________________
૨૩૨.
તેવદ્રિષ્ણન્ ડ્રવરે. ૧-ર-૧૧ થી રૂ નો . તેવચિત્ યુગ . ૨-૧-૭૧ થી નો રૂર ટેવ થયું છે. અહીં પૂજાર્થક સ્િ ધાતુ હોવાથી મો. ૪-૨૪૬ થી 7 નો લોપ થતો નથી તેથી સવ: ૧-૪-૬૯ થી ર્ ની પૂર્વે ૧ નો આગમ પણ થતો નથી. અને પદ્ય ર-૧-૮૯ થી ૬ નો લોપ થયા પછી જે – રહ્યો તે જૂના યોગમાં ના સ્થાને થયેલો હતો. તેથી ર્ નો લોપ થવાથી શું પણ ન રહેતાં જ રહે છે. कीति किम् ? विष्वगञ्चनम् - विष्वग् भने अञ्चन नामनो कृति 3૧-૭૭ થી તપુરૂષ સમાસ થયો છે. અહીં ક્લિબત્ત શું ઉત્તરપદમાં નથી પણ મન પ્રત્યયાત્ત બ ઉત્તરપદમાં છે તેથી આ સૂત્રથી વિશ્વ નામને અન્ને દ્રિ નો આગમ થયો નથી. કશું ધાતુને નિદ્ પ-૧-૧૨૪ થી બનત્ પ્રત્યય થયો છે. સૂત્રમાં પંચમીનું વિધાન કર્યું છે. તેથી દ્રિ નો આગમ શબ્દોથી પરમાં થશે. ધાતુ તત્રત્ય કાર્યવિજ્ઞાનમ્ | એ ન્યાયથી જયાં જયાં ધાતુનું પ્રહણ હોય ત્યાં ત્યાં તે પ્રત્યયાત્તવાળા ધાતુનું જ પ્રહણ થાય તેથી fa પ્રત્યયનું ગ્રહણ સૂત્રમાં નિરર્થક છે એમ મ જાણવું કેમ કે fa નું પ્રહણ કરવાથી હવે શું ધાતુને અને બધા પ્રત્યયનું ગ્રહણ નહીં થાય. પણ ક્વિબત્તનું જ ગ્રહણ થશે. તેથી દ્રિ પ્રત્યય થાય તો ક્વિબત્ત ઉત્તરપદમાં હોય તો જ થાય. તેથી વિધ્વનિમ્ માં બનત્ પ્રત્યયાન્ત બક્યું હોવાથી દ્રિ નો આગમ ન થયો.
સદમ: -સમિ. રૂ-૨-૨૨૩. અર્થ- ક્વિબન્ત અગ્ર ધાતુ ઉત્તરપદમાં હોય તો સર અને સમ નામનો સદ્ધ
અને મિ આદેશ થાય છે. સૂત્ર સમાસ:- સદશ સમશ તો સમાહા-હસમ, તસ્ય. (સમાં..)
(સલમી થવું જોઈએ પણ પછીનો સૂત્રત્યાત્ લોપ થયેલો છે. તેથી સહમ: થયું. અથવા બૃહગ્યાસમાં સ૬ વ્યંજનાન્ત ગણ્યો છે.
