Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ nandanavanakalpataru: 10 zAsanasamrAjAmiha samudAye meruparvataupamye / kalpatarunandanavana-satko'yaM nandatAt suciram // saGkalanam kIrtitrayI dakSiNAyanam vi.saM. 2059
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAsanasamrAjAmiha samudAye mesmarvataupamye / kalpatarurnandanavana - satko'yaM nandatAt suciram // nandanavanakalpataruH 10 ww saGkalanam kIrtitrayI dakSiNAyanam vi.saM. 2059
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ nandanavanakalpataruH // dazamI zAkhA // (saMskRtabhASAmayaM ayana-patram / / ) saGkalanam : kIrtitrayI // prakAzanam : zrIjainagranthaprakAzanasamitiH, khaMbhAta // vi.saM. 2059, I.saM. 2003 mUlyam : saMskRtasAhityaruciH / / prAptisthAnam : zrIvijayanemisUrIzvarajI svAdhyAyamaMdira - 12, bhagatabAga zeTha ANaMdajI kalyANajI peDhI samIpa, pAlaDI, amadAvAda - 380007. dUrabhASa : 6622465 samparkasUtram : "vijayazIlacandrasUriH" C/o. Atul H. Kapadia A-9, Jagruti Flats, Behind Mahavir Tower, Paldi, Ahmedabad - 380 007 mudraNam : 'kriSNA prinTarI' nAraNapurA gAma, amadAvAda / / dUrabhASa : 079-7494393
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAcakAnAM pratibhAvaH zAstrI vrajalAla vI. upAdhyAyaH (vedAntAcAryaH) jAnakI epArTamenTa, pahele mAle lAlA metAnI zerI jAmanagara-36001 surabhAratIpriyamanobuddhicetodhAmAno vilasantaH santaH gurukRpAzIrvAdapUrNapAtraM kIrtitrayI siddhasArasvatatripuTI dhanyaM bhAratam-dhanyA ceyaM surabhAratI, sauSTrAntargata- jAmanagarataH kasyacidviduSo vrajalAlopAdhyAyasya vidAGkurvantu praNatitatayaH tatrabhavantaH / adhunA-adyaiva-prathamavArameva nandanavanakalpataruH 9navamAGko dRSTipathamAyAtaH, sAnandaM sAzcaryaM ca sArasvataM dhAmasamuditaM - dhanyatAnubhavaH, vAraM vAraM namo namaH / yadyapi puNyopArjita - divyaizvaryasvAminaH indrasya sambandhinaH nandanavanasya phalegrahirayaM kalpataruH avanau vasundharAtale kRtaparizramaiH zrImadbhirvidvaccetonivAsibhiH sadbhiravatAritaH sameSAM niHzreyasAya iti manye / bhagIratho'yaM bhAvanopanyAsaH / / viduSAM vazaMvadaH kazcidvipazcid vrajalAlopAdhyAyaH
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAcakAnAM pratibhAvaH Do. rUpanArAyaNapANDeyaH es II / 330 rAjyazikSAsaMsthAna kolonI, elanagaJjaH, prayAgaH(u.pra.) 211002 mAnyAH , sAdaraM praNatayaH / adhigato navamo'Gko nandanavanakalpataroH / zrImunidhurandharavijayasya 'vItarAgavandanA' hRdayaM spRzati / DaoN. AcAryarAmakizoramizrasya 'hindurASTram' iti racanA vartamAnabhAratarASTrasya yathArthatAM prastauti / tathaiva DaoN. surendramohanamizrasya 'valmIkagarbha viza bho ! mune ! punaH' iti kavitA bhAratIyasaMskRtidurdazAyAH vyathAM varNayati / vastutaH samAje rAmasya rAmAyaNasaMskRtezcA'vataraNamapekSyate / na kevalaM bhAratasya, api tu nikhilajagataH kalyANaM rAmacaritAnusaraNaM vinA bhavituM na zaknoti / patrikAyAH anyA api racanA mArmikyaH santi / surabhAratIsaparyAyAM saMlagnA etAdRzyaH patrikAH viralAH santi / nandanavanakalpataru-susampAdanArthaM tatrabhavantaH satkArasya satpAtraM santi / vinItaH rUpanArAyaNapANDeyaH /
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaH 0000000000000 kRti: laghuzAntistotrapAdapUrtiH prItiparAvizati kA gAlambhapaMcaviMzatikA gurucaraNamahimASTakam adhyAtmasArAnugamaH jaya ziva ! gauri ! janani naya gaDe !! paJcadaza: (15) agastyaH AsvAda: cintanadhArA sadAcAraH ahiMsAttattvamanuSThAnaM ca kartA 00000000000 A. dharmadhurandharasUriH munidhurandharavijayaH munidhurandharavijayaH A. dharmadhurandharasUriH A. dharmadhurandharasUriH DaoN. abhirAjarAjendramizraH DaoN. AcAryarAmakizoramizraH muniratnakIrtivijayaH munidharmakIrtivijayaH svAmizrIbrahmAnandendrasarasvatI pRSTham 12 15 16 37 42 44 50 56
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaHWwwwwwwwwwwwwwwww kRti kartA pRSTham munidharmakItivijayaH 66 patrAma "kAvyAnuvAda: muniratnakIrtivijayaH 71 munidharmakIrtivijayaH 73 anuvAdaH gurormahattA darzanam satyaghaTanAH munikalyANakIrtivijayaH 74 vijayazIlacandrasUriH 80 garaLapurIzAstriNAM kavitAcAturI ec. vi. nAgarAjarAv 1 vaNigbuddhiH RON vijayasUryodayasUriH 490 zaThe zAThyaM samAcaret vijayasUryodayasUriH 91 aho ! bandhUnAM sahRdayatA! muniratnakIrtivijayaH 92 etodRzo'nusaraNIyaH munidharmakIrtivijayaH 96
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310700HT:10000000000070 voto8000000000000OVODOVODOW010070000000000000000 kRtiH NO kartA pRSTham saMskRtiH munidharmakItivijayaH (98 vilakSaNo nyAyaH munikalyANakIrtivijayaH 99 jhenakathA . munidharmakIrtivijayaH _102 / svAmI brahmAnandendrasarasvatI 104 123 cha / prAkRta 128 (1) daivassa pahuttaNaM munikalyANakIrtivijayaH (2) cavalANa bhoyaNaM munikalyANakIrtivijayaH 129
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ lekhakecu nivedanam sarve'pi lekhakAH saMskRta-prAkRtamayaM sarvavidhaM gadyaM padyaM vA sAhityaM preSayitum arhanti / aGgIkRtaM sAhityaM yathAvasaraM prakAzayiSyate / sAhityam aGgIkRtaM cet tasya sUcanA preSyate / sAhityaM ekasmin eva pRSThe suvAcyaiH akSaraiH likhitaM syAt / Computer Prints api svIkriyate / Xerox prati na preSaNIyA / itaH paraM sarva sAhityaM sandhirahitam eva prakAzayiSyate / ataH sandhirahitam eva likhitvA preSaNIyam /
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ laghuzAntistotrapAdapUrtiH preSaka : pradyumnasUriH / kartA : A. dharmadhurandharasUriH / ASSE bhUmikA prAtaHsmaraNIyapUjyacaraNAcAryazrIvijayadharmadhurandharasUrimahArAjena navasmaraNastotragatapadyAnAmantyacaraNamAdAya pAdapUrtiprakAreNa stotrANAM racanA kRtA'sti / tadantargataM navamaM stotraM zrIbRhatzAntistotraM prAyo gadyabahulaM vartate / atastatsthAne laghuzAntistotraM svIkRtam / tasya caramacaraNamAzritya stotraracanA kRtaa'sti| ___ mUlastotraM mantrAkSaragarbhitaM vartate / ataH tatpAdapUrtirapi tadanusAriNI eva zobhanA syAditi dRSTyA, ahamantrasAdhakaH zrIvijayadharmadhurandharasUrimahArAjaH prAsAdike'smin stotre tanmantramahimAnamagumphayat / stotrapAThavelAyAM stotramidaM kimapi prAcInastotramiva nUnaM pratibhAti / AsvAdyatAM pAThakagaNa: stotrametaditi prArthayAmi / 19 * C\o. Sri Jitendra Kapadia, 10, lAbha komple kSa, 12-B, sattara tAlukA sosA. po. navajIvana, ahamadAvAda-380014 1
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahU~ vandanamarcA marhantaM bhAvato hRdi dhyAtam / siddhiM vitarati yattan matrapadaiH zAntaye staumi // 1 // OM hrI~ ahU~ matro, yasyolasito dadAti saMsiddhim / taramai namo'stu zazvad yazasvine svAmine daminAm // 2 // saMsAre bahudhA'sat karmajanitaviSamabhAvato'zAntAn / zAnti nayate nipuNaM, namo namaH zAntidevAya // 3 // ujjvalavarNAyojjvala varNena sadaiva savidhisiddhAya / prazamitavighnavyUho ___-tamAya satataM namastaramai // 4 // taramai namo'stu nityaM, bAhyAntaraduSTadoSazamanAya / ahamiti siddhavacase, ca zAkinInAM pramathanAya // 5 //
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ STAYE vizvaM parito'zivadava dagdhaM nirvApayati kRpApAtram / yasyAmalanAmasalila miti ca nutA''namata taM zAntim // 6 // ativRSTyAdyAH sapte tayastato dUrato vinazyanti / yatrArhati viharati sati, jayatItijayAvahe bhavati // 7 // VINITV PAL A sarvajJezvara ! jinavara !, lokAlokAvabhAsakAnanta ! / dhyAnaikatAnamanasAM, sutuSTipuSTipaide jIyAH // 8 // N TRENA 15.us, ahU~ japanAnmananAd, ___ dhyAnAdbhagavino bhavanti bhayamuktAH / bhagavaMstavA'nubhAvAn namo'stu "svastiprade tubhyam // 9 // 1. nuta-stuta Anamata-praNamata iti kriyAdvayam / 2. jayati, ItijayAvahe, bhavati iti trayaM saptamyantaM arhatItyasya vizeSaNam / 3. i iti hetulyaM sambodhanavAcakam, tathA ca i-sutuSTipuSTiprada ! jIyAH / 4. 'i-svastiprada !' ityevaM vigraha: kAryaH 3 .
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ kIrti kAnti zAntim, RddhiM siddhiM samRddhimapi dadate / ahU~ namo namaH stAna, ___rati-mati-buddhipradAnAya // 10 // ahU~ mukhamatramAtar ! ___"bhale" iti jagajjanani ! jagadvandye ! / devAnAmapyabhimata vardhani jaya, devi vijayasva // 11 // rakSatyahU~matraH, saMbhedAbhedadhyAyito'pyasakRt / rogajalajcalanAnila cauratizcApadAdibhyaH // 12 // ahU~ kuru kuru zAnti kuru kuru tuSTi kuru kuru puSTimapi / maGgalamanantaraGga, kuru kuru svasti ca kuru kuru tvam // 13 // parika rakalito matro, dadAti siddhiM suparikarazcaivam / / OM zrIM hA~ hA~ hU~ hU~ hau~ hU: yaH kSaH hI phuTa phuT svAhA // 14 // yu.2 1. 0nAmasakRt ityapi pAThAntaram /
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ yasminnApte zAnti ryatrA'nApte bhavenna zaMvArtA / vIryavate'haM mahase, namo namaH zAntaye tasmai // 15 // nirvyAjamapramattaM, vidhinollasitaM sitAtmanAM dhyAtaH / jayatAdahU~matraH, zAntyAdikarazca bhaktimatAm // 16 // ahUMjapato vidhinA, bhUmaNDalamukhyazuddha Ayatane / rakSatu nayatu ca niSThAM, sUriH zrImAnadevazca // 17 // iha loke bhavetsaukhyaM, svargo'pavargako'nyataH / avilambena bhavyAnAM, pUjyamAne jinezvare // 18 // sanmatratatrasampUrNa, - duSprApaJca durAtmanAm / samyagAtmaparitrANaM, jainaM jayati zAsanam // 19 //
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ pItiparAviMzatika jayazrINAM hetuM duritaripuvRnde prasarati / surendrANAM vRndairmahitacaraNaM divyakusumaiH // vaco yeSAM tiryaGmanujasurabhASApariNataM / namAmi tvAM svAmin ! sakalajanasandehaharaNam aho svAmin ! divyaM kanakakamalaM tvaM trijagatIsaromadhye yasmin zrutamadhuparAgo vilasati // parA ArhantyazrIH vasati nitarAM yatra zubhadA / jagatkalyANaM yA sRjati satataM nityamuditA sadA sevyaM zakraiH kamalakamanaM te padayugaM / sphurattejodIpraM nakhatatimayUkhairiva kheH // mayA dRSTaM dRgbhyAM vikasitatamAbhyAM jina ! yadA ramAyAM rAmAyAM viratamabhavanme'mama ! manaH 4 sudhAsAre'gAre nayanayugavizrAMtikRtaye / zamAsAre tAre taralataratejovalayataiH // mudAkAre sAre sakalajagatIdRzyanivahe / mano lInaM pInaM mama mukhasaroje tava vibho ! 6 munidhurandharavijayaH ro ro " nn
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ aho te sadvaktraM paramakaruNAsArasarasaM / trilokInAM premNAM paramanilayaM dharmavilayam // zaraccandrajyotsnojjvalamamalacetobhiranizaM / hRdi dhyeyaM peyaM nimiSarahitairnetrapuTakaiH jagatprekSya prekSyaM vadanakamalaM premavimalaM / kadAshaM prekSiSye prakaTaparamollAsajanakam // sphuruddhAmaM dhAmaM prazamarasapIyUSasaritAM / amandairAnandairnayanagaladazrustava mudA sadoddAmaM kAmaprakaTaripunirdhAtanakRte lasatpAtraM gAtraM guNagaNamaNInAM tava zubham / sphurallAvaNyAmbhojaladhisadRzaM lInasudRzaM dRzormArge bhAgyaiH sulabhamatha labhyaM kathamaho samIhe na tyAgaM priya ! tava viyogaM dadati yaH / na mAnyo vairAgyaH tava paramarAgaM vighaTayan // na sA'bhISTA dIkSA tava viramaNaM yA prakurute / na yAce taM mokSaM tava caraNasevAvirahitam tavaizvaryaM varyaM jagati labhate ko'pi na paraH / sphuradyogo yogI sakalajagatIvismayakaraH // lasanmAhAtmyaM tatparamasulabhaM te padayuge / samAsInAnAM vai manajadanujendrArcanajuSi 7 // 5 // do // 7 // n len
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 30 aho bhAgyaM me'dya prakaTavibhavollAsalalitaM / kSaNaH so'yaM puNyapracurajanite ! me'dya saphalaH // yadA te saJjAtaM paramasubhagaM darzanamaho / mano me santRptaM paramamuditAnandasadanam aho ramyaM ramyaM prazamajharaNaM netrayugalaM / sadA saumyaM saumyaM vadanakamalaM divyamamalam // sphuracchAyAM kAyAM zamarasasudhAsAraracitAM prakurvanti prAtastava sukRtinaH cakSuratithim bhavAkhye kAntAre bhramaNamatikurvan bhavijano / bhayatrasto bhUtvA bhajati bhavataH pAdapadavIm // tadA taM prasphUjjadbhayabhavanamuttIrya sapadi prabho ! bhUtisthAnaM zrayati bahusaubhAgyasubhagaH || STRO ?? samunIrNaH so'yaM bhavajaladhiratyantagahanaH / duranto duHkhAnto duritasalilairlolataralaH // yadA prAptaM svAmin ! tava caraNamarthya suranaraiH sumairmandArAdyaiH surabhisarasaiH ghrANasubhagaiH TO rU mayA nauH saMprAptA bhavajaladhimadhye prapatatA / tavA''jJA saMprauDhA sakalabhavikoddhArasudRDhA / hahA sA cet na syAt sukRtavikalAH bhraSTazaraNAH / kathaM mAdRkSAH syuH sarabhasamitaH pAragamanAH // 14 //
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ kadA gAyaM gAyaM tava guNagaNAn syAM pramuditaH / tathA pAyaM pAyaM zrutamadhurasaM nartanaparaH // kadA darzaM darzaM hRdayamukure te pratikRtiM / cidAnande magno bhavapathi bhaviSyAmi bhagavan ! bhave bhrAmaM bhrAmaM tava vacanato dUracalitaH / sadA zrAntaH klAntaH vyathitatanuko bhItacakitaH // kadAcit samprApto na zamarasalezo'pi mayakA / cacaH pIyUSaM te kathamapi vibho prAptamadhunA ! jharantaM te vaktrAt prazamarasapIyUSajharaNaM / puTAbhyAM netrAbhyAmanimiSamatho syAnna rasitam / mahAbhISme grISme bhavavanasamutthe'tithakitaH / kathaM svastho'haM syAm bahuviSayatRSNAtaralitaH nayaprAmANyaiste vacananicayo'nanyasadRzaH / zubhodarke ratakai stridazagurubhistIvramatibhiH / anullaGghyaH sarppansakalasamaye sarvajagataH / prakurvanbhavyAnAM bhramanirasanaM kau vilasati prabho ! te vAgdhArA vizadazarada: zubhrarajanI / sphurajjyotprAdhArA dhavalitaka kubvRndavalayA // yayA spRSTaH sarvo jagati nicito dravyanicayaH / sphuTaM vijJAtaH syAd vizadamatibhistattvaratibhiH // 15 // oddo // 17 // in un
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavAn jJAtastrAtA bhavikajanatAyAH bhavapathi / kathaM nA'haM trAto bhavabhavabhayAt trastadaritaH // bhaveyuH zAstAro jagati khalu laJcAvyasaninastvamapyevambhUto bhavasi bhagavan ! kiM mama kRte ? // 20 // rI na rINAM nArINAM vikaTavipadA taM vilagati / na dAridyaM dainyaM tamiha nijapAze prasajati // na cintA cAturyaM harati mativaizadyavizadaM / sadA ye sevante tava caraNayugmaM suratarum galadbodhaM krodhaM balavikaTayodhaM vijayate / hatajJAnaM mAnaM prabalamapi hAnaM gamayati // galacchAyAM mAyAM nayati bahukauTilyakalitAM / na lobhasya kSobhaM vahati hRdaye tvAM smarati yaH azobhi tvaM svAmin ! sitasarasijaM vizvasarasi / yazaHsaurabhyaM te prasarati samagre'tra jagati // alaM visphUrjante bhramarabhramarIvRndasadRzaH / yadane devaudhA amaravanitA bhaktibharitAH ro ro tava prItelI mama hRdayakuo prakaTitA / prasiktA protsarpannayanagaladazruranizam // sphuratsaurabhyazrIH surabhiparamAnandakusumA / tadantastvanmAdyanmilanamadhupAnaM vijayate rajI 10
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ stuto natapurandara: sakalasadguNaiH sundaraH / zamotpalasudhAkaro vimalasampadAmAkaraH / yazodhavalitAmbaro ravisamaprabhADambaraH / zivaM jinadhurandharaH sRjatu nastapodurddharaH rako mAtA pazUnAM sutasattayaiva dhanArjanaistuSyati madhyamAnAm / vIrAvadAtaiH punaruttamAnA lokottamAnAM caritaiH pavitraiH / / - (bhaviSyapurANe) 11
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ upAlambhapaMcaviMzatikA munidhurandharavijayaH vinamranAkIndrakirITamuktA-phaleSu saMlInamanekarUpam / samagralokatrayatAraNAya, samarthamAnaumi yugAdidevam saMsArakAntArasuradrukalpa ! saMkalpasaMpUraNakAmadheno / / cintAmaNe'cintitadAnakRtya !, jaya prabho ! tvaM jagadIzarUpa ! // 2 // bAlo'hamajJo jagadIzvarAya, tubhyaM kathaJcitkaTuvAgbhavena / stavena kiJcitkathayAmi nAtha !, kSamasva duHkhArtibhavaM pralApam // 3 // nirargalaM lAlapataratavADagre, nA''yAti lajjA mama lezato'pi / niraGkuzaM ceSTitamarbhaka sya, svamAturagre nahi zobhate kim ? // 4 // lubdho'rima mugdho'rima madoddhato'smi, vakro'smi saMsArasukhAturo'smi / nirbandhalakSmIlalanotsuko'smi, tathA'pi mAM tAraya nAtharUpa ! // 5 // zuddhAn prabuddhAn bhuvi tArayanti, sarve'pi kiM tatra mahattamatvam / asmAnabuddhAn yadi tArayestvaM, tadaiva te tAraka ! nAthatA syAt // 6 // nAtho'si cettvaM jagato'khilasya, anAtharUpA iva kiM bhavema ? / duHkhaughato durgatito'ntaraGga - duvairivRndAt nahi pAsi kiM naH ? // 7 // duSTasya daNDaH sujanasya rakSA nAthasya dharmaH khalu mukhya eSaH / durlakSyamatraiva karoSi cette, nAthatvadharmo na surakSitaH syAt 8 For Private 12ersonal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ rU nAthaH sadA pazyati sarvalokAn, kRpAIcittaH samasaumyadRSTyA / sevAratAneva zivaM dadAnaH, kathaM bhavestvaM samadRSTirIza ! // ataH kRpAlo ! kRpayA nirIkSyA, asmAdRzA ajJatarA apIha / sevApahINAnapi tArayezcet syAnnAthatA te bhuvi zaMsanIyA 30 deva tvadIyAMhisaroruhAbhyAM, hatAgharugbhyAM hRdi saMdhRtAbhyAm / tIrNo bhavAbdhiryadi bhavyajIvaiH, kiM tatra citraM bahuzakyametat // 11 // ye pAmarAH pAtakaghorapuJjAH, tvatsammukhaM draSTumanIhamAnAH / te'pIza ! tIrNA atithitvamAptA, tvalocanAnAM khalu citrametat // 12 // ahodvataM te bhavatArakatvaM, yadekavAraM bhavato'nukUlam / bhavenmanazced bhavinastato'pi, tvaM tArayasyenamazaGkitaM yat adyApi ghore bhavavArirAzau, yad baMbhramAmyatra kilaikahetuH / tvadAnukUlyaM na dhRtaM kadAci-nmayA bhavottAraNadivyazakti kadA tvadAjJAparatatracittaH, samagrasattveSvanukUlavRttiH / sacetanAcetanamohahInaH samyakkiyAM deva ! samAcariSye kadA tvadAjJAratayo viraktAH yatIzvarAH sarvasukhAnapekSAH / nirIhacittAH zrutamAtravittAH, kRpAM kariSyanti mayi prasannAH soddo kadA tvadArayodbhavadivyavANI - sudhApravAho mama karNarandhre / patanmamA'nAditRSAturatvaM, hariSyatIzAna ! tuSArazItaH kadA tvadAbhojjvalanetradIptiM bhaviSyate netra sudhAJjanaM me / yena prayAsena vinaiva kAmAndhatA kSayaM yAsyati mAmakInA 28 // 14 // // 15 // // 17 // 13
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 20 // // 21 // kadA tvadAsannatarapradeze, dhyAnasthitaH sarvavikalpazUnyaH / tvadekazuddhojjvalarUpalInaH vilInasaGgo'hamaho bhaviSye rUpaM kva te'pUrvamanantatejo'nvitaM manohArijagatrayasya / yatsammukhaM sarvasurAsurANAM, rUpasya sAro'pyaparUpatAbhAk dRSTvA tvadIyaM caraNAmbujAtaM, pRthvItale phullitamadbhutazri / padmAni sarvANi jale gatAni nimajjituM kiM nitarAM salajjam netraM tvadIyaM dyutipuJjapAtraM, karoti kAryadvayamekakAlam / pracaNDamArtaNDamicograjADyaM, jahAti zaityaM kurate zazIva vaktraM tvadIyaM bhuvanAtizAyi-zobhaM samastAmaranetrahAri / lAvaNyagaGgAlahariparItaM, sAtaM pradAtIzvara ! dRSTameva tvameva devo jagatItrayasya, tvaM dhyeyarUpo'khilayoginAM ca / zaraNyarupazca bhave tvameva, dehi svarupaM tava devadeva ! bhakti premabhRtA hRdA nuta ! jinazrIrAma ! candraprabhApuJjapojjvalapuNyapAtra ! bhagavan sarvorubhadraGkara ! vizvakhyAtamahAyazasvivibudhaiH saMsevitAMhidvaya ! bhavyoddhAradhurandharoddhara bhavAd mAM bhavyabhAvoddharam // 23 // // 24 // // 25 // For Private Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ - gurucaraNamahimASTakam Mon A. dharmadhurandharasUriH AhARAN CHANDRAMANIMAL ANNAMA PWM KWDAMPA // 2 // MhAAN rU RAJA MoodcAAkhoodai vande'mandaM sudhAsyandaM, pAdadvandvaM gurormahat / yajjAgarti sadA'tandraM, jADyaM hartuM jaDAtmanAm yannamaskRtya mUo'pi, jAyate viduSAM varaH / yena vinA''gamAmbhodhiM, tarItuM ko'pi na kSamaH svasti svastimate yasmai, bhUyAdivyArthadAyine / duSkRtaM dUrato yasmAt, sukRtaM yasya haratagam AnandaM brahma vijJAnaM, yasmin satyadhigamyate / tat saMsAravanAnnetuM, zivaM sadvAhanopamam tadavApyA'vimUDhAtmA, ko na mAdyati modadam / tena samaM same vizve, nA'nyat sajjJAnasAdhanam namastasmai namastasmai, namastasmai dayAlave / tasmAt kadApi dUre no, bhaveyaM prArthaye'nizam tasya sadhulilezo'pi, zirodeze maNIyate / tasmin jIvanasarvasvaM, samarpayAmi sarvataH ajJAnatamasA vyAptaM, jagaduddhartumatyalam / pAdadvandvaM gurorgAyaM, gAyaM syAM sadhurandharaH LAMMANAMA ANDWA GAAOOD JAN 6o To 15
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ - adhyAtmasAranugamaH AcAryadharmadhurandharasUriH bhUmikA | SAROKAROKAR ayi ! vidyAvidyotitAntaHkaraNA vidvAMsaH ! ____ adya bhavatkarakamalayoH adhyAtmasArAnugamAbhidhAnaM grantharatnamupadIkRtya vayaM harSapUrapariplAvitahRdayA bhavAmaH / ___ iyamadhyAtmasArAnugamakRtiH, nyAyavizArada-nyAyAcArya-pUjyopAdhyAyazrImadyazovijayagaNiviracitAdhyAtmasArAbhidhagranthasya saMkSepaH vartate / tasmin ekaviMzatyadhikArAH santi, tadAzrityA'smin granthe prakANDapANDityopazobhitapUjyAcAryazrImadvijayadharmadhurandharasUrIzvaraiH ekaviMzatiraSTakAni racitAni santi / pratyekASTakAni chandovaividhyena vibhUSitAni vartante / etat chandovaividhyaM khalu vidvajjanamanoraJjakaM pratibhAti / granthakartuH sUrIzvarasyedaM chandaHprabhutvamapyAzcaryakaraM dRshyte| aSTakamekaM tu zRGkhalAyamakakalitaM manoramaM viracitaM vidyate tat sarveSAM viduSAM cittaprasannatAdhAyakaM vartate / asya granthasya racanAyAH pRSThabhUretAdRzI vartate / vi.saM. 2023/24 varSe te pUjyAH pAdaliptapure virAjamAnA Asan / tasmin samaye sadyaHprakAzitamadhyAtmasAragranthasya gUrjarAnuvAdakalitaM pustakaM pUjyazrINAM karakamalayoH samAgatam / RAM For Private Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ tad dRSTvA teSAM manasi evaMvidho vicAraH prAdurbhUtaH, yadasya bhinnabhinnaviSayopari 1) gumphitasya granthasya yadi saMkSepaH kriyeta tarhi saMkSeparucInAM viduSAM svAdhyAye'vazyaM saukaryaM syAt / tadanantaraM taiH pUjyaiH svAdhyAyaM kRtvA granthasyA'syoparyaSTakaracanAyAH prArambhaH kRtaH / prabalakSayopazamena svalpenaiva kAlena ca grantharacanA pUrNIkRtA / grantho'yamadya vartamAnakAlikasAhityarasAsvAdalipsUnAM paramasadbhAgyena prakAzito bhvti| pAyaM pAyaM mudA'dhyAtma-sArAmRtabharaM budhAH / prApnuvantu cidAnanda-sukhasAgaramagnatAm // 1 // A. pradyumnasUriH DOORDER nkAnnn 17
