Book Title: Mansollas Satik Part 01
Author(s): Bhulakmalla Someshwar, G K Shrigonderkar
Publisher: Oriental Institute
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034204/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "aho! zrutajJAnam" graMtha jIrNoddhAra 176 mAnasollAsa-1 : dravya sahAyaka : pU. A. zrI prema-bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA. samudAyanA pU. A. jagazcaMdrasUrIzvarajI ma.sA. tathA pU. A. zrI abhayacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nI preraNAthI zrI dharmanAtha zeTha po.he. mU.pU. jaina saMgha jaina nagara zve. mU. pU. jaina saMgha, pAlaDI, amadAvAdanA jJAnadravyamAMthI : saMyojaka : zAha bAbulAla sanemala beDAvALA zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra zA. vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, sAbaramatI, amadAvAda-5 (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 saMvata 2069 I. 2013 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra pRSTha ___84 ___810 010 011 saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2065 (I. 2009) seTa naM.-1 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| kramAMka pustakanuM nAma tA-TI515Ara-saMpaES | 001 | zrI naMdIsUtra avacUrI | pU. vikramasUrijI ma.sA. 238 | 002 | zrI uttarAdhyayana sUtra cUrNI | pU. jinadAsagaNi cUrNIkAra 286 003 zrI arhadgItA-bhagavadgItA pa. meghavijayajI gaNi ma.sA. 004 | zrI arhaccUDAmaNi sArasaTIkaH pU. bhadrabAhusvAmI ma.sA. | 005 | zrI yUkti prakAzasUtraM pU. padmasAgarajI gaNi ma.sA. | 006 | zrI mAnatuGgazAstram | pU. mAnatuMgavijayajI ma.sA. | 007 | aparAjitapRcchA zrI bI. bhaTTAcArya 008 zilpa smRti vAstu vidyAyAm zrI naMdalAla cunilAla somapurA 850 | 009 | zilparatnam bhAga-1 zrIkumAra ke. sabhAtsava zAstrI 322 zilparatnam bhAga-2 zrIkumAra ke. sabhAtsava zAstrI 280 prAsAdatilaka zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 162 | 012 | kAzyazilpam zrI vinAyaka gaNeza ApaTe 302 prAsAdamajarI zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 156 014 | rAjavallabha yAne zilpazAstra zrI nArAyaNa bhAratI goMsAI 352 | zilpadIpaka zrI gaMgAdharajI praNIta 120 | vAstusAra zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI dIpArNava uttarArdha zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 110 jinaprAsAda mArtaNDa zrI naMdalAla cunIlAla somapurA 498 | jaina graMthAvalI zrI jaina zvetAmbara konphransa 502 | hIrakalaza jaina jyotiSa zrI himatarAma mahAzaMkara jAnI 021 nyAyapravezaH bhAga-1 zrI AnaMdazaMkara bI. dhruva 022 | dIpArNava pUrvArdha zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 023 anekAnta jayapatAkAkhyaM bhAga-1 pU. municaMdrasUrijI ma.sA. 452 024 | anekAnta jayapatAkAkhyaM bhAga-2 zrI eca. Ara. kApaDIA 500 025 | prAkRta vyAkaraNa bhASAMtara saha zrI becaradAsa jIvarAja dozI 454 026 | tattpopaplavasiMhaH | zrI jayarAzI bhaTTa, bI. bhaTTAcArya 188 | 027 | zaktivAdAdarzaH | zrI sudarzanAcArya zAstrI 214 | kSIrArNava zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 414 029 | vedhavAstu prabhAkara zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI ___192 013 454 226 640 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 zilparatnAkara prAsAda maMDana zrI siddhahema bRhadvRtti bRhannyAsa adhyAya-1 | zrI siddhahema bRhadvRtti bRhannyAsa adhyAya-2 zrI siddhahema bRhadvRtti bRhannyAsa adhyAya-3 (?) zrI siddhahema bRhadvRtti bRhannyAsa adhyAya - 3 (2) (3) zrI siddhahema bRhadvRtti bRhannyAsa adhyAya -5 vAstunighaMTu tilakamannarI bhAga-1 tilakamannarI bhAga-2 tilakamannarI bhAga-3 saptasandhAna mahAkAvyama saptabhaGImimAMsA nyAyAvatAra vyutpattivAda guDhArthatattvAloka sAmAnyaniryukti guDhArthatattvAloka saptabhaGInayapradIpa bAlabodhinIvivRttiH vyutpattivAda zAstrArthakalA TIkA nayopadeza bhAga-1 taraGiNItaraNI nayopadeza bhAga-2 taraGiNItaraNI nyAyasamuccaya syAdyArthaprakAzaH dina zuddhi prakaraNa bRhad dhAraNA yaMtra jyotirmahodaya zrI narmadAzaMkara zAstrI paM. bhagavAnadAsa jaina pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. prabhAzaMkara oghaDabhAI somapurA pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. vijayaamRtasUrizvarajI pU. paM. zivAnandavijayajI satiSacaMdra vidyAbhUSaNa zrI dharmadattasUri (bacchA jhA) zrI dharmadattasUri (bacchA jhA) pU. lAvaNyasUrijI zrIveNImAdhava zAstrI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. darzanavijayajI pU. darzanavijayajI saM. pU. akSayavijayajI 824 288 520 578 278 252 324 302 196 190 202 480 228 60 218 190 138 296 210 274 286 216 532 113 112 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAna bhaMDAra bhASA | 218. | 164 saMyojaka - bAbulAla saremala zAha zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIzana sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, mahAvAha-04. (mo.) 8427585804 (yo) 2213 2543 (5-mela) ahoshrut.bs@gmail.com maho zrutajJAnamajtha ddhiAra - saMvata 2075 (5. 2010)- seTa naM-2 prAyaH jIrNa aprApya pustakone skena karAvIne DI.vI.DI. banAvI tenI yAdI. yA pustasI www.ahoshrut.org vebasAITa 52thI ugl stGirls sii zAze. krama pustakanuM nAma tA-TI8152-saMpaES pRSTha 055 | zrI siddhahema bRhavRtti bRhadanyAsa adhyAya-6 | pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. 296 056 | vividha tIrtha kalpa pa. jinavijayajI ma.sA. 160 057 lAratIya Tana bhe| saMskRti sanomana pU. pUNyavijayajI ma.sA. 058 | siddhAntalakSaNagUDhArtha tattvalokaH zrI dharmadattasUri 202 059 | vyApti paJcaka vivRtti TIkA zrI dharmadattasUri jaina saMgIta rAgamALA zrI mAMgaroLa jaina saMgIta maMDaLI | 306 061 | caturviMzatIprabandha (prabaMdha koza) | zrI rasikalAla eca. kApaDIA 062 | vyutpattivAda Adarza vyAkhyayA saMpUrNa 6 adhyAya |saM zrI sudarzanAcArya 668 063 | candraprabhA hemakaumudI saM pU. meghavijayajI gaNi 516 064| viveka vilAsa saM/. | zrI dAmodara goviMdAcArya 268 065 | paJcazatI prabodha prabaMdha | pU. mRgendravijayajI ma.sA. 456 066 | sanmatitattvasopAnam | saM pU. labdhisUrijI ma.sA. 420 06764zamAtA vahI guzanuvAha gu4. pU. hemasAgarasUrijI ma.sA. 638 068 | moharAjAparAjayam saM pU. caturavijayajI ma.sA. 192 069 | kriyAkoza saM/hiM zrI mohanalAla bAMThiyA 428 070 | kAlikAcAryakathAsaMgraha saM/. | zrI aMbAlAla premacaMda 406 071 | sAmAnyanirukti caMdrakalA kalAvilAsa TIkA | saM. zrI vAmAcaraNa bhaTTAcArya 308 072 | janmasamudrajAtaka saM/hiM zrI bhagavAnadAsa jaina 128 meghamahodaya varSaprabodha saM/hiM zrI bhagavAnadAsa jaina 532 on jaina sAmudrikanAM pAMca graMtho 14. zrI himmatarAma mahAzaMkara jAnI 376 060 322 073 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '075 374 238 194 192 254 260 | jaina citra kalpadruma bhAga-1 16 | jaina citra kalpadruma bhAga-2 77) saMgIta nATya rUpAvalI 13 bhAratanAM jaina tIrtho ane tenuM zilpa sthApatya 79 | zilpa cintAmaNi bhAga-1 080 | bRhad zilpa zAstra bhAga-1 081 bRhad zilpa zAstra bhAga-2 | bRhad zilpa zAstra bhAga-3 083. AyurvedanA anubhUta prayogo bhAga-1 kalyANa kAraka 085 | vinorana zora kathA ratna koza bhAga-1 kathA ratna koza bhAga-2 088 | hastasagnIvanama 238 260 guja. | | zrI sArAbhAI navAba guja. | zrI saYTmAruM navAva guja. | zrI vidyA saramA navIna guja. | zrI sArAmAruM navIna guja. | zrI manasubAna muvAmana guja. | zrI nannAtha maMvArama guja. | zrI nannAtha maMvArama guja. | zrI gagannAtha maMvArama guja. | . vantisAgaranI guja. | zrI vardhamAna parvanAtha zatrI saM./hiM zrI naMdalAla zarmA guja. | zrI levalAsa gIvarAna kozI guja. | zrI levalAsa navarIna lozI sa. pU. meniyanI saM. pU.vinayanI, pU. puNyavijayajI AcArya zrI vijayadarzanasUrijI 114 '084. 910 436 336 087 230 322 (089/ 114 endracaturvizatikA sammati tarka mahArNavAvatArikA 560 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra krama 272 240 saM. 254 282 466 342 362 134 70 316 224 612 307 saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2067 (I. 2011) seTa naM.-3 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| | pustaka nAma kartA TIkAkAra bhASA saMpAdaka/prakAzaka 91 | syAdvAda ratnAkara bhAga-1 vAdidevasUrijI saM. motIlAla lAghAjI punA 92 | | syAdvAda ratnAkara bhAga-2 vAdidevasUrijI | motIlAla lAghAjI punA 93 | syAdvAda ratnAkara bhAga-3 bAdidevasUrijI | motIlAla lAghAjI punA 94 | | syAdvAda ratnAkara bhAga-4 bAdidevasUrijI motIlAla lAghAjI punA | syAdvAda ratnAkara bhAga-5 vAdidevasUrijI | motIlAla lAghAjI punA 96 | pavitra kalpasUtra puNyavijayajI sArAbhAI navAba 97 | samarAGgaNa sUtradhAra bhAga-1 bhojadeva | TI. gaNapati zAstrI 98 | samarAGgaNa sUtradhAra bhAga-2 bhojadeva | TI. gaNapati zAstrI 99 | bhuvanadIpaka padmaprabhasUrijI | veMkaTeza presa 100 | gAthAsahastrI samayasuMdarajI saM. | sukhalAlajI 101 | bhAratIya prAcIna lipImAlA | gaurIzaMkara ojhA hindI | munzIrAma manohararAma 102 | zabdaratnAkara sAdhusundarajI saM. haragovindadAsa becaradAsa 103 | sabodhavANI prakAza nyAyavijayajI |sN./g / hemacaMdrAcArya jaina sabhA 104 | laghu prabaMdha saMgraha jayaMta pI. ThAkara saM. orIenTa insTITyuTa baroDA 105 | jaina stotra saMcaya-1-2-3 mANikyasAgarasUrijI saM, AgamoddhAraka sabhA 106 | sanmati tarka prakaraNa bhAga-1,2,3 siddhasena divAkara sukhalAla saMghavI 107 | sanmati tarka prakaraNa bhAga-4.5 siddhasena divAkara sukhalAla saMghavI 108 | nyAyasAra - nyAyatAtparyadIpikA satiSacaMdra vidyAbhUSaNa esiyATIka sosAyaTI 109 | jaina lekha saMgraha bhAga-1 puraNacaMdra nAhara | puraNacaMdra nAhara 110 | jaina lekha saMgraha bhAga-2 puraNacaMdra nAhara saM./hi puraNacaMdra nAhara 111 | jaina lekha saMgraha bhAga-3 puraNacaMdra nAhara saM./hi / puraNacaMdra nAhara 112 | | jaina dhAtu pratimA lekha bhAga-1 kAMtivijayajI saM./hi | jinadattasUri jJAnabhaMDAra 113 | jaina pratimA lekha saMgraha daulatasiMha loDhA saM./hi | aravinda dhAmaNiyA 114 | rAdhanapura pratimA lekha saMdoha vizAlavijayajI saM./gu | yazovijayajI graMthamALA 115 | prAcina lekha saMgraha-1 vijayadharmasUrijI saM./gu | yazovijayajI graMthamALA 116 | bIkAnera jaina lekha saMgraha agaracaMda nAhaTA saM./hi nAhaTA bradharsa 117 | prAcIna jaina lekha saMgraha bhAga-1 jinavijayajI saM./hi | jaina AtmAnaMda sabhA 118 | prAcina jaina lekha saMgraha bhAga-2 jinavijayajI saM./hi | jaina AtmAnaMda sabhA 119 | gujarAtanA aitihAsika lekho-1 girajAzaMkara zAstrI saM./gu | phArvasa gujarAtI sabhA 120 | gujarAtanA aitihAsika lekho-2 girajAzaMkara zAstrI saM./gu | phArbasa gujarAtI sabhA 121 | gujarAtanA aitihAsika lekho-3 girajAzaMkara zAstrI phArbasa gujarAtI sabhA 122 | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-1 | pI. pITarasana raoNyala eziyATIka jarnala 123|| | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-4 pI. pITarasana raoNyala eziyATIka jarnala 124 | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-5 pI. pITarasana raoNyala eziyATIka jarnala 125 | kalekzana oNpha prAkRta enDa saMskRta inskrIpzansa pI. pITarasana | bhAvanagara ArcIoNlaoNjIkala DipA. 126 | vijayadeva mAhAtmyam | jinavijayajI saM. jaina satya saMzodhaka 514 454 354 saM./hi 337 354 372 142 336 364 218 656 122 764 404 404 540 274 saM./gu 414 400 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra 754 194 3101 276 69 100 136 266 244 saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2068 (I. 2012) seTa naM.-4 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| krama | pustaka nAma kartA / saMpAdaka bhASA | prakAzaka 127 | mahAprabhAvika navasmaraNa sArAbhAI navAba guja. sArAbhAI navAba 128 | jaina citra kalpalatA sArAbhAI navAba guja. sArAbhAI navAba 129 | jaina dharmano prAcIna itihAsa bhAga-2 hIrAlAla haMsarAja guja. hIrAlAla haMsarAja 130 | oparezana ina sarca opha saM. menyu. bhAga-6 pI. pITarasana aMgrejI | eziyATIka sosAyaTI 131 | jaina gaNita vicAra kuMvarajI ANaMdajI guja. jaina dharma prasAraka sabhA 132 | daivajJa kAmadhenu (prAcina jyotiSa graMtha) zIla khaMDa saM. | braja. bI. dAsa banArasa 133 || | karaNa prakAzaH brahmadeva saM./aM. | sudhAkara dvivedi 134 | nyAyavizArada maho. yazovijayajI svahastalikhita kRti saMgraha | yazodevasUrijI guja. | yazobhAratI prakAzana 135 | bhaugolika koza-1 DAhyAbhAI pItAMbaradAsa guja. | gujarAta barnAkyulara sosAyaTI 136 | bhaugolika koza-2 DAhyAbhAI pItAMbaradAsa guja. | gujarAta varnAkyulara sosAyaTI 137 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-1 aMka-1,2 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 138 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-1 aMka-3, 4 jinavijayajI hindI / jaina sAhitya saMzodhaka punA 139 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-2 aMka-1, 2 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 140 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-2 aMka-3, 4 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 141 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-3 aMka-1,2 / / jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 142 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-3 aMka-3, 4 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 143 | navapadonI AnupUrvI bhAga-1 somavijayajI guja. zAha bAbulAla savacaMda 144 | navapadonI AnupUrvI bhAga-2 somavijayajI | zAha bAbulAla savacaMda 145 | navapadonI AnupUrvI bhAga-3 somavijayajI guja. zAha bAbulAla savacaMda 146 | bhASavati zatAnaMda mArachatA saM./hi | eca.bI. guptA enDa sansa banArasa 147 | jaina siddhAMta kaumudI (ardhamAgadhI vyAkaraNa) ratnacaMdra svAmI prA./saM. | bhairodAna seThIyA 148 | maMtrarAja guNakalpa mahodadhi jayadayAla zarmA hindI | jayadayAla zarmA 149 | phakkIkA ratnamaMjUSA-1, 2 kanakalAla ThAkUra saM. harikRSNa nibaMdha 150 | anubhUta siddha vizAyaMtra (cha kalpa saMgraha) meghavijayajI saM./guja | mahAvIra graMthamALA 151 | sArAvali kalyANa vardhana saM. pAMDuraMga jIvAjI 152 | jyotiSa siddhAMta saMgraha vizvezvaraprasAda dvivedI saM. bIjabhUSaNadAsa banArasa 153| jJAna pradIpikA tathA sAmudrika zAstram rAmavyAsa pAnDeya saM. | jaina siddhAMta bhavana nUtana saMkalana | A. caMdrasAgarasUrijI jJAnabhaMDAra - ujjaina hastaprata sUcIpatra hindI | zrI AzApuraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra 2 | zrI gujarAtI zve.mU. jaina saMgha-hastaprata bhaMDAra - kalakattA | hastaprata sUcIpatra hindI | zrI AzApuraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra 274 168 282 182 guja. 384 376 387 174 320 286 272 142 260 232 160 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra | pRSTha 304 122 208 70 310 462 512 saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2069 (I. 2013) seTa naM.-5 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| | krama | pustaka nAma kartA/saMpAdaka viSaya | bhASA saMpAdaka/prakAzaka 154 | uNAdi sUtro opha hemacaMdrAcArya | pU. hemacaMdrAcArya | vyAkaraNa | saMskRta johana kriSTe 155 | uNAdi gaNa vivRtti | pU. hemacaMdrAcArya vyAkaraNa saMskRta pU. manoharavijayajI 156 | prAkRta prakAza-saTIka bhAmAha vyAkaraNa prAkRta jaya kRSNadAsa guptA 157 | dravya parikSA aura dhAtu utpatti | Thakkara pherU dhAtu saMskRta /hindI | bhaMvaralAla nAhaTA 158 | Arambhasidhdhi - saTIka pU. udayaprabhadevasUrijI jyotISa saMskRta | pU. jitendravijayajI 159 | khaMDaharo kA vaibhava | pU. kAntIsAgarajI zIlpa | hindI | bhAratIya jJAnapITha 160 | bAlabhArata pU. amaracaMdrasUrijI | kAvya saMskRta paM. zIvadatta 161 | giranAra mAhAtmya daulatacaMda paraSottamadAsa tIrtha saMskRta /gujarAtI | jaina patra 162 | giranAra galpa pU. lalitavijayajI | tIrtha saMskRta/gujarAtI | haMsakavijaya phrI lAyabrerI 163 | praznottara sArdha zataka pU. kSamAkalyANavijayajI | prakaraNa hindI | sAdhvIjI vicakSaNAzrIjI 164 | bhAratiya saMpAdana zAstra | mUlarAja jaina sAhitya hindI jaina vidyAbhavana, lAhora 165 | vibhaktyartha nirNaya giridhara jhA saMskRta caukhambA prakAzana 166 | vyoma batI-1 zivAcArya nyAya saMskRta saMpUrNAnaMda saMskRta yunivarsiTI 167 | vyoma vatI-2 zivAcArya nyAya saMpUrNAnaMda saMskRta vidyAlaya | 168 | jaina nyAyakhaMDa khAdyam | upA. yazovijayajI nyAya saMskRta /hindI | badrInAtha zukla 169 | haritakAvyAdi nighaMTU | bhAva mitha Ayurveda saMskRta /hindI | zIva zarmA 170 | yoga ciMtAmaNi-saTIka pU. harSakIrtisUrijI | saMskRta/hindI | lakSmI veMkaTeza presa 171 | vasaMtarAja zakunam pU. bhAnucandra gaNi TIkA | jyotiSa khemarAja kRSNadAsa 172 | mahAvidyA viDaMbanA pU. bhuvanasundarasUri TIkA | jyotiSa | saMskRta senTrala lAyabrerI 173 | jyotirnibandha / zivarAja | jyotiSa | saMskRta AnaMda Azrama 174 | meghamAlA vicAra pU. vijayaprabhasUrijI jyotiSa saMskRta/gujarAtI | meghajI hIrajI 175 | muhUrta ciMtAmaNi-saTIka rAmakRta pramitAkSaya TIkA | jyotiSa | saMskRta anUpa mizra 176 | mAnasollAsa saTIka-1 bhulAkamalla somezvara jyotiSa orienTa insTITyUTa 177 | mAnasollAsa saTIka-2 bhulAkamalla somezvara | jyotiSa saMskRta orienTa insTITyUTa 178 | jyotiSa sAra prAkRta bhagavAnadAsa jaina jyotiSa prAkRta/hindI | bhagavAnadAsa jaina 179 | muhUrta saMgraha aMbAlAla zarmA jyotiSa | gujarAtI | zAstrI jagannAtha parazurAma dvivedI 180 | hindu esTrolojI pitAmbaradAsa trIbhovanadAsa | jyotiSa gujarAtI pitAmbaradAsa TI. mahetA 264 144 256 75 488 | 226 365 nyAya saMskRta 190 480 352 596 250 391 114 238 166 saMskRta 368 88 356 168 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543. E-mail : ahoshrut.bs@gmail.com zAha vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-380005. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2071 (I. 2015) seTa naM.-6 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI DijiTAijhezana dvArA DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustakewww.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| krama viSaya | bhASA pRSTha pustaka nAma kAvyaprakAza bhAga-1 | saMpAdaka / prakAzaka pUjya jinavijayajI 181 | saMskRta 364 182 kAvyaprakAza bhAga-2 222 183 kAvyaprakAza ullAsa-2 ane 3 330 184 | nRtyaratna koza bhAga-1 156 185 | nRtyaratra koza bhAga-2 ___ kartA / TikAkAra pUjya mammaTAcArya kRta pUjya mammaTAcArya kRta upA. yazovijayajI zrI kumbhakarNa nRpati zrI kumbhakarNa nRpati zrI azokamalajI | zrI sAraMgadeva zrI sAraMgadeva zrI sAraMgadeva zrI sAraMgadeva 248 504 saMskRta pUjya jinavijayajI saMskRta yazobhArati jaina prakAzana samiti saMskRta zrI rasIkalAla choTAlAla saMskRta zrI rasIkalAla choTAlAla saMskRta /hindI | zrI vAcaspati gairobhA saMskRta/aMgrejI | zrI subramaNyama zAstrI saMskRta/aMgrejI | zrI subramaNyama zAstrI saMskRta/aMgrejI | zrI subramaNyama zAstrI saMskRta/aMgrejI | zrI subramaNyama zAstrI saMskRta zrI maMgeza rAmakRSNa telaMga gujarAtI mukti-kamala-jaina mohana graMthamAlA 448 188 444 616 190 632 | nArada 84 | 244 zrI caMdrazekhara zAstrI 220 186 | nRtyAdhyAya 187 | saMgIratnAkara bhAga-1 saTIka | saMgIratnAkara bhAga-2 saTIka 189 | saMgIratnAkara bhAga-3 saTIka saMgIranAkara bhAga-4 saTIka 191 saMgIta makaranda saMgIta nRtya ane nATya saMbaMdhI 192 jaina graMtho 193 | nyAyabiMdu saTIka 194 | zIghrabodha bhAga-1 thI 5 195 | zIghrabodha bhAga-6 thI 10 196| zIghrabodha bhAga-11 thI 15 197 | zIghrabodha bhAga-16 thI 20 198 | zIghrabodha bhAga-21 thI 25 199 | adhyAtmasAra saTIka 200 | chandonuzAsana 201 | maggAnusAriyA saMskRta hindI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA 422 hindI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA 304 zrI hIrAlAla kApaDIyA pUjya dharmotarAcArya pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya gaMbhIravijayajI eca. DI. belanakara 446 |414 hindI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA hindI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA hindI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA saMskRta/gujarAtI | narottamadAsa bhAnajI 409 476 siMghI jaina zAstra zikSApITha 444 saMskRta saMskRta/gujarAtI zrI DI. esa zAha | jJAtaputra bhagavAna mahAvIra TrasTa 146 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543. E-mail : ahoshrut.bs@gmail.com zAha vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-380005. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2072 (I. 2016) seTa naM.-7 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI DijiTAijhezana dvArA DIvIDI banAI usakI suucii| pRSTha 285 280 315 307 361 301 263 395 krama pustaka nAma 202 | AcArAMga sUtra bhAga-1 niyukti+TIkA 203 | AcArAMga sUtra bhAga-2 niyukti+TIkA 204 | AcArAMga sUtra bhAga-3 niyukti+TIkA 205 | AcArAMga sUtra bhAga-4 niyukti+TIkA 206 | AcArAMga sUtra bhAga-5 niyukti+TIkA 207 | suyagaDAMga sUtra bhAga-1 saTIka 208 | suyagaDAMga sUtra bhAga-2 saTIka 209 | suyagaDAMga sUtra bhAga-3 saTIka 210 | suyagaDAMga sUtra bhAga-4 saTIka 211 | suyagaDAMga sUtra bhAga-5 saTIka 212 | rAyapaseNiya sUtra 213 | prAcIna tIrthamALA bhAga-1 214 | dhAtu pArAyaNam 215 | siddhahema zabdAnuzAsana laghuvRtti bhAga-1 216 | siddhahema zabdAnuzAsana laghuvRtti bhAga-2 217 | siddhahema zabdAnuzAsana laghuvRtti bhAga-3 218 | tArkika rakSA sAra saMgraha bAdArtha saMgraha bhAga-1 (sphoTa tattva nirUpaNa, sphoTa candrikA, 219 pratipAdika saMjJAvAda, vAkyavAda, vAkyadIpikA) vAdArtha saMgraha bhAga-2 (SaTkAraka vivecana, kAraka vAdArtha, 220 | samAsavAdArtha, vakAravAdArtha) | bAdArtha saMgraha bhAga-3 (vAdasudhAkara, laghuvibhaktyartha nirNaya, 221 __ zAbdabodhaprakAzikA) 222 | vAdArtha saMgraha bhAga-4 (AkhyAta zaktivAda chaH TIkA) kartA / TikAkAra bhASA saMpAdaka/prakAzaka | zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI malayagiri | gujarAtI zrI becaradAsa dozI A.zrI dharmasUri | saM./gujarAtI | zrI yazovijayajI graMthamALA zrI hemacaMdrAcArya | saMskRta A. zrI municaMdrasUri zrI hemacaMdrAcArya | saM./gujarAtI | zrI becaradAsa dozI zrI hemacaMdrAcArya | saM./gujarAtI | zrI becaradAsa dozI zrI hemacaMdrAcArya | saM./gujarAtI zrI becaradAsa dozI A. zrI varadarAja saMskRta rAjakIya saMskRta pustakAlaya vividha kartA saMskRta mahAdeva zarmA 386 351 260 272 530 648 510 560 427 88 vividha kartA / saMskRta | mahAdeva zarmA 78 mahAdeva zarmA 112 vividha kartA saMskRta raghunAtha ziromaNi | saMskRta mahAdeva zarmA 228 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Gaekwad's Oriental Series Published under the Authority of the Maharaja Sayajirao University of Baroda. General Editor: B. J. Sandesara, M.A., Ph.D. No. 28 Government of India Sanskrit Book Re-print Series bhUlokamalla-somezvara-viracitaH maansollaasH| [dvitIyaprakaraNAntaH prathamo bhaagH|] Aho ! Shrutgyanam Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aho! Shrutgyanam Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MANASOLLASA OF KING BHOLOKAMALLA SOMESVARA Vol. I Edited by G. K. SHRIGONDEKAR, M.A., Late-Superintendent, Manuscripts Section, Oriental Institute, M. S. University of Baroda, Baroda & Sanskrit Librarian, Central Library, Baroda. satyAzivaM sundara Oriental Institute Baroda 1967. Aho ! Shrutgyanam Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ First Edition : 1925 Second Edition (Reprint ): 1967 Copies : 500 Published with the financial assistance of the Ministry of Education, Government of India. Reprinted by photo offset process at the Perfect Colour Printers, Modikhana, Baroda for Ramanlal J. Patel, Manager, The Maharaja Sayajirao University of Baroda Press (Sadhana Press ), Near Palace Gate, Palace Road, Baroda and published on behalf of the Maharaja Sayajirao University of Baroda by Dr. Bhogilal J. Sandesara, Director, Oriental Institute, Baroda, August, 1967. Price Rs. 16:00 Copies can be had from : The Manager, UNIVERSITY PUBLICATIONS SALES UNIT, M. S. University of Baroda Press (Sadhana Press ), Near Palace Gate, Palace Road, BARODA, Aho ! Shrutgyanam Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FOREWORD (Second Edition ) The first volume of the Gaekwad's Oriental Series, viz., the Kavyamimamsa of Rajasekhara, was published in 1916, and after that, more than 150 volumes are published in the Series, and a number of others are in the press or under preparation, Meanwhile many works published earlier have gone out of print, and it was necessary to reprint as many of them as possible. It has, now, become possible to reprint, at least a few such texts with the help rendered by the Ministry of Education, Government of India, under their scheme to republish out of print Sanskrit works. Manasollasa, Vol. I, was one of the works selected for reprint under the scheme. The authorship of the Manasollasa is ascribed to Somesvara, the famous ruler of Karnataka. The work was edited by the Late Shri G. K. Shrigondekar, Ex-Superintendent, Manuscripts Section, Oriental Institute, Baroda. The first volume was published in 1925 as no. 28 of the Gaekwad's Oriental Series, and other two volumes were out subsequently. Manasollasa is a veritable encyclopaedia in Sanskrit, and its importance for the study of cultural conditions of mediaeval India is self-evident. Its first volume was long out of print, and I trust that the same, along with other reprints of several numbers of the series to be brought out in near future, will be useful to all students of Sanskrit literature and Indology. I take this opportunity to thank the Ministry of Education, Government. of India, for giving generous financial aid towards the publication of this volume. Oriental Institute, Baroda, June 21, 1967 B. J. Sandegara Director Aho ! Shrutgyanam Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aho ! Shrutgyanam Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PREFACE. The first instalment of the long-announced Manasollasa, otherwise known as the Abhilasitarthachintamani, which purports to have been composed by the great Western Chalukya King Bhulokamalla Somesvara, son of Vikrama. ditya VI, is now offered to the public. It is a voluminous work, extending to about 8000 Granthas, and is divided into five Vimsatis, each containing 20 Adhyayas or chapters of unequal length, some chapters again including several subsections. The whole work is thus divided into one hundred chapters, dealing with one hundred different topics on the necessities and written for the instruction of the members of royal families. The first volume represents two among the five Vimsatis, and comprises 40 Adhyayas or chapters. The present edition is based on the following five MSS: A. Belonging to the BARODA CENTRAL LIBRARY. It is a complete press-copy prepared with the help of three MSS. B. Belonging to the Bhandarkar Oriental Research Institute, Poona. It contains 109 leaves and is, though incomplete, a very good copy. C. Complete, though recent. D. Complete, written in Saka 1592. Leaves are very brittle and the MS requires very careful handling. It offers good readings. Aho! Shrutgyanam Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vi E. Incomplete; in the middle about 50 leaves are wanting. It is older than D. On the last leaves the ink has faded. The last three MSS belong to the Bikaner Durbar. The authorship of the Manasollasa is attributed, in the 9th sloka on page 2 and the colophon, to the Chalukya King Somesvara, surnamed Bhulokamalla and Satyasrayakulatilaka. A reference to sloka 371 on page 62 will, however, make it evident that this attribution is incorrect. In this sloka Somesvara is himself made the standard of comparison, and no anthor would be guilty of so flagrant a piece of vanity. It is therefore probable that the book was composed in his Court by some prodigiously learned and well-informed man, thoroughly acquainted with the royal household, royal necessities and royal whims.