Book Title: Dharmbindu Prakaran Part 02
Author(s): Pravin K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022100/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAkinImahattarAsUna AcAryadeva zrImad haribhadrasUrIzvarajI mahArAjA viracita | AcAryadeva zrImad municaMdrasUrIzvarajI mahArAjA kRta TIkA samanvita dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 vivecaka : paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 zabdazaH vivecana * graMthakAra * yAkinImahattarAsUnu AcAryadeva zrImad haribhadrasUrIzvarajI mahArAjA * TIkAkAra * AcAryadeva zrImad municaMdrasUrIzvarajI mahArAjA * AzIrvAdadAtA vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka sva. pa. pU. AcAryadeveza zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA tathA SadarzanavettA, prAvacanikapratibhAdhAraka sva. 5. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA tathA vartamAna zrutamarmajJAtA vidvAna 5. pU. AcArya bhagavaMta zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA * vivecanakAra - paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA * saMkalanakArikA smitA DI. koThArI * prakAzaka tAthI zrutadevatA bhavana, 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 zabdazaH vivecana vivecanakAra - paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA vIra saM. 2538 vi. saM. 2068 ja AvRtti : prathama ja takala: 250 mUlya : rU. 345-00 sarva hakaka gItArtha gaMgA TrasTane AdhIna che. * Arthika sahayoga | eka sagRhastha taraphathI - muMbaI eka 9 amArA dhArmika prasthAnamAM nimitta banelA sau kalyANamitrone sAdara arpaNa : mukhya prAptisthAna : hatArthanA. mRtadevatA bhuvana, 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-3. Email: gitarthganga@yahoo.co.in, gitarthganga@gmail.com zArpa ophaseTa prinTarsa zanaya-2, loara grAunDa phlora, gAMdhIgrAma sTezana sAme, amadAvAda. phonaH 23584414/15 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prAptisthAna - * amadAvAda : gItArtha gaMgA, zrutadevatA bhavana, 5, jena marcanTa sosAyaTI, phohapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-380007. (079) 26604911, 32457410 Email: gitarthganga@yahoo.co.in gitarthganga@gmail.com * vaDodarAH zrI sorInabhAI dinezacaMdra zAha 'darzana' I-kala, lIsApArka sosAyaTI, vibhAga-2, rAmezvara sarkala, subhAnapurA, hAITenzana roDa, vaDodarA-390023. 1 (0275) 2391790 (mo.) 9825212997 Email: saurin 108@yahoo.in muMbaI : zrI lalitabhAI dharamazI 302, caMdanabALA epArTamenTa, javAharalAla naherU roDa, sarvodaya pArzvanAthanagara, jaina derAsaranI pAchaLa, muluMDa (vesTa), muMbaI-400080. 8 (022) 25680614, 25689030 (mo.) 9322231116 Email : lalitent@vsnl.com zrI himAMzubhAI ena. zeTha e-2/41, azoka samrATa, trIje mALe, daphatarI roDa, gauzALA lena, bInA javelarsanI upara, malADa (I.) muMbaI-400097. 1 (022) 32438434 (mo.) 9322274851 Email : divyaratna_108@yahoo.co.in surataH DaoN. praphulabhAI je. zeTha DI-1, arpaNa epArTamenTa, bAbunivAsanI galI, TImalIyAvADa, surata-395001. 8 (0261) 3228723 * jamanagara : zrI udayabhAI zAha clo. mahAvIra agarabattI varksa, c-7, supara mArkeTa, jayazrI TokIjhanI sAme, jAmanagara-361001. : (0288) ra678513 (mo.) 9723993990 Email : karan.u.shah@hotmail.com BANGALORE: Shri Vimalchandji Clo. J. Nemkumar & Co. Kundan Market, D. S. Lane, Chickpet Cross, Bangalore-560053. (080) (O)22875262 (R) 22259925 (Mo) 9448359925 Email : amitvgadiya@gmail.com * rAjakoTa: zrI kamalezabhAI dAmANI "jinAjJA", 27, karaNaparA, rAjakoTa-360001. = (0281) 2233120 * (mo.) 9427178013 Email : shreeveer@hotmail.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya sujJa vAcako ! praNAma... aMdhakAramAM TaoNrca vagara athaDAtI vyakti dayApAtra che, to tenAthI paNa TaoNrca kaI rIte vAparavI te na jANanAra vyakti vadhu dayApAtra che. kAraNa ? te vyakti pAse sAdhana hovA chatAM paNa tenI jarUrI jANakArInA abhAve teno upayoga nahIM karI zake. tevI ja rIte... aMdhakArabharyA saMsAramAM jinazAsananI prApti vagara bhaTakto jIva cokkasa dayApAtra che, paraMtu jinazAsananI prApti bAda paNa jo jIva tenAM rahasyajJAna vagarano ja rahyo, to te vadhAre dayApAtra che; kema ke duHkhamaya ane pApamaya saMsAramAMthI chUTavA mAtra jinazAsana prApti paryApta nathI, paraMtu tenI prApti bAda zAsananAM UMDANabharyAM rahasyonA jJAna dvArA zAsana pratye atUTa bahumAna ane sAdhanAmArgano dRDha saMkalpa jarUrI che. anyathA bhAgye dIdhela jinazAsanano lAbha te vyakti pUrNatayA uThAvI nahIM zake. amane gaurava che ke, jinazAsananAM A ja rahasyone gItArthagaMgA saMsthA dvArA 108 mukhya ane avAMtara 10,008 viSayonA mAdhyame ujAgara karAvavA ame bhAgyazALI thayA chIe. ahIM dareka viSaya saMbaMdhI bhinna-bhinna zAstromAM verAyelAM rahasyamaya zAstravacanonuM ekatrIkaraNa thAya che. tyArabAda temAM dekhAtA virodhAbhAsonA nirAkaraNa sAthe paraspara saMdarbha joDavA dvArA temAM chupAyelAM rahasyono AviSkAra karavAmAM Ave che. jo ke, A rahasyo asAmAnya zaktizALI sivAyanA lokone sIdhAM pacatAM nathI; kema ke te durgama jinazAsananA nicoDarUpa hovAthI ati durgama che. tethI amArI saMsthAnA mArgadarzaka pa.pU. A.bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI ma. sA.e prastuta rahasyone vyAkhyAno svarUpe sugama zailImAM, zAstrIya ane Adhunika dareka pariprekSyamAM pIrasyAM che ane pIrasaze. jemAMthI eka dharmatIrtha viSayaka pravacanono arthAMza pragaTa thayela che. alabatta, A zailInI sugamatAjanya laMbANane kAraNe amuka viSaya sudhI vivecananI maryAdA baMdhAI jAya che, mATe zrIsaMghane pUrNa lAbha maLe te hetuthI tyArabAdanA viSayo saMbaMdhI akhUTa 2hasyagarbhita zAstravacanono paraspara anusaMdhAna sAthe saMgraha pragaTa karavAmAM Avaze, jene AjanI bhASA Encyclopedia (vizvakoSa) kahe che. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temAM te te viSaya saMbaMdhI dUrano saMbaMdha dharAvatAM zAstravacano paNa te viSayaka rahasyajJAnamAM upayogI hovAne kAraNe saMgRhIta thaze ane A saMgraharUpa bIja dvArA bhaviSyamAM samagra zrIsaMghane zAsananAM rahasyajJAnanI prAptimAM taiyAra sAmagrI pUrI paDaze. 'vidvAneva vinAnAti vidvapnanaparizramam' e ukti anusAra vidvAno dvArA thatuM A vidvadbhogya ane azrutapUrva kArya ghaNA puruSArtha uparAMta puSkaLa sAmragI ane samaya paNa mAMge che. bIjI bAju, zrI saMgha taraphathI sva. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI ma. sA., pa.pU. A.bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI ma. sA.nAM pravacano ane paMDitavarya zrI pravINabhAI motA kRta zAstranAM vivecano zAsananAM rahasyo sudhI pahoMcavAnI kaDI svarUpa hovAthI prasiddha karavAnI mAMgaNIo paNa vAraMvAra Ave che. jo ke, A pravRtti saMsthAnA mULa lakSyathI saheja phaMTAya che, chatAM vacagALAnA samayamAM, mULa kAryane jarA paNa aTakAvyA vagara prastuta kAryane saMlagna pravRtti tarIke svIkArIe chIe. tenA anvaye prastuta pustaka prakAzita karatAM AnaMda anubhavAya che. uparokta dareka kAryone zrIsaMgha khobe-khobe saharSa vadhAvaze, anumodaze ane sahAyaka thaze tevI abhilASA saha... zrutadevatA bhavana, 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. gItArtha gaMgAnuM TrasTIgaNa ane zrutabhakto Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItArtha gaMgAnAM prakAzano pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA (moTA paMDita ma. sA.)nA pravacananAM pustako 1. Azrava ane anubaMdha 2. pudagala vosirAvavAnI kriyA 3. cAritrAcAra mahArAjA ja pa. pU. A. bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA (paMDita ma. sA.) kuta, saMpAdita ane pravacananAM pustako 1. zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo 2. cogadaSTisamuccaya 3. karmavAda kaNikA 4. sadgati tamArA hAthamAM ! 5. darzanAcAra 6. zAsana sthApanA 7. anekAMtavAda 8. praznottarI 9. cittavRtti 10. cAlo, mokSanuM sAcuM svarUpa samajIe 11. manovijaya ane Atmazuddhi 12. bhAgavatI pravajyA paricaya 13. bhAvadharma bhAga-1 (praNidhAna) 14. bhAvadharma bhAga-2 (pravRtti, viSNajaya, siddhi, viniyoga) 15. rainazAsana sthApanA 16. cittavRtti 17. zrAva re vArada vrata pUrva virAjya 18. lokottara dAnadharma "anukaMpA" 19. praznottarI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. kudaratI AphatamAM jainanuM kartavya 21. dharmarakSA pravacana zreNI bhAga-1 22. jainazAsana svataMtra dharma ke saMpradAya ? 23. binazAsana svataMtra dharma yA maMtravAya ? 24. Is Jaina Order Independent Religion or Denomination ? 24. Status of religion in modern Nation State theory 26. gRhajinAlaya mahAmaMgalakArI 27. zrI upadhAna mArgopadezikA saMpAdaka :- pa. pU. paMnyAsa zrI arihaMtasAgarajI mahArAja sAhaba 1. pAkSika aticAra gItArtha gaMgA dvArA prakAzita anya pustakonI yAdI 1. zrI sametazikharajInI saMvedanA 2. zrI navapada ArAdhanA vidhi 3. svataMtra bhAratamAM dharma parataMtra !!!!! (gujarAtI) 4. svataMtra bhArata meM dharma parataMtra !!!!! (hindI) 5. Right to Freedom of Religion !!!!! (aMgrejI) 6. 'rakSAdharma' abhiyAna (gujarAtI) 7. 'Rakshadharma' Abhiyaan (aMgrejI) 8. sevo pAsa saMkhesaro (guja.) 9. sevo pAsa saMghelo (hindI) * saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItArtha gaMgA dvArA prakAzita vivecananAM graMtho chuM vivecanakAra :- paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA je 1. yogaviMzikA zabdazaH vivecana 2. adhyAtmaupaniSat prakaraNa zabdazaH vivecana 3. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 4. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 5. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-3 6. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana pUrvArdha. 7. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana uttarArdha 8. ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI zabdazaH vivecana 9. sakhyatva SaTrasthAna caupaI zabdazaH vivecanA 10. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 11. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1 12. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2 13. phUpadaSTAMta vizadIkaraNa zabdazaH vivecana 14. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 (sUtra 1-2) 15. sUtranA pariNAmadarzaka yatnaleza bhAga-1 16. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 (sUtra 3-4-5) 17. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 18. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 19. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-3 20. dAnadvAciMzikA-1 zabdazaH vivecanA 21. mitrAdvAciMzikA-21 zabdazaH vivecana 22. yogazataka zabdazaH vivecana 23. paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 24. yogabhedadvAciMzikA-18 zabdazaH vivecana 25. yogavivekadvAciMzikA-19 zabdazaH vivecana 26. sAdhusAmaggadvAciMzikA-6 zabdazaH vivecana Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27. bhikSudrAsiMzikA-27 zabdazaH vivecana 28. dIkSAdvAciMzikA-28 zabdazaH vivecanA 29. yogadaSTinI sajhAya zabdazaH vivecana 30. kevalibhuktivyavasthApanadvAciMzikA-30 zabdazaH vivecana 31. pAtaMjala yogalakSaNavicAradvAciMzikA-11 zabdazaH vivecana 32. jJAnasAra zabdazaH vivecana 33. saMthArA porisI sUtrano bhAvAnuvAda ane hiMsASTaka zabdazaH vivecana 34. jinamahattvadvAciMzikA-4 zabdazaH vivecana 35. samyagdaSTidvAciMzikA-15 zabdazaH vivecanA 36. yogalakSaNadvAciMzikA-10 zabdazaH vivecana 37. muktiadveSaprAdhAnyadvAbiMzikA-13 zabdazaH vivecana 38. apunabaMdhakadvAciMzikA-14 zabdazaH vivecana 39. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-1 40. yogadaSTisamasyaya zabdazaH vivecana bhAga-2 41. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-3 42. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-2 43. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-3 44. yatilakSaNasamuccaya prakaraNa zabdazaH vivecana 45. devapuruSakAradvAciMzikA-17 zabdazaH vivecana 46. tArAditrayadvAciMzikA-22 zabdazaH vivecana 47. kutarkagrahanivRttidvAciMzikA-23 zabdazaH vivecana 48. saddaSTidvAciMzikA-24 zabdazaH vivecanA 49. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 50. mArgadvAciMzikA-3 zabdazaH vivecana 51. dezanAdvAciMzikA-2 zabdazaH vivecana pa2. jinabhaktidvAciMzikA-5 zabdazaH vivecana 53. yogAvatAradvAciMzikA-20 zabdazaH vivecanA pa4. yogamAhAdvAciMzikA-26 zabdazaH vivecana papa. sajjanastutidvAbiMzikA-32 zabdazaH vivecana 56. pUrvasevAdvAciMzikA-12 zabdazaH vivecanA pa7. IzAnugrahavicAradvAciMzikA-16 zabdazaH vivecanA Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58. klezaNAnopAyadvAbiMzikA-25 zabdazaH vivecana 59. vinaya dvAbiMzikA-29 zabdazaH vivecana 60. zrI sImaMdharasvAmIne vinaMtIrUpa 125 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana 61. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-4 62. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-3 63. paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-4 14. gurutatvavinizcaya zabdazaH vivecana bhAga-1 65. gurutattvavinizcaya zabdazaH vivecana bhAga-2 66. muktidvAciMzikA-31 zabdazaH vivecana 17. yogasAra prakaraNa zabdazaH vivecanA 68. zrI sImaMdharasvAmInuM 350 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana bhAga-1 69. zrI sImaMdharasvAmInuM 350 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana bhAga-2 70. tattvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 71. SoDazaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 72. pratikramaNa hetugarbhita svAdhyAya zabdazaH vivecana 73. kathAdvAciMzikA-9 zabdazaH vivecana 74. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-4 75. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-5 76. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 77. navatattva prakaraNa zabdazaH vivecana 78. 150 gAthAnuM hUMDInuM stavana zabdazaH vivecana 79. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-5 80. paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-6 81. SoDazaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 82. amRtavelanI moTI sajhAya ane nizcaya-vyavahAra garbhita zrI zAMtijina stavana tathA zrI sImaMdharasvAmI stavana zabdazaH vivecana 83. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-7 84. AnaMdaghana covIzI zabdazaH vivecana 85. paknIsUtra (pAkSikasUtra) zabdazaH vivecana 86. dharmaparIkSA prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 87. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-1 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-2 89. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-3 90. pAtaMjalayogasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 91. pAtaMjalayogasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 92. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 93. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 gItArtha gaMgA aMtargata - gaMgotrI graMthamALA dvArA prakAzita graMtho ek Us ta graMtho 1. dharmatIrtha bhAga-1 2. dharmatIrtha bhAga-2 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 saMkalanA tRtIya adhyAya - bIjA adhyAyamAM batAvyuM e prakAre sadharmanA zravaNathI yogya jIva vizeSa prakAranA karmamala vagarano bane che. jethI yukti ane anubhava anusAra bhagavAnanA vacananuM rahasya, saMsAranI vyavasthA, saMsAranA ucchedanA upAyo te mahAtmAne hAthamAM rahelA padArthanI jema dekhAya che. tethI te mahAtmAne satata saMsAranA ucchedanuM kAraNa bane evo mahAsaMvega utpanna thAya che. tenA kAraNe te mahAtmAne potAnI bhUmikA anusAra dharma sevavAnI utkaTa icchA thAya che. tethI potAnI zaktinuM sUkSma Alocana karIne te mahAtmA uttaranI bhUmikAnA kAraNabhUta dharma svIkAravA mATe tatpara thAya che. ane bhagavAne AvA jIvane ja dezavirati ke sarvavirati ApavAne yogya svIkAryo che. tethI tevA jIvane kaI rIte dharma Apavo joIe tenuM vistArathI varNana trIjA adhyAyamAM karela che. vaLI, dharma svIkAravAnI pravRtti e uttaranA dharmanI niSpattine anukULa evA vimalabhAva svarUpa che, paraMtu mAtra pratijJA levA svarUpa nathI ke grahaNa karAyelI pratijJA anusAra mAtra bAhya AcaraNa svarUpa nathI. tethI atyaMta saMvegapUrvaka je mahAtmA potAnI bhUmikA anusAra vrata grahaNa kare che tyAre teonuM citta te vratagrahaNanA baLathI ane apramAdathI svIkArAyelA vratanA pAlanathI uttara-uttaranA bhAvamAM javA mATe atyaMta abhimukha bane che. vaLI, dezavirati ke sarvavirati dharma samyaktanI prApti vagara grahaNa karavo nyApya nathI. mATe mahAtmA yogya jIvane kaI rIte samyaktanI prApti thAya ? te mATe prathama upadeza Ape che. jethI samyaktane pAmIne bhAvathI dezaviratine anukULa udyama karIne te mahAtmA uttara-uttaranI bhUmikAne pAme. vaLI, samyakta pAmyA pachI keTalAka sAttvika jIvo zIdhra sarvaviratine prApta karI zake tevA che. AvA yogya jIvone upadezaka sarvaviratino te rIte ja sUkSma bodha karAve che jethI sarvaviratine grahaNa karIne zIdhra saMsArano uccheda kare. vaLI, jeo samyakta pAmyA pachI sarvaviratinA arthI che chatAM sarvavirati mATe yatna karI zake tevA nathI tevA yogya jIvone zrAvakadharmanA bAra vrato ane tenA aticArono sUkSmabodha thAya te rIte vistArathI varNana prastuta adhyAyamAM karela che te pramANe zrAvakadharmano yathArtha bodha karIne jeo svazakti anusAra zrAvakadharma seve che teo sarvaviratine anukULa zaktino saMcaya kare che. jema koI viSama parvata hoya ane buddhimAna vyakti kramasara eka eka DagalAM dvArA kramasara te parvatanuM ArohaNa karIne parvatanA zikhara upara pahoMce che tema sUkSmatattvane pAmela samyagdaSTi jIvo paNa svabhUmikA anusAra dezaviratine svIkArIne ane pratidina sarvaviratidharmanA sUbhAvonuM Alocana karIne, sAdhusAmAcArInuM zravaNa karIne ane sAdhudharmanuM Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 / saMkalanA bhAvana karIne uttara-uttaranA bhAvomAM ArohaNa kare che jenAthI cAritrane anukULa baLa saMcayavALA thAya che. tethI duSkara evA cAritra mATe bhagavAne Adya bhUmikAmAM baLa saMcaya karavA mATe dezaviratidharma batAvela che. A prakAre varNana karIne graMthakArazrIe trIjo adhyAya samApta karyo che. trIjA adhyAyanA padArtho saMkSepathI A pramANe che - yogya upadezakanAM upadezathI tattvane pAmelo zrotA kevA prakAranAM mahAsattvavALA bane che ? tenI spaSTatA zloka-1mAM karela che. ane upadeza dvArA tattvane pAmelo jIva kaI rIte dharmagrahaNamAM pravRtti kare che tenuM svarUpa zloka-2mAM spaSTa karela che. vaLI, vivekapUrvaka dharmagrahaNamAM pravRtta jIva ja dharmagrahaNa mATe yogya che anya nahi tenI spaSTatA zloka3mAM karela che. tyArapachI tevA yogya jIvane kaI rIte upadezake dharmanuM pradAna karavuM joIe tenI vistArathI vidhi graMthakArazrIe batAvela che, je varNanamAM dezavirati dharmanuM tenA aticArothI sahita vistRta varNana che. A prakAranAM vizeSa gRhastha dharmanuM pAlana sarvavirati dharmanI prApti pratye prabaLa kAraNa che tenI spaSTatA zloka-4mAM karela che. ane dezaviratinA pAlana dvArA mahAtmA sarvaviratinI zaktino saMcaya kaI rIte kare che ? tenI spaSTatA zloka-pa ane DamAM karela che. caturtha adhyAya - trIjA adhyAyamAM varNana karyuM evA prakArano zrAvakadharma ane tenA pUrvanA adhyAyamAM batAvela sAmAnya gRhastha dharma te baMnene je zrAvaka vidhipUrvaka seve che te mahAtmA tenA sevananA baLathI cAritramohanIyakarmathI mUkAya che; kema ke bhagavAnanI AjJA anusAra be prakAranA gRhasthadharmane sevela che tenA kAraNe bhAvanI vizuddhi thAya che ane gRhastha dharmanA sevanakALamAM bhAvacAritranA sUkSmabodhapUrvaka sadA te cAritranA svarUpathI te mahAtmA AtmAne bhAvita kare che, tethI dezaviratinA pAlanakALamAM pUrNacAritranA rAganI vRddhi thavAne kAraNe te mahAtmA sarvaviraticAritranI yogyatAne pAme che; kema ke vizuddha evuM thoDuM paNa anuSThAna vidhizuddha pAlanane kAraNe uttara-uttaranA pAlanane anukULa zaktisaMcayanuM kAraNa bane che. jeo sarvaviratinI zaktinA saMcayavALA thAya che tevA mahAtmAomAM kevA guNo joIe ? temaNe kevA guNavAna guru pAse dIkSA levI joIe ? dIkSA letAM pUrve kuTuMba sAthe kaI rIte ucita vyavahAra karavo joIe ? dIkSA levA mATe zuM ucita vidhi karavI joIe ? ityAdinuM vistArathI varNana cothA adhyAyamAM karela che. A rIte zuddha yogapUrvaka gRhasthAzramane choDIne jeo saMyamamAM yatna kare che te sukhapUrvaka saMyamanI dhurAne vahana karavA samartha bane che ane jeo A prakAre yatna karyA vagara sAdhupaNuM grahaNa kare che teo zAstranI bAdhAthI saMyamamAM yatna karanArA hovAthI sAdhu paNa nathI ane gRhastha paNa nathI. tethI ubhayabhraSTa evA Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | saMkalanA teone mATe saMsAranA paribhramaNanI ja prApti che, tema batAvIne graMthakArazrIe cotho adhyAya samApta karela che. cothA adhyAyanA padArtho saMkSepathI A pramANe che pUrvamAM batAvela gRhasthadharma pALIne mahAtmA kaI rIte sarvavirati dharmanI zakti prApta kare che te zloka-1 ane 2mAM batAvela che. 3 vaLI, thoDuM paNa vizuddha anuSThAna prabhune saMmata che tethI dezaviratinAM vizuddha pAlana dvArA sarvaviratinI zaktino saMcaya karIne sarvavirati grahaNa karavI ucita che tenI spaSTatA zloka-3mAM karela che. tyArapachI saMyama grahaNa karavA tatpara thayelA jIve kevA guNonI prApti karIne kevA guru pAse dIkSA grahaNa ka2vI joIe ? jethI jema pote dezaviratinAM pAlana dvArA sarvaviratine anukULa zaktino saMcaya karyo che tema guNasaMpanna gurunAM AlaMbananA baLathI sukhapUrvaka saMyamanA kaMDakonI vRddhi karI zake ane tevA mahAtmAe kaI rIte dIkSA grahaNa karavI joIe ? tenI vidhi batAvela che. ane je mahAtmA pravrajyAnA baLano saMcaya karIne pravrajyA grahaNa kare che teo kaI rIte saMyama pALe che ane kaI rIte potAnA iSTa kAryane prApta kare che tenI spaSTatA zloka-4 ane zloka-5mAM karela che. ane jeo tevuM baLa saMcaya karyA vagara saMyama grahaNa kare che teo sAdhu vezamAM hovA chatAM sAdhu paNa nathI ane gRhastha paNa nathI teono manuSyajanma niSphaLa che, tenI spaSTatA zloka-6mAM karela che. paMcama adhyAya H cothA adhyAyane aMte kahyuM ke jeo pUrvamAM varNana karyuM evuM sAdhupaNuM grahaNa karI zakatAM nathI teo sAdhupaNuM laIne paNa zAstranI bAdhAthI pravRtti kare che teo sAdhu paNa nathI ane gRhastha paNa nathI, tethI have sAdhupaNuM duSkara kema che ? te spaSTa karatAM kahe che - jema magara Adi prANIothI bharapUra evo moTo samudra be bhujAthI taravo muzkela che tema sAdhupaNuM atiduSkara che; kema ke sAdhupaNuM grahaNa karyA pachI moha ApAdaka karmo vidyamAna hovA chatAM, satata apramAdabhAvanA baLathI moha ApAdaka karmone niSphaLa karavA traNa guptinA sAmrAjyathI je yatna karI zake teo ja duSkara evo A bhavasamudra tarI zake che. kema bhavasamudra ta2vo duSkara che ? tethI kahe che - sAdhupaNAnuM phaLa janma-maraNa AdithI rahita mokSa che, je 52mAnaMda svarUpa che. tevo mokSa prApta karavo duSkara che temAM Azcarya nathI, chatAM jeone bhavasvarUpano spaSTa bodha che, tattvathI bhava pratye virakti che ane mokSano utkaTa rAga che teo ja mokSanA upAyabhUta vItarAgabhAvathI AtmAne sadA vAsita karIne sAdhudharmanuM pAlana karI zake che. A rItanI