________________
૨૩૬
અન્ સ્વરે । રૂ-૨-૨૨૬.
અર્થ:- સ્વરાદિ ઉત્તરપદ હોય તો પૂર્વમાં રહેલાં 7 નો અન્ આદેશ થાય છે. વિવેચનઃ- અનન્તઃ 7 અને અન્ત નામનો નગ્ ૩-૧-૫૧ થી તત્પુરૂષ
સમાસ થયો છે. અથવા પાર્થે... ૩-૧-૨૨ થી બહુવ્રીહિ સમાસ થયો છે. અને સ્વરાદિ ઉત્તરપદ હોવાથી આ સૂત્રથી પૂર્વપદમાં રહેલા 7 નો અન્ થયો છે.
-
અનન્ત: માં વૃત્તિ નો પૂર્વભાગ તદ્દન્ત.... ૧-૧-૨૦ થી પદસંજ્ઞક થાય છે તેથી अन् ને પદસંજ્ઞા થઈ. તેમાં હ્રસ્વ સ્વરની પછી ર્ છે. અને તેના પછી અન્ત નો ૬ છે તેથી હ્રસ્વા.. ૧-૩-૨૭ થી ગ્ ને દ્વિન્દ્વની પ્રાપ્તિ હતી પરન્તુ સૂત્રમાં અન્ એ પ્રમાણે લખ્યું છે તેના સામર્થ્યથી દ્વિત્ત્વ નહીં થાય. જો દ્વિન્દ્વ કરવું જ હોત તો અર્ એ પ્રમાણે સૂત્રમાં જ દ્વિત્ત્વ કરીને મૂકી. બીજું અન્ આદેશનું વિધાન હોવાથી તેના સામર્થ્યથી સર્વત્ર નાનો... ૨-૧-૯૧ થી પદાન્તે ર્ નો લોપ થવાની પ્રાપ્તિ હતી તે હવે નહીં થાય.
જો: તત્પુરુષે 1 રૂ-૨-૧૩૦.
અર્થ:- સ્વરાદિ ઉત્તરપદ હોય તો તત્પુરૂષ સમાસમાં નો ર્ આદેશ થાય છે.
વિવેચનઃ
શ્બ્દઃ
ઠુ અને શ્વ નામનો તિો.. ૩-૧-૪૨ થી તત્પુરૂષ સમાસ થયો છે. અને સ્વરાદિ ઉત્તરપદ હોવાથી નામનો વ્ આદેશ આ સૂત્રથી થયો છે. એજ પ્રમાણે દુષ્ટ:, ત્રમ્, વશનમ્ માં પણ ર્ આદેશ થશે.
તત્પુરુષ કૃતિ વિમ્ ? ો રેશઃ - છુ અને ૩ નામનો પાથૅ... ૩-૧-૨૨ થી બહુવ્રીહિ સમાસ થયો છે. તત્પુરૂષ સમાસ નથી તેથી આ સૂત્રથી ૐ નો ર્ આદેશ થયો નથી.
સ્વર ત્યેવ - બ્રાહ્મળ: - હ્ર અને બ્રાહ્મળ નામનો તિી.. ૩-૧૪૨ થી તત્પુરૂષ સમાસ થયો છે. પણ ઉત્તરપદ સ્વરાદિ ન હોવાથી