* King Somesvara is the son of Vikramaditya VI, and belongs to the line of the Western Chalukyas whose capital was at Kalyani. Aufrecht in his Catalogus Catalogorum fixes the period of his reign as 1127-1138. In Barnett's Antiquities of India the date is 1126-1138. The date of composition of this work seems to be 1052 Saka ( 1131 A. D.) as the sloka 01 on page 34 while giving the Dhruvauka mentions Friday as the first day of the month of Chaitra when the Saka year 1031 had elapsed. * Another work nttributed to him is the Vikra mankabhyadaya, an incomplete M$ of which appears in one of the Pattan Bhandars, Farther details of this MS with be given in oar Pattan Catalogue which is in course of preparation. Aho ! Shrutgyanam Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vii It is generally believed that Somesvara ascended the throne in A. D. 1127; but the inscription recording the grant of land made by Mabamadalesvara Marasimhadevaraga to the temple of Manikyadeva containing an image of Ekasaleya Parsvanatha in the 6th year of the reign of Somesvara Bhulokamalla in the year Saka (1052 corresponding to A.D. 1130-31) shows that the date of his accession cannot be 1127; it must be 1124-23. The real date of Somesvara's accossion therefore is a matter of controversy which may better be left in the hands of the historians and antiquarians for solution. The date of acoession, whether 1124 or 1127, does not, however, materially come in conflict with the date given as Dhruvanka in the Manasollaca already mentioned. Some echolars are under the impression that A. D. 1127 is the date of composition of the Manasollasa. But this appears from the above, and also from other considerations, to be incorrect. Somesvara ascended the throne, as is commonly believed, in 1126 or 1127. It is quite natural that a king in those days should require a few years for getting himself firmly seated on the throne, and for waging wars with neighbouring countries, which gezerally gave trouble when a kingdom changed hands. It seems therefore probable that the date given as Dhruvanka, referred to above, is the real date of composition. Somebvara - seems to be a powerful ruler, but very little is known of his personal history. A few inscriptions were recorded during his reign but the information yielded by them is but meagre. What his religion was, it is difficult to ascertain. Here in the beginning his book opens with an obeisance to all the impor Aho ! Shrutgyanam Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viii tant deities of the IIindu Pantheon, namely, Ganosa, Siva, Vi. snu, Brahma, Indra, etc. The very first sloka refers to Gane. sa, but we shall not be justified in calling him a Saiva, because it is customary with authors of all sects to be. gin with an obeisance to Ganesa as the bestower of perfeotion and the remover of obstacles. The grant of Mabamandalesvara Marasimbadevarasa already referred to further makes us believe that Jainism was also encouraged in bis time. Our conclusion therefore is that Somesvara also displayed the usual liberalism of Indian monarchs. Tlae sloka 105 on page 11 furthor strengthens this conclusion. The Manasollaba is written in Anustubh metre, with occasional prose passages introduced in the middle. Its language is easy but florid. The work treats of many subjects and gives the maximum information in the minimum space. The work is designated by the author as the marardgeni, or a book which teaches the world, and the scope of the book is so extensive that it can rightly claim that epithet. An idea of the different subjects dealt with can be obtained form the table of contents; but we will mention here only a few interesting features among many that may be found in the book. It may be remembered that Somesvara was an orthodox Hindu king and the picture presented in his Manasolinea is of the glories, pomps and paraphernalia of a purely Indian court and royal household. The Western Chalukyas were never known to have been contaminated by the Mubam. madan civilization, as they, it is believed, had been destroyed by the Hoysalas. In this work sometimes the author gives even minute Aho ! Shrutgyanam Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dbtails like fauncey as ( on gfaferera in ferqafuara p. 9. ) etc. and TSICOT ( p. 70.) and sometimes be omits the things that are really required, 0. g., T&T arti eto. (p. 106, bl. 860) where the word Tara is not explained. The meanings of such words, however, may be found in other books like Vasantaraja sakuna. Among the two Vimsatis contained in this volume, the first, generally speaking, describes the requisite qualifi. cations and necessities of an ambitious king who desires to obtain and extend his dominions. The second Vimsati mainly gives the ways and means of making the position of the king secure. The first Vimsati while dealing with the virtues of a king makes the Tirtbasnina an ituperative necessity. In the Tirthasnanadbyaya the author mentions several Tirthas, namely, Suklatirtha*, Vanjarat, Bhinarathi, Venya, the tributaries of the Krana, etc. such as may reasonably be known to looal poople. He does not however mention Paskara near Ajmor, which is one of the greatest Tirthag. The mention of the Tapi river along with the famous and mighty rivers, Ganges, Yamuna, Narmada, Gautami, in the same sloka shows that the author could not shake off the local influence while speaking of * This may be one of the Narmada nour Broach or anothor of the pame name of the Godavari. + The modern Mafijra in the Nizam'a dominions also known as Garuda Ganga or Garutmatt, a tributary of the Godavari. ( 886 the 90th. Adhyaya of the Cautamt Mahatmaya in the Brahms Parana ). Aho! Shrutgyanam Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ India in general. The omission of the Kaveri is worth notioing. It is probable also that in this particular he has followed the Brahma Parana which also mentions the rivers in the same strain.* The three slokas treating of Jvara (p. 18, sl. 188-190) are taken from an earlier work on medicine lvy Vagbhaca, but the other slokas have not been traced so far. In this Adhyaya and in the Adhyayas of Asvavaidyaka and Gajacikitsa it is worth noting that all the medicines mentioned are those propared from medicinal plants. There is no mention of Bhasma, etc or medicines prepared from metals like iron, gold, etc. In the first Vimsati the longest is the 19th Adbyaya called the Dinanathabandhubhrtyaposanadbyaya. Here the necessity of appointing excellent physicians and free distribution of medicines is omphasized. Somesvara might have realized that people must necessarily love a king who takes care of them when they are in distrese. The second Vimsati opens with an enumeration of the necessary qualifications of the king. Rasayana comes next to make the king healthy and strong. Then he mentions the different officers required for the State, along with their requisite qualifications. Among the qualifications of the royal cook, one is Asambhedya ( who cannot be bought over by the King's enemies ) and the other is Kttannasya Pariksaka ( able to examine carefully the king's See blokas 33 and 34 of the 1st Adhyaya of GautamiMahatmya in the Brahma Parana: Anandasrama editio p. 190. Aho ! Shrutgyanam Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ king is perpetually food ). This shows that the life of a in danger. The line fastoor T ITA: offcar: gratar: (p.43 sl. 186.) indirectly shows that the author was well acquainted with the fact that people of the clerical profession are inclined to barass the public. It is quite possible also that he followed the previous writers on Niti (atfa) in this respect. On page 44 be fixes one-sixth of the produce of corn as the highest royal due, though in some cases it is made one-eighth or one-twelfth as a concession. The tax depends however on the productivity of the land. He fixes also one-sixth tax on honey and ghee, but does not formulate any taxation on other kinds of produce except to mention that a fruit graden is to be taxed according to its yield. In those days the night of the king was calculated according to the number of elephants which he possessed. Hence the author mentions the forests which are the haunts of elepbants, and minutely describes the varieties of the species and formulates ineans to catch them, train them, and make them fit for war. It is believed by the writers on elephants that the elephant is a faithless animal, but our author does not subscribe to that opinion. The only kind of elephant which is faithless is the Sarpasattva wbile the rogue elephants come under the category of Paisacasattva and Raksasasattvasanudbbaya. The code of words viven here for the training of elepuants must bave been in use in those days in Mabarastra and Guzerat, as is evident from words such as 74, 79, va, Aho ! Shrutgyanam Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Kli eto, but the code is different from the one that is now in use either at Baroda or Kolbapur. The elephant, though naturally timid in disposition, is able to destroy men in war if properly trained. The last lesson received by the elephant is how to destroy men ( faftig anafor p. 186, sl, 1194). In this book no less than five methods of catohing elephants are given. One of them is Varibandha, which corresponds to the well-known Kheddah operations. A mention of this in Manasollasa shows that the method was in vogue in those days, but was afterwards forgotten, as may be seen from the following lines of G. P. Sanderson in his " Thirteen Year among the Wild Beasts of India pp. 101 and 103. " Some of the Maharaja's mahouts who were amongst my following had been accustomed to catch single elephants with trained females, and in pitfalls, but they had never heard of any one attempting the cap. ture of a whole herd. It was said that Hyder bad made a trial, a centnry before, in the Kakankote jungles, but had failed, and had recorded his opinion that no one would ever succeed and his curse upon any one that attempted to do so, on a stone still standing near the scene of bis endeavours. Consequently all the true Mussulmans who were with me regarded the enterprise as hopeless, though they judiciously kept that opinion to themselves." (p. 101) I was determined to make the scheme succeed if possible, not only from my love of adventure and the necessit.y for executing what I had suggested to Aho ! Shrutgyanam Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xiii Government and undertaken to carry out, but from the desire to prove to several officers who considered the scheme to be the vision of a lunatic, that their croakings were rather the utterances of Bedlamites. Pleasantries appeared in the Bangalore papers regar ding the probable effects the Kheddah operations would have on the price of salt, which it was represented was being laid in by me in large quantities for application to the caudal appendages of any elephants I happened to meet with ". (p. 103) The author Somesvara mentions I elephant first. This is the only kind of elephant which is described as completely white (it). Modern writers on elephants say that no such elephants are found: " "I have never myself seen a really white one, nor have any of the experienced native bunters whom I have met xxx Regarding the white elephants of which we read as forming the most cherished possessions of the King of Ava, I am unable to give any information ". Sanderson p. 85. "Occasionally so called white elephants are met with, which are really albinos, the dark pigment being absent from a larger or smaller area of the skin; in Burma and Siam such albinos being highly valued and considered as sacred or royal animals " (Royal Natural History, by Lydekker Vol. II, p. 529.) Aho! Shrutgyanam Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xiy This kind of elephant may be gaurazyAmAtanozchavi: mentioned on page 50, sl. 228. This is no doubt auspicious as it leads to victory. But this is not the white elephant described by Somesvara as fait. The autbor following previous writers might have mentioned various things, of course, which he never saw. Two short sub-adhyayas viz: Nidhi and Dhatuvada, Rasayana in this book ( pp. 69-61 and 63-64 ) are extre mely interestiny. Enriching the Government treasury by the practice of alchemy is really astonishing. Not only ordinary people were keen on alchemy but Rajus and Maharajas also had recourse to such methods. Where pearls and various kinds of gems are treated of, their defects also are not omitted, and mention is made of the devastating results of possessing such defective pearls and gems. On page 61, sl. 426 Somesvara says that in this Kali-age pearls such as are found in oyster shells only are available. But he enumerates eight different sources of pearls, some altogether mythical, following portaps the tradition of previous writers. In this connection he does not rest content with mentioning the sources only, but also minutely describes the kind of pearls produced from each source. He says in one place (p. 71 sl. 471) that the king should not wear pearls which weigh more than two Kalanjas (equal to 60 Gunjas) On page 79 things worth storing in a fort are mnen. tioned. In lokas 551 to 555 the author deals with the necessity of keeping in stock stones and sand, serpents in eartben pots, Aho ! Shrutgyanam Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XV and lions fixed to some convenient spot, and in fact, everything that may cause havoc in an hostile army. On page 80, sloka 561, we see the author advising kings not to put faith in the army formed of enemies, men, and not to allow them near his presence. He further advises that an army of this kind should always be put in the front in the event of war. While referring to horses, Somesvara uses the word Yavanodbhuta, by which are meant probably the Arabian horses. It appears that in his time horses from Sind, Arabia and the Kamboja countries were famous. Among these the Arabian horses have maintained their reputation even now. He seems specially inclined towards the elephants of the Kalinga forests (fUraadwa p. 136, sl. 1194.). He has also treated of the medicines to be administered to horses and elephants. On page 86 and 87 the description of fever in elephants etc is worth noting. There is no mention however of any medicine for fever in the case of elephants. In the Vasantaraja Sakuna it is mentioned that there are five jewels among the Sakunas:-- pItako bhaSaNa - kAka- piGgalA-jambuka priyatamA ca pazcamI / etadatra munisattamaiH sadA kIrtyate zakunaratnapaJcakam // ( arcanA vidhiprakaraNa 13 ) Among them the Potaki is the chief. The sloka runs thus: yato'khilaiH mgamafa: yAmoditA sarvavihaGgamAnAm / dhAnabhUtA X X X X X Aho! Shrutgyanam (op. cit. p. 93) Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Xyi All the five jewels are treated in this book. Sakunas like the Upasruti are also mentioned. It may be pointed out in this connection that while giving the names of the Svaras of Pingala we considered it safer to follow the Vasantaraja Sakuna as all the different MSS have different and probably incorrect readings. The chapters on polity give complete though sucoinct information about the royal policy. The three Upayas also are briefly treated, but the fourth, viz. Danda is dwelt on at greater length. It treats of the Caturasra Kotaoakra and many other things dealing with astrology. It shows how the army should stand And how the kings, princes and other officers of tbe state should be posted. In the end the author steaks of Courts of Justice. We take this opportunity of recording our cordial thanks and deep gratitude to His ExcELLENCY SIR MANUBHAI N. MEHTA Kt, C.S.I., M.A., L.L.B., Dewan Saheb of Baroda, for the keen interest he takes in the Series, and for the kind help rendered to us by obtaining a loan of the three Bikaner Durbar MSS on his personal responsibility. Our thanks are also due to the Bikaner Durbar for their courtesy in lending us these MSS; to the Bhandarkar Oriental Research Institute, Poona, for giving the loan of their MS; and to Pandit LB. Gandhi of our Library for losistance rendered by him in many directions, such as collating MSS, leading proofs, eto. BARODA, September 19, 1926.} G. K. SHRIGONDEKAR. Aho ! Shrutgyanam Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamatriMzatiH asatya varjanAdhyAya: ( 1 ) paradrohavarjanAdhyAyaH (2) agamyAvarjanAdhyAya: ( 3 ) abhakSya varjanAdhyAyaH ( 4 ) asUyAvarjanAdhyAyaH (5) patitasaGga varjanAdhyAya: ( 6 ) krodhavarjanA dhyAyaH ( 7 ) svAtmastutivarjanAdhyAyaH (8) dAnAdhyAyaH (9) priyavacanAdhyAyaH (10) iSTApUrvAdhyAya: (11) anukramaNikA. govipratarpaNAdhyAya : ( 13 ) pitRtarpaNAdhyAya: (14) atithipUjanAdhyAya: ( 15 ) guruzuzrUSaNAdhyAyaH (26) tapo'dhyAyaH (17) tIrthasnAnAdhyAyaH (18) dInAnAtha bandhubhRtyapoSaNA dhyAyaH (19) zaraNAgatarakSAdhyAya: ( 20 ) dvitIyaviMzatiH svAmyadhyAyaH (1) rAjaguNAH rasAyanam 4 19 19 6 13 " azeSadevatAbhaktyadhyAyaH (12) 10 11 " " 11 10 12 19 13 "" 28 29 39 amAtyAdhyAyaH (2) mantrilakSaNam purohitalakSaNam paJcAGga nirNaya: gaNitam kozAdhyakSagaNaka lakSaNam pratIhAralakSaNam sAndhivigrahikalakSaNam lekhaka lakSaNam sArathilakSaNam jyotirvidraNakalakSaNam 36 37 senApatilakSaNam dharmAdhikArisabhAdhyakSalakSaNama sUdalakSaNam vaidyalakSaNam antaHpurarakSakakumArapa ricAraka lakSaNam rASTAdhyAyaH (3) rASTrapAlana vivekaH karAdAnavivekaH dezajanarakSA gajavana vibhAga lakSaNam vAribandhaH vazAbandhaH anugatabandhaH ApAtabandhaH avapAtabandhaH 33 34 Aho! Shrutgyanam "" d. 23 40 " "" rw 41 " 39 2 42 44 "" " 45 45 47 48 49 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaja zubhalakSaNam gajajAtibhedalakSaNam gaja zikSA nirUpaNam nidhiH kozAdhyAyaH (4) dhAtuvAdarasAyanam doSaguNAH mauktikaparIkSA tulAlakSaNam Alfredolana mUlya vinyAsaH padmarAgaparIkSA indranIlaparIkSA marakata parIkSA sphaTikaparIkSA puSparAgaparIkSA parIkSA gomeda parIkSA vidrumaparIkSA ratnaparIkSA durgAdhyAya: ( 5 ) navavidhadurgalakSaNam balAdhyAyaH (6) padAtilakSaNama azvavaidyakam gaja cikitsA jauSadhi nighaNTuH suhRdadhyAyaH (7) prabhuzaktyadhyAyaH (8) xviii 49 50 54 59 63 64 67 70 " 71 73 74 75 76 " "" " " 78 79-90 79 ? 85 90 91 mantra zaktyadhyAyaH ( 9 ) utsAhazaktyadhyAyaH (10) samdhyadhyAyaH (11) vigrahAdhyAya H (12) yAtrAdhyAya: (13) yAtrAbhedAH sarva dikSANi vArazUlam RkSadoSavAraNAni nakSatra dohadam amaGgalAni zakunAni maGgalapradAni zakunAni zakunAna zivApallIkA zakunAni potakIzakunam piGgalAzakunama upazrutizakuma AsanAdhyAya: (14) AzrayAdhyAyaH (15) dvaidhIbhAvAdhyAyaH (16) sAmAdhyAyaH (17) bhedAdhyAyaH (18) dAnAdhyAya: (19) daNDadhyAyaH (20) yoginIcakram sainyaracanA lakSaNam daNDabhedAH breeArapadAni Aho! Shrutgyanam 92 94 95 95 96 97 ww' 101 19 102 " 103 104 105 107 112 113 115 " 117 118 120 122 132 137 141 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsomezvarabhUpativiracito mAnasollAsaH / abhISTaphaladaM siddhisiddhamantraM gaNezvaram / karNatAlA niloddhRtavighnatULalacaM numaH // 1 // saMvatsakhI jayatyekA kA'pi zuddhA sarasvatI / yayA svataH prarbuddhAnAM prakAzo'tiprakAzyate // 2 // vande bhavalatAbIjaM liGgarUpaM mahezvaram / sa(a) vyaktamapi suvyaktaM yasyAntaH sacarAcaram // 3 // kRSNa kRSNahara rakSa mAM vibho mAM ramAramaNa mAvibhuM kuru / te hare narahare namo'stu me dehi deva padamacyutAcyutam // 4 // naumi vedadhvanivaraM devaM dhatte sadaiva hi / nAbhipadmodare viSNoH kaNadbhramaravibhramam // 5 // taM namaskurmahe zakraM devAnAmapi daivatam / yo locanasahasreNa vizvakAryANi pazyati // 6 // yaH santataM tatatamaH paTalaM vidIrya sAvitrika karazatairvamati prakAzam / taM vizvarakSaNapaTuM paramekamAdya mAdityamadbhutavilAsavidhiM namAmi // 7 // 1 B * buddhI * / 2 A 0 0 0 kRtakSaNa deg | Aho! Shrutgyanam Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnasollAsaH / [anukramaNikA sthANuryasyecchayA jAtaH zarIrAdhabhRtapriyaH / / ariktazaktaye tasmai namaH kusumadhanvane // 8 // . cAlukyavaMzatilakA zrIsomezvarabhUpatiH / kurute mAnasollAsaM zAstraM vizvopakArakam // 9 // zikSakaH sarvavastUnAM jagadAcArya pustakaH / abhyasyo'yaM prayatnena somabhUpena nirmitaH // 10 // atrAdau kathyate rAjyaprAptikAraNaviMzatiH / tasya prAptasya rAjyasya sthairyakAraNaviMzatiH // 11 // sthirarAjyasya bhUbharturupabhogAzca vicatiH / pramodajanakAstadvad vinodA api viMzatiH // 12 // mukhopapAdikA krIDAviMzatiH prikiirtyte| anukramaNikA tatra vacmi saMkSepataH purH|| 13 // asatyavarjanaM kArya paradrohasya varjanam / varjanaM cApyagamyAnAmabhakSyasya ca varjanam / / 14 // asyAvarjanaM caiva patitaH sAvarjanam / krodhasya varjanaM caiva svAtmastutivivarjanam // 15 // dAnaM manoharaM vAkyamiSTApUrvapravartanam / azeSadevatAbhakti!Su viSeSu tarpaNam / / 16 // pitRRNAM tarpaNaM kAryamatithezcaiva bhojanam / zuzrUSaNaM gurUNAM ca tapastIrtheSu majjanam // 17 // dInAnAthArtabandhUnAM bhRtyAnAmapi poSaNam / zaraNAgatarakSA ca rAjyalAbhAya viMzatiH // 18 // 1B * vastUni / Aho ! Shrutgyanam Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA ] mAnasollAsaH / atha prAptasya rAjyasya sthairyakAraNaviMzatiH / saptAGgAni tathA tisraH zaktayaH SaD guNA api // 19 // upAyA api catvAra iti vizatirIritA / svAmyamAtya-suhRt- koza-rASTra- durga- balAni ca // 20 // rAjyAGgAni prakRtayaH paurANAM zreNayo'pi ca / sandhizva vigraho yAnamAsanaM dvaidhamAzrayaH // 21 // SaD guNAH zaktayastisraH prabhAvotsAhamantrajAH / bhedo daNDaH sAma dAnamityupAyacatuSTayam // 22 // atha rAjyopabhogasya viMzatiH kathyate kramAt / tAmbUlasya vilepasya bhogazcAmbara- mAlyayoH // 23 // bhUSaNAsanayorbhogazcAmarAsthAnayorapi / putrANAmupabhogAca bhojanasya jalasya ca / / 24 / / pAdAbhyaGgasya yAnAnAM chatrANAM zayanasya ca / dhUpasya yoSitAM ceti bhogAnAM viMzatiH pRthak // 25 // viMzatiH kathitA bhogA vinodA nAmato'dhunA / dAkSyaM zastrasya zAstrasya vinodA gajavAjinoH // 26 // - malla vinodastu vinodastAmracUDajaH / aransya tittirasya mahiSasya vinodanam || 27 // pArAvatavinodazca vinodaH sArameyajaH / zyena - mIna-mRgANAM ca vinodo gIta vAdyayoH // 28 // nRttasya ca kathAyAzca vinodazca camatkRteH / pramodAya vinodAnAmiti viMzatirIritA // 29 // 1 pAnAnAM / 2A bhUSaNaM / Aho! Shrutgyanam Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 mAnasollAsaH / or saukhyapradA krIDAviMzatiH kathyate kramAt / parvate pramadodyAne preGkhAyAM jalasecane // 30 // krIDA tu zAdvale deze vAlukAyAM zazitviSi / sasyakSetre surAgoSThayAM mahelAkathaneSvapi // 31 // caturaGgAkSayoH krIDA varATaka- phaNIndrayoH / paJjikAyAM ca timire krIDA dhIrenarocitA // 32 // premakroDA ratau krIDA krIDAnAM viMzatiH pRthak / adhyAyazatakaM tvevaM paJca prakaraNAni ca // 33 // iti saMkSepataH proktaM mAnasollAsa bIjakam / vistRtaM zatazAkhAbhirvakSye kalpadrumopamam // 34 // kAmalobhAdbhayAt krodhAt sAkSivAdAt tathaiva ca / mithyA vadati yat pApaM tadasatyaM prakIrtitam // 35 // devatAsannidhau vAkyaM brUte zapathapUrvakam / tad* yo laGghayate mohAt taccAsatyaM prakIrttitam // 36 // [ vizatiH 1 asvargyamayazasyaM ca lokadviSTaM jugupsitam / anRtaM nitarAM pApaM tasmAt tat parivarjayet // 37 // itya satyavarjanAdhyAyaH // 1 // tADanaM chedanaM klezakaraNaM vittabandhanam / pareSAM kurute yat tu paradrohaH sa ucyate // 38 // paizunyaM paravAdaM ca gAlidAnaM ca tarjanam / marmodghATaM vidhatte yat paradrohaH sa ucyate // 39 // gRhadvAvasukSetraM vasu (kha) dhAnyaM dhanAdikam / hairate yat tu mUDhAtmA paradrohaH sa ucyate // 40 // 1 B bIra0 / 2 A dahate / Aho! Shrutgyanam Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 4] maansollaasH| tasmAt parakRto droho yazcAtIca suduHsahaH / tasmAnnara kadaM ghoraM paradrohaM vivarjayet / / 41 // iti paradrohavarjanAdhyAyaH // 2 // puSpitA patitA kanyA liGgitA zreSThajAtijA / parastrI vidhavA zvazrUH svasA ca duhitA tathA // 42 // guru-brAhmaNapatnyazca putra-mitra-nRpastriyaH / patnyazca bhRtya-bandhUnAmagamyAH parikIrtitAH // 43 // anAyuSyakaraM nRNAmagamyAgamanaM smRtam / paraloke ca bhayadaM tasmAt tat parivarjayet // 44 // ityagamyAvarjanAdhyAyaH // 3 // lazunaM gRJjanaM caiva palANDuAmakukkuTaH / vidurAhazca chatrAkamabhakSyaM parikIrtitam // 45 // vyAghra-jambUka-mArjAra-vRka-vAyasa-vAnarAH / RkSa-siMha-gajoSTrAzca na bhakSyAH parikIrtitAH // 46 // pArAvata-zuka zyena haMsoTraka-bakAstathA / kokilaH sArikA-gRdhra-sArameyAzca ninditAH // 47 // grAmajAH pazavaH sarve varjayitvA tvajAvikam / kRmi-kITa-pataGgAzca na bhakSyAH parikIrtitAH // 48 // zaraTo darduraH so nakulo gRhagodhikA / makaraH zizumArazca naiva bhakSyAH prakIrtitAH // 49 // gauDI paiSTI ca mAdhvI ca na peyA trividhA surA / madanIyaM ca yat sarva tat sarva ca vivarjayet // 50 // Aho ! Shrutgyanam Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnasollAsaH . [viMzatiH 1 avatsAyAH payo dhenordazAhAbhyantare ca yat / vatsAntaramanavinyAH krAntAyA upameNa ca // 51 // AvikaM kArabhaM kSIramapeyaM parikIrtitam / abhakSyabhakSaNe'peyapAne ca narakaM vrajet // 52 // ityabhakSyavarjanAdhyAyaH // 4 // sapadi vIkSya cAmyasya rUpaM zauryamudAratAm / kalAkuzalatAM zIlaM saubhAgyaM guNasampadaH // 53 // . asahiSNubhaved yastu sa yAti yamandiram / loke ca nindyatAM yAti nAsahiSNurbhavet tataH // 54 // ityasUyAvarjanAdhyAyaH // 5 // mahApAtakaduSTAnAM liginAM dharmalopinAm / canDAlAntyajajAtInAM saMsargAta patito bhavet // 55 // tasmAt patitasaGkena naraH patati raurkhe| loke cAzasyatAM yAti tasmAt taM parivarjayet // 56 // iti patitasaGgAnAdhyAyaH // 6 // krodho nAzayate buddhimAtmAnaM ca kulaM dhanam / dharmanAzo bhavet kopAt tasmAt taM parivarjayet / / 57 // iti krodhavarjanAdhyAyaH // 7 // AtmAnaM stauti yo mohAjjIvanApi mRto bhavet / paratra yAtanAM yAti tasmAt tat parivarjayet // 58 // iti svAtmastutivarjanAdhyAyaH // 8 // zrotriyAya daridrAya zIlAcArayutAya c| purANavedaviduSe dAna deyaM kuTumbine // 59 // Aho ! Shrutgyanam Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 15] mAnasollAsaH / mahApAtakapAtIni mahApuNyaphalAni ca / mahAdAnAni deyAni mahAdevasya tuSTaye // 6 // raupya-kAzcana-ratnAni vastra-zayyA''sanAni ca / gajAzva-mahiSI-gAvo balIvardA dhurandharAH // 61 // gRhaM grAmastathA bhUmi sI kanyA vibhUSaNam / anna-pAnaM tilaupadhyau mItasyAbhayamuttamam // 62 // yad yasyAbhimataM loke yat sukhaM nijamandire / tata sarva viduSe deyaM tadevAkSayamicchatA // 63 // iti dAnAdhyAyaH // 9 // RtaM vAcyaM priyaM vAcyaM na vAcyaM hitamapriyam / priyaM ca nAnRtaM vAcyameSa dharmaH sanAtanaH / / 64 // hitaM yAnmitaM brUyAt priyaM brUyAt sadaryarat / evaM padati yo nityaM sa loke pUjyate budhaiH // 65 // budhaistu pUjyate bhUmau vibudhaiH pUjyate divi / lokadvayabuSaH sa syAd yaH priyaM vakti savedA / / 66 // iti priyavacanAdhyAyaH // 10 // nayajhaM brahmapaGgaM ca devayajJamataH param / bhUtayajhaM pitRyajJaM pazca yajJAn pravartayet / 67 // jyotiSTomAdikAn yajJAn vAjimedhAvadhisthitAn / zaratkAle vasante ca yathoktavidhinA careta // 68 // atrahIno dahed rASTrapatvijo (g yo ?) mantravarjitaH / vinA dAnena yajvAnamAcAryamavadhIt kratuH // 69 // ayutaM lakSahomaM ca koTihomaM ca zAntikam / kurvIta vipramukhyaizca kArayecchubhakAGkSayA // 70 // Aho ! Shrutgyanam Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 mAnasollAsaH / dvArahIno bhavet kUpo dvAreNaikena vApikA / naikadvArA puSkariNI dIrghAkArA tu dIrghikA // 71 // pAlyA vidhRtatoyastu taDAgaH parikIrttitaH / eteSAM khanana kArya tArakaizvApyadhomukhaiH // 72 // pUrvAtrayaM vizAkhA ca kRttikA bharaNI maghA / adhovaktrANi bhAni syurazleSA mUlameva ca // 73 // kUpAdikhananaM caiva nidhAnotkhananaM tathA / dyUtaM ca gaNitaM kAryamadhovaktre ca sarvadA // 74 // aniSThikAM prapAH satramApAkaM ca pravartayet / sabhAM sabhAmataM caiva jIrNadevakulAni ca // 75 // [ viMzatiH 1 vizvakarmamatenApi mayazAstrAnusArataH / matsyaproktavidhAnena piGgalAmatamAnataH // 76 // kalitena pramANena puruSArthacatuSTayam / kArayed devatAgAraM mahAn bhaktyA mahIpatiH // 77 // navatApramANena vidhAnena samanvitAH / pratimAH kArayet pUrvamuditena vicakSaNaH // 78 // sarvAvayavasampUrNAH kiJcitpInA dRzoH priyAH / yathoktairAyudhairyuktA bAhubhizca yathoditaiH // 79 // tatpRSThe skandhadeze vA kRkATyAM mukuTe'thavA / kAsa puSpani dIrgha nAlakaM bhedanodbhavam // 80 // sthApayitvA tatAca limpet saMskRtayA mRdA / maSIM tuSamayIM ghRSTvA kArpAsaM zatazaH kSatam // 81 // 1 B damano0 / Aho! Shrutgyanam Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 11 maansollaasH| lavaNaM cUrNitaM zlakSNaM svalpa saMyojayenmRdA / peSayet sarvamekatra suzlakSNe ca zilAtale // 82 // vAratrayaM tadAvartya tena limpet samantataH / acchaH syAt prathamo lepaH chAyAyAM kRtazoSaNaH // 83 // dinadvaye vyatIte tu dvitIya: syAt tataH punaH / tasmin zuSke tRtIyastu nibiDo lepa iSyate // 84 // nAlakasya mukhaM tyaktvA sarvamAlepayenmRdA / zoSayet taM prayatnena yuktibhirbuddhimAn naraH // 85 // sikyakaM tolayedAdAva lagnaM vickssnnH|| rItyA sAmraNa raupyeNa henA vA kArayet tu tAm // 86 // sikthAdaSTaguNaM tAnaM rItidravyaM ca kalpayet / rajataM dvAdazaguNaM hema syAt SoDazottaram // 87 // mRdA saMveSTayed dravyaM yadiSTaM kanakAdikam / nAlikerAkRti mUSA pUrvavat parizoSayet // 8 // vahau pratApitama sikthaM niHsArayet tanaH / mUSAM pratApayet pazcAt pAvakocchiSTavAhinA // 89 / / rItistAnaM ca rasatAM navAgAraivrajed dhruvam / taptAbArairvinikSipta rajataM rasatAM vrajet / / 90 // suvarNa rasatAM yAti paJcakRtyA pradIpitaH / mUSAmUrdhani nirmAya randhra lohazalAkayA // 91 // sandezena dRDhaM dhRtvA taptA pA samuddharet / taptA_nAlakasyAsye vati prajnalitAM nyaset // 92 / / sandaMzena dhRtA mRSAM tApayitvA prayatnanaH / rasaM tu nAlakasyAsye kSipedacchinnadhArayA // 93 // Aho ! Shrutgyanam Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansollaasH| [viMzatiH 1 nAlakAnanaparyantaM sampUrya viramet ttH| sphoTayet tatsamIpasthaM pAvakaM tApazAntaye // 94 // pItalatvaM ca yAtAyAM pratimAyAM svabhAvataH / sphoTayenmRttikA dagdhAM vidagdho laghuhastakaH // 95 // tato dravyamayI sA'rcA yathA mdnnirmitaa| jAyate tAdRzI sAkSAdakopAnopazobhitA // 96 // yatra kApyadhikaM pazyeccAraNaistatpazAntaye[1] / nAlakaM chedayecApi pazcAdujvalatAM nayet // 97 // anena vidhinA samyag vidhAyAcI zubhe tithau| vidhivat tAM pratiSThApya pUjayet pratyahaM nRpaH // 