________________
૧૫૭
સમાસોમાં પદસંજ્ઞા થવાથી સ્ટે: ૨-૧-૭૨ થી સ્ નો ‹ થાય છે. र् પરંતુ વાનસ્પતિ: અને વિસ્મૃતિ: બંનેમાં થયેલાં र् નો સ્ પર છતાં પ્રાતૃસ્તુત... ૨-૩-૧૪ થી સ્ થયેલો છે. અને વાસ્તોતિ: માં બ્ નિપાતન સૂત્ર સામર્થ્યથી થયો છે. વિવોવાસ: માં સોઃ ૨-૧-૭૨ થી સ્ નો ૢ થયો. વાસ માં રહેલો ટ્ એ ઘોષવાન્ હોવાથી છોષતિ ર્ ૧-૩-૨૧ થી ૨ નો ૩ થયો. અને અવર્નસ્થે... ૧-૨-૬ થી અ+3 = ઞો થયો છે.
વાનસ્પતિ: = દેવ વિશેષ. બૃહસ્પતિ.
વાસ્તોતિઃ = દેવ વિશેષ. ઈન્દ્રનાં વાસ્તુભૂમિના સાક્ષિભૂત દેવો.
-
दिवस्पतिः
दिवोदासः
=
દેવ વિશેષ. ઈન્દ્ર.
=
પુરાણ પ્રસિદ્ધ ચંદ્રવંશીય કાશિરાજા.
ટતાં વિદ્યા-યોનિસમ્બન્ધે । રૂ-૨-૩૭.
અર્થ:- વિદ્યાવડે અને યોનિવડે કરાએલા સંબંધમાં નિમિત્તભૂત કારાન્ત શબ્દોની ષષ્ઠી વિભક્તિનો વિદ્યા અને યોનિકૃત સંબંધમાં પ્રવર્તતું ઉત્તરપદ પરમાં હોતે છતે લોપ થતો નથી.
સૂત્ર સમાસઃ- વિદ્યા ૬ યોનિશ્ચ - વિદ્યાયોની. (ઈ..)
विद्यायोनिभ्यां सम्बन्धः
વિદ્યાયોનિસમ્બન્ધ:, તસ્મિન્. (પૃ.ત.)
વિવેચનઃ- હોતુઃપુત્ર: - અહીં પચ્... ૩-૧-૭૬ થી તત્પુરૂષ સમાસ થયો છે. શ્વેતૃ એ વિઘાકૃત સંબંધમાં નિમિત્તભૂત નામ છે. અને પુત્ર એ યોનિકૃત સંબંધમાં નિમિત્તભૂત નામ છે. તેથી આ સૂત્રથી ષષ્ઠી વિભક્તિનો અલુપ્ થયો છે.
પિતુ:પુત્ર: - અહીં વચ... ૩-૧-૭૬ થી તત્પુરૂષ સમાસ થયો છે. પિતૃ એ યોનિકૃત સંબંધમાં નિમિત્તભૂત નામ છે. અને પુત્ર એ પણ યોનિકૃત સંબંધમાં નિમિત્તભૂત નામ છે. તેથી આ સૂત્રથી ષષ્ઠી વિભક્તિનો અલુપ્ થયો છે.
પિતુરન્તવાસી – અહીં પદ્મ... ૩-૧-૭૬ થી તત્પુય સમાસ થયો