sAdhudharmanI duSka2tA batAvyA pachI sAdhudharmanA be prakAranuM varNana karela che. sAdhudharma be prakArano che H (1) sApekSayatidharma ane (2) nirapekSayatidharma. sApekSayatidharmavALA Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | saMkalanA mahAtmAo saMyamajIvanamAM kaI rIte yatna kare che ane nirapekSayatidharmavALA mahAtmAo saMyamajIvanamAM kaI rIte yatna kare che ? tenuM vistArathI varNana pAMcamA adhyAyamAM karela che. aMte sAdhudharmanuM pAlana karanArA mahAtmAo kaI rIte bhAvasaMlekhanA kare che ? te batAvIne te mahAtmAo apramAdanA baLathI dhyAnamAM ekatAna thaIne Aloka ane paralokanA hitane kaI rIte prApta kare che ane aMte atyaMta asamaMjasa evA saMsA2thI kaI rIte mukta thAya che ? te pAMcamA adhyAyamAM batAvela che. pAMcamA adhyAyanA padArtho saMkSepathI A pramANe che - sAdhupaNuM kevuM duSkara che ? tenI spaSTatA dRSTAMtathI zloka-1mAM karela che. kema sAdhupaNuM duSkara che ? te yuktithI zloka-2mAM batAvela che. jo sAdhupaNuM duSkara hoya to mahAtmAo tene kema sevI zake che ? tenI spaSTatA zloka-3mAM karela che. tyArapachI be prakAranA yatidharmanuM svarUpa graMthakArazrIe vistArathI batAvela che. jenAthI sAdhudharmanA arthI jIvoe sApekSayatidharma kaI rIte sevavo joIe jethI kramasara nirapekSayatidharmanI zakti pragaTe teno yathArtha bodha thAya che. 4 vaLI, zaktine gopavyA vagara sAdhudharma pALanArane aMte kaI rIte saMlekhanA karavI joIe teno paNa yathArtha bodha karAvyo che. tyArapachI graMthakArazrIe varNana karyuM e pramANe jeo apramAdabhAvathI sAdhupaNuM seve che te mahAtmAo A bhavamAM ane parabhavamAM kalyANane prApta kare che tenI spaSTatA zloka-4mAM karela che. A bhavamAM kevA prakAranAM kalyANanI prApti thAya che ? ane parabhavamAM kevA prakAranAM kalyANanI prApti thAya che ? tenI spaSTatA zloka 5-6mAM karela che je sAMbhaLIne yogya jIvone duSka2 evo paNa sAdhudharma sevavAno utsAha thAya che. vi. saM. 2067, zrAvaNa suda-3, tA. 2-8-2011, maMgaLavAra, 302, vimalavihAra, sarasvatI sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda-7. phona : 079-32447014 chadmasthatAne kA2Ne zrI jinezvaradevanI AjJAthI viruddha ke graMthakArazrInA AzayathI viruddha jo kAMIpaNa lakhAyuM hoya to trividhe trividhe micchA mi dukkaDaM. Zhu Zi pravINacaMdra khImajI motA Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | saMpAdikAnuM kathana saMpAdiSAnuM kathana ? A graMthanA kartA AcAryazrI haribhadrasUri mahArAjA ane TIkAkAra AcAryazrI municaMdrasUri mahArAjAne koTi koTi vaMdana. prastuta graMthamAM zrAvakadharma ane sAdhudharmanuM vistArathI svarUpa batAvela che, jenA dvArA yogya jIva samyaktanI prAptipUrvaka dezaviratidharma ane sarvaviratidharma pALavA svabhUmikA anusAra samartha banI zake che. prastuta bhAga-2mAM samyaktanI prApti mATe prathama upadeza Apela che. samyakta vagara dezaviratidharma ke sarvaviratidharma grahaNa karavo nyAya nathI. vaLI, upadezaka yogyajIvone sarvaviratidharmano sUkSma bodha karAve che, jethI cAritrane anukULa baLasaMcayavALA thAya. jo baLasaMcaya karyA vagara sAdhupaNuM grahaNa karavAmAM Ave to ubhayabhraSTa thavAnA kAraNe saMsAraparibhramaNa ja kare che tenuM suMdara vivecana karIne sAdhupaNAnI duSkaratA batAvela che. vivecanakAra paMDitavaryazrI pravINabhAI motAne koTi koTi praNAma. samagra jIvana yogasAdhanAmAM pasAra karanAra teozrIe vividha graMthonuM vAMcana 10-15 vakhata karyA pachI vivecananuM kArya karIne ApaNA upara A kALamAM atyaMta upakAra karela che. graMthanA vivecanakArya samaye paNa mAtra graMthanA lakhANanA ja kAryane pradhAnatA ApavAne badale svakalyANa ane tattvajijJAsu sAdhakane bodha thAya te mATe teozrI satata prayatnazIla hoya che. A graMthamAM satata mArgadarzana ane preraNA ApavA badala pU.sA. zrI cArunaMditAzrIjI mahArAja sAhebano upakAra bhUlI zakAya tema nathI. tattvajijJAsu jIvo samyakta, dezaviratidharma ane sarvaviratidharmanuM varNana vAMcIne potAnI svabhUmikA anusAra zakti Adine anurUpa dharmanuM yogya sevana karIne bhAvanI uttarottara vizuddhi dvArA dharmanA phalarUpe mokSanI prApti kare e ja abhyarthanA. zrI jinezvaradevanI AjJAthI viruddha ke graMthakArazrInA ane vivecanakArazrInA AzayathI viruddha kAMIpaNa lakhAyuM hoya te badala "micchA mi dukkaDam'. - mitA DI. koThArI vi. saM. 2067, zrAvaNa suda-3, tA. 2-8-2011, maMgaLavAra, 12, benka opha InDiyA sosAyaTI, usmAnapurA, amadAvAda-380013. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2/ saMpAdikAnuM kathana haja anukramaNikA 4 blioka naM. viSaya pAnA naM. 1-181 1-3 1. 2. 3-4 4-3 sU. 1-35 6-102 36-93 102-176 171-177 4. 5-6. 177-181 182-245 adhyAya-3 vivekapUrvakanI apAyelI dezanAthI yogya jIvane thatA bodhanuM svarU5. vivekapUrvakanI dezanAthI bodha pAmelA jIvonI vivekapUrvakanI guNasthAnakane anukULa ucita pravRtti. dezanAthI vivekasaMpanna thayelo jIva ja vizeSa prakAranA dharmane yogya. vizeSa prakAranA dezaviratidharmapradAnanuM svarUpa. samyaktanA aticAro, dezaviratinA vrato ane aticAronuM vistArathI svarUpa. vratone grahaNa karyA pachI aticAra rahita vratapAlana mATe zrAvakane kartavya ucita pravRttinuM svarUpa. vivekapUrvaka sevAyelo vizeSagRhasthadharma sarvaviratinI prAptinuM kAraNa. dezaviratithI kaI rIte sarvaviratinI prApti thAya che tenI mArgAnusArI yukti . adhyAya-4 * vizeSa prakAranA gRhasthadharmanA phaLasvarUpe cAritra AvAraka karmono nAza ane tenI yukti tathA bhAvacAritranI kramasara prApti. alpa paNa vizuddha anuSThAnathI mahAna phaLanI prApti ane yathAtathA ghaNA anuSThAnathI phaLanI aprApti. yatidharmane svIkAravAnI vidhinuM vistArathI varNana. bhAvayatinuM svarU5. vidhipUrvaka pravrajyA grahaNa karavAthI thI bhAvayatipaNAnI prAptinI yukti . yatidharma svIkArIne saMyamaveSadhArI sAdhune gRhastha dharma rahita ane yatidharmarahita hovAthI saMsAraphalanI prApti. adhyAya-5 yatidharmanI duSkaratAnuM svarUpa ane kema sAdhudharma duSkara che ? tenI yukti. 182-185 sU. 1-43 185-187 187-241 241-242 242-243 244-245 246-361 1-2. 246-248 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | anukramaNikA bloka naM. viSaya pAnA naM. 3. | duSkara paNa yatidharmanuM pAlana kevA jIvothI zakya che ? tenuM svarUpa. 248-250 sU. 1-82 sApekSayatidharma ane nirapekSayatidharmanuM varNana. 250-338 83-98 bhAvasaMkhanAnuM svarUpa. 339-356 samyapha rIte sevAyelA yatidharmanuM Aloka ane paralokanuM phaLa. 356-358 samyak rIte sevAyelA yatidharmanuM AlokanuM phaLa. 358-359 | samyapha rIte sevAyelA yatidharmanA phaLarUpe atyaMta asamaMjasa evA saMsArathI mukti. 360-361 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAkinImahattarAsUnu 5. pU. AcAryadeva zrImad haribhadrasUrIzvarajI mahArAjA viracita 5. pU. AcAryadeva municaMdrasUrIzvarajI mahArAjA kRta TIkA samanvita dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 zabdazaH vivecana OM hrI~ arhaM namaH / OM hrI~ zrI zaMkhezvarapArzvanAthAya namaH / OM namaH / avataraNikA : vyAkhyAto dvitIyo'dhyAyaH, atha tRtIya Arabhyate, tasya cedamAdisUtram che - trIjo adhyAtha avataraNikArya : bIjo adhyAya vyAkhyAna karAyo. have trIjo adhyAya AraMbha karAya che. ane tenuM A Adi sUtra zloka H - saddharmazravaNAdevaM naro vigatakalmaSaH / jJAtatattvo mahAsattvaH paraM saMvegamAgataH / / 1 / / zlokArtha : A rIte=pUrvamAM varNana karyuM e rIte, dharmanA zravaNathI nara=zrotA, vigatakAluSyavALo, jJAtatattvavALo, mahAsattvazALI, parama saMvegane pAmelo thAya che. 1 TIkA H 'saddharmazravaLAt' pAramArthiva dharmAvarNanAt 'vak' 3 nItyA 'nara:' zrotA pumAn 'viAta bhaSaH' vyAvRttatattvapratipattibAdhakamithyAtvamohAdimAlinyaH san, ata eva 'jJAtatattvaH' karakamalatalakalita ' Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | zloka-1 nistalasthUlAmalamuktAphalavacchAstralocanabalenAlokitasakalajIvAdivastuvAdaH, tathA 'mahat' zuddhazraddhAnonmIlanena prazasyaM 'sattvaM' parAkramo yasya sa tathA, 'paraM' prakRSTaM 'saMvegam' uktalakSaNamAgataH nArA TIkArca - saddhazravaI'... 3 nakSataH || A rIte=pUrvamAM varNana karyuM e rIte, saddharmanA zravaNathI= pAramArthika dharmanA zravaNathI, tara=zrotArUpI puruSa, vigata kAluSyavALo chato tatvanI prAptinAM bAdhaka evAM mithyAtvamohAdinA mAlityathI rahita chato, AthI ja=mithyAtvamohAdinA mAlityathI rahita che AthI ja, jJAtatatvavALo=hAthanA taLiyAmAM rahelA skUla nirmala muktAphaLanI jema sazAstrarUpI cakSunA baLathI avalokana karyuM che sakla jIvAdi vastuvAda jene evo jJAtatatvavALo, thAya che ane mahAna zuddha zraddhAnA ubhIlanane kAraNe prazasya, evuM satva=parAkrama che jene te tevo =mahAsatvavALo para=prakRSTa, pUrvamAM kahevAyelA lakSaNavALA saMvegane pAmelo thAya che. I1II bhAvArtha : adhyAya-1, ramAM sAmAnyathI ane vizeSathI je gRhastha dharma batAvyo e rIte, koI upadezaka yogya zrotAne dharmanuM svarUpa batAve, to te zrotA te dharmanA zravaNathI kevA guNavALo thAya che te prastuta zlokamAM batAve che ane tevA guNavALo zrotA zuM kare che ? te zloka-2mAM batAve che, tethI zloka-1, 2no ekavAkyatAthI saMbaMdha che. vaLI, je zrotA atyaMta dharmano artha che ane zrotAnI buddhi anusAra je upadezaka zrotAne pUrvamAM varNana karyuM e pramANe yathArtha dharmanuM prakAzana kare che tenAthI te zrotAne jinavacana anusAra dharmanuM svarUpa Agama, yukti ane anubhavathI yathArtha dekhAya che, tethI te zrotAnA cittamAM mithyAtvamohanIyakarmanuM ane zuddhadharmane sevavAmAM pratibaMdhaka cAritramohanIyakarmanuM mAlinya dUra thAya che ane zAstravacananA paramArthane te zrotA jANanAro thayelo hovAthI, jema koI puruSa hAthamAM rahelA nirmaLa muktAphaLane yathArtha joI zake che tema zAstracakSuthI nirmaLa thayelI daSTivALo te puruSa jIva-ajIvAdi navatattvanA pAramArthika svarUpane zAstravacana, yukti ane anubhava anusAra yathArtha jANanAro bane che. ane jinavacananAM rahasyane pAmela evA te zrotAne zuddha zraddhA pragaTe che. arthAt A jinavacana anusAra, mArI bhUmikA anurUpa sarva ucita pravRtti karIne, huM mArA hitane sAdhuM evI zuddha zraddhA pragaTe che. jenA kAraNe te zrotA AtmakalyANanA kSetramAM mahAparAkramavALo bane che. vaLI, jinavacananA paramArthano yathArtha bodha thayo hovAthI te zrotA prakRSTa saMveganA pariNAmane pAmelo bane che arthAt samyaka prakAre dharmane sevIne susAdhu thavAnI zaktino saMcaya karIne ane aMte vItarAga tulya thaIne saMsArano aMta karuM evA saMveganA pariNAmavALo thAya che. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2) adhyAya-3 | zloka-1, 2 AthI ja arihaMtamAM upAsyanI buddhi thAya che, susAdhumAM gurunI buddhi thAya che ane sarvaze kahelA dharmamAM dharmabuddhi thAya che. AvA pariNAmavALo zrotA zuM kare che ? te AgaLanA zlokamAM batAve che. vA avataraNikA - avatIrNaH san kiM karotItyAha - avataraNitArtha - prakRSTa saMvegane kAraNe mArgamAM avatIrNa chato zuM kare che ? te AgaLanA zlokamAM kahe che zloka : dharmopAdeyatAM jJAtvA saMjAteccho'tra bhAvataH / dRDhaM svazaktimAlocya grahaNe saMpravarttate / / 2 / / zlokArca - prathama zlokamAM batAvyuM evo puruSa dharmanI upAdeyatAne jANIne, ahIM dharmamAM, bhAvathI saMjAta IcchAvALo=bhAvathI dharmane AtmAmAM niSpanna karavAnI IcchAvALo, daDha=atisUkSama upayogathI svazaktinuM Alocana karIne grahaNamAM svazakti anusAra dharmanA svIkAramAM, samyak pravarte che. IIII TIkA : thapAvetAm "eka eva suhaddharmo mRtamapyanuyAti yaH / zarIreNa samaM nAzaM sarvamanyat tu gacchati / / 102 / / " [yogadRSTi0] ityAdivacanAt dharmopAdeyabhAvaM 'jJAtvA' avagamya 'saMjAtecchaH' labdhacikIrSApariNAmaH 'atra' dharme 'dRDham' atisUkSmAbhogena 'svazaktiM' svasAmarthyamAlocya vimRzya 'grahaNe' vakSyamANayogavandanAdizuddhividhinA pratipattAvasyaiva dharmasya 'saMpravarttate' samyakpravRttimAdhatte, adRDhAlocane hi ayathAzakti dharmagrahaNapravRttau bhaGgasaMbhavena pratyutAnarthabhAva iti dRDhagrahaNaM kRtamiti / / 2 / / TIkArya : dharmopadevatA' . jiti , dharmanI upAdeyatAne "eka ja mitra dharma che je marelAne paNa anusare che=bhavathI mRtyu pAmelA jIvane paNa janmAMtaramAM anusare che, anya sarva zarIranI sAthe nAza pAme che. II102aa (yogadaSTisamuccaya) Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | zloka-2, 3 ityAdi vacanathI dharmanI upAdeyatAne=dharmanA upAdeya bhAvane, jANIne bhAvathI=mAtra AcaraNAthI nahi paraMtu guNasthAnakane sparza kare tevA bhAvathI, saMjAta icchAvALo=dharma karavAnA prApta thayelA icchAnA pariNAmavALo, ahIM=dharmanA viSayamAM, dRDha=atizaya sUkSma upayogathI, svazaktinuM=dharma svIkAravA viSayaka svasAmarthyanuM Alocana karIne grahaNamAM=AgamamAM kahevAze evA yogavaMdanAdinI zuddhinI vidhithI A ja dharmanA svIkAramAM saMpravarte che=samyak pravRttine kare che. 4 ahIM daDha zabda kema kahyo ? te spaSTa kare che - - adRDha AlocanamAM ayathAzakti dharmagrahaNanI pravRtti thaye chate, bhaMgano saMbhava hovAne kAraNe=grahaNa karAyelA vratanA bhaMgano saMbhava hovAne kAraNe, UlTo anarthano bhAva che=grahaNa karAyelA vratanA lAbhanA badale anarthano bhAva che, ethI dRDha grahaNa karAyuM che=dRDha svazaktinuM samAlocana kare ema kahevAyuM che. 'kRti' zabda TIkAnI samApti arthe che. / 2 / / * zlokamAM rahela 'mAvata:' zabda TIkAmAM chUTI gayela che tene ame grahaNa karIne artha lakhela che. bhAvArtha: pUrvazlokamAM kahyuM evA guNane prApta thayelo puruSa nirmaLa bodhane kAraNe "dharma ja AtmA mATe upAdeya che" evI sthira buddhivALo thAya che; kema ke te vicAre che ke dehanI sAthe viyogarUpa mRtyu jyAre thaze tyAre vartamAnamAM je kAMI dhanAdi potAnI pAse che te sarvano nAza thaze, parabhavamAM koI sAthe Avaze nahi, paraMtu vivekapUrvaka sevAyelo dharma AtmAmAM dharmanA uttama saMskArone AdhAna karIne ane dharmasevanakALamAM baMdhAyelA puNyane grahaNa karIne parabhavamAM jaze, tethI baMdhAyeluM puNya ane AtmAmAM paDelA dharmanA uttama saMskAro parabhavamAM sAthe Ave che, mATe dharma ja AtmA mATe upAdeya che Avo nirNaya karIne te puruSa zuddha dharma sevavAnI icchAvALo bane che ane vivekacakSuvALo hovAthI atisUkSma upayogathI kayA prakArano dharma sevavAnuM potAnAmAM sAmarthya che teno nirNaya ka2Ine zAstramAM batAvAyelI vidhithI svabhUmikA anurUpa dharmane svIkA2vAmAM samyak pravRtti kare che. jethI svazakti anusAra uttamabhAvonI niSpattinuM kAraNa bane te prakAre svIkArAyelAM vratonuM pAlana karIne uttara uttaranA dharmanI yogyatAne prApta kare che ane pUrNadharma sevIne saMsA2no aMta kare che. A avataraNikA : nanu kimarthamasyaiva dharmagrahaNasaMpravRttirbhaNyate ityAha - avataraNikArya : zA mATe Ane ja=zrloka-1, 2mAM kahyuM evA puruSane ja, dharmagrahaNanI samyak pravRtti kahevAya che ? ethI kahe che - Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | zloka-3 bhAvArtha: sAmAnyathI je jIvone dharma sAMbhaLIne dezavirati Adi je dharmagrahaNano utsAha thAya te jIva te prakA2no dharma grahaNa kare ema kahevAnA badale pUrvamAM varNana karyuM evo upadeza sAMbhaLIne je puruSa zloka-1, 2mAM kahyuM evA guNone pAmIne potAnI zaktinuM dRDha Alocana karIne dharma grahaNa kare to samyak dharmanI prApti thAya ema kema kahyuM ? ethI kahe che zloka H - 5 yogyo hyevaMvidhaH prokto jinaiH parahitodyataiH / phalasAdhanabhAvena nAto'nyaH paramArthataH / / 3 // zlokArtha H je kAraNathI parahitamAM udhata evA jino vaDe AvA prakArano=pUrvamAM varNana karyuM evA prakArano, jIva phlanA sAdhanabhAvathI=lanI niSpatti kare evA pariNAmathI yogya kahevAyo che. AnAthI anya=pUrvamAM varNana karyuM evA puruSathI anya, paramArthathI yogya nathI ja. III TIkAH 'yogyo' arho bhavya iti yo'rthaH 'hi 'ryasmAd 'evaMvidhaH ' 'saddharmazravaNAt' ityAdigranthoktavizeSaNayuktaH pumAn dharmapratipatteH 'proktaH', kairityAha-'jinaiH ' arhadbhiH 'parahitodyataiH ' sakalajIvalokakuzalAdhAnadhanaiH, kena kAraNenetyAha- 'phalasAdhanabhAvena' yogyasyaiva dharmagrahaNaphalaM prati sAdhakabhAvopapatteH, vyatirekamAha - 'na' naiva 'ata:' dharmazraddItu: 'anya:' pUrvazodhottavizeSavitaH 'paramArthata: ' tattvavRttvA yogya kRti rU| TIkArtha H'stat' ..... . yogya kRti / / yogya=arha=bhavya, e pramANeno je artha te yogya, je kAraNathI AvA prakArano=saddharmapravaLAt ityAdi graMthamAM kahevAyela vizeSaNathI yukta puruSa=prastuta adhyAyanI prathama ane dvitIya gAthAmAM kahevAyelA vizeSaNathI yukta puruSa, dharmanA svIkArane yogya kahevAyo che. konA vaDe kahevAyo che ? ethI kahe che - parahita ughata evA jino vaDe=sakala jIvalokanA kuzala AdhAnanA dhanavALA evA tIrthaMkaro vaDe, kahevAyo che. kyA kAraNathI tIrthaMkara vaDe Avo jIva yogya kahevAyo che ? ethI kahe che Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 zloka-3, sUtra-1 phalasAdhanabhAvanA kAraNe=Avo jIva phalanI niSpattinuM kAraNa hovAne kAraNe tIrthaMkaro vaDe yogya jIva kahevAyo che; kema ke yogyane ja dharmagrahaNanA phala pratye sAdhaka bhAvatI upapatti che. vyatirekane kahe che 6 AnAthI=A dharma grahaNa karanArathI, anyapUrvanA be zlokamAM kahevAyelA vizeSaNathI rahita jIva, paramArthathI=tattvavRttithI, yogya nathI ja. 'kRti' zabda TIkAnI samApti arthe che. / / 3 / / bhAvArtha: graMthakArazrIe prastuta adhyAyanA zloka-1, 2mAM kahyuM evo jIva svazaktinuM dRDha Alocana karIne vratagrahaNamAM samyak pravarte che ema kahyuM. enuM kAraNa parahitamAM udyata evA tIrthaMkaroe AvA guNathI saMpanna jIvane vratagrahaNa karavA mATe yogya kahyo che; kema ke pUrvamAM varNana karyuM e pramANe upadezanuM zravaNa karIne tenA paramArthane pAmyA pachI potAnI zakti anusAra jo te jIva vratagrahaNa kare to te vratathI uttara uttaranAM guNasthAnakanI prAptirUpa phaLa prApta thAya che. ane je jIva AvA guNovALo nathI te utsAhamAM AvIne dezavirati Adi vrato grahaNa kare, topaNa te vratonA pAlana dvArA, uttara uttaranAM guNasthAnakanI prAptirUpa phalane paramArthathI prApta karato nathI. AthI pUrvamAM varNana karAyelA guNo vaga2nA jIvane tIrthaMkaroe vrata grahaNa karavA mATe yogya kahyA nathI. II3II sUtraH iti saddharmagrahaNArha uktaH, sAmprataM tatpradAnavidhimanuvarNayiSyAmaH ||1/134 / / -- sUtrArtha A pramANe=prastuta aghyAyanA zloka-1thI 3mAM kahyuM e pramANe, saddharmanA grahaNa mATe, yogya puruSa kahevAyo. have tenA pradAnanI vidhinuM=yogya jIvane guNasthAnakanI niSpatti arthe saddharmanA pradAnanI vidhinuM, ame varNana karIzuM. ||1/134 // : TIkA H tat muLamameva / / 2/234 / / TIkArya : A sUtrano artha sugama che mATe TIkAkArazrIe TIkA karela nathI. / / 1/134 / / Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-1, 2 bhAvArtha: graMthakArazrIe prastuta adhyAyanA zloka-1thI 3 sudhI sadharmanA grahaNa mATe yogya jIva kevA svarUpavALo hovo joIe tenuM varNana karyuM. sadharmane yogya jIva svazakti anusAra vrata grahaNa karavA mATe tatpara thAya tyAre upadezake kevA prakAranI vidhipUrvaka tene dezavirati Adi vrato ApavAM joIe; jethI te vidhinA baLathI te mahAtmAne grahaNa karAyelAM vrato samyak pariNamana pAme, jenA baLathI te mahAtmA te vratone pALIne uttaranA uttaranA guNasthAnakane prApta kare. te mATe vratagrahaNanI vidhinuM svarUpa graMthakArazrI have batAve che. II1/134]] avataraNikA : - nanu dharmaH svacittaparizuddhyadhInaH, tatkimasyaivaM grahaNenetyAzaGkyAha - avataraNikArya : 'nanu'thI zaMkA kare che ke dharma svacittanI parizuddhine AdhIna che. te kAraNathI AnA=dharmanA, A prakAre=AgaLamAM batAvAya che e prakAranI vidhithI grahaNa vaDe zuM ? e prakAranI AzaMkA karIne kahe che bhAvArtha: pUrvasUtramAM graMthakArazrIe pratijJA karI ke sadharmane ApavAnI vidhinuM ame varNana karIzuM. tyAM koIka vicArakane prazna thAya ke dharma grahaNa karavA mATe vidhinI apekSA kema che ? arthAt vidhi vagara paNa svacittanI parizuddhi thAya to dharma niSpanna thaI zake che, tethI dharmane grahaNa karavA mATe koI vidhinI apekSA nathI e prakAranI zaMkAnA nirAkaraNa mATe kahe che sUtra H dharmagrahaNaM hi satpratipattimadvimalabhAvakaraNam / / 2 / 135 / / ( ) sUtrArtha je kAraNathI dharmanuM grahaNa satpratipattivALuM=potAnI zakti anusAra zuddha svIkAravALuM, vimala bhAvanuM karaNa che te kAraNathI tenA grahaNamAM vidhinI apekSA che ema adhyAhAra che. ||2/135 TIkAH : 'dharmagrahaNam' uktalakSaNaM 'hiH ' yasmAt 'satpratipattimat' dRDhazaktiparyAlocanAdinA zuddhAbhyupagamavat, kimityAha-'vimalabhAvakaraNaM' svaphalaprasAdhanAvandhyapariNAmanimittaM saMpadyate ityevamasya grhnnvidhivaimupamyate kRti Ara/rU|| Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 / sutra-2, 3 DhIkArya : tharmaprahAmrU ti ja kAraNathI pUrvamAM kahelA lakSaNavALA dharmanuM grahaNa samratipattivALuM=zaktinA daDha paryAlocana AdithI zuddha svIkAravALuM, vimalabhAvanuM karaNaHsvaphlatA prasAdhanamAM avaMdhya pariNAmanuM nimitta, prApta thAya che. ethI A pramANe=AgaLamAM kahevAya che e pramANe, AnI=dharmanI, grahaNavidhine kahevA mATe upakrama karAya che= prAraMbha karAya che. 'ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. ra/135 bhAvArtha : pahelA adhyAyanA zloka-3mAM graMthakArazrIe dharmanuM lakSaNa karyuM. AvA dharmanuM grahaNa mAtra upadeza sAMbhaLIne pratijJA levAthI prApta thatuM nathI, paraMtu te dharmanAM pAramArthika svarUpane jANIne pUrvanAM adhyayanomAM je dharmadezanA ApavAnI vidhi batAvI te vidhi anusAra dharmanuM zravaNa karIne je mahAtmA nirmaLa mativALA thayA che, zAstravacana yukti ane svaanubhavathI jIvAdi tattvone jANanArA thayA che ane A bhagavAnanuM vacana samyagu rIte sevAya to mahAkalyANanuM kAraNa che evI sthira buddhi thavAne kAraNe samyak parAkrama phoravIne guNasthAnakanI vRddhi mATe tatpara thayA che; vaLI, mokSaprAptinA atyaMta arthI hovAne kAraNe saMvegane pAmelA che tevA mahAtmA kayAM vratone huM grahaNa karIza to zAstravidhi anusAra pAlana karIne guNasthAnakanI vRddhine prApta karIza e prakAre dRDha paryAlocana kare che. je guNasthAnakanI ucita AcaraNA pote karI zake tema che teno nirNaya svabuddhithI, gurunA vacanathI ane nimittazuddhithI karIne zuddhapariNAmapUrvaka vratone svIkAre che. AvA vratovALuM vimala bhAvanuM kAraNa te dharmanuM grahaNa che. arthAt je vrato te grahaNa kare che te vratonA pAlanathI te te guNasthAnakarUpa phaLa potAnAmAM avazya pragaTe tenuM avaMdhyakAraNa evo nirmaLa pariNAma tenuM kAraNa bane tevuM dharmanuM grahaNa che, tethI potAnAM grahaNa karAyelAM vratone anurUpa guNasthAnakanI prAptinuM kAraNa bane tevA pariNAmanI niSpatti arthe viziSTa vratagrahaNanI vidhi Avazyaka che; kema ke te vratagrahaNanI vidhikALamAM jo te mahAtmA vidhimAM upayukta rahe to te vidhinA baLathI te mahAtmAmAM viziSTa pariNAma niSpanna thAya che, je pariNAmanA baLathI grahaNa karAyela vrata tatkAla te vratane anurUpa guNasthAnakanI niSpattinuM kAraNa bane che. mATe vratagrahaNanI kriyA te vratane anurUpa guNasthAnakanI prAptinuM kAraNa bane tenA mATe upayogI ucitavidhi jinavacana anusAra batAvavA mATeno prAraMbha graMthakArazrI kare che. ra/13pa avataraNikA : tadeva kathaM saMpadyate ? ityAha - avataraNikArya : te ja=pUrvasUtramAM kahyuM ke vimalabhAvakaraNarUpa dharmanuM grahaNa ja, kevI rIte prApta thAya che? ethI kahe che - Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-3 sUtraH sUtrArtha : tacca prAyo jinavacanato vidhinA ||3 / 136 / / G ane te=satpratipattivALuM vimalabhAvanA karaNarUpa dharmanuM grahaNa, prAyaH jinavacanathI vidhi dvArA niSpanna thAya che. II3/136 / / ..... TIkA H 'tattva' tat puna: satpratipattimaddharmapradaLa 'prAvo' vAhulyena, 'majyevyAno' vavacitanyapi saMmavAt, 'khinavacanato' vItarAgarAddhAntAn yo 'vidhiH' vakSyamALaH tena saMpadyate kRti / / 3/36 / / TIkArya - 'tattva' kRti / / vaLI te=satpratipattivALuM, dharmanuM grahaNa=satpratipattivALuM vimalabhAvanA karaNarUpa dharmanuM grahaNa, prAyaH=bahulatAe, jinavacanathI=vItarAganA siddhAMtathI, je vakSyamANa vidhi che tenAthI prApta thAya che. 5 ahIM prazna thAya ke jinavacanathI vidhipUrvaka ja prApta thAya che ema na kahetAM prAyaH jinavacanathI vidhi dvArA prApta thAya che ema kema kahyuM ? ethI kahe che marudevAdimAM kyAreka anyathA paNa=vratagrahaNanI vidhi vagara paNa, saMbhava che=guNasthAnakanI niSpattirUpa dharmano saMbhava che. 