98 // viSNuM vA'tha gaNezaM vA durgA vA'pi sarasvatIm / dinezaM vimbarUpaM vA zivaM vA liGgarUpiNam // 99 // arcayed bhaktibhAvena zraddhApUtena cetsaa| patraiH puSpaiH zubhairgandhainaivedyedhUpa-dIpakaiH / / 100 // ya evaM kurute pUrtamiSTaM ca vidhinA nrH| sa yAti paramAM siddhi kokadvayazubhAvahAm // 101 // itISTApUrtAdhyAyaH // 11 // ardhya pAyaM zubhaistothairmadhuparkaM ca kalpayet / tathaivAcamanaM snAnaM tattadravyasamAyutam // 102 // manvainipaihoMmairmudrAbhirvividhArcanaiH / aSTApUrvakaM bhaktyA natvA stutvA visarjayet // 103 // evaM yaH pUjayed devamiSTaM dRSTamanA naraH / ma pAmoti mahadrAjyaM pUjayA nAtra saMzayaH // 104 // Aho ! Shrutgyanam Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 15 ] maansollaasH| anyeSAmapi devAnAM nindA dveSaM ca varjayet / devaM devakulaM dRSTvA namaskuryAda(?) lakSayet // 105 // evaM ya AstikaM bhAvamAzritaH samatAM gtH| sarvadevaprasAdena labhate sampadaM varAm // 106 // ityazeSadevatAmaktyadhyAyaH // 12 // gavAM grAsaM sadA ddyaadaatrdhmlipsyaa| AtmIya-parakIyANAM tena viSNuH prasIdati // 107 / / dAnena priyavAkyena sanmAnena dvijottamAn / toSayet sarvabhAvena tenAmoti paraM padam // 108 // iti govipratarpaNAdhyAyaH // 13 // toyamitraistilaiH kuryAt tatrAnnA pitRtarpaNam / gavyakSIrasamutpanaiH pAyasaiH sitayA saha // 109 // bhakSyapUtaistathA mAMsaighRtena madhunA'pi ca / anyaizca vividhaiH sRSTaiH pakvAH sumanoharaiH // 110 // bhojayed dvijamukhyAMzca pitRRnudizya bhaktitaH / zraddhApUtena cittena zrAddhaM kuryAdatandritaH // 111 // evaM yaH kurute zrAddhaM tarpayet pitRdevatAH / tasya santAnavRddhiH syAd rAjyamAyurmahad bhavet // 112 // yad yadicchati cittena tat tadAmoti kAmavAn / akAmatastu kurvANo nirvANaM paramApnuyAt // 111 // iti pitRtarpaNAdhyAyaH // 14 // ajJAtakulanAmAnamanyadezAdupAgatam / kSudhAta pAmukIrNAvimatithi taM vidudhAH // 114 // Aho ! Shrutgyanam Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ {2 mAnasollAsaH / IdRgvidhaM samAyAtamatithiM yo na pUjayet / tasya puNyAni sarvANi hRtvA yAtyatithidbhutam // 115 // [ vizati 1 tasmAt sarvAtmanA bhaktyA pUjayedatithiM budhaH / atithau pUjite viSNuH pUjitaH syAnna saMzayaH // 116 // ityatithipUjanAdhyAyaH // 11 // janakathopanetA ca vidyAM yazca prayacchati / poSakaca bhayatrAtA paJcaite guravaH smRtAH // 117 // AcAryaH syAdupAdhyAyAdAcAryAdadhikaH pitA / piturapyadhikA mAtA gauraveNa vizeSitA // 118 // manavAkayakarmabhyo gurubhyo hitamAcaret / teSAmAjJA na ladhyA syAt kuryAcchuzrUSaNaM sadA // 119 // evaM zuzrUSate yastu guruM natvA samAhitaH / kRtajJo dRDhasaGkalpastasya puNyaphalaM mahat // 120 // iti guruzuzrUSaNAdhyAya: // 16 // kRcchreyAndrAyaNaiH puNyetaizca vividhairapi / kanda-mUla- phalAhAraiH patra - puSpAkSastathA // 121 // anyakSairvAyubhakSaizca dhUmabhakSairabhakSaNaiH / zItAtapa sahatvena sarvabhUtahitecchayA / / 126 / / brahmacaryeNa tapasA nigraheNendriyasya ca / japena dhyAna- maunAbhyAM prANAyAmaiH samAdhinA / / 123 / / etaistapobhiH kurute niyataH kAyazoSaNam / sa sarva labhate kAmaM duSprApaM nAtra saMzayaH / / 124 // Aho! Shrutgyanam Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnasollAsaH / yad dUraM yad durArAdhyaM yacca durdharatAM sthitam / tat sarvaM tapasA sAdhyaM tapo hi duratikramam // 125 // iti tapo'dhyAyaH // 17 // adhyAya 19 ] Goat saritAM zreSThA yamunA narmadA zubhA / tApI taraGgiNI puNyA gautamI pApanAzanI / / 126 // devapAdodbhavA ramyA zrIzailotsaGgagAminI / tuGgabhadrA sadA bhadrA darzanAt pApanAzinI // 127 // vaJjarA bhImarathyA ca kRSNA veNyA bRhannadI | malApahAriNI yatra saGgatA lokavizrutA // 128 // etAzcAnyAzca saritaH sAgarAzca sarAMsi ca / hradAzva devakhAtAdyAH kuNDa-kUpa-sravA gireH // 129 // puSkarANi ca puNyAni zuklatIrtha sukhapadam / prabhAsaprathitaM tIrtha kedAraM klezanAzanam // 130 // prayAgastIrtharAjazca cintitArthapradAyakaH / arghyaM tIrthamanarghyaM ca surasArthaniSevitam // 131 // vArANasI mahApuNyA mahAdevaniSevitA / mahAprabhAva saMyuktA mahApAtakanAzinI / / 132 // sarasvatI tribhiH snAnaiH paJcabhiryamunA'pahRt / jAhnavI snAnamAtreNa darzanAdeva narmadA || 133 // eteSu puNyatIrtheSu snAtvA mucyeta kilbiSAt / IpsitaM caiva labhate modate ca mahendravat // 134 // iti tIrthasnAnAdhyAyaH // 18 // dehIti bhASate yat tu kAGkSayA kRpaNaM vacaH / dAridyAd dainyamApannaH sa dInaH parikIrtitaH / / 135 // Aho! Shrutgyanam 13 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansollaasH| [viMzatiH 1 tasmai dadIta dInAya vAJchitaM draviNAdikam / dayAhRdayo rAjA dharmArtha svArthanispRhaH // 136 // mAtA-pitrovihInastu rahito mitra-bAndhavaiH / vigataH svAmi-bandhUnAmanAthaH paricakSyate // 137 // ArtA yavena saMrakSyAH tantra-mantra-kriyA''dibhiH / teSAmanveSaNaM kArya pAnAna-zayanApsanaiH // 138 / zastra-zAstravido vaidyAnabhyAsanipuNAnapi / UhApohavivekajJAn sudhAhastAn priyaMvadAn // 139 // arpayitvA vicitrANi bheSajAni pRthak pRthak / nirAlasyAMzca dharmajJAna prakalpya paricArakAn // 140 / / jvare ca raktapitte ca kAse zvAse ca yakSmaNi / chadau madAtyaye'rzaHma sAraNa-grahaNISu ca // 141 // mUtrakRcchre pramehe ca vidradhau gulma-koSThayoH / pANDau zophe visarpa ca kRSNe citre balAmaye // 142 // vAtazoNitaroge ca tathA rogAntareSvapi / vaidyazAstrAnusAreNa kArayet tatpatikriyAm // 143 // jJAtvA nidAnaM vyAdhInAM svarUpaM lakSaNaiH sphuTam / dezakAlAnusAreNa sAtmyaprakRtitattvataH // 144 // sAmo doSazcirAd hatvA pAvakaM jaTharasthitam / nirudhya ca sasaJcAramudarAgniM bahiH kSipet // 145 // evaM vinirgato vahniH kAyamAzritya tApayan / jvara ityucyate tajjaiH sarvavyAdhipatizca saH // 146 // pakamevauSadhaM hanti doSa koSThasamAzritam / aparaM na guNaM kizcit kurute tat muSAsamam // 147 // Aho ! Shrutgyanam Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnasollAsaH / ajIryatyauSadhaM yasmAjjvarArtasya vinA'grinA / tasmAna dadyAd bhaiSajyaM laGghanaM tu prayojayet // 148 // adhyAya 19 ] bhakSyabhojyasya coSyasya lehya-peyasya vAraNam / laGghanaM procyate sadbhiH kAyalAghavakAraNam / / 149 // vayodoSaM balaM kAlaM prakRrti kAraNaM tathA / vicArya laGghanaM kArye yAvacchuddhaM bhaved vapuH // 150 // ekarAtraM trirAtraM ca paJcarAtramathApi vA / saptarAtraM nava nizA nizAcaikAdhikA daza / / 151 // laGghanasya kRtaH kAko doSarUpAnusArataH / dAtavyamauSadhaM pazcAt jvarAmayavinAzanam // 152 // ekabhaktaM tathA peyA maNDo vA koSNavAriNA / doSakopAnusAreNa laGghanaM vividhaM smRtam || 153 // laGghitasya yadA svAsthyaM kSut tRSNA pATavaM ruciH / manaHprasattirojazca paktiLaghavalakSaNam / / 154 // laGghanairvijvaraM jAtaM laghupathyairmitAzanaiH / upAcared bhiSak samyag yAvat syAd dinasaptakam // 155 // ne'pi kRte samyag dRSTe laGghitalakSaNe / jvaro yadi na mucyeta taM peyAbhirupAcaret // 156 // vAta-pitta - baLAsAnAM jJAtvA lakSaNamutkaTam / tasyopazamanairdravyaiH kRtvA peyAM pradApayet / / 157 / / zUle'dhijJeyastApe pittaM ca lakSayet / jAye kaphaM vijAnInmizre mizraM tu lakSayet // 198 // 1 A bhaiSajyaM yojayettataH / 15 Aho! Shrutgyanam Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansollaasH| [viMzatiH 1 doSatraye prakupite sanipAto bhavet same / dudhikitso bhaved rogI yatnAdenamupAcaret // 159 // bilvaM balA pRthakparNI nAgaraM dhAnyakotpalam / etaiH peyA kRtA demA vAtapittajvarApahA // 160 // kukSi-vasti-zirazUle kSudrA gokSurasAdhitA / peyA vAtarajAtasya soNA deyA bhiSagvaraiH // 161 // gokSuraM bRhatIdvandvA guhA cAtiguhApi ca / etaiH prakathitA peyA zvAsa-kAsa-jvarAtinut // 12 // zrIparNI bilva-TeTUkaM takArI pATalA tthaa| teSAM mUlayavaiH siddhA peyA kapharajAtihat // 163 // bhaSTataNDulasiddhA'pi pipplyaamlkairyutaa| yaSAgUH saghRtA peyA viSTabdhamalarecanI // 164 // mAgadhI pippalImUlaM mudrIkA paatrikossH| / kRtA aiyA prapAtavyA koSThazUlavibandhanut // 165 // vyAghrI-badara-vRkSAmla-pATalA-bilva-godhuraiH / tRSNAghrI sesitA peyA sveda nidrAmukhapadA // 166 // kaphapittAdhike grISma nAbhisthAnasthite kphe| . dRSi cchadau vidAhe ca madotthe ca sadAsave // 167 // . UrdhvaM pravRtte rudhire peyA naiva prazasyate / jvarastai(ghne?) phalarasaiH kRminAzaM ca vAruNam // 168 // zarkarA-madhusaMyuktaM pivejjINe tu tarpayet / yavAgU kSudhito'znIyAd bhaktaM vA bhRSTataNDulam // 169 // PA c| 2 A bhavat / Aho ! Shrutgyanam Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 19 ] mAnasollAsaH / mudrAdidhAnyakathitaM toyaM yUSaM nigadyate / asnehalavaNaM yUSaM dakamityabhidhIyate // 170 // 3 lavaNasnehasaMyuktaM yUSaM lAvaNikaM viduH / SaDaGgaM vartayet tAbhyAM rasairvA muddra-lAjajaiH / / 171 / / jJAtvA doSasamutthAnaM balaM rakSet prayatnataH / laGghanaiH peyapIyUSai rasairdoSaM vipAcayet / / 172 // doSapAke ca saJjate saptarAtrAdataH param / pAcakaiH zanakaiH kvAthairdoSazeSaM tu nirharet // 173 // tiktaH pittaharo deyaH kaTukaH kaphanAzanaH / pitta - zleSmaharo'pyeSa kaSAyo ne varo rasaH || 174 // navajvare malaM rudhdA jvaraM viSamatAM nayet / lAparuci hikkAM kaSAyo janayedasau || 175 || varasya mArdave jAte kAyasyApi ca lAghave / calite ca maLe tajjJaistrirAtrAd deyamauSadham // 176 // sustAparyaTakakAthaH zuNThIparpaTako'pi vA / vATako vA'pi deyo jvaravinAzanaH / / 177 // pakvaH zItaH kaSAyo vA pAThozIraiH savAlakaH / amRtA- vizva - bhUnimba- mustAkAtho'pi vA jvare // 178 // yathAsAtmyaM prayoktavyAH kaSAyA doSanAzanAH / aruci-jvara-tRD-vaktravairasyApAkanAzinaH / / 179 // paTolapatraM kaTukA bIjAni kuTajasya ca / etaiH kathitaH kAthaH santatajvaranAzanaH // 180 // 1 A navaghA / Aho! Shrutgyanam 17 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansollaasH| [viMzatiH1 pAThA-paTola-kaTukA-sArivA mustayA'nvitAH / etaiH siddhaH kaSAyastu santatajvaraghAtakaH / / 181 // mRdvIkA-triphalA-nimba-paTolI-musta-vatsakaiH / kRtaH kvAtho nihantyeSa jvaramanyecurudbhavam // 182 / / zuNThI-guDUcI bhUnimba-candanaiH parikalpitaH / kAyo nihanti na cirAta tRtIyAhabhavajvaram // 183 // guDUcyAmalakairmustAkAtho madhusamanvitaH / jvaraM nivArayatyAzu caturthadinasambhavam // 184 // mUrvA-nimba-paTolAtiviSa-dhanvayavAsakaiH / zuNThI-mustAmRtAyAsaiH kvAtho vAtajvarApahaH // 185 // amRtA pippalImUlaM nAgarendrayavAmbudaiH / laghunA paJcamUlena kvAtha: syAt pittaje jvare // 186 // kaTukA parpaTaM mustA bhUnimbazca durAlabhA / etaiH savatsakaiH kvAtho jvaraM hanyAt kaphodbhavam // 187 // jvaro'nyaH sanipAtotthaH pittaM yatra pRthag matam / tvaci koSThe'thavA doSa(dAha) vidadhAtu(ti) puro na('nu) vaa||18|| zItaM vAta-kaphau tadvad dustaro dAhapUrvakaH / zItAdau tatra pittena kaphe syandita-zoSite // 189 // zAnte zIte'mlakodAro madastRSNA bhavedataH / dAhAdau punarete syustandrA sveda-vami-lamAH // 190 // paTola-kaTukA-mustA-prANadA-madhukaiH kRtH| tri-catuH-paJcazaH kAyA zItike viSamajvare // 191 // kaaysyaa-naakulii-tiktaa-vysthaagru-caurkaiH| sahadevI-bacAyuktaiH zItane dhUpa-lepane // 192 // Aho ! Shrutgyanam Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnasollAsaH / etairevauSadhaiH piSTairlAvaNakSArasaMyutaiH / sAmlervipacitaM tailamabhyaGgAcchItanAzanam // 193 // adhyAya 19 ] zItambare ziLAtailalepanaM paramauSadham / hiGgu-saindhavasaMyuktaM nasyaM jIrNaghRtAnvitam // 194 // dhAtrIcUrNa ghRtAd ghRSTamamLavetasamambhasA / pralepAd dAinut pheno badaryA vA dalodbhavaH || 195 // kAle badarAnantA - yaSTI - candana - kakSikaiH / saghRtaiH syAcchirolepastRSNAdAhajvarApahaH // 196 // sannipAtajvarAnmukte zopho bhavati dAruNaH / karNamUle yadA tena kazcideva vimucyate // 197 // raktAvazodhanaM kArya nIrajAbhirmuhurmuhuH / tathA kArya prayatnena yathA pAko na jAyate // 198 // ghRtaM ca pAcayet siddhaM tiktairvA madhurairapi / evaM kRtaM ghRtaM deyaM madhuraM vAta-pittayoH // 199 // * kSArAmlalavaNairdravyairaviyuktaiH zramAdapi / AtapAcca bhRzaM pittaM kupitaM dUSayedasRk // 200 // tato prANAsya karNebhyaH pAyu-mehanamArgataH / pravartate tataH khyAtaM raktapittaM bhiSagvaraiH / / 201 // ekadoSaM navaM cordhva balinazcAnupadravam / raktapittaM sukhAt sAdhyamadhazced yApyamucyate // 202 // adhazcordhvaM ca calitaM tridoSaM bhUryupadravam / asAdhyaM raktapittaM tat tyajanIyaM bhiSagvaraiH // 203 // 1 A tadAkhyAtaM Aho! Shrutgyanam 19 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 mAnasollAsaH / zyAmA trivRtkaSAyeNa tatkalkena sitAnvitam / lehaM vipAcitaM dadyAt karSamAtramasRgharam // 204 // [ viMzatiH 1 pippalI triphalA zyAmA zarkarA trivRtA madhu 1 etaiH kRto modako'yaM sannipAtottharaktajit // 205 // kupito vAtadravyairmArutaH kapharecitaH / urasyAvadate kAsaM hRtpArzvagadapIDitam // 206 // amRtA- kaNTakAribhyAM dvAbhyAM SaSTipaLA rasaiH / caturbhAgaM pacet sarpirghRtazeSaM tu kAsajita // 207 // kRmighnamauSadhaM rAstA mAgadhI higu saindhavam / kSAro bhAGga ca taccUrNa pibedAjyasya mAtrayA // 208 // kAse balAsasaMyuktamArutena vinirmite / hikkAyAmagnimAndhe ca zvAse caitat prazasyate // 209 // vRddhAt kAsAdbhavecchrAsaH zvAsAt tu kupito marut / kupitAt pavanAbhyAsAt pANDurogAt (go) jvarAd gadAt // 210 // karcuraM pauSkaraM mUlaM tathairAmalakIphalam / pibedAjyena taccUrNa zvAse mAMsarasena vA / / 211 // vegAnAM dhAraNAdojaH-sneha-zukrakSayAdapi / api vyAyAmato hInaH zvAsa-kAsa- jvarAmayaH / / 212 / / bhRzaM prakupito vAtaH kaphapittamudIrayet / dehasandhIn samAvizya kSayarogaM samAvahet // 213 // rAsnA-tila balAcUrNa sasarpiSTikotpalam / avalIDhaM harecchoSamanipAndyaM ca nAzayet // 214 // 1 B * sAdaM Aho! Shrutgyanam Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnasollAsaH / aniSTAnopayogena mArutaH kupito bhRzam / udAnaH kurute chardi nAbhipRSTharujAnvitAm || 215 // adhyAya 19 ] jambU-cUta-balozIra- vaTazRGgAvarohajaH / kSaudreNa sahitaH kAyaH pIta chardivinAzanaH // 216 // kSaudraM harItakIcUrNa koLaM vA madhumizritam / manaM vA vamidravyai chardi vinAzayet // 217 // hInamithyAtipAnena bhavatyAzu madAtyayaH / chardirmo bhramastandrA malApo jAyate tataH / / 218 // pazcAhaM saptarAtraM vA jAyate'sau madAtyayaH / ata UrdhvaM prasaktazced rogo'nyaH parikIrtyate // 219 // sahalAse sadAhe ca sahacchrale madAtyaye / manaM vamanadravyaiH prayuJjIta prayogavit / / 220 // tRSi drAkSAraso deyo madhunA parimizritaH / pATalyutpalakandairvA toyaM kevalameva vA / / 221 / / cizcA-dADimavRkSAmlaiH saha koLALaveta saiH / mukhalepaH kuto hanti tRSNAM madyasamudbhavAm / / 222 // mohe vidAhe bhrAntau ca karttavyA zizirakriyA | ziraHzULe ca jADaye ca ghanaM prAvaraNaM hitam || 223 // svApaH pralApabahuLe yojanIyo madAtyaye / chAga- tittira- lAvaiNa-zazamAMsarasairyutam / / 224 / / saktapiSTakamaznIyAt pibezca svAdu pAnakam / ghRtaM vA kevalaM pItaM madAtyayaharaM param // 225 // gudAvalisambhUtA viSTAdhAraNa hetukAH / aGkurAH kathitAH prAjJairarzAsItyabhidhAnataH // 226 // Aho! Shrutgyanam 21 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansollaasH| piMzatiH 1 zRGgI-harItakI-kuSTa-bhallAtakaphalaiH kRtaiH| lepastutyasamopeto gudakIlavinAzanaH // 227 // mUlaM(laiH) zigrubhavai jainimbAzvatthadalairapi / vilvena pIlumULena rAmaThenApi lepanam / / 228 // pathyAcUrNa salavaNaM takeNa ca viloDitam / pItamoharaM prAhurguDapathyAM ca tadvidaH // 229 // atyambupAnAjAyeta sutarAmatisAraruk / AmaH pakaH saraktazca tridhA'sau vyAdhirIritaH // 230 // tatrAme nAgaraM mustA tathA ca yu(ghu)NavallabhA / taccUrNa vaTakaH kvAthaH pAcanAya prayujyate / 231 // pakkAtisAre dAtavyaM jambUpallava-dhAtakI / jIrakaM cUtabIjaM ca mahAvRkSatvacastathA // 232 / / billAranAla-gokaNTa-pazcAGguLayavaiH zRtA / svimA kSaudrayutA pathyA pakkAtIsArabheSajam // 233 / / viSA kuTajabIjaM ca mustA vAlaka-visvakam / tatkAyo vinihantyAzu raktAtIsAramulSaNam // 234 // atisAreSu jAveSu pathyaM nAnAti yaH pumAn / grahaNI jAyate tasya muhurSaddhA'tisAriNI // 35 // zuNThI sAtiviSA mustA kvAyaH pIto nihanti tAm / guDUcyA saMyuto'pyeSa caturbhadra itIritaH // 236 // dIpyakaM mANimanyaM ca jalena paripeSitam / upayuktaM nihantyAzu sukRcchrAM grahaNImidam // 237 // trividhaM bhUtrakRcch syAd vAta-pitta-kaphodbhavam / mehane vakSaNe vastau vAtajaM janayed vyathAma // 238 // Aho ! Shrutgyanam Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 19 ] maansollaasH| pitte pItaM sadAhaM vA santaptaM zoNitAnvitam / prastAvamIrayet kRcchU kaphajaM gauravAnvitam // 239 // urubUko balA bilvaM pazcamUladvayaM yavA / punarnavA bhIrumUlaM kulatthaM badaraM tathA // 240 // matsyAkSa-matsyabhedaM ca tat sarva ca samaM kRtam / tatvAyena sakalkena sarpistailayutena ca // 241 // sUkarasyAcchabhallasya vasayA mizritena ca / paJcabhilavaNaiH sAI zUlaM pItena hanyate // 242 // zatAvarI gokSurakaM kaseruM ca vidArikAm / kuza-kAza-kuzAlInAM zarANAM mUlapaJcakam // 243 // tatkAyaH zarkarAyuktaH zIto madhusamanvitaH / pittanaM nAzayet kRcchaM sarvA ca zizirakriyA // 244 // sUkSmailA surayA yuktAM dhAtrIphalarasairapi / pAyayet kaphaje kRcchre vamanaM cApi kArayet // 245 // madhuraM zItalaM snigdhamamlaM guru ca picchalam / anna-pAnaM ca kurute pramehaM kaphadUSaNAt // 246 // vizAlA-triphalA mustA-dArvI-dAruvinirmitaH / kAyo nivArayenmehaM nizAkalkavimizritaH // 247 // triphalA citrakaM dAvI kaliGgA madhumizritAH / jalena kathitA mehaM pItA nighnanti tatkSaNam // 248 // pived vA zrIphalarasaM mAkSikeNa samanvitam / guicyAH svarasaM vA'pi madhunA saha mizritam // 249 // rUkSa-paryuSitAnuSNazuSkarbhuktairvidAhibhiH / raktaM prakupitaM zopha kurute sa tu vidradhim // 250 // Aho ! Shrutgyanam Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 mAnasollAsaH / eraNDazca vidArI ca vRzcikazca punarnavA / snehatrayaM pacedetaistallepAda vidradhiM jayet // 259 // nizA dArvI-payasyAbhiryaSTayA dugdhena ropayet / kSIravRkSapravAlatvakphalaiH kaphasamudbhavaH(m) // 252 // kAdhakarakAdisaMyuktairvidradhi nAzayed bhiSak / atIsAra- jvaracchardikarzito vAtalaM bhRzam || 253 // upayuGkena-pAnAya zItaM cAmbu bubhukSitaH / kvAyo dehasaMkSobhi kurute karma satvaram || 254 | [ ciMzatiH 1 tasya saJjAyate gulmo vAtasaMkSobhahetukaH / ugragandhA vidaM zuNThI puSkaraM kavaNatrayam // 255 // rAma citrakaM teSAM cUrNa gulmanibarhaNam / marIcAjAji- hanuSA- pRthvIkA paJcakolake // 256 // dadhA dugdhena sammizraistathA mAMsarasena ca / dADimA badarAnmULAt kalkaM nikSipya sarpiSi / / 257 // triguNaM jalamAdAya paced gulmavinAzanam / ajIrNasyAnubandhena malinAdana-pAnataH // 258 // vidroghAjjAyate vyAdhirudaraM vahnimadhyataH / trisaptakRtvaH snukkSIrabhAvitaM mAgadhIrajaH // 259 // uSNodakena pItaM ca jaTharavyAvinAzanam / palAnAM tritayaM zRNThyA dazamUlAt palAni SaT // 260 // taiLADhakaM ghRtaprasthaM mastudroNena saMyutam / minA pacet sarva ghRtatailAvazeSitam // 261 // tanmAtra yopayuJjIta niHzeSodararogajit / vAyunA valinA kSipraM pittaM vyApyAkhilAM tanum // 262 // Aho! Shrutgyanam Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 19] maansollaasH| svamasAntaramAvizya tvaci pANDatvamAvahet / citrakaM varaM ca pratyekaM palasammitam // 263 / / pippalyaIpalaM grAhya dhAnyakasya paladvayam / dADimasyApi kuDavaM vAriNA paripeSayet // 264 // palAni viMzatiH sarpiH salilasyADhake pacet / pANDuroge ca hRdroge gulmeSvassui mArute // 265 // palAsa-paLIharoge ca prayogo'yamudAhRtaH / atisArAditaH zIghraM lavaNAmlaM niSevate // 266 // tasya sajAyate zophA mukucchraH sarvadehagaH / viSA zuNThI devadAru-kRmighnendrayavoSaNam // 267 // kathitaM pAyayecchopharogiNaM zophazAntaye / eraNDAtiviSA-rAsnA-devadArumahauSadhaiH // 268 // sahito gugguladeyaH sarvAta ca yathA nRNAm / atimakupitaM rakta tIkSNairabairvidAhibhiH // 269 // praNaM visarpiH kurute visarpaH sa tu kathyate / mustAriSTapaTolaMca peSitaM zItavAriNA // 27 // visarpa tena sepena kSAlayeca pare'hani / vaTaparohAstaruNAH kadImadhyamizritAH // 271 // manAmgranthisammimA visarpa nanti lepanAt / virudenAnapAnena sAdhUnAM nindavA vadhAt // 27 // pAktanaiH karmabhiH krUraiH kuSThaM zvitraM ca jAyate / pAtrI nimbasya patrANi peSitAni tu bhakSayet // 271 // kAsamardaziphAkuSTaM limmed dantazagambunA / eicI nimbapatrANi paToLa kaNTakArikA / / 274 / / Aho ! Shrutgyanam Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansoddaasH| [vidhAtA triphalA ca karabhazca vAsA rAsnA smaaNshkaar| teSAM kAyena kalkena ghRtaM samyag vipAcitam // 275 // pAnena sarvakuSThAni nAzayatyacirAdidam / sAreNa rAjavRkSasya pUtikITaH samanvitaH // 276 // lepAcitraM nihantyAzu kuryAJca samavarNatAm / atyartha sevitairvAyurdhAtUnAM kSayakArakaiH // 277 // kupitaH kurute vyAdhIn sakRcchrAn zUlapUrvakAn / kokilAkSaka[pA] yasya pAnAt tacchAkamojinaH // 278 // tadvAriNA ca snAtasya vAtavyAdhivinazyati / zuNThI rAnA citrakaM ca devadAru sahAcaram // 279 // eSAM kArya telaminaM piSad vAtarujApaham / raktaM prakupyatyanena paTunA'tividAhinA // 280 // AtapAllavaNAdamlA yAnAd vyAyAmasevanAt / vAyunA preritaM tacca nasasandhiH (1) pravartate // 281 // sarvebhyo romapebhyaH sa vyAdhitizoNitaH / amRtAyA rasaH kAyaH kalkaM cUrNamayApi vA // 22 // bahukAlasthitaM vAtazoNitaM nAzayed drutam / ikSurdAtA ca sauvIraM mastu madhaM tuSodakam // 283 // zarkarAkSaudrasammizraM vaoNgisake prshsyte| roge raktAdhike jAte sarvAGgavyApake'sRji // 284 // zirAmokSaH prakartavyaH sneha-svedapurassaraH / gAda nipIDya gAtrANi yantraNairvividhairapi / / 285 / / kuThAryA vrIhivaktreNa sirA vidhyed RjukSatAm / lalATe locanopAnte nAsAyAM rasanAtale / / 286 // Aho ! Shrutgyanam Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 19] maantiijaasH| maNibandhe bAhusandhau dayAle gulphamUni / haret prAdezikaM yathitaM vArijanmamiH // 287 // medogranthIn zitaiH zastraiH pATayitvA samuddharet / pradAmazmarIM zastraiH pATayitvA bahiH kSipet // 288 // gudamadhye'gulI kSiptvA madhyamA parivartayet / azmarImAnayed yuktyA vastyupAntaM vicakSaNaH // 289 // ucchUnA to parijJAya cchindyAcchoNa lAghavAt / kulatthamazmabhedaM ca gokSuraM kAyayejale // 290 // tayUSaM pAyayet mAjho haret tenApi cAzmarIm / evamanyeSu 'rogeSu doSo yatrAdhiko bhavet // 291 // tasya doSasya kurvIta cikitsA matimAn bhiSak / // iti vaidyakam // auSadhaparyAyAnAha-yavAso durAlamA / kaTukA tiktaa| sArikA mugandhiH / dhanvayavAso yazasvI durAlabhA / laghupazcamUlI bRhatIdvayaM zAli. parNI pRSTiparNI gokSuram / kAyasthA kAkamAcI / nAkulI laagulikaa| vayasthA dhAtrI / corakA granthiparNI / zilA manaHzilA / kAlayA dAvI / manantA durAlabhA / zyAmA kRssnnaa| trivRd aruNaM trivRt / auSadhaM zuNThI / vaTazugaH avikAsitapallavaH / vRkSAmlaH tintiDIkA / koLa badaH / hI karkaTakazRGgI / pIla karNATe gotraH / eraNDaH urUbukazca paJcAGgulaH / viSA ativiSA / mANimanyaM saindhavam / bilvaH zrIparNI / kAzmaryA tkaarii| ekalI TuNTukaH karNATe duDuluH / mahApaJcamUlam / abhIrukA zatAvarI / vRSikaH karNATe velADake / saindhavaM sauvarcalaM biDaM kAcaH samudraH / payasyA dugdhI / rAmaThaM hiGagu / USaNaM marIcam / mahauSadhaM shunntthii| vAsA aattruusskH| isyoSadhanighaNTuH // 300 // 1 B doSeSu / 2 B gotu Aho! Shrutgyanam Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 mAnasollAsaH / pitRpakSa samudbhUtA mAtRpakSasamudbhavAH / Atmasambandhino ye ca bAndhavAste prakIrtitAH // 302 // bandhUnAM madhuraM vAcyaM yathAyogyaM sahAsanam / saMvibhAgazca kartavyaH suvarNAmbara bhUSaNaiH // 302 // [vizatiH 1 tanAH kiGkarA dAsyo dAsAH karmakarAstathA / buddhikhanasahAyAzca bhRtyAste parikIrtitAH // 303 // eteSAM rakSaNaM samyak tathA bharaNapoSaNam / dAnaM sammAnanaM kArye lokadvaya hitaiSiNA // 304 // iti dInAnAthArta bandhu-bhRtyapoSaNAdhyAyaH // 19 // vyAghra-siMha- gajaithoraiH zatrubhicApi vidrutaH / bhayAccharaNamAyAtaH zaraNAgata ucyate // 305 // rakSeccharaNamAyAtaM prANairapi dhanairapi / sa yazo mahadApnoti janaiH sarvaiH prapUjyate // 306 // kratavo vidhisaMyuktA bhItasadhvasya rakSaNam / tuLayA tolitaM tatra prANatrANaM viziSyate // 307 // iti zaraNAgatarakSAdhyAyaH // 20 // rAjyamApternRpakulabhuvAmityupAyopadezaH samyak somezvaranRpatinA garbhasArasvatena / ash candrapratimayazasA raJjanAya prajAnAM puNyaughAnAmapi ca mahatAM vRddhaye vR (bu) ddhaye ca // 308 // iti zrImahArAjAdhirAjasatyAzrayakulatilaka - cAlukyA bharaNa- zrImadmalokamachazrI somezvaradevaviracite'bhilaSitArtha cintAmaNau mAnasollAse rAjyaprApte tUpAyakathane prathamaM prakaraNam / Aho! Shrutgyanam Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaM prkrnnm| rAjyamAptinimittAni kathitAnIha viMzatiH / tasthirIbhAvamuddizya kAraNAni vadAmyaham // 1 // satyaM sattvaM kulaM zIlaM tAruNyaM ca murUpatA / dAkSiNyamavisaMvAdo vRddhasevA kRtajJatA // 2 // akSudraparivAratvaM buddhivasahAyatA / vazyasAmantatA zaktirdakSatvaM kSipakAritA // 3 // zaurya dhairya kSamaudArya zucitvaM piyavAditA / udyogitvamanirvedaH sarvadA dharmakAritA // 4 // janAnurAgaH saubhAgyaM zAstrazastrAstranaipuNam / viveko dRDhacittatvaM kalAkuzalatA dhanam // 5 // doSAnurUpadaNDatvaM sarvasattvahitaiSitA / dayAlutvaM prasannatvaM bhRtyAnA sukhadarzitA // 6 // ArjavaM tattvadarzitvaM sadotsAho nyjnytaa| mAlAcAra ityetairguNairyukto varo nRpaH // 7 // satyaM zaurya kSamA dAnaM paJcamI syAd guNajJatA / avazyambhAvinaH paJca guNAstvete mahIbhujAm // 8 // vibhUti ca tathA kIrti dharma ca vijayaM sukham / yazavet satataM rAjA guNAnetAn vidhArayet // 9 // iti rAjaguNAH // bhAvyaM pathyAzinA nityaM nIrujo jAyate ttH| vyAdhibhirvajito rAjA rAjakAryakSamo bhavet // 10 // Aho ! Shrutgyanam Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansollaasH| [vizatiH 1 valimiH paritairyukto rUpeNa rahito bhavet / zrIjanai tyavargaca bhUpatizcAvamanyate // 11 // tasmAd rasAyanAn yogAn yatnAt seveta pArthivaH / khagAtro bhavet tena vallIpalitavarjitaH // 12 // jIveca muciraM kALaM rAjA rogvivrjitH| tasmAd rasAyanaM vakSye nRpANAM hitakAmyayA // 13 // rasAyanakriyA dedhA kathitA pUrvasUribhiH / kuTIpravezanAdekA vAtAtapasahA parA // 14 // kuTImavezakA bayA lokarakSAparairnRpaH / bAtAtapasahA sevyA rAjakAryAvinAzinI // 15 // kRSNapakSatrayodazyAM sandhyAyAM zAlmalItarum / bali-pUjAdikaM khA raktasUtreNa veSTayet // 16 // * hA amRtasyandinI amRtaM saba svAhA' saptakatvaH prayuktena mantreNAnena zAlmalIm / abhimanya kugareNa hanyAd vArAn bahUn sudhiiH|| 17 // tasyA niryAsamAdAya prabhAte bhAskarodaye / dhAcyA mRnazatAvaryA guhUcyAH svarasaiH pRthak // 18 // sapta vArAna pratirasaM tena bhAvanamAcaret / saJcUNyolUkhale kuryAd guTikA badaH samAH // 19 // prativAsaramekaikAM dhArayed guTikA mukhe| ahAM dvisaptake yAte nUtanA radanA nakhAH // 20 // sambhavanti tataH kezA bhRGgapakSasamatviSaH / dvayaSTavAkRtizyo bala-dhIryasamanvitaH // 21 // Aho ! Shrutgyanam Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anyAya maansoddaasH| samAsahasajIvI syAmAtra kAryA vicaarnnaa| mUla svara-patra-puSpANi phalamityApaJcakam // 11 // AhRtya zAlmalIkSAt sUkSmacUrNa tu kArayet / madhunA sarpiSA yuktaM viDAlapadamAtrakam // 23 // tallideva prAtarutthAya mAsamekaM hitAzanaH / mAsena jAyate tena valIpalitavarjitaH // 24 // mAsadayaprayogeNa mattebhavalabhAra bhavet / jIvatyabdasahasrANi tejasvI taruNAkRtiH // 25 // nIrujo vIryasampano nAtra kAryA vicaarnnaa| puNyArkadivase yAte hastikarNI samAharet // 21 // gayAzuSko prakurvIta samUlA cUrNayet tataH / bAsasA gAlitaM sUkSma madhu-sarpiHsamAyutam / niSabhANDe nidhAyAtha dhAnyarAzau nigrahayet // 27 // ekaviMze dine yAte samudatya tadauSadham / palaM palaM pratidinaM bhakSayedavatandritaH // 20 // yAvara dinazataM yAti tAvadambaM vivarjayet / sahayUpasamAyuktaM bhujIta madhuraM laghu // 29 // varSaporadezIyo medhAvI kophilsvrH| yojanAnAM zataM yAti dinenaikena maanvH||30|| navanAgavalopeto jIvedabdasahalakam / hastikarNIpayogeNa nizcitaM bhavabhASitam // 31 // sitA raktAM ca pItAM ca kRSNA muNDi caturvidhAma / pazamyAM zurUpakSasya pUrNimAyAM tu pA nizi // 12 // Aho ! Shrutgyanam Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 maantolaasH| [viMzatiH / rohiNyAM zravaNe puSye revatpAMcA samuddharet / paJcAGgAni samAhRtya chAyAyAM parizoSayet / / 33 / / sarpiSA madhunA sAI biDAlapadamAtrakam / taJcUrNamupayumIta kSIraSaSTikabhojanaH // 34 // ekaviMze dine yAte divyadeho bhvebrH| mAsatrayaprayogeNa pumAn prAmotyadRzyatAm // 35 // paJcamAsaprayogeNa modate vibudhaiH saha / mAsapaTkamayogeNa cirAyuH khecaro bhavet // 16 // vetasya brahmavRkSasya patraM puSpaM phalaM haret / zoSayitvA tu taccUrNa bhakSayenmadhusarpiSA // 37 // saptarAtraprayogeNa balIpalitavarjitaH / dayaSTavarSAkatirmayoM jIvedagdazatatrayam // 38 // amarauM puSyanakSatre samUlAM pallavAnvitAm / boSayitvA tu taccUrNa zuddhakAyaprayatnavAn // 39 // sarpiSA madhunA sAI bhakSayet karSamAtrakam / gavyakSIrasamAyuktaM kuryAuchAlyatrabhojanam // 40 // svarAH sarve vinazyanti mukharogo jalagrahaH / pAH-zrotrabhavo rogaH. sarvazUlaM prazAmyati // 41 // katiH kiTabho dAhaH kuSThaM lUtA bhagandaraH / prameho jaTharo gulmaH kSayo'pasmAra eva ca // 12 // saptAhe prathame yAte nazyantyetA rujaH sphuTam / pAse ditIyasamAhe divyadeho bhavebaraH / / 43 / / - 1 B datpAnna / Aho ! Shrutgyanam Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyApa] maansiilaamH| hatIye bhUtalasthAni nidhAnAnyapi pazyati / caturve kuzitA nIlA jAyante'sya ziroruhAH // 44 // samAsahasratritayaM jIvet tAruNyasaMyunaH / paJcame gandhanIrajagandhaM gAtre vAtyalam // 45 // paSThe vAcaspatipakhyaH prajJAvAn