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ // OM hrI~ arham namaH // adhyAtmasArAnugamaH prathamaH prabandhaH prathamo'dhikAraH adhyAtmamAhAtmyam [indravajrA - upajAtizca ] AdIzvaraM zAntijinaM ca nemiM, pArzvaM mahAvIravibhuM vizeSAt / anyAn jinAn sUrivarA~zca natvA, hyadhyAtmasArAnugamaM pravakSye zAstrAt sudhIsevanato'nubhUteH, satsampradAyAdadhigatya kiJcit / adhyAtmasArasya rahasyamAptuM, zrImadyazovAcakavartmanaimi adhyAtmabhAvo yadi bhAvitaH syAn, manobhavo naiva tadA'nukarSet / pIyUSapAnaM vihitaM hitaM ced, hAlAhalaM kiM kurute tadA tam 18 n ro "
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 4 // adhyAtmazAstrAdhyayanaM vinaiva, pANDityamicchatyaphalaM manuSyaH / arthaM na jAnannapi vAvadUko, vaktRtvamicchatyatathA yathA'sau vajaM yathAparvatapAtakAri, vahniryathA kaccadAhakArI / vAyuryathA vArdaladUrakUt syAdadhyAtmamenaHkSayakRttathaiva // 5 // adhyAtmasAmrAjyamanantavIryaM, duSTAH upaploSakA aniSTAH / pApAdayo na prabhavanti yarimannavApya tanmAdyati ko na mUDhaH // 6 // adhyAtmarakSAparirakSitasya, kaSAyajaH klezakaNo'pi na syAt / adhyAtmayodhasya kRpAsti yasya, tasyA''tmazaktiH paritaH prazAsti // 7 // adhyAtmasUryaH prakaTo'sti yatra, na tatra durbhadyatamazcakAste / tasmAdavaituM nitarAM prayalo'dhyAtmArthamAtmArthitayA vidheyaH // 8 // 19
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyo'dhikAraH adhyAtmasvarUpam [AryA vRtam] rU adhyAtmaM yadgItaM, tat kIdRgiti manasi jijJAsA / adhyAtmasya vizuddhaM, tasmai vAcyaM svarUpaM sat // 1 // adhikRtyA''tmAnaM yA, kAcidiha bhavet kriyA''tmahitasahitA / sA sarvA'pyadhyAtma, muktvA mithyAtvino'bhavyAn ro kurute bhavAbhinandI,bhavavarddhanakAriNI kriyAM zazvat / na ca sA'dhyAtma yasmAt, kSudratvAdermahAdoSAt kramazo guNasopAnaM, prApyA'dhyAtmasthiteH kSaNAnmokSam / gantA bhavati tvaritaM, cireNa yadi pudgalArdhAntaH rojI kazcidbhadrakavRtti-bhavyAtmA bhavati mandamithyAtvaH / tasyA'pyadhyAtma syAd, guNAnurAgAdguNaprApteH ko nizcayata: pariNAmaH, kevalinamRte na vedituM zakyaH / tadvyavahArAtIrtha, vidhIyate vratavidhAnAdi ddio kiJcidviSayavizuddhaM, bhavati tathA''tmaparizuddhamapi kiJcit / anubandhavizuddhaM ca, trividhamanuSThAnamiti bodhyam // 7 // tatrA''dyaM no samyak tvitaradubhayamapi bhavati bhavatiro'rtham / dambhamapAkRtyaiva, kriyate cettarhi mokSAGgam soTo For Private & Vonal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ - tRtIyo'dhikAraH dambhatyAgaH [vasantatilakA] jAgarti cedavirataM hRdaye sudambhaH, svalpAM sthitiM guNagaNA na hi tarhi kuryuH / cANDAlako yadi gRhe malinasya kartA, kiM tatra sajjanajanA nivasanti kiJcit // 1 // dambhastapastapanakAntihara: kadambhaH, ratambhaH sthiro bhavagRhasthitaye sabhambhaH / rambho durantakugateH kuTilaH pralambho, nA''rabhyatAM samudayo yadi kAjhyate svaH // 2 // dambhaM na dUramapasArya bhavAbdhipAraM, yanaM karoti viphalaM kila gantukAmaH / kiM kazcidatra jaladhau kaladhautakAntaH, pASANanAvamadhiruhya sameti tIram rI dambho hyanarthakara ityanizaM bruvANA, dambhaM svayaM kSaNamapi kSaNituM na zaktAH / dambhasya sA kuzalatA khalu yatsvakIyaM, dambhaM jano varaguNo'pi guNaM gRNAti // 4 // 21 personal
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhRtvA mahAvRtamaho na vicArya vIryaM, mugdha jahAti na ca sAdhu niSevate'pi / dambhAd viDambayati hI naTavat svadharmaM, nAmA'pi tasya rasanAM malinI karoti durvRttamAcarati dambhavazena duSTo, bhUyo'pi tat samucitaM manute kutarkAt / naikAntataH kimapi kRtyamakRtyamuktaM, taddambhazIlamavavarjya vivekavedyam svAdiSTamiSTamapi bhojanamApya rogI, rogasya vRddhimatanuM tanute na kalyam / tadvadvizuddhamadhigatya jinendradharmaM, saMsAravRddhimadhigacchati dambhaduSTaH dambhAtmano manasi naiva bhavasvarUpaM, nirdiSTamapyavikalaM ramate yathAvat / tasmAdvinIya nitarAM nikRtiM vibhAvyaM, vairAgyabhAvabhavanaM bhavasatsvarUpam 22 // 5 // do dA l
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtho'dhikAraH bhavasvarUpacintA [zikhariNI] jvara: kAmaH krodho vitatakapharUpo madagada stridoSAtmA lobho nikRtiratulA pittavikRtiH / ratistIvA tRSNA'ratiratitarAM bhrAntiriti kiM ? bhave rogAvAse vasanamucitaM svasthamanasAm // 1 // amaryAde'hlAde madanadahanoddIptasadane vivekasyodreke kaTuraTanabhekAkulakule / zubhArthAnAM hAnau vikRtaRtabhAnau hatatanau, kalau kiM saMsAre ruciriha satAM hI nivasatAm // 2 // zivAdhvAno yasmin duritanikazcA padapadaM, mahAmAyA vakrA vratatitatirAstIrNaviSayA / bhaveDaraNye lobhAjagaracaraNaM tatra saraNaM, vinA sArthaM svArthaM gamayati na niHzreyasapuram // 3 // gajagrAho moho makaranikaro'satparikara staraGgAzcidgaGgA jalamatimalaM jIvanamadaH / gire: kUTA vighnAH sphuTamubhayakUlaM kulamaho, bhavAmbhodhau dharmapravahaNamakarmakSaNakaram PARA jo 23
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ gatistrotasvinyo virasavipadambhAMsi dadate, smaro dAvAgniH prajvalitaviSayaH zaMzamati no / zilA mArgadhvaMsA malinamatayo yatra parito, bhavAdrau bhavyAnAmarucirucitA tatra nitarAm ko // 6 // mahAmohonmAdAt sakalamakalaM vetti sakalaM, bhavodbhUtaM duHkhaM kalayati vimUDhaH sukhatayA / na saMsArasyA'sya prabhavati jihAsA jigamiSA, zivasyaitat samyak sakRdapi vimRzyaM matimatA viSaH kiM saMsAra: kimuta parivAro viSabhUtAM, mahAnAgaH kiM vA kimapi parabhAgoDasukRtinAm / kimu jvAlAjAlaH kimativikarAlaH pitRpati bhavaM darza darza vidadhati vikalpAniti vidaH // 7 // janA joSaM joSaM duritabharitA duHkhamuditAH, __ padArthAn sevante tvaritasaridAvegasadRzaH / tathA bodhaM bodhaM pramapadamAptuM kRtadhiyAM, mano'smAt saMsArAdanupadhi viraktaM viramati // 8 // Ka 24 for private $ 24.mal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prabandhaH paJcamo'dhikAraH vairAgyasambhavaH [pRthvI] aho vitatadhIdhanA api virAgatAsambhavaM, vivecayitumutthitA vipathamAzrayantaH sthitAH / vadanti viSayAkulaM viSayasevanAnmAnasaM, zamaM vrajati sattvaraM kSudhitamantarAzAdyathA // 1 // vicArasaraNImidaM na sahate'nubhUteH pRthak, kadAcidapi vAsanA viSayato na saMzAmyati / jvalajjvalanako ghRtAt satatamujjvalo jAyate, tathaiva viSayAtramara: sabhabhivarddhate'vAritaH yathA pavanavepite na vasane bhavedvarNaka staraGgalulite jale patati bimbamindornavam (lasat) / adhovadanakumbhake na salilaM salIlaM bhavettathA viSayacaJcale manasi no virAgo vaset // 3 // bhRzaM bhramati sambhramAnmarumarIcikAvaJcito, na bindumapi jIvanaM kimapi vizvato vinditi / tathA viSayalolupaH satatapudgalAnandano, . bhave bhramati nityazo na zamamApnute vyAkulaH // 4 // 25
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavIyaviguNatvavidvimaladarzanazcetanaH, kathaJcidudayAgatAn ruciragocarAn sevate / tato na khalu tasya tadviSayavAsanA varddhate, yato nahi bhavAbhinandaviSavAsitaM tanmanaH // 5 // Tddo samIraNahateH kSaNAd bhavati dIpavidhyApanaM, davAnalajalaM puna na ca tato'lpamapyUnati / tathaiva viSayAnmano bhavati saktamIhAvatAM, satAM na hi tathA lasadbhavavivekapuSTAtmanAm viSaM viSayasevanaM vimatAttataH satvaraM, __ yadIcchasi zivaM tadA manasi susthatAmAnaya / sa eSa paramaH pathaH zivapurasya jIvAtmanAM, mahaccaritamadbhutaM na sulabhaM sameSAM hi tat // 7 // viraktimiti saMzritaH zrutidhanollasatsAdhana stridhA viditavaibhavaM bhavavirAgabhAvaM vidan / vicintya pariSevate vimalabodhavairAgyakaM, yazo hi vRNute varaM zazikarojjvalaM sarvataH // 8 // 26
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSTho'dhikAraH vairAgyabhedAH [bhujaGgaprayAtam] viraktistridhA duHkhagarbhA durantA, mahAmohagabhA punanigarbhA / vivekAtmanAM syAttRtIyA dvitIyA 'grimA pApmanAM duHkhabhAjAM janAnAm // 1 // tridhA duHkhato dUyamAnA manuSyAH, kathaJcidvirAgatvamAptAstathApi / na copAsate tadyathAvadyataste, kSaNaM prApya saukhyaM virAgaM tyajanti ro hahA mohamithyAtvadoSeNa duSTA, na samyak sadAcAracAraM caranti / sahante mahAkaSTamaspaSTacittA, bhavaM bhUrikAlaM karAlaM zramanti ro vahanti tridaNDaM jaTAM dhArayanti, zilAvat sthirIbhUya valmIkayanti / samAnAM sahasraM napasyAM tapante, na muktiM labhante kadAcittathApi 27
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivekAtmanaH sadmanaH sad namra, ___ yadariman guNAnAM pravezo vizeSAt / lasettatra vai jJAnagarbho virAgo, yataH syAt kramAccetano vItarAgaH // 5 // na saMsArakArAgRhe zarmalezo, bhavet zvabhrarUpe'tra daurgatyazeSaH / tathA tathyamAmanya vairAgyabhAve 'nizaM jJAnagarbha viraktA ramante loddo kriyAjJAnavAjyanvitaM jJAnagarne, rathaM saMzritAH svasthayogAtmanInAH / anekAntamArge prayANaM dadhAnA, kSaNAnmokSamud raGgadhAma vrajanti virAgAtmanA'sArasaMsArasaudhe, pramAdAdibhirnaiva mattena bhAvyam / jayo gocarAtmendriyANAM vidheyo, yathA syAccharaccandrazubhrA yazaHzrIH moTo For Private 28ersonal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamo'dhikAraH vairAgyaviSayaH [hariNI] bhavabhavanato nirvANaM cedavAptumabhIpsyate, karaNanikarANAM vizvAsaH kSaNaM na vidhIyatAm / duritabharitairaurjIvazcaturgaticArakAtpadamapi zive dhartuM neSTe parAtmani vartmani // 1 // taruNahariNo gItotkarNaH puro hariNIM zritaH, karuNamaraNaM vajrAghAtaiH zarairvyathito'Jcati / zravaNarasikastadvadgItAttamogatimaznute, tadiha kurutAcchAstrazrutyA zrutI hitasaMhite // 2 // nayanaviSayaM ramyaM rUpaM nirUpya tadAkulaH, pataga iva saMmUDhaH prANI vimuJcati jIvanam / na khalu vikalaM yenonmArge pravartitamIkSaNaM, nijaparahitaM tenA'nantaM prasAdhitamIhitam // 3 // yadiha madhupo gandhaM jighran saroruhabandhane, patati paritaH prANAniSTAn jahAti hahA'vazaH / tadiha surabhi vAJchan ghANendriyArpitacetanaH, kSayavirahitaM zuddhAtmasthaM na vindati saurabham // 4 // For Private Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahuvidharasaM svAdaM svAdaM gadArditamAnaso, bhavaghanavane bhrAmaM bhrAmaM vimuhyati muhyati / prabhavati na vai duHkhAtmA'sau zivAya bhavAya vA, sapadi rasanAM tatsvAdhInAM vidhAya bhavAbhavaH // 5 // kamaladalavat snigdhasnigdhaM tvagindriyagocaraM, ciramabhilaSan sparza sadyo'dhigatya ca modate / girivaragajaH sparzAsaktyA jahAtyapi jIvanaM, kuru tadaciraM cenmokSecchA tvaco vijayaM svayam // 6 // bhavamadhigatastiryaG moDamaro'pi ca nArako, bhavati bhavabhUd bhUyo bhUyo bhramalitarAmiha / kvacidapi sukhaM naivApnoti svatatratayojjhito, viSayavikala: klezAvezAgavatyatiduHkhitaH // 7 // viSayaviSato yeSAM cittaM bhavennahi caJcalaM, viratiramaNI teSAM saktA tyajatyapi nA'Jcalam / api ca mamatA tebhyo dUraM vrajatyapamAnitA, prasarati kakupaprAnte prAnte tadIyayazasvitA // 8 // For Private Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya: prabandhaH aSTamo'dhikAraH mamatAtyAgaH [drutavilambitam ] sakaladoSasupoSaviSauSadhi-rvimalavittavinAzanizAcarI / akalakalmaSagADhatamasvinI, vijayate mamatA bhavavardhanI mamatayA'matayA saha saGgatiM tyaja ratiM virateryadi vAJchasi / kRpaNatA na ca yAvadapAkRtA, na samudaJcati tAvadudAratA hRdi mamatvamaho vilasettarAM, kimu bhaved viSayaiH pratanUkRtaiH / hi bhavedahitra viSojjhitaH kimapi kevalakaJcukamocanAt zucimanAstaruNI varavarNinI, malamaNuM sahate na manasvinI / malinatAvilamaGkadhRtAtmajaM, sapadi cumbati sA mamatAdRtA yadiha locanagocaramastita - jjagati pazyati naiva vilocanaH / mamatayA nanu yannayanaM hRtaM sa tu yadasti na tatpunarIkSate vitaraNena vadAnyatayA kRtaM sUtamaho caritena tapasyayA / bhavatu bhAvanayA'vanayAtvalaM, yadi hRdo mamatA na bahiSkRtA yadi vinAzayituM mamatAM manaH, paricayaM saha tattvabubhutsayA / vidadhatAdanizaM parito yato, dvayamamAtra na tiSThati kutracit prathamavarNapuro mamatAkRteH, zaranipAtanamAcara sAcaram 1 nijakarUpamaraM pravimucya sA, samatayA hitayA pariNaMsyati 31 5 so zaka kA dA // 7 // 55
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamo'dhikAraH samatA [toTakam] (zRGkhalAyamakam) samatAM zraya mohavimohaparAM, pramAtmakalAmakalAmamalAm / malasAdhanazodhanazuddhajalAM, jalakAntamaNIya rasoccasAm // 1 // // 2 // rasarAjavirAjanarAjaramAM, ramaNIdhanayauvanarAgaharAm / haravatsmaramAraNanetradharAM, __ dharaNIsamanizcalatAptaguNAm guNagauravakairavacandravibhA, vibhayA'bhayadA layasannihitA / hitadA'hitakRjjanatA hRdaye, dayayodayamAtanute samatA // 3 // matamAtmasukhaM yadi cittavazaM, vazamAnaya tatsamatAM satatam / tatabhogasukhe nibhRto bharato, ratamAtmani tatsamatAnubhavaH // 4 // 32
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavasAgarato'viralaM garalaM, ralarolavilolakara samitam / mitayA samatAmRtasatkalayA, layameti paraM kSaNavIkSaNayA nayasannayavarmitadharmabalA, blnirjitdussttviklpdlaa| dalalakSasaroruhahRtsuSamA, samatA samasaukhyakarI jayati // 6 // / yatimAnasavAsanivAsakarI, ___ kariNImiva sat kramamaJjucarAm caraNAcaraNasya phalaiH saphalAM, phaladAM samatAM kilatAM zrayatAm // 7 // yatatAM samatAnugamAya jano, jananAnmaraNAd yadi bhItamanAH / manaso vimalIkaraNAya sadA, sadanuSThitipUrNakarAya tadA 8ii 33
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamo'dhikAraH sadanuSThAnam [paJcAcAmaravRttam] anAdyanantajanmanaH paramparAmanuttarAM, bhavAnubhAvataH samantato'nubhUya cetanaH / na zarma lezamatra vindate svakarmaNo vazaH, kathaJcanApyavApya janma mAnavaM nvavaiti yat balaM kukarmaNo vilInatAmupAgate sati, zrutiM prayAti dharmarUpamakSaradvayaM tataH / vidhAtumula senmanastadIyamuccakarma sat paraM durantamohanIyakarmaNaiti duSpatham anuSThitiM pratiSThitAmupAcaran ciraM guNI, - bhavan vilokya lokamAtmano'mukhaM sukhabhramam / atIvagADhamohagRddhimApya bADhamIhate, svabhAvanAzanaM bhavaM viSAmanuSThitiM dadhat go bahiH sukhaprasaktamAnaso'bhilASadoSato, garaM svadharmavartanaM vidhAya nAlamAtmane / ato nidAnavarjanaM jinezvaraiH prarUpitaM, nidAnamAtmarogasannidhAnadAnamIritam ko 34 rA rokA
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ asaMjJivat karoti dharmakarme nopayogata stadIyasAdhvanuSThitiH pragIyate'nanuSThitiH / tataH phalaM kalaM na cApyate yato mano'ntarA, kRtaM vicAritaM hitaM hitaM dadAti kiM kadA // 5 // anuSThititrayI mudhA matA marau kRSiryathA, phalAya nAlamityasau sudhIbhirAdRtA na vai / ato vizuddhabhAvato'nizaM vRSaM vidhIyatAM, yateta kaH sacetanastRNAya bhUvikarSaNam do yadarthamAtmano hitaM vicArya satkriyAH kRtA stadarthameva sarvathA manodRDhaM vidhAya san / avApya darzanaM zivaGgamIhate zivaM zivaM, bhavaM samIhate na tatsuhetvanuSThitaM zritaH yathA sudhA viSaM mudhA karoti satvaraM tathA' bhRtA svanuSThitirbhavaM nihanti hanta santatam / anuSThitidvayIyamAdRtA hitAhitaihitai rvinA mano vizodhanaM bhavanna jAtu tattvasau 35 ucn
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ekAdazo'dhikAraH manaHzuddhiH [anuSTup] rU yathA rasAyanaM vyarthaM, malAnAM zodhanaM vinA / tathaivA''caraNaM sarvaM, manaH zodhanamantarA to manaH kapirmano vAjI, manomarunmano gajaH / mano davAnalaH kiM kiM vinAzayati no'dhRtam ro kSudhitamapi nAznAti, tRSitaM na pibatyapi / kliznAti kalpanA jAla-mAlitaM malinaM manaH anigRhya manaH zubhrAM, yAM yAmAcarati kriyAm / tayA tayA durantaM hA, sandhatte bhramato bhavam nirarthakaM parAyattaM, darzaM darzaM mano nayat / duSTAM gatimavApnoti yathA matsyo'tra tandulaH so agRhItamanA dharma, viDambayati kevalam / kSaNaM yogI kSaNaM bhogI, bhUtvA nApnoti sadgatim // 6 // kuvikalpAnapAkartuM, sadvikalpAnupAzraya / vyavahAranayo yasmA-dAdyabhUmau mahAbalaH nizcayanayamAviSTo, vikalpayati no manaH / / dhRtvA dhyAnaM sitaM zreyo, yAti samyakatvanizcalaH // 8 // [anuvartate] // 7 //
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaya ziva ! gauri! janani jaya gar3e !! 2XMOCTO DaoN. abhirAjarAjendramizraH kulapatiH sampUrNAnandasaMskRtavizvavidyAlayaH vArANasI cirAkAritA cirArAdhitA prAptA mayA tripuraharanagarI jaya ziva ! gauri ! janani jaya gaGge ! // 1 // mohatamo'pagataM nanu nikhilam svayamapi naSTaM duritaM kalilam ! aparamabhISTaM nA'pyavaziSTaM jaya ziva ! gauri ! janani jaya gaGge ! // 2 // katidhA nA'nukIrtitA kAzI ? katidhA nA'nucintitA kAzI ? katidhA nA'nukAGkSitA kAzI ? jaya ziva ! gauri ! janani jaya gaGge ! // 3 // kAzIvizvezvarapadakamalam yatraino'paharati nanu sakalam ! kimataH paraM tribhuvane vimalam jaya ziva ! gauri ! janani jaya gaGge ! // 4 // seilene 37
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - vilasati yatra kapardikiGkaraH kAlabhairavo'pyaribhayaGkaraH / kAzIdurgasurakSaNacaturaH .. jaya ziva ! gauri ! janani jaya gaGge ! // 5 // naTati hasati dhAvati prakAmam lapati na labhate'lpamapi virAmam / tanute kAzI sukhamabhirAmam jaya ziva ! gauri ! janani jaya gaGge ! // 6 // yatra kapAlamocanaM tIrtham santanute niHzreyasasauravyam / dhRtamaraNottaravimalavidhAnam jaya ziva ! gauri ! janani jaya gaGge ! // 7 // uttaradizi varaNA ramaNIyA yamadigaJcale'sI mahanIyA / vArANasI yugalaparirambhe jaya ziva ! gauri ! janani jaya gaGge ! // 8 // kAzI kila gaGgayA'vimuktA girizAnandavanI bhavamuktA / tribhuvanabhUvistarA'tiriktA jaya ziva ! gauri ! janani jaya gaGge ! // // .. 38
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAzyAM vasanAd vaibhavamuktiH kAzyAM maraNAtsAkSAnmuktiH / kAzI pazupatimauktikazuktiH jaya ziva ! gauri ! janani jaya gaGge ! // 10 // dhUrjaTimuSTigRhItA gaGgA / dhArAjalaguNamahitA gaGgA / harakArmukabhA capalataraGgA jaya ziva ! gauri ! janani jaya gaGge ! // 11 // duritanAzinI dharaNI kAzI puNyavatAM vaitaraNI kAzI / hari-hara-vidhisaGgamanI kAzI jaya hara ! gauri ! janani jaya gaGge ! // 12 // nigamavanditADapyAgamamahitA vitatapurANakathA'nukIrtitA / kAzI saugatArhatocchvasitA jaya ziva ! gauri ! janani jaya gaGge ! // 13 // vividhadharmabhASAsaGgamanI vividhavamabhiH puroyAminI / kAzIhaiva vimuktidAyinI / jaya ziva ! gauri ! janani jaya gaGge ! // 14 // - 39
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - kca nu colA draviDAH kva gurjarAH kvA''ndhAstailaGgAH kva jitvarAH ? kAzyAM ke na samatvatatparAH ? jaya ziva ! gauri ! janani jaya gaGge ! // 15 // reme yatra vizuddhAnandaH sUryarazmimArmika ssugandhaH / yogasiddhisumanomakarandaH jaya ziva ! gauri ! janani jaya gaGge ! // 16 // mahAmahopAdhyAyapadAko yacchiSyaH kavirAjamRgAGkaH / tadvazaMvado gopInAthaH jaya ziva ! gauri ! janani jaya gaGge ! // 17 // yasminnativatsalA purANI mAtA''nandamayI kalyANI / taccaraNendIvaraM praNamyam / jaya ziva ! gauri ! janani jaya gaGge ! // 18 // yaH sAkSAcchaGkarA'vatAra: vAgvaidagdhI-pArAvAraH / karapAtraH kalimalApahAraH jaya ziva ! gauri ! janani jaya gar3e ! // 19 // 40
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmatattvamArmiko yatIndraH ArSapathArUDho vAdIndraH / yatra jijIva cirAya budhendraH jaya ziva ! gauri ! janani jaya gaGge ! // 20 // karapAtrasvAminaM namAmo vedapArijAtaM praNamAmaH / rAmarAjyazaMsino numastAn jaya ziva ! gauri ! janani jaya gaGge ! // 21 // hindudharmarakSAvratalInaH / khalaturuSkahayadattakhalInaH / yatrA'bhUd gururAmAnando / jaya ziva ! gauri ! janani jaya gaGge ! // 22 // yo vidadhe nanu hindusamAjam zakti-bhakti-samatArjavabhAjam / sa jayati rAghavanavA'vatAra: jaya ziva ! gauri ! janani jaya gaGge ! // 23 // antyajakulajAtaM ravidAsam tantubAyapAlitaM kabIram / kRtadIkSo jayatAtsa deziko / jaya ziva ! gauri ! janani jaya gaGge ! // 24 // saMskRtiduHkhasaMkathodvignaH duHkhanAzapathamArgaNamagnaH / sugato'pyaho yatra zaM yAto jaya ziva ! gauri ! janani jaya gar3he ! // 25 // For Private 4lersonal Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ $1111211111111111111111112222222222) paJcadaza: (15) agastyaH DaoN. AcArya rAmakizoramizraH 295/14, paTTIrAmapuram, khekar3A (bAgapata) u.pra. 201101 bhAratadhvaja ! vandanante / adya te gagane bhramantIm, AkRti vizvasya dezAH, sarpiNImiva saJcalantIm / svakIyasatphullanayanairekacittA vilokante / bhAratadhvaja ! vandanante // 1 // adya bho ! iMglaiNDajAtAH, bhArate satyAssgraheNa, niradhikArAste'nujAtAH / paraM vidadhati bharatakhaNDe, sarvadA kuru-krandanante, bhAratadhvaja ! vandanante // 2 // yathA deze jaladhibhaGgAH, yUniyanaz2eka sthaleSu kampitAH santi hi triraGgAH / 42 $222222111111111111111111111111111121