'kRti' zabda TIkAnI samApti arthe che. / / 3/136 / / bhAvArtha: upadezaka dvArA yogya zrotA dharmanA pa2mArthane jANyA pachI svazakti anusAra bhagavAnanA vacana anusAra vrata grahaNa karavA mATe tatpara thAya tyAre te vratagrahaNa viSayaka je vidhi bhagavAnanA zAsanamAM batAvAyI che te vidhinA 52mArthane jANyA pachI mahAtmA te vidhikALamAM karAtA sarva AcAromAM atyaMta praNidhAnapUrvaka upayukta thaIne vrato grahaNa kare che te mahAtmAmAM te vidhinA baLathI pUrva karatAM viziSTa prakArano pariNAma niSpanna thAya che je pariNAmanA baLathI te mahAtmAne grahaNa karAyela vrata bhAvathI pariNamana pAme che. mATe graMthakArazrI vratagrahaNanI vidhi have pachI batAvaze. II3/136/ Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. dharmabiMda prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-4 avataraNikA : evaM sati yat saMjAyate tadAha - avataraNitArtha - Ama hote chata=jinavacana anusAra vidhithI prAyaH satratipattivALuM dharmanuM grahaNa thAya che, tethI te vidhi pramANe koI vratagrahaNa kare ema hote chate, je thAya che tene kahe che - bhAvArtha pUrvasUtramAM kahyuM ke jinavacana anusAra vidhithI dharmanuM grahaNa satpatipattivALA vimala bhAvanA karaNarUpa bane che, tethI koI mahAtmA e pramANe dharma grahaNa kare to je prApta thAya che tene kahe che - sUtra : iti pradAnaphalavattA / / 4/137 / / sUtrArtha - - A rIte pradAnanI phalavatA che-guru dvArA yogya jIvone dharmapradAnanI saphaLatA che. Il4/137ll TIkA - * 'iti' evaM satpratipattimato vidhinA dharmagrahaNasya vimalabhAvanibandhanatAyAM satyAM 'pradAnasya'vitaraNasya dharmagocarasya guruNA kriyamANasya ziSyAya 'phalavattA' ziSyAnugraharUpaphalayuktatvamupapadyate, anyathoSaravasundharAbIjavapanamiva niSphalameva syAditi / / 4/137 / / TIkArya : tti' .... zAhiti | A rIte pUrvamAM kahyuM e rIte, satpatipattivALA vidhithI dharmanA grahaNanuM vimala bhAvanuM kAraNa paNuM hote chate, pradAnanuM guru vaDe ziSyane dharma viSayaka karAtA pradAnanI phalavattA upapanna thAya cheHziSyanA anugraharUpa kalayuktapaNuM upapanna thAya che. anyathA pUrvamAM kahyuM e pramANe vidhipUrvaka vratagrahaNa karavAmAM na Ave, to Ukhara bhUmimAM bIjanA vapananI jema niSphala ja thAyavratagrahaNa niSphaLa ja thAya. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. I4/13LA. bhAvArtha :yogya guru zrotAnI yogyatA anusAra sadharmano upadeza ApyA pachI je zrotA sadudharmanA paramArthane Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-4, 5 jANanAro banyo che, mahAsattvazALI che, atyaMta saMvegane pAmelo che ane potAnI zaktinuM samAlocana karIne vidhipUrvaka dharma grahaNa kare to pUrvasUtramAM kahyuM e pramANe vratagrahaNakALamAM vrata samyak pariNamana pAme tene anurUpa vimala bhAvanuM kAraNa jinavacana anusAra sevAyelI vidhi bane che. tethI vidhipUrvaka grahaNa karAyeluM vrata guNasthAnakanI vRddhirUpa phalanI prAptinuM kAraNa bane che. jo tevo yogya zrotA paNa zAstramAM kahelI vidhi vagara te vrato grahaNa kare to vratagrahaNanI vidhijanya zubhabhAva nahi thavAne kAraNe prAyaH te vrata pariNamana pAmatuM nathI, tethI ukharabhUmimAM bIjavapana tulya te vratagrahaNa niSphaLa bane che. ahIM vizeSa e che ke vratagrahaNanI vidhi mAtra sUtroccArarUpa ke kAyika kriyArUpa nathI, paraMtu svIkArAtA vratane samyak pariNamana pamADavA mATe, tenI ucita bhUmikAnI niSpattinuM kAraNa bane tevA prakAranI aMtaraMga pariNatine ullasita karavAne anukULa ucita kAyika, vAcika, mAnasika kriyA rUpe che. mATe te vidhinA paramArthane yathArtha jANIne je mahAtmA atyaMta supraNidhAnapUrvaka vratanI vidhinA pade padamAM atyaMta upayukta thaIne yatna kare to teo vaDe grahaNa karAyelAM vrato tatkAla uttara uttaranA guNasthAnakanI prAptinuM kAraNa bane che. II4/137nA avataraNikA : prAgavizeSato dharmo grAhyatayoktaH, tatra ca prAyo'bhyastazrAvakadharmo yatidharmayogyo bhavatIti gRhasthadharmagrahaNamevAdau bibhaNiSuridamAha - avataraNitArtha - pUrvamAM=zloka-1thI 3mAM avizeSathI=dezavirati, sarvaviratirUpa vibhAga vagara, dharma grAhyapaNAthI kahevAyo ane tyAM=sadharma grahaNa karavA mATe tatpara thayelA zrotAmAM, prAyaH abhyasta zrAvakadharmavALo yatidharma yogya thAya che ethI AdimAM gRhastha dharma grahaNane ja kahevAnI icchAvALA graMthakArazrI Ane=AgaLamAM kahevAya che e sUtrane, kahe che - bhAvArtha : tRtIya adhyAyanA prAraMbhamAM kahyuM ke je zrotA pUrvamAM varNana karAyelA sadharmanA zravaNathI jJAtatattvavALo thayelo che, mahAsatvavALo banelo che ane parama saMvegane pAmelo che te potAnI zakti anusAra dharmagrahaNa karavAmAM pravarte che. tyAM dezavirati ke sarvaviratinA vibhAga vagara dharmagrahaNa karavAmAM pravarte che tema kahela che; kema ke koIka mahAsattvazALI jIva dharma sAMbhaLIne sarvavirati grahaNa karavAmAM potAnuM sAmarthya jaNAya to sarvavirati paNa grahaNa kare. chatAM dharmanuM grahaNa ane samyapha pAlana atiduSkara che, tethI teo zrAvakadharmanuM pAlana karIne sarvaviratine anukULa saMcita vIryavALA thayA che teo sarvavirati dharmane yogya thAya che, tethI graMthakArazrI sarvavirati dharmanA grahaNanI vidhinuM kathana karatAM pUrve zrAvakadharmanA grahaNane ja kahevAnI icchAvALA zrAvakadharmane grahaNa karatAM pUrve zuM karavuM ucita che te batAvavA arthe kahe che - Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-5 sUtra : sati samyagdarzane nyAyyamaNuvratAdInAM grahaNam, nAnyathA / / 5/138 / / sUtrArtha : samyagdarzana hote chate aNuvratAdinuM grahaNa vyApya cheHucita che, anyathA nahi=samyagdarzana na hoya to aNuvratAdi grahaNa karavAM ucita nathI. pa/138II TIkA - 'sati' vidyamAne 'samyagdarzane' samyaktvalakSaNe 'nyAyyam' upapannam 'aNuvratAdInAM' aNuvrataguNavratazikSAvratAnAM 'grahaNam' abhyupagamaH, 'na' naiva anyathA' samyagdarzane asati, niSphalaprasaGgAt, yathoktam - "sasyAnIvoSare kSetre nikSiptAni kadAcana / na vratani puronti nIve mithyAtvavAsite mA2 rUA" "saMyamA niyamAH sarve nAzyante'nena pAvanAH / sonAnajoneva pApa: nattinaH 204" [] ti zAha/238AA TIkArca - ti' kRti 1 vidyamAna samyagdarzana hote chate aNuvratAdinuM aNuvrato, guNavrato, zikSAvratonuM grahaNaHsvIkAra, vyApya che=saMgata che. anyathAsamyagdarzana nahi hote chate aNuvratAdinuM grahaNa karavuM vyApya nathI ja; kema ke niSkalano prasaMga cheHgrahaNa karAyelA vratonAM niSkalato prasaMga che. je kAraNathI kahevAyuM che - ukharabhUmimAM nikSepa karAyelA dhAnyonI jema mithyAtvavAsita jIvamAM vrato kyAreya praroha pAmatAM nathI. phalathI zobhatAM vRkSo kSayakALavALA pavanathI jema nAza pAme che tema AnA dvArA=mithyAtva dvArA, pavitra evA saMyama ane niyamo sarve nAza pAme che. I103-104o" (). tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. pa/138 bhAvArtha : yogya upadezaka zrotAnI bhUmikA anusAra pUrvanA adhyAyamAM batAvyuM te pramANe saddharmanuM svarUpa batAve che te sAMbhaLIne tattvane pAmelo zrotA zakti anusAra dezavirati grahaNa kare to te dezaviratinuM grahaNa zAstravidhi anusAra karavAthI tatkAla bhAvathI dezaviratirUpe pariNamana pAme che. Ama chatAM koIka zrotA Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-5, 6 upadezakanA upadeza dvArA dharmagrahaNa karavAne sanmukha thayelo hoya ane bhagavAne kahyA pramANe mokSa ane mokSamArgamAM tene sthira ruci thayelI na hoya tenA kAraNe mAtra vratagrahaNa karIne dezavirati pAlana karavAne abhimukha pariNAmavALo che tevA zrotAne upadezaka dezavirati Ape to tenAmAM samyagdarzanano pariNAma nahi hovAne kAraNe tevA jIvo mATe aNuvratonuM grahaNa nyAya nathI; kema ke te zrotAe bhagavAnanAM vacananA paramArthane zAstravacana dvArA, yukti dvArA ane anubhava dvArA sthira nahi karela hovAthI pAramArthika dezaviratinA pariNAmamAM tene ruci utpanna thaI nathI, mAtra bAhya AcaraNAtmaka dharmamAM tene ruci thayela che, tethI tevA zrotAne sarvaviratinuM kAraNa bane ane krame karIne mokSanuM kAraNa bane tevI dezavirati vratagrahaNa karavA mAtrathI niSpanna thatI nathI, tethI upadezake evA zrotAne vrata ApatAM pUrve jinavacanano sUkSma bodha thAya e prakAre upadeza ApIne tene vrata ApavAM ucita gaNAya. ahIM vizeSa e che ke zAstramAM apunabaMdhakane paNa dIkSA levAnA adhikArI kahyA che. tenuM kAraNa keTalAka zrotA tevI tIkSNa buddhivALA nathI jethI upadeza dvArA jinavacananA paramArthane sparzI zake topaNa mArgAnusArI skUlabodhanA kAraNe teone sarvaviratidharmanI ruci thayelI che ane gItArthanA sAnnidhyanA baLathI pratidina navuM navuM zrutaadhyayana ane saMyamanI ucita kriyA dvArA teone kramasara sUkSma bodha thAya che, tethI tevA jIvo guNavAnanA pArataMtranA baLathI pAchaLathI samyakta pAmaze ane tenI prAptimAM grahaNa karAyela dIkSA ane gItArtha gurunuM pAtaMtrya ane gItArtha guru pAsethI prApta thatuM navuM navuM zruta prabaLa kAraNa che, tethI apavAdathI tevA jIvone paNa mArgapraveza mATe dIkSA Ape che chatAM sAmAnyathI je zrotA upadezakanA upadeza dvArA samyakta pAmI zake tema che tevA zrotAne to samyakta prApta karAvIne aNuvratAdinuM pradAna ucita che. pa/138 avataraNikA : samyagdarzanameva yathA syAt tathA''ha - avataraNiyArtha: samyagdarzana ja je pramANe thAya te pramANe kahe che - bhAvArtha : upadezaka yogya zrotAne dharmagrahaNa karavAne abhimukha thayelo jANIne jo tenAmAM samyagdarzana nathI tevo nirNaya thAya to je rIte tene samyagdarzana thAya te rIte batAve che - sUtra : jinavacanazravaNAdeH karmakSayopazamAditaH samyagdarzanam / / 6/139 / / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 sUtrArthaH : dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-6 jinavacananAM zravaNAdithI karmanA kSayopazamanA kAraNe=jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mithyAtvamohanIya Adi karmanA kSayopazamanA kAraNe samyagdarzana thAya che e pramANe upadezaka zrotAne kahe. II6/139|| TIkA H ' 'jinavacanazravaNaM' pratItarUpameva, 'Adi' zabdAt tathAbhavyatvaparipAkApAditajIvavIryavizeSalakSaNo nisargoM gRhyate, tato jinavacanazravaNAdeH sakAzAt yaH 'karmakSayopazamAdiH ' karmaNaH jJAnAvaraNadarzanAvaraNamithyAtvamohAdeH kSayopazamopazamakSayalakSaNo guNaH tasmAt 'samyagdarzanaM' tattvazraddhAnalakSaNaM viparyayavyAvRttikAri asadabhinivezazUnyaM zuddhavastuprajJApanAnugataM nivRttatIvrasaMklezaM utkRSTabandhAbhAvakRt zubhAtmapariNAmarUpaM samujjRmbhate, karmakSayAdirUpaM cetthamavaseyam - " khINA nivvAyahuyAsaNo vva chArapihiyavva uvasaMtA / ravinnAvihADiyanALovammA jIovasamA ||%00||" [ ] 'viyAti' kRti kRtastato viprI kRti 6/31 / / TIkArya H 'binavavanazravaLa' * kRti / / jinavacananuM zravaNa pratItasvarUpa ja che=spaSTa ja che. Adi zabdathI tathAbhavyatvanA paripAkathI ApAdita evA jIvavIrya vizeSarUpa nisarganuM grahaNa karAya che. tyArapachI= jinavacana zravaNa Adino artha karyA pachI, tenuM yojana kare che. jinavacana zravaNAdithI je karmanA kSayopazama Adi thAya che=jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mithyAtvamohanIya Adi karmanA kSayopazamarUpa guNa tenAthI tattvazraddhArUpa samyagdarzana thAya che. je samyagdarzana viparyayanI vyAvRttine karatAra che, asad abhinivezathI rahita che, zuddhavastunI prajJApanAthI yukta che, nivRtta thayelA tIvra saMklezavALuM che, utkRSTabaMdhanA abhAvane karanAra zubha AtmapariNAmarUpa che. ane karmakSayAdinuM svarUpa A pramANe jANavuM - "bujhAyelA agni jevAM kSINa karyo che, rAkhathI DhaMkAyelA agni jevAM upazAMta karyo che tathA kaMIka vidhyAta ane kaMIka viAya vihADiya agninI upamAvALA=kaMIka bujhAyelA ane kaMIka vikherAyelA agninI upamAvALAM, kSayopazamarUpa karmo che. 105 / " (vizeSA. 1256) vihADiya=vighATita, eTale Amatema, viprakIrNa=vikherAyela. 'kRti' zabda TIkAnI samApti arthe che. II6/139 / / Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-1 bhAvArtha : upadezaka yogya zrotAne dezaviratinuM svarUpa batAvatA pUrve samyagdarzananI niSpatti arthe kahe che ke samyagdarzananI prApti samudita evAM be kAraNothI thAya che : (1) bhagavAnanAM vacananI yathArtha pratIti thAya te prakAre zravaNanI kriyAthI ane (2) vaLI keTalAka jIvone tathAbhavyatvanA paripAkane kAraNe jIvavIryavizeSarUpa svAbhAvika pariNAmathI ema be kAraNothI samyagdarzananI prApti thAya che arthAt jinavacanazravaNarUpa adhigamathI ane tathAbhavyatvanA paripAkarUpa nisargathI samyagdarzana thAya che. Azaya e che ke yogya zrotA jinavacanane atyaMta avadhAnapUrvaka zravaNa kare to tene pratIti thAya che ke "saMsAranA A sarva bhogo meM anaMtIvAra prApta karyA, tethI A bhogothI je AnaMda thAya che te apUrva nathI paraMtu aneka vakhata meM A bhogo prApta karyA che chatAM jIvane tRpti thaI nathI ane bhagavAnanAM dareka vacano jIvanA asaMgabhAvanA paramArthane batAvanArAM che ane te svarUpe meM jinavacana atyAra sudhI avadhAraNa karyuM nathI, tethI pUrvamAM karAyeluM jinavacananuM zravaNa apUrva na hatuM ane hamaNAM potAnuM jIvavIryavizeSa evuM ullasita thavAne kAraNe bhagavAnanA dareka vacanamAM asaMgabhAvanI sAthe ekavAkyatAthI joDAyela che e prakAre pratIta thavAthI tene vizvAsa thAya che ke A prakAre jinavacananuM zravaNa pUrve meM kyAreya karyuM nathI. AthI ja hajI sudhI huM saMsAramAM chuM ane have jinavacanamAM ja apUrvatA dekhAya che, tethI apUrvatAnI prAptikRta mane AnaMda thAya che." tethI te jIva apUrva apUrva evA jinavacananAM paramArthane jANavA mATe atyaMta utsAhita thAya che tenA kAraNe te jIvamAM tattvane jovAmAM bAdhaka evAM jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane mithyAtva mohanIya ane aMtarAya karanArAM karmono kSayopazama thAya che. te kSayopazamajanya bhagavAnanuM vacana ja ekAMte kalyANanuM kAraNa che evuM sthira zraddhArUpa samyagdarzana thAya che. A samyagdarzananA kAraNe (i) anAdithI bAhya padArthamAM ja sukhane jonAra tuccha viparyAsa buddhi hatI tenI vyAvRtine karanAra A samyagdarzana bane che jethI munibhAvamAM ja te mahAtmAne sukha dekhAya che. (ii) vaLI, A samyagdarzana asad abhinivezathI zUnya che arthAt bhagavAnanA vacanathI viparIta evA koIpaNa padArthamAM svamati anusAra ruci karavA rUpa asad abhinivezathI zUnya che. (iii) vaLI, jinavacana je zuddha vastunuM pratipAdana kare che tene anusaranAra evI ruci svarUpa che. vaLI, asaMgabhAva pratye tIvra pakSapAta thavAne kAraNe pUrvamAM bhogAdinA AkarSaNane kAraNe je tIvra saMkleza thato hato tenAthI nivRtta pariNAmavALuM samyagdarzana che. (iv) vaLI, cittamAM saMkleza ghaNo alpa thavAne kAraNe utkRSTabaMdhanA abhAvane karanAruM samyagdarzana che; kema ke tIvra saMklezathI ja utkRSTabaMdha thAya che. vaLI, samyagdarzana pragaTyA pachI jIvane AtmAnI mukta avasthA ane saMsAramAM munibhAvanI avasthA ja sArarUpa jaNAya che, anya koI sArabhUta jaNAtuM nathI, tethI zubha Atma pariNAmarUpa samyagdarzana che. sUtramAM kahyuM ke jinavacanAdinA zravaNathI karmanA kSayopazamAdi thAya che, tethI TIkAkArazrI karmano kSaya, upazama ane kSayopazama traNanuM svarUpa dRSTAMta dvArA spaSTa kare che - Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 sUca-6, 7 jema agni bujhAyelo hoya to agnino abhAva che ema kahevAya, tema jinavacanAdinA zravaNathI je karmano nAza thayo che te karmano kSaya thayo che ema kahevAya. jema agnine rAkhathI DhAMkI devAmAM Ave to te agni zAMta thayelo che tema jinavacanAdinA zravaNathI je karma zAMta thayelAM hoya te karmono upazama che. ane agninI javALAmAM pANI nAkhavAmAM Ave jenAthI te agninI javALAno kaMIka bhAga bujhAI jAya ane saLagato agni paNa Amatema veravikhera jevo kaMIka baLato dekhAya tenI jema jinavacanAdinA zravaNathI tattvanA abhimukha pariNAmane kAraNe je karmomAMthI keTalAMka karmo nAza pAmI jAya ane keTalAMka karmo kSaNazaktivALA maMda maMda udayamAM varte che tevA karmo kSayopazamavALAM che. II/139l. avataraNikA - kIdRzamityAha - avataraNikArca - kevA prakAranuM samyagdarzana che ? ethI kahe che - sUtra - prazamasaMveganirvedA'nukampA''stikyAbhivyaktilakSaNaM tat / / 7/140 / / sUtrArtha : prazama, saMvega, nirveda, anukaMpA, AstikyanI abhivyakti lakSaNavALuM te samyagdarzana, che. Il7/14oll TIkA - 'prazamaH' svabhAvata eva krodhAdikrUrakaSAyaviSavikArakaTuphalAvalokanena vA tannirodhaH, 'saMvego' nirvANAbhilASaH, 'nirvedo' bhavAdudvejanam, 'anukampA' duHkhitasattvaviSayA kRpA, 'AstikyaM' 'tadeva satyaM niHzaGka yajjinaiH praveditam' iti pratipattilakSaNam, tataH prazamasaMveganirvedA'nukampA''stikyAnAmabhivyaktiH unmIlanaM 'lakSaNaM' svarUpasattAkhyApakaM yasya tat tathA 'taditi samyagdarzanam TI7/240 TIkArca - prazaR:'. sacadarzana | prazama=svabhAvathI ja athavA krodhAdi krUra kaSAyarUpa viSanA vikAro rUpa kaTuLanA avalokanathI teno virodhaHjUra kaSAyono virodha, saMvega=nirvANano abhilASa, nirveda=bhavathI udvega, anukaMpA-duHkhita jIvo viSayaka dayA, Astiwete ja satya che, niHzaMka che je Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 adhyAya-3 | sUtra-7 17 bhagavAna vaDe kahevAyuM che e prakAre svIkArarUpa Astikya. tyArapachI=prazama Adino artha karyA pachI, samAsa spaSTa kare che - prazama-saMvega-nirveda-anukaMpA-AstikyanI abhivyakti=ubhIlanarUpa, svarUpa sattA khyApaka che jeneanumApaka che jene, te tevuM che=prazama-saMvega-nirveda-anukaMpA-AstikyanI abhivyakti-vALuM che, te=samyagdarzana che. II7/140 bhAvArtha : yogya upadezaka zrotAnI buddhi anusAra kahe ke jinavacananA zravaNa AdithI darzanamohanIyano kSayopazama Adi thAya che, tenA kAraNe tattvane jovAnI nirmaLa dRSTi pragaTe che. jenA phaLarUpe jIvamAM prathama Adi bhAvo pragaTe che je bhAvonA baLathI potAnAmAM samyagdarzanano pariNAma che ke nahi, teno nirNaya ArAdhaka jIva karI zake che. prathama Adi bhAvonuM svarUpa batAvatAM kahe che - (1) prazama : tattvane jovAnI nirmaLa dRSTi pragaTela hovAthI svabhAvathI ja keTalAka jIvomAM krodhAdi krUra kaSAyono nirodha thAya che. vaLI, keTalAka jIvomAM tattvane jovAnI nirmaLa dRSTi pragaTyA pachI te jIvo vAraMvAra krodhAdi krUra kaSAyonA kaTu phaLanuM avalokana kare che tenA kAraNe tevA kaSAyo nimittane pAmIne paNa samyagdaSTi jIvamAM udbhava pAmatA nathI. Azaya e che ke samyagdaSTi jIvone anaMtAnubaMdhI kaSAyono upazama varte che, tethI teomAM nimittane pAmIne rAgAdi bhAvo usthita thatA hoya, topaNa tIvra saMkleza karAve tevA rAgAdi thatA nathI, paraMtu samyagdaSTi jIvo nirmaLa prajJAne kAraNe sadA vicAre che ke jyAre jyAre rAgAdi bhAvo jIvamAM varte che tyAre tenA vikArane kAraNe tatkAla ja klezarUpI phaLa maLe che. vaLI, te vikArone kAraNe dehamAM paNa zArIrika prakriyAnI vikRti thavAthI rogAdi utpanna thAya che. vaLI, kaSAyonA klezanA kAraNe karmabaMdha ane durgatirUpa phaLanI prApti thAya che. A rIte ciMtavana karIne samyagdaSTi jIvo sadA kaSAyonA nirodha mATe udyama karanArA hoya che, tethI samyagdaSTi jIvomAM anaMta saMsAranuM kAraNa bane tevA anaMtAnubaMdhI kaSAyo sadA nirodhane pAmelA hoya che. (2) saMvega - vaLI, samyagdaSTi jIvomAM tattvane jovAnI nirmaLa dRSTi pragaTelI hovAthI sarvakarmarahita AtmAnI avasthA tene suMdara jaNAya che, tethI saMsAranA nAzanA abhilASarUpa nirvANano abhilASa samyagdaSTi jIvomAM sadA varte che je saMvegano pariNAma che. (3) nirveda - vaLI, samyagdaSTi jIvo nirmaLa dRSTivALA hovAthI zAstravacana anusAra anAdikALathI potAno Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-7 AtmA cAra gatimAM paribhramaNa karIne je prakAre kadarthanA pAmyo che tenI yathArtha vicAraNA karanArA hoya che, tethI cAra gatinA paribhramaNanI kadarzanArUpa bhavathI sadA ugavALA hoya che ane tenA kAraNe cAra gationA prAptinA kAraNabhUta saMsAranI pravRttione dUra karIne yogamArganI pravRttine sthira karavA mATe sadA prayatna kare che je nirvedano pariNAma che. (4) anukaMpA - vaLI, samyagdaSTi jIvo tattvane jovAnI nirmaLa dRSTivALA hoya che, tethI saMsArI jIvonAM zArIrika, mAnasika duHkhone joIne teonA pratye karuNAnA pariNAmavALA hoya che. mATe je jIvonAM duHkhonuM je prakAre nivAraNa potAnAthI zakya hoya te prakAre teonAM duHkhanA nivAraNa mATe samyagdaSTi jIvo ucita yatna kare che je anukaMpAno pariNAma che. (5) AtikyaH vaLI, samyagdaSTijIvo suparIkSaka hovAthI tattvanA mArganI svazakti anusAra parIkSA karIne sarvaze kahelo mArga zAstravacanathI, yuktithI ane anubhavathI nirNaya karIne teno svIkAra kare che, tethI teone sthira zraddhA hoya che ke "sarvajJa je kAMI kahyuM che te yuktithI ane anubhavathI saMgata che mATe niHzaMka che, satya che.", tethI potAnI maMda buddhinA kAraNe koIka sthAnamAM sarvajJanAM vacanono yathArtha artha yuktithI ane anubhavathI nirNaya na karI zake topaNa bhagavAnanA vacanamAM sthira rucivALA hoya che. je Astikyano pariNAma che. A prazama Adi pAMca bhAvonA baLathI jIvamAM samyagdarzana che ke nahi teno nirNaya thaI zake che. mATe prazama Adi samyagdarzananA nirNaya karavAnAM liMgo che. ahIM vizeSa e che ke samyaktanI prApti sAthe Astikya guNa pragaTe che ane tyArapachI upara uparanA guNasthAnakamAM anukaMpA Adi bhAvo pragaTe che ema anya graMthomAM kahela che, tyAM prazamAdi bhAvono artha vizeSa prakArano grahaNa karela che, tethI samyaktanI sAthe prazamAdi sarvabhAvo pragaTa thatA nathI paraMtu kramasara guNasthAnakanI vRddhithI pazcAnupUrvIthI prazamAdi bhAvo pragaTe che. jyAre prastuta graMthamAM to samyagdaSTi jIvane potAnAmAM samyakta pragaTyuM che ke nahi teno nirNaya karavA mATe upayogI samyagdarzananAM liMgono bodha karAvavo che, tethI upadezake, zrotAne anaMtAnubaMdhI kaSAyanA kSayopazamathI thanArA prathama Adi pAMce bhAvone grahaNa karIne samyagdarzananuM svarUpa batAvela che jethI je jIvamAM samyagdarzana hoya te jIvamAM avazya A pAMce bhAvo hoya che tevo nirNaya thAya che. phakta samyagdaSTi jIva paNa samyaktane laIne anya bhavamAM jAya ane garbhAdi avasthAmAM hoya tyAre dehano te prakArano vikAsa nahi hovAthI tattvane jovAnI nirmaLa dRSTi hovA chatAM vyaktarUpe prazama Adi bhAvo dekhAtA nahi hovA chatAM te samyagdaSTi jIva jyAre dehathI vikAsa pAme che tyAre temanAmAM vartatI nirmaLa dRSTine kAraNe prathama Adi bhAvo dekhAya che. 7/14 ll Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-8 avataraNikA : evaM samyagdarzanasiddhau yad guruNA vidheyaM tadAha - avataraNikArya : A rIte sUtra-6, 7mAM kahyuM ke "jinavacata zravaNa AdithI prazama Adi lakSaNovALuM samyagdarzana pragaTa thAya che" e rIte, samyagdarzananI siddhi thaye chate yogya zrotAmAM upadezanA baLathI prathama Adi bhAvonA pariNAmavALuM samyagdarzana pragaTa thaye chate, upadezaka gurue je karavuM joIe tene kahe che - sUtra - uttamadharmapratipattyasahiSNostatkathanapUrvamupasthitasya vidhinA'NuvratAdidAnam T8/141TI sUtrArtha - upasthita dharma grahaNa karavA mATe tatpara ane uttamadharma svIkAravA mATe asamartha evA zrotAne=sarvavirati grahaNa karavA mATe asamartha evA zrotAne, tenA kathanapUrvaka-svarUpa ane bhedAdithI aNuvratAdinA kathanapUrvaka, vidhithI aNuvratAdinuM dAna karavuM joIe. l8/1415 TIkA : iha bhavyasya bhavabhIrodharmagrahaNodyamamavalambamAnasya guruNA prathamaM kSamAmArdavAdiryatidharmaH saprapaJcamupavarNya pradAtumupasthApanIyaH, tasyaiva sarvakarmarogavirecakatvAt yadA cAsAvadyApi viSayasukhapipAsAdibhiruttamasya kSamAmArdavAderyati dharmasya pratipattiH' abhyupagamaH tasyAmasahiSNuH akSamaH tadA tasya 'tatkathanapUrva' svarUpabhedAdibhisteSAm aNuvratAdInAM 'kathanaM' prakAzanaM 'pUrvaM' prathamaM yatra tat tathA, kriyAvizeSaNametat, 'upasthitasya' grahItumabhyudyatasya, kimityAha-'vidhinA' vakSyamANenANuvratAdidAnaM karttavyamiti / / 8/141 / / TIkArya : rU. vyakti ahIM=dharma pradAnanA viSayamAM bhavathI bhIru, dharmagrahaNa karavA mATe avalaMbana karatAM evA bhavya jIvane gurue prathama kSamA-mArdava Adi yatidharma vistArapUrvaka varNana karIne grahaNa karavA mATe tatpara karavo joIe; kema ke tenuM ja=sarvavirati dharmanuM ja sarvakarmarUpI roganuM virecakapaNuM che. ane jyAre haju paNa A bhavabhIru evo zrotA viSayasukhanI pipAsAthI uttama dharmanAkakSamAmAdeva Adi yatidharmanA svIkAra mATe asamartha che tyAre tene tatkathanapUrvaka-svarUpa ane bhedAdi vaDe aNuvratAdinA Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-8 prakAzatapUrvaka, upasthita evA zrotAe=dharmagrahaNa karavA tatpara evA zrotAne AgaLamAM kahevAze e prakAranI vidhithI aNuvratAdinuM dAna karavuM joIe. sUtramAM tatkathanapUrvaka e kriyAvizeSaNa che. 'tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. I8/141 bhAvArtha : upadezaka yogya zrotAne pUrvamAM varNana karyuM e rIte saMsAranuM vAstavika svarUpa batAve, karmakRta viDaMbanA saMsAramAM jIvane kaI rIte thAya che ane saMsArathI mukta thayelA jIvo sadA sukhI che tevo nirmaLa bodha yogya zrotAne karAve ane te sAMbhaLIne je zrotAne nirmaLa mati pragaTelI che, tethI saMsAranA ucchedanA upAyarUpe dharmagrahaNa karavA tatpara thayelo hoya tyAre upadezaka te zrotAne kSamAdi dasa prakArano yatidharma te rIte batAve ke jethI zrotAne bodha thAya ke "saMsAranA ucchedano prabaLa upAya jinavacana anusAra sevAyela dasa prakArano yatidharma che." ane te sAMbhaLIne te zrotAne sarvavirati dharma atyaMta AdaravA yogya jaNAya chatAM hajI bhoganI icchA saMpUrNa zAMta thaI nathI, tethI sarva udyamathI pUrNa dharma sevavA mATe te zrotA asamartha jaNAya to upadezake tevA zrotAne aNuvratAdirUpa bAra prakArano zrAvakadharma vistArathI samajAvavo joIe ane te zrotAne sthira nirNaya thAya ke A zrAvaka dharmanA pAlanathI huM sarvavirati dharmanI zaktino saMcaya karI zakIza mATe mAre zakti anusAra aNuvratAdi grahaNa karavAM joIe. ane te zrotA svabhUmikA anusAra aNuvratAdi grahaNa karavA mATe tatpara thAya tyAre AgaLamAM kahevAze e prakAranI vidhipUrvaka gurue zrotAne aNuvratAdi vrato ApavAM joIe. ahIM vizeSa e che ke upadezakanA vacanathI keTalAka yogya jIvo samyagdarzana pAme che, Ama chatAM vrato grahaNa karavA mATe ane vratonuM pAlana karavA mATe asamartha hoya che. tevA zrotA sarvaviratinI zaktinA saMcaya mATe navuM navuM zAstranuM adhyayana, susAdhunI bhakti ane tIrthakaronI bhaktirUpa dravyastavanuM sevana kare che, jenAthI sarvaviratine anukULa zaktino saMcaya thAya che. vaLI, keTalAka zrotA samyaktane pAmyA pachI saMsAranA ucchedano prabaLa upAya sarvajJanA vacanane parataMtra thaIne sarvaviratinuM sevana che tevo nirNaya thavA chatAM, sarvaviratinI zaktinA saMcaya arthe dezathI zrAvakanAM vratone grahaNa karIne ane kramasara te vratone atizayita karIne sarvaviratinI zaktino saMcaya kare che. ane keTalAka yogya zrotAone samyakta pAmyA pachI yogya upadezaka sarvaviratinA pAramArthika svarUpano bodha karAve tyAre te jIvonuM sarvaviratine anukULa sadvarya ullasita thAya che. tevA mahAsAttvika puruSo sarvaviratine grahaNa karIne atyaMta apramAdapUrvaka sarvaviratinA pAlana dvArA kramasara asaMgabhAvanI zaktino saMcaya kare che. Ama chatAM rAdhAvedhane sAdhavA jevuM atiduSkara sarvaviratinuM pAlana hovAthI kalyANanA arthI jIvo paNa bahulatAe dezaviratinA pAlanathI ja pAramArthika sarvaviratinA pAlananI zaktino saMcaya kare che, tethI sa ttvanI prApti pachI upadezake yogya jIvane aNuvratAdi kaI rIte ApavAM joIe ? tenuM kathana prastuta sUtramAM karela che. II8/141II Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-9 avataraNikA : anyathA pradAne doSamAha - avataraNikArya : anyathA pradAnamAMsuttama dharmanA pAlananI zrotAmAM zakti che ke nahi teno nirNaya karyA vagara aNuvratAdinA pradAnamAM, doSane kahe che dezavirati ApanAra upadezakane prApta thatA atarthane kahe che - sUtra : sahiSNoH prayoge'ntarAyaH / / 9/142 / / sUtrArtha : sahiSNune sarvaviratipAlanamAM samartha zrotAne, prayogamAM-aNuvratAdinA dAnanA vyApAramAM, aMtarAya che=sarvaviratinI prAptimAM zrotAne upadezaka dvArA aMtarAya karAyelo thAya che. II9/14rA TIkA : 'sahiSNoH' uttamadharmapratipattisamarthasya 'prayoge' aNuvratAdipradAnavyApAraNe 'antarAyaH' cAritrapratipatteH kRto guruNA bhavati, sa ca bhavAntare AtmanazcAritradurlabhatvanimittamiti / / 9/142 / / TIkArya : Niwno' nimittiita | sahiSNuneauttamadharma svIkAravAmAM samartha evA zrotAne, prayogamAM aNuvratAdi pradAnanA vyApAramAM cAritranI prAptino aMtarAya upadezaka vaDe karAyelo thAya che ane teaupadezaka vaDe karAyelo aMtarAya bhavAMtaramAM potAne upadezakane cAritratA durlabhapaNAmAM nimitta che. 'tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. II9/14rA bhAvArtha yogya zrotA samyakta pAmyo che ane vizeSa dharma prApta karavA mATe tatpara thayelo che tevo nirNaya karyA pachI je upadezaka saMpUrNa niravadya evA cAritranA pAlana mATe A zrotA samartha che ke nahi teno nirNaya karyA vagara dharmane grahaNa karavAne sanmukha thayelA yogya zrotAne aNuvratAdi Ape to te zrotA sarvavirati grahaNa karIne je prakAre mohanuM umUlana karI zake te prakAre dezaviratinA pAlanathI mohanuM umUlana karI zake nahi, tethI vizeSa prakAre mohanA unmelana mATe samartha evA zrotAne upadezaka dezavirati Ape te dezaviratinuM Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 / sUtra-9, 10 pradAna te zrotAnA vizeSa prakAranA hitamAM aMtarAyarUpa bane che, tethI yogya jIvane sarvaviratinI prAptimAM aMtarAya karIne upadezaka tevA prakAranuM aMtarAyakarma bAMdhe che jenAthI te upadezakane bhavAMtaramAM cAritranI prApti durlabha bane che. II9/14zA avataraNikA - atraivopacayamAha - avataraNikArca - AmAM ja=zrotAnI sarvaviratinI zaktinA samAlocana vagara dezaviratinA pradAnathI je doSanI prApti thAya che emAM ja, upacayane kahe che aMtarAyathI anya doSanI prApti thAya che ene kahe sUtra : hanumatithretAtra 10/14rUA. sUtrArtha - ane Itarama gRhastha je aNuvrata svIkAre che tenA Itara aMzamAM, anumati che dezavirati ApanAra gurune anumati che. I10/143. TIkA - 'anumatiH' anujJAdoSaH, 'ca'kAro dUSaNAntarasamuccaye, 'itaratra' aNuvratAdipratipattau pratyAkhyAtasAvadhAMzAt yo'nyaH apratyAkhyAtaH sAvadyAMzaH tatrApadyate, tathA ca guroryAvajjIvaM sarvathA sAvadyaparihArapratijJAyA manAg mAlinyaM syAditi tatkathanapUrvakamityuktam / / 10/143 / / TIkArya : anumatiH'..... Tratyuttaram anumati cheanujJA doSa che. sUtramAM 'vakAra dUSaNotara samuccayamAM che=dezavirati dAnamAM aMtarAyarUpa je doSa thAya che tenAthI anya doSanA samuccayamAM che. zemAM anumati che ? te spaSTa kare che - ItaramAM aNuvratAdinA svIkAramAM je sAvadha aMzanuM paccakhANa karyuM che te aMzathI je anya nahi karAyeluM paccakakhANa sAvadha aMza che temAM, anumati upapanna thAya che. ane te rIte=upadezaka gurune Itara aMzamAM anumatinI prApti che te rIte, gurune yAvajIva sarvathA sAvaghatA parivAranI pratijJAnuM thoDuM mAlitya thAya che. ethI tatkathanapUrvaka e pramANe kahevAyuM=sarvavirati kathanapUrvaka dezavirati Ape e pramANe anya graMthomAM kahevAyuM. I10/143 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 / adhyAya-3 | sUtra-10 bhAvArtha : je upadezaka upadezanI maryAdAne yathArtha jANanArA che tevA upadezaka guru yogya zrotAne pUrvanA adhyAyomAM varNana karyuM e prakAre upadeza ApIne yogya zrotAne samyaktanI prApti karAve che. ane samyaktane pAmelo zrotA che tevo nirNaya thayA pachI te mahAtmA vizeSa dharma karavA mATe usthita thayelA te zrotAne sarvaviratinA pAramArthika svarUpano bodha karAvyA pachI jo te zrotA sarvaviratinA yathArtha svarUpane jANIne sarvaviratinA pAlananI zaktivALo thayo nathI tevuM jaNAya tyAre te zrotAne te upadezaka mahAtmA dezaviratinuM kathana kare ane dezaviratinA yathArtha svarUpano bodha karAvIne dezaviratinuM pradAna kare. Ama chatAM zAstranA paramArthane jANanArA upadezaka kyAreka anAbhogathI samyaktane pAmelA zrotAne sarvaviratino bodha karAvyA vagara dezaviratinuM pradAna kare to pUrvasUtramAM batAvyuM tema te gurune aMtarAyakarmanA baMdhanA kAraNe bhavAMtaramAM cAritranI durlabhatA prApta thAya che. vaLI, je yogya zrotA sarvavirati grahaNa karIne asaMgabhAvanI zakti saMcita karavA mATe samartha che tevA zrotAne vicAryA vagara dezaviratinuM kathana karIne jo te guru dezaviratinuM pradAna kare to te zrotAe je dezavirati grahaNa karI che temAM je anya sAvadya aMza che te sAvadya aMzanI anumatino prasaMga gurune prApta thAya. jethI je gurue sarvasAvadyano tyAga karyo che ane tenA kAraNe sAvadyanA sarvathA karaNa-karAvaNaanumodananuM pAlana kare che tevA paNa gurune te zrAvakanA sAvadya aMzamAM anumatinA doSanI prApti thAya, mATe te gurunuM cAritra kaMIka aMzathI malina bane che. ahIM vizeSa e che ke atyaMta upayogapUrvaka sva-paranA kalyANanuM ekAMta kAraNa bane te rIte apramAdabhAvathI sarva ucita kriyA karavAthI sarvaviratinuM pAlana thAya che, tethI gItArtha guru jema sarva ucita pravRttio jinavacananA smaraNa anusAra kare che tema yogya zrotAne upadezanI kriyA paNa jinavacana anusAra kare che, tethI te upadezanI kriyA zrotAnA kalyANanuM kAraNa bane che. tema upadezakanA potAnA paNa cAritranI vizuddhinuM kAraNa bane che. AthI je upadezaka zrotAnI yogyatA anusAra pUrvamAM varNana karyuM evo upadeza ApIne zrotAne samyagdaSTi banAve che tyAM sudhInI te upadezakanI pravRtti jinavacanathI niyaMtrita hovAthI sva-paranA kalyANanuM kAraNa hatI ane samyaktane pAmela yogya zrotAne dezaviratinA pradAna pUrve sarvaviratino upadeza ApyA vagara te mahAtmA prayatna kare tyAre jinavacananA niyaMtraNamAM smalanA thayelI hovAthI te gurunA cAritramAM mAlinya prApta thAya che, tethI ja zrotAne sarvaviratinI prAptimAM te dezaviratinA pradAnanI kriyA aMtarAyarUpa bane che ane "niSiddha anumata" e nyAyathI gurune sAvaghanI anumatinI prApti thAya che. mATe jinavacana viSayaka upadezanI kriyAmAM thayelo anAbhoga gurunA cAritramAM mAlinya prApta karAve che. I10/143 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 / adhyAya-3 sutra-11 avataraNikA - athaitadvyatireke doSamAha - avataraNitArtha : have AvA vyatirekamAM=sarvaviratinA svIkAra mATe asamartha zrotAno nirNaya hote chate aNuvratAdinA akathanarUpa vyatirekamAM, doSane kahe che - sUtra : thine mANane lIjJAma: T99/144TI sUtrArtha: akathanamAM sarvavirati grahaNa karavA mATe asamartha zrotAne aNuvratAdidharmanA akathanamAM, UbhayanA aphalarUpa AjJAbhaMga che yogya zrotAne dezavirati ane sarvaviratinI aprAtirUpa aphalavALo evo AjJAbhaMga doSa che. ll11/144TI. TIkA : yadi uttamadharmapratipattyasahiSNoH aNuvratAdilakSaNaM dharmaM na kathayati guruH tadA 'akathane ubhayaM' yatizrAddhadharmalakSaNaM 'na phalaM' yasyAsau 'ubhayAphalaH AjJAbhaGgaH' bhagavacchAsanavinAzanamatyantadurantaM jAyata iti / bhagavadAjJA ceyam - "zramamavicintyAtmagataM tasmAcchreyaH sadopadeSTavyam / mAtmAne ja paraM 2 hi hitopadekhADanugRti 206 " tittvArthari rU0] ti 22/244 TIkArca - ddhi ..... ti | jo uttamadharmanI pratipatti mATe asahiSNu evA zrotA=saMpUrNa niravadha dharmanA svIkAra mATe asamartha evA zrotAne, guru aNuvratAdi dharma na kahe to akathanamAM yatidharmarUpa ane zrAvakadharmarUpa ubhaya phala nathI evo ubhayatA phalavA abhAvavALo AjJAbhaMga thAya che-te zrAvaka dezaviratinuM pAlana karIne sarvaviratinI zaktine prApta kare che te baMne phalano abhAva thavAthI, bhagavAnanA zAsananA vinAzarUpa atyaMta kharAba phalavALo AjJAbhaMga gurune prApta thAya che. kema gurune AjJAbhaMga prApta thAya che ? ethI kahe che - ane A bhagavAnanI AjJA che - "te kAraNathI Atmagata zramano vicAra karyA vagara zreyano sadA upadeza Apavo joIe je kAraNathI hitopadeSTA evA guru potAne ane parane anugraha kare che. I106aaaa" (tatvArthakArikA 30) ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 11/144 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-11 bhAvArtha: yogya upadezaka zrotAnI sarvaviratinI zakti nathI evuM jANyA pachI te zrotAne aNuvratAdi dharmanuM kathana na kare ane saMyamanI anya pravRttimAM vyagra rahe to te zrotAne sarvaviratirUpa ane dezaviratirUpa ubhaya dharmanI aprApti thAya; kema ke sarvavirati dharmane sAMbhaLIne sarvaviratinuM potAnuM asAmarthya che tevuM jANyA pachI upadezaka guru anya pravRttimAM vyagra rahevAthI tene dezavirati dharma na kahe to te yogya zrotA dezavirati dharmanI paNa prApti karI zake nahi ane guru paNa paranA kalyANa pratye upekSAvALA thaIne anya pravRttimAM yatna kare to bhagavAnanI AjJAnA bhaMgano doSa gurune prApta thAya; kema ke bhagavAnanI AjJA che ke je mahAtmA zAstra bhaNIne saMpanna thayA che ane zAstrathI AtmAne bhAvita karIne sadA samabhAvanI vRddhi karI zake che evA mahAtmAne zrotA pAsethI koI apekSA nathI, Ama chatAM potAne thatA zramanI upekSA karIne zrotAne adhika adhika guNanI niSpatti thAya tevo zreyane karanAro sadA upadeza Apavo joIe ane je upadezaka yogya zrotAne sarvaviratino upadeza ApavAthI grAnta thayelA hoya, tethI dezaviratinA upadezanI upekSA karIne anya saMyamanI ucita kriyAmAM yatna kare to tevA gurune yogya jIvane dezavirati ApIne sarvaviratine anukULa vIryavALo karavo joIe e prakAranA tenA hitanI upekSA karavA svarUpa AjJAbhaMga rUpa phalanI prApti thAya che. ahIM vizeSa e che ke guNasaMpanna guru sadA samabhAvane dhAraNa karanArA hoya che ane samabhAvanI vRddhimAM udyama karanArA hoya che ane susAdhuone samabhAvano pariNAma jema sukha-duHkha, zatru-mitra, jIvana-mRtyu pratye hoya che tema sarva jIvo pratye paNa Atmatulya buddhi rUpe hoya che, tethI zAstra bhaNIne gItArtha thayelA sAdhu jinavacananA avalaMbanathI sarva ucita kriyAo karIne samabhAvanI vRddhi kare che tema potAnI nizrAmAM rahelA yogya ziSyane sAraNA-vAraNAdi dvArA ke navuM navuM zAstra adhyayana karAvavA dvArA samabhAvanI vRddhi thAya tevo yatna kare che. vaLI, zrAvakamAM paNa je jIvanI je prakAranI yogyatA che te prakAre teonA kalyANa arthe atyaMta upayukta thaIne yatna kare che ane tema karavAthI ja te gItArtha sAdhune sarva jIvo pratyeno samabhAva varte che. Ama chatAM anAbhogathI paNa kyAreka sabhyatvane pAmelA ane sarvavirati grahaNa karavA mATe asamartha evA zrotAne aNuvratAdi na kahe to te zrotAnA hitanI upekSA thavAthI te mahAtmAnA samabhAvamAM glAninI prApti thAya che ane bhagavAnanI AjJA samabhAvanI vRddhi arthe zakti anusAra anyanA hitanA arthe upadezanI pravRtti karavAnuM kahe che te AjJAnA bhaMganI prApti te gurune prApta thAya che. guruthI thayela te AjJAbhaMga dvArA zrotAne je vizeSadharmanI prApti thavAnI hatI te vizeSa dharmanI aprApti thavAthI teTalA aMzamAM bhagavAnanA zAsananA vinAzanI prApti thaI ane bhagavAnanA zAsanano je vinAza thayo te atyaMta duraMta phalavALo che, tethI gurune tenA kAraNe mahAanarthanI prApti thaI zake che. II11/144 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-12 avataraNikA - nanu sarvasAvadyayogapratyAkhyAnAkSamasyANuvratAdipratipattau sAvadyAMzapratyAkhyAnapradAne kathamitaratrAMze nAnumatidoSaprasaGgo guroH ityAzaGkyAha - avataraNitArtha : nanuthI zaMkA kare che - sarva sAvadhayoganA paccakakhANa karavA mATe asamartha evA zrotAnA aNuvratAdinA svIkAramAM sAvadhatA aMzanA pratyAkhyAnanA pradAnamAM=sAvadya evI pApapravRttinA eka aMzanA paccakakhANanA dAnamAM, gurune ittara aMzamAM=paccakakhANathI ittara aMzamAM anumati doSano prasaMga kema nahi thAya ? e prakAranI AzaMkA karIne kahe che - sUtra - bhagavadvacanaprAmANyAdupasthitadAne doSAbhAvaH / / 12/145 / / sUtrArtha : bhagavAnanA vacananA prAmANyathI upasthita evA zrotAne dAnamAM-aNuvratAdinA dAnamAM, doSano abhAva che. ll12/145ll TIkA :_ 'upAsakadazAdau' hi bhagavatA svayameva 'AnandAdi'zramaNopAsakAnAmaNuvratAdipradAnamanuSThitamiti zrUyate, na ca bhagavato'pi tatrAnumatiprasaGga iti preryam, bhagavadanuSThAnasya sarvAGgasundaratvenaikAntato doSavikalatvAt iti 'bhagavato vacanasya prAmANyAdupasthitasya' grahItumudyatasya jantoraNuvratAdipradAne sAkSimAtrabhAvamavalambamAnasya sAvadhAMzAnirodhe'pi nAnumatiprasaGgo guroH, prAgeva tasya svayameva tatra pravRttatvAliti 22/14 TIkArya : '35ravAro'.. pravRttAtvAhiti aa upAsakadazAdimAM "bhagavAna vaDe svayaM ja AnaMdAdi zrAvakone aNuvratAdi pradAna karAyela che" e pramANe saMbhaLAya che ane bhagavAnane paNa tyAM=ApelA aNuvratAdithI Itara aMzamAM, anumatino prasaMga che e pramANe kahevuM nahi; kema ke bhagavAnanA anuSThAtanuM savAMgasuMdarapaNuM hovAne kAraNe ekAMtathI doSaviklapaNuM che. ethI bhagavAnanA vacananA prAmANyathI= upAsakadazAMgasUtra AdinA vacanarUpa bhagavAnanA vacananA prAmANyathI, upasthitane vratagrahaNa karavA mATe tatpara evA jaMtune, aNuvratAdinA pradAnamAM sAkSI mAtra bhAvane avalaMbana karanAra gurune sAvaghanA aMzanA atirodhamAM paNa=vratane lenArA zrAvaka dvArA vratathI anya evA sAvaghatA aMzanA Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-12, 13 anirodhamAM paNa, anumatino prasaMga nathI; kema ke pUrvamAM ja tenuM vratagrahaNa karanAranuM, svayaM ja tyAM=sAvadha aMzamAM, pravRttapaNuM che. kRti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 12/14pA bhAvArtha - je upadezaka yogya zrotA sarvavirati grahaNa karavA mATe asamartha che tevuM jANyA pachI tene aNuvratAdinuM svarUpa batAvIne dezaviratinuM pradAna kare tyAre je aMzamAM zrAvake sAvadya aMzanuM paccakhANa karyuM che tenAthI itara aMzamAM gurune anumatino doSa prApta thaze e prakAranI koIne zaMkA thAya tenA nivAraNa mATe kahe che ke "bhagavAne svayaM AnaMdAdi zrAvakone aNuvratAdi ApelAM che" tema saMbhaLAya che. ane bhagavAnane itara sAvadya aMzamAM anumatinI prApti thaI zake nahi; kema ke bhagavAna vItarAga che, tethI sarva ucita ja pravRtti karanArA hoya che ane ucita pravRttimAM sAvadhanI anumatino prasaMga prApta thaI zake nahi, tethI jema bhagavAne sarvaviratimAM asamartha evA zrAvakone dezaviratinuM paccakhANa ApyuM te vakhate je aMzamAM AnaMdAdi zrAvakoe paccakakhANa karyuM nathI te aMzamAM bhagavAna sAkSI mAtra bhAvavALA hatA, paraMtu teo dezavirati pALIne saMsAranAM sukhone bhogave tevA anumodananA pariNAmavALA na hatA, tethI bhagavAnanAM aNuvratAdinA dAnamAM anumatino doSa nathI, tema vivekI upadezaka paNa vrata lenArA sarvavirati grahaNa karavA mATe asamartha jaNAya tyAre te zrotAne sarvaviratinI zaktino saMcaya thAya tadarthe dezavirati Ape che tyAre itara aMzamAM guru sAkSI mAtra bhAvanuM avalaMbana karanArA hoya che. tethI gRhastha je dezaviratinI maryAdA pramANe bhogAdi karaze temAM gurune anumatinI prApti thaze nahi. I/12/14pA avataraNikA - kuta etaditi ceducyate - avataraNikArca - kema A che ?supadezaka sarvavirati grahaNa karavA mATe asamarthane dezavirati pradAna kare to Itara aviratinA aMzamAM tene sAkSIbhAva mAtra che, anumati nathI e kema che? e pramANe koI prazna kare to uttara Ape che - sUtra - gRhapatiputramokSajJAtAt / / 13/146 / / sUtrArtha - gRhapatinA putranA mokSanA=vimocananA, daSTAMtathI gurune avirati aMzamAM sAkSIbhAva mAtra che mATe anumati nathI. II13/146ll. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 . dharmahi prasrA bhAga-2|adhyAya-3|sUtra-13 TIs: 'gRhapateH' vakSyamANakathAnakAbhidhAsyamAnanAmadheyasya zreSThinaH rAjagRhAd yaH 'putrANAM mokSo' vimocanaM tadeva 'jJAtaM' dRSTAntaH tasmAt, bhAvArthazca kathAnakagamyaH, taccedam samasti sakalasurasundarImanoharavilAsopahAsapradAnapravaNasImantinIjanakaTAkSacchaTAkSepopalakSyamANanikhilarAmaNIyakapradezo dezo magadhAbhidhAnaH, tatra ca tuSAragirizikharadhavalaprAsAdamAlAvimalakUTakoTibhirakAle'pi zaradabhralIlAM kurvANamiva babhUva vasantapuraM nAma nagaram, tasya ca pAlayitA sevAvasarasarabhasapraNatanikhilabhUpAlavimalamaulimukuTakoTIvilagnamANikyamayUkhavrAtAbhiraJjitakramakamalayugalaH caNDadordaNDavyApAritamaNDalAgrakhaNDitArAtimattamAtaGgakumbhasthalagalitamuktAphalaprakaraprasAritAzeSasaMgrAmamahImaNDalaH samajAyata jitazatrunAmA nRpatiH, tasya ca sakalajananayanamanohAriNI pUrvabhavaparamparopArjitapuNyaprAgbhAranirmApitaphalasaMbandhAnukAriNI vibudhavadhUvilAsAvalepApahAriNI babhUva preyasI dhAriNI, tayA ca sArddhamasau mahIpatiH praNatAzeSakSitipatiH dUrato nirAkRtanikRtirmanoharapaJcaprakArabhogAn bhuJjAno mahAntamanehasamanaiSIt / itazca tatraiva pure pracuratara dvipada-catuSpadA-'pada-hiraNya-suvarNa-dhana-dhAnya-zakha-zilA-muktA-pravAla-padmarAga-vaiDUryacandrakAntendranIla-mahAnIla-rAjapaTTaprabhRtipravarapadArtha-sArthaparipUrNasamRddhisamupahasitazrIkaNThasakhadarpodreko dInA-'nAthA-'ndha-pagupramukhaprANipraNAzitAzeSa zokaH samajani samudradattAbhidhAno nikhilavaNigvargapradhAno guNagaNagariSThaH zreSThI, tasya cAzraya iva lAvaNyaguNAnAm, udAharaNamiva sarvazreyovastUnAm, mahAnidhAnamiva puNyaratnAnAm, bhUSaNamiva svakulasantateH, pAdapa iva saukumAryavanalatAyAH, samabhavat sumaGgalAbhidhAnA sadharmacAriNI, tasyAmasau nibiDabaddhAnurAgo jIvalokodbhavaprAjyavaiSayikazarmasAgarodaramadhyamagno'nalpaM kAlamativAhayAJcakAra, prastAve ca samajani SaT tayovizadasamAcArasamAcaraNapavitrAH putrAH krameNa priyakara-kSemakara-dhanadeva-somadeva-pUrNabhadra-mANibhadranAmAnaH SaT, te ca nisargataH eva gurujanavinayaparAyaNAH paramakalyANapradAnapravaNaparizuddhatrivargabaddhAnurAgAH anurAgabharasamAkRSyamANakIrtikAminIbADhopagUDhAH sakalasajjanamanaHsaMtoSakAtucchasamucchaladdayAdAkSiNyaprAyaprAjyaguNAlaGkRtazarIrAH zarIrasaundaryotkarSatiraskRtamakaraketanalAvaNyadarpAtirekAH vaNigjanocitavyavahArasAratayA pitaramatidUramatikrAntakuTumbacintAbhAramakArSuH / anyadA ca dhAriNI devI antaHpurAntaH narapatau paTupaTahapravAdanapravRtte anekakaraNabhaGgasaMsaGgasundaraM rAjahRdayAnandAtirekadAyakaM nRtyavidhiM vyadhAt, tataH saMtoSabharataralitamanAH mahIpatiH priyAyai varaM prAyacchat, sA covAca yathA-deva! adyApi tavAntika eva varastiSThatu, prastAve yAciSye iti, evaM ca Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasiMdhu prazaraNa bhAga - 2 / adhyAya-3 / sUtra - 93 gacchati kAle samAyayau anyadA kAmukalokavilAsollAsasAhAyyakArI kaumudIdivasaH, vijJaptazca devyA vasundharAdhipatiH - deva! kriyatAM vareNa prasAdaH yathA'dya karpUrapUrapratibhazazadharakaranikaraparipUritanikhilAzAyAM nizAyAmimAM nagarIM garIyasA svaparivAreNa zeSAntaH pureNa ca parikaritA satI trikacatuSkAdiramaNIyapradezasaundaryAvalokanakutUhalenAskhalitaprasarA paribhramAmIti, tadanveva rAjA sarvatra nagare paTahapradAnapUrvakaM sakalapuruSavyaktInAM rajaninagaranirvAsanAjJAmudghoSayAmAsa, tataH prAtaHkSaNAdArabhya yathAsaMvAhaM sarveSvapi puruSeSu nagarAd bahirgantuM pravRtteSu samucitasamaye svayameva mahIpatirmantripramukhanagarapradhAnanaraparikaraparikarito nagarAd bahiraizAnadigbhAgavarttini 'manoramodyAne' jagAma, te ca SaDapi zreSThisUnavo lekhyakakaraNavyagrA 'ete vrajAma ete vrajAmaH' iti nibiDanibaddhAbhisandhayo'pi sandhyAsamayaM yAvadApaNa eva tasthuH / 29 itazcAstAcalacUDAmalaJcakAra sahasrakaraH, te ca tvarAparigatA yAvadAyAnti gopurasamIpe tAvat tajjIvitAzayeva sahobhayakapATapuTasaGghaTanena niruddhAni pratolIdvArANi, tadanu cakitacakitAH kenApyalakSyamANAste pratyAvRtya haTTAntargataguptabhUmIgRhaikadeze nililyire, dhAriNyapi rAtrau kRtodArazRGgArA'ntaHpureNa saha nirgatanare nagare yathAbhiprAyamabhireme, saMjAte ca prAtaH samaye, samutthite kamalakhaNDaprabodhapradAnapravaNe kiMzukakusumasamacchAyAtucchocchaladrAgaraJjitadigmaNDale jagadekanetre mitre, nagarAbhyantaramapraviSTeSveva puruSeSu mahIpAlo nagarArakSakAnAdideza yathA - nibhAlayata nagaram, mA na kazcidasmadAjJAbhaGgakArI mAnavaH samajanIti / samyag gaveSayadbhizca taiH kRtAntadUtairiva prApire zreSThinandanAH niveditAzca tatsamayameva rAjJaH, tato'sau kupitakRtAntabhISaNabhRkuTibhaGgasaGgilalATapaTTamAdhAya tacchreSThiputravadhAya tAn vyApArayAJcakAra, atrAntare samAkarNyAkANDe eva mudgarAghAtapAtasadRzametaM vRttAntaM zreSThI zrAnta iva bhrAnta iva pIDita iva karimakaranikarakarAsphAlanasamucchaladbahalajalakallolAkulitamahAjalanidhimadhyasaMbhinnayAnapAtrAntarlIyamAnamAnava iva kiMkarttavyatAmUDhaH kSaNaM kAmapyavasthAM dAruNAmanvabhUt, tadanu nirAkRtya kAtaranaravilasitam, apAsya strIjanocitaM zokAvegam, samAlambya dhIranarocitaM dhairyam, avagaNayya dInabhAvam, nagarapradhAnAnyalokasahAyaH pravararatnabhRtabhAjanavyagrapANiH sahasaiva rAjJo vijJApanAyopatasthau, vijJaptavAMzca yathA-deva ! na kuto'pi cittadoSAdamI matputrA nagarAdanirgamabhAjo babhUvuH, kintu tathAvidhalekhyakavyagratayA nirgantumapArayatAmAdityAstamayasamayAgame ca pracalitAnAmapyamISAM pratolIdvArapidhAnavazena nirgamo nAbhUt, ataH kSamyatAmeko'parAdhaH kriyatAM priyaputrajIvitavyapradAnena prasAdaH, evaM ca punaH punaH bhaNyamAno'pi rAjA avandhyakopamAtmAnaM manyamAno yadA na moktumutsahate tadA tatkopaniryApaNAyaikaputropekSaNena Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 / sUtra-13 paJca mocayitumArabdhAH, yadA tAnapi na muJcati tadA dvayorupekSaNenaiva catvAraH, evaM tadamocane'pi trayo dvau yAvaccheSopekSaNena eko jyeSTha iti, tataH saMnihitAmAtya-purohitAdyatyantAbhyarthanena nirmUlakulocchedo mahate pApAyeti paryAlocena ca manAg mandIbhUtakopodreko mahIpatiyeSThaM putramekaM munoveti ! ayamatrArthopanayaH - yathA 'tadvasantapuraM' nagaraM tathA saMsAraH, yathA rAjA tathA zrAvakaH, yathA sa zreSThI tathA guruH, yathA ca SaT putrAstathA'mI SaT jIvanikAyAH, yathA ca tasya pituH zeSaputropekSaNenaikaM putraM mocayato'pi na zeSaputravadhAnumatiH evaM gururnijaputraprAyAn SaDapi jIvanikAyAMstaistaiH pravrajyotsAhanopAyairgRhasthatayA tadvadhapravRttAt zrAvakAt mocayati, yadA cAsau nAdyApi tAn moktumutsahate tadA jyeSThaputraprAyaM trasakAyaM zeSopekSaNena mocayato'pi gurorna zeSakAyavadhAnumatidoSa iti Il3/46aaaa TIkArya : pateH '.... anIti gRhapatino=kahevAze evA kathAnakanA kahevAtArA nAmavALA zreSThInA rAjagRhathI je putronuM vimocana te ja daSTAMtathI gurune anumati nathI ema atraya che. ane bhAvArtha kathAnakathI gamya che ane te kathAnaka, A che - zeThanA putrone choDAvavAnA dRSTAMtathI aNuvrato vagere ApavAmAM gurune anumatidoSano prasaMga na Ave. putrone choDAvavA viSe zeThanuM dRSTAMta A pramANe che - magagha nAmano deza hato. e dezano manohara evo sarva pradeza sarvasuMdarIonA manohara vilAsone hasI nAkhavAmAM jhAMkhA pADavAmAM, tatpara evI strIonA kaTAkSone pheMkavAnI paraMparAthI oLakhAI rahyo hato, arthAt te dezanI strIo surasuMdarIothI paNa adhika sArA manohara vilAso karatI hatI, ane vAraMvAra kaTAkSo pheMkatI hatI. te dezamAM himAlaya parvatanAM zikharo jevA sapheda mahelonI zreNio upara rahelAM nirmala kroDo zikharonA=agrabhAgonA, kAraNe akALe paNa zaradaRtunAM vAdaLAMonA vilAsane karatuM hoya tevuM vasaMtapura nAmanuM nagara hatuM. jitazatru nAmano rAjA te nagaranuM rakSaNa karato hato. sevAnA avasare rAjAo temanA caraNomAM harSa sahita tamatA hatA. tenA caraNe tamelA sarva rAjAonA mastake paherelA nirmala mukuTanA agrabhAge jaDelA mANikyaratnanAM kiraNothI tenA be caraNarUpI kamalo raMgAyelAM hatAM. yuddhamAM tenI pracaMDa bhujAothI calAvAyelI talavAranI dhArathI zatruonA unmatta hAthIonA kuMbhasthala khaMDita thaI jatA hatA. khaMDita thayelA e kuMbhasthalomAMthI motIono samUha nIce paDI jato hato. yuddhabhUmino saMpUrNa gherAvo nIce paDelAM e motIothI vyApta banI jato hato. te rAjAne dhAriNI nAmanI patnI hatI. e dhAriNI sarva lokonAM netra ane mananuM AkarSaNa karatI hatI, pUrvabhavonI paraMparAmAM upArjana karelA puNyasamUha vaDe nirmANa karelA Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-13 phalasaMbaMdhane anusaranArI hatI, arthAt pUrvabhavamAM bAMdhelAM puNyakarmonAM phalone sukhane, bhogavatI hatI. devIonA vilAsanA garvane paNa dUra karanArI hatI, arthAt devIothI paNa adhika vilAsa karanArI hatI. jene sarva rAjAo namelA che ane jeNe dUrathI dInatAno tyAga karyo che evA te rAjAe te rANInI sAthe pAMca prakAranAM viSayasukhone bhogavatAM ghaNo kALa pasAra karyo. A tarapha te ja nagaramAM samudradatta nAmano zeTha hato. tenI pAse nokaro, pazuo, bhUmi, cAMdI, sonuM, dhana, dhAnya, zaMkha, paththara, motI, paravALAM, pagharAgamaNi, vaiDUryamaNi, caMdrakAMta maNi, IMdranIlamaNi, mahAnIlamaNi, rAjapakmaNi vagere uttama vastuono samUha ghaNo hato. AvI paripUrNa samRddhithI teNe kuberanA paNa atizaya garvano tiraskAra karyo hato. teNe garIba, anAtha, aMdha ane lUlAM, pAMgaLAM vagere prANIonA sarva prakAranA zokane dUra karyo hato. te sarva vepArI vargamAM mukhya hato ane guNasamUhathI atyaMta zreSTha hato. tenI sumaMgalA nAmanI patnI hatI. te sumaMgalA jANe suMdara guNonuM bhAjata hoya tevI hatI, jANe sarva kalyANakArI vastuonuM daSTAMta hoya tevI hatI, jANe puNyarUpI ratnonuM mahAnidhAna hoya tevI hatI, jANe svakulanI saMtatinuM AbhUSaNa hoya tevI hatI, ane jANe komalatArUpI vanalatAnuM komalatArUpI vanalatAne caDhavA mATe, vRkSa hoya tevI hatI. te zeThane te patnImAM gADha rAga baMdhAyo hato. jIvalokamAM utpanna thayelA zreSTha viSayasukharUpI sAgaranA madhyabhAgamAM magna banelA te zeThe ghaNo kALa pasAra karyo. avasare temane krame karIne priyaMkara, kSemakara, dhanadeva, somadeva, pUrNabhadra ane maNibhadra nAmanA cha putro thayA. te putro nirmala AcAronA pAlanathI pavitra hatA, svabhAvathI ja gurujanano vinaya karavAmAM tatpara hatA, paramakalyANane ApavAmAM tatpara ane vizuddha evA trivargamAM=dharma, artha ane kAmamAM anurAgavALA hatA, ghaNA anurAgathI AkarSAtI kIrtirUpI kAminInuM atyaMta AliMgana karanArA hatA, sarva sajanonA manane saMtoSa pamADanArA atizaya UchaLatI dayA ane dAkSiNyatA jevA zreSTha guNothI suzobhita zarIravALA hatA, kAmadevane lAvaNyanA kAraNe thayelA atizaya garvato temaNe potAnA atizaya zarIrasauMdaryathI tiraskAra karyo hato, teo vepArI lokane ucita vyavahAra karavAmAM yogya hatA, AthI temaNe pitAne kuTuMbaciMtAnA bojAthI atizaya mukta karyA hatA. ekavAra rAjA aMtaHpuranI aMdara suMdara vAjiMtra vagADI rahyo hato tyAre dhAriNI rANIe karaNanA aneka prakAronI sAthe sumeLa thavAthI suMdara ane rAjAnA hadayane atizaya AnaMda ApanAruM nRtya karyuM. tethI atizaya prasanna manavALA rAjAe rANIne varadAna mAMgavAnuM kahyuM. rANIe kahyuM ke he deva ! hamaNAM A varadAna ApanI pAse ja raho, avasare e varadAna huM mAMgI laIza. A rIte samaya pasAra thaI rahyo hato tyAre ekavAra kAmIjanone vilAsa karavAnA ullAsamAM sahAya karanAra kaumudIparvano divasa Avyo. A avasare rANIe rAjAne vinaMti karI ke he deva ! varadAna ApIne mArA para kRpA karo. varadAnanI mAgaNI A pramANe karI - Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-13 Aje kapuranA puMja jevAM caMdrakiraNonA samUhathI jemAM badhI dizAo paripUrNa banelI che evI rAtrimAM potAnA moTA parivArathI ane bAkInA aMtaHpurathI parivarelI huM trika ane catuSka vagere ramaNIya pradezomAM sauMdaryone jovAnA kutUhalathI A nagarImAM paribhramaNa karyuM ane A pramANe paribhramaNa karatI mane koI roke nahIM. tyAra bAda tarata ja AkhA rAjyamAM paTaha vagaDAvIne badhI ja jAtanA puruSone rAtre nagaramAMthI bahAra nIkaLI javAnI AjJAnI ghoSaNA karAvI. tethI prAtaHkAlathI AraMbhI potapotAnI anukULatA pramANe badhAya loko nagaranI bahAra javA lAgyA. te vakhate maMtrI vagere nagaranA mukhya mAnavothI parivarelo rAjA jAte ja tagaranI bahAra IzAna khUNAmAM rahelA manorama nAmanA udyAnamAM Avyo. e chae zreSThiputro nAmuM lakhavAmAM vyasta hatA. ethI "hamaNAM jaIe chIe, hamaNAM jaIe chIe" e pramANe javAnA pAkA vicAravALA hovA chatAM sAMjanA samaya sudhI dukAnamAM ja rahyA. A tarapha sUrya astAcala parvatanA zikharane zobhAvyuM, arthAt sUryAsta thaI gayo. utAvaLA thayelA te cha zreSThiputro jeTalAmAM nagaranA daravAjAnI pAse Ave che, teTalAmAM jANe temanI jIvavAnI AzAnI sAthe hoya tema baMne kamADa bhegAM thavAthI poLanA daravAjA baMdha thaI gayA, arthAt jema poLanA daravAjA baMdha thaI gayA tema temanI jIvavAnI AzA paNa baMdha thaI gaI. tyAra pachI bhaya pAmelA te zreSThiputro koIthI paNa oLakhI na zakAya te rIte pAchA pharIne dukAnamAM rahelA gupta bhoMyarAmAM eka sthAnamAM saMtAI gayA. dhAriNI rANI paNa rAte zreSTha zRMgAravALI aMtaHpuranI strIo sAthe puruSothI rahita nagarImAM potAnI IcchA pramANe krIDA karavA lAgI. prAtaHkAla thatAM kamalavatane vikasita karavAmAM tatpara, kesUDAtA kAMtivALA atizaya UchaLatA evA raMgathI dizAonA maMDalane raMgI nAkhanAra ane jagatanA eka netra svarUpa evA sUryano udaya thayo. puruSo nagaramAM praveza kare e pahelAM ja rAjAe nagararakSakone AjJA karI. te A pramANe :- nagaramAM juo ke amArI AjJAno bhaMga karanAra koI puruSa che ke nahi ? jANe yamadUto hoya evA temaNe sArI rIte tapAsa karatAM cha zreSThiputrone pakaDyA. temaNe te ja samaye rAjAne A bInA jaNAvI. tethI rAjAe kopa pAmelA yamarAjavI bhayaMkara bhrakuTi jevuM lalATapaTTa karIne te cha zreSThiputrono vadha karavA nagararakSakone AjJA karI. A daramiyAna mudagarano prahAra thavA samAna A vRtAMtane acAnaka sAMbhaLIne zreSThI jANe thAkI gayo hoya, jANe bhamI rahyo hoya, jANe pIDAvALo thayo hoya tevo thaI gayo. tathA samudramAM hAthI jevA moTA ghaNA magaramaccha pUMchaDAne pachADe, ethI samudramAM pANInA ghaNA taraMgo UchaLavA mAMDe, mahAsamudranA madhyabhAgamAM rahela vahANa e taraMgothI gherAI jAya ane ethI bhAMgI jAya, temAM rahela manuSya DUbavA lAge tyAre jema have zuM karavuM? ema mUDha banI jAya tema te zreSThI have zuM karavuM? ema mUDha banIne koIka bhayaMkara avasthAne pAmyo. tyAra bAda teNe kAyara manuSyane yogya ceSTAno tyAga karyo, strIjanane yogya zokanA vegane dUra karyo, dhIra puruSane yogya dhIratAnuM AlaMbana lIdhuM, dInatAnI Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-13 avagaNanA karI. pachI jaladI tagaranA mukhya anya mANasonI sahAya laIne ane zreSTha ratnothI bhareluM pAtra hAthamAM laIne rAjAne vinaMti karavA mATe rAjAnI pAse Avyo. pachI teNe A pramANe vinaMti karI:- he deva ! mArA A putro koI paNa mAnasika doSathI nagaranI bahAra nIkaLyA nathI evuM nathI. kiMtu tevA prakArano hisAba lakhavAmAM vyagra hovAthI (vahelA) nIkaLI zakyA nahi. sUryAsta thavAno samaya Avyo tyAre nagaranI bahAra nIkaLavA mATe teo cAlyA, paNa poLanA daravAjA baMdha thaI javAnA kAraNe teo nIkaLI zakyA nahi. AthI A eka aparAdhane mApha karo. mArA priya putrone jIvana ApavA vaDe kRpA karo. A pramANe vAraMvAra kahevA chatAM potAne saphala kopavALo=mAro kopa kyAreya paNa niSphaLa na jAya ema mAnato, rAjA jyAre putrone choDavA utsAhita na thayo tyAre zreSThIe rAjAnA kopanI zAMti mATe eka putranI upekSA karIne pAMca putrone choDAvavAno prAraMbha karyo. jyAre pAMca putrone paNa choDato nathI tyAre be putronI upekSA karIne cAra putrone choDAvavAno prAraMbha karyo. A pramANe cArane paNa na choDyA eTale traNa, be ane chevaTe pAMcanI upekSA karIne eka moTA putrane choDavAnI vinaMti karI. tethI najIkamAM rahelA maMtrI ane purohita vagerenI atizaya prArthanAthI ane "mULamAMthI kuLano uccheda karavo e moTA pApa mATe thAya che ema vicArIne jenA krodhanI tIvratA kaMIka ochI thaI che evA rAjAe eka moTA putrane choDyo. naya .... matiroDa rUti A= AgaLamAM batAve che e, AmAMgakathAmAM, arthano upAya che - je pramANe te vasaMtapura nagara che te pramANe saMsAra che. je pramANe rAjA che te pramANe zrAvaka che, je pramANe zreSThI che te pramANe guru che ane je pramANe cha putro che te pramANe A cha javanikAya che. ane je pramANe te pitAnA zeSa putronI upekSAthI eka putrane mukAvatAM paNa zeSa putranA vadhatI anumati nathI e rIte guru vijaputra jevA cha javanikAyane te te pravrayAnA utsAhanA upAya vaDe gRhasthapaNAthI taddadhamAM pravRta evA zrAvakathI=cha javanikAyatA vadhamAM pravRtta evA zrAvakathI mukAya che. jyAre A zrAvaka hajI paNa teone mUkavA mATe utsAhita thato nathI tyAre jyeSThaputra jevA trasakAyane zeSanI upekSAthI trasa sivAyanA pRthvI Adi zeSanI upekSAthI mukAvatA gurune paNa zeSa kAyatA vadhanI anumatino doSa nathI. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. II13/146 bhAvArtha : yogya upadezaka zrotAne samyakta prApta thayA pachI dharma karavA mATe tatpara jANe to tene sarvaviratino upadeza Ape, te sAMbhaLIne sarvaviratinA pAlana mATenuM te zrotAmAM asAmarthya jaNAya tyAre te zrotAne dezaviratinuM svarUpa batAvIne dezaviratinuM vidhipUrvaka pradAna kare, tyAre svIkArAyelA viratinA deza aMzathI itara aMzamAM gurune anumatino doSa nathI te dRSTAMtathI spaSTa kare che - Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-13, 14 ane jema dRSTAMtamAM vasaMtapura nagara batAvyuM tema prastutamAM saMsAra nagara che. ane jema dRSTAMtamAM rAjA batAvyo tema prastutamAM zrAvaka rAjAsthAne che. ane jema dRSTAMtamAM zreSThI batAvyo tema prastutamAM zreSThI gurusthAne che ane jema te rAjAe te zreSThInA putrone vadha mATe Adeza karyo tema cha kAyanA pAlana karanArA guru mATe saMsAravartI cha kAyanA sarva jIvo putrasthAne che, tethI jema vivekI pitA putranuM ucita rIte pAlana karIne tenuM hita kare che tema guru cha kAyanA jIvonuM pAlana karIne teonuM hita kare che. AthI ja sAdhu pRthvI Adi jIvonI hiMsAnA varjana dvArA teonuM hita kare che. vaLI, je manuSya Adi yogya jIvo che teone bhagavAnanA zAsananuM tattva batAvIne teonuM hita kare che. ane je jIvo dharma pAme tevA nathI teone paNa potAnAthI durlabhabodhi AdinI prApti na thAya te prakAranA hitano yatna kare che, tethI guru cha kAyanA pAlaka che. ane temanA putra jevA te cha kAyanA vadhamAM rAjA tulya zrAvaka pravRtta che ane te zrAvakane ucita upadeza ApavA dvArA samyaktva AdinA kramathI dezavirati pradAna kare tyAre te zrAvakanA dezaviratinA pAlanathI moTA putra tulya trasajIvonuM rakSaNa kare che. Ama chatAM jema te pitAne moTA putrane choDAvatAM zeSaputronI hiMsAnI anumati nathI, paraMtu te hiMsAthI zeSaputronuM rakSaNa azakya jaNAvAthI moTA putrane choDAve che. tema zrAvaka dvArA cha kAyanuM pAlana azakya jaNAvAthI guru tene trasa kAyanA pAlanano upadeza Ape che, tethI zrAvaka dvArA thatI zeSa kAyanA vadhanI anumatino sAdhune doSa nathI. II13/146II avataraNikA : 34 vidhinA'NuvratAdipradAnamityuktaM prAgatastameva darzayati avataraNikArtha : vidhipUrvaka aNuvratAdinuM pradAna karavuM joIe e pramANe pUrvamAM kahevAyuM=sUtra-8mAM kahevAyuM, tene ja batAve che sUtraH -- -- - yogavandananimittadigAkAra zuddhirvidhiH / / 14 / 147 / / sUtrArtha yoga, vaMdana, nimitta, dik ane AkAranI zuddhi vidhi che. / / 14/147II TIkA H iha 'zuddhi'zabdaH pratyekamabhisaMbadhyate, tato yogazuddhirvandanazuddhirnimittazuddhirdikzuddhirAkArazuddhizca vidhiH aNuvratAdipratipattau bhavati, tatra yogAH kAyavAGmanovyApAralakSaNAH, teSAM 'zuddhiH ' sopayogAtvaragamananiravadyabhASaNazubhacintanAdirUpA, 'vandana 'zuddhiH askhalitAmilitapraNi Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-14 pAtAdidaNDakasamuccAraNA'saMbhrAntakAyotsargakaraNalakSaNA, 'nimitta'zuddhiH tatkAlocchalita zaGkhapaNavAdininAdazravaNapUrNakumbhabhRGgAracchatradhvajacAmarAdyavalokanazubhagandhAghrANAdisvabhAvA, 'dik 'zuddhiH prAcyudIcIjinajinacaityAdyadhiSThitAzAsamAzrayaNasvarUpA, 'AkAra' zuddhistu rAjAdyabhiyogAdipratyAkhyAnApavAdamuktIkaraNAtmiketi / / 14 / 147 / / 35 TIkArtha : iha rAtvikRti / / ahIM=sUtramAM, zuddhi zabda pratyekanI sAthe saMbaMdha karAya che, tethI yogazuddhi, vaMdanazuddhi, nimittazuddhi, dizuddhi ane AkArazuddhi aNuvratAdinA svIkAramAM vidhi che. tyAM=pAMca zuddhimAM kAya, vANI ane manovyApArarUpa yogo teonI zuddhi sopayoga ane atvarAvALuM gamana, niravadyabhASaNa, zubhaciMtAdirUpa zuddhi che. vaMdananI zuddhi askhalita, amilita, praNipAta Adi daMDakanA samuccAraNa ane asaMbhrAnta kAyotsarganA karaNarUpa che. nimittazuddhi : te kALamAM=vratagrahaNakALamAM ucchalita=UThelA zaMkha, paNavAdinA=zaMkha-nagArA AdinA, dhvatinuM zravaNa, pUrNakuMbha, zRMgAra, chatra, dhvaja, cAmara AdinA avalokana ane zubhagaMdhanA AdhrANAdi svabhAvavALI che. dizuddhi H pUrva dizA ke uttaradizArUpa jina ke jinacaityAdithI adhiSThita evI dizAnA AzrayaNa svarUpa che. vaLI, AkArazuddhi rAjAdi abhiyogAdi pratyAkhyAnanA apavAdanA muktIkaraNa Atmaka che. 'kRti' zabda TIkAnI samApti arthe che. / / 14/147 / bhAvArtha: guru yogya zrotAne vidhipUrvaka aNuvratAdinuM pradAna kare te vakhate pAMca prakAranI zuddhipUrvaka vratagrahaNa ka2vAmAM Ave to vidhinI zuddhine kAraNe vratagrahaNakALamAM vartatA zubhaadhyavasAyathI vrata prAyaH bhAvathI pariNamana pAme che ane vratane bhAvathI pariNamana pamADavA arthe pAMca prakAranI zuddhi Avazyaka che. (1) yogazuddhi : : mana-vacana-kAyAnA vyApAranI zuddhi karanAra zrAvaka vratagrahaNa karavA mATe jAya che tyAre potAnA manavacana-kAyAnA yogo atyaMta niravagha thAya te mATe atyaMta upayogapUrvaka atvarAvALuM gamana kare, ane vratagrahaNanA sarva kriyAkALamAM atyaMta upayogapUrvaka atvarApUrvaka gamana kare to kAyAnI zuddhinI prApti thAya che. vaLI, vratagrahaNanI pravRttikALamAM prasaMge kAMI bolavuM paDe to niravadha bhASaNapUrvaka bole, paNa je te vacana bole nahi te vratagrahaNakALamAM apekSita vAzuddhi che. vaLI, vratagrahaNa karavA mATe tatpara thayela hoya tyAre zubhaciMtavanAdirUpa manoyogo pravartAve. arthAt A dezaviratinA vratone grahaNa karIne huM te rIte pAlana karIza jethI zIghra sarvaviratinI zaktino saMcaya Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-14, 15 thAya te rU5 zubha ciMtavana kare ane vratonA pariNAmathI mana atyaMta bhAvita thAya te pramANe vratonA svarUpane sUkSma buddhithI vicAre te manovyApAranI zuddhi che. (2) vaMdanazuddhi - vaLI, zrAvakane vratagrahaNakALamAM tIrthaMkaro Adine vaMdanapUrvaka vrato uccarAvAya che, te vaMdananI zuddhi che je Avazyaka che. ane vratagrahaNakALamAM zrAvaka dezavirati grahaNa karatI vakhate je praNipAta Adi daMDaka bole che te sarva asmalita, amilita uccAraNapUrvaka jinagaNanA praNidhAnathI bole jethI bhagavAnanA guNothI vAsita thayeluM citta hovAthI grahaNa karAtAM vrato zIdhra pariNamana pAme. vaLI, vrata grahaNa karatI vakhate kAyotsarga karAya che te paNa cittanA saMbhramarahita, kAyotsarga mudrAmAM je zubhaciMtavana karAya che temAM atyaMta upayukta thaIne kare to vaMdanazuddhinI prApti thAya. (3) nimittazuddhiH zrAvaka vrata grahaNa karavA mATe tatpara thayela hoya tyAre zubha zukana thAya te nimittazuddhi che. jema zaMkhano dhvani saMbhaLAya, koI vAjiMtro saMbhaLAya athavA pANIthI bharelo kuMbha laIne koI strI sanmukha AvelI hoya ke chatra-cAmara AdinuM darzana thAya ke te vakhate zubha gaMdha Adi Ave te sarva nimitto sUcana kare che ke duSkara evuM guNasthAnakanI vRddhine anukULa A vrata avazya pote svaparAkrama dvArA pAlana karI zakaze. (4) dizAzuddhi pUrvadizA ane uttaradizA e be dizAmAM jina ane jinacaityo ghaNAM che, tethI temanA pratyenA bhaktinA pariNAmapUrvaka te dizAne sanmukha rahIne vrato grahaNa karavAmAM Ave to tIrthaMkara Adi pratye bahumAna bhAvanI vRddhi thavAthI zrAvakane vrato zIdhra pariNAma pAme che. (5) AkArazuddhiH zrAvaka vratagrahaNa karatI vakhate vrata je prakAre grahaNa karyA che te pramANe paripUrNa pAlana thAya, temAM koI doSa na lAge te arthe rAjAdinA abhiyogAdino apavAda rAkhIne vratagrahaNa karavAmAM Ave to te vratagrahaNakALamAM AkArazuddhine kAraNe pote daDha rIte vrata pAlana karI zakaze tevo vizvAsa utpanna thAya che, tethI vratagrahaNanI vidhithI ja bhAvathI vrata pariNamana pAmavAnI saMbhAvanA rahe che. II14/147nA avataraNikA : tathA - avataraNikArca - ane pUrvamAM aNuvrata pradAnanI vidhi batAvI. te vidhimAM avazeSa vidhino samuccaya karatAM kahe che - Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-15 sUtraH uritoSavAra TI91/148aaaa sUtrArtha : ane ucita upacAra=aNuvrata grahaNa karyA pachI ucita upacAra vidhi che. I15/148ll TIkA - 'ucito' devagurusArmikasvajanadInA'nAthAdInAmupacArArhANAM yo yasya yogya 'upacAro' dhUpapuSpavastravilepanA''sanadAnAdigauravAtmakaH, sa 'ca, vidhi rityanuvartata iti / / 15/148 / / TIkArca - to'. ti | ucita-upacAra yogya evA deva, guru, sAdharmika, svajana, dIna, anAthAdino jeno je yogya che tevo dhUpa, puSpa, vastra, vilepana, Asana Adino goravAtmaka upacAra ane te vidhi che e pramANe vidhi zabda pUrvasUtramAMthI anuvartana pAme che. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. II15/148 bhAvArtha - pUrvasUtramAM kahyuM e vratagrahaNakALamAM karavAnI uciti vidhi batAvI. have vratagrahaNa karyA pachI vizeSa prakArano ucita vyavahAra karavo joIe; jethI grahaNa karAyelAM vrato samyak pariNamana pAme. te vidhi batAvatAM kahe che ke zrAvaka vratagrahaNa karyA pachI potAne te vrato atyaMta pariNamana pAme te arthe uttama dravyothI vizeSa prakAre bhagavAnanI bhakti kare ane guNavAna evA gurunI bhakti kare. jethI tIrthakaro ane susAdhunA bahumAnanA kAraNe cAritramohanIya zithila thAya, jethI dezavirati zIdhra pariNamana pAme ane pariNamana pAmela hoya to vizeSa pariNamana pAme; kema ke tIrthakaro ane susAdhunI bhaktithI vizeSa prakArano sarvaviratine abhimukha pariNAma ullasita thAya che. vaLI, je guNavAna evA sAdharmiko che teonA guNo pratyenA bahumAnathI temanI bhakti karavAmAM Ave to guNo pratyenA pakSapAtanA atizayanA kAraNe paNa svIkArAyelAM vrato zIdhra pariNamana pAme che ane pariNamana pAmelAM vrato nirmaLa thAya che. vaLI, svajana, dIna-anAtha Adino paNa dAnAdi dvArA ucita satkAra karavAmAM Ave to teone paNa svIkArAyelA dharma pratye Adara thavAno saMbhava rahe che, tethI anya jIvonA kalyANanA zubha AzayapUrvaka karAyelo svajanAdino satkAra paNa vratanI nirmaLatAmAM kAraNa bane che. ll15/1485 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 avataraNikA : athANuvratAdInyeva krameNa darzayannAha avataraNikArya : have aNuvratAdine ja kramathI batAvatAM graMthakArazrI kahe che bhAvArtha: upadezaka yogya zrotAne kaI vidhithI aNuvrato Ape tenuM svarUpa sUtra-14, 15mAM batAvyuM. have vratagrahaNa karatAM pUrve dharmagrahaNa karavA mATe tatpara thayelA yogya jIvane upadezaka vratagrahaNa karatAM pUrve je aNuvratAdinuM svarUpa batAve che tevuM svarUpa graMthakA2zrI kramasara batAve che sUtra : sthUlaprANAtipAtAdibhyo viratiraNuvratAni paJca / / 16/149 / / dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-16 sUtrArtha : sthUlaprANAtipAta AdithI virati pAMca aNuvrato che. II16/149 / / - TIkA H iha prANAtipAtaH pramattayogAt prANivyaparopaNarUpaH, sa ca sthUlaH sUkSmazca, tatra sUkSmaH pRthivyAdiviSayaH, sthUlazca dvIndriyAditrasagocaraH, sthUlazcAsau prANAtipAtazceti sthUlaprANAtipAtaH, 'Adi' zabdAt sthUlamRSAvAdA'dattAdAnA'brahmaparigrahAH parigRhyante, te ca prAyaH pratItarUpA eva, tatastebhyaH 'sthUlaprANAtipAtAdibhyaH ' paJcabhyo mahApAtakebhyo 'viratiH' viramaNam, kimityAhasAdhuvratebhyaH sakAzAt 'aNUni' laghUni ' vratAni' niyamarUpANi aNuvratAni, kiyantItyAha- 'paJce 'ti paJcasaMkhyAni paJcANuvratAnIti, bahuvacananirdeze'pi yad 'virati 'rityekavacananirdezaH sa sarvatra viratisAmAnyApekSayeti / / 16 / 149 / / TIkArcaH iha prANAtipAtaH viratisAmAnyapekSaveti / / ahIM=viratimAM, prANAtipAta pramattayogathI prANIvyaparopaNarUpa che=prANInI hiMsArUpa che ane te sthUla ane sUkSma ema be bhedathI che. tyAM sUkSma prANAtipAta pRthvI Adi viSayavALo che ane sthUla prANAtipAta beindriyAdi trasaviSayavALo che. A rIte sthUla prANAtipAtano artha karyA pachI sUtramAM kahelA 'sthUlaprAtipAtimyo'no samAsa spaSTa kare che - Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-16 sthUla evA prANAtipAta e sthUlaprANAtipAta Adi zabdathI sthUla mRSAvAda, sthUla adattAdAna, sthUla abrahma ane sthUla parigraha grahaNa thAya che. te prAyaH pratItarUpa ja che, tethI TIkAkArazrI tevuM varNana karatA nathI. 'tatastebhyaH'no samAsa spaSTa kare che - Be tenAthI=sthUlaprANAtipAta AdithI=pAMca mahApApothI, viramaNa virati che ane te virati sAdhunAM vratothI aNuvratorUpa che ane te saMkhyAthI pAMca aNuvratorUpa che. ahIM aNuvratomAM bahuvacanano prayoga hovA chatAM paNa je virati e prakArano ekavacanano prayoga che te sarvatra=pAMce aNuvratomAM, virati sAmAnyanI apekSAthI che. 'kRti' zabda TIkAnI samApti arthe che. / / 16/149 / / bhAvArtha:. AtmA AtmAnA bhAvomAM javA mATe yatnamAM pramAda kare te pramattayoga che ane pramattayogathI je jIvonI hiMsA te prANAtipAta che. tethI je zrAvaka aNuvrata svIkAre te saMpUrNa ahiMsAnA pAlananA zaktisaMcaya arthe dezavirati grahaNa kare tyAre zrAvakanI sarva ucita kriyAkALamAM pRthvI Adi jIvonI hiMsA zakya teTalI kema ochI thAya ane trasakAyanA jIvonuM pAlana kema thAya ? tene anurUpa apramAdabhAvathI mana-vacana-kAyAnI sarva ucita kriyA kare te sthUla prANAtipAtathI viramaNarUpa paheluM aNuvrata che. vaLI, vivekI zrAvaka saMpUrNa mRSAvAdanA parihArapUrvaka niravadya bhASA bolanAra sAdhunI jema sUkSma mRSAvAdanA parihArarUpa mahAvratanI zaktino saMcaya thAya te rIte potAnI bhUmikA anusAra sthUla mRSAvAdano parihAra kare to te bIjA aNuvratarUpa viratino pariNAma che. vaLI, vivekI zrAvaka cA2 prakAranA tIrthaMkaraadatta AdithI virAma pAmelA susAdhunI jevI zaktinA saMcaya arthe sthUlathI paradravyanA agrahaNarUpa adattAdAnanuM viramaNa kare te trIjA aNuvrata rUpa viratino pariNAma che. vaLI, saMpUrNa traNe yogathI kAmavikAranuM zamana karIne AtmAnA mULa svarUpamAM udyama karanArA susAdhunA brahmarUpa mahAvratane pragaTa karavAnA abhilASarUpa svazakti anusAra brahmacaryanA pAlanamAM vivekI zrAvaka je udyama kare che te cothA aNuvratarUpa viratino pariNAma che. vaLI, je sAdhuo dehathI mAMDIne bAhya sarva parigraha vagaranA che, mAtra dharmanA u5ka2NarUpe deha Adine dhAraNa kare che ane bAhya sarva parigrahanA tyAganA baLathI sarvatra mamatvanA uccheda mATe satata udyama karI rahyA che ane dehAdi sarvamAM nirmama bhAva varte te rIte sarva parigrahathI rahita che tevA sarva parigraha rahita avasthAnA pratisaMdhAnapUrvaka svabhUmikA anusAra bAhya parigrahano saMkoca karIne je sthUlathI parigrahaparimANavrata zrAvaka grahaNa kare che te vivekI zrAvakane pAMcamA aNuvratarUpa viratino pariNAma che. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasiMdhu prakaraNa bhAga-2 / adhyAya-3 / sUtra - 15, 17 A aNuvratonA pAlana dvArA zrAvaka bAhya padArtho pratyenA pratibaMdhane TALIne sarvaviratinI zaktino saMcaya thAya tevo yatna sadA kare che. A prakAranAM aNuvratonuM svarUpa upadezaka zrotAne vratapradAna pUrve zrotAnA kSayopazama anusAra samajAve che. II16/149 // avataraziDA : tathA avatara zikArtha : aNuvratone batAvyA pachI zrAvakanAM guNavratone batAvavA 'tathA'thI samuccaya kare che sUbha : 40 sUtrArtha -- : digvratabhogopabhogamAnA'narthadaNDaviratayastrINi guNavratAni / / 17/150 / / divrata, bhoga-upabhoganuM mAna=parimANa, ane anarthadaMDanI virati traNa guNavrato che. 1199/94011 TIDA : dizo hyanekaprakArAH zAstre varNitAH, tatra sUryopalakSitA pUrvA, zeSAzca pUrvadakSiNAdikAH sapta, tathA Urdhvamadhazca dve, evaM dazasu dikSu viSaye gamanaparimANakaraNalakSaNaM 'vrataM' niyamo 'digvratam, ' bhujyate sakRdevAsevyate yadazanAdi tadbhogaH, punaH punarbhujyate vasanavilayAdi yat tadupabhogaH, tato bhogazcopabhogazca bhogopabhogau tayormAnaM' parimANaM 'bhogopabhogamAnam', 'arthaH ' prayojanaM dharmasvajanendriyagatazuddhopakArasvarUpam, tasmai arthAya daNDaH sAvadyAnuSThAnarUpaH, tatpratiSedhAdanarthadaNDaH, sa ca caturddhA - apadhyAnAcaritapramAdAcaritahiMsrapradAnapApakarmopadezabhedAt, tasya viratiH 'anarthadaNDaviratiH, ' tataH digvataM ca bhogopabhogamAnaM cAnarthadaNDaviratizceti samAsaH, kimityAha' trINi' trisaMkhyAni 'guNavratAni' guNAya upakArAya vratAni bhavanti, guNavratapratipattimantareNANuvratAnAM tathAvidhazuddhyabhAvAditi / / 17 / 150 / / artha : dizaH abhAvAditi / / hizA aneDa prahAravI zAstramAM vargana irAyelI che tyAM sUrya upalakSita pUrva dizA che, zeSa pUrva-dakSiNa Adi sAta dizA ane Urdhva-adhaH be dizA che. A rIte daza dizAnA viSayamAM gamananA parimANane karavA rUpa vrata divrata che. eka vakhata je bhogavAya te azanAdi bhoga che. pharI pharI je vastra-vilayAdi bhogavAya te upabhoga che. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-17 tyArapachIebhoga upabhogano artha karyA pachI, bAkIno samAsa spaSTa kare che - bhoga ane upabhoga te bhogopabhoga. temanuM mAna=parimANa, te bhogopabhogamAna che. artha prayoja=dharma svajana indriyagata zuddha upakAranA svarUpavALuM prayojana, tenA mATe je sAvadhaanuSThAnarUpa daMDa tenA pratiSedhathI anarthadaMDa ane tenaanarthadaMDa cAra prakArano che. apadhyAtathI Acarita, pramAdathI Acarita, hiMsAnA sAdhananA pradAnathI ane pApakarmanA upadezanA bhedathI cAra prakArano che. tenI virati te anarthadaMDanI virati che. tyArapachI te traNeyano samAsa spaSTa kare che - divrata, bhogapabhogamAna ane anarthadaMDanI virati e pramANeno samAsa che. ane A traNa guNavrato cheguNa mATeaupakAra mATe, vrato che; kema ke guNavratanA svIkAra vagara aNuvratonI tevA prakAranI zuddhino abhAva che=vizeSa vizeSa prakAranA viratinuM kAraNa bane tevA prakAranI zuddhino abhAva che. 'ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. I17/15nA bhAvArtha : upadezakanA vacanathI samyaktane pAmyA pachI dharma sevavA mATe tatpara thayela yogya jIvamAM sarvaviratinA pAlananI zakti na jaNAya tyAre gItArtha guru dezaviratino bodha karAve che temAM pAMca aNuvratonuM svarUpa gItArtha guru yogya zrotAne kaI rIte batAve che ? tenuM svarUpa saMkSepathI graMthakArazrIe pUrvanA sUtramAM batAvyuM. have te svIkArAyelAM pAMca aNuvrato uttarottara vRddhine pAmIne sarvaviratinuM kAraNa bane tenA mATe traNa guNavrato batAve che, je guNavrato aNuvratone vizuddha banAvIne sarvaviratinI prAptinuM kAraNa banavAmAM prabaLa kAraNa bane che. traNa guNavratonAM nAma anukrame A che - (1) divrata, (2) bhogapabhoganuM parimANa ane (3) anarthadaMDanI virati. (1) divrata: bhagavAnanA vacanathI bhAvita vivekI zrAvaka sUkSmabodhavALA hoya che, tethI satata mohanI sAme subhaTanI jema yatna karatA sAdhunA pariNAmanA atyaMta arthI hoya che ane sAmAyikanA pariNAmavALA sAdhu kAMTAthI AkIrNa bhUmimAM gamananI jema atyaMta yatanApUrvaka dehanI kriyA kare che jethI sAdhune saMvarano pariNAma hovAthI sAdhunI sarva ceSTA saMpUrNa niravadya hoya che. tevI niravagha ceSTA zrAvaka mATe azakya hovAthI dezaviratinA pAlanane karanAra zrAvaka paNa tapAvelA loDhAnA goLAnI jema che kAyanI hiMsA karanAra che. chatAM aNuvrato dvArA je kAMI hiMsAnI nivRtti kare che te daza dizAnA gamana AdinA parimANa dvArA vizeSa rIte nivartana kare che; kema ke dizAnA parimANanA abhAvane kAraNe aNuvratonI maryAdA anusAra zrAvakano Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-17 trasanA pAlanano je adhyavasAya che tenAthI anya jIvonA rakSaNano pariNAma aNuvrata pariNAmamAM prApta thato nathI. ane dizAnuM parimANa karavAthI te maryAdAthI adhika kSetramAM AraMbha-samAraMbhanA pariNAmathI nivartanano adhyavasAya thAya che. tethI vivekI zrAvaka divrata grahaNa karIne AraMbhanI vRttimAM ja saMkoca kare che. (2) bhogapabhoganuM parimANa : sarvavirativALA sAdhu kevaLa saMyamanI vRddhinA arthe AhAra-vastrAdino upayoga kare che paraMtu bhoganA pariNAmathI sAdhu AhAra vAparatA nathI ane vastrAdino upabhoga karatA nathI. mATe sAdhune sadA abhogano ja pariNAma che ane tevo ja pariNAma zrAvakane atyaMta priya che chatAM anAdinA saMskArone kAraNe bhogaupabhogano pariNAma paNa sarvathA nivartana pAmato nathI, tethI pAMca aNuvratane svIkAryA pachI hiMsAnA pariNAmanA kAraNabhUta bhogaupabhoganA pariNAmamAM saMkoca karavA arthe zrAvaka bhogaupabhoganI sAmagrImAM parimANanI maryAdA kare che jethI bhogaupabhogano pariNAma alpaalpatara thAya ane aMte sarvathA abhogano pariNAma pragaTe je sarvaviratinA pariNAmarUpa che. (3) anarthadaMDa virati : zrAvakane jIvavadhano sAvadya pariNAma che, bhogapabhogano sAvadya pariNAma che ane sAdhune jIvavadhano pariNAma sarvathA nathI; kema ke pAMca indriya ane chaThThA manano saMvara che. ane saMyamavRddhinA prayojanathI koI kriyA kare che tyAre pakAyanA pAlana mATe atyaMta yatanApUrvaka gamanAgamananI pravRtti kare che. zrAvaka paNa sAdhunI jema sarvathA sAvaghanA parihAranI icchAvALA che, Ama chatAM bhogaupabhoganI lAlasA sarvathA gaI nathI, tethI bhogaupabhoga arthe sAvadya pravRtti kare che je arthadaMDarUpa che; kema ke bhogapabhogarUpa phala arthe te sAvadya pravRtti kare che; chatAM tenI nivRtti arthe abhyAsarUpe bhogapabhogano saMkoca kare che ane arthadaMDathI viparIta evA anarthadaMDanI nivRtti zrAvaka kare che, je anarthadaMDanI nivRtti cAra prakAranI che. (1) apadhyAnathI AcaraNa karAyelI pravRtti (2) pramAdathI AcaraNa karAyelI pravRtti (3) hiMsAnA sAdhanonA pradAnathI ane (4) pApakarmanA upadezathI. (1) apadhyAnathI AcaraNa karAyelI pravRtti : zrAvakane bhogaupabhoganI lAlasA che chatAM zrAvaka teno saMkoca kare che paraMtu te lAlasAnI vRddhi thAya evA apadhyAnanuM AcaraNa zrAvaka kare nahi. ane jo bhoga-upabhoganA pariNAmanI vRddhi thAya evA viparIta ciMtavanarUpa apadhyAna kare to anarthadaMDanI prApti thAya. te anarthadaMDanI prAptinA viramaNarUpa vrata grahaNa karavAthI apadhyAnano pariNAma aTake che jethI grahaNa karAyelAM aNuvratone guNakArI anarthadaMDanI virati bane che. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-17 (2) pramAdathI AcaraNa karAyelI pravRtti : jIve anAdithI pramAdanuM sevana karyuM che, tethI atyaMta mokSanA arthI sAdhu paNa pramAdavaza thAya tyAre sarvaviratimAM aticArane prApta kare che, tema zrAvakano paNa anAdi bhavaabhyasta pramAdano svabhAva che, tethI jo sadA potAnAM vratonuM smaraNa karIne sarvaviratine anukULa zakti saMcaya mATe yatna na kare to lIdhelAM vratomAM paNa pramAdane vaza khalanAo thAya che ane pramAdanA saMskAronA kAraNe niprayojana evI paNa AraMbha-samAraMbha karavAnI vRtti ullasita thAya che je anarthadaMDa che. tethI je zrAvaka anarthadaMDanI viratinuM vratagrahaNa kare te zrAvaka pramAda AcarI anarthadaMDane smRtimAM lAvIne sadA potAnA vratomAM apramAdathI yatna karavA udyama kare che, tethI pramAda-Acarita anarthadaMDanI virati dezaviratine atizayita karavA mATe guNakArI bane che. (3) hiMsAnAM sAdhanonuM pradAna : zrAvaka sarvaviratinI zaktinA saMcaya arthe ahiMsAdi pAMca aNuvrato svIkAre che, tethI viratidhara zrAvakane hiMsA pratye sadA jugupsA rahe che ane te jugupsAne kAraNe ja kramasara potAnA jIvanamAM sAvadya pravRttio alpaalpatara thAya tevo yatna kare che. Ama chatAM anAbhogathI ke avicArakatAthI anya jIvonI hiMsAnuM kAraNa bane tevA hiMsAnAM sAdhano anya sAthenA prIti AdinA saMbaMdhanA kAraNe Ape to te sAvadya pravRttimAM potAnA bhogAdinA prayojana vagara nirarthaka karmabaMdhanI prAptimAM te zrAvaka kAraNa bane che, tethI vivekI zrAvaka tevAM sAdhano prAyaH potAnI pAse rAkhe nahi ane atyaMta AvazyakatA hoya to sAdhano rAkhe, chatAM tevAM sAdhano "mArI pAse che mATe AvazyakatA jaNAya to laI jajo" ityAdi vacana dvArA anyane pradAna kare nahi. phakta dAkSiNyane kAraNe ane vivekapUrvaka te sAdhanono upayoga kare tevA hoya to dharmanI malinatA na thAya te prakAre Ape to doSanI prApti thAya nahi. (4) pApakarmano upadeza : zrAvaka svabhUmikA anusAra sAvadya pravRttinA saMkoca arthe aNuvratAdi svIkAre che ane zakti anusAra adhika adhika saMkoca karavAno zrAvakane atyaMta abhilASa hoya che, tethI anya jIvone sAvadya pravRttiviSayaka dizA batAvavA rUpe koI kathana kare nahi arthAt "A kArya tame A rUpe karazo to tenuM phaLa tamane prApta thaze" e prakAranI saMsAranI pravRttiviSayaka koI upadeza anyane kahe nahi jethI koI prayojana vagara karmabaMdhanuM kAraNa bane tevA anarthadaMDanI prApti thAya nahIM. prastuta sUtramAM batAvelAM traNa guNavratothI aNuvratonI tevI zuddhi thatI hovAne kAraNe zrAvakanAM guNavrato aNuvratone atizaya karavAmAM prabaLa kAraNa che jethI te aNuvratonA pAlanathI sarvaviratinI zaktino saMcaya thAya che. I17/15nA Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 dharmaniha praraza bhAga-2| madhyAya-3 / sUtra-18 avatarazis: tathA - avataraNitArtha : zrAvakanAM aNuvrato ane guNavrato batAvyA pachI upadezaka zrAvakane zikSAvratanuM svarUpa batAve che tako samasyaya 'tathA'thI cha - sUtra: sAmAyikadezAvakAzapoSadhopavAsA'tithisaMvibhAgazcatvAri zikSApadAni / / 18/151 / / sUtrArtha : sAmAyika, dezaavakAza, pauSadhopavAsa, atithisaMvibhAga cAra zikSApado che=sAdhudharmanA abhyAsanAM sthAno che. II18/151II Tos: 'samAnAM' mokSasAdhanaM prati sadRzasAmarthyAnAM samyagdarzanajJAnacAritrANAm 'Ayo' lAbhaH 'samasya' vA rAgadveSAntarAlavartitayA madhyasthasya sataH 'AyaH' samyagdarzanAdilakSaNaH samAyaH, 'sAmno' vA sarvajIvamaitrIbhAvalakSaNasya 'AyaH' sAmAyaH, sarvatra svArthikekaNpratyayopAdAnAt 'sAmAyikaM' sAvadyayogaparihAraniravadyayogAnuSThAnarUpo jIvapariNAmaH / 'deze' vibhAge prAkpratipannadigvratasya yojanazatAdiparimANarUpasya 'avakAzo' gocaro yasya pratidinaM pratyAkhyeyatayA tat tathA, poSaM dhatte 'poSadhaH' aSTamI-caturdazyAdiH parvadivasaH, 'upe'ti saha apavRttadoSasya sato guNairAhAraparihArAdirUpairvAsaH upavAsaH, yathoktam - "apavRttasya doSebhyaH samyagvAso guNaiH saha / upavAsaH sa vijJeyo na zarIravizoSaNam / / 107 / / " [brahmaprakaraNe 241] iti / tataH poSadheSUpavAsaH 'poSadhopavAsaH' / 'atithayo' vItarAgadharmasthAH sAdhavaH sAdhvyaH zrAvakAH zrAvikAzca, teSAM nyAyAgatakalpanIyAdivizeSaNAnAmanapAnAdInAM saMgatavRttyA 'vibhajanaM' vitaraNaM 'atithisaMvibhAgaH,' tathA ca umAsvAtivAcakaviracitazrAvakaprajJaptisUtraM yathA-"atithisaMvibhAgo nAma atithayaH sAdhavaH sAdhvyaH zrAvakAH zrAvikAzca, eteSu gRhamupAgateSu bhaktyA'bhyutthAnA''sanadAnapAdapramArjananamaskArAdibhirarcayitvA yathAvibhavazakti annapAnavastrauSadhA''layAdipradAnena saMvibhAgaH kAryaH" [ ] iti, 'tataH' Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-18 45 sAmAyikaM ca dezAvakAzaM ca poSadhopavAsazcAtithisaMvibhAgazceti samAsaH, 'catvArI'ti catuHsaMkhyAni, kimityAha-'zikSApadAni', zikSA sAdhudharmAbhyAsaH, tasya 'padAni' sthAnAni bhavanti / / 18/151 / / TIkArya : samAnA' . mavatti / mokSanI sAdhanA pratye sadazasAmarthyavALA samyagdarzana-jJAna-cAritra rUpa samano Aya=lAbha athavA samAya=rAga-dveSa attarAlavartIpaNAthI madhyastha chatAM puruSane je samyagdarzanAdi rUpa Aya te samAya athavA sarva jIvo pratye maitrIbhAvarUpa samano Aya sAmAya, sarvatra sAmAyanI traNa prakAranI vyutpatti batAvI te traNeyamAM, svArtha arthamAM 'ika' pratyayanuM grahaNa hovAthI sAmAyika=sAvadya yoganA parihArapUrvaka niravadya yoganA anuSThAnarUpa jIvato pariNAma. sAmAyikano artha karyA pachI dezaavakAzano artha kare che - dezamAMyojanazatAdi parimANarUpa pUrvamAM svIkArAyelA dizAvratanA vibhAgamAM, pratidina pratyAkhyayapaNAthI avakAza=viSaya che jene te tevuM che=dezaavakAza che. dezaavakAzanuM svarUpa batAvyA pachI pauSadhaupavAsanuM svarUpa batAve che - poSane dharmanA poSaNane Ape te pauSadha=zrAvakane sevavA yogya evo aSTamI, caturdazI Adi parva divasa. apavRttadoSavALA chatA evA puruSane AhAranA parihArAdi guNonI sAthe vAsa te upavAsa. je pramANe kahevAyuM che - "doSathI apavRtta evA puruSane doSathI nivRtta evA puruSane guNonI sAthe samyagvAsa te upavAsa jANavo. zarIranuM vizoSaNa nahi-bAhya tapa dvArA zarIranuM zoSaNa upavAsa nathI. II107nA" (brahmaprakaraNa 241) tyArapachI=pauSadhano ane upavAsano artha karyA pachI pauSadha, upavAsano samAsa batAve che - pauSadhomAM=aSTamI, caturdazI Adi parva divasomAM, upavAsa=upavasana, te pauSadha upavAsa che. atithio vItarAgadharmamAM rahelAM sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, ane zrAvikA teone nyAyathI prAyaH kalpanIya Adi vizeSaNavALA annapAnAdinI saMgatavRttithI vibhajana=vitaraNa atithisaMvibhAga che ane te pramANe umAsvAtivAcakaracita zrAvakaprajJapti sUtra che je A pramANe che - "atithisaMvibhAga eTale atithi sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA che. ghare AvelA A badhAne=sAdhu, sAdhvI Adine bhaktithI abhyatthAna, AsanapradAna, pAdapramArjana, namaskAra Adi vaDe arcana karIne yathAvaibhava=potAnA vaibhavanI zakti anusAra anna, pANI, vastra, auSadha, Alaya AdinA=nivAsasthAna AdinA, pradAnathI saMvibhAga karavo joIe." tti' zabda uddharaNanI samApti mATe che. tyArapachI=sAmAyika Adi cAra zikSAvratonA artha karyA pachI cAreyano samAsa spaSTa kare che - Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46. dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2) adhyAya-3 | sUtra-18 sAmAyika, dezaavakAza, pauSadhaupavAsa ane atithisaMvibhAga e pramANe samAsa che. cAra-cAra saMkhyAvALAM zikSApado che=sAdhu dharmanA abhyAsarUpa zikSA tenAM sthAno che. 18/151aaaa bhAvArtha : sarvaviratinA arthI zrAvaka sarvaviratinA zaktisaMcaya arthe pAMca mahAvratane anurUpa kaMIka zaktisaMcaya thAya te mATe pAMca aNuvratane grahaNa kare che ane te aNuvratane atizayita karavA mATe traNa guNavrata grahaNa kare che ane sAdhu dharmanA viziSTa abhyAsa arthe cAra zikSAvrata grahaNa kare che je zikSAvratanA baLathI te mahAtmAo zIdhra sarvaviratine anukULa saMcita vIryavALA bane che. te zikSAvrata cAra che. (1) sAmAyika : sAmAyika zabdanI traNa prakAre vyutpatti TIkAkArazrIe karela che. (i) sAmAyikanI prathama prakAre vyutpatti : mokSanI niSpatti pratye samyajJAna-darzana-cAritra sadRza sAmarthyavALA che, tethI sama che ane teno lAbha te samAya che. samayamAM svArthamAM ikaNuM pratyaya lAgela che, tethI sAmAyika zabda banela che. AnAthI e prApta thAya ke je mahAtmAmAM jinavacana anusAra padArthane jovAnI nirmaLa dRSTirUpa samyagdarzana che, bhagavAne kahelA zAstravacanathI samyajJAna thayeluM che ane te jJAnathI niyaMtrita sarva ucita AcaraNAo je mahAtmA kare che te traNa, samAna sAmarthyathI=samAna pariNAmathI jIvane mokSa pratye gamana karAve che. Azaya e che ke jIvamAM samyagdarzana pragaTe che tyAre sarvakarmarahita evI mukta avasthA jIvane sArabhUta jaNAya che ane tenA upAyabhUta traNa gupti sArabhUta jaNAya che. tethI samyagdaSTivALA mahAtmAne mokSa ane mokSanA upAya pratye tIvra rucino pariNAma che je svasAmarthyarUpa sadA mokSane abhimukha yatna karavA mATe jIvane utsAhita kare che. vaLI, jinavacananA zAstranA adhyayanathI je sUkSmabodha thAya che te jJAna paNa te mahAtmAne mokSa ane mokSanA upAya pratye tIvra prayatna karAvavA utsAhita kare che. ane samyagvAritra paNa mokSa ane mokSanA uttara uttaranA upAyane prApta karAvavA mATe tIvra utsAhapUrvaka prayatna karAve che, tethI ratnatrayI mokSanI niSpatti pratye sadaza sAmarthyavALI che, mATe sama che. ane teno lAbha jenAthI thAya te sAmAyika che. arthAt sadaza sAmarthyavALI ratnatrayIno lAbha je kriyAthI thAya tevI kriyA je zrAvaka kare che te sAmAyika nAmanuM zikSAvrata che, tethI je zrAvaka potAnI zakti anusAra sAmAyika uccarAvIne potAnA AtmAmAM ratnatrayInI vRddhi thAya tevA sUkSmabodhapUrvaka sAmAyika kALamAM yatna kare to te sAmAyikanI kriyA saMpUrNa niravadya jIvanarUpa sAdhudharmanI prApti mATe abhyAsarUpa bane che. (ii) sAmAyikanI bIjA prakAre vyutpatti : sAmAyikano bIjo artha karyo ke rAgadveSanI aMtarAlavartIpaNAthI madhyastha chatAM, evA samapariNAmavALA Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-18 puruSane samyagdarzana Adi lakSaNa Aya te samAya ane tene ikaNuM pratyaya lAgavAthI sAmAyika zabda bane che. AnAthI e prApta thAya ke je zrAvaka sAmAyikanA