________________
૨૨૩
તોપૃળ-મધ્યન્દિના-નમ્યાશમિસ્રમ્ । રૂ-૨-૧૨
અર્થ:- પૂર્વપદમાં કરાએલા મ્ આગમવાળા આ સમાસો નિપાતન છે. સૂત્ર સમાસઃ- લોįળશ્ચ મધ્યન્દિનમ્ = અનમ્યાશમિત્યશ્ચ તેમાં સમાહાર:તોપૃષ્ણમધ્યવિનાનમ્યાશમિત્યમ્. (સમા.૪.)
म्
વિવેચનઃ- હોપૃ: - લો અને પૃળ નામનો કસ્યુŕ... ૩-૧-૪૯ થી તત્પુરૂષ સમાસ થયો છે. ોસ્ય પુનઃ એ પ્રમાણે શ્રૃતિ ૩-૧૭૭થી પણ તત્પુરૂષ સમાસ થઈ શકે છે. ોજ નામને અન્તે મેં નો આગમ આ સૂત્રથી નિપાતંન થયેલો છે. વૃ ધાતુ સાતમાં ગણનો હોવાથી ૧ (H) વિકરણ પ્રત્યય લાગીને પુન, રવૃવર્ષા... ૨-૩-૬૩ થી ન્ નો ખ્ થવાથી પૃણ્ થયું અને મંળોણ્ ૫-૨-૭૨ થી અન્ પ્રત્યય થવાથી પૃળ કૃદન્ત થયું છે. પણ તે વિત્ પ્રત્યયાન્ત નામ નથી. અભ્ પ્રત્યયાન્ત નામ હોવાથી મ્ અન્તે થતો ન હતો. તેથી આ સૂત્રથી નિપાતન કર્યું છે.
મધ્યન્દિનમ્ - મધ્ય અને દ્દિન નામનો સાયાહ્યા.... ૩-૧-૫૩ થી તત્પુરૂષ સમાસ થયો છે. મધ્ય નામને મ્ નો આગમ આ સૂત્રથી થયો છે. ૩-૧-૭૬ માં ષષ્ચન્ત નામ પ્રથમોક્ત છે તેથી પ્રથમો... ૩-૧-૧૪૮ થી વિન નામનો પૂર્વપ્રયોગ થાત પણ નિપાતનને કારણે આ સૂત્રથી મધ્ય નામ પૂર્વપદમાં આવ્યું. મધ્ય નામને મ્ નો આગમ થઈ શકત નહિં કારણકે પરમાં વિત્ પ્રત્યયાન્ત નામ નથી. પણ નિપાતનને કારણે મૈં નો આગમ આ સૂત્રથી થયો છે.
-
अनभ्याशमित्यः અનમ્યાશ અને ત્ય નામનો પાવૈં.... ૩-૧-૨૨ થી બહુવ્રીહિ સમાસ થયો છે. અહિં પણ વિત્ પ્રત્યયાન્ત નામ પરમાં નથી તેથી અનમ્યાશ નામને મેં નો આગમ થતો ન હતો પણ નિપાતનનાં કારણે આ સૂત્રથી મ્ નો આગમ થયો છે.
=
અભ્યાસ = ભણવું, અભ્યાશ = નજીક, અનમ્યાશ દૂર. અર્થ થાય. બ્રાલ્ટ્રા-નેયેિ । ૩-૨-૨૪.
અર્થ:- ફન્ચ નામ ઉત્તરપદમાં હોય તો પ્રાષ્ટ્ર અને અગ્નિ નામને અન્તે મ્