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadA pazyAmaH saharSam, khkhe savAyuspandanante, ___bhAratadhvaja ! vandanante // 3 // prabhAte saha jayatukArairutta dakSiNe pUrve, pshcime|sh puSpahAraiH / himakaNaiH sAmudrabhaGgaiH, samaM kurmaH siJcanante / bhAratadhvaja ! vandanante // 4 // freit }}} 9414Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y= yazo nastava yazasiketo ! tvadapamAne no'pamAnaH, jayaM yAhi sadeti hetoH / tava kRte saMtyaktaprANAH, vIrapuruSAstvayi ramante / bhAratadhvaja ! vandanante // 5 // ** ** nabhobhUSA pUSA kamalavanavibhUSA madhukaro vacobhUSA satyaM varavibhavavibhUSA vitaraNam / manaubhUSA maitrI madhusamayabhUSA manasijaH sadobhUSA sUktiH sakalaguNabhUSA ca vinayaH // (vacanAmRtazAstranItau) 43
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ - AsvAdaH cintanadhArA muniratnakIrtivijayaH audAryaM dAkSiNyaM, pApajugupsA'tha nirmalo bodhaH / * liGgAni dharmasiddheH, prAyeNa janapriyatvaM ca // (SoDazakaprakaraNam 4/2) dharma-iti zabdasya zravaNamAtreNA'smAkaM citte yajJa-yAga-pUjanasandhyA-iSTaguNagAna-ityAdirUpA kriyA eva dharmo'sti-iti abhiprAyaH samudbhavati / kintu vastuta evaM nAsti / vastutastu sarvametad na dharmo'pi tu dhrmkriyaamaatrm| tarhi ko nAma dharmaH ? atra SoDazakaprakaraNe evaikA'dbhutA vyAkhyA pradattA zrIharibhadrasUripuGgavairyad - 'dharmazcittaprabhavaH' iti / etAbhiretAdRzIbhizca kriyAbhizcitte Atmani vA guNarUpeNa satyarUpeNa jJAnarUpeNa ca yaH prakaTati sa eva dharmaH / yAbhizca kriyAbhizcitte parivartanaM na saJjAyate nA'pi guNA jJAnaM satyaM vA prakaTIbhavanti tAH sarvA api kriyAH kevalaM pravRttirUpA eva santi na dharmakriyAsvarUpAH / tatra kriyA avaziSyante dharmastato nirgacchati / dharmo na karaNIyo'pi tu prAptavyaH prakaTayitavyazca / vibhinnAnAM kriyANAmAzayo'pyeSa eva / evaM satyapi kriyANAM dharmatvakhyApanaM tu kAraNe kAryopacArAdeva / AtmasvabhAvarUpaM vAstavadharma,prati nayanasvabhAvatvAt kriyA api dharma eva / athavA tA eva diyA dharmatvena khyApyate yAbhirguNasatyajJAnAdirUpa AtmadharmaH prAdurbhavati, nA'nyAH /
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ - Sote dharmo'yaM sAdhayitavyaH siddhazca kartavyaH / dharme IyattAyA nAsti kimapi mahattvam, guNavattaivA'treSTavyA iSTA ca / kintvadyeyattAyA eva prabhAvaH sarvatra darIdRzyate / yasmin kasmiMzcidapi kArye iyAn iyAn iyAn - ityeva vAkkolAhalaH zrUyate / sarvatra saGkhyayaiva dharmasya sAphalyaM gaNyate / siddhirapi dharmasya tayaiva mIyate / 'eSa paramadhArmikaH, ara katham ? yato'neneyatI iyatI dharmakriyA kRtA, iyattapa Acaritam, iyAn dhanavyayaH kRtaH - ityAdi / ' kintu yasya kasyacidapi manuSyasya dharmasiddhirjAtA na vA - ityatra satpuruSA eva pramANam / atra zloke zrIharibhadrasUribhagavadbhirdharmasiddheliGgAni samyag varNitAni santi / yasya hRdaye jIvane vA dharmaH siddho jAtaH sa kIdRzo aura bhavati-ityasya pramANAni etAni / etAdRgbhirlakSaNaireva jJAtuM zakyate / yad dharmo'sya jIvane siddho jAto na vA, nA'nyathA / ekaikaM pshyaamH| (1) audAryam yo dharmamAcarati sa kadApi saGkacitahRdayo bhavituM nA'rhati / dharma audAryaM prakaTayatyeva / dharmo yatra pariNato jAtastasya hRdayaM vizAlaM vyApakaM ca bhavati / yaH sarvAn svasmin samAveSTuM na prabhavati taM kathaM kA nAma dharmatvena vaktuM zakyate ? bhinnabhinnasvabhAvAn jIvAnAzritya bhinnabhinnaprakAro vyavahAro'bhipreta eva dharme, na kintu durvyavahAro vyavahArAbhAvo vA kutrA'pyabhipretaH / yo dharmaM sAdhayati sa sarvAn svIkarotyeva, kAMzcit maitrIbhAvena kAMzcit pramodabhAvena kAMzcit karuNAbhAvena kAMzcicca mAdhyasthyabhAvena / sarvAnapi jIvAn sa teSAM jora hitacintanarUpeNa maitrIbhAvena svakIyAn karoti, tatrA'pi ye kAma 45
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNijanAstAn teSAM guNaprazaMsanarUpeNa pramodabhAvena svIkaroti, ye ca mA duHkhitA daridrAH pIDitA vA tAn taduHkhanivAraNopAyacintanarUpeNa karuNAbhAvenA'GgIkaroti, ye ca doSayuktA janAH svakIyAn doSAMn svabhAvavazAt karmavazAcca tyaktuM na prabhavanti teSvapi dveSamanApya - 'bhavatu nAma, ete'pi kAlena guNino bhaviSyantyeva' - iti mAdhyasthyabhAvena tAn svakIyAn karoti / sarveSAM hitaM kalyANameva vA sa satatamabhilaSati / tasya maitrI svArtharahitA bhavati, pramoda IrSyAzUnyo bhavati, karuNA'haMkArarahitA bhavati mAdhyasthyaM ca tiraskAramuktaM bhavati / nirapekSameva kevalamaudAryaM tasya hRdaye vilasati / sa kasmaicit kiJcidapi dadAti cedapi pratyupakAramanapekSyaiva aura dadAti / dAnaM yadA svabhAvo bhavati tadaiva tadaudAryamityucyate / audAryeNa sahaucityamapi sa rakSati / mAtApitR-guru-kalAcArya-vRddhAdigurujanAnAM para kAryeSu tasya kartavyabuddhireva syAt na tUpakArabuddhiriti tatraucityam, dInAnAthadaridrAdibhyo dAne ca tiraskAravRtterabhAva evaucityam / aucityapUrvakamevaudAryaM guNatvaM bibharti, anyathA'haGkAraM janayati / (2) dAkSiNyam 'dakSiNo'nukUlastadbhAvaH dAkSiNyam' / dharmajanyametad dAkSiNyamasti na vyavahArajanyam / vyAvahArike dAkSiNye kadAcit sadasadvivekavaikalyaM dRzyate / lajjA'pi tatra dAkSiNyasya paryAyarUpA bhavati / tAdRzaM ca kA dAkSiNyaM kadAcidasatkArye'pi pravartayati / kintu dharmajanyaM dAkSiNyaM tu ra sadasadvivekayuktameva bhavati / satpravRttiSveva tasya ruciH pravartate pravardhate ca / kasyA'pi satpravRttiM satkAryaM vA zrutvA sa tatrotsAhito bhavati, 46
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ na kevalaM lokadRSTyA kintu zubhAzayena guNagrAhisvabhAvatayA ca / ata eva ca parasatkRtyAnAM prazaMsAM zrutvA sa na kadApi jvalanamanubhavati kintvAnandamevA'nubhavati / etAdRzo jano gambhIro dhIrazca bhavati / sa gambhIro bhavati na gUDhaH, sa dhIro bhavati na bhItaH / satpravRttiSu svasya parasya cA'pi kSatiM soDhuM tasya gAmbhIryaM yathA'sti tathA'satpravRttInAM niSedhe dhairyamapi tasya asti / (3) pApajugupsA dharmapApayormadhye sUryAndhakArayoriva sambandho'sti / ekasyAs - stitve'paraM na tiSThatyeva / dharmo yatroditaH siddhazca jAtastatra kathaM nAma pApaM pApavRttirvA sthAtumalaM bhavet ? dharmasya kartA kenA'pi rUpeNa pApaM nA'numanyate kadApi / pApaM prati jugupsA tasya hRdaye utpadyata eva / pazcAcca tasya vRttitaH pravRttito vicAratazcA'pi pApaM zanaiH zanai: nivartate / svasya lAbhAya yajjAyeta tatsarvaM kartavyarUpaM sad vA syAt, tadeva tAdRzameva vA kAryaM yadi paraH karoti tadA tu tadasadeva - iti tasya gaNanA na bhavatyeva / yatpAparUpamakartavyaM ca tatpAparUpamakartavyameva bhavati / sa pApaM pApatvenaiva pazyati svIkaroti ca tatsvakRtaM vA syAt parakRtaM vA / na kadApi tatpravRttau sa mudamApnoti / kadAcidanivAryarUpeNa yadi tAdRzaM kimapi svalpamapi karaNIyaM syAt tarhi tadarthaM hRdayesa duHkhamanubhavati yat- 'kadA'hametasmAt mukto bhaviSyAmi ?' iti / dharmaM kurvan sannapi hRdaye pApabhayaM pApajugupsA vA nodbhvetasmbhvmetd| etattu tadaiva zakyaM yadA kadAcit dharmaM samyaganavabuddhyaiva ko'pi dharmaM karoti athavA kimapi svArthaM puraskRtya vA dharmaM karoti / 47
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ anyathA pApajugupsA tvavazyaMbhAvinyevA'sti / sUryo nAmaiva prakAzaH, kathaM tasminnudite satyandhakAraH sthAtumalaM bhavet ? yathaitanna sambhavati tathaiva dharme udite sati citte pApamapi sthAtuM na prabhavati ev| dharmo yasya hRdaye uditastasya hRdaye pUrvakRtAnAM pApAnAM pazcAttApaH pravartate, vartamAnakAle kriyamANAnAM pApAnAM sa saMvaraNaM karoti tathA bhaviSyatkAle kariSyamANAnAM pApAnAmakaraNapratijJAmapi sa karoti / dharmasiddhe- ra rettphlmsti| (4) nirmalo bodhaH yathA yathA dharmasyA''caraNaM bhavati tathA tathA hRdayaM nirmalaM bhavati, antaHsthaM jJAnajyotiH prakAzitaM bhavati, bodhazca nirmalo bhavati, yatastasya aura dharmasya mUlamasti samyagjJAnam / jJAnapUrvakaH kRto dharma eva samIcIno bhavati / kiM sat kimasat ?, kiM kartavyaM kimakartavyam ?, kiM mama parakIyaM ca kim ?, AtmA kIdRzo dehaH kIdRzaH ?, saMsAraH kIdRzaH tatsambandhAzca kIdRzAH ? - etAdRzaH sarvo'pi tasya bodhaH spaSTo bhavati, vivekazca citte jAgarti / yathA yathA ca bodhastasya nirmalo nirmalataro vA bhavati tathA tathA saGklezA hIyante udvegA: kSIyante cittaM ca zAntaM prazAntaM gambhIramudAraM ca bhavati / etAdRzaM klezavimuktaM jIvanameva kiM dharmasya vAstavaM phalaM nAsti khalu ? (5) janapriyatvam yaH samyag dharmamAcarati sa janapriyo bhavatyevetyatra nAsti ko'pi na saMzayaH / etAdRzaM guNinaM dhArmikaM janAstu prazaMsantyeva kintu tatsArdhameva dharmamapi prazaMsanti dharmaM prati ca rucimantazcA'pi te bhavanti / evaM ca 48
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIpAddIpazatamiva zubhAnAM puNyakAryANAM cA'nubandho bhavati / dharmAjjAyamAnaM janapriyatvaM na kadApyahaGkAraM janayati / tAdRzo jano na svakIyaM janapriyatvaM svArthAya svalAbhAya vopayunakti kintu paropakAre evopyunkti| ye ye janAstamanusaranti tAn sarvAn sa satkArye paropakaraNe ca niyojayati / evaM ca teSAM pareSAM ca hitaM sAdhayati / / cittaprabhavo dharmo'yamevA'sti nAnyaH / etasmin siddhe sati sarvo'pi vyavahAro mAdhuryapUrNo bhavati tathA ca jIvanamapi saundaryapUrNa bhavati / kA bAle bAlA viduSi vibudhA gAyane gAyanezAH zUre zUrAH nigamavidi cA''mnAyalIlAgRhANi / siddhe siddhA muniSu munayaH satsu santo mahAntaH prauDhe prauDhA: kimiti vacasA tAdRzA yAdRzeSu // (bhaTTakumArakAvye) 49
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ AsvAdaH sadAcAraH munidharmakItivijayaH zobhana AcAra iti sadAcAraH / sadvicArANAM pAlanamiti sadAcAraH / / iha-paralokahitA pravRttiH sadAcAraH / santaH- vRttasthajJAnavRddhasevopalabdhavizuddhazikSAH puruSavizeSAH, teSAmAcAraH sadAcAraH / / na hi khalu sAdhakajIvairdhArmikajIvaizcaiva sa sadAcAraH pAlanIyaH, kintu sAmAnyajanairapyeSa guNa AsevanIyo'sti / sadAcArastu guNarAjo'sti / yathA yadi rAjA vazamAgacchettarhi taddezasya sarve'pi prajAjanA adhInaM bhavantyeva, tathaiva jIvane sadAcAraH pravizettarhi anye sarve'pi guNAH svayamutpadyante / sarve'pi guNAstadadhInAH santi / ata eva sarvairjanaireSa guNa AdaraNIyo'sti / sadAcAriNo jIvasya vartanaM kathanaM ca prAkRtajanebhyo'nyadeva bhavati / na kadA'pi sa sadAcArI yathecchaM lokaviruddhaM ca vartate / tatazca sadAcAra eva jIvasya kuTumbasya vaMzasya ca kulInatAM pramANIkaroti / tathaiva tasya sadAcAriNo bhAvikAlamapi sadAcAra eva jJApayati / nAstyatra ko'pi niyamo yat, 'uttamakule jAta eva sadAcArI bhavituM samartho'sti' iti / kazcidapi jIvaH sadAcArI bhavitumarho'sti / yataH sadAcAro nA''gantuko guNaH, api tvAtmanaH sahajo guNo'sti / tathA'pi kadAcidadhunA sa guNo mohanIyAdi-karmabhirAvRto bhavet / kintu yadi nAmA'pAkriyeta vivekena mohanIyAdikarmAvaraNaM tarhi sa guNaH svata eva For Private 850sonal Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahirAgacchet / ato hInakuleSu daridrakuleSu ca jAtaH sannapi sa vivekapUrNavyavahAreNa sadAcArI bhavitumarhati / bahavo mahApuruSAH santi ye hInakuleSu jAtAH santo'pi sadAcArasuvAsenetihAsapRSThe svanAmAGkitaM kRtvntH| evaM ca sadAcArI jIvo'tra tatra sarvatra pUjanIya AdaraNIyazca bhavatyeva / sadAcArasyopadezadAnaM yAvat saralaM tAvanna saralaM tasyA''caraNam / asti sadAcArasya pAlanaM tvatIva duSkaram / sAmprataM sarve'pi janAH sadAcArasya sUtrANAmuccairArATiM kurvanti, kintu tatra sadAcArasyA''grahiNaH, tasya ca pAlanaM kurvantaH kiyanto janAH santi ? hanta ! adhunA tu sadAcAriNo jIvasya darzanamapi durlabhamasti / na kevalamatrA'smatparikalpitena sadAcAramAtreNa saccAritrI bhavati / api tu zAstreSu bhinna- bhinnarUpeNa sadAcAro gIto'sti / tatra pUjyapAdaiH zrIharibhadrasUrIzvaraiH "yogibindu " nAmake granthe vistareNa varNitaH sadAcAraH / lokApavAdabhIrutvaM dInAbhyuddharaNAdaraH / kRtajJatA sudAkSiNyaM sadAcAraH prakIrtitaH // 126 // sarvatra nindAsantyAgo varNavAdazca sAdhuSu / ApadyadainyamatyantaM tadvatsampadi namratA // 127 // prastAve mitabhASitvamavisaMvAdanaM tathA / pratipannakriyA ceti kuladharmAnupAlanam // 128 // asadvyayaparityAgaH sthAne caitatkriyA sadA / pradhAnakArye nirbandhaH pramAdasya vivarjanam // 129 // 51
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ lokAcArAnuvRttizca sarvatraucityapAlanam / pravRttirgarhite neti prANaiH kaNThagatairapi // 130 // lokApavAdabhIrutvam - loke'pavAdo yathA na syAt tathA sadA sAvadhAnaM vartitavyam, tad lokApavAdabhIrutvam / lokApavAdastu mRtyunibhaH sajjanaiH manyate / dInAbhyuddharaNAdaraH- dInAnAM duHkhijanAnAM durbalajanAnAM coddharaNe sAdaraM prayatno vidheyaH / 3. kRtajJatA- pUrvamAtmana ApattikAle yo'nyarupakAraH kRtaH taM saMsmRtya yathAvasaraM teSAmupakArijanAnAmucitA bhaktiH karaNIyA / kintu na kadA'pi kRtaghnena bhavitavyam / yadAha- "kRtaghne nAsti niSkRti"riti / sudAkSiNyam - sahajatayA parakIyajanAnAM kAryakaraNe sotsAhamudyamaH kAryaH / tathA cA'nyeSAM kAryaM kRtvA yatra tatra 'mayA kRtametat" evaM svaprazaMsA na kadA'pi karaNIyA / / sarvatra nindAsaMtyAgaH - AstAmuttamajanAnAM duSkRtasya nindA, kintu, hInajanAnAmapi durguNA yadi dRggocarIbhaveyuH tarhi na kadA'pyanyeSAM samakSaM teSAM nindA kAryA / tathA ca na duSkRtaM teSAM prakaTIkaraNIyam / sAdhuSu varNavAda:- guNijanAnAmavazyameva prazaMsA vidheyA / teSAM prazaMsayA'smAkaM citte tAdRzAH sadguNA utpadyante tathA'nyeSAmapi hRdaye Adaro bahumAnazca sNjaayte| avarNavAdastu bahudoSakArI manyate / yadAha - paraparibhavaparivAdAdAtmotkarSAcca badhyate karma / nIcairgotraM pratibhavamanekabhavakoTidurmocam // (prazamaratigranthaH 100) For Private & kasonal Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ na 7. 8. evaM pRthagjanasyA'pyavarNavAdo na prazastaH, mavarNavAdena kim ? atyantamApadyadainyam - pUrvajanmano'zubhakarmavazAt kaSTe Apatite sati na kadA'pi hInatA darzanIyA tathA ca na hInavacanaM vadanIyamanyAnprati / yato hInatA hyArtadhyAnasya kAraNamasti / evamArtadhyAnena tu navInamazubhaM karma badhyate / ato dainyamapAkRtyA''patkAle pauruSaM prakaTIkaraNIyam / sampadi namratA yathA''pattau adInatA tathaiva sukhadakAle'haGkArazUnyatvenaiva bhavitavyam / sampattistvabhimAnajananI gIyate / gRhAGgaNe lakSmIdevyA Agamane sati namrajanaH sujanazcA'pi garvonmattau uddhatau ca bhavataH / nA'nyat kintu tadevA''zcaryakAri yat sampatkAle'pi citte'bhimAnAdidurguNA na sphureyuH / - bahujanamAnyajanAnA prastAve mitabhASitvam - vinA'vasaraM na vaktavyam / athA''vazyakakAle'pi mitaM svaparahitaM caiva vacanaM vadet / kadA'pi tasya sadAcAriNo mukhAdamitamazubhaM ca vacanaM na nirgacchet / uktaM ca- mahuraM niuNaM thovaM kajjAvaDiyaM agavviyamatucchaM / puvvi maikaliyaM bhAMti jaM dhammasaMjuttaM // [chAyA madhuraM nipuNaM stokaM kAryApatitaM agavitamatuccham / pUrvaM matisaMkalitaM bhaNanti yad dharmmasaMyuktam // 10. avisaMvAdanam - janaiH sAvadhAnaM vadanIyam pUrvaM yaduktaM tadeva pazcAdapi bhASeta / api tu pUrvoditena kathanena na viruddhaM vacanaM pazcAd vadet / vastuto na kadAcidapi kutracidapi yathA tathA bhASaNIyam / 53
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11. pratipannakriyA svIkRtA niyamAdayo'vazyaMtayA pAlanIyAH / yadA kadAcit zArIrikapIDAyA upadravaH, devatAdInAM prakopaH, svabandhujanAnAM virodhazca bhaveyuH tathA'jJAnAdabudhajanA avamanyeran, evaM saGkaTe Apatite satyapi prANatyAgenA'pyurarIkRtAnAM niyamAdInAM samyak pAlanaM kuryAdeva / 12. kuladharmAnupAlanam - yena kAraNena svakIyo vaMzaH kalaGkito bhavet tathA kimapi nA''caret / kintu svakulasya svakuTumbasya ca maryAdAmanusRtyaiva sadA vartanIyam / 13. asadvyayaparityAgaH vyasanArthamahaGkArapuSTyarthaM ca dhanavyaya Atmano'hitakArako'zubhakArI ca bhavati / ataH tAdRzaM dhanavyayaM nirAkuryAt / - 15. devapUjA-navInajinagRhanirmANa-prAcInadharmasthAno 14. satsthAne vyayaH ddhArAdizubhakAryeSu dInaduHkhitapIDitasattvAnAM sAhAyyakaraNeSu ca dhanavyayaH prayoktavya: / eSu satsthAneSu satkAryeSu ca dhanasya viniyoga eva lakSmInAM phalamasti / yaH zaktau satyAmapi zubhamArge dhanavyayaM na karoti tasya gRhe bhavAntare na bhavati zrIdevyA Agamanam / kathitaM ca- "vyavasAyasya phalaM vaibhavo'sti, tasya phalaM supAtreSu dAnamevA'sti / anyathA etaddvayamapi durgateH kAraNaM bhavati / " viziSTaphaladAyi kAryaM kartuM sadA''grahaH 1 pradhAnakArye nirbandhaH karaNIyaH / - - 16. pramAdasya vivarjanam - madyapAnaM viSayo vikathA kaSAyo nidrA caivaM pramAdaH paJcadhA'sti / yathAzakti tatpramAdasyojjhanaM vidheyam / 54
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17. lokAcArAnuvRtti:- ziSTapuruSaiH mAnyajanaiH sAdhujanairvA yathA vyavahiyate tathA vyavahAro'smAbhirvidhIyeta / tathAvidhadezakAlayoryA ziSTasammatA praNAlikA-caryA'sti tadanuguNameva sadA vartanIyam / AstAM sAdhujanaiH sAmAnyajanairapi na janaviruddhaM kAryaM kartavyam / kathitaM ca lokaH khalvAdhAraH sarveSAM brahmacAriNAM yasmAt / tasmAllokaviruddhaM dharmaviruddhaM ca saMtyAjyam // (prazamaratiprakaraNam - 131) anyathA svadezakAlaviruddhAcaraNena tu taddezavAsijanatAyA virodhasambhAvanAt bhavedanarthaH / 18. sarvatraucityapAlanam - sarveSu sthAneSu kAleSu janeSu caucityapUrvakameva sajjanaiH vyavahartavyam / atraucityArhA nava vidyante / yathA- pitA mAtA bandhuH patnI: tanayaH svajanAH gurujanA: nAgarikAH dhArmikAzca / 19. garhite'pravRttiH- yaiH kAryaiH dharmaH svavaMzazca kalaGkitau syAtAM tAni nindyakAryANi kaNThagataiH prANairapi na AcaritavyAni / nindyakAryakAriNo'nyat zubhamapi kAryaM jane bhavatyupahAsAya / tAdRzAmazubhakAryANAM tyAgAdevA''cArazuddhirbhavati, tathA''cArAzuddhireva vastuto dharmo'sti / ante bhinna-bhinnarItyoparivarNitaM sadAcArasvarUpamavagamya yadi cet kenA'pi prakAreNA'smAkaM jIvane'sadAcAro varteta tadA tamasadAcAraM vihAya vayaM sarve lezato'pi sadAcAriNo bhavemeti me matiH / 55
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ahiMsAtattvamanuSThAnaM ca svAmizrIbrahmAnandendrasarasvatI yogevedAntamahAvidyApITham mattIkoppa, po. kalmane tA. sAgara, ji. zivamoggA 677401 ___ ahiMsA yadyapi niSedharUpeNa lakSyate tathApi sA vidhAyikA eva samasti, anyathA kuDyastambAdisthAvarA api ahiMsantaH, ahiMsAnuSThAyinaH kathyeran / prema, nirvairaM, sahajIviSu sauhArdai, AtmIyatA, AtmaupamyamevA'hiMsAyA jIvasattvam, sArasarvasvam / / kadAcit pANDavakauravANAM vidyAbhyAse pracalati zikSaNAdhikArI zAlAmAgatya upasthitAn chAtrAn pratyekaM paryAyeNa varSaparyantaM svazikSitaM kiJcinnivedayitumAjJaptavAn / tadA duryodhanAdayo'jAnanto'pi pUrNazlokaM AdimaM antimaJca zlokau paThitvA zikSaNAdhikAriNe nivedayAmAsuH abhinanditAzca / paryAyeNa dharmaputre pRcchyamAne 'kiM tvayA zikSita'miti / tena dharmaputreNa nyagAdi mayA dvAveva pAThau zikSitau; vastuta eka eva pATho mayA zikSita iti vaktumucitam / prathamaH pAThaH suSTha zikSitaH dvitIyastu kiJcideva zikSito'dyA'pyapUrNastiSThati / evamatyalpazikSitaM dharmaputraM kaTvAlocya nirgate zikSaNAdhikAriNi zAlAdhyApakaH dharmaputraM prati bhRzaM kuddhaH vetraprahAreNa taM daNDayitvA evaM pRSTavAn-'re re mUrkhazikhAmaNe! ko'sau tava pUrNaM zikSitaH pAThaH kazcAnyo yo'dyA'pyapUrNazikSitastiSThati ? vada tAvad iti / dharmaputrazca azrUNi muJcancha hodae.des.ses.oroce-one-des-olce-des-oice-octors For Private 56rsonal Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa sthito'dhyApakaM pratyavak, yato hi 'nA'haM sarvajJaH, alpazruto'ha'miti vAstavaM yathArthameva ArjaveNa mayA niveditaM zikSaNAdhikAriNe, tena prathamaH pAThaH arthAt satyasandhatA ArjavaM ca mayA suSThu zikSite ityavadam / dvitIyastu pAThaH yo'dyA'pyapUrNaH zikSitastiSThati kSamA / yadyapi bhavadvihitaM vetraprahAraM daNDanaM mayA prasannatayA soDhaM, tathApi tasmin samaye anyAyena mAM daNDayantaM bhavantaM prati krodhaH vidveSazca me manasi samudbhUtau ityataH kSamA- nirvairatA nAma dvitIyaH pAThaH pUrNatayA - 'dyA'pyazikSitastiSThati iti yathArthameva mayA niveditaM guro !' iti / prema, anurAgo nAma tasmin priyavyaktau mametyabhimAno'rthAnmamataiva / svahRdi anubhUtasya 'ahaM' 'aha'mityantaHsphuraNasyA''nandotkarSasya parasminnapi priyavyaktau darzanamanubhavanameva prema nAma, anurAgo nAma / anena prakAreNa yadA vyaktiH vyaSTyAtmA jalabindusthAnIyaH, atimAnasadhyAnena bhAvAtItAtmaniSThayA buddhisAkSiNaM pratyagAtmAnaM, zuddhacetanamAtraM, sukhaduHkhAdidvandvanirmuktaM zAntaM nityatRptaM sarvacintAsamutthitaM nityAnandaghanaM, samudrasthAnIyaM pratyabhijAnIte, tadA tatsamakAla eva so'sau sarvAtmA, vizvAtmA, mahAtmA bobhavIti / sarveSu bhUteSu yadA AtmIyatA AtmaupamyaM prasarati tadA kuTumbasadasyeSviva kuTumbasadasyetareSvapi abhedavRttyA kSamA, prema, dayA, maitrI, sauhArdaM ca sahajameva saJjAyante / idameva satyaM upaniSadA uccairudghaSyate "yastu sarvANi bhUtAni AtmanyevA'nupazyati sarvabhUteSu cA''tmAnaM tato na vijugupsate / " 57 -