kriyAkALamAM bAhya koI padArtha pratye rAgadveSa na thAya ane vitarAga ane vItarAga thavAnA upAyabhUta guNo pratye rAga dhAraNa karIne ane te guNonI niSpatti pratye thatI skUlanAmAM dveSa dhAraNa karIne sAmAyikanI kriyAo kare che tyAre saMsAranA sarva bhAvo pratye madhyastha pariNAmavALA hoya che ane tevA zrAvakane te sAmAyikanI kriyAthI je ratnatrayInI vRddhi prApta thAya che te sAmAyika che. (iii) sAmAyikanI trIjA prakAre vyutpatti : sAmAyikano trIjo artha karyo ke sarva jIvo pratye maitrIbhAvarUpa samapariNAmano lAbha te samAya che. tethI je zrAvaka sAmAyikanA kriyAkALa daramyAna cha kAyanA jIvo pratye A sarva jIvo potAnA tulya che e prakArano pariNAma ullasita thAya e prakAranA bhAvothI AtmAne vAsita kare che tevo sAmAyikano pariNAma sarva jIvo pratye maitrIbhAvanI vRddhi dvArA sarvaviratinI prAptinuM kAraNa bane che. A traNa arthothI zuM phalita thAya ? te kahe che - mana-vacana-kAyAnA sAvadyayoganA parihArapUrvaka pAMca indriya ane mananA saMvararUpa niravaghayoga svarUpa anuSThAna kare evo jIvano pariNAma sAmAyika che. (2) dezAvagAsikavrata: bIjuM zikSAvrata dezaavakAza che. teno artha karatAM TIkAkArazrI kahe che - dezamA=yojanazatAdi parimANa 35 pUrvamAM svIkArAyelA divratarUpa chaThA guNavratanA vibhAgamAM pratidina avakAza che jene=pratyAkhyayapaNAthI viSaya che jene te dezaavakAzavaMta che. AnAthI e prApta thAya ke vivekasaMpanna zrAvakane jJAna che ke AtmA mATe saMpUrNa mana-vacana-kAyAno rodha karIne vItarAgabhAvane anukULa sarvaviratimAM udyama karavo te ja ekAMte hitAvaha che, paraMtu pote sarvasAvadyanI nivRtti karIne sadA traNa guptimAM rahI zake tema nathI, tethI sadA samabhAvanI vRddhimAM udyama karI zakato nathI ane asamabhAvanA pariNAmavALo zrAvaka game teTalI pApanI nivRtti kare to paNa tapAvelA goLA jevo anya jIvane pIDA karanAra che. ane pote potAnA dezamAM rahelo hovA chatAM potAnA sAvadya pariNAmane kAraNe AkhA jagatanA jIvo pratye hiMsAnuM kAraNa pote bane che, tethI potAnI pravRttithI jIvonI hiMsAnA nirodha arthe dikparimANavrata grahaNa kare che, je dikparimANavrata jAvajIva hoI zake ane tevI zakti na hoya to zakti anusAra dIrdhakAla avadhivALuM paNa hoI zake. ane te vrata anusAra mana-vacanakAyAthI te kSetramAM javAnI je nivRtti zrAvaka kare che te atiparimita kSetra nathI paraMtu potAnA jIvanakALa daramyAna ke potAnA dIrdhakALanA vrata daramyAna jeTalo saMkoca pote karI zake teTalA parimANavAnuM chaThuM vrata che ane te vratamAM pratidina zakti anusAra saMkoca karavA arthe zrAvaka dezaavakAzarUpa zikSAvrata grahaNa kare Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-18 che. te dezaavakAzavratamAM zrAvaka pratidina jeTalI kSetranI maryAdA alpa karI zake te pramANe alpa karIne tenAthI bahAra kAyAthI javAno niSedha kare che, vacanathI koIne mokalavAno niSedha kare che ke koIne bolAvavAno niSedha kare che ane manathI paNa te kSetramAM jaIne huM amuka kArya karIza ityAdi vicAravAno niSedha kare che. A rIte dezaavakAza vratagrahaNa kare to teno tapta ayogolaka tulya tapAvelA lokhaMDanA goLA tulya je hiMsaka bhAva che te hiMsakabhAva te divasa mATe atimaryAdita kSetravALo thavAthI saMvarabhAvane prApta kare che ane A vratagrahaNa karanAra zrAvakane sadA icchA hoya che ke jagatanA sarva bhAvo pratye samabhAvanI vRddhi thAya te prakAre traNa guptinA pariNAmavALo huM thaIza tyAre sarvathA niravadyayogavALo banIza. tyAM sudhI mArAmAM je kAMI sAvayoga che tene kSetrathI saMkoca karIne huM sImita karuM jethI niravadyayoganI zaktino saMcaya thAya. vaLI, zrAvaka sAvadyayogavALA che, tethI ja kSetrano saMkoca karIne niravadyayoganI zaktino saMcaya kare che jyAre chaThA guNasthAnakavALA yogI sarvathA niravadyayogavALA che, tethI ja teo gamana Adi viSayaka koI paNa kSetrano saMkoca karatA nathI. (3) pauSadhopavAsaH pauSadha eTale aSTamI, caturdazI Adi parva divasa ane te parvadivasarUpa pauSadhamAM upavasana=guNonI sAthe vasana te pauSadhopavAsa. A prakArano pauSadhopavAsa zabdano samAsa che. pauSadha zabdanI vyutpatti e che ke je dharmanA poSaNane Ape te pauSadha ane zrAvakane pUrNadharma atyaMta priya che, tethI pUrNadharmanI zaktisaMcaya arthe aSTamI, caturdazI Adi parva divasamAM zakti anusAra cAra prakAranA upavAsane kare che, tethI parvadivasa zrAvakanA dharmane poSaNa karanAra che, tethI parvadivasa dharmanA poSaNane kare che mATe pauSadha che. vaLI, upavAsano artha kare che ke zrAvaka AraMbha-samAraMbha doSathI apavRtta thaIne guNonI sAthe samyaphavAsa kare te upavAsa che. zarIranA zoSaNarUpa bAhya upavAsa e upavAsa nathI. A pauSadhopavAsa cAra prakAranA che. 1. zarIrasatkArano tyAga 2. vyApArano tyAga 3. abrahmano tyAga 4. AhArano tyAga. zarIrasatkArAdi cAra prakAranA doSane poSaka pravRttinA tyAgapUrvaka vItarAgatA Adi guNonI vRddhine anukULa yatna e parvadivasomAM karAto pauSadha upavAsa che. Azaya e che ke sarvavirativALA sAdhu jema karmabaMdhanA kAraNabhUta zarIrasatkArano tyAga karIne deha pratye nirmama bhAvavALA thAya che, abrahmano tyAga karIne AtmAnA brahmabhAvamAM javAnA bhAvavALA thAya che, vaLI, sAdhu dehane poSaka evA AhArano AjIvana tyAga karIne mAtra saMyamanI vRddhinuM kAraNa bane te rIte ucita AhAra grahaNa kare che. paramArthathI to AhAragrahaNakALamAM ke AhAraagrahaNakALamAM sAdhu potAnA aNAhArIbhAvanI vRddhimAM ja yatna kare che, tethI bhikSA mATe jAya tyAre vicAre che ke saMyamane upaSTabhaka AhAra maLaze to svAdhyAyAdimAM udyama karIne saMyamanI vRddhi karIza ane nahi maLe to bAhya tapa karIne saMyamanI vRddhi karIza, tethI sAdhu sadA AhAranA tyAgavALA ja che. vaLI, sAdhu pAMca indriyonA ane pAMce Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-18 49 indriyane avalaMbIne mana-vacana-kAyAnA vyApArano tyAga karIne AtmAnA asaMgabhAvanI prAptinuM kAraNa bane te rIte zrutavacanathI ke zrutAnusAra ucita AcaraNAthI, sadA AtmAne vAsita karIne te prakAre saMsArika bhAvothI avyApAravALA thAya che. tema zrAvaka paNa sAdhunI jema ja pauSadhakALa daramyAna AtmAnA asaMgabhAvamAM javA mATe udyama karIne zarIrasatkArAdi kriyAono tyAga karIne avyApAravALA thAya che. phakta sAdhu karmabaMdhane anukULa zarIrasatkArAdi cAre kriyAono tyAga karIne sAMsArika bhAvonA avyApAravALA sadA hoya che ane zrAvaka pauSadha daramyAna sAdhu jevA hoya che, tethI sAdhunI avyApAranI pravRtti kALamaryAdAvALI nathI ane zrAvakanI avyApAranI pravRtti kALamaryAdAvALI che. AthI sarvathA sAdhu tulya zrAvaka nathI paraMtu sAdhu tulya thavA mATe zrAvaka abhyAsa kare che. ahIM cAra prakAranA pauSadhamAM mukhya pauSadha avyApArarUpa che ane tenA aMgabhUta zarIrasatkArAdi traNa vyApAro che. sAdhu avyApAravALA hovAthI ja cAre pauSadha sevanAra zrAvakanI jema jAvajIva varte che ane zrAvakamAM te cAre vyApAra sevavAnI zakti na hoya to eka, be prakAre paNa pauSadhopavAsarUpa vrata svIkAre che. zakti saMcita thAya to cAre prakAranA pauSadha svIkAre jenAthI sarvaviratinA abhyAsarUpa zikSAvratanuM pAlana thAya. saMkSepathI e prApta thAya ke AhAranA tyAgathI zrAvaka abhojana bhAvanAthI AtmAne bhAvita karIne AhArasaMjJAno uccheda karavA prayatna kare che, zarIrasatkAranA tyAgathI AtmAnA azarIra svabhAvanI bhAvanAthI AtmAne bhAvita karIne parigraha saMjJAno uccheda karavA prayatna kare che, abrahmanA tyAgathI AtmAnA aveda svabhAvanI bhAvanAthI AtmAne bhAvita karIne maithuna saMjJAno tyAga karavA prayatna kare che ane avyApAra dvArA AtmAne akriya svabhAvanI bhAvanAthI bhAvita karIne AtmAnA zuddha svabhAvamAM sthira thavA yatna kare che. (4) atithisaMvibhAgavrata : atithi bhagavAnanA zAsanamAM rahelAM sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikA che. teo ghare AvyAM hoya tyAre bhaktithI abhyatyAna karavAmAM Ave, AsanapradAna karavAmAM Ave, pAdapramArjana karavAmAM Ave ane namaskAra AdithI temanI pUjA karIne zakti anusAra temane kahyuM evAM anna-pAna-vastra-vasati AdinA pradAna dvArA saMvibhAga karavAmAM Ave te atithisaMvibhAgavata che. sAdhu-sAdhvI-zrAvaka zrAvikA guNasaMpanna jIvo che ane sadA mokSamArgamAM pravRtta che. sAdhu-sAdhvI niravadya jIvana jIvavAvALAM che jyAre zrAvaka-zrAvikA saMpUrNa niravadya jIvana jIvavAnI icchAvALAM che ane zakti anusAra niravadya jIvana jIvavAnI zaktino saMcaya karanArAM che. A prakAranA teonA guNonA smaraNapUrvaka karAyelI uttama bhaktithI sarvaviratinI prApti pratyenA bahumAnanA kAraNe sarvaviratinI prAptinuM prabaLa kAraNa atithisaMvibhAgavrata bane che, tethI saMpUrNa niravadya jIvana jIvavAnA abhyAsarUpa atithisaMvibhAgavata che. ahIM vizeSa e che ke vIrabhagavAna saMyamaavasthAmAM kevaLajJAna pAmyA na hatA tyAre kSapakazreNIne Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa0 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-18, 19 anukULa mahAudyama karanArA hatA; chatAM kSapakazreNInA pariNAmane pAmelA na hatA te vakhate temanA tevA saMyamaguNane sAme rAkhIne jIvaNazeThane temanA pratye bhaktino pariNAma pragaTe che; tethI bhagavAnane dAna ApavAnA pariNAma dvArA jIraNazeTha kSapakazreNIne anukULa zaktisaMcayavALA thayA tema zrAvaka-zrAvikA sarvavirativALAM nahi hovA chatAM sarvaviratine anukULa zaktisaMcaya karavA mATe satata udyamavALAM hovAthI te guNanA pratisaMdhAnapUrvaka zrAvaka-zrAvikAnI bhaktithI paNa zrAvaka sarvaviratinI zaktino saMcaya kare che, tethI zrAvaka-zrAvikAne apAtA dAna dvArA paNa sAdhudharmanA abhyAsarUpa atithisaMvibhAgarUpa zikSAvratanuM pAlana thAya che. I18/1pavA avatAraNikA : tatazca avataraNikArya : tyArapachI - bhAvArtha : sUtra-14mAM upadezake sarvaviratimAM asamartha evA zrotAne kaI vidhithI aNuvrata ApavAM joIe te batAvyuM. tyArapachI aNuvrata ApatA pUrve teone aNuvratanuM svarUpa kaI rIte batAvavuM joIe ? te sUtra17thI 18 sudhI batAvyuM. aNuvratanuM svarUpa batAvyA pachI zuM karavuM joIe ? te batAve che - sUtra : tivAropavi vAnaM athAga, sacivanyakhyAm II96/112 sUtrArtha : yathAyogya vrata grahaNa karanAnI yogyatA anusAra sAkalya-vaikalya dvArA AnuM AropaNa vratanuM AropaNa dAna che. I19/15rI TIkA - ... iha teSAmaNuvratAdInAM prAguktalakSaNe dharmAhe prANini yadAropaNaM uktavidhinaiva nikSepaNam, tat kimityAha-'dAna' prAgupanyastamabhidhIyate, kathamityAha-'yathArha' yathAyogyam, kAbhyAmityAha-'sAkalya vaikalyAbhyAm,' sAkalyena samastANuvrataguNavratazikSApadAdhyAropalakSaNena vaikalyena vA annuvrtaahanAma tamAropajIneti za1/2pa2AA TIkArya :rU ... mAropaLaneti ahIM=dezaviratinA pradAnamAM, teonuM aNuvratAdinuM, pUrvamAM kahelA Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-19, 20 lakSaNavALA dharmayogya evA prANImAM je AropaNa=sUtra-14, 15mAM batAvela vidhithI je vikSepaNa, pUrvamAM kaheluM dAna kahevAya che. kevI rIte dAna karavuM joIe ? ethI kahe che yathAyogya sAkalyavaikalpa dvArA=samasta aNuvrata-guNavrata ane zikSApadanA adhyAroparUpa sAkalyathI athavA aNuvratAdinA anyatama AropaNarUpa vaikalyathI dAna karavuM joIe ema anvaya che. 'kRti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 19/152 bhAvArtha: upadezaka yogya jIvane samyaktva prApta thayA pachI sarvavirati grahaNa karavAnI zakti je zrotAmAM nathI tevo nirNaya thAya tyAre te zrotAne pUrvamAM kahelAM 12 aNuvratAdinuM svarUpa batAve che. ane je zrotA samyaktvane pAmela che te zrotA "manuSyabhavanuM sAphalya saMpUrNa nivadya jIvana che tevI sthira buddhivALA che Ama chatAM sarvaviratinI zakti nathI, tethI sarvaviratinA zaktinA saMcayanA upAyaarthe potAnI zakti anusAra, zakti hoya to 12 vrata grahaNa kare che ane zakti na hoya to potAnI zakti anusAra te 12 vratamAMthI eka-be vrato paNa grahaNa kare che. ane upadezaka tevA yogya zrotAne sUtra-14, 15mAM kahela vidhithI ja te vratonuM dAna kare che, jethI tIvra saMvega pAmela evo te zrotA tatkAla te vidhinA baLathI je vrato svIkAre che, te vratane anukULa dezivarati AvA2ka karmanA vigamanane kAraNe, bhAvathI dezivaratinA pariNAmane sparze che; kema ke upadeza dvArA tIvra saMvegane pAmela ane dezivarita bhAvane anukULa evI yogazuddhi Adi kriyAomAM samyak yatna karIne te mahAtmA e vrata grahaNa kare che, tethI vidhikALamAM pravartatA vizuddha upayoganA baLathI apratyAkhyAnAvaraNIyakarmono kSayopazama thAya che, jethI samyaktvaprAptikALamAM je saMvarabhAva hato te vratanA grahaNathI atizayatAne pAme che, tethI bhAvathI dezavirati guNasthAnaka sparze che. ||19/152 avataraNikA : evaM samyaktvamUlakeSvaNuvratAdiSu samAropiteSu yat karaNIyaM tadAha - sUtrArtha : - avataraNikArya : A rIte=pUrvasUtramAM kahyuM e rIte, samyaktva mULa aNuvratAdi samAropaNa karAye chate=guru dvArA zrotAmAM samAropaNa karAye chate, je kartavya che=vrata grahaNa karanAra zrotAne je bacatansa kRrtavya che tene kahe che sUtra H : 51 gRhIteSvanaticArapAlanam / / 20/153 / / grahaNa karAye chate=samyagdarzanapUrvaka zakti anusAra aNuvratAdi grahaNa saro cho, anaticAra pAlana karavuM joIe. II20/153II Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2) adhyAya-3 | sUtra-20 TIkAH 'gRhIteSu' pratipanneSu samyagdarzanAdiSu guNeSu kimityAha-niraticArapAlanamiti, aticAro virAdhanA dezabhaGga ityeko'rthaH, avidyamAno'ticAro yeSu tAni 'anaticArANi,' teSAm 'anupAlanaM' dharaNaM kAryama, aticAradoSopaghAtena hi kuvAtopahatasasyAnAmiva svaphalaprasAdhanaM pratyasamarthatvAdamISAmiti pAra/zarUA. TIkArya : dIku'... manISAbhiti | grahaNa karAya chata=samyaphadarzana Adi guNono svIkAra karAye chate niraticAra pAlana karavuM joIe. aticArano artha spaSTa kare che - aticAra, virAdhanA, dezabhaMga eka artha che-ekAryavAcI zabdo che. niraticArapAlanano artha spaSTa kare che - avidyamAna aticAra che jemAM te anaticAravALA che, teonuM te vratonuM, anupAlana karavuM joIe=dhAraNa karavuM joIe; kema ke aticAra doSanA upadhAtathI kuvAyuthI haNAyelA dhAnyanI jema svaphaLanI prApti pratye AmanuM vratonuM, asamarthapaNuM che. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. ra0/153mA bhAvArtha - upadezaka yogya zrotAne tenI zakti anusAra badhAM aNuvrato ke keTalAMka aNuvrato vidhipUrvaka Ape che tema pUrvamAM kahyuM. te rIte vrato ApyA pachI upadezaka zrotAne tIvra saMvega pedA thAya te rIte vratonuM mAhAsya batAve che ane A vratonuM niraticArapAlana karanArA sAttvika puruSonAM dRSTAMto batAve che ane kahe che ke je vrato svIkArAyelAM che temAM koI aticAra na lAge te rIte svIkArAyelAM vratonuM pAlana karavuM joIe; kema ke jema dhAnya UgeluM hoya ane kutsita vAyu vAya arthAtu vAvAjhoDuM thAya to tenAthI haNAyelA te dhAnyanA choDo ucita dhAnya niSpanna karavA samartha banatA nathI, tema svIkArAyelAM vratomAM kutsita vAyu tulya vratomAM skUlanA pamADe tevA jIvanA pariNAmathI haNAyelA kSayopazama bhAvanA pariNAmavALA te vrato karmanA udayathI malinatAne pAmIne potAnA phaLane ApavA samartha banatA nathI, tethI aticArathI kalaMkita thayelAM vrato guNasthAnakanI vRddhine ane sarvaviratinA zaktinA saMcayarUpa phaLane ApavA mATe samartha banatAM nathI, paraMtu vratagrahaNakALamAM tIvra saMvegathI vratano pariNAma pragaTa thayelo hoya te paNa malina thaIne nAza pAme che. mATe vrato svIkAryA pachI sadA vratonI maryAdAnuM smaraNa karIne ane "vratonA aticAro kaMkasthAnIya che tethI dezacAritrarUpa dehano vinAza karanAra che' tema bhAvana karIne, aticAranA parihAra mATe udyama karavo joIe, te prakAre guru yogya zrotAne upadeza Ape che. 20/1pa3 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhani ra lAga-2 | madhyAya-3 / sUtra-21 avatarazi: anaticArapAlanamityuktam, athAticArAnevAha - savatarazikSArtha : anaticAra pAlana karavuM joIe ema pUrvasUtramAM kahyuM. have aticArone batAve che=upadezaka zrotAne vratomAM lAgatA aticArone batAve che - sUtra : zaGkAkAGkSAvicikitsA'nyadRSTiprazaMsAsaMstavAH samyagdRSTeraticArAH / / 21/154 / / sUtrArtha : zaMkA, AkAMkSA, vicikitsA, anyadaSTinI prazaMsA, saMtava samyagdaSTinA aticAro che. ||21/154 // TIs: iha 'zaGkA kAGkSA vicikitsA' ca 'jJAnAdyAcArakathana miti sUtravyAkhyoktalakSaNA eva, 'anyadRSTInAM' sarvajJapraNItadarzanavyatiriktAnAM zAkyakapilakaNAdA'kSapAdAdipraNItamatavartinAM pASaNDinAM prazaMsAsaMstavau 'anyadRSTiprazaMsAsaMstavau,' tatra 'puNyabhAja ete' 'sulabdhameSAM janma' 'dayAlava ete' ityAdikA 'prazaMsA', 'saMstava'zceha saMvAsajanitaH paricayaH vasanabhojanadAnA''lApAdilakSaNaH parigRhyate, na stavarUpaH, tathA ca loke pratIta eva saMpUrvaH stautiH paricaye, asaMstuteSu prasabhaM bhayeSu [] ityAdAviveti, tataH zaGkA ca kAGkSA ca vicikitsA ca anyadRSTiprazaMsAsaMstavau ceti samAsaH, kimityAha-'samyagdRSTeH' samyagdarzanasya 'aticArA' virAdhanAprakArAH saMpadyante, zuddhatattvazraddhAnabAdhAvidhAyitvAditi / / 21/154 / / TImArtha :- iha ..... vidhAyitvAditi / / mI sabhyayama zaMst, sian mana viyitsA , "zAna AyAra kathana" e prakAranA sUtra-2/11nI vyAkhyAmAM kahevAyelA lakSaNavALA ja che. anya dRSTionuM sarvajJapraNIta darzanathI viparIta evA zAkya, kapila, kaNAda, akSapAda Adi praNita matavartI evA pAkhaMDIonI prazaMsA ane saMstava anyadaSTi prazaMsA saMtava che. tyAM pAkhaMDIonI prazaMsA saMtavamAM, 'mAlo puNyavANache', 'mAtosino 48ma sukha cha, 'mAno dhyAcha', tyA gharanI Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa4 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 sUtra-21 prazaMsA che ane ahIM=saMstavamAM, saMstava saMvAsajanita vastradAna, bhojanadAna, AlApaAdirUpa paricaya grahaNa karAya che, stavanarUpa nahi. ane te prakAre saMstava, paricaya che te prakAre lokamAM pratIta ja che; kema ke sam pUrvaka tu dhAtu paricayamAM che. "asaMtuSa pramaM mag' ItyAdi vAkyamAM stava' zabda paricaya arthamAM che tenI jema ahIM paNa saMtava zabda paricaya arthamAM che. ti' zabda zaMkA Adi pAMce padonA arthatA kathananI samApti mATe che. tyArapachI=zaMkA Adi pAMce padono artha karyA pachI, zaMkA, kAMkSA, vicikitsA, anyadRSTi prazaMsA saMstava e pramANe samAsa che. zaMkA Adi zuM che ? ethI kahe che - samyagdaSTinA=samyaphadarzananA aticAro=virAdhanAnA prakAro prApta thAya che, kema ke zuddha tatvanA zraddhAnA bApanuM vidhAyipaNuM che=zaMkAdi aticAronuM zuddha tatvanA zraddhAnane malina karavApaNuM che. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. ra1/154 bhAvArtha : upadezaka yogya zrotAne samyaktanA aticAra batAvatAM kahe che ke bhagavAnanA vacanamAM leza paNa zaMkA thAya to samyakta malina thAya che. jeone bhagavAnanA vacanamAM sthira zraddhA che ke jIvanA ekAMta hitanuM kAraNa sarvajJanuM vacana che ane sarvajJanA vacanathI niyaMtrita ucita pravRtti che', teo bhagavAnanA vacanamAM zaMkArahita hovAthI jinavacananA paramArthane jANavA mATe jinavacana anusAra pravRtti karavAmAM zaktinA prakarSathI udyama kare che. jeo jinavacanane jANavA mATe yatna karatA nathI athavA jinavacanane jANIne zaktinA prakarSathI svazakti anusAra ucita pravRtti karatA nathI teone jinavacanamAM vyakta ke avyakta zaMkA che athavA jinavacanamAM anAbhoga che athavA viparIta bodha che. arthAt jinavacana ekAMte hitakArI che tevo spaSTa bodha nathI te anAbhoga che athavA jinavacana ekAMte hitakArI nathI tevo viparIta nirNaya che, tethI saMzaya anadhyavasAya ane anAbhogano parihAra karIne sUkSma buddhithI jinavacana kaI rIte ekAMte hitakArI che teno nirNaya karavA yatna karavo joIe. jethI yogamArganI pravRttimAM dRDha yatna thAya. ahIM zaMkA zabdathI anAbhoganuM upalakSaNathI grahaNa che ane viparyAsa e aticArarUpa nathI, paNa mithyAtvarUpa ja che. vaLI, zaMkA, kAMkSA ane vicikitsAnuM svarUpa graMthakArazrIe pUrvamAM jJAnAdi AcAranA kathanarUpa sUtra-2/11mAM karela che, tethI TIkAkArazrIe teno artha ahIM karela nathI. vaLI, anya darzanavALA jIvonuM prazaMsA ane saMstava samyaktanA aticAra che ema upadezaka kahe ane temAM potAnA koIka pariciyavALA hoya teo dharmaparAyaNa jIvana jIvatA hoya ane prakRtithI dayALu svabhAvavALA hoya temane joIne vicAra Ave ke "A loko puNyazALI che, A lokono janma saphaLa che ane A loko dayALu che." jema tAmalI Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kk dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-21, 22 tApasa dharmaparAyaNa prakRtivALA hatA ane potAnA manuSyabhavane saphaLa karavA mATe tApasI dIkSA grahaNa karI tApasadharmavALAnI te prakAranI jIvanavyavasthA joIne prazaMsA karavAmAM Ave to bhagavAnanA vacanathI niyaMtrita vivekavALA jIvonI ucita pravRttithI viparIta evI teonI pravRttimAM prazaMsAno pariNAma thAya, tethI samyaktamAM malinatA Ave. vastutaH bhagavAnano dharma jeoe sUkSma buddhithI prApta karyo che ane bhagavAnanA vacanamAM sthira zraddhAvALA che teo ja puNyazALI che, teono ja manuSyabhava saphaLa che ane teonI dayA vivekavALI che mATe vivekanA abhAvavALA jIvomAM kaMIka mArgAnusArI guNa hoya topaNa viparyAsathI yukta hovAthI prazaMsApAtra nathI. phakta vivekasaMpanna vyakti teonA viparyAsa ane mArgAnusArI bhAvano vibhAga karIne teonA mArgAnusArI bhAvamAtramAM ruci dharAvatA hoya ane ucita sthAne vivekapUrvaka prazaMsA kare to aticAranI prApti thAya nahi. anyathA samyaktamAM malinatA Ave; kema ke viveka vagaranI teonI pravRttimAM paNa anumodanAthI mithyAtvanA anumodananI prApti thAya. vaLI, mithyAdaSTi jIvo sAthe saMvAsajanita paricaya karavAmAM Ave arthAt vastradAna, bhojanadAna ke AlApasaMlApa karavAmAM Ave to samyaktamAM aticAranI prApti thAya; kema ke teonA viparIta dharma pratye paNa anumodanAno pariNAma thAya. mATe zakti anusAra mithyAdRSTi jIvo sAthe paricayano tyAga karavo joIe. ane zaMkA Adi pAMca aticAro bhagavAnanA vacanarUpa zuddha tattvamAM zraddhAnarUpa nirmaLabhAvane bAdha karanAra hovAthI samyagdarzananA virAdhananA prakAro kahevAyA che. ra1/1pa4ll avataraNikA : tathA - avataraNikAW : samajyanA aticAra kahyA pachI 12 prakAranAM vratonA aticAronI saMkhyAno nirdeza kare che - sUtra: vratazIleSu paJca paJca yathAkramam / / 22/155 / / sUtrArtha - batomAM ane zIlomAM-pAMca aNuvrato ane traNa guNavrato, ane cAra zikSAvatorUpa zIlomAM yathAkrama pAMca pAMca aticAra thAya che. ra2/1papaII TIkA - ___ 'vrateSu' aNuvrateSu 'zIleSu ca guNavratazikSApadalakSaNeSu 'paJca paJca yathAkrama' yathAparipATi aticArA bhavantIti sarvatrAnuvarttate iti / / 22/155 / / Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paka dhani ra bhAga-2/adhyAya-3|sUtra-22, 23 TImArtha :_ 'vrateSu' ..... iti / / vratImAMzuvatImA sane zAlomAMprata zikSA5635 zIlomAM, yathAma thathAparipATi, pAMca pAMca aticAro thAya che, e pramANe sarvatra anuvartana pAme che adhyAhArathI grahaNa thAya che. 