jAyate naraH / saptame pUrNacandrAbhaH sarvADAdakaro bhavet // 46 // aSTame sarvasattvAnAM pIyUSaM vitrtysau| saptadvIpAdhipatyaM ca navame saptake bhavet // 47 / / bhUtaM bhavyaM bhaviSyaM ca dazame vetti saptake / bhazrutAnyapi zAstrANi jAnAtyekAdaze nr|| // 48 // dvAdaze saptake mAse dvitIya iva manmayaH / vazIkaroti sarvANi nara-nArImanAspapi // 49 // saMvatsaropayogena samAlakSatrayaM mukhii| jarApalitamuktAko jIvatyeva na saMzayaH // 50 // evaM rasAyanaM proktamavyAdhikaraNaM nRNAm / nRpANAM hitakAmena somezvaramahIbhunA // 51 // iti rasAyanam / iti svAmyadhyAyaH // 1 // kulInAH zrutasaMpannAH zucayazcAnurAgiNaH / zUrA dhIrAdha nIrogA nItizAstravizAradAH // 52 // pragaramA vAgminaH mAjJA rAgadveSavivarjivAH / vairANAM cApyakartAraH sacitrAH syurvibhUtaye / / 53 // satyasandhA mahAtmAno ddhacittA nirAmayAH / janAnAM sammanA dakSAH sacivA nRpasamade / / 54 // Aho ! Shrutgyanam Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnasolAsaH / vidhatiH2 sAtA rAjakAryeSu rAgadveSavivarjitAH / Aya-vyaye ca nipuNAH sacivAH kozavRddhaye // 55 // amArge vartamAnasya nRpasya prtikuulgaa| bodhayantaH priyairSAkyaH sacivAH syunuparddhaye // 56 // anvayAdAgatAn zuddhAnupadhAbhiH parIkSitAn / sacivAn sama vASTau vA kurcIta matimAna nRpaH // 57 // svadezajAtAH satmajJA UhApohavicakSaNAH / dezakAlavido dhIrAH sAdhyAsAdhyavivekinaH // 58 // parejitamA dhImantaH svAkArasya nigRhakAH / mantrasaMrakSakAcAptA mantriNaH syumahIpateH // 59 // iti mantrilakSaNam // prayyAM ca daNDanItyAM ca zAntikarmaNi pauSTike / bhAtharvaNe ca kuzalaH sa syAd raajpurohitH||6|| - iti purohitalakSaNam // SoDazamirhatA SaSTiH prabhavAyasaMyutA / tAnairapi samAyuktA zakabhUpodgatAH samAH // 61 // ekapazcAzadadhike sahasra zarada gate / zakasya somabhUpAle sati cAlukyamaNDane // 62 // samudrarazanAmurvI zAsati kSatavidviSi / sarvazAstrArthasarvasvapAyodhikalazodbhave // 63 // saumyasaMpatsare caitramAsAdau shukrvaasre| parizodhitasiddhAntalabdhAH syurbuvakA ime // 64 // par3ArA ghaTikAH sA padAnyapi ca viMzatiH / bhAni par3izasveikacatvAriMzaca nATikAH // 65 // Aho ! Shrutgyanam Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 3] maansollaasH| pratimAsaM kSiped vAraM dvAtriMzamADikAstiyau / nakSatre de pade dve ca nADyazcaikAdazAparAH // 66 // yojyAstyAjyAH punaryojyA vAre nADISu piNDake / nakSatre ca punayoMjyAstithiretAyatA bhavet // 67 // tithau vAreNa saMyukta saptabhizca vibhAjite / avaziSTo bhaved vAra evaM vAravinirNayaH // 68 // pade yuktaM tithau bhAgaM caturdazabhirAharet / caturdazAvadhi jJeyaM dhanaM ziSTamaNaM bhavet // 69 // Adhe trayodaze pazca dvitIye dvAdaze daza / ekAdaze tRtIye ca nADyaH paJcadaza smRtAH / / 70 // caturthe dazame tu syAdekonA viMzatistu tAH / paJcame navame nADyo dvAviMzatirudIritAH // 71 // paSThe'STame ca ghaTikAzcaturvizatirIritAH / saptame ghaTikA jJeyAH saGkhyayA pazcaviMzatiH // 72 // makare sUryaghaTikAstisraH Sad ca pravezayet / karkaTe'pyevameva syAd ghaTikAstu viyojayet // 73 / / kumbhe dvAdaza vijJeyAH saMyojyA rvinaaddikaaH| tAvasyo ghaTikA siMhe recanIyA vicakSaNaiH // 74 // mIne rudrAzca rudrAya yojyAH sUryasya nATikAH / tAvatya eva kanyAyAM sphoTanIyA manISibhiH / / 75 // meSe rudrA dizo nAjyo melanIyA dhanAbhidhAH / tulAyAM nADikAstAstu vAraNIyA RNAbhidhAH // 76 // vRSe'STau SaT ca nADyaH syumizraNIyA vipazcitA / apasAryAstu tA nADayo vRzcike parikIrtitAH // 77 // Aho ! Shrutgyanam Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansolaasH| [viMzatiH2 yugme tisrAva zUnyaM ca ghaTayed gaNakottamaH / tadeva dhArayed rAzau kodaNDAkhye vicakSaNaH // 78 // racitAH saMviai'tra caturmirguNayet tithim / tRtIyaM tu tithebhAga nakSatraghaTikA api // 79 // dhanAkhyA ravinAiyo'tra yojyAstyAjyA RNAbhidhAH / saMyojya vibhajet SaSTyA tvardhamRkSaNa yojayet // 8 // vakSyAmi zazinakSatraM sUryaH yojayet tithim / tithi saGguNayet SaDabhiryojayet tithinADibhiH // 81 // zodhyaM tad ravinADISu tataH zazibhamApyate / zazi-raviyoge yogo nADiyoge'sya nADikAH // 12 // hanyAd dvAbhyAM tithiM tatra tyAjyamekaM tato ghaTIH / dinasya sphoTayet tatra saptabhiH paribhAjite // 3 // karaNaM jAyate ziSTaM bhuktiH sUryodayAt puraH / karaNaM ghaTikAstriMzaditi paJcAGganirNayaH / / 84 // iti paJcAGganirNayaH // anena vidhinA''nIya tithivArasamanvitam / nakSatraM ca tathA yogaM karaNaM gaNakottamaH // 85 / / abhiSeke paTTabandhe vivAhe jAtakAdiSu / gRhapraveze yAtrAyAM gRhArambhe ca sAre / / 86 // zukle candrabalaM mukhyaM kRSNe tArAbalAbalam / zatAni pazca doSANAM budho hanti vinizcitam / / 87 // zukraH paJca sahasrANi doSANAM hanti nizcitam / lakSamekaM tu doSANAM murAcAryoM rupapohati / / 88 // Aho ! Shrutgyanam Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAva.] maansollaasH| evaM brahapa zAtvA durbalatvaM ca pApinAm / lamaM yaH kathayet samyak sa kAryo gaNako nRpaiH // 89 // iti jyotirvid-gaNakalakSaNam // kulajaH zIlavAna dhIrazcaturbhASAvizAradaH / gajAcArohaNe dakSaH zastra-zAstra vicakSaNaH // 10 // zakune ca nimitte ca cikitsAyAM ca veditA / vAhabhedavidhAnajJaH sAretaravizeSavit // 91 // dAtA bhiyaMvado dAnto matimAn dRDhanizcayaH / rAjJA senApatiH kAryaH zUro bhRtyavizeSavit / / 92 // iti senApatilakSaNam // smRtizAstrArthakuzalA rAgadveSavivarjitAH / dharmAdhikAriNaH kAryA vilobhA bhayavarjitAH // 13 // smAttaiH saha samAlocya yathoktaM daNDamAcaret / zakto rAjJA vicArazaH kAryoM daNDadharo dvijaH // 94 // iti dharmAdhikArisamAdhyakSalakSaNam // lohavastrAjinAdInAM ratnAnAM ca vibhedavit / vyaye ca tadvizeSajJo rakSaNe nipuNaH zuciH // 95 // anAhAryaH susantuSTazcAto bahukuTumbakaH / sAvadhAno gaNitavid bhANDAgAre niyojayet // 9 // ekAdyA navaparyantA navakAkA svarUpataH / dazottarakrameNaite vardhante binduvardhitAH // 97 // bindureko dazasthAne zate vindudvayaM maret / bindutrayaM. sahakhe syAdayute tacatuSTayam // 98 // Aho ! Shrutgyanam Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansollaasH| [viMzatiH2 bindavaH paJca lakSe syuH prayute bindavastu paTa / bindavaH sama koTau spuracude cASTa vindavaH // 99 // bindavo nava pajhe syuH khedaM syurdaza bindavaH / ekAdaza nikhare tu dvAdaza syumehAmbuje // 100 // zakne trayodaza proktAH samudre manuvindavaH / antyasaMjhe samAkhyAtA bindavastithisaMjayA // 101 // dviraSTa bindavo madhye parArdhe daza sapta ca / evamaSTAdazasthAnaM gaNitaM vyAvahArikam // 102 // ekAGke bindurekazced dazakaM tat prakIrtitam / dvitIyAGke puro cindau saGkhyA viMzatiriSyate // 103 // evaM tRtIyAyaGkeSu binduH syAt purato yadi / triMzadAdyA tadA saGkhyA navatyantA prakIrtitA // 104 // zatAdhike parArdhAnte yAvanto bindavaH sthitAH / yasyAGkasya purobhAge tAvatsaGkhyA tu sA bhavet // 105 // aGkAH katipaye sthApyA guNanIyatayA sthitAH / adhastAt prathamAGkasya guNakAbhyAGkamAlikhet // 106 // ekaikaM guNayet sarvaparisthamadhastanaiH / labdhaM nivezayet tatra svAsyopari lekhayet // 107 // ekAdiguNane yojyA budhairatA viparyayAta / labdhaM tu dazakasthAnaM pUrveNAGkena yojayet // 108 // guNAkArakrameNAdAvazAn katipayAna nyaset / vibhAjakAnadhasteSAM susamaM vinyased budhaH // 109 // adho'Gka hRdaye kRtvA tarkayedamUrdhvagam / vibhAgo labhyate yena tena bhAgaM prakalpayet // 110 // Aho ! Shrutgyanam Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyAva.] maansaahaasH| anena kramayogeNa bhajanIyaM vibhAjayet / ekatra sthApayellabdhamavaziSTaM tathA'nyataH // 111 // avaziSTaM punarbhakRtvA yathAbhAgAnusArataH / labdhe tu melayet tat tu bhAgahAro'yamIzaH // 112 // pramANaM phalamicchati rAzitritayamucyate / icchayA guNitaM vastu pramANena vibhAjayet // 113 // pramANaM dravyamAkhyAtaM phalaM draviNamiSyate / dravyajAtivibhAgotthAmicchAmicchanti mUrayaH // 114 // trairAzikamidaM proktaM gaNitaM gnnkovidaiH| pazcarAzikamatraiva saptarAzikameva ca // 115 // navarAzikamapyasmina jJeyaM trairAzike vidhau / sakalaM gaNitaM proktaM sakSepeNa prasannataH // 116 // vakSyAmi gaNitaM bhinnamuddeze khaNDitaM hi yat / rUpamaMzastathA cchedo nAmaitad vyAvahArikam / / 117 / / rUpamUrdhvamapazcAzastasyAdhaH cheda iSyate / rAzidarya prakartavyaM guNyaM guNakameva ca // 118 // saMpUrNa kathyate rUpamaMza uddharito bhavet / tasyAMzasya vibhAgo yaH sa cchedaH parikIrtitaH // 119 // guNayedaMzamazena cchedaM chedena buddhimAn / phalAMzaM vibhajet tajjJaH phalena cchedajanmanA // 120 // guNanaM bhinnamAkhyAtaM bhinnabhAgo'bhidhIyate / rUpAMzacchedamArgeNa bhAjyo rAzividhIyate // 121 // bhAjaka tathA cAnyo rAzirlekhyo vipshcitaa| chedena guNayed rUpaM labdhamaMzena melayet // 122 // Aho ! Shrutgyanam Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 mAnasollAsaH / chedenAMza viparyAsAd guNayed rAziyugmake / bhAjakena bhaje bhAjyaM bhinnabhAgo'yamIdRzaH // 113 // iti gaNitam // [viMzatiH 2 IdRzaM guNakAraM ca bhAgahAraM ca tavataH / trairAzikavidhAnaM ca yo jAnAti vinizcitam // 124 // alubdhaH sAvadhAnazca rAgadveSavivarjitaH / sa rAtA gaNakaH kAryaH koze rASTre ca dhImatA // 125 // iti kozAdhyakSagaNa kalakSaNam // unnato rUpavAn dakSaH priyavAg darpavarjitaH / grAhI cicasya sarveSAM pratIhAraH prazasyate // 126 // iti pratIhAralakSaNam // pragalbho matimAn dakSaH sarvabhASAvizAradaH / sandhi vigrahatattvajJo lipijJo'kSaravAcakaH // 127 // sAmantamaNDalezAnAM mAnyakAnAM vizeSataH / AvAhane visarge ca sthApane nipuNo bhRzam // 128 // pADguNyavidhitattvajJo deza-kALa-vibhAgavit / Apa-vyayau ca lokaM ca dezotpatti ca vetti yaH // 129 // aryarakSAparo bhRtyaH kRtyAkRtya vivekavit / sAndhivigrahikaH kAryoM rAjJA kAryavizAradaH // 130 // iti sandhivigrahikalakSaNam // sarvadeza lipijJAtA lekhane kuzalaH paTuH / adhIto vAcako dhImAn yojyo rAjJA sa lekhakaH // 131 // iti lekhakalakSaNam // Aho! Shrutgyanam Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janyAya..] AyurvedavidadhAnAM nimitta-zakunAdivis / zikSAvedI turagANAM bhUmibhAgavizAradaH // 132 / / balAvalarayAbhijJaH piyavAk priyadarzanaH / kRtavidyazca zUrazca sArathI pArthivocitaH // 133 // iti sArathilakSaNam // asambhedyaH zucirdakSaH kRtAnasya parIkSakaH / sUdAnAM ca vizeSajJaH sUdAdhyakSo vidhIyate / / 134 // kulakramasamAyAtAstuSTeSTAzcAnukAriNaH / kRttakezanakhA dAntAH parAbhedyA nRpe ratAH // 135 / / ama-pAnavizeSajJA mAMsapAkavizAradAH / zApha-pAkakalAdakSAH pakAnakaraNe budhAH // 136 // pAnavyAnatattvajJAH khaNDapAkasya vedinH| kSIraprakAracoddhAra: sUdA kAryA mahIbhunA // 137 // iti sUdarakSaNam // narANAM ca gajAnAM ca vAjinAM ca gavAmapi / mRgANAM ca khagAnAM ca ye jAnanti cikitsitam // 18 // paraM pAraGgatAH samyagaSTAGge tu cikitsite / zastrakarmakalAdakSA mantre tantre ca kovidAH // 139 // dehe zirasi vAle tu viSe zalye grahe'pi ca / dRSe rasAyane caiva kuzalA bhiSano'yam // 140 // roganAmanidAnaM tu rujaM jAnanti tattvataH / auSadhaM rUpa-nAmabhyAM jAnanto bhiSano varAH // 141 / / Aho ! Shrutgyanam Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 maansollaasH| [vizatiH 2 ghamau virecane nasye bastau zastrakriyAsvapi / zasyante bhiSajaH samyak niSNAtAH paJcakarmasu // 142 // yat kizcidauSadhaiH sAdhyaM zarIreSu hitAhitam / samyaga vidanti ye vaidyA nRpayogyA bhavanti te // 143 // kucchrasAdhyamasAdhyaM vA sAdhyaM jAnanti tatvataH / dezaM kAlaM vayo'vasthA prakRtisAtmyameva ca / / 144 // asAdhyAH parakIyANAmAtmasvAmihite ratAH / dharmajJA cittAca vaidyAH kAryA mahIbhujA // 145 // iti vaidyalakSaNam / virUpo lobhahInazca sAvadhAno jitendriyaH / izitAkArakuzalaH zuddhAntAdhyakSa iSyate // 146 // muptakAmopamAH zuddhAH puruSAH kRtabuddhayaH / antaHpurekSakAH kAryA nRpeNa zuciyonayaH // 147 / / dharmajJAH zucayo dhIrAH prabhubhaktA jitendriyaa| kAryA rAjJA kumArANAmadhyakSAH syuH parIkSitAH // 148 // karmasvanyeSu sarveSu dakSAzca zucayastathA / zUrAzca buddhimantazca zastra-zAstrakalAvidaH / / 149 // yoga-kSemamukhArthAya duSTasaMyamanAya ca / Atmanazca vinodAya rAjJA yojyA pathAItaH // 150 // ityantaHpurarakSaka kumAraparicArakalakSaNam // ityamAtyAdhyAyaH // 3 // barddhate bhRguNairdezo dezavRddhirnaparddhaye / bhUmI guNavatI tasmAdAvased bhUtaye nRpaH // 151 // 1 B saptakAmopadhAH / Aho ! Shrutgyanam Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 adhyAya 3] mAnasollAmaH / sarvasasyavatI sevyA khanidraviNagarmiNI / pazavyA bahupAnIyA puNyavadbhirjanairyutA // 152 / / stambaramavanopetA baDyAnA suzobhanA / bhUrnadImAtakA zastA sarvadA dharaNIbhujAm // 15 // IgbhUmiyutaM rASTra mahApattanamAsi]tam / pAlanAd vayed rAjA svakozasyAbhivRddhaye // 154 // svarASTra pAlayed rAjA prajAH putrAnivaurasAna / caurebhyo'mAtyakebhyazca tathaivAryAdhikAritaH // 155 // cauraH sAhasikabATairdurAcAraistathA praiH| vizeSeNa ca kAyasthaiH pIDitAH pAlayet prajAH // 156 // svarASTra yo nRpo mohAt pIDayedanavekSayA / rAjyAt sa cyavate zIghraM prANebhyaH saha pandhubhiH / / 157 // yayeva prANinAM prANA hIyante dehapIDanAt / tathaiva bhUbhujA prANA hIyante dezapITanAt // 158 // ekayAmaprabhu kuryAd dazagrAmaprabhu tthaa| prAmANAM viMzaH kuryAt prabhuM zata-sahasrayoH // 159 // grAme doSaM samutpannamazaktazzAsituM yadi / dazagrAmezinaM zaMsed dazezo viMzatIzvare // 160 // vizatIzaH zatezAya tat sarva vinivedayet / ghUyAd grAmazatasvAmI sahasrasvAmine'khilam // 161 // utpamAratu tathA doSAn grAmAdAzu niveditAn / hAtvA tatra sthitAH sarve kuryusteSAM pratikriyAm // 162 // iti rASTrapATanavivekaH // Aho ! Shrutgyanam Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 maanmolaasH| (vizatiH 2 paJcAzattama Adeyo bhAgaH pshu-hirnnyyoH| aSTamo dvAdazo vA'pi paSTho vA ghAnyato nRpaiH // 13 // phalakSetrAnurUpeNa gRhIyAt tatkaraM nRpH| svIkuryAdatha SaDbhAgaM paNyayormadhusarpiSoH // 164 // rasa-gandhauSadhInAM ca mUla-puSpa-phalasya ca / tRNAnAM zAkapatrANAM karmaNAM carmaNAmapi // 165 // mRttikAkRtabhANDAnA bhANDasyAzmabhavasya ca / Apatsthito'pyAdadIta zrotriyAna karaM nRpaH // 16 // iti karAdAnavivekaH // bhUpadezamakRSTaM tu gavAM cArAya kalpayet / devodhAnaM supratiSThaM munibhyo vitarennRpaH // 167 // mRgasaGghAtasampanna karasattvairvivarjitam / vanamAtmavihArArtha pAlayet purapArzvagam // 168 // pratyantadezasambhUtaM vanaM giridarIyutam / sarveSAM gRhakRtyartha pArthivaH pratipAdayet // 169 // phalaimUlastRNaiH kA? zAkaistatrotthitainarAH / jIvanti ye tato grAhyo dazamo'zo mahIbhujA // 170 // dvipijanmavana zreSThaM vartamAnagajaM ca yat / avIvartibhirloka rakSaNIyaM kSamAbhujA // 171 // iti dezajanarakSA // gaGgAsAgarahemAdriprayAgANAM ca madhyataH / dhanaM mAcyamiti moktaM lohitAdhizca pazcime // 172 // Aho ! Shrutgyanam Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 3] maansollaasH| tripuryAH kosalAdau ca vedikArUpakaM dhanam / zrIkSetraM gauravakAlamAgireyaM vanaM smRtam // 173 // vindhyAdicitrakUTAdrikaliGgadraviDAzritam / vanaM kAliGgakaM nAma samudrAvadhi kIrtyate // 174 / / zrIzaile dazaile ca malayAdrau tathaiva ca / panaM dAzArNakaM nAma kariNAM janmakAraNam // 175 // sahyAdribhRgukacchAntamaparAntavanaM smRtam / dvAravatyAmanantyAM ca saurASTravanamucyate / / 176 // kAlasare kurukSetre sindhusAgarasaGgame / vanaM pAcanadaM proktaM himAlayakRtAvadhi // 177 / / kAlikaM vedikArUpaM dAzArNa ca vanaM varama / ArireyaM tathA prAcyaM madhyamaM vanamiSyate // 178 // aparAnsaM pAcanadaM saurASTraM cAdharma vanam / evamaSTa banAnyAhugejAnAM janmanaH padam // 189 // iti gajavanavibhAgalakSaNam // ghanti ye kariNaH pApA ghAtayet tAn mahIpatiH / daivAnmRteSu nAgeSu teSAM dantAn samAharet // 180 // phariNo mUtra-zakRtAM lisaa.rttviicraiH| aruSkaradalacchannai nIyAdibhayUthakam // 181 // padamacAraileNDaizca tadAghAtairhatadrumaiH / budhyeta zayanasthAnairgajAMstadvaMhitairapi // 182 // 1 A ytnto| Aho ! Shrutgyanam Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansollaasH| [vizatiH 2 pArikarmayutaH pAdapAzajAlasamanvitaH / kariNI-turagArUDairyantribhihubhirvRtaH // 103 // samAdiSTaH kSitIzena karilakSmavicakSaNaH / dviradAna dhArayed grISme yantrato lakSaNAnvitAn / 184 // dhArayet trividhairbandhairdvipAnAmadhipAdibhiH / pArthivena vidhAtavyaH puruSairbandhavedimiH // 185 // pazAndho vAribandho bandhazcAnugataH paraH / uttamatripakAraH syAd bandhaH karaTinAmayam // 186 // ApAtazcAvapAtazca dvau bandhau ninditau matau / vinazyanti gajA yasmAt tasmAt tau parivarjayet // 187 // cArasthAnaM samAlokya ghAsaM hRyaM tataH kSipet / sallakI-kadalIdaNDAnikSukANDAn sudhAsamAn // 188 // nalinIkandakAn mRSTAn navAn pippalapallavAn / vaiNavaM haritaM patraM tathaivAnyad gajapriyam // 189 // dvipiyUthaM samAgacchedAbAsasya lampaTam / pratyahaM dRzyate tatra tadA mAgoM nirudhyate // 190 / krozamAtrAyatAM bhUmi vistAreNa caM tatsamAm / vRkSaH parighayA vA'pi samantAt pariveSTayet // 191 // dvAraM tatra prakurvIta nivartanamahImitam / kuJjarANAM pravezArtha vAribandhavicakSaNaH // 192 // praviSTAn dviradAstatra samyagAlokya buddhimAn / vAridvAraM nirundhIta mahAstiraskRtam // 193 / / antaHsthAn bandhayemAgAn sarvalakSaNasaMyutAn / Igvidhastu yo bandho vAribandhaH sa ucyate // 194 // iti vAribandhaH // Aho ! Shrutgyanam Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 rAdhyApa3) maansaalaasH| samASTau vA vazA vazyA mahAkAyA mahAjavAH / mArUDhAH patrasaMumAH pAzahastAzca istipAH // 195 // kariNInA kare pAzAn hastibandhAya dApayet / vAyorayA zanairgacched gajAnAmantikaM budhaH // 196 // ghaTayitvA vazA nAgairbadhnIyAt tatra kurAn / eSa bandhaH samAkhyAto vazAbandho manoharaH // 197 // iti vazAbandhaH // vIkSya pApadikaiyanAnidritaM gajayUthakam / bahubhiH pAzahastazca kUrcahastaiH mamAmRtaH // 198 // hastaistathA kaizcidArAhastaizca kaizcana / vApakairvividhaiH sArdhaM gacchenmAtabandhakaH // 199 // azvArUDhaizAkhdaigajArUdaivicakSaNaiH / sAto gajabandhAya gacched rAjJA niyojitaH / / 200 / / loyasthAneSu sarveSu samIpastheSu zAkhiSu / pAropayed bahUn bhRtyAstUyahastAn vicakSaNAn // 201 // nidrAvazasamApana yatra yUthaM vyavasthitam / pAtaHkAle zanairgacchebhidAghe samupasthite / / 202 // sadAgateradhobhAge nivArya jananisvanam / sahasA vAdayet tUrya kAhalAravasaMyutam // 203 // utthAya cakitaM vegAnAgayayaM vinidritam / sambhrAntamAnasaM bhItaM palAyanaparaM bhavet // 204 // tatastadanugaccheyuribandhavizAradAH / yena mArgeNa santrastaM gataM yUthaM banAntaram // 205 / / Aho ! Shrutgyanam Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansoddaasH| [vizatiH 2 yUyaM vihAya yo gaccheda bhysntrstmaansH| taM nAgamanugaccheyuH pAzakUrcakadhAriNaH // 206 // pipAsitaH parizrAntastoyAntikamupAgataH / zrutvA tUryakRtaM nAdamanyataH apaLAyate // 207 // zuSkalAlAjale'tyartha gate ca jaDatAM gaje / ilathe kare ca pucche ca nizcale karNapallaSe // 208 // tato pegayutA vazyA vazAzcAdhoraNeritAH / zrAntaM dvipaM samAgatya veSTayanti samantataH // 209 // tataH pAzadharA dakSA vazAgAtratirohitAH / nibadhnanti narAH zUrAstaM gAtrAparayopim // 210 // kakSAmAge ca kaNThe ca nigaDaizcamanirmiteH / samIpasthasya vRkSasya skandhe badhnanti sindhuram // 211 // anena vidhinA yatra kriyate gajabandhanam / sa bandho'nugato zeyo bandhavidhAsu kovidaH // 212 // itynugtbndhH|| nAlikerAanodbhutavalkakalpitapAzakam / SaSTihastAyu(ya)taM sthaulye prakoSTasamatAM gatam // 21 // tasyA nikSipet gAtre pUrayecca dRDhaM mRdA / zeSAdhaM pAzavat kuryAd gajagrIvAdhirodhanam // 214 // tena pAzena yo baddhaH sa bhRzaM pIDito bhavet / pramAdo'pi bhaveta kApi vApi jIvati kuJjaraH // 215 // ApAtAkhyaH samAkhyAto bandho'yaM hastibandhakaiH / ninditazca bhavatyaSa siMhasaMzayitaH sadA / / 216 // ityApAvadhaH // Aho ! Shrutgyanam Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 3] mAnasollAsaH / caturhastamitaM khAtaM vistareNa karaTyam / paJcabAhupramANena dIrgha kurvIta buddhimAn // 217 // gopanIyaM prayatnena yaSTibhistRNapallauH / yastatra nipatennAgo vighno hyasyApi sambhavet / / 218 // kho vA jAyate pAdevakSo vA'sya prabhajyate / dantairviyujyate vApi ko'pi jIvati vA na vA // 219 / / bandho'yamavapAtAkhyastenAtyarthaM vigarhitaH / yasmAnAgAH praNazyanti tenaivaM varjayed budhaH // 220 // || ityavapAtabandhaH // prabadhya kuarAn rAjA teSAM lakSaNamuttamam / anakamaMzakaM satvaM kulaM samyag vicArayet // 221 // saptAratnisamutsedho navAranyAyatazca yaH / dazAratniparINAhaH sa gajo mAnataH zubhaH // 222 // aranimAtreNAdhikyAdarAlaH parikIrtitaH / atyarAlo dvayAdhikyAnnindyau mAnAdhikAvimau / / 223 // aranimAne hIno yaH sa madhyo mAnato gajaH / aranidvayahInastu kaniSThaH parikIrtitaH // 224 // kaniSThAdapi yo hIno vAmanaH sa nigadyate / vAmanAdapi yo hInaH kubjau ninchau gajAvimau // 225 // susnigdhau radanau vRttau dakSiNazca samunnataH / akRSTaM tAlu tAnaM ca dazASTau nakharAH zubhAH / 226 // apANDu mehanaM zastaM vAlayuktazca vAladhiH / acchidrau vistRto karNau madhupiGgavilocane // 227 // Aho ! Shrutgyanam Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 mAnasollAsaH / bRMhitaM meghagambhIraM lohitaM puSkaraM varam / aGgulI vartuLA dIrghA gaurazyAmA tano | chaviH // 228 // zubhaM lakSaNametat syAd gajAnAM jayakAriNAm / tasmAllakSaNasaMyuktA gajA grAhyA mahIbhujA / / 229 / / iti gajazubhalakSaNam // ato yadanyata tat sarve virUpaM vikRtaM ca yat / nyUnAdhikaM tu yadrUpaM tatsarvamazubhaM viduH // 230 // [viMzatiH 2 hInalakSaNasaMyuktA gajAstyAjyA mahIbhujA / durbhikSazokabhayadA locanodvegakAriNaH // 231 // gati - ceSTA-svarAn yasya sattvasyAnukaroti yat / anUkamiti tad jJeyaM gajaceSTitakovidaiH // 232 // zubhAnAM prANinAM ceSTAM zubhAnUkaM varaM hi tat / ninditAnAM tathA ceSTAmanUkaM ninditaM viduH // 233 // suvyaktA vindavo yasya gauro varNo manoharaH / lohitau netrayoH prAntau snindhau ca balinau radau // 234 // evaM lakSaNasampUrNo gajo brahmAMzako mataH / pUjA'sau narendrANAM vijayArogyavardhanaH / / 235 // kakSAbhAge tathA kaNThe yaH samaH pRthulAsanaH / mukhe kokanadacchAyo yugmaromavirAjitaH || 236 // bahukAlamadaH zUro meghanAdena hRSyati / prajApatyaMzako nAgaH prajAvRddhikaro hyasau // 237 // bindavo valirekhA vA dRzyante yasya varSmaNi / svastikairvardhamAnAbjairnandyAvartaizca sannibhAH // 238 // Aho ! Shrutgyanam Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya H 3 ] mAnasollAsaH / raktotpalasame netre sa syAdindrAMzako gajaH / samare vijayaM dadyAt parabhUpAlasampadaH / / 239 // tAmrAvoSThau tathA jihvA dhAtrIphalasamadyutiH / nayane radanau yasya kusumodakasannibham (bhau) // 240 // dhanadAMzasamudbhUto dhanaratnasamRddhikRt / nRpANAM bhavane tiSThan pUjitaH kuarottamaH || 241 || kRSNameghanibho varNe styAna sarpiH sadagrahaH / Asane subhago mUrdhni gambhIraghanagarjitaH || 242 // sravati pracuraM dAnaM varugAMzakasambhavaH / Ave ripusaMhArI nijabharturjayapradaH // 243 // trilImaNDitaH kaNThe kSaudrapiGgavilocanaH / ketakacchAyadazanaH pRthuraktAgrapallavaH || 244 || bindumAn pANDuvarNazca zazAGkAMzakasambhavaH / saGgarAGgaNe rAjJAM gajo'yaM vijayapradaH // 245 // agnijvAlAsahagromA kezavAleSu piGgalaH / piGgAkSaH piGgatAluca piGgapuSkarazobhitaH || 246 || agnyaMzasamudbhUtaH sAkSAd vahnirivAhave / bhasmasAtkurute sainyamazeSaM dviSatAM sadA // 247 // kRSNA yasya tano chAyA gaurI cAkSNozca karNayoH / nakhA dIpazikhAbhAsA niviDA mAMsalA tanuH // 248 // agnimArutayoraMzasaMjAtaH kopano javI / tasya doSo'yamekaH syAdaGkuzaM yanna manyate // 249 // doSAbhAso guNastasya saJjAte samarotsave / pracaNDatvAd bhayaM dhatte ripusainyeSvayaM gajaH // 250 // Aho! Shrutgyanam Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 mAnasollAsaH / dantamadhyAt samArabhya kramazo hIyate karaH / tAmrapuSkaraparyantaM sumamANAyatAGgulIH // 251 // sugandhiH sIrAsAro dIrghA nizvAsasantatiH / ghanavabRMhitadhvAno vaLIhInaM vapurdRDham // 252 // mRdu sUkSmAanazyAmaM sarvAGgINaM tanUruham / zrIgarbhapuSkaracchAyA kAntiH sarvAGgasaGginI || 253 // suvarNaketa kothotoM radanau varculau Dhau / AyataH pronnato madhye nimnaH syAdvAdkumbhakaH // 254 // apetamavAnoSThaH sagade ca same zubhe / mukhamaNDalamatyarthaM ramyaM dRSTimanoramam // 255 // [ viMzatiH 2 puSpasArasame netre pakSmale prAntalohite / fort mRduvistIrNau samau chedavivarjitau // 256 // zirAvirahita karNavAla dundubhinisvanau / lAnata kumbhau samau lakSmIkucopamau // 257 // ramyau bhAlatalanyAsau vipulaM cAsanaM samam / Rjusvo galoddezo dIrghAvaMsau ca mAMsalau // 258 // bAhU dIrghAjU pInAdho'dhaH kramazaH kRzau / kUrmAkArata lAlagnAH snigdhArdhenduniyA nakhAH / / 259 // viMzatirvA dazASTau vA zobhanAH parikIrtitAH / uro vizAlamuddhaddhamudaraM pratanoM kucau // 260 // asrastaM mehanaM zastaM varAhajaghanaM varam / sajjacApanibho vaMzo vAladhizvAyataH kRzaH / / 261 // zaGkhacakragadAkArA binduno valayo'thavA / dRzyante yasya nAgasya sa viSvaMzasamudbhavaH / / 262 // Aho! Shrutgyanam Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnasollAsaH / abhiSekocitaH pUjyaH sarvakAryaprasAdhakaH / punAti ratnado rASTraM dhanadhAnya samRddhikRt || 263 // adhyAyaH 3 ] zucyAhArarato nityaM valirekhAvivarjitaH / anAmayaH sthiraH zUro devasattvA bhaved gajaH // 264 // medhAvI vai kriyAdakSaH kAmukazcapalaH paTuH / kSaNa zasto gajo gandharvasatvajaH / / 265 // jaLAvagAhanAsaktaH kopanaH kAtaro bhRzam / bhojane lampaTo nityaM kuaro viprasavajaH || 266 // dAntaH zUraH sadotsAho balI yuddhavizAradaH / abhIrurAhave dhIraH kSatrasacco bhaved dvipaH // 267 // daNDasAdhyastathA nIco mUrkhazca malinAzanaH / Ave nirataH zUraH zudrasamvo bhavet karI / / 268 // vizvAsaghAtakaH krUro gamane kuTilakramaH / na bhuGkte ca made'tyarthe sarpasattvaH karI mataH // 269 // etAni trINi sattvAni rAjasasya bhavanti hi / rAjasaH pittabhUyiSThaH pittalastaptavigrahaH || 270 || unmArgeNa sadA yAti vivekarahito bhRzam / unmatta ikraM ceSTAyAM dvipaH paizAca sadhvajaH / / 271 // nizAyAM carati svairaM manuSyANAM vadhe rataH / vegavAna sabalo hastI rakSaH savasamudbhavaH // 272 // ete dve tAmase sattve tAmaso vAtalo bhRzam / sAto te rUkSo nidrAlayapalo gajaH // 273 // jAyate pANDuro yastu keze romaNi vALachau / varNe ca netrayozcaiva sa syAdairAvatAnvayaH // 274 // Aho! Shrutgyanam 53 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansollaasH| [viMzatiH2 yuddhakSamaH sArasarak kopI yuddhavizAradaH / kuMjaromA sthUlazIrSaH puNDarIkAnvayo gajaH // 275 // zyAmavarNaH sudehazca kRSNakezaH kRzodaraH / sthUlabindudenuvaizaH puSpadantAnvayaH karI / / 276 // agnivarNaH suvarNAkSo vegavAn jalalampaTaH / Ayato vistRto'tyartha vAmanAnvayajo dvipaH // .277 // pacaNDaH kumudacchAyaH kapotanayanaH shmii| medhAvI tanuromA ca mumatIkAnvayo gajaH // 278 / / snigdhavAladhidanto yazcetoharakarAnvitaH / unatasthaLajaghanaH so'anAnvayasambhavaH // 279 // raudraH pRthuzirA isvotrahastasamanvitaH / pecake'lpaH sthUlakala: sArvabhaumAnvayo gajaH // 280 // kumudAbhaH sthUlatanuH snigdhalohitalocanaH / kRSNavistIrNahastAnaH kuaraH kumudAnvayaH // 281 // iti gajamAtibhedalakSaNam // evaM parIkSya yatnena lakSaNairuttamAn gajAn / svIkuryAdavanIpAlo viparItAna parityajet / / 282 // mvIkRtAnanuSadAMstAn sindhurAn shikssyenRpH| avadhe'tha vadhe karma vAkpadAkuzabhaktibhiH // 283 // zubhe dine zubhe kSetre saumyAzAsammukhaM gajam / prAtaH kRtvA dvijazreSThAn mantrasAmA nivAcare(ye)t // 284 / / 1 AkRSNaM / Aho ! Shrutgyanam Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH ] maansollaasH| dadhi dUrvAkSataiH puSpaizcandanaiH kuGkamAdibhiH / arcayet sindhuraM rAjA samyag dinacatuSTayam // 285 // tatazcAsau smarejjanma sAmajanmA mataGgajaH / abhinandana gRhAvAsaM tyajan kAntArajaM sukham // 286 // uttame'hani nAgAnAmaparANi prabandhayet / nigaDaizcarmanirmANadRDhaM gADhaM yathAsukham // 287 / / purobhAge trayaM sthApyaM karNadeze nraavubhau| pazcAbrAge tathA dvau ca saptArAdhAriNaH kramAt // 288 // pakSayorubhayoH sthApye kariNyAvatizikSite / ArAhastaistataH sarvainiyamyo'sau matakanaH // 289 // zikSayeca tato bhASAM karmajJAnAya dantinam / anAlasyena nirbandhAta pratyahaM gajapoSakaH // 290 / / ebehoti ca saJcAle sthitAvapyapasAraNe / heDe heDeti vaktavyaM gajazikSAvizAradaiH // 291 // pArSadvayApasAra ca phApeti viniyojayet / upaveze prayoktavyaM vizvIti vacanaM sphuTam // 292 // nuharutthApane vAcyaM gjshikssaavishaardH| divAcyaM karasaGkoce vapa(p) Dihareti zikSakaiH // 293 // bharIheti prayojyaM hi karasyotkSepaNaM prati / stambhAdilagane vAcyaM hijja-hijjeti zikSakaiH / / 294 // gAtrasyotkSepaNe vAcyaM bhale bhaleti yantribhiH / aparAnamane kiH kirbhaNanIya vicakSaNaiH // 295 // yAcanArtha mahAmAtro de de zabdamudIrayet / karamahAraNe zikSyo hehaiyeti dviruktitaH // 296 // Aho ! Shrutgyanam Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansollaasH| [viMzatiH2 kavalAsane dviryAivad grAso nigIryate / parityAge prayoktavyA curu cudeti bhAratI // 297 / / mA mA nivAraNe vAcyo gjshikssaavishaardaiH| hiMga higeti vaktavyo bhUmau dantAmighAtane // 298 // bahiH zuNDAbhighAte tu hU hU vAkyaM prabodhayet / zanaiH saJcAraNe vAcyo leca leceti kovidaiH / / 299 // AhvAne kuJjaro jJApya icca bhUbheti yantribhiH / kasyApi grahaNe vAcyo ghe ghe zabdaM mataGgajaH // 300 // IdRzI prathamA bhASA zikSayeta mataGkajam / bhASAbhiSaM gajaM jAtaM pazcAtkarmaNi yojayet // 301 // puraHsthitena zuNDAyA nArado(Arato)daH zanaiH zanaiH / kartavyastadbhayAnAgaH karaM saGkocya tiSThati // 302 // ArAbhyAM