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ - SE TEAM "yasmin sarvANi bhUtAni AtmaivA'bhUdvijAnataH / tatra ko mohaH kaH zoka ekatvamanupazyataH // " I.3.7 / / tathA ca bhagavadgItAyAM "sarvabhUtasthamAtmAnaM sarvabhUtAni cA''tmani / IkSate yogayuktAtmA sarvatra samadarzanaH / " gI. 6-29 "Atmaupamyena sarvatra samaM pazyati yo'rjuna ! / sukhaM vA yadi vA duHkhaM sa yogI paramo mataH // " gI. 6-32 "samaM pazyan hi sarvatra samavasthitamIzvaram / na hinastyAtmanA''tmAnaM tato yAti parAM gatim // " gI.13-28 "yadA bhUtapRthagbhAvamekasthamanupazyati / tata eva ca vistAraM brahma saMpadyate tadA // " gI.13-30 ___ AtmIyatAyAM satyAM Atmaupamye siddha eva yathA kSamA prema sauhArda maitrI ca saMtiSThante tathaiva tenaiva anyonyavyavahAre satyasandhatA arthAt ArjavaM, anyonyaM vizvAsaH, ajiz2a, akuTilatA ca sthirIbhavanti / yatra kuTambasadasyeSu anyo'nyaM AtmIyatA, AtmaupamyaM vartate tatra kSamA, prema, ArjavaM, satyasandhatA ca sahajaM saMjAyante / evaM samaste na kevalaM mAnavasamudAye, api tu pazupakSijAte api AtmIyatA, AtmaupamyaM ityAdikaM aprayatnena sahajatayA samullasanti / te'pi naH sahajIvino bhUtvA teSvapi naH kSamA, dayA, sauhArda, sadbhAvanA ca snyjaaynte| __ anena ahiMsAtattvavicAro'vasitaH / idAnIM prakRtamahiMsAyA anuSThAnam / tasyAH prAyogikatAM vicArayAmaH / da 2. 58
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ hisAtANDavasya avalo T ahiMsAyAH anuSThAnaM prAyogikatA ca prathamaM paradharmadveSasya tatkRtasya ca hiMsAtANDavasya avalokanaM / tAvatkurmaH / arabbIpravAdyanuyAyinAM mantavye IzvaraH khudeti kathitaH svakalpito vyaktirUpezvaraH / ata eva dezakAlaparicchinnaH martyasvabhAvaH sa eva naijo devaH / anyadharmeSvArAdhitA devAH tucchA: hInAH / mahammadIyAn vihAya paradharmIyAH sarve kAphirAH (Infidel) yeSAMka samUlavinAzaH na kevalaM naiva pApakRtyaM, naiva doSAya, api tu teSAM mahammadIyajanAGgasya AdyaM kartavyameva / so'yamanyadharmIyANAM vyavasthitanirmUlanaM 'jehAd' iti kathitaM, yat bAbaruprabhRti auraGgajebparyantaM vijRmbhitaM, yacca adyA'pi bhAratasya vAyavyabhAge (IzAnye ca kraistavAnuyAyisamedhitaM)-ugragAmikRtaM vijRmbhate, ekAntena hindumandirANAM luNThanaM, balAtkAreNa matAntaraNaM, asammate matAntaraNe maraNadaNDanaMsarvametat aitihAsikaM kaTusatyaM sarvaviditaM vartate / kiJca mahammadIyAnAM mate kevalaM manuSyasyaiva AtmA (Soul) asti / pazupakSiNAM tAvad AtmA nAsti, te ca pazupakSiNaH sRSTikRtA karuNAmayena mAnavAnAM AhArArthameva, nihatya bhakSaNArthameva sRSTA bhvnti|| saMvatsare ekasmin parvadine sametAM mUkaprANinAM go-ajAvyAdInAM mUkaprANinAM sahasrazaH sAmUhikaM nirdayaM hananamAkaNThaM ca bhakSaNaM prclti| manuSyANAmAtmAstitvasya tathA pazupakSiNAmAtmarAhityaviSaye kraistavajanAGgasya mahammadIyAnAJca sahamatirasti / asmin viSaye pramANanirUpaNaM baibal-dharmagranthe pazyAmaH / kadAcid IsuprabhuH sUkarasamudAyasyaikasya paizAcatvAropaNena sAmUhikahatyAM vyadadhAt / nUnamidaM dAruNo nirdayaH pazumedhaH sarvathA'samarthanIyaH san prAtivezmikasyA-'pyAtmavat priyadarzanaM (Love thy neighbour as thyself) naiva bhavitumarhati / priyadarzana 59
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ / (Indeed a montsrous, cruel act of ordering the killing out of those dumb creatives, our fellow beings, quite unbecoming of the apostle of love). atra vaijJAnika tathyaM kimiti jAnatha ? vastutaH teSAmapi pazupakSiNAmapi AtmA manuSyANAmiva samAna evA'sti / asmAkamiva indriyaviSayopabhogaH, sukhaduHkhAnubhavaH, mohazokAdivedanAzca teSAM samAnaiva / kevalaM teSAM vaiziSTyaM, nyUnatA ca manuSyANAmapekSayA iyamasti yad yadyapi te indriyArthAn bhuJjate sukhaduHkhAdivedanAzcA'nubhavanti tathApi 'ahaM asya pramAtA bhoktA kartA' ityevaMprakAraM vivecanaM AtmaprajJA ahaMbodhazca (Self-Awareness) teSAM nAsti / nUnaM buddhisAmarthya, grahaNasmaraNa-bhAvana-yojana-bhAvikalpanAdicitpravRttiSu, sauhArda-maitrIsahAnubhUti-kRtajJatAdiviSayeSu te pazupakSiNo manuSyAnapyatizerate / atra prasaGgamekamudAharAmaH / __ pUrvaM romcakrAdhipatye ANDroklisa nAmako yuvA dAsa (Slave) AsIt / ekadA rAjJo raJjanAya AyojitAyAM krIDAyAM siMhena saha yoddhaM sa: siMhAvarodhe prakSiptaH / tatra yudhyatA siMhena premavAtsalyena sa samAliGgitaH / tena siMhena saha modamAnaM nRtyantaM ANDroklisaM vIkSya prekSakavRndaM vismayamUkaM stabdhaM cA'bhavat / pUrvaM kadAcit AphrikIye kasminzcidaraNye viharatA ANDroklisena siMha eko'natidUre pAdatale kaNTakaviddho yAtanayA dUyamAno'valokitaH / sahajAnukampayA sa siMha maMdaM maMdamupasRtya pAdatalavedhakaM kaNTakaM vikRzya ca vimocayAmAsaH / sa ca siMha: kaJcit svoddezaM palAyitaH / ayameva kesarI yaH kAkatAlIyena rAjabhaTaiH ANDroklisena dAsena saha rAjJo manoraJjanAya yo maraNyAdAnIta AsIt / rAjJA abhinanditAya ANDroklisAya C . .. 60
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ kI bahumAnarUpeNa pradatto mRgarAja ANDroklisena romanagaravIthiSu zvA iva itastato nIyamAno janAn bahu raJjayati sma / yadyapi te pazupakSiNaH sAhityasaMgItakalAsu puNyapApavivecane, dIrghavistRtayojane ca manuSyANAmapekSayA daurbalyaM nyUnasAmarthyaM ca dadhate, tathApi kRtajJatAviSaye, upakArasmaraNe, manuSyajAti nUnamatizerate nanu ? atraiva ahiMsAnuSThAnaprasaGge prakRte prakaraNAntaraM tatraiva baibala-granthe nidarzanatvena labhyate / mArgacyutaputraparAvartanaprasaGge (Return of the prodigal son) tasya mArgabhraSTasya putrasya parAvartanasamaye tamabhinanditukAma utsavamAcaritukAmazca tasya pitA sevakAnAdizati-'gacchata tUrNaM, pInaM suparipuSTaM govatsamAnayata, taM chittvA sarve vayaM AkaNThapUrti bhakSayitvA nandAmaH' iti / nUnamidaM 'Atmaupamyena prAtivezmikasya prINanaM' naiva (Loving thy neighbour as thyself) bhavitumarhati / ____ atra kazcidAkSipet - 'hindudharmIyeSvapi svajihvAtoSaNAya prANijAtasya prANAnapaharatsu satsu kathamidamanyadharmIyA eva prANihiMsayA adhikSipyante ? atra samAdhIyate - yo'pi cANDAlaH asmatsahajIvinAM mUkaprANinAM prANAnapaharanti mRgayAvyasanena vA, mAMsabhakSaNecchayA vA, so'yaM, yatkimapi nAma dadhAtu tatra na kazcidvizeSaH / so'yaM hindumleccho vA mahammadIyamleccho vA kraistavamleccho vA anyanAmno vA mleccho bhavatu tasya guNakarmanirNIto mlecchasvabhAvaH mlecchatvaM krUrakarmitvaM taM / na jahAti / evamapi hindudharmIyANAM, arthAt sanAtanadharmIyANAM tu samAdhAnakaro'zo vidyate yat etanmlecchavRttimAtiSThatAM pratizataM saMkhyA (Percentage) itaradharmIyANAmapekSayA atyalpA'sti / uktaM saMgRhNImaH, mahammadIyAnAM AtmIyatA, AtmaupamyaM ca kevalaM /
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ svadharmIyAn saMvRNoti, itaradharmIyAn mAnavAn, tathA ca anyaM prANisaGkalaM varjayati, dveSTi, tucchIkaroti / atha kraistavadharmIyANAmAtmIyatA, AtmaupamyaM ca yadyapi na kevalaM svadharmIyAn api tu itaradharmIyAnapi mAnavAn saMvRNoti, tathApi prANijAtaM varjayati, dveSTi, tucchIkaroti / hindudharmIyANAM tu AtmIyatA, AtmaupamyaM ca na kevalaM svadharmIyAn api tu paradharmIyAn mAnavAn, tathA ca prANijAtaM saMvRNoti / tAn itaradharmIyAn mAnavAn tathaiva prANijAtaM naiva varjayati, dveSTi, tucchIkaroti vA, kintu tAn sarvAn sAdaramAtmavat pazyati / ahiMsAyAH prAyogikatAdRSTyA traividhyam vyAvahArikadRSTyA (From the standpoint of practicality) arthAt prAyogikatAdRSTyA (From the standpoint of expediency) ahiMsA tridhA vivicyate / tadyathA (1) ArSA ahiMsA (Spiritual Sublime Non-violence) (2) ATET BEHI (Expedient Non-violence) (3) FARTUCHT BEFEHT (Deterrent Non-violence) AdyA ArSA ahiMsA nAma RSi-muni-taponidhInAM sahajA nirvairaniSThaiva / jitakAmakodhA jitendriyAH samastabhUtasamudAye AtmIyatAM dhArayantaH, paramazAntAH, paramakAruNikAH, na kevalaM manuSyeSu api tu krUrahiMsreSvapi mRgeSu svatapaHprabhAvena nirvairatAM samudbhAvayanti / gautamabuddho zAkyamuniH ugraluNThAkamaGgalimAlaM sanmArgagAminaM sampAdya tasya hRdayaparivartanamakarot / 62
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ ambarIzo rAjarSiH krodhamUrchitena durvAsasA pravartitayA duSTazaktyA kRtyayA abhyAkrAnto'pi haribhaktivajrakavacAyitaH san sutarAM nirbhIto'prakampitaH surakSitaH samAsata / tatazca pradhAvantaM durvAsasaM trilokyAmapi nirAkRtazaraNArthinamanudhAvatA sudarzanacakreNa bahuklizyamAnAya tasmai abhayaM datvA ArSAhiMsAyAH jvalantaM nidarzanaM sthApayAmAsa / evameva prahlAdasya haribhaktiparAyaNasya nirvairaprabhAvena pitrA hiraNyakazipunA preritAH sarvA bAdhAH zIghratayA nirastAH / kiJca duradhyavasAyino hiraNyakaziporapi sadgatiH saMpAditA / __arvAcInAH kabIra-nAnakAdayo'pi ArSAhiMsAyAH zreSThaM nidarzanaM / sthApayAJcakrire / sameSAM sAttvikAnAM saMkhyA loke'tiviralA, ata eva dvitIyavidhA kSAtrAhiMsA'vazyAnuSTheyA bhavati / rAjasAyA asyAH kSAtrAhiMsAyA vinA kevalayA uparyuktayA sAttvikayA ArSAhiMsayA tAmasazaktIrdamayituM vijetuM ca suduSkaraM yato hi tAdRzI sAttvikI ahiMsA tAmasadurjanaiH daurbalyamityeva, pracchannaklaibyamityevamupekSyate, parihasyate ca / ata eva sAttvikAhiMsAyAH tAmasazaktI: viruddhya pravartyamAne yuddhe kSAtrAhiMsA'vazyAzrayaNIyA bhavati / gAndhImahAtmanA prayuktA kevalA sAttvikI ahiMsA, kSAtrAhiMsAsahAyarahitA niSphalA bhUtvA rASTravibhajane (Partition), parakIyadurmadAndhaiH bhAratabhUmerAkramaNe, vizeSeNa jammukAzmIrarAjye pravartite pravartamAne cA'vyAhate naramedhe, paNDitasamudAyasya ca niSkAsane, nirvAsitatve nirAzritatve ca pryvsitaa| anayaiva ca sAttvikAhiMsayA kSAtrahInayA, durbalatayA, asthAnayA mRdudhoraNayA eva prAtivezikarASTraprotsAhitebhyo bhayotpAdakebhya ugravAdibhyo muktasahAyaH saMpAditaH ityetat sarvaM sarvaviditaM, aitihAsikaM 63
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaTusatyam / ata eva kSAtrAhiMsA rASTrasubhadratAdRSTyA surakSatAyai avazyAnuSTheyA bhavati / yathA dehasya kasyacidavayave rogagraste, tasya rogasya sarvAvayavasaGkramaNena saMbhAvyamAnAM prANahAniM vArayitukAmo dakSaH zastracikitsakastaM rogagrastamavayavaM chittvApi rogiNaM saJjIvayati tasmai rogiNe mahadupakaroti, yathA ca keSucicchAtreSu saMbhAvyamAnAM zIlacAritryabhraSTatAM vArayitukAmo dakSaH kazcit zikSakastAn chAtrAn samyag daNDayati, tathaiva rASTrIyasurakSatAyai prajAnAM cA'nAtaGkitajIvananirvAhaNAya kSAtrAhiMsA'vazyAnuSTheyA bhavati / ata eva zrIkRSNo duryodhanAdibhirduSTatAmasazaktibhirApadyamAnaM prajAsaMkSobhaM vArayitukAmo'rjunaM kSAtravIrAgraNyaM prati bodhayAmAsa 'kSudraM hRdayadaurbalyaM tyaktvottiSTha parantape 'ti / atha tRtIyA nirodhakA ahiMsA / ayaM ca ahiMsAnuSThAnaprakAraH zatruM tarjayitvA tasya no viruddhya durAkramaNasAhasaM vArayitumuddiSTo bhavati (Preventive Deterrence) | adyatane kAle zaktisaMpannai rASTrairyuddhasya, bhIkarahatyAkANDarUpasya, raktaraJjitasya vyarthatAM zAntasukhasamRddhajIvanavighAtakatAM suSThu jAnadbhiranuSThitA ahiMsA evaMrUpA nirodhakA ahiMsA bhavati / iyaM nItiH 'taTasthatarjana' mityapi (Brinkmanship) vyavahriyate / kasmiMzcit vanoddeze bhayaGkaraH sarpa eko mArgapArzvasthe tarukoTare nivasan pathikeSu bahubhItiM janayati sma / idaM pazyatA kenacinmuninA zAntamUrtinA so'yaM sarpaH 'sarvathA tvayA nirvaireNa bhAvyam, apakAriSvapi pratIkAraM maiva kuru' ityupadiSTaH / ahiMsAvratadIkSAM tasmai sarpAya dattvA 64
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ kA opan Shrs maniH svecchayA tato niragAta / etanmadhye sarpaNa sAdhUpadiSTamahiMsAvrataM tattvazo'kSarazazca pAlitam / bhRzaM prakopite'pyapratIkAravrataniSThaM sadaiva tUSNIM sthitaM dRSTvA tanmArgagAminaH zAlAcchAtrA laguDairazmakhaNDaizca dInavarAkaM taM sarpa prahRtya taM kSatavikSatAGgaM mRtaprAyaM ckruH| katiciddinAnantaramahiMsAvratopadeSTA'sau munipuGgavastadaraNyamArgagAmI sarparAjaM kSatavikSatAGgaM jarjaritasarvAvayavaM, mRtaprAyaM, dInadurbalaM ISaccalitumapyazaktaM vIkSya 'kimApannaM bhoH ? kathaM tava IdRzI duravasthA ?' iti taM pRSTavAn / so'vadat pUjyapAda ! ahiMsA, nirvairatA, apakAriSvapi sarvathA apratIkAro bhavadupadiSTAstattvazo'kSarazazca: mayA anuSThitAH / tena me iyaM durgatiriti nyavedayat / muniravak, 'mandabuddhe ! pathi saJcarato daMzanaM mA kuru' iti mAtramupadiSTaM khalu mayA / 'tvaM sItkAraM phutkAraM ca mA kuru' iti naiva upadiSTam / ___ kadAcit balaprayogaM vinA'pi balapradarzanamAtreNa kriyAsiddhirbhavati / ABI nakhanikRntanenaiva kArye sAdhye khaDgaprayogo nA'pekSyate / anenA'hiMsAtattvasya tadanuSThAnasya tatprAyogikatAyAzca vicAro'vasita - iti zam / mAteva sarvabhUtAnAmahiMsA hitakAriNI ahiMsaiva hi saMsAramarAvamRtasAriNI // (yogazAstre-hemacandrAcAryaH) 65
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ patrAma munidharmakIrtivijayaH namo namaH zrIgurunemisUraye // AtmIyabandho ! cetana ! ___dharmalAbho'stu / pUjyapAdagurubhagavadbhiH saha vayaM sarve'pyatra kuzalAH smaH / tatratyAnAmapi sarveSAM kuzalaM kAmaye / beMglUrunagarAd vihatya vayaM sarve'pi cennainagaraM prApnuma / vihArayAtrA sukhaM pravRttA / pUrvayordvayoH patrayoH "karmaNA zuddhi''riti sUtreNa vidheyAtmakaniSedhAtmaka-karmaNaH svarUpaM varNitam, tattu viditameva tvyaa| tatrA'pi naktandivaM nirantaraM kAryaM kRtvA'pi manasaH zuddhyabhAvena kimapi na kRtamiva pratibhAti; ityevaM karmazabdasyA'rthaH kRtaH / adya tatsUtrAnusAreNaiva pratyakSeNa kimapyakurvan sannapi kAryarataH, iti karmazabdasyA'paro'rtho varNyate / astyatIva ramyA sundarA ca kalpanaiSA, tathA'pi nigUDhArthA gahanA cA'sti / "kriyArahitaH - niSkriyo'pi san sadA kAryarataH - sakriyaH" iti zrutvaiva cittamAzcaryamanubhavati, manasi kautukamapi saJjAyate / kiJca manaH praznayatyapi yat kimetat satyam ? kathamasya sambhavaH ? iti / 66
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ atra prathamo'rthaH saMsArijIvAnAzritya sambhavati / tathA dvitIyo'rthastu muktajIvAn- saMsArAtItajIvAn pratItya sambhavati / eSa dvitIyo'rtho na vandhyAputravat AkAzapuSpavacca nirarthako'pi tu caritArtha evA'sti / etadarthasyA'nubhUtiM vayaM sarve'pi kurma eva / tathA'pi muktajIvAnAM sarvA'pi ceSTA'gamyaiva bhavati, ato nA'nubhUyate'rvAgdRggocarajIvaiH sthUrabuddhibhizcA'smAbhiH so'rthaH / ata eva ca so'rtho mogho'satyazceti na cintanIyam / bandho ! jagati naike padArthA vidyamAnAH santi, kintu te sarve'pi na dRSTA na ca jJAtA asmAbhiH / atIndriyapadArthAstu kevalaM kevaligamyA eva vartante tathA'pi teSAM niSedhaM yathA na vayaM kurmaH, kintu zraddhayA tAn padArthAn svIkurmaH, tathaivA'trA'pi jJeyam / kiM na dRSTastvayA sUryaH ? sa prAtaH yathAkAlaM pratidinamAkramate / pazcAt svasya svabhAvAnuguNaM prakAzanaM karoti, nA'nyat kimapi kurute / tathA'pi tasyA'stitvamAtreNa darzanamAtreNa caiva vizve sarve'pi vyavahArA: svataH pracalanti / vihaGgamA vihAyasyuDDayante, gAvazcaranti kRSiM kurvanti kRSIvalAH, vaNija ApaNaM yAnti, bAlakA vidyAlayaM yanti, sAdhujanA api svakArye nimagnA bhavanti, sUryavikAzina Amodante, candravikAzinastu mlAnatvaM prApnuvanti, tathA svakAryasyA'varodhAccaurA dvissntypi| evaM ca sUryodaye satyeva sarve'pi svasvakArye pravartante / athA'tra ko'pi vidagdha evaM jalpet yad divAkara uditaH, tatastena janena duSTakAryamuta zubhaM kAryaM kRtamiti, kintu tannocitam / nA'tra dinakarasya ko'pi doSo'sti yataH prabhAte " prakAzanamudayana''miti tu tasya sUryasya svabhAva eva / evaM sahajasvabhAvatayA pravartane ko doSaH ? 67
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra kiJca smaryate bAlakena mAtA, kriyate kalaravaH pakSibhiH, prAtaH kukkuTaiH "kUkaDe kUk" ityArAvo vidhIyate, yogibhiH prabhoH smaraNaM kriyate, evaM yathaiteSAmeSa svabhAvo'sti tathaiva dvAdazAtmA'pi svasvabhAvamanusRtya prakAzanaM karoti, tatra kiM vikalpenA'nyena? bhrAtaH ! na kevalaM cetanavatAM, api tu cetanavatAmacetanavatAM ca sarveSAmapi svakIyo dharmaH-svabhAvo vartate / tathaivamete sarve'pi svasya svbhaavmnusrntyev| ataH tatsvabhAvaM na niroddhaM ko'pi zaktaH / evaM prakAzanazIlaH sUro na keSAJcidapi kadAcidapi kimapi kAryaM karoti tathA'pi svabhAvataH so'nekeSAM sAhAyyadvAreNa nirantaraM kAryaM karotyeva / atha bandho ! dinakaraceSTAvat muktajIvA api jJeyAH / te mokSe sthitAH santi / nijAnande svasvabhAve ca sadA ramamANAH santi / te na kimapi vadanti, na kurvanti, na kadAcidapi prerayanti, nopadizanti, tathA na ca sAhAyyamavarodhaM cA'pi kurvanti / evaM na kimapi kurvantaH santo'pi te sarvaM kAryaM kurvanti / __vastutaste pratyakSatayA na kimapi kurvate, kintu ye jIvAsteSAmArAdhanaM stavanaM pUjanAdikaM ca vidadhate, ye ca tadAjJAM pAlayanti tajjIvAnAmupari teSAmanugrahaH pravartate / tadanugrahadvAreNaiva jIvAH svaM kAryaM kartuM samarthA bhavanti / lalitavistarAgranthe pUjyapAdazrIharibhadrasUrIzvara Aha- "bhagavadanugrahaM vinA na dharmAdisiddhirbhavati / svayogyatA-gurusaMyoga-bhagavadanugrahavIryollAsAdInAM vividhAnAM kAraNAnAM melane satyeva kAryasiddhirbhavati, etat satyam, tathA'pyeteSu samasteSu kAraNeSu bhagavadanugrahaH pradhAnakAraNamasti, yataH sa evA'cintyazaktimAnasti" iti / For Private 68sonal Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM bhagavadanugrahaM vinA na kimapi kartuM zaktAH ke'pi jIvAH / evaM sAkSAt muktA na kimapi kurvanti, kintu paramparayA tu ta eva sarvaM kurvate / atha khalu ko'pyevaM praznaM pRcchet yatpUrvaM bhavataiva gaditaM yanmuktAnugrahAdeva jagataH sarvaM kAryaM bhavati tahi te muktAstu karuNAzIlAH, tataste tu sarveSAM jIvAnAmupari sadA'nugrahaM kurvantyeva; tathA'pi kathaM na sarve'pi jIvA muktibhAgino bhavanti ? / satyam, paramakaruNAvanta eva muktAH / te sadA'nugrahamapi kurvntyev| tathA'pyatredaM jJeyaM yad-yathA vRSTirvane grAme nadyAM samudre marubhUmau caivaM sarvatra samAnatvenaiva patati / kintu sA vRSTiH tattatsthalAnAM yogyatAnurUpameva kutracit phaladAyinI bhavati, anyatra ca niSphalA'pi bhavati / tathaiva muktA api sarveSAmupari apRthaktvenA'nugrahaM kurvanti, kintu pratyekaM jIvAnAM yogyatAnurUpamevA'nugraha upakArako bhavati / evaM yogyatAyukto'nugraha eva phaladAyako bhavati / pUjyapAdazrIharibhadrasUrirAha anugraho'pyanugrAhya-yogyatApekSa eva tu / nANuH kadAcidAtmA syAd devatAnugrahAdapi / (yogabinduprakaraNam-12) ato bhagavadanugrahaM grahItumapi pAtratvaM prApaNIyam / anyathA yogyatAmRte'nugraho niSphalo bhavati / yathA ko'pi jIvo jalArthaM haste bhAjanaM gRhItvA tiSThati, kintu yadi tadbhAjanaM sacchidraM bhavettarhi jalaM bahireva patet / tatra na doSo jalasya kintu tdbhaajnsy| tathaiva samavasaraNe virAjamAnAH tIrthakarA upadezadvAreNa jIvAnAmuparyanugrahasya ma 69
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRSTiM kurvanti / tadA naike jIvAstatra vidyamAnAH santi, kintu sarve'pi jIvA vratAdikaM norarIkartuM samarthA bhavanti / paraMtu yeSAM jIvAnAM yogyatAyAH paripAko jAtaH tAdRzAH kecijjIvA eva vratAdikaM svIkurvanti / evaM yogyatA'nugrahazceti dvAvapi parasparamapekSAvantau staH / kintu tatrA'pi pradhAnaM kAraNamanugraho'sti yato yadA bhagavadanugraho bhavettadA bhagavati bahumAno jAgarti, pazcAt taM prati zraddhA jAyate, tatzraddhayA dharmakriyAsu pravRttirbhavati, ante kAryasiddhirjAyate / evaM paramparayA muktAnugrahadvAreNaiva sarvamapi kAryaM bhavati / atra na kimapyAzcaryamasti / yatasteSAM muktAnAmetAdRza: svabhAva 'evA'sti / yathA 'prakAzana 'miti' sUryasya svabhAvaH tathaivA' 'nugrahakaraNaM" muktAnAM svabhAvo'sti / tadanusAreNa te vartante, tatra kA bAdhA ? uparyeva coktaM jagatsthitAnAM sarveSAmapi padArthAnAM viziSTaH svasvabhAvo vidyate / yadi caitanyazUnyAH ajIvapadArthA api svasvabhAvamAzritya nirAbAdhaM vartante eva, tarhi ete muktAstu khalu paramacaitanyavantaH santi / ataste kathaM na svasvabhAvanuguNaM varteran ? evaM kAryamakRtvA'pi sarvaM te muktA eva kurvanti / te jIvAnAmuparyanugrahaM kurvate, tadanugrahadvAreNa jIvAH svaM svaM kAryaM kurvanti / evaM vastutaH pratyakSatayA na kimapi vidadhate, kintu paramparayA tu sarveSAM jIvAnAM kAryaM pUrvoktarItyA te evaM kurvate, iti jJAyate / ante vayaM sarve'pi teSAmArAdhanAdikakarmakaraNena tadanugrahaM saMprApya pAramparyeNa karmakSayamavApnuyAmeti me spRhA / 70
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ "kAvyAnuvAdaH muniratnakIrtivijayaH (1) maiM Apa apanI talAzameM huM, merA koI rahenumA nahIM; vo kyA batAeMge yaha rAha mujhako, jinheM khuda apanA patA nahIM ? (ajJAtaH) ahaM svayaM svaM parizodhayAmi, nAstIha kazcit pathadarzako me / sa darzayet me kathameva mArga jJAtaM na yena 'svayameva ko'ham' ?
