat 3-2-125 thI 1 nA 6 nI nitya prApti hatI. tenI vikalpe prApti karavA mATe A sUtra judu banAvyuM. navAvaH // 2-2-228. - artha:- navAvi samAso nahIM karAelA kArAdi AdezavALA nipAtana che. sUtra samAsaH- nala: Avi: yeSAM te- nalrAya: (bahu.) vivecanaH- navaH, nAsatyaH 7 ane sva nAmano jArtha... 3-1-22 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. ane 7 ane asatya nAmano nag3-151 thI tatpurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI nava mAM 7 nAM Gga no ane nAsatya: mAM 7 nA an no niSedha thayo che. van dhAtune davit 5-1-171 thI 4 (5) pratyaya thayo che. eja pramANe namutti:, nakSatram, nala:, navuMsam, nam, nA, nArAnaH, nApita: vagere. bahuvacana AkRtigaNanA grahaNa mATe che. dA.ta. nAstivaH, nama:, nAra: vagere. ahIM 7 no 4 naJar 3-2-125 thI ane 7 no n 3-2-129 thI thavAno hato teno A sUtrathI niSedha thayo. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 an svare / rU-2-226. artha:- svarAdi uttarapada hoya to pUrvamAM rahelAM 7 no an Adeza thAya che. vivecanaH- anantaH 7 ane anta nAmano nag 3-1-51 thI tatpurUSa samAsa thayo che. athavA pArthe... 3-1-22 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. ane svarAdi uttarapada hovAthI A sUtrathI pUrvapadamAM rahelA 7 no an thayo che. - ananta: mAM vRtti no pUrvabhAga taddanta.... 1-1-20 thI padasaMjJaka thAya che tethI an ne padasaMjJA thaI. temAM hrasva svaranI pachI r che. ane tenA pachI anta no 6 che tethI hrasvA.. 1-3-27 thI g ne dvindvanI prApti hatI parantu sUtramAM an e pramANe lakhyuM che tenA sAmarthyathI dvittva nahIM thAya. jo dvindva karavuM ja hota to ar e pramANe sUtramAM ja dvittva karIne mUkI. bIjuM an AdezanuM vidhAna hovAthI tenA sAmarthyathI sarvatra nAno... 2-1-91 thI padAnte r no lopa thavAnI prApti hatI te have nahIM thAya. jo: tatpuruSe 1 rU-2-130. artha:- svarAdi uttarapada hoya to tatpurUSa samAsamAM no r Adeza thAya che. vivecanaH zbdaH Thu ane zva nAmano tio.. 3-1-42 thI tatpurUSa samAsa thayo che. ane svarAdi uttarapada hovAthI nAmano v Adeza A sUtrathI thayo che. eja pramANe duSTa:, tram, vazanam mAM paNa r Adeza thaze. tatpuruSa kRti vim ? o rezaH - chu ane 3 nAmano pAthaeN... 3-1-22 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. tatpurUSa samAsa nathI tethI A sUtrathI OM no r Adeza thayo nathI. svara tyeva - brAhmaLa: - hra ane brAhmaLa nAmano tiI.. 3-142 thI tatpurUSa samAsa thayo che. paNa uttarapada svarAdi na hovAthI Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 A sUtrathI no r Adeza thayo nathI. ratha-vale / 3-2-236. - artha:- ratha ane vaT nAma uttarapadamAM hoya to vu no v Adeza thAya che. sUtra samAsaH- rathazva vaA tayo: samAhA-thavam, tasmin. (samA.4.) vivecanaH- RdrathaH, dava: - hra nAmano ratha ane vaT nAmanI sAthe tidya.. 3-1-42 thI tatpurUSa samAsa thayo che. ane ratha tathA vad uttarapadamAM hovAthI A sUtrathI nAmano v Adeza thayo che. var dhAtune av 5-1-49 thI av pratyaya lAgyo che. uparanA 3-2-130 thI svarAdi uttarapada hoya to ja nuM v thatuM hatuM paNa ratha ane vava nAma vyaMjanAdi uttarapada paramAM hoya to paNa no d Adeza karavo che tethI sUtra judu banAvyuM. tRLe nAtau / 3-2-2220 artha:- jAti arthamAM tRLa nAma uttarapadamAM hoya to (pUrvapadamAM rahelAM) nAmano v Adeza thAya che. vivecanaH- vatRLA saihiSAsthyA tRLanAtiH - ane tRLa nAmano aa... OM 3-1-22 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. tR uttarapadamAM hovAthI, jAti artha jaNAto hovAthI A sUtrathI OM nAmano v Adeza thayo che. rohiSa = kharAba ghAsanI jAti. ahIM vyaMjanAdi uttarapada che tethI 3-2-131mAM bheguM lIdhuM hota to cAlata. paNa tRNano jAti artha jaNAto hoya to ja vu nAmano v Adeza karavo che tethI sUtra judu banAvyuM. tRLA strIliMga che tethI At 2-4-18 thI Ak pratyaya lAgyo che. triH / 3-2-133. artha:- tri nAma uttarapadamAM hoya to OM ane mi nAmano v Adeza thAya che. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 vivecanaH- vartaH - 3 ane tri nAmano ti. 3-1-4ra thI tapuruSa samAsa thayo che. ane kim ane tri nAmano krikSepe 3-1-110 thI tapuruSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI ane kim nAmano Adeza thayo che. vastra e pramANe nirdeza karavo joIe paNa te choDIne tri. e pramANe nirdeza karyo che. tethI 5 ane vim bannenuM grahaNa thAya che. keTalAka vim no d thAya tevuM icchatA nathI tenA mate tri: samAsa thAya. 3 nuM prakaraNa cAlatuM hovAthI mAtra 5 ne ja icche che. sAkSa-thoDA rU-ra-rU4. artha:- 3Sa ane thanuM nAma uttarapadamAM hoya to ; nAmano ja Adeza thAya che. sUtra samAsa- akSarA prasthA - akSapasthAnI, tayo . (. .) vivecanaH- rAkSa: - 5 ane akSa nAmano Iti. 3-1-42 thI taskuruSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI 3 no vA Adeza thayo che. vApatham - ku ane thana nAmano ti. 3-1-42 thI tapuruSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI { no vo Adeza thayo che. R.. 7-3-76 thI than nAmane at samAsAnta thayo che ane nioDapI ... 7-4-61 thI rUna no lopa thayo che. sUtramAM sakArAtta nakSa nAmanuM grahaNa kareluM hovAthI la nAmanuM paNa grahaNa thaze. akSa zabda be prakAranA maLe che. eka to nakArAnta ane bIjo savaththa. 7-3-1rada thI Ta samAsAnta lAgavAthI ane avaLe... 7-4-68 thI pUrvanA rU no lopa thavAthI akSa zabda banelo che te. tethI kullita: phAkSa:- kSa = kharAba pAso, kutsitam akSam - akSam = kharAba indriya ane kutsitam kSa carcA - rAkSa: = kharAba indriyavALo. A traNemAM A sUtrathI 3 no | thaI zakyo. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 239 sUtramAM pathar zabdano je svarAdi pratyaya parachatAM s no lopa thavAthI thi zabda bane che tenuM grahaNa hovAthI vatha akArAnta nAmanuM grahaNa thatuM nathI tethI tsitam patham - patham ahIM baiMkArAnta patha zabda hovAthI A sUtrathI nAmano aa Adeza thato nathI. puruSa vA | 3-2-2rU. ku artha:- puruSa nAma uttarapadamAM hoya to OM nAmano aa Adeza vikalpe thAya che. vivecanaH- rupuruSaH, hrApuruSa: vu ane puruSa nAmano tio.. 3-1-42 thI tatpuruSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI OM nAmano jA Adeza vikalpe thayo che. Sar arthamAM alpe 3-2-136 thI OM no ja nitya thAya che. tethI A sUtramAM anISad-thoDuM nahiM evA arthamAM puruSa nAma uttarapadamAM hoya to vikalpe hra no aa Adeza thAya che. alpe / 3-2-226. artha:- phaMr arthamAM rahelA hra nAmano koipaNa nAma uttarapadamAM hoya to jA Adeza thAya che. vivecanaH- jAmadhuram, bhADaccham OM nAmano madhura ane a nAmanI sAthe gati... 3-1-42 thI tatpuruSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI par arthamAM no aa thayo che. - A sUtra pRthak banAvyuM tethI have svarAdi uttarapadamAM hoya to paNa phaiSar arthamAM jo; t... 3-2-130 thI ku no d na thatAM A sUtrathI OM no jA Adeza ja thaze. jA-vau voe / 3-2-237. artha:- 3SNa nAma uttarapadamAM hoya to OM nAmano jA ane jaiva Adeza vikalpe thAya che. sUtra samAsaH- vyA 7 varzva jAvo (i. 4.) - Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 vivecanaH- kom, vAma mAm - 3 ane 3La nAmano jati. 3-1-42 thI taskuruSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI no | ane vava Adeza vikalpa thayo che. tethI tenA vikalpapakSamAM koH [... 3-2-130 thI t Adeza thayo che. badrIhi samAsa hoya to vo .... 3-ra-130 thI Adeza thato nathI paNa A sUtrathI be Adezo thaze tenA vikalpa pakSamAM d Adeza thato hato te nahIM thAya. jemake kutsitaM (6) 36 yamana : - koDa, voM:, phUM: (reza) = thoDI garamI vALo deza. koIka vaiyAkaraNa ane uttarapadamAM hoya to paNa A sUtrathI 1 ane ve Adezane icche che tethI tenA mate naka, vAna, niH paNa thAya. - kRtyezvazyamo lun ! rU-ra-rU. artha - kRtya pratyayAtta nAma uttarapadamAM hoya to avazyam nAmanAM anya " no lopa thAya che. vivecanaH- kavArya - kavaram ane kAryam nAmano vyaya... 3-1 48 thI tapuruSa samAsa thayo che. athavA madhU. 3-1-116 thI tapuruSa samAsa thayo che. ane kRtya (AM) pratyayAtta kArya nAma uttarapadamAM hovAthI A sUtrathI avazyam nA 6 no lopa thayo che. Rva... pa-1-17 thI | pratyaya thayo che. vacam pratyayAtta - vityam - TU-vR[.. 5-1-40 thI 5. ya pratyayAtta - avazyayam - ya kviA... 5-1-28 thI 3. tavya pratyayAnta - va rtavya - (vyA. pa-1-ra7 thI tavya. ganI pratyayAtta -gavaratharaLIya-tatra... pa-1-27 thI sanIya. ahIM badhA udAharaNamAM nRtya pratyayAtta uttarapadamAM che tethI A sUtrathI avazyam nA m no lopa thayo che. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 241 kRtya iti kim ? avazyaMlAvakaH - avazyam bhane lAvaka nAmano 3yuM. 3-1-48 athavA mayUra... 3-1-116 thI tatparuSa samAsa thayo che. tAva mAM kagvI pa-1-48 thI pa pratyaya lAgyo che te tya pratyaya nathI tethI A sUtrathI avazyam nA m no lopa thayo nathI. samastata-hite vA ! rU-2-232. artha:- tata. ane hita nAma uttarapadamAM hoya to sam nA 6 no vikalpa lopa thAya che. sUtra samAsa- tatazva hiteza hatosamArI-tahita, tami. (samA. .) vivecanaH- satatama sattatam - sahitanuM saMhitam - sad nAmano tAta ane hita nAmanI sAthe tiDhI.. 3-1-42 thI tapuruSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI sanma nA no lopa vikalpa thayo che. sattatam mAM taumukhI 1-3-14 thI 6 no t para chatAM anunAsika na thayo che. saMhitam mAM zi.. 1-3-40 thI 2 para chatAM meM no anusvAra thayo che. sandhI tema vigraha karIne saMhitama samAsa karIe to temAM rahelA dhA. no takArAdi ti pratyaya para chatAM dhA: 4-4-15 thI hiM Adeza thAya che. . . tuma mana:-zAme ! rU-2-240. artha - mana ane rAma nAma uttarapadamAM hoya to tuma pratyayAnta nAmanA - temaja sam nAmanAM 6 no lopa thAya che. ' sUtra samAsa - manaza phAmarza hato. samArI:-na:mam tami. (samA. .) vivecanaH- monA, tuphAma: - moma ane manas nAmano temaja tuma ane kAma nAmano prArtha.. 3-1-22 thI badrIhi samAsa thayo che. ane A sUtrathI mananuM ane jhAma uttarapadamAM hovAthI tuma nA 6 no lopa thayo che. bahuvrIhi samAsa thavAthI anya pada pradhAna Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 anya koI vyakti bane che. te vyakti puliMga hovAthI mananuM navuM. hovA chatAM tenA rUpo puliMgamAM vat pramANe thaze. tethI, momanA, samenA rUpa thayuM che. samanA, sAma: - sama nAmano manas ane rAma nAmanI sAthe pArtha... 3-1-22 thI badvIti samAsa thayo che. ane A sUtrathI manas ane tema uttarapadamAM hovAthI sam nA m no lopa thayo che.. manamAM sada vartata - samanA ane zAmena sa vatata - sAna: e pramANe vigraha karIne tapuruSa samAsa karIe to sahI. 3-ra143 thI 8 no sa thaIne samAso siddha ja hatAM tethI ahIM san nuM grahaNa nirarthaka thaze. nA, nahIM thAya. kAraNa ke saha nI sAthe vigraha karIe to ja AvA samAso thAya paNa sam nI sAthe, vigraha karIe to AvA samAsa thavAne badale temanA ane saTTAma: AvA aniSTa samAso thAya. mATe ahIM vakArathI san nuM grahaNa karyuM che te yathArtha ja che. " mAMsaDanaga para navA rU-2-242. artha- mana ane dhan pratyayAtta par uttarapadamAM hoya to mAMsa nAmanA anyavarNano vikalpa lopa thAya che. sUtra samAsa- vana parva tayoH samAha: - anadya, tasmin (samA. .) vivecanaH-mAMsparvana, mAMsapavanam - mAMsa ane pavana nAmano kRti 3-1 77 thI tapuruSa samAsa thayo che. par dhAtune anad pa-3-124 thI mana pratyaya lAgelo che. tethI A sUtrathI mAM nAmanA ajyavarNa no vikalpa lopa thayo che. mAMsa, mAMsa - mAMsa ane pA nAmano vRti 3-1-77 thI tatparuSa samAsa thayo che. par dhAtune pAvA... 5-3-18 thI gU pratyaya lAgyo che tethI A sUtrathI mAM nAmanAM anyavarNa 3 no vikalpa lopa thayo che. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 vizabdAt tIrasya tA: I rU-2-24ra. artha - dizAvAcaka zabdathI paramAM rahelAM uttarapada evA tIra nAmano tAra Adeza vikalpa thAya che. sUtra samAsa- tizi dRSTa zA-diza, tama. vivecana- lagatA kSitIm - kSaNa ane tArA nAmano pa.. 3 1-76 thI tapuruSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI tIra nAmano tAra Adeza vikalpa thayo che. sarvAyo... 3-ra-11 thI rakSaNA nAmano puMvarbhAva thayo che. sahAya soDALe rU-ra-24rU. artha- koIpaNa uttarapada paramAM hoya to badhvahi samAsamAM sada ne te - vikalpa thAya che. sUtra samAsa- saMcaya artha-navArtha, tami. (Sa.tatpa) vivecanaH- saputra, saputra: -"sada ane putra nAmano sahastena 3-1-24 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. ane A sUtrathI saru no rasa vikalpa thayo che. cAI rati vim saraMgaH - sada ane nAmano ulyu.. 31-49 thI tapurUSa samAsa thayo che. gat dhAtune vat 5-1-171 thI 3 pratyaya thayo che. tapurUSa samAsa che. baddhati samAsa nathI che tethI A sUtrathI sada no sa na thayo. nAni | rU-2-244. artha- saMjJAnA viSayamAM koIpaNa uttarapada paramAM hoya to bahuvrIhi samAsamAM sada no 1 Adeza thAya che. 'vivecanaH- satyaM vanam - sada ane zvattha nAmano sahatena 3-1-24 thI badrIhi samAsa thayo che. saMjJAno viSaya hovAthI A sUtrathI saruM no Adeza thayo che. sArtha rUtyeva - sadava: guru - sada ane seva nAmano vyartha. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 3-1-48 thI tapurUSa samAsa thayo che. bahuvrIhi samAsa na hovAthI saMjJAvAcaka hovA chatAM A sUtrathI saruM no sa Adeza thayo nathI. saMjJAnA viSayamAM saEUR no sa Adeza nitya karavA mATe sahI. 31-143 thI A sUtra judu banAvyuM. sUtra judu banAvavAthI ja navI nI nivRtti thaI che. zyAdhi ! rU-2-244. artha- ara - parokSa - joI zakAya nahi te. dha - adhiDha - upara caDheluM. adezyArthaka ane adhikAWka nAma uttarapadamAM hoya to bahuvrIhi samAsamAM saha no e Adeza thAya che. sUtra samAsa- garaveza dharuM to samAhIda-mAdhiva, tani. (samA.Dha.) vivecanaH- sAni: (pota:) - sada ane ni nAmano sahaste 3-1 24 thI badvIti samAsa thayo che. kabUtaramAM adazya agni che tevI prasiddhi hovAthI A sUtrathI saha no Adeza thayo che. eja pramANe. sIpAvA vAtyA - vAyuno samUha pizAca sahita varte che evI prasiddhi hovAthI pizAca adazya ja che tethI A sUtrathI sara no sa Adeza thayo che. sAkSasI vidyut - vidhuta rAkSasIthI adhiSThita hoya che evI prasiddhi hovAthI rAkSasI adazya che tethI A sUtrathI saha no sa Adeza thayo che. droNA savArI - sada ane drona nAmano sahatena 3-1-24 thI bahuddhati samAsa thayo che. ane drona e adhikArthaka che kema ke ekamaNa upara ekakhArI ema maNathI adhika kahevuM hoya tyAre vaparAya che. tethI A sUtrathI 8 no sa Adeza thayo che eja Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 pramANe samISa:, soLI: vagere. saha.. 3-ra-143 thI saruM no Adeza thato ja hato chatAM paNa A sUtra banAvyuM tethI adazyArthaka ane adhikAWka nAma uttarapadamAM hoya tyAre sada no Adeza nitya karavA mATe ja pRthapha AraMbha che. jAjothImAve rU-2-246. artha:- kAlavAcaka sivAyanA nAma uttarapadamAM hoya to avyayIbhAva samAsamAM sada no ja Adeza thAya che. " vivecanaH- saMvRddha sAdhUnAm - sada ane vRkSana nAmano vira... 3-1-39 thI avyavIbhAva samAsa thayo che. ane A sUtrathI sat arthamAM thayelA saha nAmano ja Adeza thayo che. A samAsa 3-1-39mAM Apelo che. akAla iti kim ? sahapUrvANaM zete - saha bhane pUrvAhna nAmano viMp. 3-1-39 thI avyayIbhAva samAsa thayo che. huM aparityajaya arthamAM che. ahIM uttarapada kAlavAcaka che tethI A sUtrathI sa6 no sa Adeza thayo nathI. avyayIbhAva iti kim ? sahayudhvA - saha ane yudh nAmano sahana 3-1-24 thI badvIti samAsa thayo che. yud ne sahanamyAM... pa-1-167 thI napU pratyaya lAgyo che tethI suSyanuM zabda banyo. ahIM akAlavAcaka uttarapada hovA chatAM avyayIbhAva samAsa na hovAthI A sUtrathI sada no ja Adeza thayo nathI. sarayuSyana thayA pachI ban antavALu hovAthI rAganuM pramANe rUpo thaze. sahayudhdhA no samAsa Dayu$. 3-1-49 thI paNa thaI zake. sthAne / rU-2-247. artha:- granthanA antavAcaka nAma uttarapadamAM hoya to avyayIbhAva samAsamAM saDha no rasa Adeza thAya che. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 sUtra samAsa - pratha0 mata:-prathAntaH, tami. (..) vivecana << jyotiSam adhIta - sada ane tenA nAmano vima ... 3- - 1-39 thI avyayIbhAva samAsa thayo che. ane A sUtrathI saha no ja Adeza thayo che. avyavIbhAva samAsa hovAthI napuM.. mAM ja vaparAya che tethI vastIve ra-4-97 thI hrasva thaIne sattA nuM mRtta thayuM che. eja pramANe sau8nuM samuhUrtam thaze. nADaDaziSyo-vatsa rulle rU-2-248. . artha:- AzIrvAda artha gamyamAna hoya to -vatsa ane daMta nAmane vane koIpaNa nAma uttarapadamAM hoya to sada no te Adeza thato nathI. sUtra samAsa- joza vatnaza phatta teSAM samahAda-vatsatama. (samA..). na jovatsahastam - vatsallama, tami. (nam. tatpa) vivecanaH- svati gurave saziSyAya - saMda ane ziSya nAmano sahastena 3 1-24 thI badrIti samAsa thayo che. sahaya.. 3-ra-143 thI saha nA sa nI prApti hatI teno AzIrvAda arthamAM A sUtrathI niSedha thavAthI ahIM saDha no rasa Adeza thayo nathI. zAI.. 2-2-68 thI svastinA yogamAM lu nAmane caturthI vibhakti thaI che. maNipati vim ? saMputrI - putre sa bAta: ahIM saruM ane putra nAmano sahatena 3-1-24 thI badrIhi samAsa thayo che. ahIM AziSa artha gamyamAna na hovAthI ane no-vatsa - dRna varjIta putra nAma uttarapadamAM hovAthI saruM no sa Adeza A sUtrathI niSedha na thatAM sahasya.. 3-ra-143 thI sada no te Adeza vikalpa thayo che. A samAsa 3-1-24mAM Apelo ja che. gavAdivarjanaM kim ? svasti tubhyaM sagave, sahagave - savatsAya, sahavatsAya - sahalAya, sahahalAya - saha nAmano go, vatsa bhane hala nAmanI sAthe sahatena 3-1-24 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. AzIrvAda artha gamyamAna che paNa A zabdonuM A sUtramAM varjana Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 hovAthI A sUtrathI sajja nAM sa Adezano niSedha na thatAM sahasya... 3-2-143 thI sadda no jJa Adeza viklpa thayo che. AzIrvAda artha sa hovAthI tadmavA... 2-2-66 thI caturthI vibhakti thaI che. samAnasya dhamAMDaviyu / rU-2-241. artha:- dharmAdri gaNapAThamAMnA dharma, nAmanlR vagere nAmo uttarapadamAM hoya to samAna no sa Adeza thAya che. dharmAya:, tevu. (bahu.) vivecanaH- sadhamAM, sanAmA samAna nAmano dharma ane nAman nAmanI sAthe prA.... 3-1-22 thI bahuvrIhi samAsa thayo che. ane A sUtrathI samAna no sa Adeza thayo che. svadharma samAsane ante dvipavAd... 73-141 thI an. avaLe... 7-4-68 thI 6 no lopa thavAthI sadharmas thayuM. ane rAnan pramANe rUpo thaze. sUtra samAsaH- dharma: Adhi ceSAM te 1 samAnaH dharmaH - sadharmaH, samAnaM nAma sanAma. e pramANe vizeSa... 3-1-96 thI karmadhAraya samAsa paNa thaI zake che. bahuvacana AkRtiSNanA grahaNa mATe che. --- sabrahmacArI / rU-2-10, artha:- sannArI samAsa nipAtana thAya che. vivecanaH- savrahmacArI - samAne brahmaLi gAme gurute vA vrataM vati A arthamAM nipAtanane kAraNe samAna ane brahmAt nAmano kasyu... 3-1-49 thI tatpurUSa samAsa thayo che. samAna nA saAdezanI prApti na hovA chatAM Avo artha ane sa nipAtana thayo che. da-vaMza-vRkSe / 3-2-26. artha: vR, vRza ane vRkSa nAma uttarapadamAM hoya to samAna no sa Adeza thAya che. sUtra samAsaH- vRtta dRzA vRkSatha temAM samAhAra-tRvaMzavRkSan, tasmin. (samA.kra.) Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 viveyana:- sadRk, sadRzaH sadRkSaH - samAna nAmano dRk, dRza bhane dRkSa nAmanI sAthe GasyuktaM.... 3-1-48 thI tatpu35 samAsa thayo cha.. ane A sUtrathI A zabdo uttarapadamAM hovAthI samAna no rasa mAheza thayo cha. dRz pAtune tyadAdya.... 5-1-152 thI vip, Tak (a) bhane sak (sa) pratyaya // 2 // cha. kvip sAgapAthI. dRk, Tak aunAthI dRza bhane sak sAgavAthI dRkSa zo panyA cha. sadRkSaH bhAM dRz+sa. yaja-sRja... 2-1-87 thI. z no S thavAthI dRS+sa. SaDho.... 2-1-62thI S no k pAthI dRk+sa. raghuvarNA... 2-3-63 thI s no e thavAthI dRkSa. kSa = kSa thapAthI dRkSa panyuM che. . anya-tyadAderAH / 3-2-152. artha:- dRk, dRza mane dRkSa nAma utta256ma hoya to anya nAmanA ajyavarNano ane tyAdri nAmanA anyavarNano A Adeza thAya che. sUtra samAsa:- anyazca tyadAdizca etayoH samAhAraH-anyatyadAdi, tasya. (samA.6.) viveyana:- anyAdRk, anyAdRzaH, anyAdRkSaH- tyAdRk, tyAdRzaH, tyAdRkSaH asmAdRk, asmAdRzaH, asmAdRkSaH- anya, tyad bhane asmad nAmano dRk, dRza bhane dRkSa nAmanI sAthe. GasyuktaM.... 3-1-48 thI tatpu35 sabhAsa. thayo che. ane yA sUtrathI anya nA antya a no, tyad n| antya d no bhane asmad n| antya d no A thayo 7. dRkSa nI sApani.. (352n| 3-2-151 sUtra prabhArI vI. dRz pAtune tyadAdya.... 5-1-152 thI kvip, Tak bhane sak pratyaya thAya che. idaM-kimIt-kI / 3-2-153.. arthaH- dRk, dRza bhane dRkSa nAma utta256mA Doya. to idam bhane kim no anukrame t ane kI Adeza thAya che. sUtra samAsa:- idam ca kim ca etayoH samAhAraH-idaMkim (samau.6.). ___It ca kI ca etayoH samAhAraH-ItkI (samA.6.) . viveyana:- IdRk, IdRzaH IdRkSaH - kIdRk, kIdRzaH, kIdRkSaH - idam bhane Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 mi nAmano tR, za ane vRkSa nAmanI sAthe kahyu.... 3-149 thI tatpurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI vm no chuM ane mi no jI Adeza thayo che. t AdezamAM t it che. tyavAda.... 5-1-152 thI ghRN dhAtune pi, t ane sad pratyaya lAgyA che. vRkSa nI sAnikA uparanA 3-2-151 sUtra pramANe jANavI. anaba: vo-yat / rU-2-194. artha:- nag avyayane varjIne anya avyaya evA pUrvapadathI paramAM je uttarapada che tenA avayavabhUta vA no yad thAya che. sUtra samAsaH- 6 nag anan, tasmAt. (nar. tatpu.) - vivecana:- prakRtya - pra ane tvA no tiI.... 3-1-42 thI tatpurUSa samAsa thayo che. pra vagere upasargone rvAdyanu... 3-1-2 thI gatisaMjJA thavAthI ti: 1-1-36 thI avyayasaMjJA thAya che. tethI pra e avyayathI paramAM rahelAM vattA no A sUtrathI yam Adeza thayo che. tethI pra+ya. hrasva... 4-4-113 thI ya nI pUrve t no Agama thavAthI prakRtya thayuM. - - anatra iti kim ? akRtvA 7 ane aa nAmano nag 3-151 thI tatpurUSa samAsa thayo che. ane 7 no 6 nagat 3-2-125 thI thayo che. ahIM na e avyaya hovA chatAM sUtramAM niSedha hovAthI A sUtrathI vaktvA no yar Adeza thayo nathI. paramaRtvA - parama ane nRtvA nAmano san mahat... 3-1-107 thI karmadhAraya samAsa thayo che. paNa parama avyaya na hovAthI A sUtrathI vaktvA no yar Adeza thayo nathI. uttarapadasyetyeva alaM kRtvA ahIM samAsa nathI tethI tvA uttarapadamAM na hovAthI A sUtrathI vaktvA no yad Adeza thayo nathI. alam ne svADyo... 1-1-30 thI avyayasaMjJA thaI che. bhUSA... 3-1-4 thI altam gatisaMjJaka na thavAthI tiI...3-1-42 thI Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 samAsa thayo nathI. noDA 7-ra-29 thI natu arthamAM na pratyaya thAya che tenAthI judo pADavA mATe avyayanA ne navuM karIne ga IvALo karyo che.' pRSo sAya: I 2-2-5. artha:- puNo gaNapAThamAMnA pRSottara vagere samAso nipAtana che. sUtra samAsa- pRSo mAri: evAM te - pRSoiyaH (bahu) .. vivecanaH- pRSo - pRSat ane 38ra nAmano prArtha.... 3-1-1ra thI bahuvrIhi samAsa thayo che. ane nipAtananAM kAraNe tu no lopa ane go thayo che. vistAha - vArikhaH vAha-vAri ane vIha nAmano vRti 3-177 thI tapurUSa samAsa thayo che. nipAtananAM kAraNe vAri nAmano va Adeza, vAha nAmanA 6 no - Adeza thayo che. ba.va. AkRtigaNanA grahaNa mATe che. jemakemahyam ti-mayUTa = pRthvI para rove, kalarava kare te. masyAm zo - mariSa: = pRthvI para sue te.. zavAnAm zayanam - ramazAnam = maDadAonuM suvuM te. varta vardhati - vastIva = baLane vadhAranAra. - vinaM TrAti - viphAta: = bilADo. (bIlamAM jaIne phADI khAnAra.) 5 AtI te - mRgAtA = kamaLanI nALa. (mATIno Azraya le te.) aNu banI te - Id: = ziyALa. (lohIno Azraya le te.) vivi zo yeSAM te - vi : = deva. svargamAM ghara che jenuM te.) sarje cha va: : - 3jUra: = ghuvaDa. (UMcA kAna che jenA te.) sau nIyaMti - #da = hAthI. (je pRthvI para ja gharaDo thAya che.) nIvana (gA) mUta:- gaumUta: = megha. (pANInuM poTaluM.) Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAMDavADapyotaninhI-dhAn-nahorva-pI / 3-2-26. artha:- tan ane RI dhAtu paramAM hoya to ava upasargano va Adeza tathA dhALu ane na dhAtu paramAM hoya to pi upasargano tti Adeza vikalpe thAya che. 251 sUtra samAsaH- avazva kapizca avApI, to: (I.bra.) tanizva RIjI tayo: samAhAra:-niI. (samA.4.) dhAt va na 6 tAyo: samAhAra-dhAna (samA.ha.) tanikkI 6 dhAna - nikkIdhAnaho, to: (I.4.) vazca pizca vapI (I.4.) - 4 vivecanaH- vataMtaH, avataMsaH vakrayaH, avakrayaH-pihitam, apihitam pinAm, apinaddham. gava nAmano sa~sa ane ya nAmanI sAthe temaja api nAmano hita ane nandva nAmanI sAthe gati... 3-142 thI tatpurUSa samAsa thayo che. ane A sUtrathI ava no va ane attino tti Adeza vikalpe thayo che. - tan dhAtune uNAdino sa pratyaya lAgavAthI ta+sa. sa para chatAM zizne... 1-3-40thI tan nA s no anusvAra thavAthI taMsa nAma banyuM che. zrI dhAtune yuva.... 5-3-28 thI abh pratyaya thavAthI zrI+ga. nAmino... 4-3-1 thI guNa thavAthI je+ga. dvaito... 1-3-23 thI 6 no ay thavAthI ya nAma banyuM che. dhA dhAtune ... 5-1-174 thI TM pratyaya lAgavAthI dhA+ruM. bALa; 4-4-15 thI dhA no tti thavAthI hita nAma banyuM che. na dhAtune ... 5-1-174 thI hra pratyaya lAgavAthI na +ta. nahAho... 2-1-85 thI 6 no dh thavAthI 7+7. badhI...2-1-79 thI t no dh thavAthI sa~dha. tRtIya... 1-3-49 thI dh no v thavAthI na +dhU namra banyuM che. nimitta saptamI e.va.mAM hoya paNa sUtramAM dva.va. mUkyuM che tethI Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 ava nI. sAthe tan bhane kI 4 sevA bhATe mane api nI sAthe dhA . ane huM levA mATe ja che. ityAcAryazrIhemacandraviracitAyAM siddhahemacandrAbhidhAnasvopajJazabdAnuzAsanalaghuvRttau tRtIyasyAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH samAptaH // 3-2 // zrImad-vallabharAjasya, pratApaH ko'pi duHshH| . prasaran vairibhUpeSu, dIrghanidrAmakalpayat // zatrurAjAone viSe prasAra pAmatAM zrImAnuM vallabharAjAnA (siddh|41) apanIya matitIvra pratApe (shtru|monaa) hI nidrAne 75N. (bh29|| 5||bhyaa.) Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa vibhAga Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 - trIjA adhyAyanA pahelA artha | vigraha samAsanuM nAma samAsa | | dilazAda | be vAra daza (vIza) diH draza | saMkhyA bahuo arddhapaJcamavizAH 2. | ditrI: be ke traNa | ta vA trayo vA | saMkhyA bahu AsannadazAH jenI najIkamAM AsannAH daza saMkhyA bahu daza che te. yeSAM te 4. | adUradazAH dUra nathI daza | vUica: za. saMkhyA bahuo jeothI (9/11) [ regya: te | 5. | adhikadazAH adhika che daza | TdhA za | saMkhyA bahu jeothI | veNa te adhyarddhaviMzAH adhika che aDadhI, adhya: vini: saMkhyA bahuo vIzI jemAM te | mevuM te , aDadhI pAMcamI | paddhapajhumI | saMkhyA bahuo vizI che jemAM. | viMzati evuM te upadazAH daza che najIkamAM | samIperI | saMkhyA bahu jenI te. | 2SAna hai mADhavADa | caDyo che vAnara | mArUDha. vAda samAnAdhikaraNa (vRkSa) je upara te. | yama : bahuo 10. asUkSmajhaTa | sArA ane sUkSma | zobhanA sUda samAnAdhikaraNa jaTAnI keza che jenI.naTaveza: thI 8 bahuo uccairmukhaH UMcu che mukha | sarve muuMm |samAnAdhikaraNa jenuM te. yastha sa: | bahu uSTramukhaH UMTanA mukha jevuM | samaum va | vyadhikaraNa mukha che jenuM te. | muslima vasya : bahu . 13. | baLadanA khAMdha jevIpRSaoNMdha va | vyadhikaraNa khAMdha che jenI. | skaMdha: yastha : | bahu * 11.. 12. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255 pAdamAM AvatA samAso :samAsa |pUrvapadI pUrvapada | uttarapada uttarapada samAsAnta samAsAnta karanAra sU0 | vidhi vidhi karanAra sUvI vidhi | vidhi karanAra sULI pratyaya | prava karanAra sUo 3-1-19 mu 3-2-8 | - | 2-1-114| DuM 7-3-128 suvArthe lopa | DArge | lopa | " vibha. lopa " aMtyasvara lopa 3-1-2va. * | " 5-1-14 lopa Ditya.. pramALo... - " puMvara 32-49 | no 7-4-67 | | 3-2-49 7-4-67 bhAva! paraMta:... | lopa | vije.... 2-1-114| 3-1-ra1 vibha- 3-ra-8 avyayam | lopa | QArge 3-1-2 " , " , pArtha.. | mana | lopa vibha hitya... 3-2-8 lopa aikAyeM " { {no | ra-1-7ra 2 | no 3-1-ra3mu no 3-1-23 mulAlya: lopa | sUtrattAt * | Edha] >> no lopa Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 naMbara samAsa artha | vigraha | samAsanuM nAma saputraH (AgataH) | putranI sAthe | putreNa saha (saha | sapa mAveto putreNa AgataH saH) 15. sakarmakaH bhanI vidyamAnatA karmaNA saha vartate | sapa . paNo 16. dakSiNapUrvA (dik) kSiA mane pUrva dakSiNasyAzca pUrvasyA hipa hizAnI vayyenI / zca dizoH yad . viza. (ni)| antarAlam / 17. kezAkezi zama ubhA kezeSu ca kezeSu ca bhavyayAmA 52252 54Ine | mithaH AdAya reNuM yuddha / kRtaM yuddham |18. daNDAdaNDi | paDe 3 * daNDaizca daNDaizca | 52252 prahAra rIna/ mithaH prahRtya kRtaM 2j yuddha / yuddham 18.. unmattagaGgam | zinu nAma / unmattA gaGgA yasmin saH 20. tuSNIMgaGgam tuSNIM gaGgA yasmin saH 21. utAvaLI gaMgA zIghrA gaGgA smaanaadhi429|| nadIvALo deza yasmin saH dviyamunam yamunAno samuha | dvayoH yamunayoH | avyayIbhAva samAhAraH 23. paJcanadam | pAMya nahIno samu9 | paJcAnAM nadInAM samAhAraH me nahI ekA cAsau nadI ca ubhadhA25 zIghragaGgaH 22. ekanadI 25. ekamuni / vyaa729||naa vazya | eko muniH vaMzyaH | avyayIbhAva (vyAkaraNasya) | tarI3 meM muni cha. asya Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 257 samAsa 1 pUrvapada pUrvapada | uttarapada uttarapada samAsAnta samAsAnta vidhi vidhi vidhi karanAra sU vidhi karanAra sU pratyaya karanAra sa0 pra0 karanAra sU |3-1-24 sanna |3-2-143, vibhasastana | no sa sahasya... lopa ,, |3-1-266 tatrAvAya... 3-1-25 puMvar| 7-2-49 vizorUThyA... bhAva parataH... ,, ** ,, ,, '' ,, |3-1-27 kuMvad| 7-2-49 navImiAMmni bhAva parata... - ,, |3-1-226 puMvar| 3-2-49 pArtha... bhAva parata.... A 3-2-12 7-4-68 ga no thayo. rUttvasvare.... lopa | avaLeva... |3-1-288 vibha-| 3-2-8 sA... no lopa pejAeM... maiM no lopa vibha lopa 3-1-29 vibha-| 3-2-8 valvena... no lopa pejAeM 11 hrasva '' ,, '' 3-2-2 aikArthya 3-1-99 puMvad| 3-2-61 pUrvAle.. bhAva sarvATyo... | nolopa 2-1-91 nAno... 3-2-2 aikA. 22 ,, 2-4-97 klIbe ,, 2-4-96 pothAtte... i 2-1-91 n no lopa nAno no... | nolopa| avaLaeNvaLa... 2-4-97 klIbe vibha- 3-2-8 aikArthye kac ,, ic '' a 7-4-68 7-3-175| zeSAd vA / 7-3-74 ij yuddhe ,, 7-3-91 saMdhyAyA... ' Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 naMbare samAsa | artha | vigraha | samAsanuM nAma 26. saptakAzizI 24yanA sAta sapta kAzayaH vaMzyaH avyayAmA (rAjyasya) |2% vazya tarI cha.| asya (rAjyasya) dvimunikaM 4 vyA 29 // // zya/ dvau munI vaMzyau | samAnAji529 tarI muni cha. asya (vyAkaraNasya paI | ojpunI pele pA2 | gaGgAyAH pAram | bhavyayAlA pAregaGgam 28./ madhyegaGgam | juo madhyabhAga | gaGgAyAH madhyam | avyayIbhAva 30. agrevaNam | nano manamA | vanasya agram 31. antargiram / parvatanI maha2 . gireH antaH gaGgApAram gaMgAnI peTI pA2 | gaGgAyAH pAram 1 paThI tatpu0 33. | gaGgAmadhyam / gaMno madhyabhAga gaGgAyAH madhyama vanAgram banano agrabhAga | vanasya agram giryantaH | parvatanI 22no gireH antaH bhAga yAvadamatraM | 28 // pAsa choya yAvanti amatrANi | avyayIbhAva (bhojaya) te8 (mA.) paritrigartam | trigata zine / pari trigartebhyaH choDIne 36. 37. 38. apatrigartam apa trigartebhyaH 38. AgrAmam gAma sudhI A grAmAt Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 259 samAsa pUrvapada pUrvapada uttarapada uttarapada samAsAnta samAsAnta vidhi | vidhi karanA sU vidhi vidhi karanAra sULa karanAra sU pratyaya 50 karanAra sUO hrasva 2-1-91 |3-1-201 vayena... | nolopa nAno... |3-1-222 vibha-| 3-2-8 vibha 3-2-2 pArthe... |no lopa pejAeM | nolopa pejAeM krUsva |3-1-30 re | 3-1-30 khAremadhye.. nipAtana paremadhye... '' '' ,, ,, 22 56 madhye nipAtana agre |nipAtana ,, z' ',' 22 34 ,, vibha 3-2-8 |3-1-76 vibha-| 3-2-8 panca... | no lopa peArthe | nolopa pejAeM "" 11 .. ,, |3-1-32 vibha-|3-2-8 paryapAhi no soca aikArthye ,, ,, ,, ,, maiM no N ,, rU no lopa ,, ,, 2-4-97 klIbe vibha- 3-2-8 |3-1-35 6no | 2-1-76 bhAvayitvAr| khuTatRtIyaH | no lopa peA.... ,, 2-4-97 klIbe 39 "" ,, 2-3-66 niSprApre... rno 1-3-53 visarga | 2 patAne... 7-4-68 at 7-3-90 avaLaeN... zirinavI... ,, "" ,, ,, - 19 kac 7-3-175/ zeSAdavA ' / ' . / / Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26) naMbara samAsa | artha vigraha | samAsanuM nAma bahirgrAmam gAmanI bahAra | bahiH grAmAt | avyayIbhAva |41. prAg grAmam gAmanI pahelA prAg grAmAt 42. abhyagni bhaninI sAme | abhi agnim pratyagni |43. 44. abhyaGkA bhaninI sAme / prati agnim | mopamA mATe yi | abhi aGkaH | smaanaadhi429|| yAsAM tAH / pa0 |ju sudhA saMpAmelI anu gaGgAm dIrghA | avyayIbhAva (parAsI) / anugaGgam 46.| anuvanam / bananI nama | anu vanasya 47. | tiSThadgu (kAlaH) | yone. | tiSThanti gAva: 2DepAnI sa | yasmin kAle yathA syAt tathA 48. adhonAbhaM nAminI niiyen| | nAbheH adhaH (hataH) bhAgamA (AyeTo) zAkaprati thoDuM zAka zAkasya alpatvaM (alpaM zAkaM) 5] ekapari | me (pAsa.) | ekena na tathA vRttaM |paDeda. 4ya toDato yathA pUrvaM jaye te rIte vartAyuM nahIM | sADe paDeTA | akSeNa na tathA vRttaM| thato to te zata | yathA pUrvaM jaye | ___ vAyu nahIM | akSapari Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa karanAra sU 3-1-32 s 2-1-12 paryapAhi no r soru: ,, ,, |3-1-33 vibha-|3-2-8 takSonA... no lopa penArthe 3-1-210 prArthanA.. |3-1-34 viADanaH 3-1-35 samIpe pUrvapada pUrvapada vidhi vidhi karanAra sU ,, no 2-1-86 no 2-1-76 3-1-380 saMdhyAkSa.. "" ,, ,, ,, ,, ,, ,, ,, ,, 27 ,, uttarapada vidhi ,, ,, |tiH..... 3-1-396 sno v 2-1-76 dhutRtIya: o no ,, vibha 3-2-8 no lopa che| ... "" 36 ,, 261 hrasva vibha 3-1-30 vibha-|3-2-8 nityuM... |no lopa chevArthe | no lopa sno 2-1-72 rU no ga rno 3 1-3-21 u uttarapada vidhi karanAra sUrva ,, 3-2-8 vibha|no lopa | pejA ... * ,, 37 33 sva 2-4-97 klIbe ,, ,, 2-4-97 klIbe 3-1-36 tiSThar... 3-2-2 aikArthya ,, ,, samAsAnta samAsAnta pratyaya pra0 karanAra sULa ' ' Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMbara 52. 43. 54. 55. paha 57. 58. 58. samAsa zalAkApari 66. adhistri upakumbham sumadram duryavanam nirmakSikam ativarSam atikambalam 60. anuratham 61. anujyeSTham 62. itibhadrabAhuH 63. sacakram (dhehi) 64. savratam 65. sabrahma (sAdhUnAm) sapiNDeSaNam 262 artha saNI vaDe pahelA 45 thato hato tevI rIte vartAyuM nahIM strImAM ghaDAnI pAse vigraha samAsanuM nAma zalAkayA na tathA avyayIbhAva vRttaM yathA pUrvaM jaye striyAm kumbhasya samIpam bhadra TeMzanI samRddhi madrANAm samRddhiH yavanonI haridratA | yavanAnAM vyRddhiH bhAjIkhono atyaMta makSikANAM abhAvaH abhAva varSAnuM pUrNa thavaM varSANAM atyayaH (atItattvam) jasanAM upabhogano kambalyA asaMprati abhAva piNaiSaNA sudhI rathanI pAchaLa rathasya pazcAt moTAonA krama jyeSThAnAM kramaH bhadrapADunI dhyAti | bhadrabAhoH khyAtiH be cakranI sAthe cakrayo: yugapat vratanI samAna vratasya sadRzam brahmajJAnanI saMpatti brahmaNa: saMpatti: piNDaiSaNAyAH antaH " "" 22 " 39 " " " " ". " "" " Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 263 samAsa pUrvapadapUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAnta samAsAnta karanAra sU0 | vidhi vidhi karanAra sU) vidhi | vidhi karanAra sU0| pratyaya | pra0 karanAra sU0 3-1-34 vibha- 3-2-8 | vibha-|. 3-ra-8 saMdhyAkSa.no lopa pArge | no lopa kALuM " | " . 3-1-30 vi$i... hRsva | 2-4-97 klIbe vibha- | no lopa) 3-2-8 kALuM SI 2-4-97 klIbe vibha- | 3-2-8 no lopa aikArye sada |3-2-146 no | majhA... - lopa 2-1-91 nAno.... 2-4-97 klIbe 0 1 hasva | Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |naMbara 67. 68. hue. 70. 71. 72. 93. 94. samAsa satRNam 80. anurUpam pratyartham yathAzakti yathAvRddham 74. yathAsUtram sazIlam yathArupam urIkRtya 76. khAT kRtya 99. prakRtya 78. kArikAkRtya 78. kubrAhmaNaH koSNam 264 artha tRAne pe| choDyA vinA (tRe| sahita) rUpane yogya dareka arthamAM zakti pramANe vRddhanA kramathI sUtrane khojaMgyA vinA artham artham zakteH anativRttitvam (zakti ana tikramya) zIsanuM samAnapazu zIlasya sAdRzyam rUpanI yogyatA svIkAra karIne khakhaDATa karIne sArI rIte karIne maryAdA karIne kharAba brAhmaNa vigraha kaMIka garama samAsanuM nAma tRNasya sAkalyam avyayIbhAva (tRNamapi aparityajya) rupasya yogyatA rupasya yogyatA vRddhasya kramaH sUtrasya anativRtti - | tvam (sUtram ana tikramya) urI kRtvA khAT iti kRtvA prakRtvA kArikAM kRtvA kutsitaH brAhmaNaH ISad uSNam 33 13 " 11 11 " " tatpuruSa "" " " "" " Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ra65 samAsa | pUrvapada pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAnta samAsAnta karanAra sUtra | vidhi vidhi karanAra sUtra vidhi | vidhi karanAra sUtra pratyaya | V0 karanAra sU0 3-1-37 sada [3-2-146] vibha- [ 3-2-8 vima$i... no sa bAte.. | no lopa pArthe 3-1-44 vibha- 3-2-8 | ba | " yogyatAvI.no lopa ujALe " | sada 3i-2-146 no sa| akAte.. 3-1-41 vibha-| 3-2-8 vathAthA no lopa aikAyeM 3-1-4) " triI no 3-ra-154 tano Agama 4-4-113 (3-2-8 jevArthe vibha no lopa guno 3-2-137 " +kamo 1-2-6 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 niMbara samAsa artha vigraha samAsanuM nAma 181. kupuruSaka: kharAba puruSa | kutsitA: puruSA: | samAnAdhikaraNa che jemAM | mina sa: bahu kharAba puruSa | tandurUSa duSpuruSaH sukRtam duSpuruSaka: | kaSTapUrvaka karAyeluM, chULa vRtam kharAba puruSo | kuNa: puruSa. | samAnAdhikaraNa che jemAM yasmin saH bahu sAro rAjA zobhanaH rAjA tatparUSa surInA . sumadram | madradezanI samRddhi | mALAsamRddhi | avyayIbhAva 87. tistutya | vadhAre paDatI stuti MttiLa tuvA tatparUSa karIne 88. tijInA sAro rAjA | zoma: rInA mAvaDA | kaMIka bhUkharo raMga | vat vaDA: prAcAryaH prakRSTa (jJAnI) AcArya prati: gAvA | prAdi tatpa, (svaviSayamAM pAragAmI) samartha: artha saMgata (barAbarI saMpatiH artha atikhaTvaH khATalAne ullaMghI vartI ratikrAtaH gayelo taH velAne oLaMgI gayela DAta: vetAm 94. savatiH | koyalathI tiraskRta nava vikatA Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 297 samAsa | pUrvapada pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAnta samAsAnA pharavAra sUtra | vidhi vidhi karanAra sULa vidhi | vidhi karanAra sUtra pratyaya Lpra0 karanAra sUtra 3-1-22 vibha-[ 3-2-8 | vibha- | 3-2-8 | 7-3-175 pArthavA..nolopa jevArthe | no lopa (Arge zeSAd vA 3-1-43 no 2-1-72 nantA.. rUno ra-3-9 " | * | | 7-3-17pa zeSAd vA -1-2 " | kAryavA.. 3-1-4 vibha-. 3-ra-8 suHpUjAyAm no Topa aikAyeM 3-1-3la " | >> vi$i... 3-1-45" |ii no ya 3-2-154 gatiti... tano Agama 4-4-113 vibha-1 3-ra-8 no lopa devArthe 3-1-46 " | AGalpe -1-43 " pratyava... 2-4-96 nogrAnta.... Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMbara 95. 96. 97. 98. 100. 101. 199. apazAkhaH 103. samAsa parivIrut paryadhyayanaH 106. utsaMgrAmaH niSkauzAmbiH 107. 102. punaH pravRt antargArgyaH prAcAryakaH 104. kumbhakAraH antarbhUtaH 105. mULajopavaMzam sau asUryapazyA 268 artha velaDIothI vIMTAeluM adhyayanathI kaMTALelo DALamAMthI chUTo paDelo gAgyanI aMdara saMgrAma mATe ughukta ghutta; saMgrAmAya kauzAMbImAMthI nIkaLI gayelo pharIthI vadhI gayeluM aMdara thayeluM (samAyeluM) samAsanuM nAma pariAddha: vIruddhi: prAdi tatpu kumbhane karanAra (kumAra) vigraha pariglAnaH adhyayanAya gAya nahIM (gavaya) niSkrAntaH kauzAmbyAH avAta: zAvAyA: antaH gArgyasya sArA che AcArya | pravRSTAH AvAryAM: | samAnAdhikaraNa je dezamAM bahu avyaya tatpu yasmin saH puna: pravRddham antaH bhUtaH I kumbhaM karoti mULAne karaDIne mUrdhana pavaMzam (khAya che) nauH ,, sUryane (paNa) nahIM na sUrya patti jonArI "" 22 ,, ,, 22 kRt tatpu ,, nak tatpu Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269 samAsa - pUrvapadI pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAnta samAsAnta karanAra sUtra | vidhi vidhi karanAra sU| vidhi | vidhi karanAra sU0 pratyaya | V0 karanAra sUtra 3-1-43 vibha- 3-2-8 | 6 no ra-1-76 pratyava...nolopa jhArge | no rU. 1-3-51 vibha- | 3-ra-8 no lopa jevArthe | | no 2-1-72 runo ra-3-9 | vibha-| 3-ra-8 no lopa henArthe 2-4-96 vibha- | (3-2-8 devArthe >> m | 7-3-175 zeSAdvA no lopa 3-1-2 *| ba | ] pArthavA.. 3-1-44 rano1-3-53 maye visarga : paddAne.. " | vibha- 3-2-8 | no lopa urthe 3-1-49 " | " kahyut... 3-1-5d che | ba | " tRtIyo$.. 3-1-51 rano 3-2-125, " | nam | 2 | nagatuM Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 artha naMbara| samAsa | | vigraha | samAsanuM nAma 108. pUrvakAyaH kAyAno pUrvabhAga | kAyastha pUrva | aM ita,. 109. parAyaH kAyAno pAchalo bhAga kAyasya para: | " 1 10. 3 dharAyaH |kAyAno nIceno bhAga vacce vadhI 111. uttarAya: kAyAno uparano bhAga kAyastha satta: | sAyAhnaH divasano sAMjano | sAyam kahyuM: bhAga (sAMja) 11ra. 113. madhyandinam | divasano madhyabhAga TrinI madhyam | (bapora) 114. saddhapapatI pIparano aDadhobhAga upapratyA: mAma 115. pippalyarddha . " " | ", " | SaSThI tatpa. pramAddha 116, 117. | | gAmano ardha bhAga prAmastha baddha | aDadhI gharaDI | naratyA: maheMm | aMzi tatpa. arddhajaratI 118. naratya 0 1 | * * | SaSThI tatpa. 119.. mam | aDadhuM kaheluM | ucca gaddham | aMzi tatpa. 120. 3pddha " " | " " | pRSThI tatpa. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 271 samAsa pUrvapada pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAnta samAsAnta karanAra sU0 | vidhi vidhi karanAra sUi vidhi | vidhi karanAra sUtra pratyaya | pra0 karanAra sUtra 3-1-1ra vibha-3-2-8 | vibha- | 3-2-8 pUrva i.nolochevArthe | no lopa aikAyeM I 3-1-53anusvA 3-1-53 | mana nuM 7-3-118| | | 7-3-118 sAyadviI.. rano |(nipAtana) | Dha | sA .. sarvIza... lopa, " | aMte na 3-1-53 | vibha-| 3-2-8 | thayo |(nipAtana) | no lopa jevA 3-1-54 vibha- 3-2-8 | " ze.no lopa jALuM 3-1-76 " SaSTha...] .3-1-55. naratyA... " | 3-1-76. Sace.. " | | [3-1-papa " by kApatya... " 3i-1-76 SaDya.. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 naMbara samAsa artha vigraha | samAsanuM nAma 121. dvitIyapakSA bhikSAno bIjo bhAga fpakSAyA: dvitIyama aMzi tatpa. 22. milAdilI | " " " " | SaSThI tapu. | 123. tRtIfmalA bhikSAno trIjo bhAga milAyAtRtIyana ezi tatyu. 124. fmakSAvRtIyam SaSThI tapu. turyamikSA bhikSAno cotho bhAga milAyA: turyam | aMzi tatpa. 1ra6. fmakSAturyama L}} ) SaSThI tatyu. 127.. agrataH | hAthano agra bhAga rataca pram | aMzi ta. 00 128. 0 hastAgram | SaSThI tatpa. talapAdaH paganuM taLiyuM | pAca tattam | aMzi tatpa. 130. pAvatanam SaSThI tatyu. 131. mAnA: jene utpanna thayAne mAro gotasya | tatyu. mAsa thayo che. 132.| mIsanAta: || jene utpanna thayAne po mAso nAta eka mahino thayo che. vyahnasuptaH jene sutelAne be | ke ahIM sutI divasa thayA che 133. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa | pUrvapada pUrvapada x karanAra sU |3-1-766 padma... |3-1-56 |ditrivatu..| |3-1-766 pUjya... vibha 3-2-2 |3-1-56 vibha-| 3-2-8 vitrivatu..no lopa pevArthe | nolopa peArthe |3-1-56 |ditrivatu..| |3-1-766 padma... |3-1-56 ditrivatu..| |3-1-766 padma... |3-1-566 |trinatu..| |3-1-760 pac... 3-1-57 |Ato... ,, vidhi vidhi karanAra sU ,, ,, ,, 17 rd ,, ', ' ,, ,, ,, ,, ,, ,, ,, ,, ,, ,, ,, ,, " ', ,, ,, cahna hiMgu samAsa che ahan nuM ahna ne aTa samasAnta pra. uttarapada vidhi 273 11 ,, ,, ' 46 ,, ,, ,, ,, ,, 34 ,, uttarapada samAsAnta samAsAnta vidhi karanAra sUva pratyaya pra0 karanAra sU ,, 39 ,, 11 ,, "1 ,, ,, ,, ,, ,, ,, ,, ' ' ' aT 7-3-118 pUrvapadamAM sarvAMga... Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |naMbara 134. svayaMdhautam 135. 136. sAmikRtam khaTvAruDhaH (nAma) 137.| rAtryArUDhAH 138. ativRtA 139. muhUrtamuham 140. kSaNapAThaH 141. samAsa 142. 143. 144. 147. dinaguDaH dharmazritaH 274 artha rUvadrattta: potAnI meLe dhovAI gayeluM. aDadhuM karAyeluM lucco mANasa rAtre ArUDha thayelA divasane oLaMgI gayelA muhUrta sudhI sukha jyAM sudhI kSaNa tyAM sudhI pATha jyAM sudhI divasa tyAM sudhI goLa dharmanA Azraye rahelo zivagataH mokSane pAmelo. prAptajIvikA AjIvikAne pAmelI vigraha svayaM dhautam sAmi kRtam vAM AruDha | dvitIyA tatpu rAtri AruDhAH ahaH atisRtAH yAvat muhUrtaM tAvat sukham yAvat kSaNaM tAvat pAThaH yAvat dinaM tAvat guDaH dharmaM zritaH 145. ApatranIvijA | AjIvikAne pAmelI nIviAM ApannA 146. ISatpiGgalaH thoDuM pILuM ISat piGgalaH thoDuM lAla ISad raktaH zivaM gataH nIvinAM prAmA samAsanuM nAma tatpu ,, 23 ,, '' ,, ,, ,, 22 11 ,, ,, "" Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa " | pUrvapada pUrvapada karanAra sU |3-1-5 vibha- 3-2-8 svayaM sAmI. no lopa aikArthye 23 3-1-19 dvitIyA.... |3-1-60 hrAta: ,, ,,. 3-1-62aa | tritAiima: ,, vidhi vidhi karanAra sU 3-1-63 prAbhApatro.. 3-1-60 6no | 2-1-74 hAla: ru ahnaH ,, 3-2-2 |3-1-61 vibhavyaaptau nolopa pejAeM ,, ,, ,, .. dd, ,, ,, 11 ,, 11 ,, ,, ,, "" 35 Ano |3-1-64 nor| 2-1-76 muLa.. Tnot| 1-3-50 * no 3-1-63 a prAptApannau ... ,, t no | 2-1-76 * d yuTarlR... uttarapada vidhi vibha nolopa 29 1 '' ,, ,, 13 , 275 ,, ,, ,, ,, ,, 19 uttarapada samAsAnta samAsAnta vidhi karanAra sUva pratyaya 50 karanAra sU 3-2-2 aikArthya ,, "" 36 ,, ,, ,, ,, "" ,, ,, ,, ,, ,, ' I I ' ' Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMbara 148. zaGkulAkhaNDaH 148. 150 samAsa madapaTuH arddhacatasraH 151. mASonam 152. mASavikalam 943. mAsapUrvaH 154. mAsAvara: 15. AtmakRtam 156. nakhanirbhinnaH 157. kAkapeyA (nadI) 158. bASpachedyAni 158. ekAnnaviMzatiH ekAnaviMzatiH 162. 190. ekAnnatriMzat ekAdnatriMzat 161. yUpadAru gohitam 276 samAsanuM nAma charI vaDe 'rAyelo | zaGkulayA(kRta:) tRtIyA tatpu0 TukaDo khaNDa: bhahavaDe hoMzIyAra madena (kRta:) paTuH khaDadhI mAtrA vaDe arddhena (kRtA) karAyelI cAra mAtrA catasraH eka mASAthI nyUna mASena Unam artha " kheDa mAsa pahelA (bhoTo) kheDa mAsa pAchaNa (nAnI) vigraha potAnA vaDe karAyeluM najavaDe hAyetuM nakhaiH nirbhinnaH ekavaDe vIza pUrA nahIM mASena vikalam mAsena pUrva: mAsena avaraH AtmanA kRtam kAgaDAvaDe pIvA yogya nadI jAivaDe chehavA yogya bASpai: chedyAni ekena na viMzatiH ekavaDe trIza pUrA nahIM khIlA mATenuM lAkaDuM gAyane hitakAraka kAkena peyA ekena na triMzat yUpAya dAru gave hitam "3 " 19 19 " " 11 " " 19 13 " caturthI tatpu 33 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 277 samAsa | pUrvapadI pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAnta samAsAnta karanAra sU0 | vidhi vidhi karanAra sUo vidhi | vidhi karanAra sU| pratyaya | ba0 karanAra sUtra 3-1-65 vibha- 3-2-8 | vibha- 3-2-8 kRtIyAtivRnolopa kArge nolopa aikAyeM 3-1-66 ) | catasrArddham 3-1-6 . " | nA... 3-1-6 1 | 2-1-91 zA kRtA no lopa nAnono.... | vibha- 3-ra-8 |no lopa jALuM 3-1-67 no Agama) 3-1-69 - vizalyAno 1-3-1 u-1-70 vibha-3-2-8 caturthI prakRtyA ko dopaaikAyeM 3-1-71 vibha-3-2-8 hitApi nolopa kALuM Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 naMbara samAsa artha vi samAsanuM nAma 163. gosukham yane Bidst23 | gave sukham | caturthI tatpas 1.64. pitre pitrartham pitA mATe (payaH) (idam) 165. AturArthA (yavAgUH) bhAMha bhATa (20431)| AturAya (iyam) vRkabhayam | 13thI bhaya | vRkAt bhayam | paMyamI tatpu. 166. 167. vRkabhIruH 13thI. maya yAmanA2] vRkAt bhIruH 168. stokAnmuktaH / thostthI bhuyeTa. | stokAt muktaH 168. alpAnmuktaH alpAt muktaH zatAt pare 170. paraH zatAH sothI vadhAre 171. paraH sahasrAH / 42. pAre / rAjapuruSaH 2no pu35 / sahasrAt pare rAjJaH puruSaH 172. SaSThI tatyu 173. sarpinim ghAna zAna | sarpiSaH jJAnam 174. gaNadharoktiH / 952muMvayana | gaNadharasya uktiH 175. brAhmaNayAjakaH / prAsono pU44 | brAhmaNAnAM yAjakaH 176. gurupUjakaH | zu3mono puu4|2 | guruNAM pUjakaH Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 279 samAsa | pUrvapada pUrvapada | uttarapada uttarapada samAsAtta samAsAnta karanAra sUtra | vidhi vidhi karanAra sU0 vidhi | vidhi karanAra sUtra pratyaya | V0 karanAra sUo 3-1-71 vibha- 3-ra-8 | vibha-3-2-8 hitAdhi: no lopa henarjI | nolopa (Arthe 3-1-72 " | " tadarthArthena 3-1-73 " paJcamI bhayAdyai 3-1-74 vibha.noala 3--10 | nAsata no tA 2-1-76 nona 1-3-1 " | >> | jha | " " 3-1-7pa parano pUrva 3-1-7pa 1 zatA inipAta no Agama T 3-1-76 no 2-1-91 . picayanA. lopa nAmano... 