mukhapArzvasthau tudato hanuyugmakam / unnamayaya mukhaM nAgastadbhayAdavatiSThate / / 303 // tataH karNasamIpasthaH karNamUle pratodanam / kurutastadbhayAd dantI karNAvuddhRtya tiSThati // 304 // ArAghAtabhayatrasto yadi pazcAd vrajed gajaH / ArAbhyAM todanaM tasya kurvAte pArzvasaMsthitau // 30 // tataH sthAnakasaMsiddhaH sauSThavaM labhate gajaH / zikSayeta tato nAgaM yantritaM sarvakarmasu // 306 / / tataH karmakaro dakSaH pANibhyAM dhRtabhastrikaH / sthAnake tiSThatastasya pravizya kariNo'grataH // 307 // - 1 A giha giheti. Aho ! Shrutgyanam Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aya: ] 8 mAnasollAsaH / AsphAlaya bhastrike pUrva darzayedekabhastrikAm / hUhUkArairdvipaM yantA bhastrikA hanane nudet // 308 // karaM kuNDalinaM nAgaH prasArya dhRtabhastrikAm / mahared bAhyahastena preritaH saniSAdinA // 309 // hastamutkSipya nAgendraM yantA vAkyaiH suzikSitaiH / antaHkareNa bhastrAyAM tADanaM kArayed dRDham // 310 // pArzvadvayasamAyuktau tataH karmakarAvubhau / bhastrikA pANika nAgamAtmAnaM prati karSataH || 321 // bAhyahastena tatraikAM bhastrikAM tADayed gajaH / antarhastena vApyanyAM prahareta punaH punaH // 392 // krameNAnena tiSThanti bhastrikApANayastrayaH / catvAraH paJca vA dakSA darzayantaH svabhastrikAH || 313 // antarhastena tatraikAM bAhyahastena cAparAm / prahArayet tamArUDho bhastrikAstA yathAkramam || 314 // tataH praharaNe dakSo bhavenmAtaGgakuJjaraH / pazcAt praharate'GgAni naroSTra - gaja- vAjinAm || 315 // tato'GgadhAraNaiH zikSyastajjJaiH karmakaraiH karI / ghAsaM ceSTaM guDaM zAlimikSukANDamathApi vA / / 316 // darzayitvA pralobhyainaM prasAritakaraM gajam / viveSTayenninaM gAtraM ghAsalobhaM pradarzayet / / 317 || kareNa veSTito gADhaM dadyAd grAsaM kara sthitam / AsphAlya ca karaM tasya svayamuddhRtya gacchati / / 318 // dhAraNe vigatAzaGkaM dhArayellocanairvinA / svAGgaM ca vidhRtaM yatnAd vaJcayet parivartanaiH / / 319 // Aho! Shrutgyanam 57 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maantiibaasH| tato'zena saMkhdA pratodena ca pIDitaH / higa hiMgeti saMbhokto dhRtvA karmakaraM dRDham // 320 // mukhaM nikSipya bhUbhAge pohAbAkucya tiSThati / hastena veSTayedaI karmakArasya kuJjaraH // 321 // pazcAdU varmavinirmANa pratirUpaM niraakRtiH| nikSipedagrahastasya kuarasya vadhaiSiNaH // 322 // tataH zuNDAbhighAtena dantAgranyadhanena ca / gAtrAbhyAmaparAbhyAM ca mardanena ca pepaNaiH // 323 // cUrNIkaroti tadrUpaM vadharmaNi zikSitaH / tato'sau mArayejjantUn kRtAnta iva zikSitaH // 324 // caturasra karmalaptaM vAlukApUritaM manAk / daNDAprasaMsthita kArya tallAkSetyabhidhIyate // 325 // daNDAne darzayellasaM kampayeca sazabdakam / niSAdiperito nAgo radanAbhyAM nihanti tam // 126 // samumataistathA nIcairdhanaiH pArthasamAzritaiH / vividhaiH paharellAlA dantaghAteSu zikSitaH // 327 // unmocya bandhanaM pazcAt pUrvasthAnakamAzritam / saJcArayet tato vIbhyAmaSThAbhyAM nudan gajam // 328 // kavalaM darzayitvA tu dhAvayedanu dhAvataH / pArdhAbhyAM vartanaH pazcAnmaNDaleSu pracArayet / / 329 // evaM saMzikSito nAgo vadhyAvadhyeSu karmasu / jayatyeko'pi saGkAme nara-cAji-gajAn bahUn // 330 // zubhalakSaNasaMyuktAH kuarA bhadrajAtayaH / zikSitAH sarvakarmANi bale kAryA mahIbhunA // 331 // iti gamazikSAnirUpaNam // Aho ! Shrutgyanam Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyApa:3]. maansobaasH| rajatasya suvarNasya ratnAnAM rakSayet khanim / tatsambhUteSu sarveSu karaM rAjA samAharet // 332 // dravyaM bhUmigataM vidyA vividhairlkssnnairnRpH| lakSaNAni pravakSyAmi nidhInAM pratipattaye // 333 // . varSAsu zItakAle ca yatra godhA nirantaram / vRzcikA panago vA''ste tatra bhUmau bhavenidhiH // 334 // dRzyate khArITAnAM sambhogo yatra bhUtale / nirindhano jvaled vahivaM tatra bhavenidhiH // 335 // AvatoM dRzyate yatra vinA hetuM jlaashye| paGkajAni dvizIrSANi tatra toye bhavebhidhiH // 336 // aparohasya vRkSasya praroho yatra dRzyate / rambhA kaNTakinI yatra bhUmau tatra bhavenidhiH // 337 // zikhAdvitayasaMyuktastAlo yatra pradRzyate / puSpasyopari puSpaM vA kSitau tatra bhavenidhiH // 138 // dRSTvA'ka bhuvamAghAya vRSabho yatra nadeti / vAraM vAraM prahRSTAtmA kSoNyAM tatra bhavenidhiH // 339 // istadvayasamutsedho vASpo yatrAnimittakaH / rUDhirvA laukikI yatra nidhi tatra khanepaH // 340 // khanizAstreSu sarveSu lakSaNena nirUpyate / tatrApi lakSyate tajjJainidhividhyuktamArgataH // 341 // lakSaNairvyajite dravye sthAnanizcarAhetave / asti nAstIti zaGkAyA nivRttya vartirucyate // 342 // ulUkasya vasAkolatailaM kamalatantavaH / etairvihitayA vA kajalaM parikalpayet // 343 // Aho ! Shrutgyanam Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansollaasH| [viMzatiH 2 kanjalenAdhayet tena locane prayato naraH / karasthamiva bhUmisthaM nidhi pazyati nizcitam // 344 // sitAItUlakasyApi padmasUtra viveSTitam / saptakRtvo varAhasya vasayA paribhAvitam // 345 // kapilAsapi(?)dIptaM ca kajjalaM janayed yadA / tatkajjalAktanayano nidhiM pazyed bhuvi sthitam / / 146 // hRdayaM kRSNakAkasya jihvAM cAdAya peSayet / aayenmadhunA sArddha netre pazyet tato nidhim / / 347 // rAtrau kRSNacaturdazyAmulUkavasayokSitAm / padmasUtrakRtAM varti kajjalArtha pradIpayet // 348 // tenAaitAkSiyugalo gRdhradRSTyA'valokayet / zarvaryA vIkSate bAda nidhi bhUmitalasthitam // 349 // kunI gandhakaM tAlaM zazakasya ca leNDikA / padmasUtrArkatUlena vattimetaiH prakalpeyat // 350 // kapilAsarpiSA dIptA vtinidhismiipgaa| utpatet musphuTe dravye nipatet sA mahAnidhau // 351 // arka-zAlmali-kArpAsa-tUlakalpitatantubhiH / paTTa-paGkajasUtraizca veSTayecchikhinaH zikhAm // 352 // mahAnilaeNpradIptA sA nidhisthAne pradarzitA / trizikhA jAyate sadyo nipated vA nidhisthale // 353 // evaM jJAtvA nidhisthAnaM puSpa-dhUpAkSataiH phalaiH / yathAyogyaM ca balibhiH pUjayet tridivaukasaH // 354 // 1 B "tUle ca / 2 B 'mekAM / 3 B prsphutte| 4 B pakva' / 5 B tail| Aho ! Shrutgyanam Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 3] maansollaasH| zrIdharaM ca zriyA yuktamumayA ca mahezvaram / brahmANaM ca sarasvatyA sahitaM pUjayed budhaH // 355 // gaNezaM ca gaNaiH sArddha tatsthAnAdhipati tthaa| bhUtavetAlasahitaM kSetrapAlaM ca pUjayet // 356 // dhanezaM yakSasaGghAtaparivArasamanvitam / jaLasthAne vizeSeNa varuNaM ca prapUjayet // 357 // tribhirvA paJcabhirvApi saptabhinava bhistathA / adhikairviSamairvA'pi sAdhakaiH khananodyataiH // 358 // upoSitaiH zucirbhUtaiH zaktairbhayavivarjitaiH / khanyazAstrAnusAreNa nijAGgakSatarakSaNaiH // 359 / / samuddharennidhiM rAjA nijAdhyakSapuraHsaram / evaM sidhyanti sarvANi nidhAnAni na sNshyH|| 360 // dhanAnAmIzvaro rAjA brahmaNA parikalpitaH / bhUgatAnAM vizeSeNa yato'sau vibudhAdhipaH // 361 // iti nidhiH // mauktikAnAM samutpattiH sthAne sthAne madodadhau / tAni sthAnAni saMrakSedAharecca tato dhanam // 362 // vicitraratnagarbhasya nAnAsattvaughasadmanaH / zaradabhrapatIkAzataraGgollAsabhAsinaH // 363 // amarIkRtagIrvANanivahasya sudhArasaiH / vaDavAgnizikhAjAlainihatAhiphaNAmaNeH // 364 // 1 B khni| Aho ! Shrutgyanam Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansollaasH| [viMzatiH 2 indranIlanimottuGgataraGgAliGgitaM vapuH / bibhrANasyandirAmarturvizrambhasvApasamanaH // 365 // vajrapAtabhayatrastakulAcalakakusthiteH / ratnaughadIptisammizraphenasyAtivitanvataH // 366 // sudhAsUtikalAdAnAt kRtArthIkRtazUlinaH / pAtAlamUlaparyantasammAptajaladhAriNaH // 367 // pratyayavidrumalatAsandigdhaurvAnalatviSaH / zajhaizca vaDavAvahibhUtibhrAnti vitanvataH // 368 // ullasadbhirjalebhAnA bandaiH phenalavojjvalaiH / Akulasya gireH zRGgamainAkaspena rAjataiH // 369 // anantatvAnmahattvAca vibhrato gaganopamAm / uddAmasphuritotugataratrAsakAriNaH // 370 // pakSacchedabhayAyAtabhUbhRdrakSAvidhAyinaH / upamAM vibhrataH sAkSAt somezvaramahIbhujaH // 371 // airAvata-sudhA-lakSmI-zItadIdhitijanmanaH / zayanasya harestuGgabhaGgavyAptaviyadizaH / / 372 // pArijAtaM sudhAM lakSmI vAruNI zItadIdhitim / datvA trijagato bhAvAn sampAptasya vadAnyatAm // 373 // belApureSu sarveSu samIpastheSu vAridheH / rakSA vidheyA yatnena rAjJA sampadamicchatA // 374 // nijavelAtaTasthAnAM potavAhanakarmaNAm / pote pratyAgate tasmAd dazamAMza harenRpaH // 375 // pratIpamArutAnItapotAnAM svecchayA nRpaH / svIkuryAt sakalaM dravyaM kizcid dadyAca bhUpatiH // 376 // iti rASTrAdhyAyaH // 3 // Aho! Shrutgyanam Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 1 ] mAnasollAsaH / dhAtuvAdaprayogaizca vividhairvardhayed dhanam / tAmreNa sAdhayet svarNa raupyaM vaGgena sAdhayet // 377 // zuSkapuSpapalAzasya puSpaM saMzoSya cUrNayet / chAgadugdhena taccUrNa jIn vArAn paribhAvayet // 378 // vaSaSThAMzacUrNena piSThenaitat pralepayet / puTapAkena tad dagdhaM tAraM bhavati zobhanam // 379 // zvetamataH puSpaM svarasena vibhAvayet / tAlaM dvAtriMzataM vArAn tena vaGgaM pralepayet // 380 // puTapAkena tad dagdhaM vajraM vrajati tAratAm / mArdavaM kAlimAM gandhaM vajraM tyajati nizcitam // 381 // zvetabrahmata bajatailena paribhAvayet / gandhakaM saptakRtvo'tha tena tAmradalAni ca / / 382 // lepitaM tatpuDhe dagdhaM zul kAJcanatAM vrajet / dAhacchedanigharSAdikarmayogyaM bhavet tataH // 383 // tasya tailena daradaM gandhakaM pAradaM tathA / mardayet svalpapASANe yAvat tat kalkatAM vrajet // 384 // lepayet tena kalkena vaGgapatrANi sarvataH / dagdhvA dagdhvA punarlimped vArAn dvAtriMzataM budhaH // 385 // tato vajraM bhavet svarNa raJjitaM daradAdibhiH / vyavahArakSamaM zuddhaM karmayogyaM bhavecca tat / / 286 / / niryAsaM zAkavRkSasya zlakSNavastreNa gALayet / samUlazigrucUrNena niryAsasahitena ca // 387 // paritastAmrapatrANi dagdhvA dagdhvA vilepayet / dAhaiH paJcabhiretat tu kAvAnaM jAyate zubham || 388 // kara Aho! Shrutgyanam Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 maansiihaasH| [viMzatiH phalAni zAkakSasya pakkAnyAdAya bhAvayet / tadrasena rasenApi mabhiSThAsahitena ca // 389 // tena kalkena patrANi zulkajAni pralepayet / dahecca puTapAkena yAvad bhavati kAJcanam // 390 // saJcUrNya valkaM zAkIyaM tadrasena vibhAvitam / karavIrarasairyuktaM tena patraM vilepitam // 391 // tAnaM tajjAyate tAraM puTapAke pratApitam / gArottAraM bhavet samyagvyavahArakriyocitam // 392 / evamAdibhiranyaizca vAdagranthakriyAmaiH / kArayet kanakaM tAraM dhanavRddhayai narAdhipaH // 393 // muvaNe rajatai ratnairvakhairAbharaNaistathA / ' pUrNoM vyayasahaH kAryaH kozo nityaM mahIbhujA // 394 // iti dhAtuSAda-rasAyanam // puTIkRtyAnale taptaM yat svarNa nirupakSayam / / tat syAt SoDazavarNAkhyaM koze sthApyaM tadeva hi // 395 // vAlArkadyutisaGkAzaM vidyuddIptisamaprabham / zuddha bhUSaNayogyaM syAt tridazAnAM mahIbhujAm // 396 // kRtaM vA niSkarUpeNa ghanaM vA piNDarUpakam / bhUSaNatvena vA siddhaM zuddha koze vidhArayet // 397 // dharmasyArthasya kAmasya sAdhakaM janaralanam / zuddhaM suvarNakozasthamAyurlakSmIpradaM bhavet // 398 // 1 A *tmakaiH / Aho! Shrutgyanam Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 ] mAnasollAsaH / dhAtvantarasamAyuktamazuddhaM naiva dhArayet / azaktaM svarNakAryeSu gRhalakSmI trinAzakam / / 399 / / nAgena mizritaM raupyaM vahninA parizodhitam / candramaNDalasaGkAzaM koze sthApyaM mahIbhujA || 400 // 9 yazaH- saubhAgyajananaM zreSTha putrapradAyakam / gRhe vidhAritaM raupyaM malinaM cAsukhamadam // 401 // ratnAni dhArayet koze zuddhAni guNavanti ca / sambhavaM ca tathA jAtiM guNaM teSAM parIkSapa ca // 402 // kRte yuge kaliGgeSu kosale vajrasambhavaH / himAlaye mataGgAdrau tretAyAM kulizodbhavaH // 403 // pauNDa ke ca surASTre ca dvApare yA ca santatiH / vairAgare va sopAre kalau hIrakasambhavaH // 404 // guNAH paJca samAkhyAtA doSAH paJca prakIrtitAH / chAyAzcatasro vijJeyA vANAM ratnakovidaiH // 405 // SaTkoNatvaM laghutvaM ca samASTadalatA tathA / tIkSNAgratA nirmalatvamime paJca guNAH smRtAH // 406 // malo bindustathA rekhA trAsaH kAkapadaM ca yat / ete doSAH samAkhyAtAH paJca vajreSu kovidaiH // 407 // zvetA raktA tathA pItA kRSNA chAyA ceturvidhA / mikSatriyavaizyAnAM zUdranAteryathAkramam // 408 // yajJairdAnaistapobhica padAnoti tadApnuyAt / guNayuktasya vajrasya viprajAtervidhAraNAt / / 409 // 1 AB zreSThaM / 2 B tathAvidhA / Aho! Shrutgyanam 65 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnasollAsaH / [vizatiH2 jayaH parAkramastasya zatrunAzaya jAyate / guNavat kSatrajAtIyaM vajaM vasati yadhe / / 410 // kalAkuzalatA dravyaM prajJA kSema yazo mahat / guNinaH paviratnasya vaizyajAtervidhAraNAt // 411 // paropakAritA dAkSyaM dhanadhAnyasamRddhayaH / guNayuktasya vanasya zUdrajAtervidhAraNAt // 412 // male malinatA khyAtA dhAraNAd daMSTriNo bhayam / koNe vyAdhibhayaM proktaM madhye vahibhayaM bhavet // 413 // doSeSu vindurAvartaH parivatoM yvaakRtiH|| caturdaivaM samAkhyAtA bindavo vajrasaMzrayAH // 414 // rakto'tra varculo bindurAvataH savyavartanaH / raktazva parivartastu rakta evApasavyakaH // 415 / / bindurAyurdhanaM hanyAdAvatoM bhayamAdizet / parivarte bhaved vyAdhiryave tu phaLamucyate // 416 // sa ca raktastathA pIta: zvetazca trividho mataH / raktavarNe yathe khyAtaM gajAzvasya vinAzanam // 417 // yave pIte kulasyAnto dhanamAyuH site bhavet / evaM doSA guNAzcoktA yavacindorazeSataH // 418 // savyavakA zubhA rekhA vAmavakrA bhayaGkarI / chedabhrAntikarI chedA rekhA zastrabhayapradA // 419 // pakSadvayamazyA yA chedagA sA prakIrtitA / rekhA bandhuvinAzAya jAyate vajrasaMzritA // 420 / / 1 B evaM savyApa / Aho ! Shrutgyanam Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4] mAnasollAsaH / zukaH kAkapadAkAro dRzyate yaH pavau sthitaH / sa mRtyumAdizatyAzu dhanaM vA sakalaM haret // 421 // bhanAgraM bhagnamadhyaM ca dalahInaM ca vartulam / kAntihInaM ca yad vajaM doSAya na guNAya tat // 422 // bhimaprAntikarasvAsaH santrAsaM janayet sphuTam / evaM doSA guNAH proktA vajrANAM somabhUbhujA // 423 // iti vajradoSa-guNAH // ... kolAhi-kari-matsyAnAM zIrSe muktAphalodbhavaH / vaksAra-zukti-zaGgAnAM garbhe muktAphalodbhavaH // 424 // dhArApareSu jAyeta mauktikaM jlbindubhiH| durlabhaM tanmahAratnaM devaistanIyate'mbarAta // 425 / / gajAdijaM suduSpApaM mauktikaM tapasA vinA / mauktikaM zukti kabhyamAkareSu kalau nRbhiH // 426 // kukkuTANDasamaM vRttaM mauktika niviDaM guru / ghanajaM bhAnusAzaM devayogyamamAnuSam // 427 // kAmbojakumbhasambhUtaM dhAtrIphalasamaM nibham / AtAmrapiaracchAyaM mauktikaM mandadIdhiti // 428 // phaNinaM vartuLe ramyaM nIlacchAyaM mahAdhuti / puNyahInA na pazyanti vAsuke kulasambhavam // 429 // kolaja koLasAzaM tadaMSTrAsahazacchavi / alabhyaM manunai ratnaM mauktikaM puNyavarjitaH // 430 // gulAphalasamaM sthaulyAta timijaM mauktikaM laghu / pATalIpuSpasadRzaM mandajAti suvartulam // 431 / / 1 B degdhAraM / Aho ! Shrutgyanam Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 maansaalaasH| [viMzatiH 2 vaMzajaM zazisaGkAzaM kakolIphalamAtrakam / prApyate bahubhiH puNyaistad rakSyaM ghedamantrataH / / 432 // varpopalasamaM dIptyA pAzcajanyakulodbhavam / kapotANDapramANaM tat kAntaM pApaharaM param // 433 // zuktijanmAmbudhermadhye siMhale cAravATake / pArasIke barbare ca bhavenmuktAphalaM zubham / / 4 34 // svAtyAM sthite ravau medhairye muktA jalabindavaH / nigIH zuktibhirmuktA jAyante nirmalatviSaH // 435 // sthUlA madhyAstathA sUkSmA bindumaanaanusaartH| bhavanti muktAstAsAM ca mUlyaM tanmAnarUpataH // 436 // rukmiNyAkhyA bhavecchuktistasyAM jAtaM pramauktikam / nirmalaM kukumacchAyaM jAtIphalasamaM varam // 437 / / amUlyaM tad vinirdiSTaM rana lakSaNavedibhiH / durlabhaM nRpayogyaM syAt svalpabhAgyairna labhyate // 438 // susnigdhaM madhuracchAyaM mauktikaM siMhalodbhavam / AravATasagutpannaM pItacchAyaM sunirmalam // 439 // pArasIkodbhavaM svacchaM sitaM muktAphalaM zubham / IpacchyAmaM ca rUkSaM ca mauktikaM barbarodbhavam // 440 / / catvAraH syurmahAdoSA madhyamAH SaT prakIrtitAH / evaM daza samAkhyAtAsteSAM vakSyAmi lakSaNam / / 441 // yatraikadeze saMlagnaH zuktikhaNDo vibhAvyate / zuktilagnaH samAkhyAtaH sa dopaH kuSThakArakA // 442 // mInalocamamAzo dRzyate mauktike tu yaH / matsyAkhyaH sa tu doSaH syAt putra nAzakaro dhruvam // 443 // Aho ! Shrutgyanam Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 ] maansollaasH| dIptihInaM gatacchAyaM jaTharaM tad vidurbudhAH / dAridyajananaM yasmAt tasmAt tat parivarjayet // 444 // mauktikaM vidrumadhchAyamatiraktaM vidurbudhAH / tasmin sandhArita mRtyuJjayate nAtra saMzayaH // 445 / / uparyupari niSThanti valayo yatra mauktike / trivRttaM nAmataH khyAnaM durbhagatvavidhAyakam // 446 // avRttaM valanaM yat tu carpaTaM tanigadyate / mauktikaM dhiyate yena tasya kIrtirbhavet sadA // 447 // trikoNaM vyasamAkhyAtaM saubhAgyakSayakArakam / dIrgha yat tat kRzaM proktaM prajJAvidhvaMsakArakam / / 448 // nirbhumamekato yat tu kRzapArtha taducyate / sadoSa mauktikaM nityaM nirudyogakaraM hi tat // 449 // avRttaM pITakopetaM khaNDaM sambhinarUpitam / aramyaM guNahInaM ca svalpamaulyaM hi mauktikam // 450 // tArakAdhutisaGkAzaM sutAraM tannigadyate / suvRttaM mauktikaM yat syAd guNavat tat prakItyete // 451 // svacchaM doSavinirmuktaM nirmalaM mauktika matam / gurutvaM tolane yasya tad ghanaM mauktikaM matam // 452 / / zItAMzuvimbasaGkAzaM mauktikaM snigdhamucyate / vraNarekhAvihInaM yat tat syAdasphuTitaM zubham // 453 / / ITaksarvaguNopetaM mauktikaM yena dhAryate / tasyAyurvardhate lakSmIH sarvapApaM praNazyati // 454 // caturthA mauktikacchAyA pItA ca madhurA sitA / nIlA ceti samAkhyAtA rtntttvpriiksskH|| 455 // Aho ! Shrutgyanam Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansollaasH| [viMzatiH 2 pItA lakSmIpradA jJeyA madhurA buddhivardhanI / zuklA yazAkarI chAyA nIlA saubhAgyanAzanI // 456 // iti mauktikaparIkSA // mAalI pocyate guA tAstisro rUpakaM bhavet / rUpakaidezabhiH proktaH kalo nAma nAmataH // 457 // kAMsyapAtradvayaM vRttaM samAna rUpanAmataH / catuzchidrasamAyuktaM pratyekaM rajjuyantritam // 458 // daNDaH kAMsyamayaH zlakSNo dvAdazAGgulasamitaH / pakSadvayasamAnazca prAntayormudrikAyutaH // 459 // madhye tasya prakartavyaH kaNTakaH kAMsyanirmitaH / paJcAGgulAyatastasya mUle chidraM prakalpayet // 460 // nivezya chidradeze'sya shlaakaanggulmaatrikaa| zalAke prAntayostasyAH kIlayet toraNAkRtiH // 461 // toraNasya ziromadhye kartavyA lghukunnddlii| tatra rajju nibadhIyAt tAM dhRtvA toLayet sudhIH // 462 // kalanamAnakaM dravyamekadeze nivezayet / anyato jalabindustu tolanArya vinikSipet // 463 // kaNTake ca same jAte toraNasya ca madhyame / tadA samaM vijAnIyAt tolanaM nAma kovidaH // 464 // iti tulAlakSaNam // catvAri trINi yugmaM vA tathaikaM vA tulAsthitam / samaM kalaamAnena taduttamatamaM kramAt // 465 // navamAta paJcamaM yAvat kalaona samaM yadA / tat kramAduttamaM jheyaM mauktikaM ratnavedibhiH // 466 // Aho ! Shrutgyanam Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4] maansaalaasH| caturdazAt samArabhya dazasakhyAvadhi kramAt / kalazasya samAnatvAt mauktikaM madhyamaM smRtam / / 467 // Arabhya vizatitamAt kramAt paJcadazAvadhi / lavyastAH kathitA muktA mUlyaM ca tadanukramAt / / 468 // ataH paraM ca sUkSmANi mauktikAni pracakSate / toLane krama eSa syAnmUlye cApi nirUpitaH // 469 // sUkSmANAM svalpakaM mUlyaM laghUnA laghumUlyakam / madhyAnAM madhyamaM mUlyaM gurUNAM bahumUlyatA // 470 // kalaadvayamAnena yokaM mauktikaM bhavet / na dhArya naranAthastad devayogyamanuttamam // 471 // utpattirAkarazchAyA guNadoSAH zubhAzubham / tolanaM mUlyavinyAsaH kathitaH somabhUbhunA // 472 // iti mauktikatolana-mUlyavinyAsaH // sindhau gavaNagaGgAyAM siMhale janma kIrtitam / kSetrANi tatra catvAri mANikyasya budhA jaguH / / 473 // siMhalaM prathama kSetraM tatra kAlapuraM param / andhaM tRtIyamAdiSTaM caturtha tumbaraM smRtam // 474 // siMhale tu bhaved raktaM padmarAgamanuttamam / pItaM kAlapurodbhUtaM kuruvindamiti smRtam // 475 / / azokapallavacchAyamandhre saugandhikaM viduH / tumbaracchAyayA nIlaM nIlagandhi prakIrtitam // 476 // uttama siMhalodbhUnaM nikRSTaM tumbarodbhavam / madhyayormadhyamaM jJeyaM mANikyaM kSetrabhedataH // 477 // Aho ! Shrutgyanam Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 mAnasollAsaH / [ viMzatiH 2 mANikyasya samAkhyAtA aSTau doSA munIzvaraiH / guNAzcatvAra AkhyAtAH chAyAH SoDaza kIrtitAH // 478 // chAyAdvitayasambaddhaM dvicchAyaM bandhunAzanam / dvirUpaM dvipadaM tena mANikyena parAbhavaH // 479 // sabhedaM bhinamityuktaM zastraghAtavidhAyakam / karkaraM zarkarAyuktaM pazubandhuvinAzakRta // 480 || dugdhena ca samAlitaM lazunApaTamucyate / azobhanaM taduddiSTaM mANikyaM maNikovidaiH // 481 // madhubindusamacchAyaM komalaM parikIrttitam / AyurlakSmIM jayaM hanti sadoSaM tanna dhArayet // 482 / / hInaM jaDa proktaM dhanahAnyapavAdakRt / ghUnaM dhUmasamAkAraM vaidyutaM bhayamAvahet // 483 || IdRgdoSayutA nindyA maNayoM mUlyavarjitAH / api prAptA na te dhAryA gRhe zobhanamicchatA // 484 // mANikyasya guNAH proktAzcatvAro munipuGgavaiH / farecchAyA gurutvaM ca nairmalyamaviraktatA // 485 // sarvalakSaNasampUrNe padmarAge grahasthite / azvamedhaphalaM tasya vittamAyurjayo bhavet // 486 // chAyA syAt padmarAgasya raktakokanadaprabhA / khadirAgnizvakorAkSI kokilAnetrasannibhA // 487 // sArasAkSI cakorasya sannipAtazca saptadhA / ete guNAH phalaM chAyA siMhalotthamahAmaNau / / 488 / / sindUra- lodhapuSpAbhA guJja-kiMzukasannibhAH / chAyAstAH kuruvindasya catasraH parikIrtitAH // 489 // Aho! Shrutgyanam Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH maansollaasH| acchatvAt kSIrasacchAyA kuGkumodakasannibhA / ISadraktA bhavecchAyA saugandhikamaNeriyam // 490 // nIlotpaladalamakhyA lohvhnismprbhaa| nIlagandhimaNeH prokte chAye dve maNikopidaiH // 491 // iti padmarAgaparIkSA // indranIlasya sambhUtiH siMhaladvIpamadhyataH / nadyA rAvaNagaGgAyAH kUle pabhAkare smRtA // 492 // sitacchAyo bhaved vistAmraH kSatriya jAtikaH / pItastu vaizyajAtIyo vRSalaH kRSNadIdhitiH // 493 // doSAMstasya pravakSyAmi nAmabhilakSaNaizca SaT / guNAMzca kathayiSyAmi paJcadhA'evidhA cchaviH / / 494 // abhavat paTalaM yasya tadabhrakamiti smRtam / dhAraNe tasya sampattirAyuzcaiva vinazyati / / 495 // zarkarAmizritaM yat tu tad vijJeyaM sazarkaram / tasmin dhRte daridratvaM dezatyAgazca jAyate // 496 // bhedasaMzayakRt bAsastena daMSTribhayaM bhavet / bhinaM bhinnamiti jJeyaM bhAryAputravinAzanam // 497 // mRttikA yasya garbhasthA lakSyate ratnakovidaH / mRttikAgarbhaka nAma tvagdoSajananaM bhavet // 498 // haSata pralakSyate yasya garbhe nIlasya kovidaiH / azmagarbha tadAkhyAtaM taddhartA paribhUyate / / 499 // gurutvaM snigdhakAntitvaM surakaM pAraanam / haNagrAhitvamityete guNAH paJca prakIrtitAH // 50 // Aho ! Shrutgyanam Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 mAnasollAsaH / ferresamAbhAsA vaiNavIpuSyasannibhA lavaNI puSpasaGkAzA nIlendIvarasaprabhA // 501 // [viMzatiH 2 atasIpuSpasaGkAzA cASapakSasamadyutiH / kRSNAdrikarNikA puSpa samAnadyutidhAriNI / / 502 // mayUrakaNThasacchAyA zambhoH kaNThanibhA tathA / viSNudevasamAbhAsA bhRGgapakSasamaprabhA // 503 // doSaistyakto guNairyukta indranIlo mahAmaNiH / yasya haste bhavet tasya vittamAyurbalaM yazaH // 504 // kSIramadhye kSipennIlaM dugdhaM cennIlatAM vrajet / indranIlaH sa vijJeyo ravinandanavallabhaH || 505 // indranIle dhRte sauriH prasannaH satataM bhavet / Ayuzca mahatIM lakSmImArogyaM ca prayacchati // 506 // itIindranIlaparIkSA // turuSkaviSaye'mbhodheH samIpe viSamasthale / bhavenmarakataM ratnaM guNo doSo'sya kathyate // 507 // doSAH sapta bhavantyasya guNaH paJcavidhaH smRtaH / bhavedavidhA cchAyA maNermarakatasya hi // 208 // asnigdhaM rUkSamityuktaM vyAdhistasmin dhRte bhavet / visphoTaM syAt sapiTakaM tatra zastrahatirdhRte // 509 // sapASANe bhaved bandhunAzo marakate dhRte / vicchAyaM malinaM prAhurbAdhirye tena jAyate // 590 // karkaraM zarkarAyuktaM putrazokamadaM dhRtam / jaTharaM kAntihInaM syAd daMSTrivahnibhayAvaham / / 511 // Aho ! Shrutgyanam) Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya maansollaasH| kalmASavarNa zabalaM tato mRtyubhayaM bhavet / iti doSAH samAkhyAtA varNyante sAmprataM guNAH // 512 // nirmalaM kathitaM svacchaM guru syAd gurutAyutam / snigdhaM raukSyavinirmuktamarajaskamareNukam // 513 // murAgaM rAgabahumiti pazca guNAH smRtaaH| etairyuktaM marakataM sarvapApabhayApaham // 514 // bahipicchasamAbhAsA cApapakSasamA praa| harikAcanibhA cAnyA tathA sevAlasanimA // 515 // khadyotapRSThasaGkAzA bAlakIragarutsamA / navazAlasacchAyA zirISakusumopamA // 516 // evamaSTau samAkhyAtAzchAyA mrktaashryaaH| chAyAbhiryuktametAbhiH zreSThaM marakataM bhavet // 517 // sevAlavallarIcchAyaM suraGga trAsavarjitam / anayaM taM marakataM mAhuH sarvaviSApaham // 518 / / iti marakataparIkSA / himAlaye siMhale ca vindhye tApItaTe tthaa| sphaTikaM jAyate ratnaM nAnArUpamanoharam // 519 // . himAdrau candrasaGkAzaM svaccha kAntiyutaM bhavet / sUryakAntaM ca tatraikaM candrakAntaM tathA param // 520 // sUryAzusparzamAtreNa va ivamati tatkSaNAt / sUryakAntaM tadAkhyAtaM sphaTikaM ranavedibhiH // 521 // pUrNendukarasaMsparzAdamRtaM kSarati kSaNAt / candrakAntaM tadAkhyAtaM durlabhaM syAt kalau yuge // 521 // Aho ! Shrutgyanam Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansollaasH| [viMzatiH 2 azokapallavacchAyaM dADimIbIjasaprabham / vindhye tApItaToddeze jAyate mandakAntikam // 523 // siMhale jAyate kRSNamAkare nIlamandhike / padmarAgabhavasthAne vividha sphaTikaM bhavet // 524 // iti sphaTikaparIkSA // ISatpItaM pavicchAyaM svacchaM kAntyA manoharam / puSparAgamiti khyAtaM ratnaM ratnaparIkSakaiH // 25 // iti puSparAgaparIkSA // sitaM ca dhUmrasaGkAzamIpatkRSNaM sitaM tu yat / vaiDUrya nAma tat proktaM mArinayanopamam // 526 // iti vaiDUryaparIkSA // madhubindusamaM vA'pi gomUtrAdisamaprabham / gomedakaM tadAkhyAtaM ratnaM somamahIbhujA // 527 / / iti gomedaparIkSA // seto sAgaramadhye tu jAyate vallarI tu yaa| vidrumAkhyA suraktA sA durlabhA ratnarUpiNI // 528 // pASANatvaM bhajatyeSA prayatnAt kathitA stii| pravAlaM nAma tad ratnaM varNAvyaM mandakAntikam // 529 // iti vidrumaparIkSA / panarAgasya nIlasya ye doSAH parikIrtitAH / . taireva dUSitaM ratnaM santyAjyaM sphaTika nRpaH // 530 // 1 B sitAbhradhUma / 2 B ratnaM varNaparIkSakaiH / Aho ! Shrutgyanam Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4] maansollaasH| gauravaM svacchatA kAntiH kAThinyaM ratnajA gunnaaH| vihAya vajraM nAnyeSu lAghavaM zobhanaM bhavet // 511 // ratnAnAM rUpasAmyaM tu dhUrtAH kurvanti yatnataH / teSAM parIkSA vakSyAmi ratnAratnavicAriNIm // 532 // vapreNa vedhayed vajraM kRtrimaM ced vibhidyate / kRtrimaM mauktikaM nazyet kSAlitaM lavaNAmbhasA // 55 // mANikyAdIni ratnAni gharSaNAt kvathanAdapi / zodhayed ratnavit prAjJaH kRtrimaM zuddhameva ca // 534 // tyajati kathitaM rAgaM kRtrimaM tadudIritam / mArdavaM dRzyate ghRSTe jJeyaM tat kRtrimaM budhaiH // 535 // evaM vicArya ratnAni koze saJcinuyAnnRpaH / AyurlakSmI jayaM kIrti labhate ratnasaGgrahAta // 536 // iti ratnaparIkSA // stokastokena pUryante taDAgA jalabindubhiH / mRttikAkaNasaGghAtaivalmIkaM vardhate yataH // 537 // saudraM ca rAjavittaM ca stokastokena varddhate / tasmAd rAjJA prayatnena koze dravyasya saJcayaH // 538 // rASTrAdAyAtavittasya caturbhAgAn prakalpayet / dharmArthakAmasiddhayartha kuryAd bhAgatrayaM nRpaH // 539 // 1 B prayacchanti manISitAm / Aho! Shrutgyanam Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansollaasH| [viMzatiH 2 bhAgenaikena cAvazyaM kAryaH kozasya saJcayaH / kozavAna sukhamAmoti kozahInastu sIdati // 54 // iti kozAdhyAyaH // 4 // jaladurga giridurga durga pASANanirmitam / iSTikAbhiH kRtaM durga durga syAnmRttikAmayam // 541 // vanadurga marudurga durga dAruvinirmitam / naradurga ca navamaM teSAM vakSyAmi lakSaNam // 542 // agAdhenAya toyena veSTitaM jalajaM bhavet / durArohaM ca zailAyamudakena samanvitam // 543 // giridurga samAkhyAtaM nayazAstravizAradaH / pASANaghaTitaM durgamazmadurgamudIritam // 544 // iSTikAbhiH kRtaM samyak sudhAlitaM samujjvalam / iSTikAdurgamAkhyAtaM parikhAveSTitaM mahat // 545 // mRdA viracitaM yat tu tad durga mRttikAmayam / banadurga samAkhyAtaM ghanaM kaNTakazAkhibhiH // 546 // antaHsthaiH saJcitaM toyaM bahiHsthAnAM ca durlabham / marudurga samAkhyAtaM marudezasamaM yataH // 547 // dArubhirveNubhiH klRptaM durga dArumayaM smRtam / zastrahastairmahAyodhairnirmitaM naradurgakam // 548 // eteSAmuttamaM durga girijaM jalajaM tathA / madhyamAnItarANyAhuH kaniSThaM syAca dArujam // 149 // iti navavicadurgalakSaNam // Aho ! Shrutgyanam Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 6 maansollaasH| durge yantrANi kAryANi nAnA praharaNAni ca / durgadvArANi guptAni kAryANyapi ca bhUbhujA // 550 // saJcayazcAtra sarveSAmAyudhAnAM vidhIyate / azmanAM ca prabhUtAnAM sikatAnAM tathaiva ca // 151 // kuddAlarajjuvetrANAM piTakAnAM tathaiva ca / sarveSAM zilpabhANDAnAM tatra saJcaya iSyate // 552 // auSadhAnAM ca sarveSAM vAditrANAM tathaiva ca / yavasAnAM prabhUtAnAmindhanAnAM ca saJcayaH // 553 // guDasya sarvatailAnAM ghRtasya mdhunstthaa| tathA ca sarvadhAnyAnAM pazugomayayorapi // 594 // kumbheSvAzIviSA dhAryA vyAghrA siMhAzca