________________
૬૨
આ સૂત્રથી નિષેધ થતો હોવાથી ન થાય. પરંતુ જ્યારે કર્તાને ષષ્ઠી થંઈ હોય ત્યારે કર્મમાં થયેલી ષષ્ઠીનો સમાસ થાય. જેમ કે આશ્ચર્ય નવાં વોહ: ગોપાલન અહીં કર્તાને તૃતીયા છે તેથી કર્મમાં આવેલી ષષ્ઠીનો તૃતીયાની સાથે સમાસ આ સૂત્રથી નિષેધ થતો હોવાથી થતો નથી. પણ જો આશ્ચર્ય ોદ્દો: ગોપાલસ્ય અહીં કર્તાને ષષ્ઠી થયેલી છે તેથી વૃત્તિ ૩-૧-૭૭ થી ગોદ્દોષઃ એ પ્રમાણે સમાસ થયો છે.
તૃતીયાયામ્ કૃતિ વિમ્ ? શવ્વાનાં અનુશાસન ગુà: = ગુરુનું શબ્દાનુશાસન. અહીં કર્તૃવાચક ગુરુ નામને રિ ૨-૨-૮૬ થી ષષ્ઠી વિભક્તિ થઈ છે. તેથી કૃતિ ૩-૧-૭૭ થી શન્દ્રાનુશાસન ગુરુ: એ પ્રમાણે તત્પુરૂષ સમાસ થયો છે. જો પુરુ નામને હેિતો... ૨-૨-૮૭ થી તૃતીયા વિભક્તિ થઈ હોત તો વાક્ય જ ૨હે કારણ કે સમાસનો આ સૂત્રથી નિષેધ થાય છે.
તૃપ્તાર્થ-પૂરા-ઽવ્યયા-તૃ-શત્રાના | રૂ-૧-૮૧.
અર્થ:- ષછ્યન્ત નામ તૃપ્તાર્થક નામની સાથે, પૂરણપ્રત્યયાન્ત નામની સાથે અવ્યય નામની સાથે, અતૃણ્, શત્રુ અને નર્ક્ પ્રત્યયાન્ત નામની સાથે તત્પુરૂષ સમાસ પામતું નથી.
સૂત્ર સમાસઃ- વૃક્ષ: અર્થ: વેષાં તે તૃતાર્થા: (બહુ.)
तृप्तार्थाश्च पूरणाश्च अव्ययानि च अतृश्च शता च आनश्च एतेषां समाहारःતૃતાર્થપૂળાવ્યયાતૃશ્રાત્રાનન્ તેન. (સમા.૬.)
વિવેચનઃ- તાનાં વૃક્ષ: ફળોથી તૃપ્તિ. અહીં તૃપ્તાર્થક નામ હોવાથી આ સૂત્રથી સમાસનો નિષેધ થયો છે. તેવી જ રીતે તાનાં સુતિ: ફળોથી તૃપ્ત, સજૂનાં પૂર્ણ: = સાથવાથી પૂર્ણ, ગોવનસ્ય માશિત: ભોજનથી તૃપ્ત. અહીં પણ સમાસનો નિષેધ થશે.
=
=
=
=
तीर्थकृतां षोडशः તીર્થંકરોમાં સોળમાં (શાન્તિનાથ). અહીં પૂરણ પ્રત્યયાન્ત નામ હોવાથી આ સૂત્રથી સમાસનો નિષેધ થયો છે. ષોડશ: શબ્દ ારા ... ૩-૨-૯૧ થી નિપાતન થયેલો છે.