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ "kAvyAnuvAdaH muniratlakIrtivijayaH (2) musIbatameM zarIphokI, kabhI ijjata nahIM ghaTatI; jalA bhI DAlo sone ko magara kiMmata nahIM ghaTatI / (ajJAtaH) Apadgate'pi mahato, mahattvaM naiva hIyate / yathA svarNasya, dagdhe'pi hAnaM naivA''pnute mUlyam //
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 anuvAdaH - guromahattA * munidharmakIrtivijayaH nizi nAvaM samudre cAlayitumavazyaMtayA dIpadaNDasyA''vazyakatA'sti, tathA so'pi prakAzamAnaH syAt / ** * ** * tathaiva jIvanarUpe'bdhau AtmakalyANasya dizaM pratyAtmarUpanAva: cAlanArthaM gurusvarUpo dIpadaNDo'tyupayogyasti / guruH mArgadarzako'sti tathA sa eva dIpadaNDarUpo'pyasti / AtmA svayamAtmakalyANasya vizuddhamArga zodhayituM, kena vA mArgeNa gantavyaM iti jJAtum, tathA ca mArgaprAptau satyAM tanmArgasyopari gantumasamartho'sti, tattu nizcitameva / etAdRzyAM sthityAM gurusvarUpo mArgadarzaka eva 'kena mArgeNa gantavya'miti nirNayati, sa eva mArgamapi darzayati, tathA kadAcidvayaM mArgabhraSTA bhavema tarhi sa gurureva prazastamArge'pi sthApayati / etAdRzo gurutulyasya mArgadarzakasya caraNayorAtmasamarpaNasya karaNe yadi lajjA bhavettarhi bhautikadRSTyA'nyat sarvamapi zubhaM prApyeta tathA'pi hanta ! AtmakalyANasya lakSyAttu vaJcitA eva bhavema / ___ adRSTe mArge kamapi vicAramRte mArgadarzakamanusaranto vayaM gurucaraNayoH sarvasvasamarpaNe kimarthaM vicArayAmaH ? (anUditam) *** ** * *
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuvAdaH RAISERS darzanam munikalyANakIrtivijayaH darzanam / asmAkaM bhASAsu grantheSu dharmazAstreSu sAmAnyeSu ca vArtAlApeSu bahuzo darzanaM, dArzanikaM sAhityaM, dArzaniko vidvAn ityAdayaH zabdAH prayujyante / tathA darzanazabdasya rUDhArthaM vayaM tattvavidyAyAmadhyAtmavidyAyAM vA paryavasitaM kurmaH / kintu tasya tAtparyaM kim ? yataH cAkSuSajJAna-bodhakAd dRz-dhAtorniSpannatvAt darzanazabdasya pracalito vyutpattisiddhazcA'rthaH cakSurjanye jJAne eva upapadyate / evaM cet sa kathaGkAraM tattvajJAne adhyAtmajJAne atIndriye vA vijJAne prayuktacara iti cintanIyam / asya samAdhirupaniSatAM sUktebhyaH parokSato'pi prApyeta / tathA hi- upaniSatsu hi bahirindriyANAM balAbalaviSaye zaktitAratamyaviSaye vA vicAraM kurvatA evaM nidiSTaM yat "cakSurvai satyam" (bRhadAraNyaka. 5.14.4) / kutracit viSaye vivAde jAte tannirNayArthaM sAkSI AvazyakaH / yadi tadA dvau sAkSiNau upasthitau bhavetAM yayorekena kevalaM tadghaTanA-gocaraM zrutameva syAt, anyena ca sA ghaTanA dRSTA'pi syAt; tadA zrutavato'pekSayA dRSTavatyeva vizvasyate tasyaiva ca kathanaM stytyaa'nggiikriyte| evaM ca zravaNendriyApekSayA cakSurindriyasyaiva prAmANyamiti nizcitam / ___tathA cakSureva tAdRzamindriyaM yat sarvAn cakSurdhAriNaH sama-viSamayoruccAvacayozcA'ntaraM pradarzya skhalanAt trAyate sthiratAM pratiSThAM vA pradatte / yadAha "cakSurvai pratiSThA" (bRhadAraNyaka0 6.1.3) / 74
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ itthamanyeSAmindriyANAM tulAyAM cakSuSaH sthAnaM satyasya samatvasya cA'tyantaM samIpavarti, adhikatayA dRDhaM cA'sti iti upaniSadaH sUcayanti / tatazcA'nyendriyajanyajJAnApekSayA netrajanyaM jJAnaM yat darzanatayA prasiddham eva utkRSTam / tathA vyavahAre'pi darzanasya eva mahimA, ata eva ca 'sAkSin' iti zabdasyA'rtho'pi vaiyAkaraNaiH "sAkSAt draSTA" ityeva kRtaH / evaM ca vyAvahArikeSu sthUleSu ca kAryeSvapi jIvane darzanasyaiva atyantaM satyasamIpavartitvAt, adhyAtmajJAne tattvajJAne cA'pi sa eva zabdaH prayukto vidvadbhiH / ata eva ye RSayaH kavayo yogino vA Atma-paramAtmAdIn atIndriyapadArthAn sAkSAtkRtavanta eSu ca viSayeSu saMzayAtItAmakSobhyAM ca pratItimapi prAptavantaH te sarve draSTAraH kathyante / tathA''dhyAtmikapadArthagocaraM teSAM sAkSAt Akalanameva darzanazabdavAcyaM bhavati / tathA cA'dhyAtmavidyAyAM rUDhasya darzanazabdasya tAtparyamAtmAdIndriyAtItavastUnAM spaSTe niHsandigdhe'vicalite ca bodhe vartate / darzanaM hi jJAnazuddhestatsatyatAyAzca parAkASThA paripAkaJzcA'pi / atra hyanyadapi bahu vicAraNIyamasti / tathA hi tattvavidyAtattvadarzanAdivad bahavo'nye'pi vyApArA darzanatvena prayoyujyante / yathA tattvacintanaM tattvavicAraNaM, tattvajijJAsA, tattvamImAMsA ityAdayaH / prAkRtajanAnAM tu ete tattvadarzanaM tattvacintanamityAdayaH zabdAH paryAyavAcina ekArthakAzcaiva pratIyante / kintu yadA zAstramanubhavaM cA''zritya vicArayAmastadaiva budhyeta yad darzanasvarUpAM jJAnazuddherAtmazuddherAdhyAtmikazuddhezca sarvoccabhUmikAM prAptuM kiyAn kIdRzazca mAnasika Atmikazca puruSArtha Avazyaka iti, tathoktazabdAnAM darzanazabdavAcyAnAmarthacchAyAsu kiyadantaraM vartata iti / iha hyatIndriyANAM vastUnAM darzanaM sAkSAtkAro vA evameva haThAt sarveSAM 75
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ na bhavati / tat prAptuM mahAn prayatnaH kartavyo bhavati / tasya kramo'pi zAstreSu nishcito'sti| atra hi mukhyatayA trINi sopAnAni bhavanti / yadAhuH RSayaH "AtmA vA're draSTavyaH zrotavyo mantavyo nididhyAsitavyaH / maitreyi ! Atmano vA are darzanena zravaNena matyA vijJAnenedaM sarvaM viditam" (bRhadAraNyaka0 2.4.5) / tathA maharSiAso'pi Aha AgamenA'numAnena dhyAnAbhyAsarasena ca / tridhA prakalpayan prajJAM labhate yogamuttamam // (1.48tamasya yogasUtrasya bhASye) prathamaM hyatra sopAnaM tAvat zravaNam / yasya kasyA'pi tattvasya vastuno vA didRkSA tattadviSayakaM jJAnamanubhavinAM jJAninAM ca vacanAni zrutvA zAstrebhyo vA prAptavyam / iyaM prathamA zravaNabhUmikA / prathamabhUmikAyAM yat zrutaM tena ca yadavabuddhaM tadupari tarka-yukti-nyAyAdibhirvizeSamUhApohaM cintanaM ca kRtvA zAstravAkyAnAM jJAnivacasAM ca vizeSo'rtho'vagantavyaH / eSA dvitIyA bhUmikA cintana-mananapradhAnA / tadanu cintitasya vastuno hArdai praveSTumekAgratayA klezamuktacittena nijAbhinivezasya ca sarvathA tyAgaM kRtvA prayatnaH karaNIyaH / eSA ca tRtIyA bhUmikA / etA eva tisro bhUmikA vAkyArtha-mahAvAkyArthaaidamparyArtha-itinAmabhirapi prasiddhAH santi / tathA bauddhaparamparAyAmapi kramamenaM sUcayantyastisraH prajJAH santi / yathA - zrutamayI prajJA, cintAmayI prajJA, bhAvanAmayI prajJA ca / __atha ca yAvadetAni trINi sopAnAni yathAvat siddhAni hastagatAni ca na bhavanti, tAvad darzanasya sAkSAtkArasya vA bhUmikA kadA'pi spaSTA na bhavet / atastAM spaSTIkartumavazyameva samyaktayA caitAstisro bhUmikAH saadhniiyaa| yadA tAH siddhA bhavanti tadA sAkSAtkAraprAptau na kazcid vilambo bhavitumarhati / evaM caitat spaSTaM yad darzanaM tattvabodhasya zikharaM pUrvoktAzca Xpe******KRIRINAKARENDRA 76
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ tisro bhUmikAstasya kramikANi trINi sopAnAni / tathA ca siddhamidaM yat-tattvacintanaM tattvavicAraNaM tattvajijJAsA tattvamImAMsA ityAdayaH zabdA darzanasiddheH prAg vartamAnA mAnasavyApArA eva na tu darzanaM svayam / kintu draSTAro hi viralA eva bhavanti, tajjijJAsavastu bahavo'pi sambhavanti / tatra ca kecit prathamAM bhUmikAmAzritAH, kecittu dvitIyAM kecicca tRtIyAmapi / ataH kAraNe kAryopacAraM kRtvA darzanasya kAraNabhUtaH kramika mAnasavyApAro'pi lokavyavahAre zAstrAdiSu ca darzanatayaiva vyavahiyate / asyA dIrghacarcAyA mukhya uddezo hi darzana-cintanAdizabdAnAmarthacchAyAyA yathAvajjJAnameva / yena vayaM yathArthatayA-kiM darzanaM? kiM cintanaM ? kiM mananam ? ityAdikaM-samyaktayA'vabudhyAmahe / yato bahuzo vayaM kevalaM zravaNa-manana-nididhyAsanAdikameva darzanatayA gRhItvA tadAzrayameva cA'ntima satyamiti pratipadya santuSTA bhavAmaH, anyairvA saha matabhedena durAgrahaM dhArayAmaH / / vastutastu darzanaM yogijJAnameva yad RtambharA prajJA, kaivalyaM, kevalajJAnaM kevaladarzanaM ityAdyabhidhAnairvividhAsu paramparAsu prasiddhamasti / sahaiva tAsu tAsu paramparAsu etAdRzA darzanena vinA'pi tattat tattvadarzanaM prati dhAryamANaM dRDhaM zraddhAnamapi darzanetvenaiva vyavahriyate / tathA'pi atIndriyavastUnAM sAkSAd darzanaM vinA kevalaM zraddhAnarUpaM darzanaM tu gauNaM vyAvahArikaM parokSaM vaiva darzanaM na tu pradhAnaM pratyakSaM naizcayikaM vA darzanam / / tathA, idamapi cintyamatra yadadhyAtmavidyAnirUpakANi darzanazAstrANi prAyazaH zravaNa-manana-cintanakoTikaM kadAcicca nididhyAsanakoTikameva tattvaM nirUpayanti, na tu tadagrataH kiJcit / (yatastasya yogijJAnasvarUpasya darzanasya nirUpaNaM hi zabdAtItaM tathA'nubhavenaiva sAkSAtkartuM zakyam / ) ato vicArayAmo NRese%ANpNepKINARENDRAKARARNE 77
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadi atra, tadA, darzanazabdo mUlatazcAkSuSe'nubhave, tadanu cakSunirapekSe manogate'tispaSTe'nubhave prasAraM prAptaH, tatazcA'syA'tispaSTamanogatAnubhavasyaiva zraddhAyAM tatsAdhakeSu ca tarkohApohAdinirUpakeSu zAstreSvapi darzanazabdaH pracalitaH / granthAzcaite yadyapyadhyAtmalakSiNa eva / tathA'ntimayathArthadarzanagocarAyAM pratipattAvapi teSu matabhedo nA'sti / tathA'pi yadeteSu parasparaM matabhedA vivAdA samAlocanAni ca dRzyante tatrA'pi samAdhirayaM yad yAvat cintanamananakoTikaM nirUpaNaM bhavati tAvadeteSu matabhedAnAM sampUrNo'vakAzo'styeva / yadA tato'pi agre'tIndriye tattve vayaM dRSTiM prasArayAmastadA matabhedA vivAdAzca svayamevopazAmyanti / yathArthadarzanArthaM ca jIvasya yogyatA vikasati / adhyAtmavidyAM ca prApya jIvaH krameNa yathArthadarzanaM prApnoti // XPRESENApkesNResesexexe TippaNyaH 1. cakSurvai satyam / cakSurhi vai satyam / tasmAdyadidAnI dvau vivadamAnAve yAtAmahamadarzamahamazrauSamiti / ya evaM brUyAdahamadarzamiti tasmA eva zraddadhyAma tadvai tat satyam ..... / kiM punastatsatyamityucyate ? cakSurvai satyam / kathaM cakSuH satyamityAhaprasiddhametaccakSurhi vai satyam / kathaM prasiddhatetyAha- tasmAt - yad - yadIdAnImeva dvau vivadamAnau viruddhaM vadamAnAveyAtAmAgacchetAmahamadarza dRssttvaansmiiti| anya AhA'hamazrauSaM tvayA dRSTaM na tathA tadvastu-iti / tayorya evaM brUyAdahamadrAkSamiti - tasmA eva zraddadhyAma / na punaryo brUyAdahamazrauSamiti / zroturmaSA zravaNamapi sambhavati / na tu cakSuSo mRSA darzanam / tasmAccA' zrauSamityuktavate zraddadhyAma / tasmAt satyapratipattihetutvAt satyaM cakSuH / / (-bRhadAraNyakopaniSad - zAGkarabhASyam - 5/14/4) 78
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Show 2. cakSurvai pratiSThA / cakSuSA hi same ca durge ca pratitiSThati / yadyevam - ucyatAM kA'sau pratiSThA ? cakSurvai pratiSThA / kathaM cakSuSaH pratiSThAtvam ? ityAha- cakSuSA hi same ca durge ca dRSTvA pratitiSThati // (bRhadAraNyakopaniSad- zAGkarabhASyam - 6/1/3) "sAkSAd draSTA" / sAkSAto draSTetyasminnarthe in nAmni syAt / sAkSI // (siddhahemazabdAnuzAsanam - laghuvRttiyutam 7/1/197) (tathaitadapi draSTavyam) semakSadarzanAt sAkSyaM zravaNAcceti dhAraNAt / tasmAt satyaM bruvan sAkSI dharmArthAbhyAM na hIyate // (mahAbhArate dyUtaparvaNi 2/61/76) RtambharA tatra prajJA zrutAnumAnaprajJAbhyAmanyaviSayA vizeSArthatvAt (tatraiva 1/49).. mohakSayAjjJAnadarzanAvaraNAntarAyakSayAcca kevalam (tattvArthasUtram 10/1) kusalacittasampayuttaM vipassayA ANaM paJA (visuddhimagga 14/2) tattvArthazraddhAnaM samyagdarzanam (tattvArthasUtram 1/2) XXXCXEXP*EXPRMANENDRAKpe* (mUlalekhakaH paM. sukhalAlajI saMghavI, bhAratIyatattvavidyA-nAma pustake) 227 divyaM cUtarasaM pItvA garvaM na yAti kokilaH / pItvA kardamapAnIyaM bheko raTaraTAyate // (bhAminIvilAse) 79
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ satya ghaTanA: (1) tadA bhAratavarSopari sulatAna - jalAladIna - akabarazAhasya zAsanamAsIt / tena nijasabhAyAM jainasAdhUn AhUya tebhyo dayApradhAnasya dharmasya svarUpaM jJAtvA dayApareNa bhUtvA bahUni jIvadayAkAryANi kRtAni / yathA - vizAlaM laghusAgaropamaM 'DAmara' nAmakaM saraH / tat kevalaM matsyavadhAyaiva / tatra tena 'kadApi matsyavadho na kartavya' ityAjJA pradattA / sa svayamatIva mRgayApremI AsIt / pratyekaM mRgayAvasare lakSAdhikAnAM vanyapazu-pakSiNAM vadhaM karoti sma saH / mRgayAvasare ca paJcAzatsahastramitAstatsevakAH samagramaraNyaM pariveSTayanti sma, tatazca sa mRgayuvRndena saha yathecchaM mRgayAM karoti sma / jainamunInAM bodhadAnena tenaitAdRzamasaGkhyaprANisaMhArakaM mRgayAvyasanaM tyaktam / sampUrNe hindusthAnadeze govadhaniSedho'pi tena kRtaH / prativarSaM SaNmAsAvadhi sUnAsthAneSu taditarasthAneSu cA'pi jAyamAnAyAH pazuhiMsAyA api niSedhaH kRtastena / svayaM nityaM prAtarAze prAyaH paJcazatamitAnAM 'caTakA'bhidha pakSiNAM hatyAM sevakaiH kArayitvA tAsAM jihvA niSkAsya tannirmitaM vyaJjanaM pratidinaM bhakSayannAsIt sA hiMsA tadbhakSaNaM cA'pi tena yAvajjIvaM tyaktam / naike manuSyAH prANadaNDaM prAptAH santaH jainamunipreraNayA'bhayaM / prApya jIvitA: / jainAnAM hindUnAM ca nijatIrthayAtrAsamaye'vazyadeya AsIt jIjiyAkaraH / so'pi tairmunibhirnivAritaH / kiM bahunA ? teSAM vItarAgiNAM munInAM nirlobhayA zAntavRttyA jIvadayAparatayA ca sa samrAD atIvA'tIva prasanno vartate sma nirantaraM teSAmupari / teSAM pravarddhamAnaM prabhAvaM dRSTvA asahamAnairhindUdharmaparAyaNainaikaivaidikairekavAraM sabhAmadhye samrAD uktaH - ete jainA dharmabAhyAH, dharmasya sAmAnyaM , vijayazIlacandrasUriH 80
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45 va vyavahAramapyete na jAnanti / ete gaGgAnadI pavitratIrthatayA na mAnayanti, na vA sUryanArAyaNaM daivatatvena svIkurvanti / tathApi bhavAn etAn kathamiva sammAnaM dadAti? / zAha-akabaro bhramito'nayA vArtayA / tena jainamunayaH pRSTA etadviSaye, spaSTa- samAdhAnArthaM AdiSTAzca / tadA tairuktam - mahArAja ! asmAkaM mate gaGgAnadI atIva pavitrA'sti / asmAkaM devAlayeSu yadA kadApi pratiSThAmahotsavo bhavati, tadA vayaM tIrthAnAM jalAni __ AnAyayAmo vidhipUrvaM bahumAnapUrvaM ca / tatra sarvaprathama tIrthajalaM gaGgAyA evA''nIyate, nA'tra matadvayam / kintu ime vaidikA gaGgAM pavitratIrtharUpAM manyamAnA api svakIyamaraNAnantaraM nijAsthi-zavaprabhRtikaM jugupsitaM gaGgAyAM pravAhayanti kSipanti ca / evaM nityaM zata-sahastrAdhikaiH zavAsthibhirgaGgAmime malinayanti apavitrAM ca kurvanti yathA, tathA vayaM na kurmaH, na vA tathA kartuM vayaM samarthA api / pavitrajale'pavitrapadArthapariSThApane tu ime eva kAmaM kSamAH santu / atha sUryadaivataviSaye'smAkamevaM nItiryad vayaM jainAH sUryasyodayaM vinA na kadA'pi bhojanaM jalapAnamapi vA kurmaH, evaM sUryAstagamanAnantaramapi vayaM na pAnabhojane gRhaNImaH / arthAt vayaM sUryanArAyaNasya mahattvaM IdRzaM svIkurmahe yat sUryasyA'nupasthitisamaye vinA dharmadhyAnaM na kimapi bhautikaM kAryaM kurmahe / ime tu rAtrindivaM bhuJjate yattat ca nirantaraM pibanti / ataH ke sUryaM bahu manyante iti bhavAneva nizcinotu / zAhiH prasannaH / matsariNastu diGmUDhAH / 81
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) ekadA zAhisabhAyAM bIrabalena jainaguravaH pRSTAH - yadi bhavatAM sammatiH syAt tadA sandehamekaM praSTumicchAmi / sUribhirdattA'numatiH / tena pRSTam - ahaM zivopAsakaH / mama hRdaye satataM vartate sandeho yat zivabhagavAn saguNo nirguNo vA ? / guruNA kathitam - prathamaM mama praznasya spaSTa uttaro deyo bhavatA, tato bhavatsandehasamAdhAnaM kariSyAmi / svIkRtaM tena / guruNA pRSTam - zivaH jJAnavAn jJAnahIno vA ? | bIrabalena uktam - ko'tra praznAvakAza: ? zivaH jJAnavAneva / guruNA punaH pRSTam - jJAnaM guNo na vA ? | - bIrabala uktavAn - nanu jJAnaM guNa eva / guruNA nigaditam - tarhi siddhametat yat zivaH saguNaH / yato jJAnaM guNaH, sa guNa zivabhagavati vidyate iti tu bhavatA eva kathitaM, ato yo guNayuktaH sa saguNa eveti ko'tra zaGkAvakAza: ? / nitAntaM saralatayA nijasandehasya nivAraNamevamanubhUya atIva prasanno bIrabalaH / mukhaM padmadalAkAraM vAcazcandanazItalAH / hRdayaM kartarIbhUtametad dhUrtasya lakSaNam // (prabandhacintAmaNau) 82
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ garaLapurIzAstriNAM kavitAcAturI - ec. vi. nAgarAjarAv aSTAdaze zatake maisUrurAjyaM tRtIyaH kRSNarAjaH (mummaDikRSNarAja-voDeyara) zAsti sma / tasyA''sthAne bahavaH paNDitAH kavayo rasikAzcA'vartanta / kaviSu anyatamAH zrIgaralapurIzAstriNaH / teSAM kavitAcAturI paricAyayituM kiJcidatra prstuuyte| eSa sandarbhaH kRSNarAjakAlAnantaraM cAmarAjaprabhoH zAsanavelAyAM sampanna iti purAvido vadanti / kadAcana mahArASTrato dvau vidvAMsau mahIzUrarAjaM prati patraM preSitavantau / bhAgavatasaptAho mahArASTra pravartiSyate / tatrAgantavyaM bhavadbhiriti patrasya sArAMzaH / tacca patraM devavANyAM racitaiH padyaiH zobhitam AsIt / yathA "atirucirabhavanasImani vAgyajJo'yaM sudurlabho'timahAn / bhagavatkRpaikakAraNa-macirAdAvirbhaviSyati mahAghaH // 1 // etadatimaGgalatamaM pavitratamamadbhutaM manohAri / brahmasabhaM pArAyaNa-gabhIramAlokanIyamiha sarvaiH // 2 // abhyarthayAvahe tad yuSmAn zirasA praNamya zatakUtvaH / baddhAJjali bahukRpayA saptAhArthaM mudA samAyAta // 3 // bhavati mahatAM samAja-ssaptAhaM paramadurlabhatamo'tra / bhAgavatI cA'tra kathA gabhIrabhAyA pravartate madhurA // 4 // 83
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIbhAgavatasudhArasa-pAnavilolA bhavanta iha sarve / saparIvArAH premNA padakamalaparAgamatra kurvantu // 5 // agevAra''rambhAt saptAhasyA''darAdupetyeha / AsaptAhaM bhagavat-kathAmRtasvAdalolupaiH stheyam // 6 // yadi jAtu nA'vakAzo dinamAtraM vA kSaNaM kSaNArdhaM vA / AgantavyamavazyaM nA'nyaditaH zreyasAM padaM kiJcit // 7 // - taduktaM zrIbhAgavate kiM pramattasya bahubhiH parokSaiyinairiha / . varaM muhUrtaM viditaM ghaTate zreyase yataH // 1 // na hyato'nyaH zivaH panthA vizatassaMsRtAviha / vAsudeve bhagavati bhaktiyogo yato bhavet // 2 // pibanti ye bhagavat AtmanaH satAM kathAmRtaM zravaNapaTeSu sambhRtam / punanti te viSayavidUSitAzayaM vrajanti taccaraNasaroruhAntikam // 3 // Ayurharati vai puMsAmudyannastaM ca yannasau / tasyarte yaH kSaNo nItaH uttamazlokavArtayA // 4 // iti / kiM bahunA ? nigamabhAvukAH ! sarve yUyaM sudhiyaH cikIrSatoH kimapi durlabhaM kRtyam / kRpayA''vayorudArA manorathAvaniruhaM kuruta saphalam // 1 // " 84
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ ye ye'tra yadyadicchAH te te nizzaGkamAdarAttAratAH / bhAgavatakalpavRkSAt labhanta evAsti ko'tra sandehaH ? // 2 // kiM pallavitena ? AsmAkInaM prArthana - maGgIkRtyAdareNa pUrNena / Agacchata rasikatamA yuSmAbhirime'tra vayamanugrAhyAH // 1 // etAdRzaM sundaraM dRSTvA rAjA vismataH santuSTazca / yadyapi tadA mahArASTradezaM gantuM zakyaM nA''sIt, tathA'pi sundarasya patrasya sundaram evottaraM deyam iti cAmarAjaprabhuH svamantriNaM raGgAcAryaM samAdideza / raGgAcAryaH parakAlamaThAdhIzAn vijJApayAmAsa / te ca samyagAlocya asmin karmaNi zrIgaralapurIzAstriNa eva samarthA iti tatskandhe bhAram AropitavantaH / 1 zAstriNaH AgataM patraM vAcayAmAsuH / patrasya lekhako zreSThau vaiyAkaraNau iti tairjnyaatm| anyathA "brahmasabham" iti kathaM prayujyeta ? " sabhA rAjAmanuSyapUrvA" iti sUtreNa kila sabhAzabdAntastatpuruSo napuMsakaliGge prayujyate / tasmAttAdRzavyAkaraNavizeSavirAjitazabdairyutaM padyasArthaM viracya patraM racanIyam iti tairnizcayaH kRtaH / AzukavayaH zAstriNastAdRzaM patraM viracya svAminAM sannidhau itthaM vAcayAmAsuH // yathA vallavIjanavallabhAya namaH / vaidarbhIpraNayopabRMhaNaparaH satyAsmaroddIpanaH kSIbo jAmbavatInavAdhararasAd rAdhAparAdhInadhIH / nIlAcolaniviSTadRSTiramanAg akrItadAsaH punagopInAm atha yoginAmasulabho mugdho hariH pAtu naH // 1 // 85
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ - svastyastu sarvajagate santassantoSadanturAssantu / bhuvi tatkriyAzca dhA niSpratyUhAH pravartantAm // 2 // asti nanu rAjadhAnI kAcana karNATajanapadAbharaNam / mahizUranAmadheyA svavibhUtilavAvadhIritatridivA // 3 // tAmadhyAsta vitandraH sadguNasAndraH sa kRSNabhUmIndraH / vibudhajanAmbudhicandraH kimanyadanyo harizcandraH // 4 // tena digadhIzvarAMza-prabhavenArthipradeyavibhavena / pitreva sapramodaM govA sarvatra guptAnAm // 5 // adhunA tatpratibimba-zrImaccAmakSamAmaghonA'pi / tasmAdapyatyargha rakSitrA rakSyamANAnAm // 6 // upaniSadartharahasya-zravaNasmaraNAdyupAyakalanena / vAGmanasADagocaramapi tattvaM tat kimapi kurvatAM sAkSAt // 7 // vidyAravaSTAdazasu prAgalbhyapratibhaTatrapAkSetram / api bibhratAmajanaM svapne'pyaspRSTavinayavirahANAm // 8 // zrIkRSNanRpatidattaM muktAmayamakhilasugrahaguNADhyam / sadvRtamagrahAraM dadhatAmathavA tamAvasatAm // 9 // pratiSedhe'pi spaSTaM dhvanibhaGyA vidadhatIM vidhiM vacana / prauDhAmivA'nubhavatAM vanitAM kavitAM manojarasAm // 10 // aNumAtramapi marandaM sumanasi dhUlIvineva puSpalihAm / doSAnapAsya tanumapi guNamabhyupajagmuSAM viduSAm // 11 // 86