bandhanaiH / anyAni sarvavastUni durge sacinuyAnnRpaH // 555 // iti durgAdhyAyaH // 5 // maulaM bhRtyaM tathA maitraM zreNamATavikaM balam / amitramaparaM SaSThaM saptamaM nopalabhyate // 156 // vaMzakramAgataM maulaM bhRtyaM draviNadAnataH / maitrIkaraNato maitraM zreSThametad valatrayam // 557 // sambaddhaM janmakarmabhyAM nizcita samayaizca yat / tad balaM zreNamAkhyAtaM tacca madhyamamiSyate // 158 // parvatopAntasaMvAsiniSAdamlecchajAtikam / adhamaM tat samAkhyAtaM balamATavikaM budhaiH // 159 // zAtravAstu samAkrAntA daasbhaavmupsthitaaH| teSAM balaM tu vijJeyamamitrajabalaM budhaiH // 160 // Aho ! Shrutgyanam Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansiilaasH| [viMzatiH / samidhau na ca tat kArya vizvasena kadAcana / yuddheSu purataH kArya nRpaiyuddhavizAradaiH // 561 // lohacarmavinirmANAH kArpAsaracitA api / zalkaizca ghaTitAH kAryAH sannAhAH sudRDhAH sadA // 162 // bAhutrANaiH zirastrANairaGgavANaizca saMvRtam / patAkAbhirdhvajaiH stambhaiH zobhamAnaM bhaved balam // 563 // dherairvazaizca kASThaizca carmabhidRDhabandhanaiH / vartulAni vidheyAni varmANi balaguptaye // 564 // vyAghracarmapinaddhAni zAtakaumbhamayAni ca / phalakAni vicitrANi kArayet svabaLe sadA // 165 // maule bale tu ye mukhyAsteSAM kurvIta mAnanam / ratnairvibhUSaNairvakhaiH priyairvAkyaganoharaiH // 566 // vRtti teSAM prakurvIta yathAyogyaM supuSkalAm / grAmeNa grAmayugmena grAmairvA hemasaJcayaH // 167 // bhRtyAnAM vetanaM dadyAd yathAkAlamatandritaH / pratyahaM pratimAsaM vA mAsatrayamathApi vA // 568 // caturmAsoditaM vA'pi mAsapadakamathApi vaa| saMvatsaramitaM vA'pi kAryApekSitayA nRpaH // 569 // pratyahaM vIkSaNaM kAryamalubdhairAtmapUruSaiH / pakSe pakSe svayaM pazyed vetanairvidhRtAn bhaTAn // 570 // kRtazramAn sadotsAhAna raNocitadhRtAyudhAn / jitazramANAM zUrANAM sAyudhAnAM narezvaraH // 571 / / Aho! Shrutgyanam Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyApaH 6] maansollaasH| dadyAt prasAdaM bhRtyAnAM sotsAhAste bhavantyataH / alasAnAyudhaiInAn daNDayet tAn mahIpatiH // 572 // iti padAtilakSaNam // saindhavairyavanogataH kAmbojaprabhavairapi / zikSitairbahubhirvA hai| saMyuktaM balamuttamam // 573 // sAdhyante turagaireva dUrasthA api vairiNaH / labhyate turagaiH kIrtiryasyAzvAstasya bhUH sthirA // 974 // vAhitAH poSitAH samyagvAhAH kAryA mahIbhunA / avAhitA na yogyAste mArga saGgrAmakarmaNi // 575 // durvAdiyavasairazvAn khAdanaizcaNakAdibhiH / snehaghRtAdikairbhojya rasaizca paripoSayet // 576 // pratyahaM vAhayedavAn prAtaHkAle prayatnataH / tataste karmayogyAH syurvinode samare'dhvani // 177 // rUkSAhArairajIrNana vAhanasyAtiyogataH / zItAtapapariklezairazvAnAM rogasambhavaH / / 578 // teSAM cikitsitaM kAryamazvAyurvedakovidaH / avilambena dAtavyamopa, rogazAntaye // 579 // utyAyotthAya vizati gAtraM saGkocayatyapi / AdhmAto vihvalIbhUtaH zIrpa dhArayate guru // 580 // zakRt tyajati sAmaM ca sazabdaM jaTharAnilaH / vyAdheH subhikSavartasya lakSmaitat parikIrtitam // 581 // navadvAreSu nikSipya zuNThIcUrNa turaGgamaH / saJcAryaH zanakaistena prakRti yAti mArutaH // 582 // Aho! Shrutgyanam Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansollaasH| [viMzatiH2 tathApi yadi no susthastadA'bhyaGgaM prayojayet / siddhArthalavaNaM vyoSayujA tailena vAjinaH // 583 // kukSI ca jaTharaM pRSThaM svedayed yatnavAna bhiSak / sAkambalagUDena santaptenAzmanA muhuH // 584 // tathApi yadi no zAmyet tadA kuryAnnirUhaNam / cizcAphaLakRtaM kalkaM kAmikena vimizritam // 585 // siddhArthasaindhavopetaM kandarpaphalasaMyutam / zatapuSpAsavopetaM tilatailena mizritam // 586 // nirUhaNe niyubhIta tena vAyuH prazAmyati / susthAtmA jAyate vAjI yadi nAnena karmaNA // 587 // kukSidvaye tadA tasya tptlohshlaakyaa| bindavo bahavaH kAryAH padviyasamAzritAH // 588 // tatkSaNe jAyate sustho jaTharaM zithilaM bhavet / manAmasattiM bhajate turago nAtra saMzayaH // 589 // anyayurdApayet pAnaM pAcanaM vahnidIpanam / elA mAgadhikA zuNThI tiktaM lavaNapaJcakam // 590 // vacA cAtiviSA hiGga cUrNametaiH prakalpitam / palArddha surayA yuktaM surApyardhADhakonmitA // 591 // kramo'yaM sarvazUlAnAM zAntaye parikIrtitaH / guDena sahitAM zuNThI kevalA vA prayojayet // 592 // triphalA pippalImUlaM byUSaNaM jIrakadvayam / rAmaThaM tintiDIkaM ca yavAnI gaurasarpapAH / / 593 // ajamodo'zvagandhA ca paTolaM cAmlavetasam / trinimbazca mustA ca parpaTaM kaTurohiNI // 594 // Aho ! Shrutgyanam Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyAyaH 3] maansollaasH| dADimaM kRSNalavaNaM saindhavaM viDameva ca / sAmudraM kAcalavaNaM sarvamekatra cUrNayet / / 595 // palamekaM prayuJjIta vAtaroge ghRtAnvitam / pittodbhaSeSu rogeSu madhuzarkarayAnvitam // 596 // kaphajanmasu rogeSu dApayet murayA samam / AranAlayutaM dattaM zUlAdhmAnaharaM param // 597 // yuktaM mAMsarasenaitad vAjinAM puSTivardhanam / uSNodakena vA dattaM sarvarogaharaM param // 598 // zleSmA samutkaTo'zvAnAM nAsArandhrAt sraveda yadi / tadA siMhANako rogastasya vakSye cikitsitam // 199 / / tailaM siddhArthakodbhUtamajAmUtravimizritam / siMhIphalarasonmizraM nasyaM siMhANakApaham // 600 // zuNThI durAlamA mustA kacUra bRhatIdvayam / mAhIM karkaramahI ca vacA puSkarapippalI // 601 // ghRtena madhunA vApi sitayA ca samanvitam / cUrNa lehe prayuJjIta kAsahikAvinAzanam // 602 // rasAjINe samutpanne sarvagAtraM jahaM bhavet / klezAd yat kramate vAjI tasya vacmi pratikriyAm // 601 // rasAtasya prayoktavyaM laGghana lAghavAvadhi / kRSNamRcikayA limpet sarvagAtrANi koSNayA // 604 // zirAvedhA prakartavyaH prabale gAgaurakhe / urasaH purato bhAge pazcAdbhAga upANDaje // 605 // pUrvapazcimakAyasya gaurakhe cAdhike sati / zirA sarvAH pramoktavyA vaMzopANDagatA api // 606 // Aho ! Shrutgyanam Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansollaasH| [viMzatiH2 pathyAM guDasamopetAM picumandadalAnvitAm / pradadyAd rasapAkAtha jaTharAgnipradIpanam // 607 // calatyUrdhvamadho muSkaM pIDAM prakurute bhRzam / yasmin bhAge calenmuSkastena pAdena laGgati // 608 // muSkasaJcalanAcAlI tasya vacmi cikitsitam / tailAbhyaGgaH prakartavyaH svedo dhAnyasamudbhavaH // 609 // nirvAta sthApayedazvamuSNamannaM pradApayet / upANDajA ca moktavyA bhiSajA tadgatA zirA // 610 // tathApyazAntau yoktavyo nirUhaH sAnuvAsanaH / cAlibhAgatrike kAryamagnikarma vicakSaNaiH // 611 // zaGkavata tiSThataH karNoM netrayoH parivartanam / stambhassarveSu gAtreSu bhavedutkarNake'nilAt // 612 // abhyaGgo mardanaM svedaH kartavyazca prayatnataH / zaGkhayormanyayoH pucche zirAvedhaH prazasyate // 613 // karNamUlAt skandhapArthAta pRSThavaMzasya pArzvage / trikamadhyasamAyAte rekhe sthUrAvadhisthite // 614 // kArayet taptalohena ghRtenAbhyaanaM vyaham / jalamuSNaM yavakSAramidhe tailena pAyayet // 615 // manyayoH stabdhatA yasya svedAdistasya pUrvavat / manyAvaMze zirAvedhye nasyaM yatnena kArayet / / 616 // AmA zuNThI nizA rAsnA hiGga kuSTha rasAdhanam / kaNA priyaGga taccUrNa rAsnAkAthena bhAvanam // 617 / / Aho ! Shrutgyanam Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 6] maansollaasH| gorAbahiNaH picchamacchabhallasya dantinaH / kezA nakhAzca dantAzca siddhArthAzceti cUrNitaiH / / 618 // etaiH prakalpito dhUpo mandurAsu pradhUpitaH / azvakAyagatAn sarvAn grahAnuccATayatyalam // 619 // ityazvavaidyakam // vAraNairbhadrajAtIyaiH kAliGgavanajanmabhiH / zikSitaiH sanjitaiH zUrairlabhyate vinayo yudhi / / 620 // zUro rUDho mahAkAyaH sarvalakSaNasaMyutaH / eko vijayate dantI madapUrNitalocanaH / / 621 / / mukhyaM dantivalaM rAjJAM samare vijayaipiNAm / tasmAnijabale kAryA bahavo vAraNottamAH // 622 // tatasteSAM mahIpAlaH popaNe yatnavAn bhavet / rAnAghRtasammitrairdanA ca pariloDitaiH // 623 // puSTamAMsarasopetairikSukANDaiH sudhAsamaiH / zukapakSapratIkAzazAlipumanoharaiH // 624 / / navagodhUmakalmApairyAvanAlaiH phalAnvitaiH / haritaizca tathA zuSkaistRNaiH kAlocitairapi // 625 // vividhaiH kSIrapAnaizca zarkarArasasaMyutaiH / dvikAlaM jalapAnaizca tathA toyAvagAhanaiH // 626 // mRttikAmRduzayyAbhiH pAMmukrIDanakairapi / pINayed dviradAna nityaM yathA puSTA bhavanti te // 627 // pandhanAt tADanAd vyAdhervanasaukhpavicintanAt / asAtmyAdannato'jIrNAdAyAsAnjAgarAdapi / / 628 / / Aho ! Shrutgyanam Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnasollAsaH / [viMzatiH 2 jAyante kariNA rogAsteSAM kArya cikitsitam / auSadhairvanasambhUtairApaNAdAhRtairapi // 629 // cUrNa dazapalaM dadyAt pratyarasni viSANinAm / kalkaM tad dviguNaM kvAthamADhakaM paribhASitam // 630 // dravye mUlaM drave toyaM samabhAgAkzeSitam / prabodhakAlaH kAle ca mUtre mUtraM ca dantinaH // 631 // navabandhanaduHkhArta toyaM droNISu pAyayet / yAmArdhanAlikAziSTe dine nissArayejjalAt // 632 // AlAnayet tato nAgaM zatadhautena spipaa|| secayet sarvagAtreSu dinasAyaM vicakSaNaH // 633 // tato dinadavA ghRtenaiva prasecayet / zItAta secayemAgaM tailenakena kovidaH // 634 // hAsayet kramazasvasya kAlaM soyAvagAine / ithUna pisamRNAlAni madhurAca mahIruhaH // 635 // kadalIkandazAlUkai zRGgATakakaserukam / madhukAkolavArANAM mUlamAragvadhasya ca // 636 // manaHprItikaraM dadyAdetatsantApazAntaye / vyAdhiyuktasya nAgasya vakSyAmyatha cikitsitam // 637 Adau rogapati vakSye sthAvaraM jaGgamAzritam / nAmabhirbahubhiryuktaM janmanyante ca yo bhavet / / 638 // jvaro neraSu vikhyAtaH pAlakaH sAmajanmasu / abhitApasturaGgeSu vArako rAsabheSvasau // 639 // 1CE pAkalaH 2D kharako / Aho ! Shrutgyanam Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH ] maansollaasH| uddeSvalasakaH prokto goSu proktastathezvaraH / akSako dandazUkeSu hAridro mahiSeSvapi // 640 // ajAvika pralApa: syAnmRgarogo mRgeSvapi / avapAtaH zakunteSu matsyeSvindramadAbhidhaH // 641 // gulmeSu granthiko jyotirvanaspatyauSadhISvapi / puSpeSu parvataH prokto rUpako nalinISvapi // 642 // dhAnyeSu cUrNakaH khyAtaH kodraveSu lalaH smRtaH / zAkeSu madhuko bhUmyAmUSaro'psu ca nIlikA // 643 // amIbhirnAmabhiloMke jvara eko nigadyate / vihAya mAnavAnanye jvaraM soDumanIzvarAH // 644 // pAlakasya tatazcAsya cikitsA nopadizyate / antardhAtUna puro vyApya bahiH pazcAt prakAzate // 645 // duzcikitsastatazcAsau pAlako mRtyurUpakaH / AcAryairbahubhistasmAcikitsA nAsya varNitA // 646 // suvahA surasA dAru mustA-kuSTha-rasonakam / madhuzIrSa-viDaGgau ca bhAgI siddhArthakadvayam // 647 // mUlakaM paJcakolaM ca karaadvitayaM tathA / mahAnti paJcamUlAni kaphavAtaprazAntaye / / 648 // gudUcI parNikAyugmaM dve mede jIvakarSabhau / kAkolyAvazvagandhA ca vidArI ca zatAvarI // 649 // vAtapittabhavAn rogAnazeSAn sAmajanmanAm / cUrNaH kalkaH kaSAyo vA yogo'yaM hanti nizcitam // 650 // 1 Ddeg Su zvAsa / 2 A antiko / 3C E pAkala / 4C E pAkalo Aho ! Shrutgyanam Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansollaasH| [viMzatiH2 paTolapAThAkuSThAni nimbadhAtryamRtA vissaa| dhAnyakaM papaTaM tiktA-vatsake kaphapittajit // 651 // hika sauvarcalaM zuNThI guDaM zUlasya zAntaye / bhyUSaNenAanaM cAkSNoH zuNThyA kevaLayA'pi vA // 652 // azvagandhA kaNA rAtriH kRmighnaM rasapaJcakam / pRthaka pRthak palAnyaSTau variSTho muSTimAtrakaH // 653 // paJcabhilavaNairyukto yogo'yaM hanti mArutam / mUtrakRcchramathAdhmAnaM zUlaM cApi vyapohati // 654 // kuTajaM zRGgaveraM ca yavakSAraM ca citrakam / pUtidvayaM ca siddhArtha viDaGgAtivaSA ghanaH // 655 // pippalI pippalImUlaM rajanI zigra kuSThakam / sindhunAtaM vacA hiDa cUrNito gomayAnvitaH // 616 // yogo'yaM jATharasyAneH kariNAM dIpanaH paraH / sAmavAyuM hinastyAzu sAmavAtodbhavA rujaH // 657 // saindhavaM jIrakaM dantI zRGgaveraM phalatrayam / karaJjadvitayaM kRSNA paTolaM nimbapallavAH // 658 // jyotiSmatI guDUcI ca vAsA ceti sucUrNitaH / piNDo mRdohadaM hanti vahimAzu karoti ca // 659 // . tridaH snuhI dantI nIlI lavaNapaJcakam / brAhmI ca recanAH zUlakamyAdhmAnavinAzanAH // 660 // pAThA-paTola-kuSThAni nimbabhUnimbaparpaTam / jyotiSmatI snuhI vAsaH cavyagranthikazikam / / 661 // vacA-kaTphala-rodhrANi citrakaM bRhatIphale / tiktA durAlabhA rAtriH karaNaM triphalA tathA // 662 // Aho ! Shrutgyanam Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baccAkA maansollaasH| trikaTu prAyamANA ca pauSkaraM gjpipplii| dhAtakI ceti cUrNo'yaM madhunA kaNTharoganut // 16 // saindhavaM nAgaraM kuThaM vacA zigru nizAdvayam / siddhArthaka-yavakSArau sarvamekatra cUrNitam // 664 // danA viloDitaM koSNaM kaphavAtajazophajit / svedaM ca kArayecchophe pracchannaM vA yathocitam // 665 // zophe vipATite pakve dvipavid saindhavAnvitA / kSepaNIyA prayatnena vraNAntaH pUyazAntaye // 666 // kupyatyasRk ca pittaM ca jAte sadyaHkSate bhRzam / ghRtamAkSikapUrNa tad vidhAtavyaM dinatrayam // 667 // tilA nimbasya patrANi rajanI ceti peSitam / madhuyuktaM vraNAnAM syAcchopanaM ropaNaM param // 668 // katakasya phalaM rodhaM madhukaM candanaM ghanam / prapauNDarIkaM mabhiSThA vAlakozIrakaM tathA // 669 // ebhirviracinA vartizcUrNamAzcotanaM tthaa| sarveSAmakSirogANAM zasyate sAmamanmanAm // 670 // sIramANAM niSkAthe trivRtaM nikSipedanu / triphalA rocanaM lAkSA sindUraM rodhaguggulam // 671 // bhallAta-rajanI-ghoSTAphalakAsIra(ma)-saindhavam / saurASTrikAJjanaM caiva rasaM sa samudbhavam // 672 // zrISeSThaM ceti savarNya kANe sammizrayet tataH / darpA vighaTayaMstajjJaH zanaiminA bhiSak / / 673 // 12 Aho ! Shrutgyanam Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansollaasH| [vizatiH 2 lehavat tad ghanIbhUtaM picchalaM vajralepayet / dvipAnAM talabandhArtha kalpayet muvicakSaNaH // 674 // iti ganacikitsA // parNikA mudgaparNI maassprnnii| ugragandhA vacA-rasonau / rspshckH| pUtidvayaM kRSNA pippalI / vAsA ATarUSakaH / grandhikaM pippalImUlam / kaTphalaM kAzmayam / saurASTrikA tuvagmRttikA / trivRtaM trisneham / zrIveSTaH saraladrumaniryAsaH / / 677 // iti gajauSadhinighaNTuH / mukhyaM dantivalaM rAjJAM samare vijayaiSiNAm / tasmAninabale kAryA bahavo dviradA nRpaiH // 678 // upacArAn prakurvIta dAnArtha kariNAM nRpaH / anekAyudhasaGkIrNAH patAkAdhvajarAjitAH / caturbhisturagairyuktA dRDhAH sArathinoditAH // 679 // mahArathaiH samAkrAntA bahavaH syandanA nRpaiH / caturaGge bale kAryA raNe vijayakAkSibhiH // 680 // khAcarmadharAH kecidanye syuH kuntapANayaH / sellacakradharAH kecit kecinmudrapANayaH // 681 // dhanurdharAstathA kecit kecit parazupANayaH / zaktizUladharAH kecit kecicca kSurikAdharAH // 682 // yantramuktAyudhAH kecit kecinmuktAyudhAstathA / amuktAyudhahastAzca muktAyudhakarAstathA // 683 // IdRk caturbalaM vidvAn yuddhAya vijitazramaH / . kuryAdatandrito rAjA zatrusaMharaNodyataH // 684 / / iti balAdhyApaH // 6 // Aho ! Shrutgyanam Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . adhyAyaH 8 ] maansollaasH| kulInaM ca suzIlaM ca sukhe duHkhe ca sammatam / amAyaM dRDhacittaM ca dhanaiH prANairavaJcakam // 685 // nItijJaM zaucasampannaM vyasaneSvaparAGmukham / kurvIta nRpatirmitraM dharmArtha sukhasiddhaye // 686 // __ iti suhRdadhyAyaH // 7 // AtmAyatto nRpaH zreSTho dvayAyattastu madhyamaH / kaniSThaH sacivAyatta iti nItivido viduH // 687 // madadhInamidaM rAjyaM rAjA ca vazago mama / mayA yat kriyate kArya tat kArya kena layate / // 688 // ityAtmagaNAdhmAtaH sacivo yatra jalpati / kaniSThaM tatra tat rAjyaM sacivAyattamucyate // 689 // vijJaptaM yanmayA kAryamavazyaM manyate prbhuH| ityAropya dayoM mAmyaM sacivo yat tu bhApate / 690 // mukhAsukhapadaM caivamubhayAdhInasiddhitaH / tadrAjyamubhayAyattaM madhyamaM parikIrtitam // 691 // prabhorAjJAM vinA nAhaM samarthaH kAryasiddhaye / iti bhItyA nRpe bhaktyA sacivo yatra vaktyalam // 692 // yat tu rAjyaM bhayApetaM sukhadaM sarvasiddhidam / zreSThaM sthirataraM samyagAtmAyattaM prakIrtitam // 693 / / anugrahe nigrahe ca dAne cAdAnakarmaNi / pravRttau ca nivRttau ca grahaNe mokSaNe tathA // 694 // svayaM samartho yo rAjA svAjJA caiva nirargalA / nijazaktyA samAyuktaH sa prabhuH prabhurucyate // 695 // Aho ! Shrutgyanam Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansollaasH| [vizatiH 2 AzArUpeNa yA zaktiH sarveSAM mUrdhani sthitA / prabhuzaktihi sA jJeyA samabhA mahimodayA / / 696 / / iti prabhuzaktyadhyAyaH // 8 // kAryasya sAdhanopAyAH sahAyAstatkRtau kSamAH / vezakAlavicArazca vinAnAM ca pratikriyA // 697 // kAryasiddhau sukhaM ceti pazcAGgo mantra ijyate / guruzukramate'pyeSa cANakyAdimate tathA // 698 // pazcAtApavihInazca sAnubandhaM sukhodyH| abhISTazcAvilambazca viziSTo mantra iSyate // 699 // bahubhibhiyate mantro dvAbhyAM mantro na nazyati / AtmanA vihito mantro brahmaNA'pi na midyate // 700 // satataM guptavAkyasya nityaM guptegitAkRteH / phalaiyAH sadArambhAH puNyaM pUrvArjitaM yathA // 701 // adhirAmpajaDAna makAna vyAdhitAn vaddha-bAlakAn / priyA api striyo mlecchAMstiratho'pi zukAdikAn // 702 // zrutigocarato dezAt tathA locanagocarAt / dhArayet parato yatnAt tatra kAla narezvaraH // 703 // Aruhya covataM sthAna prAsAdaM vA rahAsthitam / araNye vijane vA'pi mantraM kurmadalakSitaH // 704 // madhyAhne mantrayenmantraM kRtAhAro gtlmH| rAtrAvaparabhAge vA gatanidraH sukhotthitaH // 705 // dharmamartha ca kAmaM ca kRtyAkRtyaM balAbalam / amitrAnapi mitrANi dezarakSAkriyAkamam // 706 // Aho ! Shrutgyanam Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 1] maansolaatH| ripUNAM nigrahopAyamarthAnAmarjanogamam / bhRtyAnAM bharaNaM caiva pratyUhAnAM pratikriyAm / / 707 // sanmAnanaM ca mitrANAM putrANAM nayazikSaNam / zuddhAntavanitArakSA zikSAM ca gajavAjinAm / / 708 / / mantriNAM mantritaM duSTamamAtyAnAM viceSTitam / / rakSaNaM ca kumArANAM sAmantAnAM ca zAtanam // 709 // rAgAparAgau lokAnAmAtmanazca guNAguNau / Aya-vyayaM ca vittAnAM kozasyApi vivardhanam // 710 // duSTAnAM damanaM caiva ziSTAnAM paripAlanam / pUjanaM sura-viprANAM varNAzramanirIkSaNam // 711 // durgANAM rakSaNaM samyak parabhUpAlaceSTitam / mAraNaM taskarAdInAmAtmarakSAvidhikramam // 712 // prakRtInAM ca sadbhAva dhAnyAdInAM samarghatAm / zAntikaM pauSTikaM karma nityaM naimittikaM tathA // 713 // mAnanaM buddhivRddhAnAM dezakAlavimarzanam / cintayenmantribhiH sArdai svayaM vA vasudhAdhipaH // 714 // Aiya mantriNaH sarvAn mantrayeta pRthak pRthak / abhimAyaM viditvaiSAM guNadoSau vicArayet // 715 / / mantribhirmantrite mantre guNadoSau vicArya ca / svayaM nizcityAnyatarat kArya kuryAnmahIpatiH // 716 // kiM kRtaM karaNIyaM kiM kriyamANaM ca kiM mayA / kiM siddhaM kimu sAdhyaM me iti cintyaM muhurmuhuH // 717 // 1 B rakSA / Aho ! Shrutgyanam Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 mAnasollAsaH / bahulAbhaM susAdhyaM ca dharmya kIrttivivardhanam / kArya vicArya kartavyaM bhUbhujA sukhamicchatA / / 718 // [ vizatiH 2 samAvAya - vyayau yatra vyayo yatrAdhiko bhavet / asAdhyaM ca zatopAyaiH kathaJcit tanna mantrayet // 719 // adharmyamayazasyaM ca pazcAttApakaraM ca yat 1 durlabhaM zabahulaM durmantraM tana mantrayet // 720 // kAmAt krodhAd bhayAdanyallobhyamAno na muhyati / yathA zaktyA yutaH kArya ( ye ) mantrazaktistu sA smRtA // 721 // iti mantrazaktyadhyAyaH // 9 // bhUmi dravyaM gajAnazvAna ratnAni vijayaM tathA / grahItumudyato'rINAM vikramopacito nRpaH // 722 // prArabdhaM yat svayaM kArya daivAdu yadi na sidhyati / na sIdati ca tat kartumutsAhI ca punaH punaH // 723 || yasya svAdudyame nityaM cittamutsAhasaMyutam / utsAhazaktiH sA jJeyA nRpANAM bhUtimicchatAm || 724 // ityutsAhazaktyadhyAyaH // 10 // nAkAntisAdhyo yaH kazcid dezakAlAdyapekSayA / tena sArddhaM prakurvIta sandhi nItivicakSaNaH / / 725 // jetA zazuM baliSThaM yastasmAdabhyadhikena vA / tatrApi sandhi kurvIta nayazAstravizAradaH / / 726 // balIyasA pIDyamAno yoddhuM tena ca na kSamaH / tatrApi sandhi kurvIta matvA nItimanuttamAm / / 727 // sandhiturvidhaH mokto maitraH sambandhajastathA / parasparopakArAkhya upahArastathaiva ca / / 728 // Aho! Shrutgyanam Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 12] maansollaasH| mujano'yamiti jJAtvA svayaM sadguNavAndhavaH / karotyalobhata: sandhi mitrasandhiH sa ucyate // 729 // kanyAdAnena yaH kuryAt sandhi kaaryvshaamRpH|| sambandhanaH sa vijJeyaH sandhiH sandhivicArakaiH // 730 // anyo'nyasyopakArArtha yatra sandhIyate nRpaH / parasparopakArAkhyaH sa sandhiH mocyate budhaiH // 731 // gajAnavAMstathA ratnaM suvarNa bhUmimeva ca / dattvA yaH kriyate sandhirupahAraH sa ucyate // 732 / / iti sandhyadhyAyaH // 11 // muyatnena sahAyena sAmarthyena balena ca / mantraihInena bhUpALa sAdai kurvIta vigraham / / 733 / / kAmajo lobhajathaiva bhUbhavo mAnasambhavaH / abhayAkhyaH samAkhyAta iSTajo'tha madotthitaH // 734 // arthazAne paraH khyAta ekadravyAbhilASukaH / ityaSTau vigrahAH proktA navamo mopalabhyate // 735 / / strInimitto hi yo jAto vigrahaH kAmajaH smRtaH / dravyApahArajanito vigraho lobhanastathA // 736 // bhUmyaryamutthito yastu vigraho bhUbhavo mahAn / virudArtha kRto yastu vigraho mAnasambhavaH / / 737 // zaraNAgatarakSArtha yo bhaved vigraho mahAn / abhayAkhyaH sa kathito vigraho nItivedibhiH // 738 // mitrArthe bandhubhRtyArthe vigraho yaH samAcaret / iSTajaH sa tu nirdiSTo nItispaSTAryadRSTibhiH // 739 // Aho ! Shrutgyanam Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 mAnasollAsaH / madirAmadajAtena vidyAdhanamadena ca / yauvamena madenAtha vigraho yo bhavenRNAm // 740 // [ viMzatiH 2 etairmadaiH samutpanno matibhraMzakaro mahAn / avivekAd ya utpannaH sa bhavecca madotthitaH / / 741 / / ekamarthaM samuddizya yo bhaved vigraho mithaH / sa proktaH zAstratatvajJairekadravyA bhilAzukaH / / 742 // iti vigrahAdhyAyaH // 12 // daivopahatakozatha vyAdhinA bAdhito'pi vA / vyasanAsaktacitto vA zatruNA pIDito'pi vA // 743 // balakozavihIno vA yo vA mitrairniyojitaH / tasyopari nRpo yAyAjjigISurjayasiddhaye // 744 || zaratkAle vasante vA ripornAzamupasthite / nimittaM zakunaM labdhvA yAtrAM kurvIta bhUpatiH // 745 // sandhAnajA pANirodhA mitravigrahaNI tathA / dvandva nirvyAjajA kulyA saptamI cApi zIghragA // 746 // pANigrAheNa sandhAya pazcAt kurvIta bhUpatiH / sandhAnayAtrA sA jJeyA nRpANAM kSemakAriNI // 747 / / pANigrAhasya rodhArthI niyojyAtmabaLaM mahat / gacchatAM sA bhaved yAtrA pANirodhA zubhAvahA || 748 // zatroH sArdhaM svamitreNa kArayitvA suvigraham / gacchatAM sA bhaved yAtrA mitravigrahaNI parA // 749 // yasyopari svayaM yAyAdAnayet tadariM nayAt / sA yAtrA dvandvajA proktA ripusaMhArakAriNI || 750 // Aho! Shrutgyanam Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 13] maansollaasH| sarvataH svasthacittasya baliSThasyArighAtinaH / bhaved yA nRpateryAtrA niryAnA sA prakIrtitA // 751 // ripuvaMzyena sAI yo gacchatyarivinAzane / sA tu yAtrA bhavet kulyA dviSatAM bhykaarinnii|| 752 // ripordinAzamuddizya tvaktvA cAnyapramAdakam / sahasA kriyate yAtrA sA bhavecchrIghragA bhRzam // 753 // iti yAtrAbhedAH // dezaM kAlaM tathA mitraM nimittaM balamAtmanaH / vicArya kurvato nityaM yAtrA bhavati siddhidA / / 754 / / mUle ke zravaNe saumye bhaumAhirbudhyadaivate / kRttikAyAM budho yukto vAkpatistu punarvasau / / 755 / / bhAgye zukraH zaniH svAtau tiSThantaH sarvasiddhidAH / tasmAdete samAkhyAtAH sidiyogA manISibhiH // 756 // sahasrakiraNo iste mRgAko mRgshiirsske| azvinyAM ca dharAputre maitre candramasaH sutaH // 757 // divaukasAM guruH puSye revatyAM bhRgunandanaH / rohiNyAM zanivAre tu sudhAyogAH prakIrtitAH // 758 / / riktAsu sUryaje sUrya nandAmu bhRgunandane / jayAsu paraNIputra bhadrAsu ca budhe vidhau // 759 // pUrNAsu tridazAcAyeM sthite siddhA tithirmaveda / sarvakAryakarI nRNAM yAtrAyAM ca vizeSataH // 76. // pratipad gamane zastA dvitIyA kSemadA bhavet / tRtIyA dhanakAmAya caturthI ninditA sadA // 761 // Aho ! Shrutgyanam Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansoddaasH| [dhitira pazcamI zrIkarI jJeyA SaSThI yAne'tikutsitA / saptamI sarvalAmAya kutsitA cASTamI tithiH // 762 // navamI ca sadA ninyA bhUmidA dazamI bhavet / vaiSNavI jayadA nityaM dvAdazI parivarjitA / / 763 // kiM punarbahunoktena sarvasiddhA trayodazI / asite ca site pakSe varjanIyA caturdazI / / 764 / / pUrvabhAgaM parityajya pUrNimA gamane varA / amAvAsyA vizeSeNa zazihInA vivarjitA // 765 // uttarAtritayaM puSyo ravivAre zubhapradaH / rohiNI zravaNaM citrA somavAre sukhAvahAH / / 766 // ahirbudhnyaM ca pauSNaM ca bhaumavAre pazasyate / punarvamurgurovAre bhAgyaM ca zravaNe sthite // 767 // haridevaM dvidaivaM ca vahidaivaM zanerdine / dhiSNyAnyetAni zastAni vAreveteSu sarvadA // 768 // hastaH punarvasuH puSyo revatI mRgazIrSakam / anurAdhAdhinI zrotraM zastAni gamane nRNAm // 769 // caralagne prayAtavyaM dvisvabhAve'thavA nRpH| lagne sthire na gantavyaM yAtrAyAM kSemamicchubhiH // 770 // aSTamaM janmatastyaktvA lagnaM dvAdazameva ca / grahANAM ca balaM prApya gacchedicchan jayaM nRpaH // 771 // gururlane budhasturye paJcame bhRgunandanaH / SaSThe kujAketanyau tRtIye caNDadIdhitiH // 772 // candramA dazamo yasya sa yAtrAyAM nayI bhavet / kSemeNa gamanaM tasya kSemeNa ca nivartate // 773 // Aho ! Shrutgyanam Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 13] maansollaasH| budhajIvasitAnAM ca yadi kendratrikoNagaH / eko bhaved graho yasya tasya yAtrA sukhapradA // 774 / / do cet kendratrikoNasthAvatiyogaH sa kathyate / tatra yAtrA narendrANAM kSemadA ripunAzinI // 775 / / yogASiyogaH kathitaH tribhiH kendratrikoNagaiH / tatra yAturbhavet kSemo bhuvo lAbho riporvadhaH // 776 // kendratrikoNagAH saumyAH pApAH sssstth-tri-laabhgaaH| grahA yasya prayANe syustasya lAbho jayo bhavet // 777 // yogayAtrA bhavecchastA nRpANAM bhUtimicchatAm / tArAguNe dvijAtInAmanyeSAM zakunAdibhiH // 774 // uttarAma vizAkhAyAM rohiNyAM gamane nRpaH / divasaspa tRtIyAMzamAghamAgaM vivarjayet // 779 // sArpa-rAkSasa-audveSu jyeSThAyAM vAsarasya hi / varjayenmadhyamaM bhAgaM yAtrAyAM pRthivIpatiH // 780 // svAtyazvi-puSya-isteSu yAtrAyAM parivarjayet / dinasya pazcimaM bhAgaM jayapicchan mahIpatiH // 781 // maitraindra-tvASTra-pauSNeSu tyAjyo yanAnmahIbhujA / rajanyAH prathamo bhAgaH sadA vijayamicchatA // 42 // yAmye pUrvAtraye maitre nizAmadhyaM parityajet / gamane bhUpatidakSo righAtI jayotsukaH // 783 / / zravaNAditraye tyAjyo nakSatre ditidaivate / nizAyAzcaramo bhAgaH prayANe pRthivIbhunA // 784 // zravaNe ca tathA haste puSye ca mRgamastake / sarvadA gamanaM zastaM nRpANAM siddhimicchatAm // 785 // Aho ! Shrutgyanam Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 mAnasollAsaH / maitrAzvi- puSya - hastAzca sarvadikSu zubhAvahAH / yAtrAyAM suprazastAste sarvadvArikasaMjJitAH / 786 // gacchet mAcImudIcIM ca kRttikAdiSu saptasu / maghAdisaptake gacched dakSiNAM pazcimAM dizam || 787 // [ vizatiH 2 maitrAdisaptake yAyAt pazcimAM dakSiNAM dizam / dhaniSThAdiSu dhiSNyeSu vrajed yakSendrayodizoH // 788 // vaiparItyAd yadA gacchet parigho laGghito bhavet / laGghitaH pariSo hanti sarvakAryANi yAyinAm // 789 // vAyavyamAnamAzAM samAkramya sa tiSThati / parigho daNDavat tasmAd yAtrAyAM taM vivarjayet // 790 / / gamanaM kecidicchanti kRttikAdiSu saptasu / AgneyAM dizi prAcyAM ca na doSaH parighodbhavaH // 791 // mAdiSu tathAssari prAcIM gacchan na duSyati / "maitrAdiSu dizaM vAyordhanadasya dizaM vrajet / / 792 // dhaniSThAdiSu dhiSNyeSu vAyavyAmatha vAruNIm / kakubhaM gacchatA naiva parigho laGghito bhavet // 793 // jyeSThA prAcIdizaM hanti gacchatAM kAmitaM phalam / pUrvAbhAdrapadA yAbhyAM pratIcImapi rohiNI // 794 // uttarAphAlgunI tadvaduttarAM kakubhaM sadA / yAtRRNAM ca bhavet klezaH sandehena nivarttanam || 795 // iti sarvadikSANi / zukrAdityadine gantA varjayet pazcimAM dizam / budhe bhaume ca kauberIM kakubhaM parivarjayet // 796 / / Aho! Shrutgyanam Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 13] maansoddaasH| some zanaizva-re vAre dizaM prAcI parityajet / gurorvAre na gantavyaM dakSiNAM kakubhaM prati // 797 // vArazUlamidaM proktamAcAryaiH kaizcideva hi| tasmAdasmin na gantavyaM vArazUle vicakSaNaiH // 798 // iti vArazUlam // Adityasya dine vA dhaniSThA kRttikA maghA / anurAdhA tathA'zleSA bharaNI gamane budhaiH // 799 // ASADhe dve vizAkhA ca tyAjyAH somasya vAsare / dhaniSThA'rdA zatabhiSag bhaumavAre vivrjitaaH|| 800 // kRttikA revatI mUlamanurAdhA tathA'zvinI / vA zatabhiSak caiva budhavAre zubhecchubhiH // 801 // sugaM zatabhiSA pauSNaM varjayed guruvAsare / puSyAzleSAmaghA vAmI yAne zukradine tyajet // 802 // ASADhayugalaM hastaM citrAmuttaraphAlgunIm / mandavAre tyajet pAjho yAtrAyAM pArthivottamaH // 803 // iti RtadoSavAraNAni // bahalAsu dadhi prAzyaM brAyAM ca ghRtapAyasam / aindave mASavaTikA raudre ca madhuraM dadhi // 804 // punarvasau paTolAni puSye sarpizca pAyasam / sarpadhiSNye tilA bhakSyA maghAmu kazarodanam // 805 // pAyasaM pUrvaphAlgunyAmaryamNe zAkabhojanam / yAvakaM pANinakSatre citrAyAM citrabhojanam / / 806 // svAsyAM dhAtrIphalaM khAdyaM dvidaive guDabhaktakam / kulatthAna mitranakSatre yAvakaM zakradevate / / 807 // Aho ! Shrutgyanam Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 maansollaasH| [viMzatiH 2 mUle mUlakamAsvAdhaM pUrvASADhe ghanaM ddhi| uttarAyAM jalaM zItaM zravaNe zlakSNasaktavaH // 808 // zAlibhaktaM dhaniSThAyAM vAruNaH ca zakulIH / pUrvAbhAdrapade kSaudraM bIjapUraM tathottare // 809 // revatyA siddhamugAH syurazcinyAM svAdu bhojanam / bharaNyAM