3-1-77 jUno ra-1-72 kRti | 2 | no " | vibha-| 3-2-8 no lopa jevArthe 3-1-74 * | " yAjakAdibhiH Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 samAsa martha vigraha | samAsanuM nAma 177./ pattigaNakaH | pAhaNane gAnA2 | pattinAM gaNaka: SaSThI tatpa0 178. 178. rathagaNakaH sarvapazcAt / 2thane garanAra / rathAnAM gaNaka: / jadhAnI pA7 | sarveSAM pazcAt 180. sarvaciram | dhAthI ilo | sarveSAM ciram ( nA2) 181. uddAlakapuSpa- GEies puSpana | uddAlaka puSpANAM bhaJjikA bhAMgavuM bhaJjikA (5130 .) 1.82. nakhalekhakaH na55 rAmanA2 | nakhAnAM lekhakaH (bhAvicha) 183. ikSubhakSikA | zetaly pAj | ikSuNAM bhakSikA 185. 184. zabdAnuzAsanam | zahornu pratipAina| zabdAnAM (vyA429] zasa) - anuzAsanam ghaTavarNaH | pAnI [ (1) | ghaTasya varNaH 186. candanagandhaH | yahananI 5 | candanasya gandhaH 187. pAnazauNDaH | pIpamA zAyA2 | pAne zauNDa: | saptamI tatyu (madyapAna 2nA2) akSadhUrtaH pAsA ramavAmAM | akSeSu dhUrtaH luccAI karanAra samarasiMhaH / yuddhama siMDa samAna samare siMhaH iva 188. 188. 1co.] bhUmivAsavaH / pRthvI 7526ndra | bhUmau vAsavaH iva | .. " samAna (4Fqdl) Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 281 I + + B samAsa pUrvapada pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAtta samAsAnta karanAra sUtra | vidhi vidhi karanAra sUo| vidhi | vidhi karanAra sUtra pratyaya | V0 karanAra sUtra -1-77 vibha- 3-ra-8 | vibha- 3-2-8 uttarathI...nolopa kALuM | aikAyeM nolopa 3-1-8) " sarvapa.. ) 3-1-81 ana.. " | 3-1-77 kRti.. " | " 3-1-76 ucaya.. by | 2 3-1-84 saptamIzau.. 3-1-87 " fsahAyaiH.. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMbara 181. samAsa 184. tIrthakAkaH 182. tIrthazvA 183. pAtresamitAH gehezUraH 185. bhasmanihutam 186. avataptenakula sthitam 187. tatrakRtam 188. pUrvAhnakRtam 188. pUrvarAtrakRtam 200. araNyetilakAH 201. araNyemASakAH 202. mAsadeyam 20. nIlotpalam 282 samAsanuM nAma tIrthamAM jhagaDA Thevo tIrthe kAkaH iva saptabhI tatpu0 artha tIrthamAM kUtarA jevo jAvA 4 legA thanArA gharamAM ja zUravIra tApamAM nojIyAnuM | ubhA rahevA jevuM (asthiratA) tyAM karAyeluM 22 rAjamAM hobhyA ThevaM bhasmani hutaM iva (niSNa) "" vigraha mAsamAM avazya ApavA yogya tIrthezvAva pAtre eva samitAH nIbuM (puM) kamaLa gehe eva zUraH hivasanA pUrvabhAgamA pUrvAhna kRtaMm karAyeluM rAtrinA pUrvabhAgamA pUrvarAtre kRtam kareluM eka dezanuM nAma araNye tilakAH avatapte nakulasthitam iva tatra kRtam araNye mASakAH mAse (avazyaM deyam " 19 " " "" "" "" " " 13 11 nIlaM ca tad tatyu. arbha . utpalaMca Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 283 samAsa pUrvapada pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAtta samAsAna karanAra sU0 | vidhi vidhi karanAra sU0 vidhi | vidhi karanAra sU0 pratyaya | LOkaranAra sa0 3-1-9d vibha- 3-2-8 | vibha- | 3-2-8 olor:.no lopa jevA | no lopI devArthe | 3-1-91 pAtra nuM 3-1-91 samiti patre | pAki. dina " 3-1-9 vibha| 3--20 na |noalupa nyuje. I * * 1 3-1-93 vibha-|. 3-ra-8 tannAhonolopa phArge | 0 | 3-1-94 vibha.no 3-2-18 nAnA alupa paDyuM. 3-1-95 vibha-1 3-2-8 jyanAva.nolopa henArthe " | >> 3-1-96 vizeSa.. Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 naMbara | samAsa artha vigraha samAsanuM nAma 204. khaJjakuNTaH | no mevo hUMThI | khaJjazcAsau kuNTazca | tatpu. bha . 05. kuNTakhaJjaH / hUMTho po ino | kuNTazcAsau khaJjazca 206. vRddhokSA 52no 16 / vRddhasya ukSA | 54ii tatpu0 HAR 207./ snAtAnuliptaH | paDeda nADeto bhane pUrvastrAtaH pazcAt .. tatpu0 bha0 pachI vivepana 43do. anuliptaH / 08.| ekazATI ekasADI ekA cAsau zATI ca 208. sarvAnnam saghaLuM anna | sarvaM ca tad ' annaM ca 10. jaradgavaH ghopaNa | jaran cAsau. __gauzca / 2.11. purANakaviH | purANazcAsau kavizva 212. navoktiH napuMvayana . | navA cAsau uktizca 2.13. kevalajJAnam / kevaLajJAna | kevalaM ca tad jJAnaM ca 214. dakSiNakozalAH / te nAmano deza dakSiNAzcate (ayodhyA) kozalAzca 15. pUrveSukAmazamI | te nAmanuM gAma pUrvAzcAsau iSukAmazamIca dAkSiNazAlaH / kssiaae| zAma | dakSiNasyAM zAlAyAM yeto. 16. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 285 samAsa | pUrvapadapUrvapada | uttarapadauttarapada samAsAnta samAsAnta karanAra sU0 | vidhi vidhi karanAra sU0] vidhi | vidhi karanAra strI pratyaya | pra0 karanAre sU0 -1-96 vibha- 3-2-8 | vibha- | 3-2-8 vizeSai.nolopa jevArthe | nolopa kArce " | " - 3-1-76. 'pacaya. 3-1-97 " pUrvArtA ma 1-2-24 | motIto.. 3-2-8 7-3-105 notyu. puMvad 3-2-57 bhAva puMvarma.. vibha- 3-2-8 nolopa zALe. | tuno 2-1-76 | jo nuM | 6 | dhuTatRtIya | navuM | .vibha- 3-ra-8 | vibha- | nolopa kALuM no lopa kuMvad 3-ra-17 | vibha- | bhAva chuMvat karma. | no lopa vibha-1 3-2-8 " |nolopa ukALe 3-1-94 kuMvad 3-ra-17 ridharva. bhAvakuMvat va. aikAyeM 3-2-8 aikArye T I T " puMvarbhAva 3-ra-17 | mA no | 7-4-68 | taddhitano 6-3-23 mAdiyaranI 7-4-1 | lopa | avaLe... | praba | hipUrva... Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 naM52 samAsa artha | vigraha | samAsanuM nAma 17. adhikaSASTikaH | mapi bheda | adhikayA SaSThyA | tatpu. bha. | Au58thI. parIya krItaH 18. uttaragavadhanaH | uttaranI ||y cha / uttarA gauH dhana nuM dhanam asya 18. adhikagavapriyaH | ghI yo priya adhikA gAvaH che jene priyAH asya paJcAmrAH pAMca AMbAvALuM - paJca ca te vana (zrama) AmrAzca 221. saptarSayaH . | sarSi nAmana 2 // sapta ca te (nakSatra) | RSayazca 22./ dvaimAturaH / tAno putra | dvayoH mAtroH apatyam 23. adhyarddhakaMsaH hod sisAthI | adhyarddhana kaMsenaM parIhAye. krIta 24. paJcagavadhanaH pAMya gAyoche | paJca gAvaH dhanam dhana na. / asya 25. paJcanAvapriyaH pAMya nAvaDImo ch| paJca nAva: priya ne priyA asya 26. paJcarAjI . / | pAMya mono | paJcAnAm rAjJAM | sabhA dvi. samudAya | samAhAraH 27. pAJcarSam pAya RSimonu bhA paJcAnAm RSiNAm tatpu. bha. (Auqius cha) / idam 228. vaiyAkaraNakhasUcI bhAsAme | vaiyAkaraNazcAsau to vaiyA 29 / khasUcI ca. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 287 samAsa pUrvapada pUrvapada | uttarapada, uttarapada. samAsAnA samAsAna. ranAra 10 | vidhi vidhi karanAra sU vidhi | vidhi karanAra sUtra pratyaya | V0 karanAra 20 3-1-94 puMvarNa 3--57. DuM | 7-4-68 taddhita pra. 6-4-150 vidhi bhAva vi . no lopa vaLe. | rU| | mUrca... | mo | 1-2-24! at 17-3-105 nona molato.... 1 w 3-1-99 1no | 2-1-91 | vibha- | 3-ra-8 triA samAI lopa nAmano no... | no lopa jevArthe... vRddhi, 7-4-1 | mAtR nuM 6-1-66 taddhita pra. 6-1-66 - vRddhi . | mAtura | saMsthAAM... | am | saMdhyA vibha-. 3-2-8 | vibha-1 3-2-8 no lopa jevArthe... | no lopa . aikANe sano | -1-91 | mo no | 1-2-24 | a | 7-3-105 lopa nAmano. | AvuM | motIto... ( 7-3-104 Av nAva: no lopa 7-4-61 | 7-3-106) sano lopa 2-4-86 ranana. nolopa 2-1-91 | no lopa 7-4-68 taddhita pra6-3-160 Adi svara 7-4-1 avaLe.. | man ! tayevam | nIvRddhi 3-1-10 | vibha- 3-ra-8 | vibha-1 3-2-8 navuM no lopa jevArthe... | no lopa jevArthe Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 naMbara| samAsa artha vigraha samAsanuM nAma 28. mImAMsakadurdurU DhaH | jo viyA23 | mImAMsakazcAsau | tatpu. meM | (nAsti bhImAMsa5) durdurUDhazca 30. pApavaiyAkaraNaH | pI vaiyA 29 // | pApazcAsau vaiyAkaraNazca 31. hatavidhiH ||ye nasIpa | hatazcAsau vidhizca (mAnasI.) 232. zastrIzyAmA / 72 vI stNI | zastrI iva zyAmA | 75mAna tatpu. | bha.. R33. mRgacapalAH / bhRgAvI ya55 | mRgI iva mRgI / " mRgI cAsau capalAca R34. puruSavyAghraH vAgha jevo puruSa | | vyAghraH iva vyAghraH | 75bheya tatpu. puruSazcAsau vyAghrazca bha. 2.35. zvasiMhI | siMha ThevI tarI | zunI siMhI iva 236. pUrvapuruSaH pUrvapuruSa / pUrvazcAsau puruSazca | tatpu. bha. 27. aparapuruSaH 38. prathamapuruSaH R38. caramapuruSaH 40. jaghanyapuruSaH uel puruSaH / aparazcAsau puruSazca | pado puruSa prathamazcAsau puruSazca chedo puruSa | camazcAsau puruSazca sAmAnya puruSa jaghanyazcAsau puruSazca samAna puruSa samAnazcAsau puruSazca madhya puruSa / madhyazcAsau puruSazca madhyama puruSa madhyamazcAsau puruSazca vIra puruSa | vIrazcAsau puruSazca | 41. samAnapuruSaH .. 242. madhyapuruSaH " 243. madhyamapuruSaH 244. vIrapuruSaH / ". Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 289 samAsa pUrvapada pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAnta samAsAnta karanAra sUtra | vidhi vidhi karanAra sUo vidhi | vidhi karanAra sU0| pracaya | pra0 karanAra sUtra 3-1-100| vibha-3-2-8 | vibha- 3-2-8 ni saMno lopa jevArthe. | no lopa zArthe 3-1-96 " vipavi. 3-1-10 " 3pamAne. puMva6 3--17 | bhAva puva ... 3-1-102 vibha- 3-2-8 35. no lopa jevA. puMvad / 3-ra-17 bhAvanuM 3-1-103 vibha- 3-2-8 pUrvapara. no lopa jevArthe.... 0 1 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29o 52. samAsa artha | vigraha | samAsanuM nAma 45. zreNikRtAH 25 na ta ne/ azreNayaH zreNayaH | tatpu. 275 yA kRtAH .. R46. UkakRtAH / | Dhagato na to tane | anUkAH UkAH DhagalArUpe karyA __ kRtAH 247. kRtAkRtam / karAyeluM nahIM karyA | kRtaM ca tad akRtaM ca 48. pItAvapItam / pIyaj nahIM pAyA pItaM ca tad avapItaM ca 248. azitAnazitam / mAghej napA azitaM ca tad * anazitaMca 50. satpuruSaH / sana puruSa / san cAsau puruSazca | 51. mahApuruSaH | mahAna puruSa / mahAMzcAsau puruSazca 52. paramapuruSaH zreTha puruSa. | paramazcAsau puruSazca uttamapuruSaH 54. utkRSTa puruSaH 55. govRndAraka: uttama puruSa uttamazcAsau puruSazca| utkRSTa puruSa utkRSTazcAsau puruSazca uttama gAya gauzcAsau vRndArakazca (yAvI // ) | " " | gauzcAsau nAgazca gauzcAsau kuJjaszca tabhAvamA o | katasthAsau kaThazca R56. 57. gonAgaH gokuJjaraH 58. katarakaThaH OMcha? Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 291 samAsa | pUrvapada pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAnA samAsAna karanAra sUtra | vidhi vidhi karanAra sUo vidhi | vidhi karanAra sU0| pratyaya | L0 karanAra 20 3-1-104 vibha- 3-ra-8 | vibha- | 3-ra-8 zrerino lopa pArthe. | no lopa jevA 1-105 nagAli. ka " 3-1-107, pratya. 3-ra-70 | sanmahatuM. at ri-1-114 - no lokha vibha-| 3-2-8 no lopa kArpe. 3-1-108 vRndAva. I u-1-109 veza tI..' Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 naMbara. samAsa artha | vigraha | samAsanuM nAma 258. katamagArgyaH tamAmait || katamazcAsau gArgyazca tatpu. bha. RE0. kiM rAjA (yo na | (ma.) | 21% cha? | kutsitaH rAjA * rakSati) (4219 2to nathI) 261./ kiMgauH (yo na | (41) zuMpaNa che? | kutsitaH gauH . vahati) (4 mArane paThana | to nathI) 262.| ibhyapoTA. puruSaveza pArI strI ibhyA cAsau poTAca 263. nAgayuvatiH / yuvAna listnAgI cAsau yuvati ca 264.| agni stokam / thoDo bhani agnizcAsau stokaMca " 265., dadhikatipayam / thodadhi ca tat kati payaM ca . gogRSTiH / mevAra vIthAme gauzcAsau gRSTizca gAya - 2.67. tA vIyAmelI | gauzcAsau dhenuzca godhenuH gAya govehat 68. govazA qimell | gauzcAsau vazAca RE8. manodhAta | gauzcAsau vehat ca karanArI gAya 270. gobaSkayaNI | bhoTa 1 / 724. sAthe gauzcAsau baSkayaNIca paNa dUdha ApatI gAya 271. kaThapravaktA sA pAsanA 5 kaThazcAsau pravaktA ca " 272. kaThazrotriyaH vaha nAra 464 kaThazcAsau zrotriyazca ... " k73. kaThAdhyAyakaH | mAnA 58 kazcAsau adhyAyakazyA " Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 293 samAsa pUrvapada pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAnta samAsAnta karanAra sUtra | vidhi vidhi karanAra sU0| vidhi | vidhi karanAra sUtra pratyaya | L0 karanAra sUtra 3-1-109| vibha- 3-2-8 | vibha-| 3-2-8 tara- no lopa vALe.. | no lopa kALuM tane | I ! 3-1-110] 1 no 1-3-14 Fi sere anuvAra tau mumo.... 3-1-111 puMvad 3-ra-17 vivayuvati bhAva, puMva... vibha-3-2-8 no lopa vALe. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 naMbara, samAsa artha vigraha | samAsanuM nAma mRgadhUrtaH lucce haraNa | mRgazcAsau dhUrtazca | tatpu. bha. 75./ gomatallikA | sArI (uttama) gAya gauzcAsI matallikAca." 276.] goprakANDam | " " gauzcAsau prakANDazca | gogarbhiNI Afqil 14 | gauzcAsau garbhiNIca 77./ 78. mahiSagarbhiNI garbhavatI bheMsa mahiSI cAsau garbhiNI ca 278.] yuvakhalatiH / savANo yuvAna yuvA cAsau . khalatizca 280. yuvapalitaH gANo yuvAna yuvA cAsau palitazca R81. yuvajaran |24o (PAto) yuvAna yuvA cAsau jaran ca 282. yuvavalinaH | yAmInI 42yadI- yuvA cAsau valinazca vALo yuvAna 283. yuvavalinA | yAmInI 32yadI- yuvatizcAsau pANI strI valinAca 2.84. bhojyoSNam garama bhojana bhojyaM ca tad uSNaMca . ' stutyapaTuH ziyAra hoIna | stutyazcAsaupaTuzca stuti karavA yogya tulyasan samAna meposa| tulyazcAsau san ca 87./ sadRzamahAn | 125o mevo mahAna| sadRzazcAsau mahAMzca | kumArazramaNA kumArI sAdhvI | kumArI cAsau zramaNAca / R88. kumAra pravrajitA kumArI hIkSita thayedIkumArIcAsau pravrajitAca 285 .86. / 88. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 295 samAsa pUrvapadI pUrvapada | uttarapadauttarapada samAsAnA samAsAna karanAra sU0 | vidhi vidhi karanAra sU vidhi | vidhi karanAra sU0 pratyaya | prakaranAra sUo 3-1-111 vibha- 3-2-8 | vibha- (3-2-8 viyuvattino lopa jevA. aikAyeM 3-1-112) catuSpAda... puMvad 3-ra-17 bhAva puMvar.. 3-1-113| Tno, 2-1-91 | yuvAuM...| lopa | nAno... " " puMvadda bhAva 3-ra-17 2 no lo, 2-1-91 -1-114 vibha- 3-2-8 alyA. no lopa heArthe. 3-1-115 puMvaddI 3-ra-17 | mA.bhAva puMva.. | Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa artha vigraha | samAsanuM nAma / 280. mayUkhyasakaH lucco mora vyaMsakazcAsau / tatpu. bha. mayUrazca 81. kambojamuNDaH muNDazcAsau kambojazca 282. ehiDaM (karma) | |"363 mA ehiIDe iti jalpa mAma lodAya yasmin karmaNi, te sayA | kAle vA. 283./ aznItapibatA niraMtara pAyo bhane aznIta, pibata iti dhAmo bhebho | sAtatyena ucyate 'nAMdAya te yA. | yasyAM sA | R84.| kurukaTaH 2 ne 42' bhe | kaTaM kuru evaM bolapArnu cha hernu te jalpaH yasya saH 285. gatapratyAgatam gayuM ne pAchuM | gataM ca tat / pratyAgataMca 286. krayAkrayikA 5 56 | krayazcAsau krayikA " thoDuM kharIdavuM. zAkapArthivaH zAka che priya | zAkapriyazcAsau jene te rAjA | pArthivazca 28. tribhAgaH tro mAga | tRtIyazcAsau bhAgazca Recl sarvazvetaH yAmai 24005 pomuM| sarveSAM zvetataraH AvyuM 287. 300. plakSanyagrodhau / pAko bhane 43 plakSazca | ta20 dvandva nyagrodhazca 301. vAktvacam | sii mane yAma30 | vAk ca tvak ca | sabhA dvandva etayoH samAhAraH Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 297 samAsa pUrvapada pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAtta samAsAnta karanAra sU0 | vidhi vidhi karanAra sU| vidhi | vidhi karanAra sUtra pratyaya | pra0 karanAra sUtra 5-1-116 vibha-3-2-8 | vibha-| 3-2-8 mayUravyano lopa rekorSe | no lopa ukALe " | mana no | 2-4-97 3 | vIve 2-4-18 Ap thayo __ At vibha| 3--8 no lopa re ... * | aMte 3i-1-116 thayo nipAtana m '' | " | priya | no lopa | * | 9 | w tIya | no lopa vibha-3-2-8 | tara| 3-1-116 no lopa jevArthe no lopa nipAtanA 3-1-117 " | " vibha- 3-2-8 vArthe. no lopa kALuM " | jUno ra-1-86 | " | cajaHkagama 7-3-98 vava... Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMbara 303. 304. 305. 302. dhanavavipatAzA | dhava, khadira ane 5 lAza (nAmanA) vRkSo vakrau be vakra 306. 307. 308. 309. 310. 311. 312. samAsa 313. kuTilau sitAH sutAH zvetA: akSA: mAtRmAtA Ji yau vayam bhrAtarau artha ,, 298 ghaNAM sapheda .. 19 mAtA ane dhAnyane mApanAra te ane caitra. te ane je vigraha te, tuM ane huM bhAI ane bahena dhavazca khadirazca palAzazca vakrazca kuTilazca ** sitazca zuklazca zvetazca gADAnuM paiDu, jugArano akSatha akSaza pAso, davA vizeSa. akSazca 11 '' mAtA ca mAtA ca sa ca caitrazca sa ca yazca sa ca tvaM ca ahaM ca bhrAtA ca svasA ca samAsanuM nAma dvandva eka zeSa dvandva 11 ,, ,, '' ,, dvandva ekazeSa dvandva ,, ,, ,, Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa - pUrvapada pUrvapada karanAra sU 3-1-1180 samAnAma... wr vibha |3-1-119 vibha-| 3-2-8 vArthavanda.. no lopa pevArthe | no lopa .. 66 - ,, 3-1-119 sAvA... 3-1-117 vArthadana.. vidhi vidhi karanAra sU 1) ,, ,, ,, ,, 35 ,, ', ,, ,, - "" ,, '' ,, "" 3-1-117 tad nA| 2-1-41 3-1-120 6 no |pUrvanA 2-1-113 no lopa '' 299 3-1-1174 vibha-| 3-2-8 3-1-121 no lopa pejAeM uttarapada vidhi ,, ,, ,, ,, 13 ,, ,, ' uttarapada vidhi karanAra sUva 3-2-2 aikArthya 19 "" ,, ,, 29 19 ,, 21-41 yad nA Tuno ma pUrvanA | 2-1-113 no lopa guptajUnuM 2-1-13 vayam vibha- 3-2-8 no lopa peArthe samAsAnta samAsApta praya praha karanAra sU ' ' ' Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 artha samAsa | | | vigraha | samAsanuM nAma ekazeSa putra ane putra kuditA 2 ! - putrI / pitA ane mAtA | mAtA pitA pitarau gAyazca ekazeSa u16 | mAtApitarI | pitA ane mAtA u17 | thazrI | sasarA ane sAsu ekazeSa zvazurIca zvazusca dvandra u18 | zyazrI dvandva | mAryo garga RSinuM vRddha ane yuvA saMtAna | mAyANa vArthathaLo | garga RSi ane | ma maryAyA temanuM yuvA saMtAna B21] artha | garga RSinuM vRddhA pArthaa saMtAne ane garga RSi kara2 | jAvAsyAyanI | garga RSinuM vRddha | arthaa , | ", saMtAna ane vatsa ! vAtsyAyanI RSinuM yuvA saMtAna garganI vRddhApatya strI mA . ekazeSa gargano yuvApatya purUSa mAyA ura4 januM garganI vRddhApatya strI nA 2 garganAM yuvApatya be purUSa pAyal urapI. brAhmaNau brAhmaNa ane trIjI brAhmaNI | vAdaLI ura6 | navInapateH moTI nadI ane nadInI narI 7-naranI nApati (samudra)nuM tIra naravadya: patiH | ma0 tatpa0 B23 gAgyA Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa | pUrvapada pUrvapada vidhi vidhi karanAra sU karanAra sU 3-1-1174 3-1-122 3-1-117 3-1-117 3-1-127 3-1-117 3-1-1177 3-1-124 3-1-117 vibha 3-1-11 vibha-1 3-2-8 3-1-121no lopa pejAeM | no lopa 34 ,, ', ,, ,, 3-1-117 3-1-76 ,, ,, ,, ,, zd ,, 17 ,, 33 39 - ,, ,, , 3-1-117 kuMvad 3-1-125 3-1-125 bhAva | strI puvanna ,, ka ,, uttarapada vidhi 33 ,, ,, ,, ,, 22 ,, ,, z' 301 ,, vibha 3-1-1179 vibha-| 3-2-8 3-1-126 no lopa pennArthe | no lopa ' '' ,, uttarapada vidhi karanAra sUva 3-28 aikArthye ,, ,, ,, ,, ,, ,, ', ', 17 ,, 3-2-8 aikArthya 12 samAsAnta samAsAnta pratyaya pra0 karanAra s ' , Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMbara 327. 328. 328. 330. 339. 332. samAsa strIpuMsau (imA) gAva: 338. ime rUvaH barkarAH gardabhAH imau gAvau 333. uSTrAH 334. zuklam, zukle zukle 339. himahimAnyau 338. puSyapunarvasU 302 artha strI ane puruSa gAyo bhane jaNaho gAvazca (striyaH) gAvazca narAH) jaMgalI haraNo ane haraNIo jaharI (jabhyuM) bhane jaDaze (jayyuM) gadheDIo ane gadheDAo vigraha strIca pumAMzca 334. zuklaM, zuklAni ghoNuM, ghoNo bhane dhoLI ghoNuM khane ghoNuM ruravazca (ime) ruravazca (imA:) barkaryazca barkarAzca gardabhAzca gardabhyazca kheDa gAya ane bhe' gauzca (ayam) gauzca baLada (iyam) (uMTaDIoo bhane TouSTrayazca uSTrAzca ghoNuM khane ghoNo zuklaM ca zuklazca zuklaM ca zuklazca zuklAca zuklaM ca zuklaM ca hima ane vadhAre hima himaM ca himAnI ca puSya bhane je punarvasu puSyazca punarvasU ca nakSatrI. tiSya bhane je pUnarvasu tiSyazca punarvasU ca 338. tiSyapunarvasU 340. ArdrApunarvasavaH khArdrA bhane je punarvasu ArdrA ca punarvasU ca 3%1. puSyamaghAH puSya khane maghA nakSatra puSyazca maghAzca samAsanuM nAma dvandva ekazeSa dvandva 31 17 " " " dvandva " 19 " " Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 303 samAsa pUrvapadI pUrvapada | uttarapada uttarapada samAsAtta samAsAnta karanAra sU0. | vidhi vidhi karanAra sU0] vidhi | vidhi karanAra sUtra pratyaya V0 karanAra sU0 5-1-117 vibha-) 3-ra-8 | vibha- | 3-2-8 no lopa ukALuM | no lopa jevArthe 5-1-117 " ka-1-127 u-1-117 " 5-1-126 5-1-117 " B-1-128 -1-1 17 ka-1-118) 5-1-117 'rArthe... E-1-117 -1-129 -1-117 " | " | ba | Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 artha | vigraha | samAsanuM nAma naMbara, samAsa | - 345. 342. tiSyapunarvasavaH tiSya nakSatramA 4 va 500 tiSyazca punarvasU ca nda (bAlAH) punarvasunakSatramanmekA 343. sukhaduHkham / sumane hu: / sukhaM ca du:khaM ca | samAhAra etayoH samAhAraH 344. sukhaduHkhe / supa mane duH5 | sukhaM ca du:khaMca lAbhAlAbham / sAma bhane malAma | lAbhazca alAbhazca | | samAhAra etayoH samAhAraH dvandva 346. lAbhAlAbhauma bhane malAma | lAbhazca alAbhazca dvandva 347. kAmakrodhau / ma bhane 5 | kAmazca krodhazca 348. zItoSNe (jale) zIta bhane 15 // zItaM ca uSNaM ca 348. buddhisukhaduHkhAni zuddhi, susane buddhizca sukhaMca duHkhaMca 350. azvavaDavam / ghoDo bhane ghoDI | azvazca vaDavA ca | etayoH samAhAra 351. azvavaDavau / ghoDo Ane gho | azvazca vaDavAca 352. pUrvAparam mA bhane 570/ pUrvazca aparazca samAhAra etayoH samAhAraH dvandva 343. pUrvApare / bhane pA75/ pUrvazca aparazca 354. adharottaram 355. 356. adharottare gomahiSam / nAye bhane 52 | adharazca uttarazca / samAhAra etayoH samAhAraH nAye bhane 52 | adharazca uttarazca dvandva . / paNa bhane pADo | gauzca mahiSazca | samAhAra etayoH samAhAraH | Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 305 samAsa pUrvapada pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAnta samAsAnta kravAra sUtra | vidhi vidhi karanAra sU0. vidhi | vidhi karanAra sUtra pratyaya | pra0 karanAra sUtra u-1-117 vibha-[ 3-ra-8 | vibha-| 3-2-8 no lopa urdhva | no lopa jevA u-1-117 " ! " 5-1-13] 5-1-11 " -1-11 " ka-1-130 3-1-117 " ka-1-117 E-1-131 2-4-97 klIbe hrasva | 3-1-131 3-1-117 " 5-1-117 " 3-1-131 E-1-11che ." vibha- | 3-2-8 no lopa zekALuM ka-1-11 " -1-131 -1-117 " ka-1-117 " u-1-132 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 artha | samAsa vigraha | samAsanuM nAma gomahiSau paNa mane pA. | gauzca mahiSazca 358. 364. 365. dadhighRtam / dahIM ane ghI dadhi ca ghRtaM ca | samAhAra etayoH samAhAraH 358. dadhighRte / / " dadhi ca ghRtaM ca | . dvandva 360. plakSanyagrodham pIpaNanA bhane una plakSAzcanyagrodhAzca | samAhAra | . vRkSo eteSAM smaahaarH| dvandva 361. plakSanyagrodhAH | plakSAzca nyagrodhAzca dvandva 362. kuzakAzam duzamane | kuzAzca kAzAzca | samAhAra nAmarnu ghAsa / eteSAM samAhAraH 353. kuzakAzAH kuzAzca kAzAzca dvandva tilamASam / tara bhane 6 . tilAzca mASAzca sabhA.dvandva etayoH samAhAra tilamASAH tilAzca mASAzca RzyaiNam te nAmanA jaMgalI | RzyAzca eNAzca samAhAra 42 eteSAM samAhAraH 367. RzyaiNAH RzyAzca eNAzca 68. haMsa cakravAkam | sosane 284.| haMsAzca cakravAkAzca (ta namana56mo) eteSAM samAhAraH | dvandva 368. haMsacakravAkAH haMsAzca cakravAkAzca 370. azvaratham vo bhane 2tho / azvAzca rathAzca samAhAra eteSAM samAhAraH dvandva 371.yUkAlikSam / sUmo bhane dIpo | yUkAzca likSAzca eteSAM samAhAraH 372.| badarAmalakam / bhora bhane mana badarANi ca AmalakAni ca eteSAM samAhAraH 166. dvandra Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 307 samAsa pUrvapada pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAnA samAsAna karanAra sUtra | vidhi vidhi karanAra sUo vidhi | vidhi karanAra sU0 pratyaya | A0karanAra sUtra 5-1-117 vibha-3-2-8 | vibha-| 3-2-8 no lopa thALuM | no lopa heArthe u-1-117 " | " ka-1-132 -1-117 " ka-1-117 " -1-133 6-1-117 " ! u-1-11 " ' ka-1-133 ka-1-117 3-1-117 * 3-1-133 ka-1-117 " ka-1-117 " u-1-133 E-1-11 " 6-1-11 " ka-1-133 : " u-1-117 " ka-1-117 " | 3-1-134. ka-1-11 che. -1-13pa. Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 2. samAsa artha vigraha | samAsanuM nAma 393./ badarAmalakAni | mAjora bhane 2 // badarANi ca AMbaLA | AmalakAni ca 374. ArAzastri / ArI ane charI ArA ca zastrI ca | samAhAra etayoH samAhAraH dvandva 375. sahyavindhyau sahyAdri ane | sahyazca vindhyazca dvandva / viMdhya parvata 376. sahyavindhyam sahAca vindhazca etaye: samAhAra samAhAta 377. brAhmaNakSatriyaviT prAma!, kSatriya, vi brAhmaNazca kSatriyazca zudram zudra nAmanI di. viT ca zudrazca eteSAM samAhAraH 378. brAhmaNa..zUdrAH / " brAhmaNazca triyazca viTca zadaza dvandva 378. gomahiSau paNa mane pA | gauzca mahiSazca dvandva 380. gomahiSam gauzcamahiSazca / samAhAra etayoH samAhAraH 381., plakSanyagrodhau | pApaNo mane | plakSazcanyagrodhazca | dvandva 382. plakSanyagrodham plakSazcanyagrodhazca samAhAra etayo:samAhAraH 383. azvarathau azva ane ratha azvazca rathazca 384. azvastham azvazca rathazca samAhAra etayo:samAhAraH dvandva 385. badarAmalake / aura mane sAMgaNo | badarazca AmalakaMca badarAmalakam badarazca AmalakaMca samora etayo:samAhAraH / dvandva 387. karNanAsikam | anamane nakarNau ca nAsikAcA - " . eteSAM samAhAraH / dvandva dvandva 386. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa karanAra sUva 3-1-1177 vibha 3-1-1177 vibha-| 3-2-8 3-1-136 no lopa jAeM 11 3-1-1177 vibha-3-2-8 ,, ,, "" '' ,, ,, ,, 39 pUrvapada pUrvapada vidhi vidhi karanAra sU ', 3-2-8 no lopa peArthe ,, 3-1-11 3-1-1300 ,, ,, vibha no lopa peArthe | no lopa 15 " 27 19 ,, 11 ,, 1:5 ,, 22 ,, 13 ,, ,, 36 ,, - ,, ,, ,, ,, ,, ,, uttarapada vidhi vibha | no lopa hrasva '' 17 22 ,, ,, "" A "" 309 ,, "" ,, hrasva uttarapada vidhi karanAra sUrva 3-2-8 aikA 2-4-97 klIbe 3-2-8 * aikArthya ,, ,, 12 ,, ,, "" ,, ,, ,, ,, ,, 2-4-97 klIbe samAsAnta| samAsAnta pratyaya pra0 karanAra s , g I L / ' ' 1 / *| Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u10 nibara samAsa artha vigraha samAsanuM nAma 388./ 388. mArdaGgikapANa- | mRga bhane Dhola | mArdaGgikazca samAhAra vikam | ||naar | pANavikazca pANigRdhrau | Aya. ane 5 | pANIca gRdhrazca dvandva 3co./ kaThakAlApam | mane DAlA5 nAmanA kaThAzca kAlApAzca.. samAhAra brA me anupAyA eteSAM smaahaarH| dvandva 381. kaThakauthumam / bhane thubha nAmanAkaThAzca kauthumAzca |grAma manuvAiyoeteSAM samAhAraH 382. kaThakAlApAH mane 31815 mA kaThAzca kAlApAzca aprasiddha vAta bolyA 383.| azvimedham | aIsane azvamedha | arkazca azvamedhazca | samAhAra nAmano yaza | eteSAM smaahaarH| dvandva 384. gavAmayanAdityA- | tenAmanA yaza | gavAmayanaM ca A-| dvandva | | nAmayane dityAnAmayanaM ca 385. iSuvajrau iSuzca vajrazca 386. darzapaurNamAsau amAvasyA bhane gharamA darzazca paurNamAsazca bhAM thanArtha | 387./ padakakramakam | pahane bhaenAra ane/ padakazca kramakazca | samAhAra bhane bhen|2 etayoH samAhAraH | 388.| ahinakulam | sA5 bhane nogiyo | ahizca nakulazca etayoH samAhAraH Bee. devAsurAH / 11 mane asuro devAzca asurAzca $800. devAsuram devAzca asurAzca | samAhAra etayoH samAhAraH dvandva 401. gaGgAzoNam | nahI mane | gaGgA ca zoNazca ____ zo nahI / etayoH samAhAraH dvandva Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 311 samAsa pUrvapada, pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAnta, samAsAnta karanAra sUtra | vidhi vidhi karanAra sU) vidhi | vidhi karanAra sU0| pratyaya | V0 karanAra sUtra u-1-117 vibha- 3-2-8 | vibha- 3-2-8 ka-1-13no lopa zartha | no lopa jevArthe 3-1-117 " | 5-1-117 mAM 5-1-138 T sy. ka-1-11 " | - I - 5-1-117 " | 5-1-139 . 3-1-11 " - ka-1-11 " -1-14va : T 5-1-117 : " ka-1-141 ka-1-11 " -1-117 " -1-142 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 403. mathurApATaliputram gaGgAyamune gaGgAyamunam 2404. 405. naMbara 402. kurukurukSetram jhuruheza jane jhurukSetra kuravazca kurukSetraM ca etayoH samAhAraH 406. samAsa 408. 408. janaGgamabukkasam 2410. 411. takSAyaskAram 412. gavAzvam 312 gavAvikam dadhipayasI sarpirmadhunI artha 22 407. janaGgamabukkasAH 4naMgama ane bujhasa se nAma- janaGgamAzca bukkasAzcA nI bhatinA bhAAso (thaMDAja) mathurA ane pATaliputra gaMgA ne yamunA | gaGgA ca yamunA ca 19 vigraha mathurAca pATaliputraM ca etayoH samAhAraH suthAra ana tuhAra takSA ca ayaskArazcA etayoH samAhAraH gAya ane gheTuM dahIM ane dudha ghI ane madha 413. (daza) gomahiSAH 6za gAyo bhane pADA gaGgA ca yamunA ca etayoH samAhAraH te nAmanI usar3I janaGgamAzca bukkasAzca bhatinA bhAejaso eteSAM samAhAraH gAya ane ghoDo gauzca azvazca 415. (upadarza) gomahiSam hazanI AsapAsa gauzca avikazca dadhizca payazca sarpizca madhu ca (daza) gAvazca mahiSAzca 414. (bahava:) pANipAdAH ghaeAM hAtha ane ghaeAM (bahava:) pANayazca paga pAdAzca gAvazca mahiSAzca (11) gAyakhane eteSAM samAhAraH pADA samAsanuM nAma samAhAra dvandva " dvandva samAhAra dvancha 11 dvandva samAhAra dvandva " 22 dvandva 11 "" 22 samAhAra dvandva Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa pUrvapada pUrvapada karanAra 20 vibha 3-1-1174 vibha-|3-2-8 3-1-1422no lopa cheArthe | no lopa ,, 3-1-117 3-1-117 11 3-1-117 3-1-144 ',, 3-1-117 1] vidhi vidhi karanAra sU 2-1-91 3-1-117 n 3-1-14 no lopa nAno... 11 11 33 3-1-114 vibha-| 3-2-8 ,, 3-1-117 3-1-147 llr ,, ,, ,, vibha |no lopa peArthe | no lopa ,, 3-1-1174 vibha ,, ,, ,, ,, ,, ' ,, S 23-1-72 nor moruH ,, 3-2-8 no lopa peArthe ' ,, 19 ,, uttarapada vidhi ,, ,, 313 19 "" ,, ' ,, ,, 19 ,, uttarapada vidhi karanAra sUva 3-2-2 aikArthya ,, ,, ,, 3-2-8 aikA ,, 11 99 ,, ,, 39 ,, ,, samAsAnta) samAsAnta pratyaya prata karanAra sUva ' . / . / / 1. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 naMbara, samAsa | artha | vigraha | samAsanuM nAma ka16. (3paza:) | dazanI AsapAsa ke | jAva8 mahiSArtha mahiSA | 11) gAya ane pADA | sanama | sAta gaMgAno samUha, sana phAna | avyayIbhAva samAhAraH 18. navantaH dAMtono rAjA | nAnAm rAnI | SaSThI tatyu. 19. uttavANitam | pahelAM sugaMdhI dravyathI vA- pUrva vANitaM zA tatpa. karma sita karyuM pachI vilepana karyuM nAM . 20. vitra kAbaracItarI gAyo viTA: vi: |samAnAdhikaraNa che jenI pAse te | ya : | bahu. kara1. sarvazuvata: | badhuM dhoLuM che jene 9i zuklaM ca sava " 22... : | be kALA (guNo) che | Mii carcA : kara3. 424. dH | karAI che sAdaDI ta: ena : . jenA vaDe zAGgarajagdhI khavAya che. sAMgarI | nardha zAka | zarapharAdhA | jeNI vaDe | sA jagdhazAGgarA 425. 426. mAsajAtA || jabhyAne eka mAsa mA: nAta yAda che thayo che evI bAlikA jAtamAsA kara7.. 28. sukhajAtA suvuM nAta yAda A sukha thayuM che jeNIne evI strI 429.. jAtasukhA Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 315 samAsa pUrvapadI pUrvapada | uttarapadauttarapada samAsAnta samAsAnta karanAra sUI | vidhi vidhi karanAra sUtra vidhi | vidhi karanAra sUtra pratyaya | Jo karanAra sUtra -1-117 vibha- 3-2-8 | vibha-| 3-2-8 | no lopa phArge | no lopa devALuM u-1-28 | 2-1-91 | hrasva | 2-4-97 -1-148no lopa nAno. |gA no 3 vIve ka-1-76| * | T vibha vibha-) 3-ra-8 u-1-146 no lopa urthe E-1-97 | vibha- 3-ra-8 5-1-14no lopa devArthe u-1-22puMva6) 3-2-49 | hrasva | 2-4-96 u-1-154 bhAva parataH | go no 3 jozAne... vibha- 3-2-8 vibha-1. 3-ra-8 no lopa kALuM no lopa che che | | ' . 1-rara 1-151 ka-1-22 -15ra | vikalpa | 2-4-47 DI | anAcchA... vibha-[ 3-2-8 no lopa aa - I Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (316 artha niMbara| samAsa | vigraha | samAsanuM nAma 430. duHkhahInA duH5 gayuM charnu duHkhaM hInaM samAnApi 27 mevI strI | yasyAH sA | 431. hInaduHkhA AhitAgniH mani sthApana yo AhitaH agniH | chenApate / yena saH / 433./ agnyAhitaH 434. jAtadantaH | utpanna thayA che id jAtAH dantAH ne mevopA yasya saH dantajAtaH 436. udyatAsiH | bhI che talavAra | udyata: asiH jeNe yena saH . 437. asyudyataH 438. indumauliH bhugaTabha yaMdra cha / OMnete (152). / induH maulau vyadhikaraNa yasya saH "bahuo padmanAbhaH 440. asipANiH nAmamA bhnnch| padmaM nAbhau OMne te (qivg). | yasya saH | yama tayAra ch| asiH pANau nete yasya saH bhai (gaNAmai) | kaNThe gaDuH bhaDaMche nete yasya saH 441. kaNThegaDuH Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 317 samAsa | pUrvapada pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAtta samAsAnta karanAra sUtra | vidhi vidhi karanAra sU0 vidhi | vidhi karanAra sU| pratyaya | pra0 karanAra sUtra 3-1-22 vibha-1 3-2-8 | vibha-| 3-2-8 -1-15rano lopa jArve | no lopa kALuM 3-1-22| " -1-153 " 3-1-22| u-1-15 " | | " | " 3-1-22| 5-1-15. praharaNAt 3-1-22, ka-1-154 3-1-23, " | " " | " 35.. u-1-1pa. . ' na sAmI.. 1 sy | | 7-3-134 nAme.. rU no | 7-4-78 | lopa | avaLe... vibha- | 3-2-8 no lopa heArthe 3-1-23 saptamI 3-2-22 ka-1-15no alakha amRddha Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMbara 442. 443. 445. 444.] gurumadhyaH samAsa 450. 451. gaDukaNThaH 452. 453. 454. 455. madhyeguruH 446. guDapriyaH 447. DA naimini: 456. 448. naimini'Ara: 449. kANadroNaH priyaguDaH droNakANaH dharmmArthau arthadhamma zabdArthoM arthazabdau zarazIrSam zarazIrSo artha kaMThamAM (gaLAmAM) guMmaDuM che jene te. vacamAM gurU akSara che jene te. (chaMda) ,, 318 goLa che priya jene te "" pILA varNa vALo jaimini RSi ,, phUTeluM mApavAnuM sAdhana 22 dharma ane artha ,, zabda ane artha ,, bANa ane mastaka ' bANa ane mAthuM vigraha kaNThe gaDuH yasyaH saH madhye guruH yasyaH saH 13 priyaH guDaH yasya saH 11 kaDArazcAsau "jaiminizca ** kANazcAsau droNazca ?? dharmazca arthazca ** zabdazca arthazca '' zarazca zIrSazca | tayo: samAhAra zarazca zIrSazca | samAsanuM nAma vyadhikaraNa bahu ,, samAnAdhikaraNa bahu ,, tatyu karma ,, ,, ,, I. dvandva 13 11 19 samA, dhandhu. dvandva Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa karanAra sUva |3-1-23| vibha-| 3-2-8 3-1-156no lopa pejAeM ,, |3-1-22 3-1-157 ,, 23-1-96 3-1-1587 kaDArAdayaH.. 39 99 11 3-1-117 3-1-159 dharmArthA.... ,, '' ', pUrvapada pUrvapada vidhi vidhi karanAra sU 3-1-117 3-1-160 31 |saptamIno 3-2-21 no alpa madhyAntA... vibha-| 3-2-8 no lopa peArthe ,, ,, ', ,, .. 13 ,, ,, ,, ,, ,, ,, ,, ,, ,, ,, "" .. " 39 29 ,, ,, 39 33 * uttarapada vidhi ,, vibha 3-2-2 no lopa pejAeM 23 ,, ,, 36 ,, ,, ,, ,, ,, 36 , ,, 319 ,, "" uttarapada vidhi karanAra 20 ,, ,, 35 ,, ,, .. 19 ,, ' 19 .. ', ,, ,, samAsAnta samAsAnta prata karanAra 20 pratyaya ' I 1 ' ' ' Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 naMbara sabhAsa artha | vigraha | samAsanuM nAma 457. karazIrSam / samAhAra DAtha mane mAthu | karazca zIrSazca etayoH samAhAraH dvandva 458. zarasIryam 458. zarasane sIrtha | zarAzca sIryAzca nAmanA ghAsa. eteSAM samAhAraH zarAzca sIryAzca agni mane so5 | agnizca somazca (hatA vizeSa) zarasIryAH agnISomau .. dvandva 460. 461. agnISomam samAhAra agnizca somazca etayoH samAhAraH . vAyutoyam pavana ane pANI vAyuzca toyaM ca etayoH samAhAraH 463. vAyutoye | pavana ane pANI | vAyuzca toyaM ca 464. sutasakhAyau / putra bhane bhitra sutazca sakhA ca sutasakhAyam sutazca sakhA ca | samAhAra etayoH samAhAraH / dvandva 466. astrazastram | makhamane zastra astrANi ca zastrANi " ca eteSAM samAhAraH| 467. zraddhAmedhe zraddhA bhane buddhi | zraddhA ca medhA ca | dvandva 468. zraddhAmedham zraddhA ca medhA ca | samAsa etayoH samAhAraH / dvandva 468. kukkuTamayUrau bhane bhora | kukkuTazca mayUzca dvandva 470., mayUrakukkuyai / bhora bhane 55so | mayUrazca kukkuTazca 471. zaGkhadundubhivINAH |, mi bhane vIu zaGkhaca dundubhizca vINA ca 472. phAlgunacaitrau bhane yatra masino, phAlgunazca caitrazca Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 321 samAsa | pUrvapada pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAtta samAsAnta karanAra sUtra vidhi karanAra sU0] vidhi | vidhi karanAra sU0] pratyaya | V0 karanAra sU0 3-1-117 vibha- 3-2-8 | vibha-| 3-2-8 3-1-1937 3-1-160 no lopa jevArthe no lopa uchALe 3i-1-117 3i-1-133 3i-1-160 3-1-117] 3-1-160 -1-117 | 3-ra-4ra | somanuM | 3-2-42 3-1-16ve dIrgha | { ... Uma nipAta : poma... | vibha-1 3-ra-8 | vibha-| 3-ra-8 no lopa kALe 1 no lopa aikAyeM 3i-1-117) 3-1-136 3-1-160 - 13-1-117) - 3-1-160 E-1-117 ) | 3i-1-117] 3i-1-160 5-1-117 -1-161 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMbara samAsa artha vigraha 473. brAhmaNakSatriyau brAhmaNa bhane kSatriya brAhmaNazca kSatriyazca 474. brAhmaNakSatriyavizaH brAhmaNa, kSatriya ane vaizya 322 475. baladevavAsudevau jaNaheva khane vAsudeva baladevazca vAsudevazca azvinI, bharaNI azvinI ca bharaNI ca 476. azvinIbharaNIkRttikAH ane kRtikA nakSatra kRttikA ca 477. hemantazizira - hemantazca zizirazca vasantAH vasantazca ArdrA ca mRgazirazca grISmazca vasantazca 478 : grISmavasantau 478. ArdrAmRgazirasI ArdrA bhane bhRgazirSa . nakSatra 480. dvizatI 481. ekAdaza 1 hemanta zizira, vasanta Rtuo zrISma bhane vasanta Rtu bevAra so (200) brAhmaNazca kSatriyazca viT ca kheDa khane dRza = 11. dvayoH zatayoH samAhAra ekazca daza ca samAsanuM nAma dvandva " " 23 11 19 " dvigu dvandva / trIjA adhyAyanA pahelA pAda Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra3 samAsa |pUrvapadI pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAna samAsAna, karanAra sU0 | vidhi vidhi karanAra sUo vidhi | vidhi karanAra sU0 pratyaya | V0 karanAra sU0 u-1-117 vibha- 3-2-8 | vibha-| 3-2-8 5-1-161no lopa zarSe | no lopI devArthe " | 6-1-11 u-1-16ra -1-117 ka-1-16) 2-4-22 dizo... u-1-99I " | " | kI thayo! 5-1-163 -1-117 nuM 3-2-91 | no | u-1-163 padi | vA... lopa 1 . nipAtane 2-1-91 nAno.... - I & mAM AvatA samAso samApta Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 -: trIjA adhyAyanA bIjA artha | vigraha | samAsanuM nAma naMbara| samAsa 482. priyopama: kuMbhanI samIpamAM rahelI priyatpa nma samAnAdhikaraNa vastu priya che jene te vacce sa: | bahu 483. sumadham | magadhadezanI samRddhi mAdhAnAM samRddhi.. avyayIbhAva 484. praviMzatimArA naM 21bhAradvAja vaMzyamAM viMtiH (vinaya) vase che. | pAradvAjA: vaizyA: 485. 35vadhu vahunI pAse | valgA: samIpe 486. 35rta | | kartAnI najIka | tuM: samIpam 487. 488 upayopavadhu: vahunI samIpamAM rahelI priya vadhu samAnAdhikaraNa | vastu priya che jene te vacce sa: | bahuo matyucai: | UMcAne oLaMgI vaiH tijJA: prAdi tatpa0 gayela triyaMma : potAne strI mAnanAra mAtmAnaM triya tatyu | manyate 489. 490. nAvama: 491.] kSmamanyaH potAne nAva | mAtmAne nAvuM mAnanAra ___ manyate potAne pRthvI | AtmAnaM mAM mAnanAra manyate potAne vahu mAnanArI manyate strI mAnanAra strIyaM manyate 492.. vadhuMmanyA 93.. srImAnI Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 325 pAdamAM AvatA samAso :samAsa | pUrvapada pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAnta samAsAnta karanAra sUo | vidhi vidhi karanAra sUtra vidhi | vidhi karanAra sU0 pratyaya | L0 karanAra sUtra 3-1-22 vibha- 3-ra-8 vibha- 3--8 pAI... no lopa pArge no lopa | DArthe 3-1-37 mAM || vipari... | 3-1-2 " vaye..| 3-1-37 = I, sva viru.. 2-4-97 klIbe vibha- | 3-2-8 no lopa | aikArye 3-1-2 " - pArtha. 3-1-47 " | prAva...] 3-1-41 vibha-| 3-ra-9 man dhAtune pa-1-117 zu.no alu, na nAge... | pratyaya . | hmA nuM # 3-ra-111| va | 5-1-117 ane aMte vityana... | pratyaya | :. vadhu ne vadhuM " | ane 6 aMte " | vibha- 3-ra-8 min dhAtune pa-1-116 no lopa kArge pratyaya mA... | Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra6 siMbara samAsa artha | vigraha | samAsanuM nAma tatpa0 494. stomayam thoDA dravyathI bhaya | tAt payam paMcamI tatyu 45. ni:sto | thoDAmAMthI nIkaLI nAH stota. prAdi gayela | tatyu 96. brAhALA chalinI | brAhmaNanA graMthamAMthI brahANAt zakti - paMcamI | grahaNa karIne upadeza ApanAra gora 487. brAhmaNazaMsinI brAhmaNathI prazaMsA | jJAAti saMpati pAmelI strI 488. ojasAkRtam baLavaDe karAyeluM ! monalA vRtam tRtIyA tapu aJjasAkRtam saraLatAvaDe karAyeluM gaNA vRtam (sahelAIthI karAyeluM) paCO. sahasIkRtam utAvaLathI karAyeluM sahasA vRtam (ekAeka karAyeluM) | pa01. amalIkRtam | pANIthI karAyeluM | amala vRtam tamasAkRtam / aMdhakAravaDe karAyeluM tamaNA vRtam pa03. tapasAkRtam tapavaDe karAyeluM | tapaNA tam pa04. monopAva: baLano abhAva | nonasa: bhAva: 'SaSThI (baLapaNuM) tatyu pa02. pa05. puMsAnunaH tRtIyA | puruSavaDe pAchaLathI- pusA nu utpanna thayela (nAno) janmathI ja- | nanuSA : . tatpa pa06. anuSA: aMdha Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 327 samAsa pUrvapadI pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAtta samAsAna karanAra sUtra | vidhi | vidhi karanAra sUI vidhi | vidhi karanAra sU0 pratyaya | pra0 karanAra sUtra 3-1-73 vibha-1 3-2-8 | vibha- | 3-ra-8 pazcamI. no lopa heArge | no lopa jevArthe 3-1-nora-1-7ra prAcava.no visarga 1-3-53 3-1-73vibha.no 3-ra-11 | no chuM 1-3-4 pazcamI... | alapa | Lanapratyaya pa-1-157 no 1-3-60 | | vibha-3-2-8 | kI. | 2-4-1 no lopa jenA pratyaya | triyAMnRto.. 3-1-6 vibha- [3-2-1ra | vibha-| 3-2-8 vAraM vRttAno alupa gogo.| no lopa aikAyeM 0 1 I 31-71ra no 2-1-72 | vibhapa... rino 31-3-21 | no lopa + = 1-ra-6 3-1-6 vibha.no 3-2-13 | zAhajaMtA alupujnanuNo.. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMbara 507. 508. pumanujA 509.| AtmanAdvitIya: samAsa 513. pumanujA 512. AtmanA'DanAyI 514. 518. 519. manasAdevI 515. paraAparam 516. Atmanevam 517. parahitam manodattA AtmanASaSThaH potAnAthI karAyela cha. AtmanA nRta: SaSTha: 510. 511. manasADa nA manathI AjJA karanAra manasA AjJAyI yudhiSThiraH bhUmipAza: 328 artha puruSanI pAchaLa punAnsan anujJAtA thayelI puruSanI nAnI bahena potAnAthI karAyela bIjo. AtmAthI AjJA karanAra athavA pAmanAra mananI devI (sarasvatI) te nAmanI strI manathI apAyela (kanyA) te nAmanI saMjJA 22 parane (bIjAne) hitakAraka vigraha yudhiSThira evuM nAma bhUmipArza ' evuM nAma puMsaH anujAtaH AtmanA kRtaH dvitIyaH AtmanA AjJAyI manasA devI manasA dattA parasmaipadam Atmane padam parasmai hitam yudhisthiraH bhUmau pAzaH samAsanuM nAma dvitIyA tatpu * paDI tatpu tRtIyA tatpu ', ,, ,, ,, ,, caturthI tatpu ,, dw saptamI tatpu ,, Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa | pUrvapada pUrvapada karanAra sUva vidhi |3-1-49 s 2-1-89 kahyu... no lopa pasya |3-1-766 ca... '' |3-1-680 kArakaM |3-1-65 vibha- |3-2-14 tRtIyAtaSkRta: no alupu AtmanaH... ,, - ,, '' kRtA ', ,, ' ,, ,, vidhi karanAra sUrva ,, ', ,, ,, 3-2-15 manatathA... 3-1-68 s no ph | 2-1-72 |Ara... | r no 3 1-3-21 | 23 = | 1-2-6 ,, 3-1-71 vibha.no 3-2-17 hitAvimi aNup | parAma... 3-2-16 nAmni ', vibha- | 3-2-8 |no lopa veLAeM uttarapada vidhi ,, vibha 3-2-8 no lopa peArthe "" 21 Nin pratyaya ,, 329 , ,, ,, uttarapada samAsAnta samAsAnta vidhi karanAra sU pratyaya praha karanAra sU ' ,, 11 vibha 3-2-8 no lopa cheArthe ,, 5-4-36 ni vA... ,, 19 29 ', ,, 3-1-94 vibha.no 3-2-18 | s no p2-3-25 nAni | aNup | avyuM... | z no v 1-3-60 vibha- | 3-2-8 vibha- 3-2-8 no lopa penthe | no lopa peArthe ' ' I Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |naMbara samAsa vigraha 520. muvA paLa: mugaTadITha sonAmoha mujye jALuMpaLa: no vero. (pUrvadeza saMbaMdhI che.) 521. samiyimASaH 522. yUthapazuH 523. pratipAH 524. avikaToraNaH 525. 526. 528. stamberamaH 527. kurucaraH dhanvakArakaH 531. madhyeguruH 529. anteguruH 530. kaNThekAlaH 330 mUrddhazikhaH artha pUrvadezamAM levAto | samidhi mAvaLa: lAkaDAnI bhArIdITha ekamAsa sonAno vero uttaradezamAM levAto kara yuthe pazuH abhyarhite pazuH gheTAnAM samUhadITha | avijye saraLa: pUrva dezamAM levAto eka gheTo. hAthI pUjanamAM bheTa apAto pazu dhanuSyane banAvanAra jenI pAse che te. kurUdezamAM vicaranAra vacamAM moTuM anne moTuM kaMThamAM kAla che jene te (mahAdeva) mastake che zikhA jene evo te stamberamaH (ramate rUti rama:) dhanvani ArA: yasya saH kuruSu caraH madhye guruH ante guruH kaNThe kAlaH yasya saH mUrdhnizikhA yasya saH samAsanuM nAma saptamI tatpu ,, ,, .. ', vyadhikaraNa bahu saptamI tatpu ,,, , vyadhikaraNa bahu 39 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 331 samAsa pUrvapadapUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAnta samAsAnta karanAra sU0 | vidhi vidhi karanAra sUd vidhi | vidhi karanAra strI pratyaya | pra0 karanAra sUtra ka-1-94vibha.no 3-2-19 | vibha- | 3-2-8 nAna | alapa | prAkSa. | no lopa kSiArthe | .vibha-) 3-2-8 no lopa jevA 3i-1-4vibha.no3i-2-20 zu.. aluputtipuruSe... 3-1-23 vibha-| 3-2-8 3. no lopa jevArthe 3-1-84 vibha-| 3-2-8 | Ta | pa-1-138 pAmI... no lopa jevArthe pratyaya | vaSTaH 3-1-04vibha.no 3-ra-21 | vibha- 2-2-8 sAmI.. | alumadhyA.. | no lopa aikANe 3-1-23 " 3-ra-22 amUrta... vibha- [ 3-2-8 no lopa ujALe 2-4-96 jojo .... Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 naMbara) samAsa martha vigraha | samAsanuM nAma 4.32. mastakazikhaH 433. mukhakAmaH bhastache zikA | mastake zikhA | vy4i29|| ne mevote yasya saH | bahuo bhupamA cha 7578 | mukhe kAmaH *ne te yasya saH yama dhana thathucha haste bandhaH yasya saH nete (bandhanam iti bandhaH) 434. hastebandhaH 434. hastabandhaH 436. cakrebandhaH cakramAM baMdhana che jene te cakre bandhaH yasya saH 437./ cakrabandhaH 438. pUrvAhnakAle | hasanA pUrvamA | pUrvANe ca tasmin 35 asama | kAle ca 438. pUrvAhnakAle 540. bilezayaH bilamA sUnA2 / (zete iti zayaH) | sabhI bile zayaH / tatpu. 541.. bilazayaH vanevAsI vanamAM vasanAra | avazyaM vasati| vAsin, vane vAsI 543: vanavAsI / grAmavAsaH gamamA 23 te | grAme vAsaH (gAmamA vsnaa2)| Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 333 simAsa | pUrvapada pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAnta samAsAnta karanAra sUo | vidhi vidhi karanAra sUrNa vidhi | vidhi karanAra strI pratyaya | V0 karanAra sUtra 3-1-23vibha.no 3-2-8 | hrasva | ra-4-96 | - 3.. | lopa | $Arthe jothAjo... " vibha.no 3-2-8 | vibha-| 3-2-8 lopa | kALuM | no lopa kArce " vibha.no 3-2-13] vadhAtune pa-3-18 alapa | vadhe.. | papratyaya mAvA... vibha.no 3-2-8 | lopa pArthe... vibha.no 3-ra-ra3 | alu, vadhe.. vibha.no 3-2-8 lopa phi.. 3-1-96vibha.no 3-2-24! vibha-1 3-2-8 vizeSaNa. alu, vAtA... | no lopa ghArthe | " vibha no 3-2-8 | * | " | | lopa phikaLe... 3-1-8 vibha.no 3-ra-25 zI + mar pa-1-49 sarmI... | alu, ziyavAsi... " vibha.no 3-2-8 | | lopa | Brthe " vibha.no 3-2-25 varNa na pa-4-36 alu, yavasi. fNa. vibha no 3-2-8 | lopa | pArge vibha.no 3-2-25 | varSa pa-3-18 alupuzayavasi... | / ac ra. 11 mAsa mA .... Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niMbara 545. 547. 548. 549. gAmamAM rahevuM te (gAmamAM vasanAra) 546. pUrvAzaya divasanA pUrvabhAgamAM pUrvALe zayaH sUnAra varSAdamAM thayelo | varSe khAta: (na:) (deDakA vagere) 551. 551. 552. samAsa 555. 556. grAmavAsaH 557. varSena: varSajaH kSareja: kSarana: 553.0 apsujam varena: 554. abjam vAnaH sarasijam sarojam zarenaH artha ' meghamAM, pANImAM thayela ,, 334 sArA sthAnamAM utpanna thayela (kesa2mAM) ,, pANImAM utpanna thayela (kamaLa) ,, sarovaramAM utpanna thayela (kamaLa) ,, vigraha bANamAM utpanna thayela grAme vAsaH '' kSare jAtaH '' vare jAta: '' apsu jAtam (nam) "" sarasa jAtam ,, zare jAtaH samAsanuM nAma saptamI tatpu "1 ,, ,, ,, ,, ,, ,, ,, "" ,, Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 335 samAsa pUrvapada | pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAtta samAsAnta karanAra sUo | vidhi vidhi karanAra sarva vidhi | vidhi karanAra sU0 pratyaya | pra0 karanAra sarva 3-1-84vibha.no 3-2-8 | va ga pa-3-18 | - samI... | lopa | DArthe mAvA... " vibha.no " vibha-| 3-2-8 lopa no lopa jevArthe 3-1-jalavibha.no 3-2-26 nana dhAtune pa-1-169 ka yu$.. alupa varSA... | pratyaya sA:... " | vibha-1 3-ra-8 no lopa henArthe vibha.no 3-ra-ra6 alu, varSA. " vibha.no 3-ra-8 | lopa 1 devArthe | " vibha.no 3-2-26 - " | " alu, varSa. vibha.no 3-2-8 lopa | 0Arthe vibha.no 3-ra-26 alu, varSA. vibha.no 3-ra-8 lopa | pkALe vibha.no 3-2-26 alu varSakSara.. vibha.no 3-2-8 lopa | vALuM " vibha.no 3-2-26 | alu, varSA . | Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMbara 558. 