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ zauripurAripramukha-svopAsyaprArthanApurassaryaH / AmnAyasamAmnAtAH zubhabIjAnyAziSaH phalegrahayaH // 12 // AyuSmatoranalpaM rAjJAM mahatIM zriyaM samudvahataneH / meruhimAcalayoriva kRcchreSvapi niSpakampanijadhRtyoH // 13 // padmApAdapayoruha-lAkSAmudrAbhadrasadmabhuvoH / gokSIramAkSike kSu-drAkSAdhikSepasAkSivAgrasayoH // 14 // Ajagadutpatti mitho vairiNyorapi bhRzaM ramAvANyoH / sAmAnAdhikaraNyaM sampAdayatoH svanaipuNyAt // 15 // nidrANaparamapUruSa-tanurucisantAnakavacitAbhogam / dugdhAmbudhiM yazobhiH svAmeva rucaM punarnayatoH // 16 // gurumapi sacivapadocita-managhaM svasvAmirAjyakAryabharam / azramato nirvahato-rakSidhruvavibhramaireva // 17 // AstIrya bhaktitalpaM zraddhAguNabhAji cittaDolAyAm / apitRkamamAtRkaM para-manAthamekaM kizoramupacaratoH // 18 // veDobarAmacandrA-bhidha-nAyakayormanISiraJjakayoH / zreyaH paramparAyai kalpantAM dUradIrghAyai // 19 // vibhavAbdapauSamAsA-sitadazamI prAtaravadhikaM kAlam / sarve vayaM kuzalinaH kosalanAthAnukampayA guLa // 20 // bhavatorapi bhAgyavatoH sakalatrasuputramitrabAndhavayoH / bhUyo neyA patrI yogakSemAvabodhanavidhAtrI // 21 // 87
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ - samprati zrIparakAlasvAmibhi-rAyairAzcaryakaratapazcaryaiH / sAnugrahamarpitayA patrikayA vAkkratuprabodhinyA // 22 // pApini kalAvapi yuge vidhitsatoH karma kimapi kArtayugam / yuvayorhi sAhasikyaM grAhaM grAhaM prahRSyAmaH // 23 // idameva hi janmaphalaM prANaphalaM vA dhanardhiphalamathavA / puMsAM svadevatAbhi-ryaddharirArAdhyate dvijairasArdham // 24 // tad yuvayossatkulayo-ranvayabhAjAM purANapuruSANAm / vaktuM sucaritanicayaM kasya na jiheti jidvaiva // 25 // tatrA'nAhUtaira-pyasmAbhirgantumarita hi nyAyaH / kiM punaretAdRzi vAM praNaye vinayena sAramaye // 26 // kintu cirAparizIlita-dUrapathaiH sthIyate yadasmAbhiH / atraiva taddhi satyaM kASThaprAyeNa kAyamAtreNa // 27 // sAkaM samastabhAvai-zcetobhistu prayAtameva javAt / tasmAt kiM naH kSuNNAt kathitA khalu bhAvanA'pi phaladAtrI // 28 // prAripsilavAgadhvara-ramyAvabhRtotsavapravRttInAm / zravaNasukhAya drAk puna-reko lekho vilekhanIyaH syAt // 29 // svata eva sarvaviduSo-ssadgurucaraNAjasevayA ca ciram / vyapagataduzzaGkitayoH kiM paramAzAsAsyamastu tadapIdam // 30 // 88
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ tava ca tava ca prasAdo bhavatu strIpuMsayorjaganmAtroH / yazca yuvayorasahAyaH sa ca rAjA rAjarAjo'stu // 31 // ityAziSaH / smayakalitayazodAmodabhAraM kizoraM pariSadamapi puNyAM zrImatAM brAhmaNAnAm / spuTamakapaTabhaktyA zaktita: sevamAnA jagati vimalakIrtiM ke'pi dhanyA labhante // 32 // garaLapurizAstrinAmnaH prAjJaniyojyasya tatprasAdena / vANIyamaNIyasyapi mudamAvahatAM kaleva cAndramasI // 33 // eSA uttarapatrikA sarveSAM manohAriNI babhUva / preSitA ca mahArASTravidvadvandvAya / atratyA vyAkaraNavizeSAH vaiyAkaraNairunneyAH // iti zubham / 0 C > < 0 - 2 vayaM yebhyo jAtA mRtimupagatAste'tra sakalAH samaM yaiH saMvRddhA nanu viralatAM te'pi gamitAH / idAnImasmAkaM maraNaparipATIkra makR tAM na pazyanno'pyevaM vighayaviratiM yAti kRpaNAH / / (amitagatiH subhASitaratnasandohe) 6 > > < < 0 89
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA vaNimbuddhiH * vijayasUryodayasUriH dvau bhikSukau AstAm / ekaH saMnyAsI, dvitIyastu dvijaH / etau dvAvapi bhikSayA''jIvikAM kurvataH sma / ekadaikasya yajamAnasya gRhe'kasmAd dvAvapi militau / yajamAnasya gRhe tasmin dine ikSUNAM daNDAnyAgatAnyAsan / tata ekaM daNDaM dvAbhyAmArpayat sa yajamAna: / sa daNDa: pazcAdbhAge kRzo, madhyame ca bhAge sthUla AsIt / ata: kayA rItyA vibhajya gRhaNIyAveti saMjAto vicAraH / tadaiva nandanAmA vaNika AgataH / dvAbhyAM ikSudaNDaM tasmai dattvA gaditam - vibhajyA''vAbhyAM dehi / tadA vaNikena kiJcinmanasi vicArya proktam - zAstre kathitamasti yat - " agre agre viprA: "; ityuktvA ikSudaNDasyA'grabhAgaM brAhmaNAyA'dAt, brAhmaNenA'pi sa gRhItaH / tadanantaraM ca "jaTilo yogI" ti zAstravacanamuktvA mUlaM ca sanyAsine pradattam / pazcAt " madhyo yaH kandaH, sa gRhNAti nandaH" ityuktvA sa - rasaM madhyabhAgaM svayaM gRhItvA gatavAn / * etA: kathA: pUjyAcAryazrIvijayasUryodayasUrimahArAjaiH svavidyArthikAle likhitAH Asan / 90
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA zaThe zAThyaM samAcaret vijayasUryodayasUriH AsIdeko vaJcakaH / cauryavRttinA sa jIvati sma / sa manasyevaMvidhamabhimAnaM dadhAti sma "yadakhilaM jagat vaJcayAmi, kintu na mAM ko'pi vaJcayituM samartha" iti| ekadA sa kasyacidapi grAmasya sImno nirgacchannAsIt / sImni caikaH kUpo'pyAsIt / tanmukhasyoparyupavizyaiko bAlako rudannAsIt / vaJcakena pRSTam- "bhoH ! kimarthaM rodiSi ?" iti / / bAlakena kathitam- "mama rajatapAtramasmin kUpe patitamato me pitA mAM tADayiSyatI" ti / "mA cintAM kuru, ahameva niSkAsya dAsyAmI"ti kathayitvA dayayA sa vaJcako vastrANyuttArya svAM poTTalikAM ca kUpakaNThe muktvA kUpe'vAtarat / sampUrNa kUpatalamIkSitaM tena, kintu nA''ptavAn vaJcako rajatapAtram / punarIkSitam tena / zrAntena tenoccaiHsvareNa pUtkRtya pRSTam-"bho ! bAlaka ! kutrA'sti te rjtpaatrm"| pratyuttaro na labdhaH / punarapi pUtkRtam / kintu pratyuttaraM nA'labhata / ___tataH kUpAnnirgatyA'pazyat, kintu na bAlakaH, na vastram, na poTTalikA ceti na kimapi tatrA''sIt / tadA sa svagatamuktavAn- "jagadvaJcako'pi vaJcito'nena bAlakamAtreNe" ti / MARITRAATHMousam 91
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA aho ! bandhUnAM sahRdayatA ! muniratnakIrtivijayaH putraH pAkaM sajjIkurvannAsIt / vAraM vAraM phUtkAraM kurvati satyapi cullyAM sthitAni kASThAni na jvalanti sma / sa svagatamuktavAn 'etAni kIdRzAnyArdrANi santi, mahati zrame'pi na jvalantyeva ?" evaM vicArya punarekavAramuccaiH sazabdaM phUtkRtavAn / tatphUtkAreNa ca kASThAni prajvalitAni / tajjvAlAyAM ca tasya mukhamapi prakAzitamabhavat / sarvAmapi tasya kriyAmekasmin bhagnapalyaGke upaviSTaH pitA pazyannAsIt / tasmin gRhe tau dvAveva vasataH sma / pitA mohana: zramika AsIt / tataH prAptena vetanena tau kathamapyAjIvikAM nirvahataH sma / gRhamapi jIrNaprAyamAsIt / gRhasyoparitanabhAgAjjalamapi sravati sma / 'pitaH ! zvo vrIhIn kuta AneSyAvaH ? vikrayiko'pi RNena samprati dAtuM niSidhyati' pAkaM kurvan putra uktavAn / kintu pitA kathaM tasyottaraM dAtuM zaknuyAt ! so'pi kimapi na jAnAti kSaNaM vicArya sa uktavAn- 'vatsa ! evaM kuru yat zvastastvamapi mayA saha kAryArthamAgaccha / ' - piturvacanamaGgIkRtavAn putraH / dvitIyadinAdArabhya tau dvAvapi kAryArthaM gantuM pravRttau / evaM cobhAbhyAmapi prApyamANena vetanena prathamaM tUdarabharaM bhojanaM prAptumazaknutAm / kadAciccA'paradinArthaM bhojanaM dhAnyaM vA'vaziSyAt tadA tad 92
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ dRSTvA prasannatAM prApnutaH sm| evaM ca sukhena dinAni vyatiyanti sma / kintu sarvaM sukhaM sukhena pravartatAmiti vidhiH sarvadA na svIkaroti / evameva ca vidhinA putraH kadAcid rogagrasto jAtaH / katicid dinAni vyatItAni kintu rogastasyopazAnto nA'bhavat / gacchadbhirdinaiH saha sa kRzatAmapi prApnoti sma satatam / cintAturastasya pitA kimapi kartuM na prabhavati sma / yatra putrasyodarapUraNArthaM paryAptaM dhAnyamapi tatpAdyaM nAsti tatrauSadhopacArasya kA vArtA ? zUnyamanasko jAtaH saH / kSema iti nAmA bhAgineya ekastasya smRtipathamAgatavAn / ekasmin dine tasya gRhaM gatvA sa auSadhopacArArthamRNaM yAcitavAn / kintu taM dRSTvA tatsthiti ca smRtvA sa RNArpaNaM niSiddhavAn / ArdrabhAvena bahuvAraM yAcite satyapi sa tasmai kimapi na dttvaan| vyatItAni paJca dinAni / mohanaH kimapi na bhuktavAnAsIt / putrasya cintA eva taM bhRzaM satataM ca pIDayantI AsIt / sa putrastasyaika evA''dhAra AsIt / atastasya cikitsArthamRNaM prAptuM sa svajanAnAM jJAtijanAnAM sambandhinAM ca sarveSAM gRhaM gatavAn kintu nairAzyaM vinA kimapi sa na labdhavAn / taM tatsthitiM ca dRSTvA kasyA'pi hRdaye dayA notpannA / antato gatvA sa mahAjanasamakSamupasthitavAn / kintu taM dRSTvA tu pratyuta mahAjana evopAlambhaM dattavAn-kathaM kAryArthaM nA''gacchasi re !? - mama putro rogagrasto'sti / tasya paricaryArthaM gRhe ko'pi nAsti / - sa uktavAn / - yadi kAryaM na kariSyasi tarhi kiM bhakSayiSyasi ? - tAta ! kRpayA zataM rUpyakANi dadAtu / mama putrasya prANA rakSitA bhaviSyanti / - kim ? kim ? adyaparyantaM tu pUrvamRNamapi na pratyarpitaM tvayA navaM ca RNaM MARCH For Private & Ronal Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAcase ? kiM na lajjase ? madgRhe kiM dhanasya vRkSANi bhavanti ? - svAmin ! kRpAM karotu / yatkimapi kRtvA mama putrasya prANAn rakSatu / AjIvanaM ___bhavato bhRtyo bhaviSyAmi / ekavAraM dayAM karotu / - 'na' iti kathitaM mayaikavAraM khalu ? kimarthaM vAraM vAraM vadasi ? na, naiva dadyAm ! evaM spaSTaM nirdayaM ca niSedhaM zrutvA- atha ko'pi nAsti grAme yo mahyaM dadyAt - iti vicintya mohano hatAzo jAtaH, hRdayaM ca tasya bhagnam / Aturasya putrasya dInaM bubhukSApIDitaM cikitsAM vinA ca zuSyanmukhaM tasya smRtipathamAgatam / atIvaduHkhabhArAt dIrgha niHzvasya sa tato nirgataH / gRhe sa putrasya samIpe evopavizati / tasya zirasi rogAbhibhUte ca zarIre sasnehaM sa svahastaM prasArayati / anyatkimapi tasya pArve nA''sIt / evameva ca vinA cikitsAM paJcadazadinAntare putro maraNaM prAptavAn / mohanaH svasya nirAdhAratAM bhAvayan satataM roditi kintu tasya duHkhapUrNa hRdayadrAvakaM ca rodanaM zrotuM taM cA''zvAsanaM dAtuM ko'pi tatra nAsti / paJca dinAni vyatItAni / dvAdaze dine zrAddhaM kartavyamiti rItiH / rAtrau sarve'pi jJAtijanAH sambandhinazca tasya gRhe ekatra bhUtAH / mohano'dya sarveSAM sahAnubhUteH pAtramabhavat / sarve'pi pratIkSamANA upaviSTA Asan yad yadi sa rudyAt tarhi vayaM sAntvanaM dAsyAmaH iti / kintu mohanastu jAnvormadhye ziro'vanamayya kimapyavadan zUnyamanaska upaviSTa AsIt / ataH zanaiH zanaiH sarveSAM dhyAnaM zrAddhavArtAyAM pravRttam / zrAddhe kiM kiM karaNIyaM kiM kiM cA''vazyakamityasya sUcirekena darzitA / apareNa ca tatra sambhavito dhanavyayaH pradarzitaH - 'tatra ke-ke AhUtavyAH, kasmai kasmai kiyat kiyat deyam, AgantukAnAM bhojanamapi bhaviSyati tatra iyAn vyayaH 94
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaviSyati, zrAddhArthaM ca kAH kAH sAmagryaH AnetavyAH-evaM cA''hatya sahasrarUpyakANAM dvizatasya vA'dhikasya vyayo bhaviSyati' - iti / 'satyam, satyam, naiSa adhiko vyayaH / bahUni zrAddhAni mayA dRSTAni / yadi kiJcidapi nyUna bhaviSyati tarhi sarve vakSyanti - nAstiko'yaM kRpaNo'yaM vetyAdi' | - eka uktavAn / tadaiva kSemaH sahasotthAya snehaM darzayannivA'vadat- mAtula ! madIyasya dhanasyA'nyaH kaH zobhana upayogo'sti ? etAdRzi samaye yadi bhavate sAhAyyaM na kariSyAmi cet kadA kariSyAmi ? cintA mA'stu, zanaiH zanaireva bhavatA RNaM pratyarpitavyam, adhairyaM na kartavyam !-iti / tacchrutvA - 'aho ! kIdRza udAro'yam' - eko'jalpat / kIdRzI vinamratA'sya ! - aparo'vadat / eko vRddho jana uktavAn - 'asmAkaM sarveSAmasti mohanasya paricayaH / / RNasya bhAraM voDhuM sa na prabhaviSyati - ityapi vayaM jAnImaH / vAstavikaM zrAddhaM tu hRdayenaiva bhvti| sapAdarUpyakeNaiva vRndAvane zrAddhaM bhavati' - iti / kintu tasyaitAdRzaM sahAnubhUtipUrNaM vacanaM sarvairapi zrutamapyazrutaM kRtam / kazcicca mandamuvAca - 'dvAdazavarSIyasya brAhmaNasya kRte tvetAvAn vyayo'lpa eva' / / __ etAvatparyantaM maunaM sthitvA sarvaM zrutavatA mohanena zira UrdhvaM kRtam / tasya mukhe kaThoratA''gatA / sa uccairAkrozata- "gacchantu, sarve'pIto gacchantu / yadA sa jIvannAsIt tadA tasya cikitsArthaM dAtuM zataM rUpyakANi kasyA'pi pArve nA''san / adhunA yadA sa mRtastadA sarveSAM hRdaye karuNA udgatA'sti ! zIghramapasarantu sarve / kasyA'pi kimapi prayojanaM nAstyatra mama / ekaM tulasIpatrameva bhagavaccaraNayoH samarpya zrAddhamahaM kariSyAmi" - iti / evamuktvA sa uccai rodanamArabdhavAn / 95
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA etAdRzo'nusaraNIyaH munidharmakIrtivijayaH AsIt 'lenin' nAmA 'rusa'janapadasya netA / dezAdhipatiH sannapi sa nirabhimAnI ADambarazUnyazcA''sIt, tata eva dezasya sarvajanAnAM priya AsIt / sAmAnyajanavadeva tasya jIvanaM saralamAsIt, tathA sarvaiH saha saumyameva vyavahAraM sa kurvannAsIt / dezanetuLajena vasanArthaM tenA'neke'pavarakAH prAptAH, parantu catvAri gRhakhaNDAni vinA sarvANyapi gRhakhaNDAni dezasya bhinnakAryArthaM tena smrpitaani| ekadA''gatavAnekaH kaviH leninasya gRhe / kintu tadA lenino dezasya hitakArikAryeSu vyasta AsIt / tataH kenacit sadasyena "sa tu madhyarAtryAH pazcAdAgamiSyatI"ti kathitam / ___etacchrutvA kavirabhUdudvignaH / tadA nirAzAmavApya gRhaM prati gantukAmaH sa kavistena sadasyena punarAhUtaH, proktazca-bhavAnasya gRhasya kasminnapyapavarake AstAm / bahista Agatya sa bhavatA saha carcA kariSyati / / ekasmin gRhakhaNDe sa upaviSTaH / madhyarAtriH prasRtA / prAya ekavAdanasamaye'tIva parizrAnto lenino gRhamAgataH / tenaiSa Agantuko dRSTaH / tvaritameva tena parizramamavagaNayya prasannIbhUya ca tasyA''gantukasya svAgataM For Private 96 sonal Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ kRtam / zarIrakuzalatAdikaM pRSTvA sa Aha- kiM bhavAn kophIpAnaM kariSyati? kaveH mAnase AzcaryaM jAtam / nA''vazyakaM kophIpAnaM, kintu kophIpAnaM kRtvA parizrAnta eSa leninaH svasthaH prasannazca bhavediti matvA svasammatiM sUcitavAn / ____ acirameva lenina utthitaH / gRhakoNe sthitA culli: sajjIkRtA / kophIyogyAni vastUni ekatra kRtvA svayameva kophI kartuM prayatavAnabhUt / / AgantukaM pAyayitvA svayamapyapAt / etAdRzaM sAralyaM nirabhimAnitvamaucityapUrNavyavahAraM ca samprekSya leninasya caraNe'namat sa AgantukaH / svagatamuktam - "yena janapadenaitAdRzo netA prAptaH sa dezaH khalu mahAnevA'sti / tathA tasya dezasya janA api puNyazAlinaH santi / etAdRzasya dezasyonnatiH sarvato bhavatyeva, tatra nA''zcaryasya kimapi kAraNam / 06 ) maitryaGganA sadopAsyA hRdayAnandakAriNI / yA vidhatte kRtopAstizcittaM vidveSavarjitam // (tattvAmRte) For Private Personal Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA saMskRtiH munidharmakIrtivijayaH prAyaH pUrvatanakAlInasya 'mumbAI'nagarasyeyaM kathA'sti / tadAtve idAnIMtanakAlavannA'tivistRtaM tannagaram / tathA'pi sukhasAdhanasaMbhAraiH saMpUrNamAsIt / tatra vasanto gRhiNo dhanikAH kintu te'bhimAnino'pyAsan / tannagarAt nA'tidUraM vanamekamAsIt / kecinagarajanA vanAt kASThAnyAnIya vikrINanti sma / ekadA kAcidekA durbalA vRddhA kASThAbhAraM mastakasyopari dhRtvA''gacchantyAsIt / kintvatibhArAt parizrAntayA tayA sa kASThabhAro'dho muktaH / kaJcit kAlaM vizramya taM kASThabhAraM grahItuM prayatate sma, kintu taM kASThabhAraM mastakasyopari sthApayituM na prAbhavat sA / tatassA mArge gacchato janAn vijJapayati sma, parantu na ke'pi janAstAM vRddhAM sAhAyyaM kurvanti sma / evaM kazcit kAlo vytiitH| tadA dhRtanUtanojjvalavasanastejonvitamukha ekaH puruSa AgataH / tena dRSTA sA vRddhA / tasyAH paristhitiM jJAtvA tatra gatvA svayameva taM kASThabhAraM gRhItvA tasyAH mastake sthApitavAn / vRddhA'tIva prasannA babhUva / - nA'nya eSa ko'pi, kintu "mahAdeva rAnaDe" iti bhAratasyA'nanyo dezabhaktaH sanniSTho nyAyAdhIza AsIt / 98
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ TECARTOKAARYA. kathA vilakSaNo nyAyaH munikalyANakIrtivijayaH athaikadA trayo yuvAno dyUtaM krIDanto'bhigRhItA rAjabhaTaiH / te tAn / trInapi baddhvA rAjJo vikramAdityasyA''sthAnamaNDapamAnItavantaH / tata ekena bhaTena rAjJe eteSAM duSkRtyaM niveditam / rAjA tAn trInapi samyaG nirIkSitavAn prtybhijnyaatvaaNshc| tatastena prathamo yuvako nijapAveM AhUtaH / so'pi (10) lajjAvanamrazirAH nRpapurataH samAgataH / rAjA'tIvamRdusvareNa premapUrvakaM taM kathitavAn - "bho mitra ! bhavAMstu naH senApateH putro na vA ? bhavataH pitA hyananyasadRzo mahAparAkramI dezabhaktazca / adyatve ca sa sImasthAn zatrUn parAbhavituM raNe gato'sti tadA bhavatA parAkramaM tu dUre, IdRzaM lajjAspadaM kukRtyaM kriyate ? bhavataH parvAt mama nA'sIdetAdRzI apekSA, gacchatu tAvat / " itthamupAlabdhaH sa vilakSo bhUtvA zanaiH zanaistato nirgataH / / tato rAjA dvitIyamaparAdhinamAhUtavAn / taM ceSatkaThorasvareNa tarjayan rAjA - aho ! nagara zreSThiputro bhavAnapi dyUtaM krIDati? bhavatpitA tu bhavadarthaM prabhUtAM sampattiM muktvA mRtaH / tasyAH sampado vardhanasya sAmarthya tAvannA'styeva bhavati, rakSaNasyA'pIcchA nA'stIti manye'ham / yenaitAvati laghuvayasi kusaGgaM samAdRtya kumArgeNa dhanasyA'pavyayaM kuruSe ? dhigastu tava / ityuktvA nijAGgarakSakamiGgitena dRSTavAn / so'pi tamiGgitamavabudhya dvitrAn capeTAprahArAn dattavAn tasmai / tato rAjJA visRSTaH so'pi nirgata AsthAnAt / tato rAjA tRtIyamaparAdhinamadRSTvaiva nagarArakSamAdiSTavAn yad -- asmadrAjye 99
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ dyUtakArANAM yad daNDanaM vihitaM tadasmai bhavatAt / nagarArakSo'pi tAmAjJAM svIkRtya taM cA''dAya tato nirgatavAn / athaitasminnavasare kenacit kAraNajAtenA''gataH prAtivezmikarAjasya mahAmantrI tatraivA''sthAne upaviSTa AsIt / sa etat sarvaM dRSTvA vismayaM prApya rAjAnaM pRSTavAn - prabho ! bhavAn hi rAjakavibhiAyAvatAra iti varNyate / bhavatkRtasya nyAyasya prazaMsA deza-videzeSu kriyate janaiH / kintvatra tu sarvamasamaJjasaM pazyAmi / yata ekasyaivA'parAdhasya daNDastatkAriNAM trayANAM puruSANAM bhinno bhinno AdiSTo bhavatA / ekasya tUpAlambhamAtraM, nAmamAtraM daNDanaM hyaparasya, anyasya tu sampUrNo daNDaH ! neha bhavato niSpakSatA dRshyte| jagati tu bhavAn niSpakSapAtitayA vizruto'sti / rAjJoktaM - mahAzaya ! mayA hyaparAdhinAM manaHsthiti parIkSyaiva te daNDitAH, na tu yathAkathamapi pakSapAtena vA / yadi bhavAn parIkSitumicchati tasya daNDasya pariNAmaM pazyatu / yasyA'lpa eva daNDo vihitaH sa eva sarvAdhikatayA daNDito'sti / yazca sarvAdhikatayA daNDitastasya tvalpo'pi daNDo na kRto'sti / ___mantrI tacchrutvA nizcayaM kartuM tato vinirgataH / sarvaprathamaM sa senApatergRhaM / ) prAptaH / tatra sarvAnapi svajana-parijanAn uccai rudato dRSTvA sa kaJcit tatkAraNaM pRSTavAn / tenoktaM - senApateyUMnA putreNA'dhunaivA''tmaghAtaH kRto'sti / tenaivaite sarve rudanti / tacchrutvA stabdho mantrI yathAkathamapyAtmAnaM saMyamya tAMzca mRduvacobhiH sAntvayitvA tato nirgataH / tadanu sa nagarazreSThigRhamAgataH / tatrA'pi sarvAn zokAkulAn kiMkartavyavimUDhAMzca dRSTvA tena pRSTam - kimiti bhoH sarve iyacchokAkulAH dRzyadhve ? 100
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAdRzaM kimabhavat ? tadaikena kathitam - nagara zreSThinaH putro'dya "yadA'haM prabhUtaM dhanaM yazazcA''rjayiSyaM tadaiva pratyAgamiSyamiti pratijJAya nagarAnnirgatya dezAntaraM gatavAn / ato vayaM sarve'pi zokAkulAH smaH / tacchrutvA vismitaH sa tAnapyAzvAsayitvA tato nirgataH / ___atha tRtIyasyA'parAdhino dyUtakArasya zuddhistu tena mahAprayatnena labdhA / sa tu rAjapuruSairgardabhopari viparItatayopavezito, mukhe maSikayA raJjitaH kaNThe ca pAdatrahAreNA'laGkRtaH san nIyamAna AsIt / bAlakAstu tadupari karkarAn pASANakhaNDAMzca kSipanta Asan / etAvataiva sa nijagRhapArvaM praaptH| tadA vAtAyane svapatnIM dRSTvA nirlajjatayA tenoktaM - ayi ! drutameva jlmussnniikuru| ahaM rathyAdvayaM bhrAntvA sadya evA''ganteti / / etacchrutvA dRSTvA ca citte camatkRtaH mantrI vyacArayat - aho dhRSTatA'sya dyUtakArasya ? nUnaM satyameva rAjJo vacanaM yad - alpo daNDo adhikAyitaH, adhikastu alpAyita: / yata upAlambhamAtraM maraNe parAvartitam / capeTAdvayaM nagaraniSkAsane paryavasitam / tathA sampUrNadaNDastu sarvathA'vagaNita eva / nanu mahAnayaM rAjA vikramAdityaH mahAMzca tasya nyAyaH / ( A na sA dIkSA na sA bhikSA na taddAnaM na tat tapaH / na tad dhyAnaM na tanmaunaM dayA yatra na vidyate // (sUktamuktAvalyAm) 101
