________________
૫૩
નાિિન = પૂર્વાદ્યાનિ ૬ - નાર્થપૂર્વાદ્યાનિ, તૈ: (ઇ.&.)
વિવેચનઃ- માજોનમ્, માવિતમ્ - તૃતીયાન્ત એવા માત્ર નામનો ન અને વિત્ત નામની સાથે આ સૂત્રથી તત્પુરૂષ સમાસ થયો છે.
मासपूर्वः, मासावरः તૃતીયાન્ત એવા માસ નામનો પૂર્વ અને અવર નામની સાથે આ સૂત્રથી તત્પુરૂષ સમાસ થયો છે. માપ-તોલો, 'માસ–મહિનો.
ાર તા । રૂ-૨-૬૮.
અર્થ:- કારકવાચિ તૃતીયાન્ત નામ કૃતુ પ્રત્યયાન્ત (કૃદન્ત) નામની સાથે તત્પુરૂષ સમાસ પામે છે.
વિવેચન:- આત્મતૃતમ્, નિિમિત્ર: અહીં કર્તૃકારકવાચક આભ નામનો ત એ કૃદન્ત નામની સાથે અને કરણકારકવાચક નવુ નામનો નિમિત્ર એ કૃદન્ત નામની સાથે આ સૂત્રથી તત્પુરૂષ સમાસ થયો છે. काकपेया नदी બહુલમ્ નો અધિકાર હોવાથી સ્તુતિ રૂપ અર્થમાં કર્તવાચક ા નામનો પૈયા એ કૃદન્ત નામની સાથે આ સૂત્રથી તત્પુરૂષ સમાસ થયો છે.
વાષ્પછેદ્યાનિ તૃળાનિ - અહીં પણ બહુલમ્ ના અધિકારના કારણે નિન્દારૂપ કરણવાચક વાળ નામનો છેદ્ય એ કૃદન્ત નામની સાથે આ સૂત્રથી તત્પુરૂષ સમાસ થયા છે.
कारकमिति किम् ? विद्ययोषितः-विद्यया उषितः વિદ્યાના હેતુથી રહેલો છે. અહીં વિદ્યા નામને કેતુ અર્થમાં તૃતીયા થયેલી છે. નિમિત્ત માત્ર વડે હેતુ વગેરેને કારકસંજ્ઞા થતી નથી. એમ ૨-૨-૧ સૂત્રમાં કહેલું છે. તેથી ઋષિત એવા કૃદન્ત નામની સાથે આ સૂત્રથી તત્પુરૂષ સમાસ થયો નથી.
-
नविंशत्यादिनैकोऽच्चान्तः । ३-१-६९.
અર્થ:- તૃતીયા વિભક્ત્યન્ત નામ વિશત્યાદ્રિ નામની સાથે તત્પુરૂષ સમાસ પામે છે. તેના યોગમાં છુ શબ્દને અર્ નો આગમ થાય છે.