559. 560. 561. 562. 563. 564. 565. pa66. 567. 569. samAsa 570. zarajaH urasijaH menaH manasijaH manonaH divijaH prAvRSijaH varSAsujaH zaradijaH 568. appuyoni: kAleja: apsumatiH apsucaraH artha bANamAM utpanna thayela 336 chAtImAM utpanna thayela .. manamAM utpanna thayela (kAmadeva) ,, svargamAM utpanna thayela varSAdamAM utpanna thayela ,, zarada RtumAM utpanna thayela kALamAM utpanna thayela pANImAM che utpatti sthAna jenuM (mAchalA vi.) pANImAM che mati jenI (dhIvara) pANImAM pharanAra (jIvo) vigraha zare jAtaH urasi jAtaH 11 manasi jAtaH ,, divi jaH (nAta) prAvRSijaH (nAta:) varSAsu z2aH (nAta:) zaradijaH (nAta:) hAle naH (nAta:) appu yoniH yasya saH apsu matiH yasya saH apsu carati (narati kRti na:) samAsanuM nAma saptamI tatpu '' ,, ,, ,, ,, "" "" ,, 17 vyadhikaraNa bahu ,, saptamI tatpu Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 337. * IA samAsa | pUrvapadI pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAnta samAsAnta karanAra sUtra | vidhi vidhi karanAra sUva vidhi | vidhi karanAra strI pratyaya | prava karanAra sUtra u-1-49 vibha.no 3-2-8 nana dhAtune pa-1-169 kahyu$.. lopa | DArge | pratyaya samasyA ... vibha.no 3-2-26 | " | alu, varSaa... " vibha.no 3-2-8 lopa | RALe " vibha.no 3-2-26 | alu varSaa.. " vibha.no 3-2-8 lopa | pArge " vibha.no 3-2-27 | alaghukAvu T by T. * * 3-1-23 " |3-ra-28 | vibha- | 3-2-8 3STramavA.. poya... | no lopa pArge 3-1-47 " (Dayu..... , var + | pa-1-138 pratyaya. Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 naMbara| samAsa artha | vigraha | samAsanuM nAma 571. sthaMDilavartI nirvadha sthAnamA | sthaNDile vartate | sabhI rahenAra tatpa0 572. sAGkAzyasiddhaH | Aistzya dezamA | sAGkAzye siddhaH | siddha 573./ samasthaH samAna sthAnamA | same tiSThati rahenAra 574. caurasyakulam / | 52 bhAsonu | caurasya kulam kula dasyA:putraH bhAsa | dAsyAH putraH 576. dAsIputraH 577.. pazyatoharaH jovA chatAM corI | pazyataH haraH 42nAra (sonI) 578. vAcoyuktiH | quelil yuti | vAcaH yuktiH dizaH daNDaH 578. dizodaNDaH | 580. AmuSyaputrikA hizAno ha / AnA putrano svabhAva amuSya putrasya bhAvaH 581. devAnAMpriyaH / bhUrNa, 425 devAnAM priyaH 582. zunaHzepaH / tenAmanI vyakti | zunaH zepaM iva zepaM vizeSa | yasya saH / vyaghi4295 | pa 583. zunaHpucchaH zunaH pucchaM iva pucchaM yasya saH Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 339 samAsa |pUrvapada / pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAnta samAsAnta karanAra sU0 | vidhi vidhi karanAra sUrNa vidhi | vidhi karanAra sUtra pratyaya | pra0 karanAra sUtra u-1-49 vibha.no 3-2-8 vRt + na pa-1-157 $.. lopa | de | pratyaya | vratApI.. 3-1-88) " | " | vibha- | 3-2-8 samI.... no lopa kALuM u-1-49 " | ba | + 5-1-142 yu. pratyaya | sthApa.... u-1-76 vibha.no 3-2-30 | vibha- | 3-2-8 SaSTaya... | alupa ca:. | no lopa jevArthe " | " [3-2-31 | * | " putre vA " vibha.no 3-2-8 lopa - pALe 3-1-18vibha.no 3-2-3ra | : " nAmanAne alu, pa . 3-1-76 " | " | pa .. | >> 3-2-33 putra + ga 7-1-73 ugato... | pratyaya | vIrudde 3-2-34 | vibha-| 3-ra-8 ravAnA praya: no lopa aikAh 3-2-35 | " zApujI.. 3-1-23 " Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 martha - naMbara, samAsa vigraha | samAsanuM nAma 584. zunolAGgalaH / te nAmanI yati | zunaH lAGgalaM iva | vyApa425 vizeSa / lAGgalaM yasya saH para 54ii. tatpara 585. vAcaspatiH tenAmana va vizeSa vAcaH patiH (spati) 586. vAstoSpatiH vAstoH patiH 587. divaspatiH divaH patiH 588. divodAsaH te namana he vizeSa/ divaH dAsaH hotuHputraH ddom42|2no putra hotuH putraH 588. 580. pituHputraH / pitAno putra / pituH putraH . / 581. piturantevAsI | pitAno ziSya | pituH antevAsI 582. AcAryaputraH | mAyAryano putra | AcAryasya putraH 583. bhartRgRham 584. hotuHsvasA / svAbhAnuM gha2 / bhartuH gRham vana 42nAra (go2) hotuH svasA nI bena 585./ hotRsvasA 486.] svasuHpatiH benano pati / svasuH patiH (nevI) 587. svasRpatiH 588. bhartRsvasA | svAmInI jena / bhartuH svasA Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 341 samAsa pUrvapadI pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAnta samAsAnta karanAra sUI | vidhi vidhi karanAra sUrNa vidhi | vidhi karanAra strI pratyaya | pra0 karanAra sU0 3-1-23 no rU| 2-1-7ra | vibha-| 3-2-8 umullA... no 31-3-21 | no lopa jA I+3= | 1--6 3-1-76vibha.no 3-ra-36 SaSTha... | alakha | vAvaspati.. 3-2-37 | Rta... vibha-1 3-2-8 no lopa jevArthe " T vibha.no 3-ra-38 ala | sva.... vibha-3-2-8 | no lopa jevArthe vibha.no 3-ra-38 alupu. sva. vibha-| 3-ra-8 no lopa pArge Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 nabara. samAsa artha | vigraha | samAsanuM nAma pa99/ hotRpatiH havana karanArano svAmI hotuH patiH SaSThI tatyu itare. dvandra hotApotArau havana karanAra ane pautra hotA ca potA ca 601. kuzaLa itare. 602. kAyiArI 603. mAtAputra guru ane guruzca ziSya | ziSya | karanAra ane karAvanAra ta va kArayitA | mAtA ane putra | mAtA = putrI 604. rotAputra | gora ane putra | hotA putraza E05rUdrAsamau Indra ane soma | phaza samagra - devatA 606. brahIjhanApatI | brahmA ane prajApati|vra vanA taNa nAmanA devatA | 607. viguNI | viSNu ane zakra devatA vipnaza karo 608. vajUtha candra ane sUryadevatA vaza sUryaza 609. vAdhvanI vAyu ane agnidevatA vAyuza nirI 610. yupavaSAtI yajJamAM vaparAtA cUpa cUpa vAta (khIlo), caSAla (kaDuM) 611. manISomI | agni ane candra | niza somarza devatA E12. nIvaLI | agni ane varuNa niza varUMa devatA Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 343 samAsa pUrvapada | pUrvapada | uttarapada uttarapada samAsAnta samAsAnta karanAra sU0 | vidhi vidhi karanAra sUrNa vidhi | vidhi karanAra sU0 pratyaya | pra0 karanAra sU0 3-1-7vibha.no 3-2-8 | vibha-[ 3-2-8 paSTaca... lopa | pArge | no lopa jevArthe 5-1-117 traDha no 3i-2-39 vArthe. | mA | mA da |vibha.no 3-2-8 lopa | kALuM 8 no |3-2-40 | A 1 anya 3-2-41 varNano A vevasada. |ra-1-91 no lopa nAno... vibha.no 3-2-8 lopa | ni nA phI 3-2-42 soma nA r 3-2-42 no phudIrgha roma... | no | poma.. | vibha.no 3-2-8 lopa | vevArthe Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 niMbara) samAsa artha | viDa | samAsanuM nAma tare0 . - 13. agnisomau bhani bhane soma | Agnazca somazca | (baTU) nAmanA bALako F14.| AgnivArUNIm bhani bhane 1298 agnIvarUNau devatA hektA saMdhI | asya 15. AgnAvaiSNavam / mani mane viS| agnAviSNU devatA hevatA saMbaMdhI | asya / 16. dyAvAbhUmI | sva[ mane pRthvI | dyauzca bhUmizca - itare 17. divaspRthivyau / " " " | dyauzca pRthivI ca 18. divaH pRthivyau 18. dyAvApRthivyau / " " " | " " | 20. uSAsAsUryam mAtano adhiSThAya. uSazca sUryazca etayoH upas 11 bhane sUryapa samAhAraH ' bhAta ane pitA | mAtA ca pitA ca | samAdhAra dvandva 21. mAtarapitarayoH |622, mAtApitroH 23. avaskaraH tatyu. anano bheTa (viSTa) ava kIryate / (kIryate iti karaH) 24. avakaraH / 35230 | " " Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |samAsa | pUrvapada | pUrvapada karanAra sU vidhi 3-1-117 vilano u-2-8 cArthe.... sopa aikArthya " " " 3-1-117 div 3-2-44 cArthe... nuM dyAvA divodyAvA 11 " " vidhi karanAra sUrva anI 7-4-28 vRddhi A devatAnA... 23 " 21 div 3-2-45 nuM divasa divas... divabhuM dika " div nuM dyAvA | 3-2-44 | divodyAvA uSas nuM 3-2-46 uSAsA | uSAso.... mAtR nuM |3-2-47 mAtara mAtara... 12 RRno |3-2-39 A A dvandve 3-2-42 vi.no u-2-8 gatika... sopa aikArthye " 345 uttarapada vidhi vila 3-2-6 nosopa aikArthya anI vRddhi A rU nI vRddhi ai vila no sopa " "" " dw uttarapada vidhi karanAra sUva vila nosopa 7-4-28 devatAnA... " 3-2-8 aikArthye 13 " " 33 pitR nuM 3-2-47 pitara mAtara... 3-2-8 aikArthya kRR +al5-3-28 kunIhi - 3-2-48 bhAM s kR + al5-3-28 yuvarNa.... samAsAnta samAsAnta pratyaya 50 karanAra sU aN (taddhita) 19 6-2-101 devatA 13 * I Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 nabara samAsa | artha vigraha samAsanuM nAma 25. apaskaraH 2tharnu bha155 apakIryate tatpu0 apakaraH tiraskAra 27. darzanIyabhAryaH hepAhA patnIpaNo darzanIyA bhAryA | smaanaa524|| yasya saH . pa droNIbhAryaH / dro tinI | . droNI bhAryA patnIvALo yasya saH 28. khalapudRSTiH pazusAI 42nAranI/ khalapu dRSTiH dRSTicha nI / yasya saH gRhiNInetraH patnInI mAMge | gRhiNI eva netraM jonAra yasya saH kalyANImAtA tyAenI bhAtA | kalyANyAH mAtA SaSThI tatpu0 32. karabhorUbhAryaH 62-sAtha-| karabhorU: bhAryA |smaanaa4i29|| | pANI patnI nIta, yasya saH / | 33.| darzanIyamAnI | rzanIya bhAnanA2 | darzanIyAM manyate | tatpa 34. kalyANIpaJcamA | TyAche pAMyabhI/ kalyANI paJcamI samAnA4i29 rAtri trioma yAsu tAH / barDa mevI rAtrIyo / 34.| kalyANIpriyaH |yA priyA vANo/ kalyANI priyA yasya saH 36. kalyANapaJcamIkaH | pratyAzIche pAMyama | kalyANI paJcamI (pakSaH) tithimA meyo yasmin saH Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa | pUrvapada | pUrvapada karanAra sU |3-1-4,vibha.no/ 3-2-8 lopa | vevArthe |gati.. ,, ,, |3-1-26 puMvad | 3-2-49 pArtha... bhAva parata.... ,, ,, 3-1-06 padma... 3-1-22 pAthaeN... vidhi vidhi karanAra sUrva ,, |3-1-2 vehi... vibha.no 3-2-8 lopa veLAeM ,, ,, ,, 11 ,, 33 ,, ,, 23 uttarapada vidhi ,, 347 k + al 5-3-28 jUnI AdimAM 3-2-48 +/ 5-3-28 yuva... hrasva ,, - vibha.no lopa ,, ,, 3-1-222 kuMvad | 7-2-53 rU no pArtha...| niSedha | nAS... lopa sva uttarapada vidhi karanAra sUva sva 3-1-49 puMvad | 7-2-50 ma+fn5-1-116 phyujha... bhAva vyakmAnI.. kuMvad |3-2-49 | vibha.no bhAva parata.... lopa 2-4-96 gothAtte... ,, 3-2-8 aikArthya 23 1 2-4-96 pethAtte... manyAt... 7-4-68 avaLe... 2-4-96 pothAtte... 3-2-2 aikA samAsAnta samAsAnta pratyaya prata karanAra mULa ap I ' 7-3-130 pUraNAmya... Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 samAsa artha / vigraha samAsanuM nAma " 537. madrikAbhAryaH | bhadri! (mAya/pANo madrikA bhAryA samAnAdhi425 . yasya saH 138.| kArikAbhAryaH / 42nArI patnINo/ kArikA bhAryA yasya saH 538. paJcamIbhAryaH / 5iyamA patnIvANo paJcamI bhAryA yasya saH E40. dattAbhAryaH dattA nAmanI dattA bhAryA patnIvALo yasya saH 41. pAkabhAryaH / rAMdhanArI pAkA bhAryA patnIvANo | yasya saH 42. mAthurIbhAryaH / mathurAmA 2TenArI mAthurI bhAryA patnIpaNo / yasya saH / / 143. vaiyAkaraNabhAryaH vyA429. modI | vaiyAkaraNI bhAryA | patnIvANo yasya saH / 44.| arddhaprasthabhAryaH | aprastha prabhAra | arddhaprasthA bhAryA patnIvANo | yasya saH 45. kASAyabRhatika: raMgathI raMgAye| kASAyI bRhatikA uttarIya vastravALo ___ yasya saH 46. lauheSaH loDhAnI ISAthI lauhI ISA janAvarANa | yasya saH 147.dIrghakezIbhAryaH lAMbA vALavALI dIrghakezI bhAryA patnIvANo / yasya saH 48. kaThIbhAryaH kaThajAtinI kaThI bhAryA patnIvALo yasya saH zudrA che patnI zudrA bhAryA nIta yasya saH / // maayaa| Fa zudrAbhAga Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 samAsa karanAra sU0 3-1-226 puMvad | 3-2-54 |Artha...| niSedha | taddhitA... 64 ,, ' ,, 33 34 ',, '' ,, ,, pUrvapada vidhi ,, 33 ,, ,, puMvar bhAva ,, kuMvad |'3-2-49 bhAva parata... 13 pUrvapada vidhi karanAra sUrva 3-2-55 kuMvad. niSedha | tandrita ... 22 ,, ,, ,, ,, ',, 3-2-49 parataH... '' ,, puMvar 3-2-16 niSedha svAAt... ' ,, ,, 39 uttarapada vidhi hrasva ,, ,, ,, 13 ,, ,, 36 ,, ,, ,, ,, ,, 6 uttarapadI samAsAnta samAsAnta vidhi karanAra sU pratyaya pra0 karanAra sU 2-4-96 mozcAtte... ,, ,, 19 34 ' '' ,, 29 23 ,, ,, ,, ' ' ' I ' ' 1 / / ' Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |naMbara 50. paTubhAryaH 951. vIryazamAninI 452. lyANapriyA 653. samAsa 658. 57. mahadbhUtA 659. madrakabhAryA 660. 61. 662. 954. mAthuravRnhArijA 955. candramuvavRttariA candra jevA mukhavALI suMdara strI 956. brahmavapUvRnhAriA brahmabandhu nAmanI suMdara strI gomatIbhUtA sarvastriyaH 350 vigraha samAsanuM nAma hoMzIyAra patnIvALopI mAryA samAnAdhikaraNa yasya saH bahu tatpu bhavatputraH mRgakSIram mRgIkSIram artha bIjI strIne lAMbA vALavALI mAnanArI kalyANI priyA madrakadezanI bhAryA | matrijA vAsau bhAryA ca mathurAnI saundarya- | mAdhurI vAsau vALI strI vRndArikA ca moTI na hatI te moTI thaI gAyavALI na hatI te gAyavALI thaI sarva (strIo) nI strI dIrghakezIM manyate Apano putra mRgalInuM dUdha ,, kalyANI cAsau priyA ca candramuchI pAsau vRndArikA ca brahmavanyUzcAsau vRndArikA ca amahatI mahatI bhUtA gomatI gomatI bhUtA sarvAsAmM striyaH bhavatyAH putraH mRgyAH kSIram 11 tatpu karma ,, "" ,, ,, 19 ,, SaSThI tatpu ,, ** 22 Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa nAra sa |3-1-22 kuMvad | 7-2-49 pArtha...| bhAva pata 3-1-96 vizeSaLa.. ,, ,, ,, ,, 3-1-49 3-2-10 | man+fLanuM 5-1-116 kahyu .. yAti.. manyAt... ,, pUrvapada pUrvapada vidhi "" ,, 39 19 ,, ,, 23 ' vidhi karanAra sUrva ,, ,, |3-1-42 kuMvad |3-2-60 ti.. bhAva chau... ,, 3.9 3-2-57 vibha. puMvarma... 36 vibha. |no lopa veLAeM |3-1-76 puMvad | 3-2-61 16... bhAva sarvADyo... 3-2-8 - 3-2-8 vibha. |no lopa pejAeM 22 351 kuMvad |3-2-62 bhAva vRkSI... uttarapada vidhi 3-2-8 vibha. no lopa pe ,, - "3 3-2-2 no lopa pevArthe ,, ,, ,, ,, 33 sva ,, 37 uttarapada vidhi karanAra sU ,, 2-4-96 |zcAtte... ,, 13 ,, ,, ,, ,, 23 ,, 17 ,, samAsAnta samAsAnta pratyaya pra0 karanAra sU ' ' ' . . ' I I / Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35ra naMbara samAsa artha | vigraha | samAsanuM nAma kAkazAvaH 51211nu bhayyu | kAkyAH zAvaH pachI tatyu 64. kAkIzAvaH tatpu. 65. pacantibruvA | Rid ighatA bola pacantI cAsau | bola karanArI pacabruvA 167. pacantIbruvA zreyasibruvA syArI bosanArI zreyasI cAsau (59.5 ovapAthI ninditA bruvA ca / FEC. zreyobruvA 70. zreyasIbruvA 71. pacanticelI rAdhanArI. sI | pacantI cAso (satva meM nihita ch)| celI ca / 72. pacacelI 93. pacantIcelI F74. zreyasicelI / kalyANakArI | zreyasI cAso celI ca dAsI 75. zreyazcelI Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 353 samAsAtta samAsAtta | pratyaya | V0 karanAra sUtra samAsa pUrvapada | pUrvapada | uttarapada, uttarapada karanAra sUtra | vidhi |vidhi karanAra sUvuM vidhi | vidhi karanAra sU0 3-1-76 pRvat | 3-2-62 | vibha. | 3-2-8 paSTaca... | bhAva mUkSI .. | no lopa uchALe " | vibha. 3-2-8 . |no lopa kALuM 3-1-10vuM. hRsva | 3-2-63 trikati .... nirce... kuMvadR | " bhAva, " vibha. | 3-2-8 | no lopArthe 3-2-63 Rvit... | paMvada | | bhAva | vibha. | 3-ra-8 no lopa pArthe | hRsva | 3-2-63 | kavi... kuMvad bhAva vibha. | 3-ra-8 no lopa pArge hasva [ 3-2-635 Rddhi... puMvad bhAva Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMbara 676. 670. 609. 680. 678. patrotrA 681. 683. 685. samAsa 686. zreyasIcelI 687. pacantigotrA 682. zreyasIgotrA 688. pacantIgotrA zreyasigotrA 684. pacanmatA zreyogotrA pacantimatA pacantImatA zreyasimatA zreyomatA zreyasImatA artha kalyANakArI dAsI ,, ,, rAMdhatArAMdhatApotAnAgotranI patnanI vAsau potrA prazaMsA karanArI hovAthI niti ca ,, ,, 354 ,, ,, ', 11 ,, amAruMgotrakalyANakArIema zreyasI vAso gotrA prazaMsA karanArI hovAthI niti 6. ,, ,, ', ,, vigraha "" zreyasI cAsau celI ca ,, ,, potAnesAruMrAMdhanArImAnanA pavRttI vAsau matA rI,svaprazaMsA hovAthI nindrita ca ,, 23 ,, ,, 22 ,, ,, 33 potAne poteja sArI preyasI vAsau matA mAnanArI hovAthI nindrita ca '' 19 ,, ,, ,, ,, ,, samAsanuM nAma tatpu karma "" ,, 92 ,, ,, ', ,, ,, ,, ,, ,, Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa karanAra sU 3-1-100 vibha. | 3-2-8 ninheM... |no lopa pejAeM "" ,, ', ,, "3 22 ,, , ,, ,, 12 pUrvapada pUrvapada vidhi 19. drasva |3-2-63 kuMvad bhAva vidhi karanAra sUrva puMvar bhAva Rtuvid... vibha. 3-2-8 no lopa peArthe ,, hrasva |3-2-63 kuMvad bhAva vRvit... "" vibha. no lopa vaeNArthe 3-2-8. hrasva |3-2-63 Rtuvid... 13 3-2-8 vibha. no lopa pejAeM hrasva |3-2-63 Rtuvid... kuMvad bhAva 3-2-8 vibha. no lopa peArthe ,, uttarapada vidhi vibha. no lopa ,, 355 ,, 39 ,, ,, ', ,, 36 ', ,, ,, ,, uttarapada vidhi karanAra sUra 3-2-8 aikArthya ,, ,, 22 ,, ', ,, ,, ,, ,, ,, ,, ,, samAsAnta samAsAnta pratyaya 50 karanAra 20 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa6 artha samAsa | vigraha | samAsanuM nAma 88. pacantihatA saMpatA saMpatA 39- pacantI cAsau | tatpu0 yesI DopAthI sahita hatA ca / co. pacaddhatA 81. pacantIhatA 82. zreyasihatA pote sAyedI DoquizreyasI cAsau hatA. | potAne sArI mAnanArI ca 18. zreyohatA 84. zreyasIhatA 85. brAhmaNibruvA pote Ael 1 tu di] brAhmaNI cAsau potAne mI 53nA bruvA ca . EGE. gArgicelI nAmanI sa... gArgI cAsauM sI. DovAthA linhita celI ca 87. brAhmaNigotrA | grAma gotrapANI nachopA brAhmaNI cAsau gi potAne prA6 53nArI gotrA ca gArgimatA gaurihatA | [ na Dopa chatai gArgI cAsau potAne gamAnanArI matA ca / ||yedii gaurI / gaurI cAsau hatA ca nihAbhedI / bhogavatI cAsau bhogavatI bruvAca niha pAmelA | gaurimatI cAsau gaurimatI celI ca .. 900. bhogavatibruvA 901. gaurimaticelI Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 357 samAsa pUrvapadI pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAnta samAsAnta karanAra sU0 | vidhi vidhi karanAra sUva vidhi | vidhi karanAra sU0 pratyaya | v0 karanAra sUtra ka-1-1bdha hRsva |3-2-63 | vibha. | 3-2-8 nirca.. Rti... | no lopa jevArthe paMvat | " | >> bhAva | vibha. | 3-ra-8 no lopa jevA || hrasva 3i-2-63 Rvi... kuMvad | ." bhAva | vibha. | 3-2-8 no lopa kALuM | sva [3-2-64 | 3: 3-2-65 bolAve.. Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |naMbara 702. motiyonA 703. 704. 705. 706. 708. 709. 710. 711. 707. kabruvA samAsa 713. gaurimatimatA 714. bhogavatihatA jJibruvA jJIbruvA kadUbruvA mahAkaraH mahatkaraH 712. mahadghAsaH mahAghAsaH mahAviziSTaH mahadviziSTaH 358 artha niMdA pAmelI bhogavatI niMdA pAmelI gaurimatI niMdA pAmelI bhogavatI potAne jJAnI kahenArI (potAnA vakhANa karatI hovAthI nindita "" nindrita kardU nAmanI mAtA ,, moTAono hAtha ,, moTAonuM khAvuM ,, vigraha bhogavatI cAsau gotrA ca 19 gaurImatI cAsau matA ca bhogavatI cAsau hatA ca jJA bruvA ca 11 kadrU cAsau buvA ca 11 mahatAM kara '' mahatAM ghAsaH '' moTAomAM viziSTa mahattu viziSTaH '' samAsanuM nAma tatpu karma ' ,, ,, ,, 21 SaSThI tatpu SaSThI tatpu zd ,, saptamI . tatpu ,, Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa9 samAsa pUrvapada | pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAtta samAsAnta karanAra sUtra | vidhi vidhi karanAra sUva vidhi | vidhi karanAra strI pratyaya | V0 karanAra sUtra 3-1-100) hasva [3-2-65 | vibha. | 3-ra-8 nityaM... | jorAva... | no lopa (Arge 9 | w 3-2-66 navai.. vibha. | 3-2-8 no lopa kALuM sva 3-2-67 " " " | | vibha. | 3-2-8 | no lopa pArge * 3-1-79ta no rA' 3-2-68 | SaSTaca... no lopa 2-1-11nA | vibha. | 3-2-8 | no lopa jevA Jta no | 3-ra-68 no lopa ra-1-114. vibha. | 3-2-8 no lopa jevArthe 3i-1-8ta no TA 3-2-68| samI... | no lopa ra-1-114 | vibha. | 3-2-8 no lopa uchALe Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMbara 715. mahAkaraH 716. mahAghAsaH 717.| mahAviziSTaH 718. 720. 719. mahatIpriyaH 721. 722. 723. samAsa 724. 725. 726. 727. mahAvIraH muSTImuSTi muSTAmuSTi asyasi aSTAkapAlam aSTakapAlam aSTapAtram aSTAgavam aSTaguH artha 360 moTI strIono hAtha moTI strIonuM khAvuM moTA vIra puruSa moTI priyAvALo moTI strIonuM | mahatInAM viziSTaH viziSTa ', ATha kapAlamAM saMskAra karAeluM (homanuM ghI) ,, paraspara muThIthI prahAra karIne kareluM yuddha mitha: pratya kRta yuddham (anna) vigraha ATha pAtramAM saMskAra karAeluM (havi.) | mahatyAH mahatInAM vA kara: mahatInAM ghAsaH paraspara talavAra vaDe simi: asimi prahAra karIne kareluM yuddha mitha: pratya kRta yuddham ATha baLado joDAyelA che jemAM ATha baLado che jenI pAse mahAn cAsau vIraca mahatau priyA yasya saH samAnAdhikaraNa bahu muSTimi: muSTimi: | avyayIbhAva manu pAttepu saMskRta (vi:) ,, (atram) aSTaSu pAtreSu saMskRta (vi:) | samAsanuM nAma SaSThI tatpu aSTau gAvaH yuktA yasmin tat aSTau gAvaH yasya saH ,, ,, tatpu karma 11 11 dviga ,, ,, ,, samAnAdhikaraNa bahu Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 361 samAsa | pUrvapada | pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAtta samAsAnta vidhi |vidhi karanAra sUd vidhi | vidhi karanAra sU0 pratyaya | V0 karanAra sUtra -1-76 no | 3-2-69 | vibha. | 3-2-8 paSTaca... gat no lopara-1-114| no lopa zejANye karanAra sUO 7-3- 74 ij yuddhe 3-1-10 no DA|3-ra-70 | samUha.. no lopara-1-114 u-1-22 vibha. 3-ra-8 | hrasva | 2-4-96 vArtha. no lopa kALuM jozAne... -1-26, rUno |3-2-7ra | DuM | 7-4-68 trAlaya. dIrgharuM che. | no lopa muva... y | Tu no mA | " | rUno |1-2-21 | " | gurUvave. ka-1-992no lopa ra-1-91 | vibha. | 3-2-8 saMdhyA.. jano A dI 3-ra-73 | no lopa kArce |. " no lopa 2-1-01] >> nAno... sar ka-1-992no lopa 2-1-91 | jo nuM | 7-4-70 | hiMmA....no ja dIdha3-2-74 | vuiM | masvayaMbhu... -1-222no lopa ra-1-91 | hrasva | 2-4-96 jozAne... 7-3-105 stitva pArtha. | nAno | "| : Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 naM52 samAsa artha vigraha | samAsanuM nAma smaanaadhi424|| tatpu0 728. aSTApadaH maTA56 nAmanI / aSTau padAni parvata yasmin saH 728. aSTadaMSTraH / ATha dAMtavALo aSTau daMSTrAH yasya saH 1930. koTarAvaNam te nAmanuM koTarANAm vanavizeSa vanam 931. mizrakAvaNam mizrakANAm vanam 932. sidhrakAvaNam sidhrakANAm vanam 933./ puragAvaNam puragANAm vanam 934. sArikAvaNam / " sArikANAm vanam 775., aJjanAgiriH / te nAmano parvata | aJjanasya giriH - kukkuTaH iva 936. kukkuyagiriH tatpu0 'giriH . 937. vizvAmitraH / te nAmanA RSi | vizvasya mitraH SaSThI tatyu 938. vizvAnaraH / te nAmanI bhAsa | vizve narAH / bahuprIBi asya 938. vizvAvasuH | vizva 4che dhana / vizvaM eva vasuH nute yasya saH 740. vizvArAT / vizvamA zomanAra / vizvasmin rAjate | sabhI tatpa0 741.. ekacitIkaH se che saMgraha | ekA citiH smaanaa4i25|| OMnI pAse / yasya saH Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 363 samAsa | pUrvapadI pUrvapada | uttarapada uttarapada samAsAnta samAsAnta karanAra sU0 | vidhi vidhi karanAra sUrNa vidhi | vidhi karanAra sU0 pratyaya | pra0 karanAra sU0, 5-1-22no lopa, 2-1-91| vibha. | 3-2-8 pAI... no dI/3-2-75 | no lopa " | 1 no 2-1-91 | hrasva | 2-4-96 " | lopa | nAkhyo... | jozo. 3-1-7ii ma no |3-2-76T | 2-3-64 paSTaya.., mA | voTara. no ja pUrvapada. 3i-2-77 vibha.] manA... | no lopa 3-2-8 aikAyeM ' I w 3-1-9ii vizeSa.. " 3-1-76 " 3i-2-79 | Rvizva.. 3-1-22 " 3i-2-80 pI . | | nare 3-1-2 " |3-2-81 kriAI. | | vasu 3-1-4 " nyU (7-3-17pa Fe-1-ra puMvad 3i-ra-49 briti no aMtya 3-2-83 | pAI... bhAva | paraMta:... | DuM dIrgha | vite. zeSA.. Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 niMbara. samAsa | | artha | vigraha | samAsanuM nAma 42. rAtrI cha43. rAtrI 44. tasvaLa | dAMtaraDAthI citrita rAtre vihitI | vyadhikaraNa karAelA kAnavALo yasya : bahuo. | dAMtaraDuM che cihna | vaM vihaM | vyadhikaraNa jenA kAnamAM evo | karNe yasya saH te bahu lAMbA che kAna | tanva samAnAdhikaraNa jenA (gadheDo) yastha : bahu viSTA (mela) cikita virNavihaM | vyadhikaraNa kAnavALo | caNya : aSTa cihna che | mI vidyAni kAnamAM jene | varSo thI : | joDA | 35 nahati . tatyu cha45. viSTa bahu 746. aSTamAM 747. 