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA jhenakathA munidharmakIrtivijayaH (1) ko'pi ziSyaH svaguroH 'sekita'sya samIpaM gatavAn / "prabho ! dadAtu bhavAn mahyamekamapi zabda"miti vijJaptiH kRtA tena / gurustu maunaM sthitavAn / guruH kadAcideva vadet, ataH punaH ziSyo'pRcchat- prabho ! ekameva zabdaM prayacchatu / 20888888888888888888888888888800388 guruH karuNAnidhirAsIt / tena manasi vicintitaM yat "asmai IdRzaH zabdo deyo yena tacchabdamAtreNaiva tasya sarvamapi kAryaM saphalaM bhavet" iti vicintyA'pi gururmonamavalambitavAn / / nirAzAmavApya ziSyaH svasthAnaM prati gantumudyato'bhUt / tadaiva guruNA''hUya "kSaNaM tiSThatu" ityuktam / etacchrutvaiva ziSyo gurumabhimukho'bhUt / gururAha - alaM, alaM, etadeva karaNIyam / vibhAvaM prati na gantavyam, tAM dizaM vihAya paramAtmAnaM prati..... ziSyo jJAtavAn / 102
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) jhenaguroH savidhe trayaH ziSyA AgatAH / ekena kathitam guruNA pRSTam - kastvam ? sa Aha- zreSThiputro'ham / gururavocat - SaNmAsAnantaramAgaccheH / mahyaM dIkSA dIyatAm / dvitIyena proktam gururuvAca kastvam ? sa Aha ahaM rAjaputraH / guruNoditam - varSadvayasya pazcAdAgaccheH / tRtIyena vyAkRtam guruH kathayAJcakAra kastvam / - - 1 bhavAn mahyaM dIkSAM dadAtu / 1 prabho ! kRpayA me dIkSAM pradehi / sa Aha "ko'ha " miti na jAnAmyaham / guruNA tatkSaNameva tasmai dIkSA dattA / mAtA pazUnAM sutasattayaiva dhanArjanaistuSyati madhyamAnAm / vIrAvadAtaiH punaruttamAnAM lokottamAnAM caritaiH pavitraiH // (bhaviSyapurANe) 103
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAGgamazaH nAgAnanda-navanItam svAmI zrIbrahmAnandendrasarasvatI pAtrANi jImUtavAhanaH malayavatI caturikA AtreyaH mitrAvasuH vidyAdhararAjakumAraH tasya bhAminI tasyAH sakhI jImUtavAhanasya suhRt malayavatyA agrajaH gRdhrarAja: nAgaH garuDaH zaMkhacUDa: jImUtavAhanasya vRddhamAtApitarau 104
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM dRzyam (vidyAdhararAjakumAro jImUtavAhana AtreyeNa suhRnmitreNa saha malayagirisAnau viharan vasante bahuzobhamAnAM manojJAM prakRtiM prazaMsati / ) , jImUtavAhanaH mitra ! kvedaM prakRtimanohareSu vanarAjiSu gucchagulmatarulatAsu madhye zAntaM nirAtaGkataM tRptaM jIvanaM kva ca tat dhUmarajaHkalmaSadUSitamazAntamatRptaM sadA''taGkitaM kRtrimaM nagarajIvanam ? rAjyena vA, rAjadhAnyA vA, rAjyakAryabhAreNa vA, mantrisAmantajanena vA, chatracAmaraparisevitasiMhAsanAdhiSThAnena vA kiM me karaNIyam ? tairetairazAntiprabhavaiH rAjabhogaiH nUnaM jugupsito'smi / itaH paraM tvameva me idaM vidyAdharIyaM rAjyaM nirvaha / prajAzca suSThu prazAdhi / ziSTaM me AyuSamahaM me vRddhamAtApitrorananyasevAyAM tayoH santoSaNAya viniyuyukSurahaM sakheM ! evaM saMpannanirmalamAnaso'hamAtmoddhArAya lokahitAya cemAM me kAryazaktiM cicchaktiM ca sarvAM samarpayituM sArthayituM ca vyavasito'smi / malayavatI (AtreyaH sakhyuramumugranizcayaM zrutvA saMbhrAnto vyAkulazca saJjAtaH / atastaM jImUtavAhano yathAmati sAntvayati / atrAntare samIpasthAt devamandirAt sumadhuraM vINAgAnaM zrUyate / tayoH suhRdostanmandiramupagacchatormandirAbhyantare vINAM vAdayantI malayavatInAmnI siddhAnAM rAjakumArI sakhyA caturikayA saha gavAkSadvArA mandira bahirviharantaM jImUtavAhanaM parilakSya tasya kAyasaMpadaM sphuradrUpaM tejorAziM vIkSya svahRdi tasmin jImUtavAhane gADhAnuraktA samajAyata / ) sakhi ! vada, kathaM vA'haM taM vidyAdharaM bhartRtayA labheya ? 105
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ p 100000 | mitrAvasuH malayavatI ( sakhyA sahitAM mandirAnnissarantIM malayavatIM jImUtavAhanaH parilakSya tasyA mugdhamanoharasundarAkRtyA hRtamanaskaH saJjAtaH / te ca yuvatyau samIpastheSu gucchagulmeSu nilIne satyau tayorjImUtavAhanAtreyayoH saJcalanaM vIkSamANe tiSThata: / tau jImUtavAhanAtreyau tanmandiraM pravizya vetrAsa upvishtH| jImUtavAhanaH priyAyA: sundaraM bhAvacitraM vilikhya AtreyAya darzayitvA tasya prazaMsanaM nirIkSate / Atreyazca tat malayavatyA: pratirUpaM sundaraM bhAvacitraM zlAghate / tayormithaH sa~llApasya zuzrUSayA bahireva gavAkSyA adhaH pradeze sA avahitA tiSThati / evaM sati mitrAvasurnAma siddhAnAM yuvarAjo malayavatyA agrajo mandiraM pravizya tau jImUtavAhanAtreyAvupagacchati, sahasA jImUtavAhanaH priyAyA bhAvacitramAganturagocarIcikIrSayA vastreNa samAcchAdayati / ) jImUtavAhana ! asmatprajAH sarvA madbhaginIM pariNetuM tvAmeva anurUpaM saMdadhate / anena saMbandhenobhayorvidyAdhara-siddhasamudAyayoH kalyANaM bhavitA / matpitA manmukhena te'bhinandanAnyupaharati / jImUtavAhanaH priya bhrAtaH nUnaM sambhAvito'smyanena tvadabhilaSitena / kintvidaM te AvedayitumahaM nitarAM khinde, anyathA mA bhAvayethAH / atrA'haM niHsahAyastiSThAmi bhoH ! ahaM tAvadanyAyAM kanyAyAmanurakto'smi tadanyAM kanyAM kathaM vA'haM varaye ? ( caturikA malayavatIM nipuNaM vIkSate / mitrAvasukRtaM prastAvaM jImUtavAhanaH kathamuttarayatIti sAvadhAnA bhavati / ) (idaM jImUtavAhanapratyuktaM zrutvaiva malayavatI mUrcchitA visaMjJA bhUmau nipapAta / sakhI ca tAM sAntvayituM pravRttA / ) sakhi ! tvaM zIghraM rAjasaudhaM gaccha / ahamapi kSaNArdhena tvAmanusarAmi / mama zIghraM pratyAgamanaM pUjyapitarau bhrAtaraJca Avedaya / 106
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ - D TUD KINNI KI Kaa (malayavatyA preSitA api caturikA tatra vanoddeze tAmekAkinI parityajya nirgamanamasamIcInaM matvA tatraiva tarugulmeSu nilInA malayavatIkRtyaM sarvaM vIkSate / bhagnahadayA malayavatI tatratyAM latAmeva rajju saMpAdya tayA svakaNThaM baddhvA avanatavRkSazAkhAyAM svamudbadhnAti / prAyeNa gatAsuM zAkhAyAM lambamAnAM bahuklizyantIM dRSTvaiva caturikA tatra samAgacchati / 'trAhi trAhi rAjakumArI matsakhI'miti caturikAkRtamAkrandanaM zrutvaiva jImUtavAhano mitreNa saha tatropatiSThate / ) jImUtavAhanaH (tAM sukumArImudbandhanAdavamocayan) alaM sAhasena priye ! kuto vedamanapekSitaM tvayA sAhasaM vihitam ? nUnaM saMbhrAnto'smi ! malayavatI 'anyAyAM kasyAJcit kanyAyAmanurakto'smItyato nA'haM te bhaginI pariNetuM pArayAmI'ti tava mitrAvasuM pratyuccaritaM zrutvaiva bhagnahRdayA'haM saJjAtA / nA'haM tvadvihInA jijIviSAmi / (jImUtavAhanastAM sAntvayitvA mandiraM pravezayati / tasyai ca svalikhitaM bhAvacitraM darzayati / svasyA bhAvacitraM jImUtavAhanalikhitaM dRSTvA svasyAmeva nAnyasyAM kasyAJcit jImUtavAhano gADhAnurakto'stIti yathArthaM vijJAya momudyamAnA malayavatI jImUtavAhanena saha svasyA vivAhamahotsavaM vidhitsantI taM rAjasaudhaM nItvA mitrAvasuM svabhrAtRtvena paricAyayAmAsa / ) " jImUtavAhanaH mitrAvaso ! mayyanuraktAM mama preyasI malayavatIM tava bhaginItyajAnatA mayA tvatprastutaH pariNayaprastAvaH niraackre| malayavatIM muktvA'nyAM kanyAM nA'haM varaye iti mama vivakSA AsIt / kuto vA tvaM 'malayavatI mama bhaginI'ti mAM nA''vedayaH ? AND Tim MILLD TLED rA Tin NIYA 107
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaM dRzyam (malayavatI - jImUtavAhanavivAho hutavahasannidhau samapadyata / jImUtavAhano vanarAjiSu madhye parNakuTIramekaM nirmAya tatra vRddhamAtApitroH sevAyAM nimagnastau ca sarvaprakAraiH saMtoSayAmAsa / kadAcidAtreyena saha samudratIre viharati jImUtavAhane Atreyo rAjyaparipAlanAya jImUtavAhanena niyukto rAjyaM yathAmati nirvahati sma / jImUtavAhanasyA'raNyavAsena protsAhito mataGgo nAma sAmantarAjo yo jImUtavAhanasyA''jJAdhAraka AsIt so'sau senAsameto vidyAdhararAjadhAnIM prasabhamAcakrAma rAjyakoSaM ca luNThituM pravavRte / Atreyo'raNyavAsinaM jImUtavAhanamupagamya yuddhavA zatruM parAvartayitumAjagrAha / ) jImUtavAhanaH Atreya ! yuddhaM nAma asaMkhyAkAnAM prajAnAM naramedha eva khalu ? asmAkaM zatrozcobhayormahadvizasanaM prANahAnirdravyahAnizca sambhavitAraH / tanme sutarAM neSTam / kAmaM rAjyaM mataGga eva gRhNAtu nyAsarUpeNa ca rAjyaM prazAsatu / gaccha mamedaM nizcayaM mataGgAya nivedaya / (Atreyo jImUtavAhanasya AjJAM zirasA vahan pratinyavartata / jImUtavAhanasyA''zayaM mataGgAya nyavedayat / sa ca mataGgo rAjyaM jImUtavAhanasya iSTamanusandhAya, tasya pratinidhirUpeNa rAjyaM niravAkSIt / itaH samudratIre viharatorjImUtavAhanAtreyayoranatidUre malayasAnau girirekaH zvetaprabhAbhAsvarastayordRggocaryabhUt / ) jImUtavAhanaH pazya, pazya sakhe ! sAnau taM zvetagiriM udyadbhAnucamatkRtaM rajataghanarAzimiva zobhamAnam / 108 000 D
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ mm mm D Ka mum DITIO Tum mom AtreyaH nA'sau zvetagiriH mitra! so'sau garutmatA sarpabhakSaNalAlasena tadanuyAyigRdhrasamUhena ca bhuktAvaziSTAnAM nAgAnAmasthisaJcayo girisannibhaH / HIM jImUtavAhanaH aho durgatiH sarpANAm / teSAmevaMvidho vaizasaH sarvanAzaH kathaM saJjAta ityavaboddhaM, sakutUhalo'smi / sarpANAM ghorasaGkaTaM garutmatA tadanuyAyibhizca gRdhaiH samApAditaM mAM bhRzaM dunoti / nAgebhyaH samApAditAyA hiMsAyAH sthaganaM na kenApi vihitamiti nUnaM ckito'smi| yadi ekasyA'pi nAgasya prANahAnirmayA parihiyate, hatAnAM nAgAnAmujjIvanaM mayA kartuM pAryate tahi idaM me mAnuSaM janma sArthakyaM bhajate naa'nythaa| svAGgAnAM kSativikSatiH tannimittA pIDA duHkhavedanaM ca yathA mamA'priyatayA'nubhUyate, tathaiva sarveSAM jIvajantUnAM tadapriyaM bhavati / yathaiva mama jijIviSA prANairaviyuyukSA'sti tathaiva sarvajantUnAM naH sahajIvinAm / sarvasya prANijAtasya mamA''tmIyabandhUnAM duHkhaM dUrIkRtya tebhyo'mitamAnandaM kathaM kadA vA saMpAdayeyamiti cintito'smi sakhe ! agre tAvat kena kadA kathaM sameSAM nAgAnAmevaMvidhA durgatiH saJjAtA iti jijJAsA mAmutkaNThayati / II AtreyaH zRNu sakhe ! purA avasanne kurukSetrayuddhe parIkSinnAma rAjA anekasaMvatsarANi rAjyaM prshshaas| kadAcit mRgayAvyasanena kAnanoddeze viharati tasmin so'sau bhRzaM klAntaH pipAsAditaH tatraiva gocarite kuTIre peyaM jalamayAcata / nirjane kuTIre vRddhatApasaM dhyAnanimagnamavalokya mattaH pramattaH krodhAvezena parisare dRSTaM mRtasarpa dhanuSkoNenoddhRtya tasya vRddhatApasasya kaNThe mAlAmiva lambayitvA niragAt / anaticirAdeva samidh Aharan nivartamAno munikumAraH evamapamAnitaM svapitaramupalabhya krodhamUrchitaH 'adyaprabhRti saptame dine mm Lun D mmm pam m Kaa 109
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ WO I pApA immmm m ID so'sau dhUrtApasado sarpadaMzanena mriyatA'miti zazApa / m jImUtavAhanaH hA hanta ! prajAvatsalasya rAjJo alpapramAdanimittA munikumAreNa bAlacApalyenA'nabhijJena saMpAditA ghoravipattiH / " AtreyaH AveditamunikumArazApo rAjA'dhRtyA sarvalokazaraNyaM hariM zaraNaM yyau| bhAgavatottamena zukena zrAvitaharimahimA dehAtmabuddhimatikramya janmajarAmaraNadisakaladehavikArairaspRSTe nityanirvikAre svasvarUpe pratyagAtmani lInacitto mRtyuM nirIkSamANo dhyAnArUDhaH samatiSThata / jImUtavAhanaH tatastataH ? AtreyaH rAjA zApagrasto mantrigaNaiH samudramadhye dvIpe guhAyAM rakSibhaTaiH surakSitaH pratiSThApitaH / saptame dine rAjAnaM daSTumabhyAgacchati takSake kazyapo nAma dvijavaro gAruDamantrajJaH pravezadvAre taM takSakamadharSIt / taM takSakaM svamahimAnaM nirUpayituM ca samAhvayat / sa ca takSakastatrasthaM vRkSamekamadazat, kSaNamAtreNa vRkSaH bhasmIbhUtaH / tadanu kazyapastaM bhasmIbhUtaM vRkSaM punarujjIvayAmAsa / vRkSaM yathApUrvaM zAkhAparNapallava prsuunairshobhisstt| jImUtavAhanaH tatastataH ? AtreyaH takSakagaNa idaM kazyapopasthApitaM vighnaM nivArayitukAmastasmai kazyapAya triMzatsvarNamudrANAmutkocanaM pradAya taM tato nivartayAmAsa / labdhapravezastakSakaH phaleSu rAjJe upahArIkRteSu kITarUpeNa sthitvA rAjAnamadazat / rAjA ca visaMjJito mRtimagAt / jImUtavAhanaH tatastataH ? AtreyaH pazcAt parIkSitaputro janamejayaH pitRhantAraM takSakaM tatsantatiM ca vinAzayituM pratijajJe / tadarthaM ca sarpayAgamiyAja yatra asaMkhyAkA nAgA agnikuNDe nipatitA asthimAtrasavazeSitAH / prAyeNa nAgasaGkalaM piyA LD | " m 110
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Im m hataprAyamabhUt / takSako'pi AsannamRtyurAkasmikatayA tatrA''gatenA''stikena karuNAlunA vimocitaH / bhItabhItastakSakaH sarparAjo dandramyamANaH kutracidalabdhAzrayo 'nte malayasAnau nivasantaM tvatpitaramupajagAma / trAhi mAM matsantatiM ceti takSakeNa anuruddhastava pitA svabhAvasahajajIvakAruNyena tasmai takSakAya tatsantatyai cA'tra malayagirisAnAvAzrayaM dadau / dattAzrayasya takSakasya saMtatiralpakAlenaiva vRddhiNgtaa| santatisphoTena saJjAtenA''hArahAsena bubhukSApIDitA bahavo nAgA mRtimagaman / ziSTAn durbalazatAn nAgAn gRdhrarAjo vainateyaH svecchayA gRhItvA bhakSayituM pravavRte / jImUtavAhanaH jAnAmi sakhe ! devo durbalaghAtaka iti / o AtreyaH svakulasya sarvanAzaparijihIrSayA takSako vainateyamupagamya, 'Arya ! evaM svairabhakSaNena asmatkulaM mA vinAzaya / pratyahaM niyamena nAga eko raktapaTadhArI girizikhare tadarthaM nirmitaM zilAphalakaM balipIThamadhyAsitA, sa ca taddinasya te AhAro bhavitA, matsantatizca zeSitA iti tena gRdhrarAjena saha samayaH kRtaH / AIM jImUtavAhanaH tathA vA ? PAN D Im O pa m m meM tRtIyaM dRzyam AtreyaH mitra ! so'yaM zvetagiriH hatAnAM nAgAnAmasthisaJcayo, vainateyavihitasya nAgAnAM mAraNahomasya avazeSaH / jImUtavAhanaH hanta ! yadyahamekamapi nAgaM mRtyusaGkaTAnmocayituM prabhaveyaM, tadarthaM mamedaM kSudramanityaM zarIraM baliM kRtvA'pi yadyekasyA'pi nAgasyojjIvanaM saMpAdayituM zaknuyAM tarhi mAM prasUtavatyA manmAtrA prasavavedanA naiva mil 111
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7701200 AtreyaH jImUta ! sAyaMsandhyA sannihitA / zarvarI lokaM samAvRNoti / tatpratinivartAva hai, yato hi vRddhau te mAtApitarau tava ciravirahamasahamAnau tava nirIkSayaiva jIvaM dhArayataH / jImUtavAhanaH maivaM mitra ! nA'haM tvAM niruNadhmi / gaccha zIghram / vRddhau sAntvaya, acirAdeva tvAmahamanugacchAmi / zaMkhacUDa: mAtA niSphalA soDheti manye / taddizi kathaM vA'haM pravarteya ? ko vA'sti yo me mArga darzayitA ? (Atreya: jImUtavAhanenA'nujJAto'raNyakuTIraM prati nirjagAma / jImUtavAhana ekala eva samudratIre prANasaMkaTagrastAnAM nAgAnAM samujjIjivayiSayA taptahRdayo vyAkulitacitta itastataH paribhramati sma / sahasA - 'hA ! hatabhAgyA'haM, hA putra ! zaGkhacUDa ! kathaM tvAM vihAya ahaM jIveyam ? ko vA mAM trAtA' ? itIdamAkrandanaM dAruNaM zrutaM tena / jImUtavAhanastatra pradhAvito yatra girizikhare balipIThasya upAntike nAgamAtA svaputraM zaMkhacUDaM garutmatastaddinasya niyatAhAratvena takSakena bhujagAdhipatinA parityaktaM balipIThamadhiroDhuM sannaddhaM, kathaM kathamapi saMrakSitukAmA'pratisamAdheyA karuNaM vilapati / niyatimanusRtya raktapaTaM paridhAya balipIThAdhirurukSuH zaMkhacUDaH mAtaraM sAntvayati / jImUtavAhanastayormAtAputrayormithaH saMlApaM nikaTavartiSu gulmaguccheSu nilIno nipuNaM zRNvaMstiSThati / ) amba ! mA zucaH / sarvasya prANijAtasya dehatyAgo'parihAryaH khalata ? alaM mohaparavazatayA / kathaM tvAM hitvA'haM jIveyaM vatsa ! AbhyAM vRddhanetrAbhyAM garutmatA hriyamANaM tvAM kathaM vA pazyeyam ? na naiva putra ! yaccha me raktapaTaparidhAnaM, tvatsthAne'dya ahameva balirbhavAni / vRddhazarIrasya 112
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Lumb mAtA " mAtA sannihitanipAtasya dhAraNena kasya ko vA puruSArthaH ? vRddhAnAM purataH tatsaMtatevinAzo naiva gurujanasammataH / HIM zaMkhacUDaH maivamamba ! takSakeNa prabhuNA'hameva garutmate upahArIkRtaH / matto'nyasya kasyacidapyatra avakAzo naiv| tatpratinivartasva amba ! / garutmata AgamanaM sannihitam / hA kaSTam ! ko vA matputrasya trAtA ? (Akrandati) (zaMkhacUDaH praNatAtiharaM haraM mahAdevaM dhyAyan balipIThamupasarpati / ) hA putra ! ko vA mAM naSTasarvasvAM dInAM trAtA ? (karuNamAkrandati) (jImUtavAhanaH sahasA tayormAtAputrayormadhye samupatiSThate / ) jImUtavAhanaH ahamasmi mAtaH ! tava priyaputrasya trAtA / yaccha me raktapaTaparidhAnam / tava putreNa saha svagRhaM nivartasva / zaMkhacUDaH (sAzcarya) maivamAryaputra ! dhanyo'smi mayi tava shaanubhuutyaa| kintu ekasya mAturazrUNi parimRjyA'parasya tavaiva mAturnayanAbhyAmazrUNi mocayituM naiva yuktaM bho: ! (evamuktvA zaMkhacUDo'mbayA saha taddezaM vihAya dUraM gataH / punazca jImUtavAhana ekala eva sthitaH / tadaiva zvazrvA prahitaH sevako raktapaTaparidhAnaM gRhItvA jImUtavAhanamupasarpati / ) HD sevakaH prabho ! vijayatAt, rAjJI tava zvazrUrnavapariNItAbhyAM yuvAbhyAM dampatIbhyAM dazadinaparyantametadamoghaM raktapaTaparidhAnaM vivAhavidhiM puraskRtya paridhAtavyamityAjJApayati / tava priyabhAminI pavitraM raktapaTaparidhAnaM paridhRtavatI / tvamapi gRhANa tathA paridhatsva bhoH ! SHIR jImUtavAhanaH tathAstu, tathAstu, avazyaM paridhAsye, gaccha zIghram / rAjyai sUktaM nivedaya / (sevakaH jImUtavAhanasya prasAritahaste raktapaTaparidhAnaM nidhAya pratinivartate / ) MED Im 113
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ kA dI tatkAla eva siddharAjJaH sevako raktapaTaparidhAnaM gRhItvA samupasthitaH / Aryaputra idaM raktapaTaparidhAnaM gRhANa, rAjyA te zvazrvA preSitaM vartate / nUtanapariNItena tvayaitad dazadinaparyantaM paridhAtavyamityAjJApayati / kAra eka kimI Da) sAma 811 114 aho me saubhAgyam / yogyakAle raktapaTaparidhAnamupalabdham / rAjya me gauravAbhinandanamAvedaya / TOTH
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ zi zika kI HISPER $652215 zala tadaiva jImUtavAhano raktapaTaM paridhAya balipIThamadhyArUDhaH / koku malayavatyA saha me pariNayaH saphalo jAtaH / tadetatjantorekasya prANarakSaNAya klpte| TrAphizie mAgIla eka eka zikA liMgAya 2017 For Povate & Personal Use Only 115 itabhArasya kAma kArya kotsuto
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ KITO Kmm jImUtavAhanaH diSTyA mayA prAptamidaM raktapaTaparidhAnaM yogyakAle balipIThArohaNAya apekSitam / (raktapaTaparidhAnena svazarIramAkaNThamAcchAdya balipIThamadhitiSThati / garutmata Agamanameva nirIkSate / garutmAn acirAdeva niparipatya raktapaTaM paridhAyA'vanatamukhaM balipIThamadhitiSThantaM niyatopahRtaM bali nAgaM manvAna ugraravaiH balipIThAduddhRtya uDDayate / jImUtavAhanaM rAjakumAraM gRhItvoDDayamAnaM garutmantaM vIkSya khinnaH svaM mahAparAdhinaM vigarhayan jImUtavAhanasya vRddhamAtApitRbhyAM, tadbhAminyai malayavatyai ca yathAghaTitaM durantamAvedayitukAma AtreyaH kAnanakuTIraM prati dhAvati / vainateyanakhaprahAravikSatAGgAt jImUtavAhanazarIrAd niHsravanto raktabindavo girisAnau tatra tatra nipatanti / ) m 4 in caturthaM dRzyam pitA (araNye parNazAlAkuTIre jImUtavAhanasya vRddhamAtApitarau malayavatI ca saMllapantaH sukhmaaste|) jImUtavAhanaH kathamiva prAptAyAmapi sandhyAyAM naiva pratinivRtta iti nUnaM cintitA'smi bhoH ! / kutra gato'sau ? kuto'dyA'pi na pratyAgata iti vaktuM na prabhavAmi / (malayavatImuddizya) api tvaM jAnAsi putri, va te bhartA''ste ? naiva jAne pitaH ! athA'pi antarhadi kiJcidiva trastA'smi / prANanAthasya surakSAviSaye bhItirmA bhRshmudvejyti| (tasminneva kSaNe garuDo nakhagRhItajImUtavAhanazarIro gagane uDDayamAnastairavalokitaH / sarve unnamitazirAH taM bRhadAkRti malayavatI 116
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ & Rm pitA rod mAtA Find malayavatI R mAtA SIM pitA FIM, malayavatI mum m khagarAjamAsphAlitapakSaM, gaganamaNimapi svabRhatkAyena samAcchAdayantamabhUtapUrvamapazyan / evaM vilokayatsu teSu gaganAd jImUtavAhanasya ratnakhacitamaGgalIyakamAsInasya vRddhapituH pAdayoruparyapaptat / malayavatI taduddhRtya sAzcaryaM vRddhapiturhaste nicikSepa / ) (aGgalIyakaM raktasiktaM nipuNaM vIkSya) kasya vA aGgulIyakametad bhavediti nUnaM sambhrAnto'smi / idamaGgalIyakaM jImUtavAhanasyaiveti sambhAvaye bhoH / / na, na, naiva / tannUnamasambhavam / mA bhaiSIH putri ! idamaGgalIyakaM kasyacit nAgasya hatabhAgyasya garuDena hriyamANasya hastacyutaM syAt / tathaiva syAdityAzAsmahai / caturike ! mitrAvasuM madagrajaM tvaritamupagaccha / jImUtavAhanastatropasthito veti jJAtvA prtyaagcch| (caturikA nirgacchati / ) (atrAntare zaMkhacUDaH pratinivRtya balipIThamupagamya raktasiktaM riktaM balipIThaM vilokya bhRzaM duHkhitaH / ) vaineteyastaM me ApadvAndhavaM devamAnavaM karuNAsamudraM gRhItvA niragamaditi / sambhAvaye / (balipIThAdavatIrya girisAnau tvaramANazzaMkhacUDo PRIM girizikharaM prati jImUtavAhanAnveSaNakAtarAn tatpitarau tadbhAminI malayavatIM ca vilokya teSAmabhimukhaM pradhAvati / taM nAgaM zaMkhacUDaM I paripazyan) pazya pazya kazcinnAgo no'bhyAgacchati / aGgalIyakaM tasyaiva syAt, " vinaSTasvAGgalIyakajighRkSayA'tra tvarayatIti smbhaavye| (udvignaM zaMkhacUDamabhimukhIbhUtamuddizya) vatsa ! api tava ratnaM vinaSTamiti pRcchAmi / Turm zaMkhacUDaH " pitA Im mum 117 .
