________________
૭૬
તત્યુ. કર્મ. સમાસ થશે. પણ સંજ્ઞાના વિષયમાં દ્વિગુ સમાસ થતો નથી એમ સૂત્રમાં કહેલું હોવાથી આ સમાસ દ્વિગુ સમાસ નિહં થાય. અહીં પત્તિ થયા પછી તચેવમ્ ૬-૩-૧૬૦ થી અદ્ પ્રત્યય. વૃદ્ધિ... ૭-૪-૧ થી આદિ સ્વરની વૃદ્ધિ. વર્ષે... ૭-૪-૬૮ થી રૂ નો લોપ થવાથી પાશ્ચર્ષમ્ થયું છે. સંજ્ઞાનો વિષય હોવાથી દ્વિનો... ૬-૧-૨૪ થી અદ્ પ્રત્યયનો લોપ થયો નથી.
નિાં ભનૈરવાપાū: । રૂ--૧૦૦:
અર્થ:- નિન્દવાચક નામ પાદ્રિ ગણપાઠના શબ્દોને વર્જીને નિન્દાના હેતુવાચક નામની સાથે તત્પુરૂષ કર્મધારય સમાસ પામે છે.
સૂત્ર સમાસ:- ત્સ્યતે ત્રિ:
पापः आद्यः येषां तानि
જીભનાનિ, તૈ: પાપદ્યાનિ. (બહુ.) - પાપાઘાનિ - પાપાચાનિ,ă; (નર્. તત્પુ.)
વિવેચનઃ- વૈયા રળતસૂરી – વૈયાકરણ જે હોય તેને જો પ્રશ્ન પૂછે અને જવાબ ન આવડે ત્યારે તે આકાશ સામી દિષ્ટ રાખીને ઉભો રહે છે. તેને આ શબ્દથી સંબોધન કરાય છે. તેથી નિન્દવાચક વૈયાકર નામનો નિન્દાના હેતુવાચક વસૂચી નામની સાથે આ સૂત્રથી તત્પુ. કર્મ. સમાસ થયો છે.
-
મીમાંસતુનું : વિચારક ષટ્કર્શનનો અભ્યાસી આસ્તિક હતો તે નાસ્તિક થયો તે જ તેની નિન્દા છે તેથી નિન્દવાચક મીમાંસ નામનો નિન્દાના હેતુવાચક જુદુંરૂઢ નામની સાથે આ સૂત્રથી તત્પુ. કર્મ. સમાસ થયો છે.
निन्द्यमिति किम् ? वैयाकरणश्चौरः ચોર વૈયાકરણ. અહીં વર્ નામ નિન્દાના હેતુવાચક છે પણ તૈયારળ નિન્દવાચક નામ નથી તેથી આ સૂત્રથી સમાસ થતો નથી. અહીં વૈયાકરણીને ચોર કહેવાથી તેની નિન્દા જરુર થાય છે. પણ તેના વ્યાકરણ વિષયક જ્ઞાનની નિન્દા થતી નથી તેથી વૈયારળ શબ્દ નિન્દવાચક બનતો નથી. અપાપાદ્યરિતિ વિમ્ ? પાપવૈયારળ:, હવિધિ: - અહીં નિન્દવાચક
=