3SAnat cha48. nIvRta | pAchI pharanAra | nivRta b49. vRd || varSARtu pra varSati upa0. vit | kUtarAne vIMdhanAra | jAnaM vidhdhati upala. naura pasaMda karanAra | vite upara. RtaSat | pIDAne karanAra | RtiM sahate upa3. jalAsaT pANIne sahana | narta sahate karanAra Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 365 samAsa | pUrvapadI pUrvapada | uttarapada uttarapada samAsAtta samAsAnta karanAra sUtra | vidhi vidhi karanAra sUrNa vidhi | vidhi karanAra sUtra pratyaya | L0 karanAra sUtra u-1-23 4 no |3-2-84] vibha. | 3-2-8 mulA.. mAM | svAmi... | no lopa heArge 5-1-23| no | " T 3. dIrgha | u-1-22 vibha. | 3-2-8 pAI... no lopa kALuM ka-1-23 : " | >> na lopa | no nA dIrtha | |2-1-91 | " no lopa nAno... 3-1-42 3 no |3-2-85 | no dhu ra-1-85 ti.. | mA dIrgha tira. no rU| 1-3-51 runo | vibha.no 3-ra-8 phudIrgha aikAyeM | no , 2-1-76 no . 1-3-51 3-1-49 canA no 4-1-81 dha no / 1-3-51 3-1-42 ru no 2 no ja 2-1-86 ttika. phudIrgha cajaH kagam 3-1-49 " | nA rano | 2-3-33 no sU| 2-1-82 Trano 1-3-51 duno Tu ra-1-82 Tuno | 1-3-51 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 naMbara| samAsa artha viDa / samAsanuM nAma 754. parItat | tatpu0 755. nIkledaH 56.| nIvAraH cAre bAjuthI pari tanoti vistAra pAmanAra bhIMjAI javuM ni kledanam (gha) | ghAsa, pAnya, ] ni varaNam (gha) | ghAsa, pAnya, roipuM| ni varaNam . (gha) namA 23nAra | prati vezanam (4uozI) 946. nIvAraH 757. pratIvezaH 758. prativezaH 58. . viSAdaH kheda karavo vi sadanam " 960. niSAdaH besa, mitala] ni sadanam , | 761. nIkAzaH nikAza karanAra ni kAzate (ac) 762. vIkAzaH / zobhA pAmanAra |vi kAzate (ac) 1953. prakAzaH prakAza karanAra | prakAzate (ac) 764. RSIvaham / tenAmanuM nagara RSeH vaham, vahati iti vaham (ac)| 165. munIvaham muneH vaham 966 pIluvaham pIlUnAm vaham 767. dAruvaham / ' | dArUNAm vaham | 54ii tatpu0 " Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 367 samAsa | pUrvapada] pUrvapada | uttarapada uttarapada samAsAtta samAsAnta karanAre sU0 | vidhi vidhi karanAra sUnuM vidhi | vidhi karanAra sU0 pratyaya | L0 karanAra sUta E-1-42 rUno |3-2-85 no lopa 4-2-58 niI.. | huM dIrgha tivAra..tano Agama 4-4-113) 3-2-86 | dhan | 5-3-18 paDyu. | mAvartI | vibha. 3-2-8 no lopa vacce ghaJ 5-3-18 Tra nA no [ 2-3-44 " | no |3-2-87 - | dIrgha nAmanaH kAze ar pa-1-49 vibha.] 3-2-8 no lopa jevArthe 3-1-76) rUno |3-2-89 Sa ... | huM dIrgha | pInhA.. " vibha.no lopa 3-ra-8 dezaA | Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMbara 768. 768. 770. 771. 772. 993. 1998. 775. 776. 1999. 778. 778. samAsa zvAdantaH zvAvarAham ekAdaza SoDaza SoDan SoDhA SaDDhA dvAdaza trayoviMzatiH aSTAtriMzat dvizatam trizatam 780. aSTasahasram 368 artha vigraha ItarAnA chAMta ThevA zunaH dantAH iva che dAMta jenA dantAH yasya saH kUtaro ane bhUMDa agyAra cha adhika daza (16) cha dAMtavALo cha prakAra " jAra (12) iivIza (23) zvA ca varAhazca etayoH samAhAraH ekena uttarA daza jaso (200) (102) kheDaso je SaDutta daza SaD dantAH yasya saH SaDbhiH prakAraiH 11 dvAbhyAm adhikA daza tribhiH adhikA vizatiH khAtrIza (38) aSTAbhiH adhikA viMzatiH dvayoH zatayoH samAhAraH dvAbhyAM adhikaM zatam trAso (300) trayANAm zatAnAM samAhAra (103) kheDaso ge| tribhiH adhikaM zatam ATha ebhara (8000) aSTAnAM sahasrANAM samAhAra (1008) bheDa habharane ATha aSTAbhiH adhikaM sahasram samAsanuM nAma vyadhikaraNa bahu samAhAra dvandva tatpu " samAnAdhikaraNa bahu 17 22 tatpu0 " 39 gi tatpu0 33 19 Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa | pUrvapada pUrvapada karanAra 0 vidhi vidhi karanAra sUrva 3-1-23 no lopa 2-1-91 3.... Jano 3-2-90| no lopa vibha. 3-1-117 3-1-141| 29 3-1-116 Ano |3-2-91 mayUra... A dIrgha bAvA... |3-1-22 pArtha... 33 ,, ', 22 " ,, '' 19 19. "" 3-1-1166 di 3-2-92 mayU... no ddA | ci... tri nuM trayas aSTan nuM aSTA ,, S no ph | dhurlR... 36 ,, v no 3|3-2-91 | rno| 3-2-91 7+3= e 1-2-6 pAvA... 2-1-16. 3-2-8 3-1-99 vibha. 3-1-116 no lopa peArthe ,, ' ,, 369 n 2-1-91 |no lopa nAmno... uttarapada vidhi 11 !! 11 dhA no DhA 11 n no lopa .. 21 ,, uttarapada vidhi karanAra sarva 3-2-8 aikArthya ,, ,, .. .. vibha. 3-2-8 no lopa peArthe 3-2-91 pAze... 1-3-60 tavargastha... 2-1-91 nAno ,, 39 '' ,, samAsAnta samAsAnta pratyaya pra0 karanAra sUra ' vana no datR dhA pratyaya 11 I 1 7-3-151 vatti... 7-2-104 saMdhyA... '' I / Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [naMbara 781. 784. 782. dvAcatvAriMzat dvicatvAriMzat 783. hallAsaH 785. 786. 787. 788. 788. 780. 781. 782. samAsa 783. yazItiH lekha: padAji: padAtiH padagaH padopahataH paddhimam paddhatiH patkASI pacchabdaH pAdazabdaH paniSkaH pAdaniSkaH 390 artha be adhika eMzI (82) je adhiyAsIza (42) hRdayano ullAsa hRdayano lekha pagathI cAlanAra ". " paganI ThaMDI paga upara hima vigraha pagathI haNAyela (rasto) (bhArga) adhikA azItiH dvAbhyAM adhikA catvAriMzat hRdayasya lAsaH hRdayasya lekha: pAdAbhyAM ajati pAthI hasAyesa pAdAbhyAM upahataH pAdAbhyAM atati pAdAbhyAM gacchati pAdAbhyAM hatiH samAsanuM nAma pagathI sArI rIte 'SanAra | pAdAbhyAM sAdhu kaSati vAraMvAra pagathI dhasanAra punaH punaH pAdau kaSati pagano karAyela pAdayoH zabdaH zabda paganuM AbhUSaNa pAdayoH niSkaH tatpu0 " 2.3 SaSThI tatpu0 tatpu " pAdayoH himam SaSThI tatpu0 saptamI tatpu0 " " tRtIyA tatpuTha tatpu0 SaSThI tatpu0 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ,, samAsa karanAra sUva 3-1-116 6 + 461-2-21| vibha. |mayUra... ya varSAve.. no lopa 3-1-06 baca... |3-1-76 dRzya nuM 3-2-94 hrazya... ca... | v ,, 19 |3-1-49 vAr nuM 3-2-95 GasyuktaM .. pada 16: pAr... |3-1-60 kArakaMkRtA pUrvapada pUrvapada uttarapada vidhi vidhi karanAra sUva vidhi 3-1-60 kArakaMkRtA dino | 3-2-93 vikalpe | nA... 3-1-49 kasutuM.. 11 ', '' 11 '' |3-1-76 pAra nuM |3-2-96 3-1-80 par himakSati... 11 '' ,, "1 '' 33 ,, 371 ,, ** '' '' 22 ,, ,, cha pratyaya ,, ,, uttarapada samAsAnta samAsAnta vidhi karanAra sU pratyaya prata karanAra 20 3-2-2 aikArthya ,, "1 36 ,, "2 3-2-8 vibha. no lopa pejAeM 27 5-1-131 nAmnoma... 3-1-76 pAt no par 3-2-98 vibha. 3-2-8 padma... | vikalpe zaniSTha... | no lopa peArthe '' "" nipratyaya 5-1-155 nipratyaya 5-1-157 '' ' ' ' Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 naMbara, samAsa artha | vigraha samAsanu nAma 784. padghoSaH pAdaghoSaH panmizraH pAdamizraH 5ganI pAdayoH ghoSaH / 54aa (aspaSTa zabda) tatpu0 5ga mizra | pAdAbhyAM mizraH tRtIyA karAyela tatpu0. nAbhA 298 kSudra | nAsikAyAM kSudraH | saptamI vastu (bheda 3) tatpu0 86. naH kSudraH 87. udapeSaM / tat50. 88. udadhiH pAnI sAthe | udakena pinaSTi pIsavuM | paa29|| udakaM dhIyate rAya te (gha31). pANImAM vasavuM | udakasya / (pAna 2345) | vAsaH / pANInuM vAhana udakasya vAhanaH cc. udavAsaH pahI tatpa koo. udavAhanaH k01. pANIno ghaDo | udakasya kumbhaH udakumbhaH udakakumbhaH 902./ udakAmatram __ _Anu pAtra | udakasya amatram ko3. udakasthAlam ko4. udakadezaH | udakasya sthAlam / pInoheza | udakasya dezaH pAthI matheda | udakena manthaH k05. udamanthaH tatpa0 udakamanthaH k06. udaudanaH | pAslq3 mizramAta udakena mizra udakaudanaH | odanaH . 07. udasaktuH, udakasaktuH pAell wiqa Astu (sAyapoudakena siktaH saktuH " / Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 393 samAsa pUrvapadI pUrvapada | uttarapada uttarapada samAsAnta samAsAnta karanAra sUo | vidhi vidhi karanAra sUrNa vidhi | vidhi karanAra sUtra pratyaya | pa0 karanAra sUtra 3-1-76 para no huM 3-2-98 | vibha. | 3-2-8 paSTaya. | vikalpa zani.. no lopa jevArthe 3-1-6, " | " kArakaMkRtA 3-1-8nasi no na 3-2-99 samI. jUno 2-1-72 no visarga 1-3-53 3-1-49 3 3-ra-104 m | pa-4-65 kayu. Dara rico..| pratyaya | svasaida.. dha + |i 5-3-88 vyApyA... 3-1-76 vibha. 3-2-8 aikAyeM vaca... no lopa " DanuM ra 3-ra-105 vikalpa | vairthane.. vibha.| --8 no lopa vALe -1-68DanuM ra3-ra-106 vari.. | vikalpa maLyauna...] -1-116 * | " mayUra.. Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMbara 808. 80. 810. 811. 12. 813. 814. 815. 817. samAsa 818. udabinduH udakabinduH udavajraH udakavajraH udabhAraH udakabhAraH udahAra: udakahAra: udavIvadhaH udakavIvadhaH vAha. udakagAhaH h 816. udapAnam udavAha: dhi: lavaNodaH 819. kAlodaH 820. revatta, Teva, dvAH 374 artha pANInuM TIpuM pANImAM vaja pANInuM vaja pANIno bhAra pANIne vahana karanAra pANIno mArga (kAvaDa) pANImAM pesanAra meghavizeSa ,, pANInI paraba samudra lavaNa samudra samudra vizeSa (kAlodadhi) te nAmanI vyakti vigraha udakasya binduH udake vajraH udakasya vajraH udakasya bhAraH udakasya hAraH udakasya vIkdhaH udagAha udakena yukto meghaH' udakaM vahati udakasya pAnam udakaM dhIyate yasmin navaLa n yasmin jAtuM varja yasmin devena dattaH samAsanuM nAma SaSThI tatpu saptamI tatpu SaSThI tatpu SaSThI tatpu ' ,, saptamI tatpu tatpu ,, SaSThI tatpu tatpu samAnAdhikaraNa bahu tatpu Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 375 samAsa pUrvapadI pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAnta samAsAnta karanAra sUtra | vidhi | vidhi karanAra sUrNa vidhi | vidhi karanAra sUvana pratyaya | prava karanAra sUo 3-1-76 no 2 3-ra-10 vibha. | 3-ra-8 paSTaca... | vikalpa | mana.. no lopa jevA 3-1-84 " 3-1-7 3-1-76 varca... u-1-88) * | " samI..... u-1-116 nuM 3-2-107 mayUra..| 30 | nA .. u-1-49 " | " kahyu$.. u-1-76| * | " paSTaca.. u-1-77 " | ba | " 3 nI 3-ra-107 u-1-22 vibha. | 3-2-8 pAI..no lopa jevArthe nAkhyuM.. | | 3-1-64 sevano |3--108 dratta no | 3-2-108 vAravuM. vikma lopa te tuvI | vidhelopa te suvA Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 artha naMbara - samAsa | vigraha | samAsanuM nAma da21. dvIpam samAnAdhikaraNa, . bahu k22. dara3. 24. 825. be bAju pANI che | didhA tA: jene (beTa) | Apa: yasmin antarI pam | aMdara gayuM che pANI mAtA: A5: jene dvIpa) | mina nIpam |nikaLI gayuM che pANI nitAH : jemAMthI | mAt maLI gayuM che pANI| saMtA: mApa: jemAM (samudra) | yamana svA: sArA pANI vALo | zamanA mApa: (deza) | , mana prApam | puSkaLa che pANI | pratA mApa: - yasmin pAchuM pharyuM che ! parAgatAH ApaH pANI jemAM yasmin akUpa: anusaryuM che pANI anumati: mApa: jemAM te nAmano de] n kavIpam | jalapUrNa (vana). 26. jemAM dara7. ' parApam 28. E29. 30. tatpa0 k31. maca: potAne jJAnI | AtmAnuM chuM cite mAnanAra potAne kAlI | mAtmAnaM ti mAnanArI | macate atulaH |marmasthAnane pIDanAra mahatuti kAlimanyA 83ra. 833.. jJamAnI bIjAne jJAnI | mAnanAra Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa karanAra sa 3-2-2 3-1-22 vibha. pArtha...no lopa penArthe ,, ,, ,, ,, ,, 64 36 34 377 pUrvapada pUrvapada uttarapada vidhi vidhi karanAra sU vidhi ,, ' "" 19 ', ,, .. ,, ,, 19 ,, ,, '' ,, "" ,, 39 |3-1-49 m no | 3-2-111| kahyur.. Agama vrutyana... ,, ,, ,, ,, ,, ,, 3-2-8 vibha. no lopa peArthe ap no p ,, 23 ', vibha. no lopa ,, '' man + khaz ,, uttarapada |samAsAnta samAsAnta vidhi karanAra sU pratyaya 50 karanAra sU 3-2-109 7-3-76 cAra... pU. tur + khaz ', man + Nin ,, ar no |'3-2-110 norveze... up ,, ar no| 3-2-109 ip cAra... 3-2-8 aikArthya ', ,, 5-1-117 : vas 11 5-1-124 vavighna... 5-1-116 mAt... at ,, ,, 39 at '' 11 *,, "" ,, ,, 7-3-76 pU 19 ,, ,, ' Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 naMbara, samAsa 1 artha | vigraha | samAsanuM nAma 934. tatpu0 doSAmanyam (ahaH) satyaGkAraH / manyate 935. agadaGkAraH potAne rAtri | AtmAnaM doSA mAnanAra (hivasa)| sAdhu, sAdhu | satyaM karoti karanAra (aN) nIrogI 42nAra (vaidha)| agadaM karoti pAne 12nAra (vaidya) (aN) 'U' 72nAra, | astu karoti svIranAra / (aNa) sone marI henAra | lokaM pRNAti do ne mAnanhAya. hasano madhyAmA dinasya madhyam 937. astuGkAraH k38. lokampRNaH k38. madhyandinam bahu 940. anabhyAzamityaH hrathA tyAga anabhyAzam ityam 12vA yogya asya 941./ bhrASTramindhaH | 05nA2, CHIsced | bhrASTrasya indhaH tatpu0 " 942. agnimindhaH agneH indhaH 943./ timiGgilaH | bhAdAne gaNanA2] timi gilati (aNa) 944. timiGgilagilaH | timi gilagilati | (aN) " mAdAnA gaNanArane timiGgilaM gaNanA2 / gilati 946.| bhadraGkaraNam sAruM karavuM | bhadrasya karaNam . pahI maMgaLanuM sAdhana tatpu. XU Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa karanAra 20 3-2-8 3-1-48 vila. GasyuktaM no lopa aikArthye " " " 36 " 3-1-5 sAyAhnA.. 3-1-22 ekArthaM .. 33 11 pUrvapada pUrvapada vidhi vidhi karanAra sa 33 " m aMte 3-2-112 thayo satyA... 11 " " 14 " +1 " " 64 " " 11 3-2-113 lokampUNa.. " " 93. indh + 3-1-48 m no 3-2-114 GasyuktaM.. AAgabha bhrASTrA... aN " vila 3-2-8 no soca aikArthya 378 uttarapada vidhi 3-1-77 m aMte 3-2-116 kRti thayo bhadroSNAt... man + khaz kR + aN 11 * 11 pRN + aN " 3-2-115 gil + agilAd.... aN gilagila + aN " 3-2-8 vila. no sopa aikArthye gil+ uttarapada vidhi karanAra mULa aN 5-1-117 kartuH khaz 5-1-72 karmaNo... 11 11 " 19 5-1-72 karmaNo... "" 99 "1 "1 kR+ 5-3-124 anaT anaT samAsAnta samAsAnta pratyaya pra0 karanAra sa - 1 I / 1 | | 1 1 I / Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 artha naMbara| samAsa | vigraha | samAsanuM nAma 947./ uSNaGkaraNam garama 42vAnu | uSNasya karaNam | , sAdhana rAtrimAM pharanAra rAtrau carati SaSThI tatpa0 948. tatpu0 rAtrizcaraH rAtricaraH rAtrisukham 548. rAtrinuM sukha rAtryAH sukham .54ii .. tatpa 950. sArI gAya / dhenumbhavyA dhenubhavyA anyadarthaH anyArthaH bhavyA cAsau dhenuzca anyazcAsau arthazca jI artha / 852 anyArthaH 853. anyadAzI: anyanuM prayona / anyasya arthaH | 14aa tatpu0 anyathA prayo4na anyena arthaH / tRtIyA tatpu. anya mATe mAzIvadhi anyasmai AzIH | yatu. tatpu. anyamA AzAvAda | anyasmin AzI: | sabhI tatY. anyamA mAzA | anyasmin AzA | sabhI tatpu0 anya 752 vizvAsa anyaM AsthitaH | diodi' anyamA vizvAsa | anyasmin AsthA " 854.| anyadAzAH anyadAsthitaH 855. anyadAsthA 856. | anyadutsukaH 857./ anyadUtiH wIma utsura anyasmin utsukaH pIhUM 21 | anyA UtiH 19ii sthAnamA vA anyasmin UtiH bI0 352 | anyasmin rAgaH 858. anyAgaH rAga 858. anyAzI: anyano mAzIvAda | anyasya AzIH / SaSThItatpu. anyapa3 mAzIvale] anyena AzIH | tRtIyA tatY. Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 381 samAsa | pUrvapada, pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAnta samAsAnta karanAra sU0 | vidhi | vidhi karanAra sULa vidhi | vidhi karanAra sUtra 3-1-77 6 aMte 3-ra-116 + | pa-3-124 - kRti | thayo mour.. | anaTa ____ anaTa 3-1-45Agama|3-ra-117 var +TA pa-1-138 | kahyu$.. vikalpa navAvit.. che. 3-1-7 vibha, 3-2-8 | vibha. | 3-2-8 9. no lopa jevArthe | no lopI devArthe 3-1-96 5 aMte 3-ra-118 vizeSai..| vikalpa che. " | r aMte 3-ra-119 vikalpa apachI.. 3-1-76 vibha. 3-2-8 3-1-6no lopa ghArthe 3-1-71, 6 aMte 3-2-120 3-1-84 thayo kAzIrA.. 3-1-84 * 3-1-6 3-1-84 Tu no samIAgama 3-1-76 vibha. 3-ra-8 3-1-6no lopa jevArthe Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382. naMbara samAsa artha | vigraha | samAsanuM nAma 860. anyatkArakaH anyana nA2 | anyasya kAraka: tatyu tatpa0 862./ . ' 861. sarvadrIcaH | 14n|maane / sarvaM aJcati (kvipa) dvadrayaG yA nA2 | dvau aJcati (") 863. kavyaG / yo nA2. kim aJcati (") 864. vizvavyaG sarvatra nA2 | vizvag aJcati (") 865. devavyaG hepane pU4nA2 | devam aJcati (") 866. vizvagaJcanam / yAre kA pUchana / vizvag aJcanam / (anaT) 867. sadhyaG sAthe janAra | saha aJcati (kvipa) (5) 868. samyaG sam aJcati (kvipa) 868. sahAJcanam | sAthe 8j saha aJcanam ' (ana 870. tiryaMG / tidhu yAdanA2 | tiraH aJcati | (vipa) 871. tisthaH tiththu cAlanArAone tiUcAlanArAonI 872. acauraH (panthAH) | nathI yoroma | na vindyate caurAH smaanaa7i29|| (bhAga) | yasmin saH / | pa. 873. nagaH, agaH, na cAlanAra | na gacchati (parvata) na (giriH) * tatpu. Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 383 samAsa | pUrvapadI pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAtta samAsAna karanAra 10 vidhi | vidhi karanAra sUrNa vidhi | vidhi karanAra sU0 pratyaya | Jo karanAra sUtra 3-1-76 Tuno |3-2-121| vibha. [ 3-2-8 SaDya... | Agama ya RSe | no lopa rekorTe 3-1-4 di no[3-2-122 aphsa + | pa-1-148 kayu$.. Agama sahi.. | |i vip anaT u-1-77 vibha.|3-2-8 | bas + | pa-3-124 kRti no lopa thai | manad | manad 3-1-49 sada |3-2-123| agra + | pa-1-148 kayu$.. no sabra sahalana... | | | fa| | " | sam | no mi. 3-1-77 vibha.| 3-2-8 | + | pa-3-124 kRti no lopa rekarthe | manam | 3-1-49tiraNa no 3-2-124 3 s + | pa-1-148| kayu. viAideza tirasa... | | | | u-1-49 vibha.| 3-2-8 | ma no 2-1-204 kazu no lopa pArge | 6 | .. 3-1-22 rano 3i-2-125 vibha. | 3-2-8 #Athe... | ma | nagat | no lopa ghArthe 3i-1-51ra no mAM 3-2-127[+ 3| pa-1-131 nagna. | vikalpa nagoDajhA... nAno... Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 | samAsa vigraha | samAsanuM nAma nam tapuo E74. maLa: mAM zItena | ThaMDIne kAraNe na | Rchati. cAlI zakanAro A 875.| nag: nakha nakhaM asti . | asya bahu 876. nAsatyaH 877. mano : asatya nahIM = | na asatyaH satya (dava) - tatpa0 aMta vagaranuM (tIrthakara) nathI aMta jeno | na vidyate satta: | samAnAdhikaraNa thI sa: | bahua. kharAba ghoDo | kutsita : tapuo 878.) anantaH 89. W: da8 pheza: kharAba UMTo che | kutsitA: 3: samAnAdhikaraNa jemAM | smina sa: | bahuo kharAba ratha kutsita ratha: 881. kadrathaH tatpa0 882. valaH kharAba bolanAra | gullita: va (1) kharAba ghAsa, rauhiSa yutiM vRl |samAnAdhikaraNa nAmanI ghAsa jAti. yasyAH sA 883. gNA kattrayaH tatyu 1. kA'kSaH jac. kharAba traNa kayA- | kutsitA: : koNa (kharAba) traNa, je tra: kharAba pAso,gADAnI kutsita: dharI, indriya ane AMkha akSa: kharAba mArga | kutsita: sthA: 886. kApathama Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa pUrvapada pUrvapada uttarapada uttarapada vidhi | vidhi karanAra sU vidhi karanAra sa0 vidhi karanAra sU 3-1-51 na no 3-2-125 gam + Da 5-1-131 naJ... a naJat nAmno.... 3-1-22na nA A 3-2-128 | khan + Da 5-1-171 ekArthaM ... no niSedha nakhAdayaH kvacit 3-1-51 an |noniSedha naJ 11 3-1-22 ekArtha... na 3-2-128 no an an svare " " 3-1-42 ku nuM. 3-2-130 | gati ... kad ko: kat... 11 3-2-8 3 - 1-22 vila ekArtha... no sopa aikArthye 3-1-42 ku nuM | 3-2-131 gatikka.. kad rathavade " 11 22 " 3-1-42 ku, kim 3-2-133 3-1-110 nuM kat kattriH " 3-1-42 ku 3-2-134 gatikka.. nuM kA kA'kSa... "" vila. no lopa 33 " 33 z' 3- 1-22 ku. nuM 3-2-132 | vila. | ekArthaM .... kat tRNe jAtau no sopa 385 " vad + ac 39 19 in no lopa 3-2-8 aikA " 33 39 "" 19 " 5-1-48 ac 3-2-6 aikArthya 11 11 7-4-61 no padasya.... samAsAnta samAsAnta pratyaya pra0 pharanAra sU ' 1 at 1 1 I ' 9-3-76 RkpU:.... Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ____386 nabara samAsa artha | vigraha | samAsanuM nAma 987. 5225 puruSa / kutsitaH puruSaH / tatpu0 kApuruSaH kupuruSaH 888. kAmadhuram malpa madhura / | ISad (kutsitaM) madhuram alpa svaccha ISad (ku) kA'ccham accham / kco. koSNam kavoSNam ISad, kutsitaM vA uSNam 881. kaduSNam 942. kUSNaH (dezaH) | 03 2maheza / kutsitaM (ISad) |smaanaa4i29|| | uSNam yasmin saH 50 avazyakAryam | avazya 421 / yogya| avazyam kAryam / ke4.| avazyaMlAvakaH | avazya apanA2 | avazyam lAvakaH 985. tatpu0 satatam, saMtatam sahitam | sArI rIta vistAra, samyag tatam pAmej (niraMtara) sArita samyag hitam ke6.| saMhitam 987.bhoktumanAH ke8. gantukAmaH | bhAvAnuM mana cha | bhoktuM manaH samAnAdhi427 nete / yasya saH | pa | pAnI 57che gantuM kAmaH jene te yasya saH sAI mana cha | saMgataM (samyag) jene te manaH yasya saH Lec. samanAH Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 387 samAsa - pUrvapada pUrvapada uttarapada karanAra sarva vidhi vidhi vidhi karanAra sUrNa |3-1-42 nuM 3-2-135| vibha. patiA.. | vikalpe puruSavA | no lopa ,, ,, ,, 29 ,, |jInuM ja 3-2-136 alpe 22 ** |3-1-22 vibha.| 3-2-8 pA... no lopa pejAeM |3-1-40 6|3-2-138| avyayaM.. no lopa jye ,, | nuM na3-2-137 va vikalpe aa vo.. ,, OM nuM 3-2-130 t |jo: t... ,, 3-1-42kSA 6 nA 3-2-139 tirdhA.. | lopa viklpa, samastata... vibha.| 3-2-8 no lopa peArthe 11 13-1-22 maiM |3-2-140 vArtha...|no lopa tuma.... "" '' ,, "3 ,, 19 '' 23 39 11 11 99 ,, ,, 19 33 uttarapada vidhi karanAra sULa 3-2-6 aikArthya ,, ,, ,, .. ,, ,, "" ', "3 ,, ** ,, samAsAnA samAsAnta pratyaya prata karanAra sa 1 / 1 ' / I 1 I 1 I Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 naMbara samAsa artha | vigraha | samAsanuM nAma koo. sakAmaH 01. mAMspacanam mAMsapacanam sArI cha / saMgataM (samyag) samAnA4i29. kAmaH yasya saH | pa bhAMsanu 25j | mAMsasya pacanam / | 54 tatpa mAMsasya pAkaH / 802. mAMspAkaH mAMsapAkaH dakSiNatAram dakSiNatIram dRkSiA zAno / dakSiNasyAH ___siso tIram putranI sAthe | putreNa saha vartate | sapa 904. saputraH sahaputraH k05. sahajaH sAthe thaye / 'saha jAtaH tatpu0 kos.| sAzvatthaM (vanam) | tenAmanuM vana / azvatthena saha | AS 4. vartate k07.| sahadevaH (kuru:) | sava (bhAdrIno | saha devena | tatpu0 putra-isq) . k08.| sAgniH (kapota:) | adRzya manivAj | agninA saha vartate 10 (bhUtara) / 08. sadroNA (khArI) | droe sahita | droNena saha vartate sA " khArI 10. sahapUrvAhyaM / (zete) / 811. sahayudhvA / pU[39] sahita | pUrvAhnena saha | avyayIbhAva sUbhecha / (aparityajya) yuddha 42nAranI. yudhvanA saha vartate | saDaka sAthe sAna! aMta | kalAyAH antaH | avyayIbhAva sudhI 812. sakalaM Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 389 samAsa. pUrvapadI pUrvapada | uttarapada uttarapada samAsAtta samAsAnta karanAra sUtra | vidhi vidhi karanAra sUvA vidhi | vidhi karanAra sU0 pratyaya | pR0 karanAra sUrya 3-1-2 5 |3-2-140 vibha. | 3-ra-8 pArtha... no lopa tumeruM... | no lopa zarthe 3-1-77 ma no |3-2-141 + | pa-3-124 vRti lopa vikalpa mAMsa. | manaduM | manad 5-3-18 bhAvAkoMH 3-1-7ii puMvad | 3-2-61 tIranuM tA) 3-ra-142 paSTaya... | bhAva sarjAyo... | vikalpa vizISnA... 3-1-24 sadano 3-ra-143, vibha. | 3-2-8 sahaste | vitye sahaya.. | no lopa pArthe 3-1-41 vibha. 3-ra-8 nan + 4 -1-171 | cuno lopa zArthe kvacit 3-1-24 sadano 3-2-144. vibha. | 3-2-8 hatena | sa | nAna" | no lopa jevA 3-1-44 vibha. 3-ra-8 no lopa heArge 3-1-24 sada no 3-ra-145 sahaste | sa | adrazya... 3-1-37 vibha. 3-2-8 vi.ino lopa jevA 3-1-24 " ] >> sahastena 3-1-37 sahano|3-2-147, vi. sa | nyAnta " | Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMbara 913. sahaziSyAya 914. sAve, sahave 915. savatsAya sahavatsAya 916. samAsa sahalAya sahahalAya 917. dharmA 918. sanAmA 919. sabrahmacArI 920. saTTa, saTTA: vRkSa: 921. anyA, anyAza:, anyAdRkSaH 922. tyA tyAvRza: tyAdRkSaH 924. 923. asmA, asmAza asmAdRkSaH IdRk, IdRza:, raMkSaH 390 artha ziSya sahita guru nuM kalyANa thAo / sahita kalyANa navA saha vartate sthAo vatsa sahita kalyANa vatsena sada vartate thAo haLa sAthe tamAruM hastena saha vartate kalyANa thAo samAna dharmavALo (sAdharmika) samAna nAmavALo vigraha ziSyena saha anya jevo, bIjA sarakho tenA jevuM, pelA jevuM. samAna vratadhArI, samAna samAno brahmavArI | Agama, samAna gurUkuLamAM samAne brahmaLi-Agama vratanuM pAlana karanAra gurune vA vrata pati samAna, sarakhuM samAna iva dRzyate anyaH iva dRzyate syaH iva dRzyate vayam iva dRzyate ayam iva dRzyate amArA jevuM, amArI sarakhuM AvuM, AvA prakAranuM samAnaM nAma yasya saH samAsanuM nAma saha bahu ,, samAna: dharma: |samAnAdhikaraNa yasya saH bahu 17 ,, tatpu ,, ,, ,, '. ' Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa pUrvapada pUrvapada vidhi ,, ,, karanAra sa 3-1-24 sadda no |sahastrena | na thayo| nAziSya... | no lopa ,, "" |3-1-49 kahyun.. ' "" 99 | 19 19 |sadda no 3-2-143 vikalpe sahasya... " ' |3-1-22 samAna |3-2-149| dharma nAM pArtha... no 5 | samAnasya.. | no lopa '' 17 khAra kSaNo viSa 3-2-148| vibha. vidhi karanAra sU 11 asmad na OMno A ,, ,, tyad nAT no A ,, 3-2-150 sabrahmacArI |canA enAM 3-2-152 A Adeza anya... 391 uttarapada ,, ,, ,, ,, "1 vibha. no lopa ,, ** 11 uttarapada samAsAnta samAsAnta pratyaya pra0 karanAra sU vidhi karanAra sU '' 3-2-8 aikA 3-2-151| [ + pi5-1-152 Ta, satyavAghanya... tA tA.. ,, ,, ,, 7-4-68 avaLe... 