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ ---- ------ wwwwww zaMkhacUDa: pitA zaMkhacUDa: garuDaH garuDaH na, na kevalaM ratnaM bhoH ! trilokaratnaM vinaSTamiti dUyamAnahRdayo'haM nivedayAmi / dhiG mAM sajjanaprANaghAtinam / kazcid vidyAdharo rAjakumAra ihAgatya ApannamRtyuM mAmalpakSudrajIvinaM mRtyumukhAd vimocya svIyAn prANAn nirghRNAya gRdhrarAjAya upahAryakRta / tasya tava priyasunorhantA vainateyo naiva, ahameva tasya hantA / (vilapan ) kva gato'si putra asmAn vihAya ? tvAM vihAya kathaM vA vayaM jIvema putra !? (zaMkhacUDamuddizya) vatsa ! citAM samedhaya / agnAvidaM vRddhazarIraM hutvA prayAtaM jImUtavAhanamanugacchAmi / jijIviSA me sutarAM nAsti vinaSTapriyaputrakasya hatabhAgyasya / (vilapan) vatsa ! aGgulIyakamavamucya mama pAdayoH pAtayitvA mama pAdasevanaM cikIrSasi vA ? mA mA tvarivaM bhoH ! sambhavedapi yat tvatputrakaH sa nAgo neti saMpazyatA N garuDena rAjakumAro'marAkRtirvimuktaH syAt / ( tena zaMkhacUDapradattena samAzvAsanena kiJcidiva samAhitAste raktabindupaGktimanujagmuH / girizikhare sudUre garuDo nAgabubhukSuryadA raktapaTamapasArayati sma tIkSNanakhaiH kSatavikSatAGganarAkRtiM dRSTvA cakita: san) aho ! vicitramidam / adyaparyantaM madupahArIkRtAH sarve nAgAH mannakhaprahAramasahamAnAH bhayabhItA vepamAnA Asan / eSa nirbhIto'prakampitaH zAntamanA hasanmukho dRzyate / (jImUtavAhano'vaziSTalezamAtraprANaH kaSTena kiJcidiva samutthAya garuDaM vilokayati / ) (sAzcaryaM) kastvam ? na tvaM nAgaH / (tasminneva samaye zaMkhacUDastatropagacchati / garuDamuddizya) 118
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ KTM Hum Im zaMkhacUDaH bho bhoH ! nA'sau nAgaH, so'sau jImUtavAhano rAjakumAro vidyAdharANAM kulacUDAmaNiH / ahameva nAgo yo'dya tvatkRte upahArIkRta aasiit| upasthito'smi tava niyato baliH / jImUtavAhanaH maivaM zaMkhacUDa ! mRtyumukhAt tava vimocanAya, bhgnhRdyaa|yaastv mAturnetrAbhyAmazrupramArjanAya kRtasaMkalpaM mAM bhagnasaMkalpaM mA kuru / (vRddhadampatI malayavatI ca kSaNadvayena tatra upasthAtAro yatra jImUtavAhanaH kSatavikSatAGgo lezamAtrAvaziSTaprANaH sannihitamRtyu mau viluNThati / ) jImUtavAhanaH zaMkhacUDa sakhe ! kSipraM maccharIramAcchAdaya, yena kSatavikSataM rudhirAplA vitaM matpriyajanA maikSiSanta / vihvalA vItasaMjJA ca mA bhUvan / (zaMkhacUDaH svavastramavamucya tvarayA jImUtavAhanazarIramAcchAdayati yena te tasya bandhujanAstaM dAruNasthitaM na pazyeyuH / ) ' ra m pA , paJcamaM dRzyam empo epa Im mAyA FULL (garuDo jImUtavAhanaM rudhirAplAvitazarIramArtabhItasya kasyacidekasya jantorjIvasya rirakSayiSayA svIyamamUlyaM sarvabhogasAdhanasaMpanna jIvamupAhatavantaM vilokya tatkSaNa eva vyAkulitahRdayo pazcAttApena saMtaptahRdayo svAtmAnamadhikSipati / ) dhiG mAM / kvaiSo dInadurbalajIvinaH samuddhartA, kvAhaM dInadurbalajIvino nighRNanihantA ? imaM mahAtmAnaM nAgaM manvAno'hamavicAreNa nAgabhakSaNalAlasayA'muM vidyAdharaM mRtyumukhaM prAvezayam / adyA'haM pratijAnAmi yaditaH prabhRti kAmaM me prANA bubhukSayA mAM jayuH, KINgaruDa: VAR 119
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ pA Kum mAtA TITIO mArga "garuDaH prayA pAya nA'haM kasyA'pi jantorjIvaM hiMsitAsmi, nA'haM kasyApi jIvasya prANAnapahartAsmi / hA hanta ! asti loke kazcinmahAnubhAvo yo'mRtamapi samAnIya matputrakamujjIvayet ? (amRtamiti smAritaH san hRSTapulakitaH san kekAyate) tiSTha tiSTha mAtaH ! mAbhaiSIramba ! sudhAsaJjIvanI yatra kutra vA trilokyAM vidyatAm, tadahaM gRhNAmi, gRhItvA kSaNArdhena pratyAgacchAmi / (uDDayate / anatidUra eva saJjIvanIsaMpannaM girivaramupalabhya tadgatAM saJjIvanImUlikAprabhAvitAM mRttikAM saMgRhya prtinivrtte| tAM ca saJjIvanImRttikAmadbhiH saMmizya tayA ISanmAtrasandhAritaprANasya jImUtavAhanasya raktasiktakalevaramabhiSiJcati / jImUtavAhano suptothita iva sajIva: sakalAGgaH samuttiSThate / ) (garuDa etAvatparyantamAtmanaH pramAdena nighRNatayA'vicAreNa hatAnAM nAgAnAM mRtakalevarANAM tathA ca teSAmasthisaJcayasyopari saJjIvanImRttikayA'bhiSiJcati, te'pi sarve nAgA suptotthitA iva sajIvAH sakalAGgAH samuttiSThante / tatkAla eva takSako nAgAdhipatirapi tatropatiSThate / svabandhujanAn sarvAnujjIvitAnupalabhya harSollAsena momudyate / nAgAnAM AnandastvayA saMpAdita ityatastvaM 'nAgAnanda' iti vizruto bhava iti ca jImUtavAhanAyA''ziSaM vyAharati / jImUtavAhanaH anujAnIhi mAM khagottama ! / garuDaH niraparAdhinaM vidyAdharavaMzatilakamevaM pramAdaparavazatayA nighRNaM hiMsitavantaM mAM kSantumarhasi jImUtavAhana ! / rAjyalipsayA pravRttamAne yuddhodyame'vazyaMbhAvino vaizasasya parijihIrSayA svAyattaM rAjyameva tvaM paryatyAkSIH / vRddhamAtApitRsevaiva rAjyabhogavilAsAdapi zreyasIti amIID Tim In 120
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ AD nizcitya rAjyabhogavilAsijIvanAd vyaraMsIH / alpIyasa ekasya nAgasya prANAnAM rirakSayiSayA svIyAnamUlyAnatipriyAnapi prANAnahauSIH / jIvakAruNyasya vasudhAkuTumbatvasya Atmaupamyasya sarvAtmaniSThAyAzca lokottaramAdarza pratyupasthApayAMcakartha / sarvairAcandrArkaM tavaiSo'moghastyAga upagIyatAt / hArda me'bhinandanaM svIkuru jImUtavAhana ! / jImUtavAhanaH ahiMsA nirvairabhAva eva paramo dharma iti suSTu jAnIhi pkssiraaj!| prema vinA jIvanaM zuSkaM nIrasamiti budhyasva / yathaiva hiMsA tatkRtaM duHkhaM ca tavA'priyamaniSTaM tathaiva hiMsA tatkRtaM ca duHkhamanyeSAmapi jIvAnAmapriyamaniSTamityavagaccha sakhe ! / ato kadApi jIvAn mA vadhIH / mahAzaktimatastava zaktiH khalasya iva parapIDanAya maivA'stu api tu rakSaNAya sampadyatAm / uktaM khalu-durbalAnAM balaM rAjA / tvamasi khagarAja ityatastvaM durbalAnAM jIvAnAM rakSako bhUyAH / / mAMsabhakSaNAdvirama / dhAnyaphalaiH sasyotpannaiH praannaandhaarysv| (takSakamuddizya) sahajasvabhAvamapyatikramya vissdNshnaadvirmt| dhAnyaphalaiH sasyotpannaiH prANAn dhaarydhvm| prANaghAtakamapi viSaM vaH siddhauSadhaM bhUyAt / lokArAdhyastvaM saMpatsISThAH / (tato jImUtavAhanaH sabandhujanastAn srvaanaapRcchti| svasthAnaM prati niSkAmati / ) mitrAvasuH jImUtavAhana ! upalabdheSvasaMkhyeSvAdazeSu bahuprakArai-niMbodhiteSvapi kathamidamupalabhyate yat, jIvA ahiMsAM nirvairabhAvanAM ca nA'nutiSThanti, api tu hiMsAmeva vairabhAvameva ca sAdhayanti ? "mRgamInasajjanAnAM tRNajalasantoSavihitavRttInAm / lubdhakadhIvarapizunAH niSkAraNameva vairiNo jagati / " svabhAvo duratikrama iti manye / Im m mAyA IP Kaa KTIm m For Private Personal Use Only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ - jImUtavAhanaH nUnaM yadyapi tvayodAhRtena sUktivacasA hiMsAyA, vairabhAvasya ca niSkAraNatvaM pratipAdyate, tathA'pi suvicAritaM cet sarvasya samAcaraNasya sakAraNatvamevA'vagamyate / kAryasya dRSTasya kAraNavattvenaiva bhAvyamiti nirapavAdo niymH| svArtha eva svadehaparicchinnAtmabuddhikRto, loke hiMsAyAH vairabhAvasya mUlakAraNamiti me nizcitiH / sarvAtmaniSThayA svadehaparicchinnAtmabuddhyatyaya evA'hiMsAyA nirvairabhAvasya rahasyaM mUlaM ceti me nibodha sakhe ! samaM pazyan hi sarvatra samavasthitamIzvaram / na hinastyAtmanA''tmAnaM tato yAti parAM gatim / / (tadanu pazcAttaptena mataGgena pratyupAhRtaM vidyAdhararAjyaM mAtA-pitroranujJayA jImUtavAhano jagrAha, prajAzca premNA dakSatayA ca prazazAsa / iti // ) D para Pum // nAgAnandanavanItaM nAma rUpakaM samAptam // um m D Kmmm D siyA Kaa mmm pam For Private Personal Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ marga narga - kIrtitrayI adya mayaika ArakSakaH pratAritaH / * katham ? sa mAM chaganalAlAbhidhaM matvA " nAyanAsIta kintvahaM tu maganalAlAbhAra zreSThin / etAvatA'lpIyasA vetanena tvahamAjIvanaM vivAhaM kartuM na zakSyAmi ! / _ tadahaM jAnAmyeva / ata eva ca tvaM / / jIvanaparyantaM mamopakAraM maMsyase / mayUraH yadi cenmadIyasya bhrAturucitaM pAtraM kimapi bhavettadA kathanIyam / keyUraH bhoH ! pAtrANi tu bahUni santi, kintu tava bhrAturyogyatai"va cintniiyaa| For Pr123 Personal Use Only
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ / mitra ! tvaM mama vivAhakAle sArddhameva sthAsyasi khalu ? avazyam, avazyameva ! ahaM na tAdRzaM * mitraM yadApattikAle pRSThaM darzayeyam / vivAhaprasaGge bhojanasamArambhaH pravartamAna AsIt / vidyutprakAzastadA nA''sIt / 00 + ekatra tailadIpaM prajvAlya tasya prakAze sarve'pi paGktau bhojanArthamupaviSTA Asan / kecana : * janA bhojanaM puraskurvanta Asan / ekaikaM khAdyapadArthaM gRhItvA sarveSAM pAtreSu te muJcanta + 2. Asan / kintu daivayogAdekasya prauDhajanasya pAtre kenApi kimapi na dattam / alpaprakAzAt 4 kasyA'pi lakSyamapi tatra na gatam / evameva ca kAcid velA vytiitaa| sa prauDhazcintitavAn - yat ko'pyupAyo yojanIyaH, anyathA bubhukSitenaiva gantavyaM bhaviSyati / ataH kSaNaM vicArya . + sa uccairuktavAn___ are ! bhoH ! pazyantu pazyantu, kimapi patitaM mama pAtre / tasya tAdRzaM bhayamizritaM svaraM zrutvA kecana tailadIpaM gRhItvA dhAvanta ivA''gatAH-3 X kutrA'sti ? kiM patitam ? ___ pazyantu, pAtre pazyantu, kimapi patitaM manye ! - prauDha uktavAn / tailadIpaM purataH kRtvA sarvairdRSTaM kintu kimapi na lakSitamataH - 'kiM vadati bhavAn ? kimapi nAstyatra !' - ityavadan / ___ tadA prauDho'vadat- bhoH ! tadeva kathayAmi yat kimapi nAsti mama pAtre ! 124
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ pitA-putra ! dyUtaM tvatyantaM hAnikAra- / kamasti / ekasmin dine tatra jayaM prApnoti * janastadA'parasmin dine parAjayaM prApnoti / putraH- cintA mA'stu pitaH ! ahaM anyatarasmin dine eva tatra pravarthe / (ko'pi rAjanItijJaH sabhAyAmekadA pravacanaM kurvannAsIt, tadA tanmadhye eva) yuvA bhavatpitA tu gardabhayAnaM cAlayannAsIt / tad vihAya bhavatA kadA prArabdha eSa vyApAraH? rAjanItijJaH bho ! yAnaM tu yAnagRhe'styeva, kintu garda bhastu mama sammukhaM sthito'smi, ataH... (aparAdhinaM vadhastambhamAnIya) nyAyAdhIzaH bhavataH kA'ntimA'pekSA ? aparAdhI yAvadahaM jIveyaM tAvanmAM mA mArayatu / For Priv125Personal use Only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ kopanaH re duSTa ! ekayaiva capeTayA prahRtastvaM laGkAM prApsyasi / bhoH ! ahaM kanyAkumArImeva jigamiSuH / ataH svalpaM zamanaH H W zanaiH prahara // mitezaH bhoH ! kathamudvigno'si tvam ? rItezaH hanta ! mama pitRvyo mRtaH / mitezaH kA sevA kRtA tasya tvayA'dyaparyantam ? rItezaH antimakAle mayaivonmattacikitsAlayaM prApitavAn / mitezaH kimarthamevaM kRtavAn bhavAn ? rItezaH tena "AtmanaH sarvAH sampado mahyaM dattAH" iti likhitamAsIt, "tattena manasaH svasthatayA likhitaM na vA" etadeva pramANIkartuM cikitsAlayaM prApitavAn / ApaNikaH bhoH ! bhavatA'smadApaNAt yat kAr-yAnaM krItamAsIt tat kathaM pracalati / . 8 grAhakaH kiM vaktavyaM tatra ? Rte ghaNTikAM (Horn) tasya yAnasya sarve'pi vibhAgAH zabdaM kurvanti / 126
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 (azvazAlAyAm) mahilA azvavikrayika ! ayamazvo me bahu rocate / kintu..... asya pAdA atisvAH santi / azvavikretA hrasvA: ? ? naiva mahodaye ! tasya catvAro'pi pAdAH pRthivIM spRzantyeva / pazyatu kRpayA / 127
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ (prAkRtAmA kathA (1) daivassa pahuttaNaM munikalyANakIrtivijayaH egayA keNaI maMtavAiNA kuo vi sappo gahio karaMDamajjhe ya khitto| aha so sappo accaMtaM bubhukkhApIDio vAulIhUo / paraM karaMDAo nissariuM na kovi uvAo Asi / ao so taheva muhaM ugghADeUNa ciTThai / io so vAI karaMDaM ghettUNa gihamAgao / gihamajjhe bahuNo uMdurA Asi / rattIe te uMdurA io tao dhAvamANA ramaMti / tAva egeNa uMdureNa so karaMDao dittttho| ao ettha kiMpi khajjaM havejja tti ciMtiUNa teNa karaMDamajjhe vivaraM kayaM tattha ya paviTTho / io sappo vi taM daTThaNa harisio jAva uMduro kiMpi ciMtei tAva taM muhaMmi pakkhittavaMto / eeNaM tassa bubhukkhA pasaMtA / tao uMdureNa kayaM vivaraM pAviUNa teNeva maggeNa so tao karaMDAo nIsario niyaTThANaM ca patto / evaM teNa sappeNa daivappahAveNa bubhukkhA vi dUrIkayA muttI vi lddhaa| ao AvaIpaDieNa puriseNa vi daivassa vissaMbho kAyavvo anAuleNa ca hoyavvaM / 128
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - (prAkRtama (2) kathA cavalANa bhoyaNaM munikalyANakIrtivijayaH kovi dariddapuriso niyagehe aNNassa dhannassa viraheNa sayA vi cavale ceva khAei / evaM niccaM khAyaMto so. aNNayA tesu accaMtaM nivviNNo ciMtei jaM "dhiratthu maM, jaM niccaM ee ceva cavalA khAeyavvA / ajja ahaM bhaiNIgihaM vaccAmi, jeNa kiMci sarasaM bhoyaNaM labbhai / jao sA vi majjha bhaiNI pabhUyadhaNassa sAmiNI atthi ao dutidiNANi tIse gihaMmi vAse na kAvi ciMtA asthi / tahA ahaM pi bahUhiMto diNehito tIse gihaM gacchAmi ao sA maha AtithejjaM pi sammaM karissai / " evaM ciMteMto so miTThabhoyaNassa icchAe bhaiNIgihaM go| sA vi taM daThUNa aIva harisiA / ciMtei ya-jaM-"ajja kiM pi nUyaNaM bhoyaNaM tassa dAyavvaM" / etthaMtare tIse gihe navA cavalA AgayA Asi / ao tIe ciMtiyaM jaM-"aNNaM tu savvaM niccaM pi labbhai kiMtu IisA sarasA cavalA kayA labbhaMti ? ao ajja ee ceva cavalA paiUNa tilleNa ya sammaM sakkAriUNa bhAuNo demi jeNa so vi pasanno havissai' / __ tao tIe vi tassa bhoyaNe te ceva cavalA purakkayA / so vi te daLUNa niyanilADaM tADei kahei ya-jaM-"AgacchaMtu maha niccamittANi ! kiM bhavaMto majjha purao ceva ettha AgayA ?" eyaM soccA sA vi taM pucchei-tassa kAraNaM / tayA bhAuNA savvo vi / niyavittaMto kahio / pacchA jaM jAyaM taM sayaM ceva citejja / tti |
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ Izvarasya vyathA (amerikA japAn-rUs-bhAratadezAnAM rASTrapramukhA Izvarasya pArve nijasamasyAH parihartuM gatavantaH kadAcit) amerikIyapramakhaH prabho ! mama dezAd bhraSTAcAraH kadA vyapagami-Syati? IzvaraH vatsa ! viMzatevarSANAmanantaram / (etat zrutvA amerikIyapramukha uccai rodituM lagnaH / sarvaistatkAraNe pRSTe kathitavAn) ame0pramukhaH bhoH ! madIye kAryakAle bhraSTAcAro dUraM na bhaviteti rodimi / (tadanu-) japAn-pramukhaH bhagavan ! madIyo dezaH kadA bhraSTAcAraviyukto bhaviSyati ? IzvaraH bAlaka ! varSapaJcadazakAnantaram / (ayamapi pramukho rodanamArabdhavAn / tatkAraNaM pRSTaH kathayati-) japAn-pramukhaH mama kAryakAle eva bhraSTAcAraM dUrIkartuM kRtAH kariSyamANAzca me prayatnA na saphalIbhaviSyantIti rodimi| (tatpazcAt) rUsa-pramukhaH prabho ! mamA'pyeSa eva prazanaH / kRpayA samAdhAnaM dadAtu / IzvaraH vatsa ! tava deze dazabhirvarSeH bhraSTAcAraH samAptimeSyati / rUs-pramukhaH (uccairAkandana) aho ! ahamapi bhAgyahIno'smi yanmayi pradhAne sati mama dezo bhraSTAcAreNa rahito na bhaviteti / (tadanantaraM bhAratapramukho'pi IzvarAya sotsAhaM tameva prazanaM pRssttvaan| prazanazravaNasamanantarameva Izvara evoccai rodituM lagnaH / etad dRSTvA vismayacakitA: sarve'pi bhagavate rodanakAraNaM pRSTavantaH / tadA IzvaraH sakhedamAha) IzvaraH bhoH ! mAmakIne kAryakAle hi kadAcidapi bhAratadezAd bhraSTAcAro na dUrIbhaviSyatIti rodimi //