________________
૧૬૮ સ્ત્રીતિ ફિ...? વનપુદૃષ્ટિ – વાપુ અને દૃષ્ટિ નો ક્ષાર્થ.. ૩-૧. ૨૨ થી બહુવ્રીહિ સમાસ થયો છે. પણ વપુ નામ સ્ત્રીલિંગ નથી નપુંસકલિંગ છે તેથી આ સૂત્રથી પુંવર્ભાવ થયો નથી. જો આ વત નપુંસક નામનો પુંવર્ભાવ કરીએ તો વસ્તીવે ૨-૪-૯૭ થી જે વંતપુ નામના દીર્ઘ ક નો હ્રસ્વ ૩ કર્યો છે તેની નિવૃત્તિ થાય તો વનપૂણ. આવો અનિષ્ટ પ્રયોગ થાય.
વાર્થ રૂત્તિ વિમ? ગૃહિણીનેa: – અહીં ગૃહિણી અને નેત્ર નામનો પ્રશ્નાર્થ. ૩-૧-૨૨ થી બદ્વીતિ સમાસ થયો છે. અહીં ગૃહિણી અને નેત્ર સમાનાર્થક હોવા છતાં નેત્ર શબ્દ સ્ત્રીલિંગ નથી નપુંસકલિંગ છે તેથી આ સૂત્રથી ગૃહિણી શબ્દ પુંવત્ ન થયો. નહીં તો દિનેત્ર: આવો અનિષ્ટ પ્રયોગ થાય.
ત્યાળીમાતા - અહીં વાણી અને માતૃ નામનો પષ્ટચ... ૩-૧૭૬ થી ષષ્ઠી તપુરૂષ સમાસ થયો છે. અહીં સ્થાન પરત સ્ત્રીલિંગ હોવા છતાં બંને શબ્દો સમાનાર્થક નથી તેથી આ સૂત્રથી પુંવર્ભાવ ન થયો. નહીં તો સ્થળમાતા એવો અનિષ્ટપ્રયોગ થાત. અનૂહિતિ વિમ? પોમાર્ય – અહીં રમો અને પા નામનો પાર્થ. ૩-૧-૨૨ થી બહુવ્રીહિ સમાસ થયો છે. અહીં ૩૫મન.. ૨-૪-૭પ થી કર્યું પ્રત્યકાન્ત સ્ત્રીલિંગ નામ હોવાથી પરતઃ
સ્ત્રીલિંગ હોવા છતાં આ સૂત્રથી પુંવભાવ થયો નથી નહીં તો વરમોમાર્ય અનિષ્ટ પ્રયોગ થાત.
વચફ - મનિ-પિત્તદ્ધિતે . રૂ-ર-૧૦. અર્થ - વચપ્રત્યય પરમાં હોય, માનિન ઉત્તરપદ પરમાં હોય અને પિત્
તદ્ધિત પ્રત્યય પરમાં હોય તો પૂર્વે રહેલું કર્યું પ્રત્યય સિવાયનું
પરતઃ સ્ત્રીલિંગનામ પુંવર્ભાવ પામે છે. સૂત્ર સમાસ- ૬ ફત્ (અનુવધ) ય સ - પિત્ (બહુ.)
ત્િ વાણી તદ્ધિતશ - પિત્તદ્ધિત: (કર્મ) क्यङ् च मानी च पित्तद्धितश्च एतेषां समाहारः-क्यङ्मानिपित्तद्धितम्,