3-2-8 aikArthya 11 ,, "" ', ram |3-2-153| [ + pi5-1-152 no rUM phlemi... | Ta, satyavAgha... . 1 an / 1 1 7-3-141 dvipavA... 1 . Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 niMbara| samAsa artha : vigraha | samAsanuM nAma tatyu 25. jhA, zIDrA | konA jevuM, | : rUva drazyo kIdRkSaH ra6. akRtvA nahIM karIne || 7 kRtvI nam . tRtyu 927.. paramakRtvA sAruM karIne | paramaM vRtva 928.| pRSoda | moTA peTavALo | pRSa 3 yasya saH vAriNaH vAhaka: * () samAnAdhikaraNa bahu SaSThI 29. vAha: | megha | tatpa0 tatpa0 30.. bhUSaNa ava taMsa: vataMsaH avataMsaH | 31. ' vakI: bhADe levuM ava krayaH avakrayaH 3ra. DhAMkeluM | 3pa hitam pihitam apihitam pinaddham apinaddham 33. DhAMkeluM, bAMdheluM | maniSTham | te trIjA adhyAyanA bIjA pAda Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2-8 | " 393 samAsa | pUrvapada, pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAnta samAsAnta karanAra sU0 | vidhi vidhi karanAra sUrNa vidhi | vidhi karanAra sU0 pratyaya | | V0 karanAra sU0 3-1-4fma no 3-2-153 +Yi 5-1-15ra kahyu.. ko | phavi.. | , la cavAI.. 3-1-51 ra no |3-2-125 vibha. | 3-2-8 nam | ma | nagat | no lopa jevArthe u-1-10 vibha.| 3-2-8 tana mahatu.no lopa jevArthe 3-1-1ra) 7 |3-2-155 vAI. no lopa vRSodarA... | 3-1-77 vAra no a[3-2-155 va6+La pa-1-48 vRti nipAtane kRSo.... vada nA no 3-2-155 3-1-422 ava no vI3-2-156 (uNAda) ti.. | vikalpavADavADo.. tana maFsa 1-3-40 | * |ii mana pa-3-28 yuva... api nopi 5-1-174 | vikalpa taktavatU m | dhA + $| mAM AvatA samAso samApta Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 - u-3-9 thI samAsAnta artha | vigraha | samAsanuM nAma niMbara samAsa 34. sujambhe sArA bagAsAvALI | zobhana nay |samAnAdhikaraNa (be) strIo | thayo. te bahu 3pa sujambhAnau 36. 3paMdhuram | purAnI pAse | dhu samIpe | avyayIbhAva 37. kidhurI 38. sraktvacinI | be dhuMsarIno samuha yoH dhu: samAhAraH mALA ane ] [ a C[ a samA. cAmaDIvALI | etayoH smaahaarHkharAba dhoMsarI | kutsitA dUra | tatpa0 39. viMdhUka 40. viMsavA | kharAba mitra | kutiH sallA, 41. kirAjaH kono rAjA | gAma nA SaSThI tatyu | na tatyu 42. banRLa | kavitAnI kaDI nahIM na A 43. arAjA rAjA nahIM te na rAnI 944. adhuram dhuMsarI vinAnuM na vidyate dhUH vacce (gA) | tad | sArI dhoMsarI | zopanA dUra bahuo 'tatyu 945 sudhUH Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 395 prakaraNamAM AvatA samAso :samAsa pUrvapadI pUrvapada | uttarapada | uttarapada samAsAnta, samAsAntA karanAra sUo | vidhi vidhi karanAra sUI vidhi | vidhi karanAra sU] pratyaya | pra0 karanAra sU0 u-1-22) vibha-| 3-2-8 | gamana +| ra-4-15 7-3-142 pAI..no lopa (Arge Da | tAmyAM. su-harita... vibha- | 3-2-8 no lopa zarthe u-1-39 " | at |.7-3-77 vi$i... u-1-99 dhura + DI 2-4-22 saGkhyAsamA... dipo. 5-1-117 | mavargIya7-2-60 7-3-98 vArthe... rUna | Li... vavI.. 3-1-11va " | vibha. no rU-ra-8 vikSepa... | lopa | jALuM - at | 7-3-106 agana sa... | si no DA) 1-4-84 rU no lopa 2-1-114 u-1-76| * | mana | 7-461 | varNaca.. no lopa noDapatizya. ka-1-51 ne no3i-2-129| vibha- | 3-2-8 nam | mana | mana re | no lopa jevArthe | na no 3-2-125| | | | nagata u-1-22! " | |Artha... at | 7-3-77 puDana.. 5-1-44) vibha- 3-2-8 suH pUnAno lopa. kALuM Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMbara 946. 947. 948. 94. 952. 953. 954. 950. priyavadu: 955. samAsa 951. dvidaNDi 956. atidhUH 957. atirAjaH svaGgulam upabahavaH ubhAdanti ardhana tripuram jalapathaH rAjadhurA akSadhUH 958. dvibhUmam 396 artha sArI dhoMsarI rAjAne oLaMgI rAkhAnuM atiAntaH gayela ghaNAM che samIpamAM samIpe nava: yelAM jene evA (ghaDA) te ghaNAM che priya jene be dAMta che je mukhamAM te kavitAnI aDadhI kaDI vigraha zobhanA dhUH sArI AMgaLIo che jamanA: anunaya: samAnAdhikaraNa jemAM (lAkaDuM) yasmin tad . bahu bahu pANIno mArga rAjAnI purA (agresaratA) gADAnI dhoMsarI be bhUmino samUha priyAH bahavaH yasya saH be bAju daMDa che | tau vaLyo smin | avyayIbhAva praharaNe tevuM zastra ubhau dantau yasmin mukhe . traNa nagarano samUha trayALAM purALAM samAhAraH jalasya panthAH RcaH arddham rAjJa: dhU samAsanuM nAma akSasya dhUH tatpu dvayoH bhUmyoH samAhAraH 11. 11 11 SaSThI tatpura samA dvigu SaSThI tatpu '' 11 samA dvigu Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 397 samAsa karanAra sU0 pUrvapada pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAnta samAsAnta para sU0| vidhi | vidhi karanAra sU0 pratyaya | V0 karanAra sU) u-1-45| vibha- 3-ra-8 | vibha- | 3-2-8 utarati.. no lopa jevArthe | no lopa | vevArthe 3-1-47, | mana | 7-4-61 | prAtya...! no lopa | | nopadI ... u-1-22, " rU | 7-4-68 | I.. no lopa 3 va... B-1-21| vibha-. | 3-2-8 avyayam no lopa | aikAyeM u-1-22 " | . pArtha... u-1-36 7-4-68 tikavi. sava... 3 | 3-ra-7ra no svare. u-1-55| vibha-| 3-2-8 vibha- 3-2-8 | natyariji: no lopa urdhva | no lopa jevArthe u-1-99 " | " ma | 7-3-106 rAga.. Ta | 7-3-105 vaghuvIde. 7-3-128 pramANI... kac 7-3-175 zeSAd vA ic 7-3-75 dvidaNDyAdiH no lopa 7-3-76 saMDyA. B-1-76 paSTaca.. 7-4-61 no lopa no ca.. Ap maMt | 7-3-77 dhuroDana... 2-4-18 no lopa 2-1-91 At | vibha-[ 3-2-8 | vibha- | 3-2-8 no lopA uchALe | no lopa | aikAyeM DuiM no lopa 7-4-68 | saMdhyI.. sava... 3-199ii '' 1 '' at 7-3-78 saMdhyA... Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMbara 858. 860. 62. 861. kRSNabhUmam 864. 865. 866. samAsa 86 u. santamasam pANDubhUmam 67. udagbhUmam 868. prAdhvaH avatamasam andhatamasam anurahasam 868. avarahasam pratisAmam taptarahasam 970. anusAmam 871. avasAmam 872. pratilomaH 93. anulomaH 874. avalomaH 388 artha pILI bhUmivALuM (vana) uttaradhizAnI bhUmivANuM (vana) aNIbhUmivANu (vana) mArge paDelo (ratha) AMdhaLuM aMdhAruM tapeluM rahasya kheDAntane anusaretuM kheAntathI hUra thayeluM sAmavedanI sAme thayeluM vigraha sAmavehane anusareluM sAbhavedhthI hura thayeluM pANDuH bhUmiH yasya tad udIcI bhUmi: yasya tad maLI gayeluM aMdhAruM aMdhArathI gherAyesuM. tamasA avakRSTam saMgataM tamaH kRSNA bhUmiH yasya tad pragata adhvAnaM prAhi tatpu0 andhaM tamaH taptaM rahaH rahaH anugatam rahasA avagatam sAma pratigatam samAsanuM nAma sAma anugatam sAmnA avagatam pratikUla lomAni pratigataH anusareluM lomAni anugataH ruMvATAthI hUra urAyesa lomabhiH avagataH | bahu " 11 karma tatpu0 karmaTha tatpu0 11 11 11 " 29 " 11 tt Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa karanAra sU 3-1-22| puMvad | 3-2-49 |Artha...| bhAva parata.... 11 ** 3-1-96 vizeSaLa.. 3-1-47 prAtsava... 3-1-96 vizeSanaM.. 3-1-47 prAtsava... ** - "1 = H an 3-1-47| vibha-| 3-2-8 prAtyana... no lopa peArthe | no lopa . pUrvapada pUrvapada vidhi vidhi karanAra sU 11 71 11 '' '' ** '' * '' ', - 11 ** - '' " '' 11 17 '' ** "t '' '' ** '' ** '' '' '' 11 uttarapada vidhi rU no lopa 11 ** 11 '' '' ** '' 3-2-8 vibhano lopa aikArthye 399 an no lopa ** '' '' 11 11 uttarapada samAsAnta samAsAnta vidhi karanAra sUva pratyaya pra0 karanAra sUrva 7-4-68 avaTM... ** 7-4-61 nopavasya... '' ** 11 ** '' 11 7-4-61 nopavasya... 11 '' "1 11 11 at ?? ma at '' 21 ** 11 * '' '' 11 ** 21 11 ** 7-3-08 saMdhyA... 11 ** 7-3-79 35samAM... 7-3-80 samavA... '' 11 7-3-81 tajJAnta... '' 19 7-3-82 pratyanya... ** '' '' 11 11 Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 naMbara| samAsa artha | vigraha | samAsanuM nAma 75. brahmavarcasam brahmamuM te4 / brahmaNaH varcaH | SaSThI tatpa0 976. hastivarcasam / hAthIna te4 | hastinaH varcaH 77. rAjavarcasam rAjateja rAjJaH varcaH (2090 te4) 78. palyavarcasam | uttama 4aaj | palyaM varcaH yasya | pahu0 . tad 78. pratyurasam / 66yamai, chAtImA urasi iti / tatpu0 80. pratyuraH chAtI sudhI pAyelu uraH pratigatam 981. lavaNAkSam / sAnI bhAMpa | lavaNasya akSi | 54. tatpu0 ajAkSi bakarAnI AMkha ajasya akSi 983./ samakSam mAMpanI sabhI5 | akSNoH samIpam | 984. kaTAkSaH pratyakSam aisn wiu cha / kaTe akSiNI yasya paI0 chenI te saH bhajanI sAme | akSNoH prati | avyayI bhAva (pratyakSa zAna) mAmathI. 62 / akSNoH param / . bhopanI sA / akSNoH samIpam | 86. 87. parokSam anvakSam Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 401 samAsa pUrvapada, pUrvapada | | uttarapada, uttarapada samAsAnta samAsAnta karanAra sU0 vidhi vidhi karanAra sU0| vidhi | vidhi karanAra sUtra pratyaya | V0 karanAra sUtra 3-1-76) n / 2-1-81 | vima. | 3-2-8 at 7-3-83 SaSThya... no Topa/ nAmno... | no do5 | aikAyeM brahmahasti... 3-1-22 vima..| 3-2-8 ekAeM... no dopa.aikAyeM 3-1-36 " | " vibhakti... 3-1-47|| 7-3-84 praterurasaH... prAtyava... at / 7-3-85 3-1-76 | | SaSThya... akSNo... no sIpa vima. no lopa 7-4-18 avarNe... 3-2-8 aikAyeM 3-1-381 // 7-4-68 at vibhakti... no so5 / avarNe... 7-3-86 saMkaTAbhyAm 3-1-22 ekArtha... 3-1-38| ..|vibhakti.. 7-3-87 pratiparo... 3-1-34 samIpe Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 samAsa artha vigraha samAsanuM nAma 488. upatakSam suthAranI na95 | takSNaH samIpam | bhavyayI mAq 888. yAmAnI na05 / carmaNaH samIpam upacarmamupacarma kco. antargiram girinI 62 / gireH antaH antagiri upanadam | nahInI pAse | nadyAH samIpam upanadi upapaurNamAsam | pUnamanI pAse | paurNamAsyAH upapaurNamAsi samIpam 982. 883. upAgrahAyaNam bhAgasara su6 | AgrahaNyAH . upAgrahAyaNi pUnamanI pAse / samIpam / 984. upastucam yazapAtranI pAse | srucaH samIpam upayuk da65. paJcanadam pAMya nahImono | paJcAnAM nadInoM samUha samAhAraH kes. dvigodAvaram | gorIno | dvayoH godAvaryoH samUha samAhAraH samAha 887. upazaradam | 126 *tunI pAse | zaradaH samIpam ke8. kee.] pratityadam upajarasam tenI pAse | tyasya samIpam | 359nI na(r) | jarAyAH samIpam hooo. sarajasam / | ghUmane cho'yA vinA rajaH api pay45 yacha/ aparityajya Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa karanAra sU 3-1-39| vibha.| 3-2-8 vitti... no lopa peArthe 11 3-1-30 remadhye... 3-1-39 vitti... ** '' ** 11 3-1-39 vitti... * pUrvapada pUrvapada vidhi vidhi karanAra sU ** 11 17 ?? 11 11 "1 '' 3-1-28 n 2-1-91 saMdhyA samA no lopa nAno... '' 11 71 '' '' 11 11 11 vibha.| 3-2-8 no lopa pejAeM '' 11 '' '' | saha no|3-2-146 sa ajAte... 403 uttarapada vidhi an no lopa '' rU no lopa 11 !! vibha. no lopa |rU no lopa| 7-4-68 hrasva 2-4-97 rU no lopa '' vibha. no lopa uttarapada vidhi karanAra sva 11 7-4-61 nopavasya... 11 7-4-68 avaLe... 11 ' 3-2-8 aikArthya 7-4-68 avaLe... 11 3-2-2 aikArthya '' januM 7-3-93 jaras nAyA... vibha. 3-2-2 no lopa aikArthye samAsAnta samAsAnta pratyaya prata karanAra sUra at 7-3-89 at vikalpe | napuMsAt... 11 "" "" '' '' at ** 11 11 "1 7-3-88 manaH '' O-2--0 navI... 11 11 ?? 34 7-3-91 saMbAyA... 21 '' 7-3-92 zaradAdeH 11 7-3-93 narAyA... 7-3-94 sarano... Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 naMbara samAsa artha | vigraha | samAsanuM nAma vigata , R009. upazunam / tarAnI na | zunaH samIpam | bhavyayI mAq ROOR. anugavam paNa Taj cig | gAm anvAyata gADuM 4nbhedo mevo jAtazcAsau ukSA ca Roo3. jAtokSaH baLada 9008. mahokSaH moTo baLada | mahAn cAsau ukSA ca vRddhazcAsau * ukSA ca Hoou. vRddhokSaH gharaDo baLada ROOF. jAtokSA | nbheda bhaae|sno | jAtasya ukSA. . 54ii tatpu0 baLada hoo. strIpuMsau / strI mane 525 | strI ca pumAn ca | itaretara hool. strIpuMsaH / strI puruSa ThevI | strI pumAn iva | bha. hool. RksAme ve ane sAmaveda Rguveda ane | Rk ca sAma ca | tiretara dvandva 1010. RgyajuSam Rk ca yajuzca yajurveda 9011. dhenvanaDuhau R012. vAGmanase ahorAtraH | gAya bhane 116 dhenuzca anaDvAn ca vANI ane mana vAg ca manazca _ahazca rAtrizca .. sabhA etayoH samAhAraH / dvandva Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa | pUrvapada pUrvapada karanAra sU vidhi | vidhi karanA sU 3-1-39| vibha. | 3-2-8 vimatti... no lopa pejAeM 3-1-34 vyaMDanaH 3-1-96 vizeSa.. 22 '' 3-1-76 ca... 3-1-117| |Arthe... 3-1-102 upameyaM.. 3-1-117 vArthe... ,, 11 ,, ,, ,, '' t no | 3-2-10 DA' |nAtIyA.. 56 vibha. 3-2-8 no lopa pejAeM ,, ,, 36 31 ,, ,, ,, ,, ,, ,, ,, ,, ,, ,, ,, ,, uttarapada vidhi 405 vano 3 7-3-94 nipAtana saranato... gonuM gava nipAtana gan no lopa ** '' vibha. no lopa ,, ,, an no lopa vibha. no lopa ,, ', uttarapada vidhi karanAra sta rU no lopa ,, 7-4-61 novalaNya... 19 36 3-2-2 aikArthya ', ,, 7-4-61 nopadasya... 3-2-8 aikArthya 19 ,, 7-4-68 avaLe... samAsAnta samAsAnta pratyaya 50 karanAra sU at ,, ,, 29 "" at 11 '' .. 11 '' '' 7-3-94 mAnato.. ,, 7-3-95 khAtamahat... ', ,, 4 . 7-3-96 hriyA... ** -2-da-60 sAma... '' "" 91 22 Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 naMbara , samAsa artha | vigraha | samAsanuM nAma h014. rAtriMdivam / rAtri mane hivasa | rAtrizca divA ca | samAve etayoH samAhAraH naktaM ca divA ca | tadvandva hivase hivase | ahazca divA ca . " . 1015. naktaMdivam h016. - ahardivam 1017. UrvaSThIvam samA0 dvandva itaretara R018.. padaSThIvam besAyaNa UrU ca aSThIvantau | bhane DhIya ca eteSAM samAhAraH be paga ane pAdau ca peDhIya aSThIvantau ca kamAMpo mane. akSiNI ca be bhavAM | bhruvau ca. . / strIbho bhane yo / dArAzca gAvazca h018. akSidhruvam 1020. dAragavam h021. saMpadvipadam saMpatti bhane vipatti | saMpad ca vipad ca samA0 | etayoH samAhAraH dvandva 02.2./ vAktviSam | | mane te4no | vAk ca tviT ca | . " samUDa etayoH samAhAraH K023. chatropAnaham | chatrI bhane kono | chatraM ca upAnahI ca samUha eteSAM samAhAraH 1024. prAvRTzaradau | vAstu mane prAvaT ca zarad ca | itaretara zaradaRtu 1025. paJcatakSI pAya suthArano samU| paJcAnAM takSNAM paJcatakSam samAhAraH 1026. vyahaH hasano samUha dvayoH ahnoH samAhAraH samA Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa pUrvapada pUrvapada karanAra sU vidhi vidhi karanAra sU0 3-1-117 |no Agama | 7-3-97 nArthe.. nipAtana RRjJAna... ,, '' ,, ,, ,, ,, ,, ,, ,, .33 '' 11 vibha. 3-2-2 no lopa pejAeM ,, 13 pAda 7-3-97 nuM pad RksAma... ,, 11 vibha. | 3-2-8 no lopa peArthe ,, ,, vibha. 3-2-8 bhrU nuM dhruva no lopa veLAe~ | nipAtana ,, vibha. | vAca nuM vara 27-3-97 nipAtana RRjJAma... | no lopa ,, ,, uttarapada vidhi A no lopa ** ** vibha. | 3-2-8 no lopa devArthe 29 407 23 anya svarAdino 7-3-97 | lopa (nipAtana) RRsAma.. ,, ,, ,, uttarapada samAsAnta samAsAnta vidhi karanAra sU pratyaya prata karanAra sU at '' 7-4-68 avaLeM... '' '' ,, "1 3-2-8 aikArthye 19 ,, an 7-4-61 3-1-99 no |2-1-91 saMdhyA... lopa | nAmno... no lopa | nopasya... ,, ,, 11 '' '' ** 14 11 11 ** ** ,, 66 aT P 11 7-3-97 RksAma.. '' 11 11 11 27 11 7-3-98 nava... ,, ,, 19 7-3-99 dvizo... 11 Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 naMbara samAsa artha : vigraha | samAsanuM nAma 1027. samahnaH sAro divasa saMgatam ahaH 1028. 1028. 1030. . R031./ 1033. vyAyuSam mAyuSyano / dvayoH AyuSoH | sabhA0 samUha ! samAhAraH vyAyuSam 19 AyuSyano trayANAm AyuSoH- ". samUha samAhAraH / vyaJjalam be aMjalino | dvayoH aJjalyoH vyaJjali * samUha samAhAraH vyaJjalamayam 9 maMsithI tribhyaH aMjalibhyaH vyaJjalimayam mAveDaM Agatam taddhita viSaya vyaJjaliH beTI dvAbhyAM aJjalibhyAM 4Ne | krIta; . dvikhAram / pArIno samUDa | dvayoH khAryo: samA, dvikhAri samAhAraH paJcakhAradhanaH | pAMya pArI dhana cha | paJca khAryaH dhanaM paJcakhArIdhanaH nu asya ardhakhAram | pArIno madhumAga | khAryAH ardham |. . ardhakhArI - tatyu ardhanAvam | naunI ardhabhAga nAva: ardham ardhanAvI paJcanAvam pAMya nAqIno samUDa paJcAnAM nAvAm samAi samAhAraH dvinauH be nAvaDIvaDe dvAbhyAM nobhyAM parIhAyeta | krItaH ddhita viSaya rAjagavI rAjAnI gAya rAjJaH gauH SaSThI tatpa0 034./ R035. ho38 dvigu ho38. Ro38. Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa karanAra sUva 3-1-47| vibha. | 3-2-8 prAtyana... no lopa pejAeM 3-1-99 saMdhyA... ,, 22 ,, ' "" ,, 3-1-54 eMDaze... ,, pUrvapada pUrvapada vidhi vidhi karanAra sU 3-1-76| pac... ', ,, 22 17 4 ,, ,, 29 39. ,, |3-1-99 1 saMdhyA... no lopa ,, '' ,, 39 ,, 22 ,, ', 11 "" 3-1-99 vibha. 3-2-8 saMdhyA... no lopa pejAeM 409 ,, uttarapada vidhi vidhi karanAra sUra ahan no | 7-3-118 ahna sarvAza... vibha. no lopa 23 i no lopa ,, uttarapada samAsAnta samAsAnta pratyaya pra0 karanAra sUra aT 3-2-8 aikArthye ** "" ,, ikaN 6-4-141 no lopa | anAsya... 6 no lopa| 7-4-68 OM hrasva 2-4-97 |ph no lopa| 7-4-68 "1 2-1-91 |aunuMAvuM 1-2-24 nAno... vauto... GI 2-4-20 JaunuMAvuM 1-2-24 GI 2-4-20 7-4-68 7-3-101 avaLeM.. (vikalpe) | vArate... ikaN 6-4-141 no lopa anAmya... aT onolava| 1-2-24 GI 2-4-20 31 ,, ' ikaN aT 11 ** 21 '' 7-3-118 sarvAza... ikaN 7-3-100 dive... ,, ,, 6-4-150 mUlye.. 7-3-102 khAryA vA ,, 7-3-103 vADar... 7-3-104 nAvaH '' 6-4-150 mU aT 7-3-105 ostat.. Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 naMbara samAsa artha | vigraha | samAsanuM nAma 1040. pa () | 1041. pazcarAgI pAMca gAyavaDe | pa : : kharIdAyela (paTa) autaH | taddhita viSayaka pAMca rAjAono | paJcAnAM rAjJAM samA, samUha samAhAraH rAjAno mitra | rAjJaH sakhA tatyu saurASTramAM brahmA | surASTra brahmA phuva saptamI 104ra. nasava: SiSThI. 1043. suIgrI : jevA tatpa.. devabrahmA pachI devano brahmA | sevAnAm brahmA (nArada) kharAba brAhmaNa kutsitaH brahmA tatyu 045. kubrahma tatva kubrahmA RO46. . moTo brahmA mahAbrahma mahAbrahmA mahAn cAsau brahmA ca karma 1047. grAmatakSaH gAmano suthAra grAmasya takSA SaSThI tatpa Roxc. takSa: | sthAnano suthAra | Taca takSA zva gAyanA vADAno goSThasya zvA 1049. kUtaro 1050.. ti: 1051. vyArtha: kUtarAne oLaMgI | zrI tintaH | prAdi gayela. tatyu vAgha jevo | vyA: rUva thI |upamAna pUrvapada kUtaro tatyu . pATIyA jevo || pIkA va zvA kUtaro 10para.. phalakavA Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa pUrvapada pUrvapada vidhi vidhi karanAra sU| karanAra 20 "" |3-1-76 pac... 3-1-99 hrasva 2-4-96 n 2-1-91 saMrahyA... |no lopa nAmno... glopa 6-4-141 |3-1-76 ca... |3-1-42 gatiA.. |3-1-89 vibha. | 3-2-8 siMhAvaiM... no lopa pevArthe 29 ,, ,, 3-1-47 prAtsava... - 3-1-101 35mAnaM.... 19 "3 ,, 3-2-00 3-1-107 t sanmahat... no DA | nAtIthai... lHr |3-1-76 vibha. | 3-2-8 padma... |no lopa pejAeM 39 ,, 33 "" 19 22 ,, dr 17 ,, 19 19 ,, ,, 411 uttarapada vidhi 7-4-61 an no lopa | novastha... i no lopa 7-4-61 an no lopa | novaddasya... 3-2-8 vibha: no lopa | devArthe ** * 7-4-61 an no lopa | nopa.. uttarapada vidhi karanAra mULa '' 11 ** 7-4-68 avaLe... ** . 99 '' 11 11 '' * 3-2-2 vibha. no lopa | devArthe samAsAnta samAsAnta praya 50 karanAra sU ikaN aT 11 '' aT vikalpe 22 aT +4 .. " 19 . 6-4-150 mUlye... 7-3-106 rAnan... 11 7-3-107 rAjyA... 7-3-108 mar... ,, 7-3-109 grAmauya.. "1 7-3-110 goSThAte... 19 7-3-111 prAplina... Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |naMbara 1053. 054. samAsa AkarSazvaH 1055. pUrvavatham vAnarazvA 1056. uttarasaktham 1057. mRgasaktham 1058. nasavatham 1061. 1059. azvorasaM (senAyA:) 1062. 1060. azvorasaM (vi) jAlasarasam upAnasam 1063. sthUlAzmaH 1064. jalAyasan 1065. paramasaraH 412 artha kUtarA jevuM AkarSaNa sAthaLano uttarabhAga haraNanI sAthaLa kUtarA jevo vAMdaro sAthaLano pUrvabhAga savaghna: pUrvam pATIyA jevI sAthaLa senAno azva mukhya che (pradhAna) azvanA mukha rUpa cokaThuM che sarovara vizeSa gADAnI samIpa samAsanuM nAma ArSa: zrA hava | upamAna uttara pada tatpu pattharanI eka jAti (maNi vagere) vigraha vAnaraH zvA iva uttamAM sA mRgasya sakthi azva: kara azvasya uraH jAlaM ca tad sarazca tatpu pata phana vitha upamAna pUrvapada tatpu tatyu karma anasaH upagatam sthUlazcAsau azmAca lokhaMDanI eka jAti vAtuM var ayazca sAruM sarovara ,, paramaM ca tad sarazca aMzI tatpu ,, SaSThI SaSThI tatpu karma prAdi tatpu karma "" "" Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa karanAra sU 3-1-102) vibha. 3-2-8 35meyaM.. no lopa pejAeM "I |3-1-12 pUrvApa.... ' |3-1-76 pac... 3-1-101 35mAnaM... |3-1-96 vizeSaLa.. 3-1-76 padma... 3-1-96 vizeSaLa.. |3-1-47 prAtsava... |3-196 vizeSaLa.. 3-196 vizeSAM.. pUrvapada pUrvapada vidhi vidhi karanAra sU0 3-1-107 sanmahat... 17 ,, ,, ,, ,, ,, 31 ,, ,, 19 22 11 ,, "" ,, ,, ,, ,, ,, ,, ,, "" ,, 29 413 uttarapada vidhi an no lopa vibha. no lopa i no lopa 11. '' "" vibha. no lopa ,, ,, .. an no lopa vibha. no lopa ,, uttarapada vidhi karanAra sUra 7-4-61 nopadasya.. 3-2-8 aikArthya 7-4-68 avaLeM.. ,, ,, ,, 3-2-8 aikA ,, 19 ,, 7-4-61 noDapasya... 3-2-8 aikArthya ,, samAsAnta samAsAnta pratyaya pra0 karanAra sU0 aT aT ** ** !! '' 17 '' ** 29 11 11 7-3-112 aprANini 7-3-113 pUrvottara... ' 11 29 7-3-114 karo... 22 7-3-115 roDano... ,, ,, ,, ,, Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 52 samAsa artha vigraha samAsanuM nAma paramAhaH sAro divasa paramaM ca tad ahazca ||dohs | saMkhyAtaM ca tad / tat500 ahazca ROE7. saMkhyAtAhnaH / saMkhyAtAhaH hor8. sarvAhnaH mApohavasa | sarvaM ca tad / .. " ahazca Mosc. pUrvAhnaH hasano pUrvamA | ahnaH pUrvam ' aMzI tatpu0 hoso. vyahnaH (paTa) | behavasa | dvAbhyAM ahobhyAM parIhAyeda (58) | krItaH taddhitaviSaya 1071. atyahI (kathA) hiksane bhojakA | arhaH atikrAntA | praha gayedI (BthA) h072. saMkhyAtarAtraH gayedI | saMkhyAtA cAsau | tatpu0 rAtri | rAtrizca / 033 ekarAtraH ekA cAsau rAtrizca 04. puNyarAtraH pavitra / puNyA cAsau rAtri ' rAtrizca ho75 varSArAtraH varSARtunI varSAyAH SaSThI tatyu Ro76. dIrgharAtraH lAMbI dIrghA cAsau tatyu zani rAtrizca sarvarAtraH | bhASI rAtri. sarvA cAsau rAtrizca pUrvarAtraH | trino pUrvamA | rAtreH pUrvam oil tatpu. rAtri rAtri rAtrizca karma RO99./ sarva A78 Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa karanAra sU 3-1-1076 vibha. | 3-2-8 sanmahat... no lopa pejAeM |3-1-96 vizeSaLa.. ,, |3-1-52 pUrvApa..... |3-199 saMdhyA... |3-1-47 prAtyava... 3-1-97 pUrvAta.. pUrvapada pUrvapada vidhi vidhi karanAra sU |3-1-96| vizeSaLa.. 32. ,, ,, 39 "" ,, .. ,, 33 135 |3-1-96| kuMvad |3-2-57 vizeSaLa.. bhAva | puMvarN... ,, 27 ,, - 39 .. 36 ' |3-1-76| vibha. | 3-2-8 padma... no lopa pejAeM ,, |3-1-96| puMvad |3-2-57 vizeSaLa.. bhAva | puMvar... ,, |3-1-12 vibha. | 3-2-8 pUrvAparaze... no lopa pejAeM 415 uttarapada vidhi an no lopa ** 11 gar no lopa 7-4-61 7-3-117 ajJa Adeza 7-3-117 (vikalpe) saMvyAtA... 11 11 7-3-118 aTU sAza... hus i no lopa ,, ,, ,, 11 uttarapada vidhi karanAra sarva 11 7-4-61 nopasya.. 11 ,, 17 ,, "" ,, ' samAsAnta samAsAnta prathama 50 karanAra 20 aTU '' 11 11 7-4-68 at avaLe... ** 19 29 6:5 39 ,, '' ,, ** '' 7-3-116 ahnaH 11 7-3-118 sarvAza... ' ,, .. 7-3-119 saMjyAre.. '' ,, ,, 11 '' ** Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 naMbara' samAsa artha | vigraha | samAsana nA 1079 tri: 1080. tripatra: be rAtrino samUha | kayoH roH | samA hiMgu samAhAraH | traNa rAtrino samUha, trayANa rAtrI samAhAraH | rAtrine oLaMgI trim tibaMnti: prAdi tatpa gayela puruSanuM AyuSya | puruSa0 bAyu: SaSThI tatpa0 1081. tirAtra: 1082. puruSAyuSam 1083. tistAvA | be vAra karelI | di: tAvatI tatyu. karma vedikA | . 1084. tristAva | traNa vAra karelI | tri: tAvatI. | - vedikA h085. zvovasIyasam | kalyANakArI dhana | 4: vasIyAna (bhAvikALanuM kalyANa) 1086. niyama | nizcita kalyANa | nizcita che: (mokSa) ho87. zreyasam | bhaviSyanuM kalyANa : zreyaH * 10 zA: daza nahIM (9 ke 11)| za | nar tatpa0 1089 vijiMtraNa: batrIza AMgaLanuM "vaMzataH niAnA: | prAdi tatpa0 (3) khaga (talavAra) 1097. citam | be AMgaLIyono | dayo: maphulyo | samA. kizuM samUha | samAhAra: 91. niSNutam AMgaLImAMthI | nittama | prAdi tatpa0 nIkaLI gayela | pravRtti Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 417 samAsa pUrvapadI pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAtta samAsAnta karanAra sU0 | vidhi vidhi karanAra sUrNa vidhi |vidhi karanAra sU0 pratyaya V0 karanAra sUtra u-1-9 | vibha. | 3-2-8 * rU | 7-4-68 | at 7-3-119 saMdhyA.... no lopa pArthe | no lopa | 3 va... saMdhyA... 