satilaM toyaM prAzya yAtA sukhI bhavet // 810 // iti nakSatradohadam // puSpavatyAM mahAdevyAmakALe vRSTidarzane / samAte gotrakalahe vRSadaMzamRge tathA // 811 // Azauce gRhadAhe ca bhUkampe caNDamArute / digdAhe bhUminirghoSe na gantavyaM jigISuNA // 812 // bhute svayaM vA'pi parairlane kvApi ca vaarite| raSTe jvAlA vinA dhUme tuSakASThasya darzane // 813 / / mapIbhasmani taile ca parizuSka ca gomaye / zaze digambare sarpa na gantavyaM sukhArthinA // 814 // kharoSTramahiSArUDhAH sNnyaasishraavkaantyjaa| karNanAsAdibhihIMnA vikezAH kRSNavAsasaH // 815 // muktakezApratikRSNAkA tailAbhyaktA rajasvalA / garbhiNI vidhavonmatta-klIbAndha-badhirA narAH // 816 // eteSAM darzane jAte na gantavyaM kadAcana / Atmano daurmanasye ca na yAtrA siddhidA bhavet // 817 / / ityamaGgalAni zakunAni // pUrNakumbhe tathA'gdarza dani madhe tathA''miSe / mIne zaGke dhvaje chatre cAmare vArayoSiti // 818 // Aho ! Shrutgyanam Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 13 ] maansollaasH| cASe mRgabharadvAje phalapuSpAkSateSvapi / vRSabhe samade nAge site vAhe dvijottame // 819 // muvarNe divyaratne ca vINAyAM paTahe tathA / bar3e caiva pazoSTe yAtrA bhavati sididA / / 820 // nRpo vipraH muhad dhezyA kumArI pANdurAmbarA / vRSAca kuarArUDhA narA nAryaH zubhAvahAH // 821 // gaccheti pRSThato vAkyamehIti puravaH zubham / AziSaH sarvataH zastA manasastuSTirUrjitA // 822 // chindhi bhindhi jahItyAdi vAco nindhA api sphuTam / udhatAnAM riporghAte pApaddhauM zobhanAH sadA // 823 // iti yAtrAyAM maGgalapradAni zakunAni // zvA yAtrAsamaya gacched vAmaM dakSiNato yadi / spRzed vA zravaNaM vAmaM yAtrAsiddhibhevet tadA // 824 // praveze dakSiNaM gacchejjRmbhate vA ratoyataH / karoti nitarI saukhyaM viparItA tu kukarI // 825 // krozadayaM yadA gacchet saha pAnyena maNDalaH / vAmago mUtrayed vA'pi tadA'sau zubhamUcakaH // 826 // gajasthAnaM hayasthAnaM zAdalaM zayanasthalam / . ulUkhala-dhvaja-chatra-cAmaraM saphaladrumam / / 827 // 'iSTikAnicayaM kumbhaM paryANaM mRttikAcayam / puSpabat phalavat sthAnaM zvA gacchan zubhado bhavet // 828 / / kRtamatro yadA gaccheta purastAt srmaasutH| tadA'bhilaSitaM kArya yAtuH sidhyati nizcitam // 829 // Aho ! Shrutgyanam Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansollaasH| [viMzatiH 2 vAmago mUtrayedA gomaye kukkuro yadi / mRSTaM bhojanamuddiSTaM zuSke niHsnehabhojanam / / 830 // amedhyamodanaM mAMsaM nUtanaM vastu kiJcana / mukhe nikSipya gacchan vA yAturlAbhaM vinirdizet / / 831 // Ardramasthi tathA vastraM pAdatrANaM mukhe dadhan / upasthitaH pramuzceccet sArameyaH mukhapadaH // 832 / / iti zvazakunAni // zAntadIptamabhedena jJAtavyAH kakubhaH kramAt / zubhAzubhaphalajJAnavicArAya manISibhiH // 833 // sUrye jvAlA tato dhUmaH pazcAdakArasambhavaH / tatazca pazcime bhAge bhasmasthAnaM prakIrtitam // 834 // bhasmAnArazikhAdhUmaM dIptamityabhidhIyate / zeSAH zAntA dizaH proktAzcatasraH pUrvasUribhiH // 835 // niSphalaM bhasmanaH sthAnamArasvAsamAvahet / jvAle mRtyubhaSev dhUmasthAne duHkhaM vinizcitam // 836 / / . yAmamAtraM vased bhAnurdigvidikSu pradakSiNam / catvAro divase yAmA yAmavasyAM tathaiva ca // 837 // : mAhendyAM prathame yome sUryo jvAlAkulo bhavet / dvitIya vahidigbhAge tRtIye pidaivate // 838 // caturthe nairRte sthAne rAtrau tiSThati bhAnumAn / ' tRtIye dhanadasthAne pratyUSe dizi zUlinaH // 839 // zivA sTanti dIpteSu phalamIritamAvahet / zivA zAnte jvalantISu zubhaM zaMsati nizcitam // 840 / / Aho ! Shrutgyanam Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 13] maansollaasH| lAbhaM ca vijayaM saukhyaM mitrANAM ca samAgamam / raTantI zAntadigbhAga kramAt phalamidaM vadet / / 841 // anenaiva prakAreNa pallIzakunamAdizet / dIptasthAne raTan kAkaH zobhanaM phalamAdizet // 842 // dI dIsamukhaH kAkaH kurvANaH paruSaM svaram / kAryasiddhi pradaryAya vinAzaM kurute dhruvam // 843 // diptAbhimukhamArabdhaH punaH zAnte'bhivAsate / kArya saMzayitaM kRtvA punastatsiddhimAdizet // 844 / / dI zAntamakhaH kAkaH kurvANo madhuraM svaram / IpsitArtha ripoziM lAbhaM strIratnajaM dizet // 845 / / antarikSe'ya vRkSe vA kurvANo madhuraM svaram / mUrddhasthAne zubhaM vakti sarvadA balibhojanaH // 846 // iti zivA-pallI-kAkazakunAni // potakIsthAnamAlokya toraNAni prakalpayet / toraNAt toraNaM kArya catvAriMzatkramAntaram // 847 // pakSadvayasthitau vRkSAvaSTadhanvantarAntarau / zilAzakalayugmaM vA kalpitaM toraNaM viduH|| 848 // gRhe piSTamayaM kRtvA potakImithunaM sudhIH / pUjayeta puSpa-dhUpAyaiH kumArImapi bhojayet // 849 // toraNasthAnamAgamya potakyAvadhivAsayet / prayataH san gRhaM gatvA svapyAt pANDavike smaran // 850 // sUryodaye samutthAya sahAyaiH sahito brajet / niyatastoraNAbhyAcaM zakunAlokatatparaH // 851 // Aho ! Shrutgyanam Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 mAnasollAsaH / [viMzatiH 2 prazAntadiGmukho bhUtvA potakI nAmabhiH stuvan / pANDaputrasya madhyasya daza nAmAni kIrtayet // 852 // pANDavI potakI durgA zyAmomA cttkaabhidhaa| vArAhI zakunI kRSNA zvetapakSeti nAmabhiH // 853 // etairAvAhya vikiradakSatAn kusumaiH samam / dhyAyecca phAlgunaM vIraM sarvayodhadhurandharam // 854 // kirITI vijayaH kRSNo bIbhatsuH phaalguno'rjunH| savyasAcI ca pArthazca zvetAzvo'ya dhanaJjayaH // 855 // " OM zive jvAlAmukhi baliM gRhANa svAhA // OM ziva zivati bhagavati caNDe idamayaM mayA lIlayA samarpitaM gRhANa gRhANa // Agaccha vAyuvegena zubhaM kuru kuru svAhA // " __ anena mantreNa tripathe catuSpathe vo zivAya balimayaM dadyAt / toraNeSu nAmAnyetAni kIrtayet / siddhidA jAyate devI pANDuputropakAriNI // 857 // niHzabdA honazabdA vA gacchato yadi dakSiNam / bajet kRSNA tadA zastA zakunajJasya toraNe // 858 // toraNAntanivRttasya potakI vAmagA shubhaa| agre dakSiNataH kRSNA vAmataH puruSaH puraH // 859 // ekA tArA'bhayaM vidyAd dvitIyA kAmadA bhavet / tRtIyA rAjyalAbhAya vrajantI dakSiNAM dizam / / 860 // prathamaM vAmagA bhUtvA dakSiNaM yadi gacchati / vinAzya kurute kArya pazcAta kRSNA na saMzayaH / / 861 / / viparItakrame zeSA vipriitphlprdaa| na yA nayakramAd yAntI mizrakAryANi zaMsati // 862 / / 1 BC vA bali / Aho ! Shrutgyanam Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 13] maansollaasH| zubhaM vApyazubhaM prAnte tadeva phaladAyakam / * potakIzakunajJAnaM kIrtitaM somabhUbhujA // 863 // iti potakIzakunam // phala-puSpa-palAzADhyaM kSIriNaM vA mahIruham / pavitrasthAnasaMyuktaM pilAyugalAnvitam / / 864 // arcayedadhivAsArtha sAyaGkAle samAhitaH / snAtvA zuklAmbaro bhUtvA sahAyasahito budhaH // 865 // naSena gomayenovIM liptvA gocarmanirmitAm / aSTapatraM likhet padmaM piSTenATTaiNa kovidaH // 866 // kRtvA piSTamayaM tatra piGgalAyugalaM zubham / caNDI ca sthApayet tatra kliSTAM (klRptAM) piTena sAyudhAm / / 867 // lokapAlASTakaM tatra dhyAyet padmadalASTake / brahmANaM kamalasyordhvamacyutaM ca talasthitam // 868 // tacanAmAkSarairmantraiH praNavAdhairnamo'ntagaiH / pUjayet phala-puSpAyedhUpa-naivedya-dIpakaiH // 869 // vRkSasthAnAya namaH ityAsanamantraH / OM hrIM zrIM cAmuNDe huM namo' smin vRkSe avatara svaahaa| dhyAyananena mantreNa caNDI vRkSe'vatArayet / piGgalAyugalaspApi mantro'yaM kathyate'dhunA // 870 // OM piGgale mekhale revati rAtricAriNi brahmaputra satyametad hi me svAhA / ityAvAhanamantraH / OM zrIM hrIM hUM cali vauSaTai iti mUlamantraH / OM siddhacAmuNDe kRSNapiGgale svAhA / OM namo bhagavati kAlarAtri mantramUrti mahezvari cAmuNDe prajApAlani yogezvari Agaccha Agaccha ebehi tiSTha tiSTha OM hIM cili cili zabdAya svAhA / ityadhivAsanamantraH // 1 BC vRSamasvA / 2 0 pNcaa| 3 CE OM hIM hI hU~ vali vali vauSaT / * Aho ! Shrutgyanam Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 maansollaasH| [viMzatiH2 pUjAM japaM ca homaM ca mUlamantreNa kalpayet / aSTottarazataM japtvA dazAMzaM homamAcaret // 871 // azvatthodumbarAmrANAM brahmamahIruhaH / samidho madhu-sarpibhyAM juhuyAcaNDikA smaran // 872 // pretAsanagatAM zuSkA bhasmaliptAM kapAlinIm / dhUkadhvajAM zUlahastAM raktapAM muNDamAlinIm // 873 // vasAmugracitAM kRSNA gajasiMhAjinAmbarAm / akSavRkSasthitAM bhImAM smarecI kRtArcanaH // 874 // arcayitvA tato vRkSa veSTayet sitatantubhiH / arpayed gurave sarva homArcanajapAdikam // 875 // devyai kArya nivedyAtha gRhaM gcchenishaamukhe| gRhe ca bhojayet kanyAH svayaM bhunIta bandhubhiH // 876 / / pratyUSe'tha samutthAya kRtadevArcanAdikaH / gatvA'dhivAsitaM sthAnaM jAnubhyAM dharaNIgataH // 877 // baddhAalipuTo bhUtvA mantragrAmamudIrayet / kathayeducayA vAcA kArya zapayapUrvakam // 878 // tathyaM kathaya devi ! tvaM brahmaputri ! zubhAzubham / ityuktvA pRSThataH kRtvA madIptAM kakubhaM budhaH // 879 // zRNuyAd virutaM tasyA stathA vIkSeta ceSTitam / ekAnamAnaso bhUtvA zakunAlokanodyataH // 880 // pArthivo vADivastvApyaH kailakastaijasaH punaH / kuraGgalI samIrostho vIzaH kiMzurivAmbaraH / / 881 // ete pazca svarAH khyAtAH piGgalAkhyasya pakSiNaH / teSAM mAtrAprabhedo'yaM vakSyate svrbhedtH||882|| 1) zUladhvajatadAhastAM raktAktamu / 2 D kuryAd dIptAzAM caturo bu... 3 D vAyava / 4 kuru / Aho ! Shrutgyanam Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 13 ] maansollaasH| ekamAtrazcilityuktaH tavayena dvimAtrikaH / tritayena trimAtraH syAccaturmAtrazcatuSkakaH // 883 // paJcabhiH pazcamAtrastu boddhavyo'sau manISibhiH / svarUpaM tasya vakSyAmi svarANAmanukArataH // 884 // cil ekamAtraH 1 / cili dvimAtraH 2 / cilili trimAtraH 3 / cilicili caturmAtra: 4 / cilicilili pazcamAtraH 5 pArthivaH // kin 1 / kici 2 / kicici 3 / kici kici 4 / kici kicici 5 ApyaH // kum 1 / kuku 2 / kukuku 3 / kukukuku 4 / kukukukuku 5 taijasaH / cIca 1 / cIcu 2 / cIcucu 3 / cIcucIcu 4 / cIcucIcucu 5 vAyuH // sRk 1 / cica 2 / kusuru 3 / kIH kIsaru 4 / curucuru curu 5 AkAzaH // pArthivAdikrameNoktAH paJca mAtrAH pRthagvidhAH / teSAM trirukto yaH kazcit sa laghuH svara iSyate // 885 // poDhodito guruH prokto navadhoktaH pluto bhavet / laghau svalpaM gurau madhyaM plute puSTaM phalaM bhaveta // 886 / / pArthivaM kurute haSTaH saMlApI jalajaM svrm| taijasaM madanAkrAnta iti zAntAtrayaH svarAH // 887 / / vAyavyaM kurute kruddhaH zokAtoM nAbhasaM svaram / svarAvimau pradIptAkhyau vibudhaiH parikIrtitau / / 888 // pUrvadakSiNadigbhAge pArthivaH prabala: svaraH / pazcimAyAM ca kauberyA balavAn jalajaH svaraH // 889 // vAyavye taijase koNe baliSThastaijasaH svaraH / aizAne naiRte koNe balIyAn nAbhasaH svaraH // 890 // Apya-pArthivayomaitrI tayorApyo balAdhikaH / Apya-taijasayovairaM tayorApyo mahAbalaH // 891 // Aho ! Shrutgyanam Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 mAnasollAsaH / Apya mArutayorvairaM balavAn mArutastayoH / madhyasthAtrAmbarAyau nAbhasastu tayorbalI [ viMzatiH 2 / / 892 / / naiva zatrU na mitre ca nAmasAdhyau parasparam / tathApi nAmaso nAdaH prabalaH parikIrtitaH / / 893 // pArthivAyomaitrI tatra bhaumo balI svaraH / analAnilayomaitrI balavAnanilastayoH || 894 // jala mArutau zabdau prAguktau bhaumavairiNau / tAveva pazcAdudbhUtau mitre bhaumasya kIrtitau / / 895 / / caturNAmapi zabdAnAM nAbhasaH zatruriSyate / evaM svarANAmuddiSTaM mitrAmitrabalAbalam || 896 // svasyAM dizi phalaM pUrNa tadarddha mitrasadmani / zatrukSetre phalAbhAvo viparItamathApi vA // 897 // bhaumAdanantarazcApyaH sarvasiddhiprado bhavet / viparItakrameNaiva phalanAzakarau svarau // 898 // prathamaM pArthivo nAda staijasastadanantaram / vAJchitArthau syAtAM viparItau tato'nyathA / / 899 // Adau cet pArthivo nAdaH pazcAnmArutajo yadi / lAbhapUrvA tadA hA nirlAbho viparyayAt // 900 // prathamo bhUmijo nAdo dvitIyo nAbhaso yadi / sukhapUrva bhaved duHkhaM duHkhAt saukhyaM viparyayAt // 909 // Apyasya pazcAdAgneyaH phalaM kRtvA vinAzayet / vyatyAsena samudbhUtau vyatyastaphalakAriNau // 902 // Aho! Shrutgyanam prathamo jalajaH zabdastatazced vAyusambhavaH / bhayaM vittavinAzAya vaiparItye'pi tAdRzau // 903 // Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnasollAsaH / jalajAd vyomajaH pazcAnmitrayuddhAd bhavenmRtiH / viparItakramaddhata truto mRtisUcakau // 904 // adhyAya: 13 ] Q Aya-mArutau zabdau kramAjjAtau dhanApahau / mRtisaMsUcakau jJeyau viparItakramoditau / / 905 / / krameNa vyutkrameNApi nAdau tejasa - nAbhasau / kurutaH kalahaM cograM bhayaM ca sumahattaram // 906 // vyatyAsAt kramazo vA'pi zabdau vAyavya - nAbhasau / vittanAzaM raNe mRtyuM narasya kurute dhruvam // 907 // anyairabhihito bhaumaH kAryasiddhivighAtakRt / adhikaH pArthivo nAdaH sarvakAmaphalapradaH // 908 // trayANAM vA caturNAM vA paJcAnAM zravaNe sati / pazcAcchruto'dhiko vA'pi pArthivo dhvaniruttamaH // 909 // pArthivaM salilaM nAdaM svasthAnAdUrdhvagastaroH / kurvan lAbhaM sukhaM kIrti jayaM zaMsati piGgalaH // 990 // avatIrya nijasthAnAt kurvana nAdau zubhAvahau / kaniSThaM phalamAcaSTe krezAlAbhaM vihaGgamaH / / 911 // vRkSasyAgre evaM kurvan pArthivaM vArijaM khagaH / puSkalaM phalamAkhyAti madhye madhyamadho laghu // 992 // vinyasya vadane bhakSyaM bhuktvA vA tad vihaGgamaH / ramyasthAnasthitaH kurvan zubhau nAdau zubhaM dizet // 913 // bhakSyamutsRjya vaktrasthaM yadA vakti zubhau dhvanI / tadA zaMsati sampattenaM piGgavihaGgamaH // 994 // 1 D atulaM ca sukhaM / Aho! Shrutgyanam 111 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 maansollaasH| [viMzatiH 2 arcitaM pAdapaM tyaktvA paadpaantrmaashritH| racayan zobhanaM zabdaM dized dezAntare sukham // 915 // ambare zuSkavRkSe vA bhagnazAkhe ca koTare / kurvan nAdaM zubhaM piGgo bhayamugraM prazaMsati // 916 // zubhasthAnasthito vApi gatvA vA'tha pradakSiNam / kurvan zAnte zubhAdanyanAdaM zaMsatyazobhanam // 917 // vAmataH zAntadigvairtI kurvANaH zobhanaM dhvanim / zobhanaM phalamAcaSTe cirakAlena piGgalaH // 918 // bhaumApyatejasaina darjalpantI shubhdeshgaa| piGgalA bhItimAcaSTe mukhaM lAbhaM jayaM yazaH // 919 // iti piGgalAzakunam // arcayitvA gaNAdhIzaM sarvavighnavinAzanam / kumAryA sahitA nAryastisraH mute jane'khile // 920 // akSataiH pUrayeyustA yata kizcit kuDavAdikam / caNDikAyai namaH kRtvA satakRtvo'bhimantritam // 921 // sammArjanIkRtAveSTe sthApayeyugaNAdhipam / bajeyustaM samAdAya rajakasya niketanam // 922 // tadnehasya purobhAge nikSipeyuH sitAkSatAn / manogataM samuddizya zRNuyuH musamAhitAH // 923 // zrUyate vacanaM kizcid rajakAlayamadhyagam / nAryA nareNa bAlena moktamanyena kenacit // 924 // svairasaMlApanodbhUtaM zubhaM vA yadi vA'zubham / zRNvantIbhiH pharka kSeyaM tadvAkyArthavicArataH // 925 // 10 vaastH| 2D digbhAge / Aho ! Shrutgyanam Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 adhyAyaH 15 maansollaasH| caNDAlanilaye'pyevaM zravaNe bodhane krmH| yad ayurvacanaM tatra tat tathA na tadanyathA // 926 // zAkuna zAstramAlokpa bhAvikAryAvabodhakam / zakunaM varNitaM samyak somezvaramahIbhujA // 927 // ityupazrutizakunam // iti yAtrAdhyAyaH // 13 // avRSTayA toyarahite durbhikSe parakAnvite / pareSAM duHsthite deze naiva yAyAt kathazcana // 928 // parasparavirodhena kSIyamANeSu zatruSu / tadvinAzo bhaved yAvat tAvat tiSThatu buddhimAn // 929 // svasthAsanamupekSAkhyaM mArgaroSAsanaM tathA / durgasAdhyAsanaM caitra rASTrasvIkaraNAsanam // 930 // ramaNIyAsanaM cAnyat tathA ca nikaTAsanam / dUramArgAsanaM caiva pralobhAkhyaM tathaiva ca // 931 // parAdhInAsanaM caitad dazamaM parikIrtitam / ito'dhikaM na dRzyeta nItijharanyadosanam // 932 / / niSkaNTake tathA rAjye saMhate vairimaNDale / svasthAne yA sthitI rAjJAM svasthAsanamiti smRtam // 933 // yadasmAbhiranuSTheyaM devena kriyate hi tat / ugradaNDaprayogAzca vyasanAd vRtyadarzanAt // 934 // durbhikSAnmarakApAtAd vinAzaM yAsyati dhruvam / ityupekSya nRpasthAnamupekSyAsanamucyate // 915 // nadyAH pUrNapavAheNa gamanaM rodhitaM yadi / tena doSeNa yat sthAnaM mArgarodhAsanaM smRtam // 936 // | ABCE tiSTheta / 2 D thAsa / 15 Aho ! Shrutgyanam Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnasollAsaH / [viMzatiH / durga grahItumudhukto vArayan yavasAdikam / tadupAnte vased yastu durgasAdhyAsanaM hi tat // 937 // balAdupArjite rASTra vaizArtha yatra tiSThati / tat sthAnaM kathitaM rAjJAM rASTrasvIkaraNAsanam / / 938 // vijigISurnapo gatvA ripuM hatvA raNAGgaNe / ramyAM vasatimAlokya yatra tiSThati sAnugaH // 939 // yavasendhanabhUyiSThe jaladhAnyasamanvite / tat sthAnaM nItitatvajhai ramaNIyAsanaM smRtam / / 940 // dUrasthasya ripo rAjA vinAzAya samudyataH / samIpe yat sthiti kuryAt tad bhavennikaTAsanam // 941 // dUradezaM nRpo gatvA kRtvA kAryamazeSataH / vijJAya svapuraM dUraM patra tiSThatyanAkulam // 942 / / varSa vyatyayo yAvaccharatkAlasya sambhavaH / tAvad yaducitaM sthAnaM dUramArgAsanaM hi tat / / 943 // hastyazva-dhana-ratnAni durga rASTra tathaiva ca / kiJcitkAlaM sthitiH kAryA ripuM hatvA dadAmi te // 944 // iti pralobhito'nyena yatra tiSThati bhUmipaH / tat pralobhAsanaM nAma kathitaM notivedibhiH / / 945 / / mAse pakSe dazAhe vA SaDahe pazcarAtrake / mAbhRtaM te dadAmIti prailobhya sthApayennRpam // 946 // AzayA dhAryamANastu tatra tiSThati yaciram / pralobhAsanamevaM yA tadAkhyAtaM manISibhiH // 947 // 1 A vAsArtha // 2 B prabhRtaM tanmanISibhiH / / Aho ! Shrutgyanam Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnasollAsaH / snehAd vA vairibhAvAda vA gantuM dezaM strarka na yaH / labhate tasya tat sthAnaM parAdhInAsanaM smRtam // 948 // adhyAyaH 16 ] ityAsanAdhyAyaH // 14 // svayaM hInabalo rAjA jayahetuM na pazyati / balinA pIDyamAno yaH kSemasthAnaM samAzrayet // 949 // satsaMzrayo'nyasaMsarge durgasaMzrayaNaM tathA / iti bhedAstrayaH proktAzcaturtho nopalabhyate // 950 // mahatA zatruNA yastu pIDito'lpabalo nRpaH / satyasandhaM parijJAya tamevAzrayate budhaH // 959 // bahUna vA sadguNAn vIkSya zatruM yastu samAzrayet / taM guNaM nItitatvajJAH satsaMzrayamuzanti hi // 952 // zatruNA bAdhyamAno hi svayaM vA'pyanupAyakaH / guNahInaM ripuM jJAtvA zrayedanyaM guNAdhikam // 953 // afai kriyayA yuktaM dharmajJaM satyavAdinam / AzrayedIdRzaM yastu so'nyasaMzraya ucyate / / 954 // vairiNA balayuktena pIDito hyasamo ripuH / yat tu saMzrayate durge durgasaMzraya iSyate // 955 // ityAzrayAdhyAyaH // 15 // nirdviSatormadhye vAcA''tmAnaM samarpayen / dvaidhIbhAvena varteta kAkAkSivadalakSitaH // 956 // lAbhAd vA'pi bhayAd vA'pi yogakSemArthamudyataH / dvayormadhye ciraM kAlaM dvaidhIbhAvena yApayet // 957 // nItizAstrArthasArajJainamabhedArthayanataH / mithyA cittaH samAdiSTo mithyAvacana eva ca / / 958 // 1 ABDE rpayet / Aho! Shrutgyanam 115 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansollaasH| [viMzatiH 2 midhyAkaraNa ityanyastathA cobhayavetanaH / yugmaprAbhRtakazceti dvaidhIbhAvotra paJcadhA // 959 // citte virodhamAdhatte vacasA priyabhASaNam / dvaidhIbhAvo'yamAkhyAto mithyAcitto'ryakovidaH // 960 // vacasA piyamAkhyAti karmaNA vartate'nyathA / dvaidhIbhAvo'paraH prokto mithyAvacanasaMjJakaH // 961 // stokaM stokaM kimapyAdau kArya vizvAsakAraNAt / karoti bhAvaduSTo'sau mahat kArya vinAzayet // 962 // evaM yaH kurute mithyA ripozAya pArthivaH / mithyAkaraNanAmA'sau dvaidhIbhAvaH prakIrtitaH // 963 / / guptaM vetamamekatra tathAjyatra prakAzitam / gRhItvA yazcaran mAyI guptaM dasyuhitecchayA // 964 / / alakSito ripormantraM bhicyA svasvAmine'rpayet / yatra tiSThati dvaividhyAt sa syAdubhayavetanaH // 965 // madridhu sAdhayasveti DhaukitaM pAbhRtaM mahat / / anyenApi tamuddizya dattaM vAji-gajAdikam // 966 // saMvAhaM preSayiSyAmi sAdhayiSyAmi te ripum / iti bruvan viruddhAbhyAM dvAbhyAmartha samAharet / / 967 / / tayorajJAtarUpaH san yatra rAjA pravartate / dvaidhIbhAvaM tamapyAhuryugmamAbhRtakaM budhAH / / 968 // dvaidhIbhAvaM samAlambya ya evaM vartate nRpaH / vipakSalakSmImAdatte mantrarakSAvicakSaNaH // 969 // iti dvaidhIbhAvAdhyAyaH // 16 // Aho ! Shrutgyanam Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 17] maansollaasH| sandhi ca vigrahaM caiva mAnamAsanamAzrayam / dvaidhIbhAvaM ca yo vetti prayoktuM zatrumaNDale // 970 // balavAn kozasampanno guNaSaTkakriyAbudhaH / sa kRtsnAM pRthivIM mujhe dezakAlasahAyavita // 971 // upAyevRttamaM sAma bhedo madhyama iSyate / upapradAnamadhamaM daNDaH kaSTatamaH smRtaH / / 972 // apAyarahitatvAca dravyahAnerabhAvataH / siddhimAyAnti kAryANi tataH sAmottamaM matam // 973 / / kutsitA bhedamAyAnti na te vizvAsabhUmayaH / ataH sandeharUpatvAd bhedo'yaM madhyamaH smRtaH / / 974 // vittasya saMkSayaH pUrva siddhidaive vyavasthitA / upapradAnamadhamaM tena proktaM manISibhiH / / 975 // lAbhArya kriyate yuddhaM raNe saMzayito jayaH / rAjyaM ca jIvitaM caiva daNDaH kaSTatamastataH / / 976 // kupitasya priyaM vAkyaM kopavRddhau prajAyate / yathA''jyasya prataptasya jvAlAyai jalabindavaH // 977 // kulIneSu kRtajJeSu sAIcitteSu sAdhuSu / kAryArtheSu ca medhAvI pUrva sAma prayojayet / / 978 // prathamaM karNasubhagaM dvitIyaM daivika tathA / tRtIyaM smArakaM proktaM caturtha lobhanaM smRtam // 979 // tathaiva paJcamaM sAma nijArpaNamiti smRtam / upAyeSUttamaM sAma kathitaM nirupadravam // 980 // madhuraiH sukhasaMlApairanyaizca hRdayaGgamaiH / evaM vacobhiryat sAma tat karNasubhagaM smRtam // 981 // Aho ! Shrutgyanam Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ka mAnasollAsaH / vizvAsajananopAyaiH zapathairdevapUrvakaiH / kriyate yacca nItijJaiH sAma tad daivikaM viduH // 982 // [ vizatiH 2 yadAsId bAndhavaM pUrva sAmprataM vismRtaM tvayA / iti saMsmAryate yatra smArakaM sAma tat smRtam // 983 // grAmaM puraM tathA rASTraM vAjinaM vAraNaM dhanam / dAsyAmIti ca yat sAma smRtaM tadiha lobhajam // 984 // bhavatkArye madIyaM svaM zarIraM ca mayArpitam / iti vAgapiMte sAni kathitaM tamijArpaNam // 985 // iti sAmAdhyAyaH // 17 // sAmopAyaira sAdhyA ye zatravo madamohitAH / bhedopAyena te sAdhyA nRpeNa vijigISuNA // 986 // kSIraM nIraM yathA haMso vizleSayati saMhatam / tathA susaMhatAn zatrUn bhedAd vizleSayet tu tAn // 987 // zatrusthairAtmapuruSairgudairubhaya vetanaiH / bhItApamAnitAn kruddhAn bhedayezca nRsaGgatAn // 988 // mANApaho mAnabhaGgo dhanahAnizva bandhakaH / dArAbhilASo'GgabhaGga iti bhedo'tra paridhaH // 989 // mantraH samyag mayA jJAto nRpastvAM hantumudyataH / adya zvo vA'titIkSNaiva kiJcinnAdyApi budhyase // 990 // paizunyenApyanAkhyApya hetubhiH pratyayAtmakaiH / bhItirutpadyate yatra sa bhedaH prANahA smRtaH // 991 // tvadviSatprerito rAjA tava mAnaM hariSyati / evaM vidveSya yo bhedo mAnabhaGgaH sa varNitaH // 992 // 1 ABC vApi / 2 DE hani / Aho! Shrutgyanam Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 18] mAnasollAsaH / dhaniko'yaM mahAneva tava kizcinna ditsati / kenApyupAyena tasmAd dhanamAhartumarhati / / 993 / / iti sammantrya bhUpena tad brUte dhanikAya ca / arthalubdho vayaM rAjA tava dravyaM hariSyati / / 994 // yatraivaM pizunatvena bhintyubhyvetnH| dhanahAnistvayaM bhedo nItijhaiH samudAhataH // 995 // na karoti tava svAmI vizvAsaM tvayi karhi cit / bandhayitvA tu nigaDaiH kArAgAre nidhAsyati // 996 // iti vizvAsamudbhAvya nijasvAmihite rataH / yad bhinatti paraM buddhayA sa bhedo bandhakaH smRtaH // 997 // vilAsI capalo bhogI rUpavAMstaruNo viTaH / antaHpure madIyAM strI kaTAkSaH spaSTumItate // 998 // vadhyo'yamiti bhUpAlo mayA sArddhamamantrayat / iti yaM kurute bhedaM sa syAd dArAbhilASakaH // 999 // tvadbhAryA rUpasampannAM navayauvanazAlinIm / mamAgre varNayan rAjA sApekSa iti lakSitaH // 1000 // tvayi jIvatyalabhyatvAt tava drohaM vidhAsyati / dArAbhilASabhedo'yamecaM vA parikIrtitaH // 1001 / / ayamasmina kule jAtaH kadAcid rAjyamicchati / agalI vA tathA netre santataH sAdhanAni ca // 1001 // chettuM nizcitavAna rAjA sarvathA nat kariSyati / iti yo nirmito bhedaH so'GgabhaGgaH prakIrtitaH // 1003 // samyagbhedena zatrUNAM bhinatti prakRti tu yH| bhedavajeNa tad bhitraM hRdayaM pratibhUbhRtaH / / 1004 // iti bhedAdhyAyaH // 18 // 1 A spaSTa, BC saspRha, E spRha / . 2 BD lASukaH / Aho! Shrutgyanam Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansollaasH| [viMzatiH 2 arthabhAramadAnena svAdhikArakulena ca / alandhavetanatvena dravyApaharaNena ca // 1005 // dviSatAM kAraNairebhirviraktA ye ca mantriNaH / amAtyAH sacivAzcaiva tathA sAmantamAnyakAH // 2006 // bhRtyAzca vAndhavAzcaiva ye cAntarvatino jnaaH| yuddhabuddhisahAyA ye teSAM dAnaM prayojayet // 1007 // anye ye lobhasaMyuktA vyasanAsaktacetasaH / tebhyo'pi dAnaM yujIta nRpaH zatrujighAMsayA / / 1008 // evaM rAgavihInA ye svakIyA sacivAdayaH / teSAmapi prayuJjIta dAnaM rAjyAbhivRddhaye // 1009 // abhISTaM hAyanaM dezyaM karajaM danti-samijam / grAmajaM zAsanaM bhUSA vasanaM pratipattijam // 1010 // AkaraM rukmajaM kanyA vaizyaM lAkaraM tathA / upapadAnamevaM tu proktaM SoDazavA budhaiH // 1011 // yasmai yat rocate vastu tasmai yogyaanusaartH| yad dIyate tadAkhyAtamabhISTaM dAnamuttamam // 1012 // ekaM saMvatsaraM yAvat kuTumbabharaNakSamam / yasya yad dIyate tasya tad dAnaM hAyanaM smRtam // 1013 // rASTra pradIyate yat tu tad dAnaM dezyamucyate / rASTrotyakaradAnaM yat tat smRtaM karanaM budhaiH // 1014 // vAraNasya padAnaM yata tad dAnaM dantisaMjJitam / hayasya dAnapAkhyAtaM saptijaM nItikovidaH // 1015 // agRhItakaro vA'pi pragRhItakaro'pi vaa| grAmaH pradIyate yata tu tad dAnaM grAmajaM matam // 1016 // Aho ! Shrutgyanam Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya: 19 ] 16 mAnasollAsaH / putrapautramapautreNa dattaM naiva vilupyate / acAlyatvena yat kizcit tad dAnaM zAsanaM smRtam // 1017 // ratnena jAtarUpeNa ghaTitaM cAru bhUSaNam / dIyate yat tu tad dAnaM bhUSAkhyaM samudAhRtam // 1098 // nAnAvarNavicitrANi nAnAsUtramayAni ca / nAnAdezasamutthAni sUkSmANi ca dhanAni ca // 1019 // vastrANyatimanojJAni prabhUtAni prasAdataH / dIyate yattu taddAnaM vasanaM parikIrtitam / / 1020 // AsanaM cAmaraM chatraM yAnaM sammAnanocitam / mAnavad dIyate yat tu tad dAnaM pratipattikam / / 1021 // raupya kAJcana- ratnAni saJjAyante yato bhuvaH / sAkhanirdIyate yat tu tadAkaramitIritam / / 1022 // dIyante yatra niSkANi prabhUtAni varANi ca / tad dAnaM rukmajaM proktamarthazAstravicakSaNaiH // 1023 // bhUSaNairbhUSitA kanyA lakSaNaizca samanvitA / vidhivad dIyate yat tu kanyAdAnaM tu tad viduH // / 1024 // rUpayauvanasampannA nRtyagItavizAradA / bezyA pradIyate yat tu tad dAnaM vaizyamucyate / / 1025 // yatrAdayA bahavaH santi vahitrasyopajIvinaH / ratnAkarasya velAyAM bahupaNyapracAriNaH || 1026 // apUrvopAyanopetaM paTTanaM bahuvastudam / dIyate yattu taddAnaM bailAkaramiti smRtam / / 1027 // yadasAdhyaM hi bhedasya tad dAnena prasidhyati / pazudatteneT bhavati dAnenobhayalokajit / / 1028 // 1 D vizAradaiH / 121 Aho! Shrutgyanam Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 mAnasoGgAsaH / na so'sti loke dAnena bazago yo na jAyate / devA api bhavantIha vazagAH sarvadehinAm || 1029 // [ viMzatiH 1 dAnaM zreyaskaraM zreSThaM dAnaM sarvArthasAdhakam / dAnazIko nRpo loke devavat pUjyate janaiH // 1030 // iti dAnAdhyAyaH / / 19 // upAyatritayenApi yo na zakyo bhaved ripuH / tasya daNDaM prayuJjIta balavAn yadi bhUpatiH / / 1031 // sAmAdInAM prayoktAramazaktaM manvate dviSaH / tasmAd daNDaM prayuJjIta daNDo hi vazakRnRNAm || 1032 // balina tathA kAryA daNDA dvAdazabhedajAH / azaktena trayaH kAryA evaM paJcadaza smRtAH / / 1033 // anye ca daNDAH kartavyA bhUbhRtA dharmavartinA I vadhaH klezo'rthaharaNo janAnAM vRttarakSakaH / / 1034 // dezanAzazca zatrUNAM janAGgacchedakastathA / gograho dhAnyaharaNo bandigrAhastathA'paraH || 1035 / / dezahAro dhanAdAnaH sarvasvaharaNo'paraH / durgabhaGgaH sthAnadAho deza nirvAsakastathA // 1036 // yuddhAvaho mahAdaNDaH zatrusaMhArakArakaH / upAyAnAM turIyazca kathitaH somabhUbhujA / / 1037 // vanAni yatra chedyante bhedyante ca jalAzayAH / grAmAca yatra dahyante sa daNDo dezanAzakaH || 1038 / / nAsikA zravaNadvandvaM chidyate dezavAsinAm / janAnAM yatra daNDo'sau janAGgacchedano mataH / / 1039 // 1 D chidyante bhidyante Aho! Shrutgyanam Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyAyaH 20] maansollaasH| 125 dezajAH pazavaH sarve gRhyante sahasA balAt / daNDo'sau gograho nAma vikhyAtaH parabhUmiSu // 1040 // garbheSu pihitaM dhAnya kSetrasasyazikhAItama / ApaNe pucitaM yacca khale rAzIkRtaM ca yat // 1041 // tat sarve hIyate yat tu ripurASTraSu saMsthitam / daNDo'sau dhAnyaharaNo dezadurbhikSakArakaH // 1042 / / kuTumbino gRhasthA ye dhanikA vyavahAriNaH / nIyante yatra baddhvA te bandigrAhaH sa ucyate // 1043 // janAnAmabhayaM dattvA tatra sthitvA tathA'nyajam / AtmasAt kriyate rASTraM sa daNDo dezahArakaH // 1044 // Akramya sainikAmAn balAt kRtvA musaGgatim / Ahareta kAzcanaM daNDo balA(dhanA)dAnaH sa ucyate // 1045 // mahatyA senayA yuktaH khyAtaM nagarapaTTanam / Avezca lapyate patra dhana-dhAnya-gavAdikam // 1046 // lohamANDAni vastrANi gRhopakaraNAni ca / yasmAca gRhyate sarve sarvasvaharaNo hi saH // 1047 // caturassaM likhet tajjaH koTacakraM virAjitam / tatra nyAsaM prakurvIta nakSatrANAM yathAkramam // 1048 // sarveScIzAnakoNeSu kRttikAdicatuSTayam / antarvillikhet tatra koTacakre vicakSaNaH // 1049 // vinirgarachastathA lekhya punarvasvAdikatrayam / pUrvasyAM dizi cA''yakoNAdantarvizaMstathA // 1050 // catuSTayaM mapAdInAM punarnirmamato likhet / citrAditritayaM yAmye nairRte'ntarvillikhet // 1051 // 1 B 'khApahaM, CE