________________
૫૦
અન્યવર્ણનો વત્ થાય છે. સૂત્ર સમાસ- પ્રાપથ કાપત્રઢ – પ્રાણપત્ર. (ઈ.ઢ.) વિવેચનઃ- પ્રીનીવિકા - પ્રથમાન્ત એવા પ્રા નામનો દ્વિતીયાન્ત એવા
નીવિકા નામની સાથે આ સૂત્રથી તપુરૂષ સમાસ થયો છે. આપન્નેનીવિલા – પ્રથમાન્ત એવા આપન્ન નામનો દ્વિતીયાન્ત એવા નીરવ નામની સાથે આ સૂત્રથી તત્પરૂષ સમાસ થયો છે. પ્રથમો... ૩-૧-૧૪૮ થી પ્રત અને પત્ર નામનો સમાસમાં પૂર્વપ્રયોગ થાય છે. અહીં ઉપરના શ્રિતવિક સૂત્રથી તપુરૂષ સમાસ થવાની પ્રાપ્તિ હતી. છતાં આ સૂત્ર જુદુ બનાવ્યું તેથી પ્રાપ્ત અને
પન્ન નામ પૂર્વમાં આવ્યાં. જો ઉપરના સૂત્રથી સમાસ કર્યો હોત તો સમાસ તો થાત જ પણ પ્રાણીવિલી, સાપનવિવા ને બદલે ગોવિIDHI, નીવિત્રી સમાસ થાત પણ ઇષ્ટ સમાસ ન થાત. તેથી સૂત્ર જુદુ બનાવ્યું.
વત્ |Uવિનૈઃ રૂ-૨-૬૪. અર્થ - કૃષદ્ અવ્યય ગુણવચન નામની સાથે તત્પરૂષ સમાસ પામે છે. જે
ગુણમાં વર્તીને તેના યોગથી ગુણીમાં વર્તે તે ગુણવચન કહેવાય. વિવેચન - ષત્તિઃ - અહીં પદ્ અવ્યયનો ગુણવચન fપતિ નામની સાથે આ સૂત્રથી તત્પરૂષ સમાસ થયો છે. આ
: - અહીં પર્ અવ્યયનો ગુણવચન રજી નામની સાથે આ સૂત્રથી તત્પરૂષ સમાસ થયો છે. અહીં પિત્ત અને રજી નામો ગુણ અને ગુણી બન્નેમાં રહે છે તેથી તે ગુણવચન કહેવાય છે. વર્ણ-ગંધ-રસ અને સ્પર્શ માત્ર ગુણને જ બતાવે છે અને ગુણવચન તેના ઉત્તરભેદને બતાવે છે. સૂત્રમાં ગુને બદલે ગુણવઃ લખ્યું છે એટલે ત્યાં ગુણવચનની વ્યાખ્યા બાંધવામાં આવી છે કે જે ગુણમાં રહીને ગુણીમાં વર્તે તે