3-1-47 pratyeva.. 7-3-120 puruSa.. 3-1-76 | * " | " | vibha. | 3-ra-8 paca.. no lopa | kALuM 3-1-96] suvuM cha-3-120 atI |7-3-120 vizeSa no anu5 puruSA... | no lopa | puruSa.... " 7-3-121 | vibha. | 3-2-8 ]. vibha. | (3-2-8 nio lopa pArge | no lopa : pArthe zvaso... 7-3-122 nisaza.. T 3 | 7-3-123 nagayA ... 3-1-51 no u-1-125 mana | ra-1-114 | nam | | nagat | no lopa | Dityanta... 3-1-47 | vibha. | 3-2-8 prAcava... no lopa kArge | no lopa 3-1-99 7-4-68 saMdhyA... no lopa | saMva.. 7-3-124 saMthI... 3-1-47 pratyava... Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMbara samAsa vigraha samAsanuM nAma 1082. dvyaGgulam (kASThaM) je khAMgaNI pramANa | dve aGgulI pramANaM sabhA jahu chebhenuM (bAuDu) asya 1083. paJcAGguliH (hasta:) dIrghasakthI 1084. 10. svakSI 106. ROCO. dvimUrdhaH dvimUrdhA ROCC. strIpramANAH dIrghasakthi Roce. suprAtaH A100. 101. suzvaH sudivaH 1102. zArikukSaH 1104. A903. caturasraH 418 eNIpadaH artha pAMca khAMgajIvANo paJca aGgulayaH hAtha yasmin saH lAMbA sAthaLavALI sArI khAMjavANI dIrghe sakthinI yasyAH sA sAMju udhavAnuM gADu dIrghe sakthinI yasya tad je bhAthAvAno dvau mRrdhAnau yasya saH sAro che prAtaHkALa jeno zobhane akSiNI yasyAH sA strI prabhAzabhUta che strI pramANI yeSu te premAMte (chuTuMjIo) zobhanaM prAtaH yasya saH sArI che asanI zobhanaM zvaH yasya saH sAro che divasa jeno zobhanaM divA yasya saH hasInA paNa ThevA pagavALo 11 catvAraH asrAH yasya saH 19 11 "" 19 " " sogahI che sukSimAM zAri: kukSau yasya vyadhi-ja bhene te (yopATa) saH cAra khuNA che jene ,, samAnA bahu eNyAH pAdau iva vyadhi. ja pAdau yasya saH Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa ravAra saLa ,, ,, 3-1-22 i vibha. | 3-2-8 pArtha... no lopa chevArthe | no lopa 36 39 ,, ,, ,, 314 , ', |3-1-2 3... |3-1-22 pArtha... pUrvapada pUrvapada vidhi karanAra sarva vidhi 3-1-237 3... ,, ' "" .. ,, '' 39 33 22 ,, ,, ,, 23 "" "" 27. ,, ,, - ,, ' ,, ,, ,, 419 ,, uttarapada vidhi 11 * kI "1 vibha. no lopa an no lopa no lopa as no lopa '' A no lopa i no lopa a no lopa uttarapada samAsAnta samAsAnta vidhi karanAra saO praya 50 karanAra sa Ta 7-4-68 avaLe... ** ** 2-4-40 3-2-8 aikArthye "" 7-4-61 Ta nopalakSya... | vikalpe '' 2-1-114 Da hitya... 19 33 Ta "" 11 7-3-129 pAra no nipAtanA sutrAta... ' 39 ** 11 '' 19 ** 7-3-125 vahubrIke.... 7-3-126 sasthya... ** 7-3-127 ai.. 7-3-128 pramALI... 7-3-129 suprAta... !! '' 14 11 Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |naMbara 1105. ajapadaH 1106 .| 1107.l 1110. 1111. 1113. samAsa 1114. 1115. proSThapadaH 1108. tyALIpazcama | kalyANakArI pAMcamI (zatraya:) rAtri che jemAM 1116. bhadrapadaH 1112. vicaturaH 1117. acaturaH sucaturaH 1109. tyALIpazcamI | kalyANakArI pAMcama vALuM (pakhavADiyuM) * cAra jemAM nathI te |na vidyatte ratnAra yasmin saH upacaturaH tricaturaH 420 antarlomaH artha bahirlomaH mRganetrA (niza) bakarAnA paga jevA pagavALo baLadanA paga jevA pagavALo samAsanuM nAma anasya pAvI phava | vyadhi bahu pAdau yasya saH vigraha bhadra-kalyANakArI madrau pAvI yasya sa: samA bahuTha pagavALo proSThasya pAdau va pAdau yasya saH najIkamAM che cAra jeonI traNa athavA cAra jyALI padmanI rAtriH yAsu tAH jyALI pazcamI yasmin saH sArA che cAra jemAM | zomanA: vatvAra yasmin saH mRgazIrSa nakSatra mukhya che je rAtrimAM cAra jemAMthI cAlI |viAta: vatvA: gayA che yasmAt saH '' bahAra nIkaLyA che vahirbhUtAni homAni ruMvATA jene samA bahu yasya saH mRAH netA yasyAM sA !! 21 samIpe catvAraH yeSAM te yovA patnAro vA saMkhyA. bahu. ' aMdara pesI gayA che antarrAtAni homana samA. bahu. ruMvATA jenA yasya saH avyayIbhAva '' '' Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 421 samAsa pUrvapadI pUrvapada | uttarapadauttarapada samAsAnta samAsAnta karanAra sUtra | vidhi vidhi karanAra sUva vidhi vidhi karanAra strI pratyaya | V0 karanAra sUI 3-1-23| vibha.] 3-2-8 | pAne | 7-3-129 | 3 7-3-129 | 3.. no lopa heArthe nipAtana sujhAta.. suprAta... | | 3-1-22 pArtha.. 7-4-68 | no lopa ! Ava... " . | vibha. | 3-2-8 no lopa | QArthe " | R |3-2-125 no [ nagat | vibha. | 3-2-8 no lopa jevArthe 7-3-130 pUrI........ 7-3-171 Rtritya.. 7-3-131 nanuM. 3-1-21 avyayam | 3-1-19| sun vArthe.. 3-1-22! " | artha.. manuM | 7-4-61 no lopa | nopa.. 7-3-132 anta.... vibha. | 3-2-8 no lopa | kALuM 7-3-133 mAjetu: | Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 52 sabhAsa artha | vigraha | samAsanuM nAma) 118. vikasitavArija- | bhAva ma | vikasitaM vArijaM | vyApa. pa. nAbhiH / nAmibhA cha OMne nAbhau yasya saH | 1118. anRcaH (mANavaH) | yAnI OMnI | na vidyante RcaH | sabhA.pa. pAse nathIta | yasya saH (sUkta) 1120. bavRcaH (caraNa:) | ghI sayAmocha | baDhyaH RcaH bhe (524) / yasmin saH 1121. anukaM mAM yA nathI | na vidyante RcaH (sAma). ta sAmaveda / yasmin tad h122. bavRkkaM ghayAvANo | baDhyaH RcaH ___es * yasmin tad 123. asaktaH nathI bhAsati | na vidyate saktiH asaktiH | yasya saH 124. susaktaH sArI sAsati | zobhanAH saktiH susaktiH vALo | yasya saH duHsaktaH kharAba Asakti | duSTAH saktiH duHsaktiH pANo yasya saH 112 asakthaH asakthiH susakthaH susakthiH nathI sAthaLa | na vidyate sakthiH jene yasya saH sArI sAyaNapaNo | zobhane sakthinI yasya saH | kharAba sAthaLavALo, duSTe sakthinI yasya saH ne 31 nathI / na vidyate haliH yasya saH sAro haLa zobhana: haliH hunecha / yasya saH duHsakthaH duHsakthiH ahalaH ahaliH suhala: 1129. 1130. suhaliH Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 423 simAsa pUrvapadI pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAtta samAsAnta karanAra sU0 | vidhi vidhi karanA sUtra vidhi vidhi karanAra sUtra pratyaya | L0 karanAra sU0 3-1-23 vibha. | 3-2-8 | vibha. | 3-2-8 3. no lopa jevArthe | no lopa | vArthe 3-1-2no 3-2-12 " | gam | 7-3-135 prArtha... | mana | an svare nam vaho.... vibha. | 3-2-8 no lopa pALe va6 | 7-3-175 zeSAdvA T. " | no. 3-2-125 rU ] 7-4-68 | | | 7-3-136 ga | no lopa nava.. |(vikalpa) naga.. " | vibha. 3-2-8 no lopa che . na no 3i-2-125 ma | nagatuM vibha.] 3-ra-8 no lopa jevArthe " | 7 no 3i-2-125 " | ma | nagaduM vibha. | 3-2-8 7-4-68 no lopa uchALe | no lopa | avaLe... Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMbara 1131. 1132. 11.33. 1134. 1135. 1137. samAsa durhala: durhaliH aprajAH 1138. suprajAH duSprajAH 3. alpamedhAH mandamedhAH amedhAH 1138 / sumedhAH durmedhAH 1140. brAhmaNajAtIyaH 1141. bahujAti: (grAma: ) 1142. paJcakamAsikaH 1143. paJcakadivasakaH 424 artha kharAba haLa jene che te prajA vagarano (rAma, heza) sArI prajAvALo kharAba prajAvALo manda buddhivALo alpa buddhivALo buddhi vagarano sArI buddhivALo kharAba buddhivALo brAhmaNa jAtivALo ghaNI jAtivALuM gAma mahine pAMcanA pagAravALo divasanA pAMca rU. pagAravALo vigraha duSTaH hali yasya saH na vidyante prajAH yasya saH zobhanAH prajAH yasya saH duSTAH prajAH yasya saH mandA medhA yasya saH alpA medhA yasya saH na vidyate medhA yasya saH zobhanA medhA yasya saH duSTA medhA yasya saH brAhmaNaH jAti: yasya saH bahavaH jAtayaH yasmin saH paJcaka: mAsaH yasya saH paJcakaH divasaH yasya saH samAsanuM nAma samA bahu 23 21 " 23 " " " " " " " Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 425 samAsa pUrvapada| pUrvapada | uttarapada | uttarapada samAsAnta samAsAntA karanAra sU0 | vidhi vidhi karanAra sUve vidhi | vidhi karanAra strI pratyaya | V0 karanAra sUtra 3-1-22 vibha. | 3-2-8 | 3 | 7-4-68 | 3 | 7-3-136 prArtha. no lopa kSArthe | no lopa | vi. |(vikalpa) | na.. | " | no 3i-2-125 mA 3 | 7-3-137 2 | nagat | no lopa pragAthA... " | vibha. | 3-2-8 no lopa urthe puMvad [3-ra-49 bhAva | paraMta:.. 7-3-138 manvItpA... [ " | 7 no 3i-2-125. " | | nagatuM vibha. | 3-2-8 no lopa pArge { | 7-3-139 nArI... | ) I no lopa vibha. | 3-2-8 no lopa jevArthe siMkhyA vAca 6-4-13O| | 7-4-68 -kane aMte saMdhyAte.. | no lopa | avaLe. | vibha. | 3-2-8 no lopa | jA ika | 7-3-14) ti.. vat | 7-3-175 zeSAdvA Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 niMbara samAsa artha | vigraha | samAsanuM nAma 1145. dharma jene | 1147. 1144. sAdhudharmA |sA535. dha chano, sAdhuH dharmaH sabhA.pa. (sAro dharma chano) yasya saH paramasvadharmaH sAro cha potAno | paramaH svaH dharmaH yasya saH 1146. * haritajammA vanaspati po | haritaH iva jambhaH mo| chano / yasya saH tRNajambhA tR po bho | tRNaH iva jambhaH chano yasya saH 1148. somajambhA | soma po05 | somaH iva jambhaH | cheno / yasya saH 1148. dakSiNermA | ziArIme mI. dakSiNe Irma | (mRgaH) tarapha ghA karela che te | yasya saH, dakSiNemaH jenA jamaNA aMgamAM (pazuH) |gha 28 te (51) sugandhi sArI gandhavALuM | zobhanaH gandhaH | samA. pa. (dravya) . yasya tad 152. kharAba gandhavALuM | pUtiH gandhaH dravya yasya tad udgandhi | GTa gandhaquj | utkaTaH gandhaH dravya yasya tad 154. surabhigandhi sArI gandhavANu | surabhiH gandhaH dravya | yasya tad 1155. sArA sugandhI | zobhanAH gandhAH dravyavANo vyApArI yasyaH saH 1156. sugandhiH (kAyaH), sArI gaMdha bhAthI zobhanaH (AhArIya) . " sugandhaH | mAchete (zarIra) | gandhaH yasmAt saH 1150. pUtigandhi 11 sugandhaH Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa karanAra sU |3-1-22| vibha. | 3-2-8 pArtha... |no lopa peArthe 19 ,, ,, 3-2-23 karyuM... 3-1-22 pArthe... 19 29 "n, "" pUrvapada pUrvapada vidhi karanAra sUrva vidhi , . ,, ,, ''. ,, 33 17 ,, 22 4 wz ,, ,, ,, ,, rd ,, ,, ,, r .. ,, 39 "3 uttarapada vidhi 427 a no lopa vibha. no lopa a no lopa '' '' 91 vibha: no lopa a no lopa '' '' "" vibha. no lopa a no lopa uttarapada vidhi karanAra sU 7-4-68 avaLe... 3-2-8 aikArthya 7-4-68 avaLeM... ?? '' 11 3-2-8 aikArthye 7-4-68 avaLe... '' '' .. 3-2-2 aikArthya samAsAnta samAsAnta pratyaya pra0 karanAra sU an an '' ** 11 it '' ** 11 7-3-141 dvipavAr.. 7-3-142 surita... 11 ** 7-3-143 dakSiNermA..... 7-3-144 supUtyut... '' '' '' 7-4-68 7-3-145 it avaLeM... |(vikalpe) | vADaDanau Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMbara 1157. pUtigandhiH pUtigandhaH 1158. 1158. surabhigandhiH surabhigandhaH 1160. sUpagandhiH sUpagandham 1161. utpalagandhiH utpalagandham 1162 . vyAghrapAt 1163. samAsa 11. udgandhiH udgandhaH 1166. 1164. azvapAdaH 1168. hastipAdaH kumbhapadI jAlapadI 1167. supAd dvipAd 1168. sudan (kumAra:) 428 artha jarAja gandha khAve | pUti: (AhArya) che jemAMthI gandhaH yasmAt saH ut5Ta gaMdha khAvI rahI che jemAMthI sArI gaMdha khAvI rahI che jemAMthI chANa gandha 3ye (saMstha) che bhemAM kamaLa jevI gaMdha che jenI vAghanA paga ThevA. che paga jenAM hAthInA paNa ThevA che paga jenAM ghoDAnA paga jevA che paga jenAM kumbha jevA che paga jenAM jALanAM jevA pagavALI sArA pagavALo vigraha be pagavALo sArA dAMtavALo kumAra utkaTaH Agacchan gandhaH yasmAt saH surabhiH Agacchan gandhaH yasmAt saH sUpa: gandhaH (alpaH) yasmin saH utpalaM iva gandhaH yasya saH vyAghrasya pAdau iva pAdau yasya saH hastinaH pAdau iva pAdau yasya saH azvasya pAdau | iva pAdau yasya saH kumbhau pAdau yasyAH sA jAlaM iva pAdau yasyAH sA zobhanau pAdau yasya saH pAdau yasya saH zobhanAH dantAH yasya saH samAsanuM nAma sabhA. jahuH "" 11 " vya. ja. 11 12 sabhA. ja. 35 35 " 31 " Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa karanAra 20 |3-1-22| vibha. | 3-2-8 pArtha... |no lopa pevArthe 33 "" ,, 19 3-1-23 3.... ,, ,, 3-1-22 pArtha... - ,, 22 - - pUrvapada pUrvapada vidhi ,, ,, ,, 22 ,, ,, . 333 ,, "1 33 ,, ,, ,, vidhi karanAra sUrva 22 ,, ', ,, ,, ,, ,, ,, "" ,, ,, ', 429 uttarapada - uttarapada samAsAnta samAsAnta vidhi vidhi karanAra sUra pratyaya pra0 karanAra sU a no lopa 33 ,, ,, ,, vibha. no lopa ,, 7-4-68 it 7-3-145 avaLeM... | (viklpa)| vADAno ,, ,, pAr no | 7-3-148 pAd pAr... "2 ,, '' 11 3-2-8 aikA ,, . 33 pAr no | 7-3-150 pAd susaMkhyAt ,, ,, ddanta no |7-3-151 datR vatti... ,, ,, 99 pAd pAr no | 7-3-149 kI aMtavALA 7-3-149 pad | --vadyAviH |nipAtana ,, ,, ,, 7-3-146 vAlpe 7-3-147 vopamAnAt 7-3-148 pAr... 22 Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 artha niMbara samAsa vigraha | samAsanuM nAma dvidan (bAlaH) | itNonANA | dvau dantau yasya saH | samA. pa. 1171 sudantaH | sA2tavANo. zobhanAH dantAH yasya " . Hin saH . 1172. 1993 ayodatI | ayohatI nAma | ayaH iva dantAH | - vyaM. pahu... vizeSa ... yasyAH sA vajradantaH 4%rd nAma vizeSa, vajrasya iva dantAH (ta nAmano 2080) | yasya saH zyAvadan / nAma vizeSa zyAvAH dantAH yasya sabhA.pa. zyAvadantaH (raMgaberaMgI idam) 1174. 1175. arokadan arokadantaH 1176./ kuDmalAgradan kuMDmalAgradantaH 1.177. 1178./ zubhradan zubhradantaH zuddhadan zuddhadantaH vRSadan nAma vizeSa / arokAH dantAH (bheda inquo) | yasya saH , jInA agrabhAga | kuDmalAgraM iva ql Eido | dantAH yasya saH sa36 6iduo / zubhrAH dantAH yasya saH |yosunitnno | zuddhAH dantAH yasya saH paNana sevA | vRSasya dantAH iva | vya. pa. _ideNo dantAH yasya saH muMDanA Eid | varAhasya dantAH Eidoiva dantAH yasya saH sana iddu | ahe: dantAH iva ____ido / dantAH yasya saH / 2L Eid ThevA | mUSikasya dantAH iva dantAH yasya saH 17. vRSadantaH 1180 varAhadan varAhadantaH ahidan ahidantaH 1182. mUSikadan mUSikadantaH Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 431 samAsa pUrvapada | pUrvapada | uttarapada, uttarapada samAsAnta samAsAnta karanAra sUtra | vidhi | vidhi karanAra sUvuM vidhi vidhi karanAra sU pratyaya | L0 karanAra sUtra 3-1-22 vibha.] 3-2-8 | Dhanta no |7-3-151 pArtha no lopa jevArthe | 7 | vayasa... vibha. | 3-ra-8 no lopa | DArthe 3-6-23 nta no 7-3-15ra data sriyAM nAmni 3... vibha. [ 3-2-8 no lopa jevArthe tanta no [7-3-153 vruvikalpa) vA.. 3i-1-2 " ] >> prArtha.. 2) 7-3-154 vAprAta... * 3-1-23 " | 3. Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMbara 1183. 1184 . / 1185. 1186 1187. 1188. 1188. 1181. samAsa 1182. zikharadan zikharadantaH saMjuH 1183. saMjJaH prajuH prajJaH 1180. UrdhvajAnuH UrdhvajuH UrdhvajJaH durhRd sahRdayo (muniH) 1184. durhRdayo (vyAdhaH) 1185. zArGgadhanvA suhRd artha majabUta dAMtavALo sArA DhIMcaNavALo " 19 432 39 UMcA DhIMcaNavALo " "" mitra amitra sArA hRdayavALo muni duSTa hRdayavALo zikArI zArga dhanuSya che bhenuM te (dRSNa) vigraha zikharaM iva dantAH yasya saH samyag jAnunI yasya saH 3.9 prakRSTau jA yasya saH 11 UrdhvajAnI yasya saH 11 11 zobhanaM hRdayaM yasya saH duSTaM hRdayaM yasya saH zobhanaM hRdayaM yasya saH duSTaM hRdayaM yasya saH zArgaM dhanuH yasya saH samAsanuM nAma sabhA. ja. " " "" "" 22 11 22 "" 17 17 33. Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa | pUrvapada pUrvapada karanAra sU vidhi 3-1-22 | vibha. | 3-2-8 pArtha... |no lopa pejAeM ,, ,, ,, ,, "" ,, 23 ,, . ', 54 ,, 27 27 ,, ,, ,, 15 ' ' ,, ,, - ,, vidhi karanAra sUrva ,, ,, ', 3-2-8 aikArthya ,, ,, ,, ,, ,, 39 ,, ,, ,, 433 uttarapada vidhi tta no | 7-3-154 datR vAprAnta... nAnu no | 7-3-155 saMprAt... jhu nAnu no jJa khAnu no jJu nAnu no jJa nAnu no jJa vikalpe uttarapada samAsAnta samAsAnta vidhi karanAra sUrva pratyaya pra0 karanAra sU nAnu no | 7-3-156 zu vikalpe voti .. ,, vibha. no lopa ,, '' ,, 3-2-8 vibha. no lopa | tejAeM hRdya no | 7-3-157 hRd sur... ,, ,, 3-2-8 aikArthya .. dhanur nuM | 7-3-158 dhanvan dhanuSo dhanvan - Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 naMbara samAsa arthA vigraha samAsanuM nAma 1186. puSpadhanvA puSpadhanuH | hudA che dhanuSa hernu| puSpaM eva dhanuH | sabhA. ja. | te (mahe1) yasya saH . | nAma vizeSa / khara iva nAsikA | . " 1187. kharaNAH . yasya saH . " 18. khuraNAH 1188. guNasaH khura iva nAsikA yasya saH druH iva nAsikA yasya saH khara iva nAsikA yasya saH 1200. kharaNasaH 1.201. khuraNasaH khura iva nAsikA yasya saH 1202. sthUlanAsikaH sthUlA nAsikA | (sthUla nAsistNo) yasya saH / 1203. praNasaM (mukham) | nAranI | pragatA nAsikA (naTo) - yasya saH 1204. vikhuH vigatA nAsikA yasya saH 1205. vikhaH / " 1.206 vigraH 1.207. yuvajAniH yuvAna strIvANo | yuvatiH jAyA yasya saH tANa no / vigataM kAkudaM yasya saH 1208. vikAkud Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 435 samAsa |pUrvapadI pUrvapada | uttarapada | uttarapada simAsAtta samAsAna karanAra sU0 | vidhi vidhi karanAra sUvuM. vidhi vidhi karanAra sU0] pratyaya | pravakaranAra suo 3-1-22vibha. 3-ra-8 | dhanu nuM 7-3-159/prArtha.... no lopa nArthe dhanvanuM | vA nAmni nAsikA | 7-3-16) no nam | raghu... nAsit |7-3-161 no rasa ghUnAva. puMvad |3-ra-49 | vibha. | 3-ra-8 | bhAva | parata: | no lopa | vALuM vibha. | 3-ra-8 nAsi | 7-3-162 no lopa jevArthe no nasa | upasargAt niliza [7-3-163 navuM | ve ].. nAsikA no chuM nAsikA no jha 3-2-49 jAyA | 7-3-164 rano lopara-1-91 | nuM nAni gayAyA... vibha. | 3-2-8 dri nA 7-3-165 no lopa uchALe 4 no lopa yu. Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 samAsa artha vigraha | | samAsanuM nAma 1208. utkAkud yA taNAvANo | udgataM kAkudaM / sabhA. pa. yasya saH 1.210. pUrNakAkud / pUrNa tALavAvALo | pUrNa kAkudaM yasya saH 1211. pUrNakAkudaH yasya saH - 1ra12. pUrNakakud / pUrNa dhANo pUrNa kakudaM yasya sa: (yuvA) (yuvAna. 16) | pUrNaH kakudaH yasya saH h213. akakud p5 12no na (saMjAtaM) kakudaM (bAlaH) (bAla maNa) | yasya saH . 1ra14. trikakud trA pa (zi52) | trayaH kakudAH (giriH) ___o parvata / 1215. kuNDodhnI pAmAyaNapANI kuNDaM iva udhAMsi (gauH) // yasya saH 1216. bahudaNDikA 19 // pArI bahavaH daNDinaH (senA) puruSovALI senA ___ yasyAM sA 1217. bahukartRkaH gha. 42n||2|| | bahavaH kartAraH (deza:) / chama | yasmin saH bahunadIkaH | nImovANo | bahavaH nadyaH (deza:) dRza yasmin saH 1218. pRthuzrIH viza sabhIvo pRthuH zrIH yasya saH 1220. priyadadhika: priyache priyaM dadhi yasya saH 1221. priyoraskaH | priya chAtINo priyaM uraH yasya saH 1218. Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa karanAra 20 3-2-8 3-1-22, vibha. pArtha... no lopa peArthe ,, ,, ,, ,, ,, ,, .. ,, 1:3 ,, '' pUrvapada pUrvapada vidhi .. "" ,, ,, ** '' 7no 3-2-125 a naJat 29 vibha. | 3-2-8 no lopa tejArthe / / ,, vidhi karanAra sU 11 ,, ,, ,, 37 17 ** '' !! ', ', ,, 437 uttarapada vidhi |lC/ nA| 7-3-165 4 no lopa yuva... ** vikalpe vibha. no lopa 11 | 6 nA | 7-3-167 Ja no lopa vasyAva.. kakud maiM no lopa uttarapada vidhi karanAra sva 6 nuM | 7-3-168 trir... vibha. no lopa 7-3-166 pUrNAdvA dhas nA | 7-3-169 s no g triyA.... vibha. no lopa 3-2-8 aikArthye ,, "" '' kI hrasva | 2-4-105 na thayo na kaci 2-1-91 nAmno... 3-2-8 aikA 3-28 aikArthya ,, ,, samAsAnta samAsAnta praya pra0 karanAra sUra kac 71 '' 7-3-170 ina: kac 11 7-3-171 RRnnitya.. 23 kac 7-3-172 hyu... '' Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 naMbara, samAsa artha vigraha | samAsanuM nAma 1222. bahusarpiSkaH / ghai dhAvaNo | bahu sapiH yasya saH | sabha. pa. 1223. amadhukaH bhavinAno / na vidyate madhu yasya saH 1224. bahUpAnatkaH ghaitiqANo | bahavaH upAnaha: yasya saH 1225. azAlikaH in vinAno na vidyate zAlayaH (12) yasmin saH puruSa vinAno ! na vidyate pumAn (dRza) yasmin saH 1226. apuMskaH / 1227.. priyAnaDutkaH / priya chepaNA | priyaH anaDvAn jene yasya saH 1228. anaukaH / nApI vinAno na vidyate nauH yasya saH / 1228. apayaskaH pANI vinAno | na vidyate payaH - yasya saH 1230./ sulakSmIkaH | sArI lakSmIvANo | zobhanA lakSmI: yasya saH 1231. dvipumAn puruSavANo / dvau pumAMsau yasya saH 1232., anarthakaM (vacaH) | arthavagaranu vayana | na vidyate artha: yasya tad 1233./ bahukhaTvakaH | ghATANA | bahavyA khaTvA yasmin saH Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa karanAra sU 3-1-22, vibha. pArtha... no lopa "" ,, ,, ,, ,, ,, 17 ,, 56 ,, pUrvapada vidhi 12 na no ma na no ga ** vibha. | 3-2-8 no lopa aikArthye na no ma ** pUrvapada vidhi karanAra sUrva 3-2-8 aikArthye 11 3-2-125 naJat vibha. 23-2-8 no lopa aikArthya 3-2-125 naJat '' |no lopa vibha. | 3-2-8 no lopa aikA ' ,, na 3-2-129 |no an ansvare vibha. | 3-2-8 aikA 439 uttarapada vidhi vibha. no lopa "" ,, 19 pur nA s no lopa | pur nA rno | no s 3-2-125| vibha. 3-2-8 naJat no lopa peArthe '' dd ,, uttarapada vidhi karanAra sU ,, 3-2-8 aikArthya noT | 2-1-18 no t | 1-3-50 sva ,, ,, ,, 2-1-89 1-3-9 -2-3-3 21 ,, ,, ,, 2-4-106 navA''paH samAsAntaka samAsAnta pratyaya pra0 karanAra sU kac ,, ,, ,, ,, ,, ,, "" ,, 1 7-3-172 hyu... 11 "" 39 ,, 7-3-173 pumano... ,, ,, ,, ' kac 7-3-174 naJo'rthAt 7-3-175 zeSAdvA Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMbara 1234. 1235. 1236. 1237. 1238. samAsa bahukhaTvaH priyapathaH 1242. bahudevadattaH bahu subhrAtA 1240. bahutantrI (grIvA) 1241. bahunADIka: (stambaH) niSpravANiH (padaH) 1238. bahunADi: (kAya:) ghazI nADIvANuM zarIra 1243. subhrUH 440 1244. varorUH artha ghaNA khATalAvALo mArga che priya jene te nAmanuM gAma ghe| uTyAzavANI senA sArA bhAIvALo ghaNI nADIvALI Doka ghaNI nADIvALI thAMbhalo nIkaLI gaI che zalAkA jemAMthI (navuM vakha) sArI bhavAvALI strI sArA sAthaLavALI strI vigraha bahavyAH khaTvA yasmin saH priyaH panthAH yasya saH bahava: devadattAH yasmin saH bahuni zreyAMsi yasyAM sA zobhanaH bhrAtA yasya saH bahvyaH nADyaH yasmin saH bahvyaH tantryaH yasyAM sA bahvyaH nADyaH yasmin saH nirgatA pravANI yasmAt saH suSThu bhruvau yasyAH sA urau yasya saH samAsanuM nAma sabhA. jahu. " " "" 22 "" 22 " 39 " " // samAsAnta prakaraNamAM Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 441 samAsa pUrvapada, pUrvapada | uttarapada | uttarapada samAsAnta samAsAnta karanAra sU0 | vidhi vidhi karanAra sUrNa vidhi | vidhi karanAra sU|pratyaya | pra0 karanAra sU0 3-1-1ra vibha. | 3-2-8 | hRsva | 2-4-96 | - I. no lopa kArce jozAnta.. 7-4-61 | a | 7-3-76 no lopa | no drazya.. RH.. | vibha. 3-2-8 | vev | 7-3-176 no lopa aikArye no abhAva nAni ra-4-2 7-3-177 coH vibha. no lopa 3-2-8 aikAyeM 7-3-179 prAtu... 7-3-180 nADI.... 2-4-96 jozAne.. 3-2-8 aikAyeM vibha. no lopa v | 7-3-171 nnitya.. | 0 | * | jevuM | 7-3-181 no abhAva. nijha.. 7-3-182 nora 2-1-72 no 5 ra-3-9 | vibha. 3-2-8 | vibha. | 3-ra-8 no lopa hevarSe | no lopa | kALe | vibha.] 3-2-8 | vibha. | 3-2-8 no lopa uchALe | no lopa | pArthe " AvatA samAso samApta Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mane paNa kaMIka bolavA do... pUjya chabIladAsabhAI je mArA vidyAguru che. temanI satpreraNAthI eka grantha bahAra paDI rahyo hoya te amArA mATe atyanta AnaMdanI vAta che. A grantha paNa pAcho siddhahema vyAkaraNa sambandhI che. pUjya vaDIla zrI chabIladAsabhAIe chellA 50 varasathI jainazAsananA aneka sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtane potAnI jJAnadhArAmAM DubADyA che. vyAkaraNanA padArtho emane jANe ke AtmasAt karyA che. A pustaka tenA samAsa prakaraNa upara kendrita thayuM che. saMskRta bhASAmAM hRdaya svarUpa koI vastu hoya to samAsanuM sthAna che. judA judA samAsanA niyamone ekadama saraLa banAvIne pUjyazrIe je kAma karyuM che. te kharekhara adbhuta che. samAsa jevA gahana viSayane adhyApake je rIte saraLa banAvI dIdho che. te jotA lAge che. kharekhara muzkela kAma paNa vidvAna puruSanA hAthamAM Ave to keTaluM AsAna banI jAya che.... sAcA jijJAsuo ekavAra A pustaka joI jaze to lekhakazrInI * mahAnatA jANyA vagara na raheze. Ama sarvathA ajeya evA grantha sambandhI pustaka lokone mATe paraMparAe mokSanuM kAraNa bane eja abhyarthanA sAthe viramuM chuM. paM. zrI jagadIza choTAlAla zAha. surata. Page #450 -------------------------------------------------------------------------- _