khApahataM / - Aho ! Shrutgyanam Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 mAnasollAsaH / [viMzatiH 2 maitrAdikacatuSkaM tu nirgacchan pazcime likhet / uttarAditrayaM tadvat koNAd vAyordizaM likhet / / 1052 // dhaniSThAdicatuSkaM tu punaruttaranirgatam / revatyAditrayaM lekhyaM nakSatrANAmayaM vidhiH // 1053 // antaHsthacaturasrA ye rekhAyA madhyataH sthitaaH| stambhatArAH samAkhyAtA jyotirvidyAvizAradaH // 1054 tasya bAhyasthitAstArA aSTau prAkArasaGgatAH / tato bAbasthitAzcAnyAstArA vAyAH prakIrtitAH // 1055 stambhapAkAravartIni nakSatrANyaparANi hi| itarANi vijAnIyAd bAhyAnIti vicakSaNaH // 1056 // antaHsthite Ahe pApe koTanAzaM prapadyate / zubhagrahe ca bAyasthe bahiHsthAnAM jayo bhavet // 1057 // yasyAM dizi bhavezcandrastasyAM khaNDI viniSpatet / khaNDIsthAnaM parijJAya tatra kurvIta saGgaram // 1058 / / parikhAsaMsthitaM toyaM khanitvA parivAhayet / setuM vA kArayet tatra pUrayed vA mRdAdibhiH // 1059 / / yadyagAdhaM mahat toyaM tared vA tannavAdibhiH(?) / evamuttArya sainyAni durga vArimayaM jayet // 1060 // durArohaM tu girija durgamAveSTaya senayA / apravezAt tu dhAnyAnAM durgasthAnAmanirgamAt / / 1061 // amakSayAbhiroSAca nibandhAd bhedato'pi ca / evaMvidhairupAyaizca giridurga jayenRpaH // 1062 // pASANariSTakAbhirvA mRdA vA nirmitaM ca gat / tad durga yantrapASANaiH khananaizca nipAtayet // 1063 // Aho ! Shrutgyanam Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 20] maansollaasH| maNDapaizcarmabhinaMdaizcaladbhizcakrayantrakai / nadadbhiH saMsthitairyodhaiH prasaradbhiH samantataH // 1064 // amitaLamukhaibarbANairvAyusaMpreritairapi / ArohanirbhaTAnIkai zUrainiHzreNikAnvitaiH // 1065 // dntidnthddhaapaaryodhonmuktshrotkraiH| patidurgavidhAnena durgatritayamAharet // 1066 // kuThAraiH zatasAhaH chedayet viTapAstarUn / dahan dAvAminA vA'pi vanadurga jayenRpaH // 1067 // pUrNAni jalabhANDAni toyaidersmaahtaiH| mahiSoSTrabalIvardaihudhairvA'dhikairapi / / 1068 // AnIya ca nijAnIkai santarpya ca caturdizam / AveSTya ca khanet kUpAnagAdhAMzca samantataH // 1069 // Arabheta tato yuddhaM yantrapASANapAvakaH / anaLazcA(laM cA)nukUlena vAyunA samudApayet // 1070 // agnitaLamayaM vahiM sarvato dhulyedtH|| jalAbhAvena santaptA nAza meSyanti durgagAH // 1071 // toyapAnena santRptaM kuryAdAtmabalaM nRpH| evaMmakArairanyaizca marudurga prasAdhayet // 1072 // sAdhayed dArujaM durga cUrNanAd gajaghaTTanaiH / pASANapAtibhiryantrairdAhanAd dahanena vA // 1073 // naradurga jayed rAjA gajAcavaLasaMyutaH / evaM daNDaH samAkhyAto durgabhaGgasamAyaH // 1074 / / yasmin pure vasecchatruH saputrabalavAhanaH / tat puraM rAjanilayaM sAdRprAkAratoraNam // 2075 // 1 DE pAtakaiH / Aho ! Shrutgyanam Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 maansollaasH| [vizatiH 2 antaHpure purandhrINAM ramyANi bhavanAni ca / niketanAni putrANAmamAtyAnAM gRhANi ca // 1076 // sacivAnAM nivAsAzca mantriNAM sadanAni ca / anyeSAM ca manuSyANAM mandirANi bahUni ca / / 1077 // mandurA gajazAlAca vividhAnApaNAnapi / bhasmasAt kurute yat tu sa daNDaH sthAnadAhakaH // 2078 // dezatyAgaparibhraSTaH kRtabhogaparicyutaH / girikandarakAntAranikuJjabhavanAzrayaH / / 1079 // viyukto dAraputraizca bandhubhiH sacivaistathA / dhutpipAsAparItazca cintAzokasamanvitaH // 1080 // yAnAsanavihInazca gajavAjivivarjitaH / patrorevaMvidho daNDo dezanirvAsakaH smRtaH // 1081 // jJAtvA svaravalaM rAjA balaM bhUmestathaiva ca / kurvIta sarvakAryANi sAmaM tu vizeSataH // 1082 / / ataH svarabalaM vakSye dazadhA pravibhAjitam / mAtrA varNoM graho jIvo rAzirevaM ca paJcadhA // 1083 / / bAla kumArastaruNo vRddhazcAstagataH svaraH / dvitIyaH paJcabhedo'yamitthaM dazavidhaH smRtaH // 1084 // akAraH prathamastasminikArastadanantaram / ukArazcaivamekAra okAro mAtRkA purA // 1085 // kakArAdihakArAntAn varNAn DaNavarjitAn / pacatriMzatsu koSTheSu paJca paJca kramAnnyaset // 1086 // 1 ABCE kRto bho / 2 B dApta / Aho ! Shrutgyanam Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 2.] maansollaasH| 127 rekhAH paDUlakA kAryAstiryagaSTau ca rAjayaH / paJcatriMzad bhavantyevaM koSThAstatsabhivezataH // 1087 // tatrAdipaJcakoSTheSu paJcamAtrAsvarAn kramAt / likhed varNAnadhasteSAM kAdIn aNavarjitAn // 1088 // akArapako ye varNA adho'dhaH saMvyavasthitAH / akArasamadharmANaH sarve varNAH svarAzca te // 1089 // ikArAdisvareSvevamadhastAd ye vyavasthitAH / tattaddharmANa eva syuste varNAH svarasaMhitAH // 1090 // nAmAdau yo bhaved varNaH sa svaraH parikIrtitaH / saMyoge prathamo grAhyaH svarANAM niyamo na hi // 1091 // mAtrAsvarAH samAkhyAtAstathA varNasvarA mayA / grahasvarA nirUpyante sAmprataM rAzibhedataH / / 1092 // meSavRzcikasiMhAnAmakAraH syAd grahasvaraH / evaM grahasvarAH proktAH kathyante jIvasaMhitAH // 1093 // yatra nAmani yAvanto varNAH svarasamanvitAH / tAMzca vargakrameNaiva gaNayeca svarAMstathA // 1094 // gaNayitvA kRtaM rAzi vibhanet paJcabhiH punaH / avaziSTastu yo rAzi vasvara itIritaH // 1095 // grahasvaraH samAkhyAtaH prokto jIvasvarastathA / rAzisvaramato vakSye svarazAstrAnusArataH // 1096 // pokto rAzisvarokAro revatyAdiSu saptam / evaM pareSvikArAyAH svarAH pazcasu paJcasu // 1097 // rAzisvarAH samAkhyAtA vakSyante uditAdayaH / udetyakAro nandAyAM bhadrAyAmiH svaraH sadA // 1098 // Aho ! Shrutgyanam Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansollaasH| [vizatiH 2 jayAsUkArassarvAsu bhavedudayavAn sadA / udeti riktAsthekAra okAraH pUrNake tithau // 1099 // uditaH prathame'hi syAd dvitIyeti kumArakaH / tRtIye taruNaH khyAtazcaturthe sthaviro bhavet // 1100 // paJcame'hani paJcatvaM svaro yAti vinicitam / akArAdiSu sarveSu kramo'yaM parikIrtitaH // 1101 // akArAdisvarAH paJca prakRtitvena rUpitAH / varNAdisvarabhedo'pi kakArAdiSu saGgataH // 1102 // yasya kasyApi nAmAdau yo'sau varNaH pradRzyate / avasthAM tasya varNasya vicArya phaLamAdizet // 1103 // meSAdirAziyogeSu sammoktA ye grahasvarAH / veSAM balaM vijAnIyAt mAtvA karma samAcaret // 1104 // siMhasyApipatiH saryaH karkaTasya nizApatiH / meSavRzcikayobhauMmaH kanyA-mithunayoryuSaH // 1105 / / cApa-mIne surAcAryastulAyAM vRSabhe kaviH / kumbhe ca makare sauriH prabhurUpeNa kIrtitAH // 1106 // Rtu-kAla-dizA-rudraiH sUryaH zubhakaro bhavet / janmasandhyarnusUryAca digIzAnaiH zubhaH zazI / / 1107 // haranetra-kumArAsya-rudvaibhaumaH zubhAvahaH / pakSAndhi-rasa- dinAga-paGki-rudairbudhaH zubhaH // 1108 // narAdhi-bANa-munibhigraha-rudairguruH shubhH| ekadvitricatuHpaJca vasu-ratneza-bhAskaraiH // 1109 / / surANAM ca guru zukrA sthAnairebhiH zubhAvahaH / kuzAnu-rasa-rudraizca zupakArI zanaizvaraH // 1110 // Aho ! Shrutgyanam Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 20 ] mAnasollAsaH / svasya grahabalaM prApya pareSAM grahadUSaNam / kurvIta tumulaM yuddhaM zatrusaMhArakArakam // 1111 // 17 jIvasvaragatAn varNAna gaNayitvA vicakSaNaH / yatra nAsti nijAdhikyaM tatra kurvIta saGgaram // 1112 // revatyAdiSu dhiSNyeSu saGgatA yatra ye grahAH / rAzisvare vicAryAste zubhAd yuddhamAcaret / / 1113 // ekaH svarazredubhayoH prItiM prakurute parAm / dvitIyaH kurute mAnaM tRtIyaH kAryapoSakaH / / 1114 // upekSakacaturthazca paJcamo jayanAzanaH / svaramaitrIM viditvaivaM nRpaH kurvIta saGgaram // 1115 // mAtrAsvaro yadodeti tadA kurvIta zobhanam / garbhAdhAnAdikaM karma nidhidhAnyAdisaGgraham // 1116 // vApanaM sarvasasyAnAM puravezmapravezanam / rasAyanaprayogaM ca vyAdhInAM ca cikitsitam // 1117 // mAtrAsvare kumAre tu vivAhaH prItikRd bhavet / bhRtyAnAM saGgrahaH zastaH svAmisaMzrayaNaM tathA // 1118 // utkocana marAtInAM grAmagehapravezanam / vairinirmUlanodyukto yAtrAM kurvIta bhUpatiH // 1119 // yUni mAtrAsvare jAte paTTabandhAbhiSecanam / gajAdyArohaNaM zastaM varanArIsamAgamaH / / 1120 // 129 dyUtamAhavakarmANi yAtrA lekhavisarjanam / kurvIta kadanaM rAjA ripUNAM prANakhaNDanam // 1121 // 1 D RkSeSu 2 D tu satataM Aho! Shrutgyanam Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maantohaatH| [vizatiH 2 yadA mAtrAsvaro vRddhastadA sandhirvidhIyate / zAntikaM pauSTikaM karma mokSadIkSA samAcaret // 1122 // mRte mAtrAsvare jAte kuryAdanazanaM vratam / Arabhya pUrva digbhAgAd rekhAmAvartayet sudhIH // 1123 // pUrvAnayeta vAyavyaM vAyavyAd yAmyamAnayet / yAmyAdIzAnadigbhAgamaizAnAt pazcimaM nayet // 1124 // pazcimAt koNamAgneyamAgneyAduttaraM nayet / uttarArRtaM koNaM nairRtAdaindramAnayet // 1125 // evamaSTAzritaM cakraM jAyate sniveshtH| tatra caitrAdimAsAnAM vinyAso dikSu vakSyate // 1126 // caitramAso'rdavaizAkhaH pUrvabhAge bhavet sadA / arda vaizAkhamAsasya jyeSThaM vAyavyataH kSipet / / 1127 // ApADhaM zrAvaNasyAH yAmyabhAge prakalpayet / zrAvaNasyArdhamaizAnyAM namasyaM ca vinikSipet // 1128 // AdhinaM kArtikasyArddha vAruNyAM dizi vinyaset / arddhakArtika-mArgoM ca hutAzanadizi kSipet // 1129 // pauSamadha ca mAghasya kauve kakubhi kSipet / mAghasyAdai phAlgunaM ca nairRtyAM dizi kalpayet // 1130 yasyAM dizi sthito mAsaH sAIstatrodayo bhavet / tAvatkAlaM bhuvaH so'pi yAvannADIyatuSTayam // 1111 // yAmA? tu balaM bhUmeH kramAd dikSu vyavasthitam / rekhAvinyAsamArgeNa kramAd bhrAmyati medinI // 1112 // udayAdastaparyantamastAdapyudayAvadhi / caturyAmeSu medinyAM dikSu bhramaNamaSTasu // 1133 // Aho ! Shrutgyanam Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 10] maansollaasH| bhUSalaM pRSThataH kArya dakSiNe vA jigIpuNA / evamanyAni kAryANi siddhiM yAnti vinizcayam // 1134 // asyaiva cakrarAjasya koNAnAzritya vinyaset / aSTau vargAnakArAdIn prAdakSiNyena pUrvataH // 1135 // avarge garuDaH proktaH kavarge vRpadaMzakaH / cavarge mRgarAjaH syAt Tavarge saramAsutaH // 1136 // tavarge pannagaH proktaH pavarge mUSakastathA / yavarge tu mRgaH moktaH zavarge meSa ipyate // 1137 // pUrvAbhairRtaparyantaM bhakSakAH samavasthitAH / pazcimAd raudradigbhAgaM yAvad bhakSyA vyavasthitAH // 1138 / bhakSakAt pazcame sthAne sthito bhajati bhakSyatAm / tasmAd vicArya yanena zatru pazcamatAM nayet // 1139 // evaM nAmabalaM cakre vicArya pRthivIpatiH / dyUtaM samAhvayaM yuddhaM nArabheta jayotsukaH // 1140 // brahmANI pUrvadigbhAge pratipannavame tithau / dvitIyAyAM dazamyAM ca mAhezI saumyadigagatA // 1141 // ekAdazyAM tRtIyAyAM kauberI vvidivisthtaa| dvAdazyAM ca caturthyAM ca vaiSNavI nairRte sthitA // 1142 // paJcamyAM ca trayodazyAM vArAhyA dakSiNe sthitiH / caturdazyAM tathA SaSThayAmindrANI pazcimodayA // 1143 // saptamyAM paurNamAsyAM ca vAyavye caNDikAsthitiH / amAvAsyA'STamItithyormahAlakSmIstayezagA // 1144 // Aho ! Shrutgyanam Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansollaasH| [vizatiH 2 dakSiNe pRSThataH kAryA yoginyo vijigiissunnaa| yoginInAM balaM tvevaM kathitaM somabhUbhujA // 1145 // iti yoginIcakram // yuddhapUrvadine rAjA kRtotsAhaH sbhaagtH| kumAramaNDalAdhIzAn sAmantAn mAnyakAnapi // 1146 // muvarNavastrAbharaNaistoSayeva sainyakAMstathA / vAgbhiH protsAhayet tAMzca guNakIrtanamAnanaiH // 1147 // teSAM pratijJA saMzritya subhaTAnAM nRpottamaH / mAtaGgAn madasaMyuktAn vAjinazca javottamAn // 1148 // dadyAd yathArha sarveSAM sngghaamjykaanggyaa| tato visarjayet sarvAn yuddhAya kRtanizcayaH // 1149 // tasyA rAjyAmalAtaizca pUrayed gaganAGgaNam / mahAtUryamaghoSaizca kAhalAzaGkhanisvanaiH // 1150 // siMhanAdairbhaTAnAM tu trAsayed ripusainikAn / adhivAsya tato rAjA zastrANi kuladevatAH // 1151 // tataH zayIta medinyAM kuzAnAstIrya yatnataH / tataH mAtaH samutthAya nirIkSya ghRta-darpaNau // 1152 // snAtvA tIrthajalaiH puNyazcitrAmbaravibhUSitaH / samArAdhya jagannAthamiSTamiSTaphalapradam // 1153 // . tataH kRtvA mahApUjAM vividhAM kuladaivate / dhenuM bhUmi hiraNyaM ca viprebhyo vidhinA'rpayet // 1154 // tadAziSaH samAdAya nIrAjita hayadvipaH / dakSiNAnakhurollekhAt hayAnAM heSitAdapi // 1155 / / 1 D caivaM 2 DE rAtrAva Aho ! Shrutgyanam Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 adhyAyaH 1.] maansollaasH| vAmetaraviSANApraveSTanAt svakareNa ca / bRMhitena ganAnAM ca jAnIyAjjayamaasA // 1156 // narANAM zubhavAkyaizca maGgaladravyadarzanaiH / pradakSiNAgamaizvApi bharadvAjazikhaNDinAm // 1157 / / anyaizca zakunaibhavyairjayamaGgalasUcakaiH / dakSiNAkSNaH parispandAd dakSiNasya bhujasya ca // 1158 // manasazca prasAdena svAnukUlAnilena ca / evaM nimittainizcitya jayaM samaradurjayaH // 1159 // zubhasthAnasthitaiH sarvaigrahastArAbhireva ca / uditena svareNAtha jayabhUmibaLena ca // 1160 // nimittaivihitotsAho nirgatya nijamandirAta / tADayitvA mahAbherI pratisainikabhISaNIm // 1161 // dhanuSAM ve zate gatvA tatra sthitvA nRpottamaH / melayitvA balaM sarvamevamAghopayet tataH // 1162 // tasmai dAsyAmi niyutaM rAjAnaM hanti yo raNe / tatkumAranihantRNAM dAsyAmi prayutatrayam // 1163 // sAmantamaNDalAdhIzahantaNAM prayuta tathA / sacivAmAtyahantRNAmayutaM pAritoSikam // 1164 // pradhAnayodhahantRNAM dAsye paJcasahasrakam / dvisahasra prasAdena pradAsye gajaghAtinAm / / 1165 // sahasraM pratidAsyAmi syandanasya vighAtinAm / azvasAdinihantRNAM pradAsye zatapazcakam // 1166 // 1 BCE srvairbhyauN| Aho ! Shrutgyanam Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansollaasH| [vizati:2 zataM tasmai pradAsyAmi samAnayati yaH shirH| evaM pralobhya tAn sarvAn prayAyAd yuddhasammukham // 1167 // mubhaTAn balasaMyuktAn hayavidyAvizAradAn / varavAjisamArUDhAn bhUparIkSAvicakSaNAn // 1168 // dvizataM vA zataM vA'pi tadardha hayasAdinaH / punaH prasthApayed rAjA yuddhabhUmiparIkSaNe // 1169 // gatvA samAgatAnAM tu vijJaptyA ca bhuvo guNAn / pareSA vyUharacanA parijJAya kSitIzvaraH // 1170 // saMsthUlasthUlavalmIkakSagulmopakaNTake / bhUbhAge racayed rAjA vyUhaM vyUhavicakSaNaH // 1171 // alpavRkSopalAcchidrA'lacanIyadarIsthitA / niHzarkarA vipaGkA bhUrazvavyUhAya zasyate // 1172 // niHsthANusikatApakA nirvalmIkopalA smaa| kedAravratatizvabhravRkSagulmavivarjitA // 1173 / / atIvakaThinA bhUzca zuracaGgamaNakSamA / sthirA cakrasamA dhAtrI sthavyUhe prazasyate // 1174 // mugamyazailA viSamA mRduvRkSAvabhedinI / mupadarabhaGgA bhUrgajanyUhe varA matA // 1175 // sarvadoSojjhitA bhUmiH kutracid vArisaMyutA / vizAlA guNabhUyiSThA caturaGgAlocitA // 1176 // evaM parIkSya bhUbhAgaM yasmin yatra yathocitam / tatra saMracayed nyUhAn nRpo yuddhavizAradaH // 1177 // 1 E prativyUI vi. / 2 ABC nirudyAnA nirderaNA / Aho ! Shrutgyanam Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 20] maansolaalH| sarvalakSaNasampUrNe bhUbhAge ripumardanaH / racayeduttamaM vyUhaM paravyUhavibhedakam // 1178 // mukhaM pUrva vibhAgaH syAdurazca tadanantaram / urasaH pazcime bhAge paurasyaM parikIrtitam // 1179 // paurasyasya tathA pRSThe pratigraha itIritaH / kakSau prakakSau pakSau ca prapakSau pArthayoH kramAt // 1180 // pratigrahaparo bhAgaH pRSThamityabhidhIyate / evaM vyUhavibhAgAMzca vijJAya nRpatistataH // 1181 // mukhe madamukhaM nAgaM zUrArUDhaM suzikSitam / tanutrANasamopetaM yodhadvayasamanvitam // 1182 // pazcimAsanarUDhena subhaTena samanvitam / trizcataiH SaTzatairvApi navabhirvA tathA zataiH // 1183 // vidhA vibhaktaiH mubhaTaiH sthAnatrayamusaMsthitaiH / pRSThe ca kakSamAge ca rakSitaM khaDgapANibhiH // 1184 // prakAdezanikSiptaizcaNDakodaNDamaNDitaiH / subhaTaiH zatasaGgyAtaiH sulajheDhayotibhiH // 1185 // pakSadeze tathA zUraiH zaktikheTakathAribhiH / sahasradvayasaGkhyAtaistadaDairvA zatairvRtam // 1186 // prapale javasaMyuktairgAtratrANasurakSitaiH / avaiH sarvAyudhopetairvAhakaizca samanvitaiH // 1187 // zatapaJcakasakhyAtaH prapakSadvayakalpitaH / turagaiH pattibhiH zUrairAvRtaM purato nyaset // 1188 // 1D yAyibhiH / Aho! Shrutgyanam Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 mAnasollAsaH / vAraNaM sarvasainyAnAM vAraNaM vairivAraNam / evaMvidhabalopetaM vyUhasyAgre niyojayet // / 1989 // trimukhaM dvimukhaM tadvadekavaktramathApi vA / paravyUhasya bhedArtha kuryAd vyUhamukhaM nRpaH // 1190 // uraHsthAne mahIpAlaH zreNamATavikaM balam / amitraM ca tathA phalgu yuddhabhUmau prakalpayet // 1199 // bhaurasye yuddhabhANDAni zastrANi vividhAni ca / vAri bhUri naye duSTraistRSArtAnAM supye // 1192 // pratigrahapradeze tu svayaM tiSThenmahIpatiH / bhadralakSaNa sampUrNamairAvaNakulodbhavam / / 1193 // [ viMzatiH 2 viSNvaMzaka zubhAnakaM kAliGganasambhavam / bhUbhRcchikharasaJcAraM zikSitaM tu vadhAvadhi / / 1194 // madAvasthAM caturthI ca samprAptaM girisannibham / zuraM mahAbalaM dAntaM dhIramanvarthavedinam / / 1195 / / suvarNaghaTitodArapakSarakSAsamanvitam / tanutrANasamopetaM dRDhadeJcAkadhAriNam // 1196 // mayUrapicchagucchAGkadhvajadaNDavipaNDitam / nAnAvarNavicitrAGgaM patAkAparizobhitam // 1197 // devakAntaH sthitaiyadhairmadhye kuntaroddhatam / pAzcAtyasAdinA yuktaM zaktitomarapANinA / 1198 // 0 1 atyanta 2A Adarza pustake'yamadhikaH pAThaH- maulimitrabale samyak putrAn pratigrahe nyaset / 3 ABC ca kurvIta / 4 B vaktratrANaM / Aho! Shrutgyanam Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 adhyAyaH 20 ] maansollaasH| antarArUDhazUreNa kheTakadvayadhAriNA / IdRgguNayutaM nAgamArohed vinayogaH // 1199 // vijJAtanAmabhimaulaiH kRttikAmapANibhiH / aGgarakSAnvitaiH zUrairTanaH sannArakSakaiH // 1200 // kakSasthairdazasAhastadardheLa surakSitaH / prakakSe sacivAmAtya-kumAre ca ghaTAnvitaH // 1201 // mitra-bhRtyabalaiH pakSe paapsaaykdhaaribhiH| zakti-tomara-nistriMza-kunta-mudrapANibhiH // 1202 // varaMvAraNasambaddhaiH mubhaTairlakSasammitaiH / kramazaH sthApiryodhairyathodIritanAmabhiH // 1203 // nAnAyudhadharaivIrairazvArUDhaH suzikSitaiH / prakakSe'yutayugmena saMvRtazca mahIpatiH // 1204 // pRSThe bhUmau vazAlDapuSpakAntarasaMsthitaiH / avarodhavadhavRndai rakSibhiH parirakSitaiH / / 1205 // ghenukAvyAzitAzena kozenAdhiSThitastathA / teSAM tu pRSTharakSArtha naravAjibalaM nyaset // 1206 // IzI nyUharacanAM vidhAya paravIrahA / bajedandhiriva kSubdho nigiran paravAhinIm // 1207 // iti sainyaracanAlakSaNam // zUrANAM siMhanAdaizca khurArAvaizca bAjinAm / mahAmAtrakarAsphAlamAtaGgagalagarjitaiH // 1208 / / bherImahAraghoSaizca kAhalAzazanisvanaiH / yuddhAzaMsimahAtUryaninAdaiH sphoTayan dizaH // 1209 // 1 D vrm| 2 ABC sannaddhasu, D vAravANena s| Aho ! Shrutgyanam Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 maansollaasH| [viMzatiH2 yataH phalgu yato bhinnaM yato dRSyairadhiSThitam / tad balaM prathamaM hanyAdAtmanazcopabRMhayan // 1210 // sAraM dviguNasAreNa phalgu sAreNa pIDayet / saMhataM tu gajAnIkaiH pracaNDairavadArayet // 1211 // pracaNDai/ramukhyaizca phalgusainyaM vidArayet / azvavyUha bheMTAnIkaM vAjivyUhaM tu dantibhiH // 1212 // ghANasAraistathA kuntaiH pAza-paTTiza-tomaraiH / agnitailAcitairbANairnibhinyAd dvipayUthapAna // 1213 // pabhUtakuarAnIkaghaMTAsaGghaghaTTanaiH / pATanaiH karaTikhAtaM dviSatAM raNamUrddhani // 1214 // vimRzya rAjacihnAni nizcitya nRpateH padam / sarvasainyena saMyuktastatra yAyAljayotsukaH // 1215 // nArAcairjarjarIkRtya kuntairnirbhidya nirbharam / cakrApIta dvidhAkRtya pAzairAkRSya pAtayet // 1216 // snycye mudrAghAtaichittvA parazunA bhaTAn / svArUDhakuareNAtha saMyojya paravAraNam / / 1217 // tadnaM svagajoddAmadantAghAtairnipAtya ca / nistriMzena ripozchindyAt kuNDalAlaGkRtaM ziraH // 1218 evaM nihatya saGgrAme duSTazatru madoddhatam / jayatUryaninAdena harSayana subhaTAn svakAn // 1219 // kumArAmAtyasacivAn sAmantAn maNDalezvarAn / vinihatyAgatAnAM ca dAnaM dadyAd yathoditam / / 1220 // 1 D degghaMTA / 2 ADE yonmukhaH / 3 BC ko / / 4 D yaMzca svasainikAn / Aho ! Shrutgyanam Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 20 ] maansollaasH| 139 dviSatAM raktapUreNa tarpayitvA tu medinIm / pizitena pizAcAMzca nyAdAnantramAlayA // 1221 // palAyanaparAn bhItAn rakSayitvA tu dharmataH / ArohamuktAn svIkRtya tvarayA varavAraNAn // 1222 // dhenukAzcoSTrasaGghAMzca niHzeSa kozameva ca / parigRhya tathA sarva prayatnAd vIkSya sarvataH // 1223 // evaM tu badhyate yatra yuddhe shtrurmhaablH| nRpeNa balinA sa syAd daNDo yuddhavadhAbhidhaH // 1224 // balazaktivihInena nRpeNa righughaatinaa| prayojyA syustrayo daNDA viSaghAtAbhicArajAH // 1225 // viSaM hAlAhalaM zRSi kAlakUTaM bhayAvaham / vatsanAmaM caturthe tu sthAvaraM parikIrtitam // 1226 // sarpadaMSTrAdisanAtaM viSaM tajjaGgamaM viduH / viruddhadravyapilitaM kRtrimaM viSamucyate // 1227 // zAtravANAM viraktA ye kRtyAste puruSA vraaH| tAn vibhedya pradAnena rasaM taistu prayojayeta / taDAga-kUpa-vApISu tathA laghusarassu ca // 1228 // snAnodake tathA taile pAdAbhyaGge sapAduke / krIDApuSkariNImadhye prayuJjIta viSaM dviSAm // 1222 // kumAra-sacivAmAtya-mantri-senAdhipeSu ca / mahAvAraNamukhyeSu turageSUttameSu ca // 1230 // evaM viSaprayogeNa zatrUNAM kSudraghAtakam / kSINena kriyate yat tu viSadaNDaH sa ucyate // 1231 / / 1 BC nAgaM / 2 D vibhidya / Aho! Shrutgyanam Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 mAnasollAsaH / [viMzatiH 2 zurazca dRDhabhaktazca tyaktaprANabhayazca yH| vIrazca samayajJaba padhopAyavicakSaNaH // 1232 // bandhuputrapradattAdhigRhItabahuvetanaH / tena ghAtaM prayuddhIta pramattArivadhecchayA // 1233 // gItavAyaprasakteSu dyUtakrIDArateSu ca / mRgavyAsaktaciseSu devayAtrAsaGgiSu // 1234 // aDUmallavinodeSu tathA'nyeSUtsavAdiSu / antaHpurapapAreSu devapUjApareSu ca // 1235 // vIraphroDAMviSaNNeSu bhojamAsthAnavartiSu / nyagreSyanyeSu kAryeSu kuryAd vairiSu pAtanam // 1236 // pUrvodisamuNaistIkSNaiH subhadaiyantrapAtanam / mAyayA kriyate zatro_tadaNDaH saM kIrtitaH // 1237 // atharyavidhitattvAmaNairvijitendriyaiH / mantra-tantravidhAnajJairdUrAdunmUlayed ripum // 1238 // abhicArikahomaistu mantraiH SaTkarmasAdhakaH / yantralekhanakairuprairupAMzujapanAdibhiH // 1239 // mantra-tantramusidaizca paTahaiH kAhalAdibhiH / patAkAkArakairdIpa paiyUrakUrcakaiH / / 1240 // bANairmantraprayuktaizca siddhArthakayutAnataiH / mohayet stambhayecchan sthAnAduccATayet tathA // 1241 / / vidveSayeca mitrANi vaze kuryAcca vidviSaH / saMharejjIvitaM yat tu syAt sa daNDo'bhicArakaH // 1242 iti daNDabhedAH // 1 D prakI / 2 D ratnakai / Aho ! Shrutgyanam Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 adhyAyaH 20 ] maansollaasH| vyavahArAn nRpaH pazyed vidvidvaraiH saha / smRtizAstrAnurodhena rAgadveSavivarjitaH // 1243 // adoSAn dUSayed rAjA doSayuktAnadaNDayan / akIrti mahatImeti durgatiM cAdhigacchati // 1244 / / Rtvik purohitaH putro bhrAtA bandhustathA suhRt / adaNDayo nRpatenAsti svadharmAccalito naraH // 1245 // vedazAstrArthatattvajJAH satyasandhAzca dhArmikAH / sabhyA nRpatinA kAryA mitrAmitreSu vai samAH // 1246 // dhIrairalolupairoMlailokavyApArakovidaH / vipraiH saha mahIpAlo guNa-doSau vicArayet // 1247 // . vicAre yatra tiSThanti viprAH zrutividastrayaH / paJca vA sapta vA sA syAcchatakratusamA sabhA // 1248 // tasyAM sabhAyAM yaH kazcid dharmajJaH zrutikovidaH / nirdiSTo vApyanirdiSTaH sa tatvaM vaktumarhati // 1249 / / nyAyyaM panthAnamutsRjya ye gatasyAnuyAyinaH / sabhyAste bodhanIyAH syurmArga dharmasya zAzvatam / / 1250 // anirdiSTazca tat sarva satyaM brUyAt samaasam / jJAtvA vA na vadet tatvaM mithyAvAdI ca pApabhAk // 1251 // kulInAH zIlavantazca dhanino vayasA'dhikAH / amatsarA vizaH kAryAH kiyanto'pi sabhAsadaH // 1252 // alobhaM satyasandhaM ca dharmazIlaM priyaMvadam / dharmazAstrArtha kuzalaM lokayAtrAvicakSaNam / / 1253 // vicAre paNDitaM dakSaM pADivAkatayA yutam / iGgitAkAratattvajJamUhApohavizAradam // 1254 // Aho ! Shrutgyanam Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 mAnasollAsaH / brAhmaNaM zrutasampannaM dharmazAstravizAradam / AtmanaH pratirUpaM tu kuryAdekaM mahIpatiH / / 1255 / / [viMzatiH 2 prAgeva pRcchati prAyo vAkyaM vAdArthamAgatau / vicArayati yaH samyak pAr3ivAkastataH smRtaH / / 1256 // vpagrasya rAjakAryeNa dehajADyena vA svayam / apazyataH prabhoH kArye prAr3ivAko vicArayet / / 1217 // vimAlAbhe tu kartavyaH kulIno damasaMyutaH / paratra bhIrurdharmajJaH zUraH zAnto vimatsaraH || 1258 // anudvegakaro nityaM prajAnAM ca hite rataH / dodyuktaH samarthazca kSatriyo'pi sabhApatiH || 1259 // daurlabhyAt kSatriyasyApi vaizyaM kuryAt sabhApatim / guNAdhikaM ca madhyasthaM janAnAM sammataM nRpaH // 1260 // vipra kSatra- vizaH kAryAH zreSThamadhyAdhamAH kramAt / sarvathA'pi na karttavyaH zUdreH kvApi vicAraNe / / 1261 // lobhAdvA'pi bhayo rAgAt smRtizAstrArthanAzakAH / daNDanIyAH pRthak sabhyA vivAdAd dviguNaM dhanam // 1262 // satAM mArge samullaGghya bAdhito yo balIyasA / nivedayeta yad rAjJe tad vivAdapadaM smRtam / / 1263 // abhiyogo dvidhA jJeyaH zaGkayA pratyayena vA / asatsaMsargataH zaGkA pratyayo'nyAGgadarzanAt / / 1264 // prathamaM syAd RNAdAnaM nikSepastadanantaram / asvAmivikrayacaiva tRtIyaM parikIrtitam / / 1265 // 1 B madojjhitaH / 2 BCE zUdrazcApi D zUdrazcApi na kartavyo vyavahAravi / 3D tathA / Aho! Shrutgyanam Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 20] maansollaasH| 143 sambhUya ca samutthAnaM caturthaM paribhASitam / paJcamaM dattamAkhyAtaM SaSThaM dattApahArakam // 1266 // saptamaM vetanAdAnaM saMvillaGghanamaSTamam / krayavikrayAnuzayau navamaM dazamaM tathA // 1267 / / ekAdazaM tathA proktaM vivAdaH svAmipAlayoH / svAmibhRtyavivAdazca dvAdazaM samudAhRtam // 1268 / / trayodazaM samAkhyAtaM sImAvivadanaM budhaiH / nirUpitaM budhairatra vAkpAruSyaM caturdazam // 1269 // uktaM paJcadazaM tajjJairdaNDapAruSyasaMjJitam / steyaM SoDazamAkhyAtamRSibhistatvadarzibhiH // 1270 // padaM saptadazaM nAma sAhasaM sadbhirIritam / aSTAdazaM samAdiSTaM strIsaGgrahaNasaMjJakam // 1271 // ekonaviMzaM samproktaM strIpuMdharmo vicArakaiH / dAyabhAgAbhidhAnaM ca tat syAd viMzatimaM padam // 1272 / / ekaviMzaM tathA dyUtaM dvAviMzaM tu samAhvayam / vyavahArapadAnyetAnyAha somezvaro nRpaH // 1273 / / iti vyavahArapadAni / svayaM notpAdayet kArya samarthaH pRthivIpatiH / nAdadIta tathotkocaM dattaM kAryArthinA nRpaH // 1274 / / vivAdAyAgataM pRccheta sabhAyAM purataH sthitam / kiM kArya kiM ca duHkhaM te tyaktazaGko nivedapa // 1275 // nirUpite punaH pRcchet kena kasmin kutaH katham / tasmAt tava kRtaM brUhi satyameva sabhAgataH // 1276 // 1 BCE: pahArikaM / 2 D saMjJitaM / Aho ! Shrutgyanam Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansollaasH| [viMzatiH 2 sabhyaH saha samAlocya padaM nyAyyaM yathA bhavet / . pratyarthimastathA''hvAnaM lekhairdataizca kArayet // 1277 // AhUto yadi nAgacched vyAdhito dukhito'yavA / niruddho viSamasyo vA kriyAvyagro jvaranapi // 1278 // svAmikAryaprado vA'pi nRpakAryarato'thavA / matto vA'ya pramatto vA tathApyeSa na duSyati // 1279 // kulInA parabhAryAM ca yuvatizca prasUtikA / rajasvalA pakSahInA nAhAtavyA sabhAM prati // 1280 // ayipatyArthivAkyAni lekhayitvA vicArayet / dezakAlAnusAreNa hetubhizca pRthagvidhaiH // 1281 // likhitAta sAkSito bhukte pramANatritayAdataH / vicArayenmahIpAlaH smRtizAstrAnusArataH // 1282 // etaiH pramANahInasya divyaM deyaM mahIbhujA / taca deyaM vayo'vasthA-deza-kAlAnusArataH // 1283 // pramANaM mAnuSaM yatra durlabhatvena vartate / tadA divyaM pradeyaM syAna deyaM mAnuSe sati // 1284 // zaktiAnAM narendreNa kathitAnAM ca tskraiH|| zuddhimanvicchatAM tasya divyaM deyaM vinA ziraH // 1285 // pramANainizcite vA'pi divyairvA'pi vicaarite| yuktyA daNDaM nRpaH kuryAd yathAdoSAnusArataH / / 1286 // viSA(?)-danti-bhujaga-zastrAnala-jalAdibhiH / pApAnAM prANaharaNaM baghadaNDaH prakIrtitaH // 1287 // Aho ! Shrutgyanam Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 20] maansollaasH| 145 kezAnAM karNayorakSNo sikAyAstathaiva ca / nihAyAH karayostadvadaGgalIpajanasya ca // 1288 // pAdayorevamAdInAmaGgAnAM chedanaM ca yat / aparAdhAnusAreNa klezadaNDaH sa ucyate // 1289 // bandhanaM tADanaM vAcA rUkSayA bharsanaM tathA / evaMvidhaprakAro'pi klezadaNDaH prakIrtitaH // 1290 / / paNAnAM zate sArdai prathamaH sAhasaH smRtaH / madhyamaH paJca vijJeyaH sahasraM caiva cottamaH // 1291 // vivAdena samaH kvApi dviguNaH kApi kathyate / triguNo vA kacit proktaH kaciduktazcaturguNaH // 1292 // sarvasvasyAdhikA kApi damaH sarvasvameva vA / doSadravyAnusAreNa daNDo'rthaharaNaH smRtaH // 1293 // daNDo rakSati maryAdAM daNDo dharma pravartayet / nivArayedadharmAcca tasmAd daNDaM prayojayet // 1294 // daNDahIne yato rASTra mAtsyo nyAyaH pravartate / tasmAd daNDaM prayuota duSTAnAM dhArmiko nRpaH // 1295 // daNDapAtabhayAloko dharme tiSThati mUtritaH / karIva vijayo matto'pyaGkazena vazIkRtaH / / 1296 / / tIvradaNDabhayAlloke bhRzamudvijate janaH / tasmAnmRdumayogeNa prajApAlanamAcaret // 1297 // yathoktadaNDavinyAsAd bhUpatedharmacAriNaH / yazo dharmastathA rASTra kozazva parivardhate // 1298 // -- 1E mataH / Aho ! Shrutgyanam Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maansollaasH| [viMzatiH 2 evamaGgAni rAjyasya sapta zaktitrayaM tathA / pAhuNyaM ca tathA proktamupAyazca caturvidhaH // 1299 // rAjyasthairyanimittAni prAptarAjyasya bhUpateH / viMzatiH somabhUpAlaH kRtavAn nItikovidaH // 1300 // iti daNDAdhyAyaH // 20 // iti mahArAjAdhirAja-satyAzrayakulatilaka-cAlukyAbharaNa-zrImadbhUlokamallazrIsomezvaradeva viracite mAnasollAse'bhilaSitArthacintAmaNau rAjyasthirIkaraNopAyakathane dvitIyaM prakaraNam // FR000000000000000009 prathamo bhAgaH smaaptH|| kI mAtA t@30000000000000000 Aho ! Shrutgyanam