'iti' za6 TIvI samApti artha cha. // 22/155 / / avataraeis:tatra prathamANuvrate - avatArtha: tyAM=12 vratomAM, prathama aNuvrataviSayaka aticAro batAve che - sUtra: bandhavadhacchavicchedA'tibhArAropaNA'nnapAnanirodhAH / / 23/156 / / sUtrArtha : baMdha, vadha, chaviccheda, atibhAranuM AropaNa, annapAnano nirodha aticAro che. ra3/156AA TIs: sthUlaprANAtipAtaviratilakSaNasyANuvratasya bandho vadhaH chavicchedo'tibhArAropaNamanapAnanirodhazcetyaticArAH, tatra 'bandho' rajjudAmakAdinA saMyamanam, 'vadhaH' kazAdibhirhananam, 'chaviH' tvak, tadyogAccharIramapi chaviH, tasya 'chedaH' asiputrikAdibhiH pATanama, tathA'tIva bhAro='atibhAraH' prabhUtasya pUgaphalAdergavAdipRSThAdau AropaNam,' tathA 'annapAnayoH' bhojanodakayoH 'nirodhaH' vyavacchedaH annapAnanirodhaH, ete ca krodhalobhAdikaSAyamalakalaGkitAntaHkaraNasya prANiprANaprahANanirapekSasya sato jantoraticArA bhavanti, sApekSasya tu bandhAdikaraNe'pi sApekSatvAnnAticAratvameSAmiti / atra cAyam AvazyakacUAdyukto vidhiH "bandho dvipadAnAM catuSpadAnAM vA syAt, so'pyarthAyAnarthAya vA, tatrAnarthAya tAvannAsau vidhAtuM yujyate, arthAya punarasau dvividhaH syAt, sApekSo nirapekSazca, tatra nirapekSo nAma yanizcalamatyarthaM badhyate, sApekSaH punaryad dAmagranthinA yazca baddhaH san zakyate pradIpanakAdiSu vimocayituM vA chettuM vA, evaM tAvaccatuSpadAnAM bandhaH / dvipadAnAM punarevam - dAso vA dAsI vA cauro vA pAThAdipramattaputro vA yadi badhyate tadA savikrameNaiva bandhanIyo rakSaNIyazca tathA yathA'gnibhayAdiSu na vinazyati / tathA te kila dvipadacatuSpadAH zrAvakeNa saMgrahItavyAH ye abaddhA evAsata iti 1 / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 dhanihu praraza bhAga-2 | madhyAya-3 / sUtra-23 __ vadho'pi tathaiva, navaraM nirapekSavadho nirdayatADanA, sApekSavadhaH punarevam-Adita eva bhItaparSadA zrAvakeNa bhavitavyam, yadi punarna karoti ko'pi vinayaM tadA taM marmANi muktvA latayA davarakeNa vA sakRd dvirvA tADayediti 2 / chavicchedo'pi tathaiva, navaraM nirapekSo hastapAdakarNanAsikA yannirdayaM chinatti, sApekSaH punaryad gaNDaM vA'rurvA chindyAdvA dahedveti 3 / tathA'tibhAro nAropayitavyaH, pUrvameva hi yA ca dvipadAdivAhanena jIvikA sA zrAddhena moktavyA, athAnyA'sau na bhavet tadA dvipado yaM bhAraM svayamutkSipatyavatArayati ca taM vAhyate, catuSpadasya tu yathocitabhArAdasau kiJcidUnaH kriyate, halazakaTAdiSu punarucitavelAyAmasau mucyata iti 4 / tathA bhaktapAnavyavacchedo na kasyApi karttavyaH, tIkSNabubhukSo hyanyathA mriyate, so'pyarthAnAdibhedo bandhavat draSTavyaH, navaraM sApekSo rogacikitsArthaM syAt, aparAdhakAriNi ca vAcaiva vadet 'adya te na dAsyate bhojanAdi,' zAntinimittaM vopavAsaM kArayet 5 / kiM bahunA? yathA mUlaguNasya prANAtipAtaviramaNasyAticAro na bhavati tathA sarvatra yatanayA yatitavyamiti / " nanu prANAtipAta eva vatinA pratyAkhyAtaH, tato bandhAdikaraNe'pi na doSo, viraterakhaNDitatvAt atha bandhAdayo'pi pratyAkhyAtAstadA tatkaraNe vratabhaGga eva, viratikhaNDanAt kiJca, bandhAdInAM pratyAkhyeyatve vivakSitavrateyattA vizIryeta, prati vrataM paJcAnAmaticAravratAnAmAdhikyAdityevaM na bandhAdInAmaticArateti, atrocyate, satyam, prANAtipAta eva pratyAkhyAto na bandhAdayaH, kevalaM tatpratyAkhyAne'rthataste'pi pratyAkhyAtA eva draSTavyAH, tadupAyatvAt teSAm, na ca bandhAdikaraNe'pi vratabhaGgaH, kiM tvaticAra eva, katham?, ___ iha dvividhaM vratam-antarvRttyA bahirvRttyA ca, tatra mArayAmIti vikalpAbhAvena yadA kopAdyAvezAt paraprANaprahANamavigaNayan bandhAdau pravarttate na ca prANaghAto bhavati tadA dayAvarjitatayA viratyanapekSapravRttitvena antarvRttyA vratasya bhaGgaH, prANighAtAbhAvAcca bahirvRttyA pAlanamiti dezasya bhaJjanAt' dezasyaiva ca pAlanAdaticAravyapadezaH pravartate, taduktam - "na mArayAmIti kRtavratasya vinaiva mRtyuM ka ihAticAraH? / nigadyate yaH kupito vadhAdIn karotyasau syAniyame'napekSaH / / 108 / / mRtyorabhAvAnniyamo'sti tasya kopAd dayAhInatayA tu bhaGgaH / dezasya bhaGgAdanupAlanAcca pUjyA aticAramudAharanti / / 109 / / " [ ] iti / Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa8 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2) adhyAya-3| sUtra-23 yaccoktaM 'vrateyattA vizIryate' iti, tadayuktam, vizuddhAhiMsAdiviratisadbhAve hi bandhAdInAmabhAva eveti, tadevaM bandhAdayo'ticArA eveti, bandhAdigrahaNasya copalakSaNatvAnmantratantraprayogAdayo'nye'pyevamatrAticAratayA dRzyA iti // 23/156 / / TIkArya : dhUnamAAtipAtavirati >> Tu ti | zUlaprANAtipAtaviratilakSaNa aNuvratanAM baMdha, vadha, chaviccheda, atibhAranuM AropaNa, annapAnano virodha aticAro che. tyAM=pAMca aticAromAM, rajUdAmakAdithI saMyamana baMdhana che=doraDA AdithI bAMdhavAnI kriyA che. cAbakAdithI mAravuM e vadha che. chavi=cAmaDI, tenA yogathI zarIra paNa chavi kahevAya. tenuM chedana=karI AdithI chedana, e chaviccheda che. atibhAranuM AropaNa sopArI Adi ghaNA bhAranuM baLada AdinI pITha upara AropaNa. ane annapAnano virodha=vyavaccheda, e annapAtano virodha che. ane A pUrvamAM varNana karyuM e, krodha, lobhAdika kaSAya malathI klaMkita aMtaHkaraNavALA prANInA prANanAzatA nirapekSa chatAM evA jaMtunA aticAro thAya che. vaLI, sApekSane pazu AdinA hitanI apekSAvALA zrAvakane, baMdhAdikaraNamAM paNa sApekSapaNuM hovAthI AmanuM balvAdinuM, aticArapaNuM nathI. ahIM aticAranA viSayamAM AvazyakacUNi AdimAM kahevAyelI A vidhi che - "baMdha be pagavALA manuSyane ane cAra pagavALA prANIne karAya che te paNa prayojana mATe ke prayojana vagara karAya che. tyAM prayojana vagara baMdha karavo yogya nathI. vaLI prayojana mATe A=baMdha, be prakArano che. sApekSa ane nirapekSa. tyAM nirapekSa baMdha je atyaMta nizcala baMdhAya che. vaLI je doraDA AdithI baMdhAya che ane je baMdhAyo chato agni AdimAM vimocana karavA mATe ke chedavA mATe zakya che te sApekSabaMdha che. A pramANe cAra pagavALA prANIne baMdha che. vaLI, be pagavALA manuSyane baMdha A pramANe che - dAsa, dAsI athavA cora athavA bhaNavA AdimAM pramatta putra jo bAMdhavAmAM Ave to zithilapaNAthI ja bAMdhavuM joIe, ane agni Adi bhayamAM je pramANe vinAza na thAya te rIte rakSaNa karavuM joIe. ane zrAvake te ja dAsa-dAsI ane pazu saMgrahavAM joIe, jeo baMdhAyA vagara ja rahe che. IIII vadha paNa te prakAre cheHbaMdhanI jema ja sApekSa-nirapekSa che. kevaLa nirapekSa vadha nirdaya tADanA che. vaLI, sApekSa vadha A pramANe che - zrAvake prathamathI ja bhIta parivAravALA thavuM joIe=tevo dAsa, dAsI Adino parivAra rAkhavo joIe, jeone tADana karavAno prasaMga na Ave; paraMtu zrAvakathI DarIne svAbhAvika ucita kRtyo kare. vaLI, jo koIpaNa dAsa-dAsI Adi vinaya na kare to marmasthAnone choDIne lAtathI ke doraDAthI eka-be vakhata tADana kare. jIrA. chaviccheda paNa te ja pramANe sApekSa-nirapekSa che. kevaLa hasta, pAda, karNa, nAsikA je nirdayarUpe chede che, te nirapekSa chaviccheda che. vaLI, je gUmaDuM, ghA vagerene chede ke bALe te sApekSa chaviccheda che. ImaI vaLI, atibhAranuM AropaNa karavuM joIe nahi. ane zrAvake pUrvamAM ja dvipadAdinA vAhana dvArA-dAsa-dAsIonA bhAravahana dvArA ke pazuonA bhAravahana dvArA je AjIvikA che tene choDavI joIe. have anya evI A AjIvikA, na thAya to manuSya je bhArane svayaM grahaNa karI zake ane utArI zake te bhArane vahana karAvavo joIe. vaLI, pazu Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-23 pa9 Adine paNa jeTalo ucita bhAra hoya tenAthI kAMIka nyUna bhAra vahana karAvavo joIe. ane haLa, gADA AdimAM A=pazu, ucita veLAmAM mukta karavo joIe. III ane AhArapANIno vyavaccheda koIne paNa karavo joIe nahi. tIkSNa bubhakSAvALo, anyathA marI paNa jAya. te paNa=AhArapANIno vyavaccheda paNa, anartha Adi bhejavALo baMdhanI jema jANavo=baMdhanI jema prayojanathI ke aprayojanathI AhAra Adi vyavaccheda jANavo. kevaLa rogacikitsA mATe AhAra vyavaccheda sApekSa karAya. aparAdhamAM vaLI vANIthI ja kahevAya. "Aje tane bhojana Adi apAze nahi." athavA zAMtinimitta upavAsa karAve. pA. vadhAre zuM kahevuM? prANAtipAta mULa vratamAM aticAra na thAya te rIte sarvatra=sarva pravRttiomAM, yatanAthI prayatna karavo joIe." ti' zabda AvazyakacUNimAM kahevAyela vidhinI samApti mATe che. nanuthI zaMkA kare che ke dezaviratidhara zrAvake prANanA atipAtanuM ja paccakakhANa karyuM cheetrasa jIvonA prANanA nAzanuM ja paccakakhANa karyuM che, tethI baMdhAdikaraNamAM paNa doSa nathI; kema ke viratinuM akhaMDitapaNuM che ane baMdhAdinuM jo paccakkhANa karAyuM che to tenA karaNamAM badhAdinA karaNamAM, vratabhaMga ja che; kema ke viratinuM khaMDana che. vaLI, baMdhAdinuM pratyAkhyayapaNuM hote chate=batpAdinuM paccakakhANa hote chate, vivakSita vratanI maryAdA nAza pAme che; kema ke prativrata pAMca aticArarUpa vratonuM=pAMca pAMca aticAronA parihArarUpa vratonuM, Adhikya che. e rIte=pUrvamAM spaSTatA karI e rIte, baMdhAdinI aticAratA nathI. ti' zabda pUrvapakSanI zaMkAnI samApti mATe che. ahIM pUrvapakSInI zaMkAmAM, uttara apAya che. tArI vAta sAcI che. prANAtipAta ja pratyAkhyAta che. baMdhAdi pratyAkhyAta nathI. phakta prANAtipAtanA pratyAkhyAnamAM arthathI te paNa=balvAdi paNa, pratyAkhyAna karAyelAnI jevA jANavA; kema ke teonuM baMdhAdinuM pratyAkhyAnanuM upAyapaNuM cheH prANAtipAta parihAra vratanA rakSaNanuM upAyapaNuM che ane baMdhAdikaraNamAM paNa vratabhaMga nathI paNa aticAra ja che. kema vratabhaMga nathI ane aticAra che ? ethI kahe che - ahIM be prakAranAM vrata che. aMtatithI ane bahirvatithI, tyAM=be prakAranAM vratamAM, huM mArI nAkhyuM e prakAranA vikalpanA abhAvathI jyAre kopAditA AvezathI, paranA prANanA nAzane vicAryA vagara, baMdhAdimAM pravarte che ane prANano nAza thato nathI=paranA prANano nAza thato nathI, tyAre dayAthI rahitapaNuM hovAnA kAraNe, viratinI apekSA vagara pravRtti hovAthI, aMtavRttithI vratano bhaMga che ane prANanA nAzano abhAva hovAthI bahivRttithI pAlana che, tethI dezanA bhaMganA kAraNe ane dezanA ja pAlanane kAraNe aticArano vyapadeza che. te kahevAyuM che - Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u0 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3sutra-23 "huM mArIza nahi e prakAre vratavALA zrAvakane mRtyu vagara jaEvadhAdine mATe karAtA yatnanA viSayabhUta jIvanA mRtyu vagara ja, ahIM=vratamAM, zuM aticAra che ? uttara apAya che - kopa pAmelo evo je zrAvaka baMdhAdi kare che e zrAvaka niyamamAM=svIkArAyelA vratanA niyamamAM, anapekSAvALo che=vratanA pAlananI apekSAvALo nathI. mRtyunA abhAvane kAraNe niyama che=vratanuM niyama rakSita che. tenA kopathI dayAhInapaNAne kAraNe vaLI bhaMga che=vratano bhaMga che. dezathI bhaMgane ane dezathI anupAlanane kAraNe pUjyo aticAra kahe che. ll108-109" (). ane je kahevAyuM nathI zaMkA vaDe je kahevAyuM "vratanI maryAdA tUTaze" arthAt baMdhAdine vrata svIkArazo to pAMca aNuvratone badale baMdhAdino parihAra paNa vrata thavAthI 25 vratonI prAptirUpa Apatti Avaze te ayukta che; kema ke vizuddha hiMsAdiviratinA sadbhAvamAM baMdhAdino abhAva ja che. A rIte atyAra sudhI varNana karyuM e rIte, baMdhAdi aticAra ja che ane baMdhAdinA grahaNanuM aticArarUpe baMdhAdinA grahaNanuM, upalakSaNapaNuM hovAthI maMtra, taMtra prayoga Adi anya paNa A rIte=batpAdinI jema ahIM pahelA aNuvratamAM, aticArapaNAthI jANavA. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. ra3/156 bhAvArtha zrAvaka sarvaviratinI zaktinA saMcaya arthe saMpUrNa prANAtipAtanI virati karI zake tema nathI, tethI dezathI prANAtipAtanI virati mATe udyama kare che. te udyama dvArA sarva jIvo pratye potAno dayALu svabhAva nAza pAme nahi te arthe potAnAthI zakya evA trasajIvonAM pApono niSedha kare che ane tevA zrAvake potAnI AjIvikA mATe zakya hoya to pazupAlananAM kRtyo karavA joIe nahi; kema ke temAM baMdhavadhAdinA prasaMgo prApta thAya. chatAM anya rIte AjIvikAno nistAra na thato hoya to potAnA dayALu svabhAvane vyAghAtaka na thAya te rIte aMtaraMga yatanApUrvaka pazu Adi pAsethI kRtyo karAvavAM joIe ane vratanA pariNAmamAM pramAdane vaza vadhabaMdhAdi zrAvaka kare to aMtaraMga dayAnA pariNAmano nAza thavAthI bhAvathI vratano bhaMga thAya che. bahArathI jIvano vadha thayo nathI, tethI vyavahArathI vratanA aticAra kahevAya che ane te rIte thayelA aticAranuM prAyazcitta zrAvakane prApta thAya che. vaLI, je zrAvaka potAnA vratamAM atidaDha yatnavALA che teo tathAvidha saMyogathI pazu Adi rAkhatA hoya topaNa dayALu thaIne sarva pravRtti kare che ane vAhanAdimAM javAnA prasaMga sivAya, gRhatyamAM ke gamana AdimAM trasa jIvonI hiMsA na thAya te rIte upayogapUrvaka pravRtti kare che jethI jIvarakSAnA pariNAmanI vRddhi dvArA sarvaviratinI zaktino saMcaya thAya che. vaLI, pRthvIkAya AdinA viSayamAM paNa zrAvaka avazya zakti anusAra yatanA kare che. jethI pRthvIkAya Adi jIva pratye paNa zrAvakano kAMIka dayALu bhAva varte che. svajanAdi sAthe paNa nirarthaka kopAdi kare nahIM paraMtu dayALu svabhAvathI ja sarvatra pravRtti kare anyathA prathama aNuvratamAM aticAranI prApti thAya che. 23/1pakA Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u1 dharmA ra lAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-24 avatarazi: atha dvitIyasya - avatarazikSArtha :have upadezaka vrata svIkAranAra zrAvakane bIjA aNuvratanA aticAra batAve che - sUtra : mithyopadezarahasyAbhyAkhyAnakUTalekhakriyAnyAsApahArasvadAramantrabhedAH / / 24/157 / / sUtrArtha :mithyA upadeza, rahasyanuM abhyAkhyAna, kUTalekha yiA, thApaNano apahAra, svadArAno maMtrabheda bIjA aNuvratanA aticAro che. ll14/157ll TIs: mithyopadezazca rahasyAbhyAkhyAnaM ca kUTalekhakriyA ca nyAsApahArazca svadAramantrabhedazceti samAsaH / tatra 'mithyopadezo' nAma alIkavAdaviSaya upadezaH-'idamevaM caivaM ca brUhi' ityAdikamasatyAbhidhAnazikSaNam 1 / 'rahasyAbhyAkhyAnaM' rahaH ekAntastatra bhavaM 'rahasyaM' rahonimittaM tacca 'tadabhyAkhyAnaM' ceti samAsaH, etaduktaM bhavati-rahasi mantrayamANAnavalokyAbhidhatte 'ete hi idaM cedaM ca rAjAdiviruddhaM mantrayante' iti 2 / 'kUTalekhasya' asadbhUtArthasUcakAkSaralekhanasya karaNaM kUTalekhakriyA' 3 / 'nyAsApahAra' iti, 'nyAsaH' paragRhe rUpakAdenikSepaH, tasya 'apahAraH' apalApaH 4 / 'svadAramantrabheda' iti, 'svadArANAm' upalakSaNatvAnmitrAdInAM ca 'mantrasya' guptabhASitasya 'bhedo' bahiH prakAzanam iti 5 / atra ca mithyopadezo yadyapi 'mRSA na vAdayAmi' ityatra, 'na vadAmi na vAdayAmi'ityatra vA vrate bhaGga eva, 'na vadAmi' iti vratAntare tu na kiJcana, tathApi sahasAkArA'nAbhogAbhyAmatikramavyatikramA'ticArairvA mRSAvAde parapravarttanavratasyAticAro'yam, athavA vratasaMrakSaNabuddhyA paravRttAntakathanadvAreNa mRSopadezaM yacchato'ticAro'yam, vratasavyapekSatvAnmRSAvAde parapravarttanAcca bhagnAbhagnarUpatvAd vratasyeti / nanu rahasyAbhyAkhyAnamasaddoSAbhidhAnarUpatvena pratyAkhyAtatvAd bhaGga eva, na tvaticAra iti, satyam, kintu yadA paropaghAtakamanAbhogAdinA'bhidhatte tadA saMklezAbhAvena vratAnapekSatvAbhAvAna Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAhu ra lAga-2 | adhyAya-3 / sUtra-24 vratasya bhaGgaH, paropaghAtahetutvAcca bhaGga iti bhaGgAbhaGgarUpo'ticAraH, yadA punastIvrasaMklezAdabhyAkhyAti tadA bhaGgo vratanirapekSatvAt, Aha ca - "sahasAbhakkhANAI jANaMto jai karei to bhaMgo / jai puNa'NAbhogAIhito to hoi aiyAro / / 110 / / " [ ] kUTalekhakaraNaM tu yadyapi 'kAyena mRSAvAdaM na karomi' ityasya 'na karomi na kArayAmi' ityasya vA vratasya bhaGga eva, vratAntare tu na kiJcana, tathApi sahasAkArAdinA'tikramAdinA vA'ticAraH, athavA mRSAvAda iti mRSAbhaNanaM mayA pratyAkhyAtamidaM punarlekhanamiti bhAvanayA mugdhabuddhevratasavyapekSasyAticAra iti / nyAsApahAre punaradattAdAnaM sAkSAdeva bhavati, mRSAvAdavratAticAratvaM cAsya 'na tvadIyaM mama samIpe kiJcidapi' ityanAbhogAdinA'pahnavAnasya syAditi / __ svadAramantrabhedaH punaranuvAdarUpatvena satyatvAt yadyapi nAticAro ghaTate tathApi mantritArthaprakAzanajanitalajjAditaH svadArAdermaraNAdisaMbhavena paramArthatastasyAsatyatvAt kathaJcid bhaGgarUpatvAdaticAra eveti / / 24/157 / / TImArtha : mithyopadezazca ..... eveti / / mithyApa:za, 24zyatuM yana, dUsalemanI yA, thApAko apahAra ane svadArAno maMtrabheda e pramANe samAsa che - tyAM bIjA aNuvratanA pAMca aticAromAM mithyAupadeza eTale jUThuM bolavA viSayaka upadeza "A vastu A rIte ane A rIte tuM bolaje" e prakAre jUThuM bolavAnuM zikSaNa ApavuM. 1 rahasyanuM kathana, raha=ekAMta, tyAM thanAruM te rahasya=ekAMta nimitta, ane rahasyamAM thanAruM te, ane tenuM kathana, e pramANe samAsa che. A kahevAyeluM thAya che - ekAMtamAM maMtraNA karanArane joIne kahe che - A loko A ane A rAjAdi viruddha maMtraNAo kare che. purA phUTalekhanuM asalUta arthanA sUcaka evA akSaranA lekhananuM karavuM e kUTalekhanakriyA che. gayA vyAsano apahAra. vyAsa eTale paranA gharamAM dhanano nikSepa, teno apahAra=apalApa. arthAt bIjA dvArA potAnI pAse thApaNa mUkelI hoya ane teno apalApa karavo e cAsano apAra che. // 4 // svadArA maMtrabheda-potAnI strI ane upalakSaNathI mitra, svajana AdinA gupta rIte karAyelA kathanano bheda=bahiprakAzana e svadArAmaMtrabheda che. pA. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-24 63 ane ahIM mithyA upadeza jo ke huM mRSA bolAvIza nahi e prakAranA paccakkhANamAM athavA huM mRSA bolIza nahi, bolAvIza nahi e prakAranA paccakkhANamAM bhaMga ja che. vaLI huM mRSA bolIza nahi eTalA ja paccakkhANamAM koI rIte bhaMga nathI topaNa sahasAtkAra dvArA, anAbhoga dvArA ke atikrama, vyatikrama, aticAra dvArA mRSAvAdamAM paranA pravartananA vratano A aticAra che. athavA vratanA saMrakSaNanI buddhithI paranA vRttAMtanA kathana dvArA mRSA upadezane ApatA zrAvakane A aticAra che; kema ke vratanuM sApekSapaNuM hovAthI ane mRSAvAdamAM paranuM pravartana hovAthI vratanuM bhagnaabhagnapaNuM che. - 'nanu'thI zaMkA kare che - rahasyaabhyAkhyAna asaddoSanA abhidhAnarUpapaNArUpe paccakkhANa karela hovAthI bhaMga ja che, paraMtu aticAra nathI. graMthakArazrI tene kahe che tArI vAta sAcI che, paraMtu jyAre paranA upadhAtaka evuM rahasyanuM abhyAkhyAna anAbhogAdithI kahe che tyAre saMklezano abhAva hovAne kAraNe vratanA anapekSapaNAno abhAva hovAthI vratano bhaMga nathI ane paranA upadhAtano hetu hovAthI bhaMga che ethI bhaMgaabhaMgarUpa aticAra che. vaLI, jyAre tIvra saMklezathI kahe che tyAre vratanirapekSapaNuM hovAthI bhaMga che. ane kahe che - "sahasA abhyAkhyAnane jANato="mane spaSTa nirNaya nathI paraMtu huM kalpanA karIne A pramANe kahuM chuM e sahasA abhyAkhyAna che" ema jANato jo kare to vratano bhaMga che ane jo vaLI, anAbhogAdithI kare to aticAra che. 1199011" () phUTalekhanuM karaNa jo ke kAyAthI mRSAvAda na karuM e vratavALAne athavA na karavuM ane na karAvavuM e vratavALAne bhaMga ja che. atyavratamAM vaLI,=vAcAthI mRSAvAda na boluM e vratamAM bhaMga nathI topaNa sahasAtkAra AdithI ke atikrama AdithI aticAra che. athavA mRSAvAda eTale mRSA bolavuM e mArA vaDe paccakkhANa karAyuM che. vaLI, A lekhana che=mRSAlekhana che e prakAranI bhAvanAthI vratasApekSa mugdhabuddhivALA zrAvakane aticAra che. thApaNa-apahAramAM vaLI sAkSAt ja adattAdAna thAya che ane AnuM=nyAsa-apahAranuM, 'tAruM mArI pAse kaMI paNa nathI' e prakAre anAbhogAdithI apalApa karanArane mRSAvAdanuM aticArapaNuM thAya che. svadArAmaMtrabheda vaLI, anuvAdarUpapaNuM hovAthI satyapaNuM hovAne kAraNe jo ke aticAra ghaTato nathI topaNa maMtraNA karAyelA arthanA prakAzanathI janita lajjAdithI svadArA Adine maraNAdino saMbhava hovAne kAraNe paramArthathI tenuM asatyapaNuM hovAne kAraNe kathaMcit bhaMgarUpapaNuM hovAthI aticAra ja che. 'kRti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 24/157nA Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 bhAvArtha: zrAvaka sarvaviratinA saMcayanA arthe dezaviratine grahaNa kare che ane sarvaviratimAM sUkSma paNa mRSAvAdano atyaMta parihAra che. tevA mRSAvAdano parihAra mArA mATe zakya nathI tema jANIne svazakti anusAra sthUla mRSAvAdano parihAra je zrAvaka kare che ane tenA dvArA sarvaviratinI zaktino saMcaya karavA yatna kare che te zrAvaka bhASA upara atyaMta kAbU rAkhIne sarvatra vivekapUrvaka ja bole; jethI niSprayojana koInI pIDAnuM kAraNa bane tevo vacanaprayoga thAya nahi. Ama chatAM, vratadhArI zrAvaka paNa jyAre pramAdavaza hoya tyAre anAdinA saMskArane kAraNe kaSAyane vaza thaIne anAbhoga AdithI mithyA upadeza Adi kare tyAre bIjuM vrata malina thAya che. mATe svIkArAyelA vratanA zuddhinA arthI zrAvake bIjA vratanA aticAronA svarUpane jANIne te aticAro anAbhoga AdithI paNa na thAya tevo yatna karavo joIe. jethI bhASA samitinI zaktino saMcaya thAya ane krame karIne sarvaviratinI prApti thAya. I||24/157nA avataraNikA : atha tR avataraNikArya : have upadezaka vrata svIkAranAra zrAvakane trIjA aNuvratanA aticAra batAve che sUtraH - * dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-24, 25 vyavahArAH ||2/18|| sUtrArtha - stenaprayogatadAhRtAdAnaviruddharAjyAtikramahInAdhikamAnonmAnapratirUpaka sTenaprayoga, cora dvArA lAvelI vastunuM grahaNa, viruddha rAjyano atikrama, hIna-adhika mAna unmAna ane pratirUpaka vyavahAra=nakalI vastunuM vecANa e trIjA vratanA aticAro che. ||25/1585 TIkA H stenaprayogazca tadAhRtAdAnaM ca viruddharAjyAtikramazca hInAdhikamAnonmAnAni ca pratirUpakavyavahArazceti samAsaH / tatra 'stenAH ' caurAsteSAM 'prayogo' vyApAraNaM 'harata yUyam' ityanujJApradAnam 1 / tathA 'tairAhatasya' kuGkumAdidravyasyA' ''dAnaM' saMgrahaH 2 / 'viruddhaH ' svakIyasya rAjJaH pratipanthI, tasya 'rAjyaM' kaTakaM dezo vA tatrA' 'tikramaH' svarAjabhUmisImAtilaGghanena kramaNaM pravezaH 'viruddharAkhyAtima:' rU| 'dIne' svamAvApekSAyA jUne 'gathije' vA 'mAnonmAne' havAtuitArUpe Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasiMdhu prakaraNa bhAga-2 / adhyAya-3 / sUtra- 25 bhavato 'hInAdhikamAnonmAne' 4 / zuddhena vrIhyAdinA ghRtAdinA vA 'pratirUpakaM' sadRzaM palaJjyAdi vasAdi vA dravyaM tena 'vyavahAro' vikrayarUpaH sa 'pratirUpakavyavahAra' iti 5 / iha stenaprayogo yadyapi 'cauryaM na karomi na kArayAmi' ityevaMpratipannavratasya bhaGga eva tathApi 'kimadhunA yUyaM nirvyApArAstiSThatha ? yadi vo bhaktakAdi nAsti tadA'haM dadAmi, bhavadAnItamoSasya ca yadi vikrAyako na vidyate tadA'haM vikreSyAmi' ityevaMvidhavacanaizcaurAn vyApArayataH svakalpanayA tadvyApAraNaM pariharato vratasApekSa - syAsAvaticAraH 1 / tathA stenAhRtaM kANakakrayeNa lobhadoSAt pracchannaM gRNaMzcauro bhavati, yadAha "caurazcaurApako mantrI bhedajJaH kANakakrayI / 55 - annadaH sthAnadazcaiva cauraH saptavidhaH smRtaH / / 111 / / " [] tatazcauryakaraNAd vratabhaGgaH, 'vANijyameva mayA vidhIyate, na caurikA'ityadhyavasAyena ca vratAnapekSatvAbhAvAd na bhaGga iti bhaGgAbhaGgarUpo'ticAraH 2 / viruddharAjyAtikramastu yadyapi svasvAminA'nanujJAtasya parakaTakAdipravezasya "sAmI jIvAdattaM titthayareNaM taheva ya gurUhiM" [navapadapraka0 38] ityadattAdAnalakSaNayogena viruddharAjyAtikramakAriNAM ca cauryadaNDayogenAdattAdAnarUpatvAd bhaGga eva tathApi viruddharAjyAtikramaM kurvatA 'mayA vANijyameva kRtam na cauryam' iti bhAvanayA vratasApekSatvAt loke ca cauro'yamiti vyapadezAbhAvAdaticAro'yamiti 3 | tathA hInAdhikamAnonmAnavyavahAraH pratirUpakavyavahArazca paravyaMsanena paradhanagrahaNarUpatvAd bhaGga eva, kevalaM 'kSatrakhananAdikameva cauryam, kUTatulAdivyavahAratatpratirUpavyavahArau tu vaNikkalaiva' iti svakIyakalpanayA vratarakSaNodyatatayA'ticAra iti 4-5 / ***** athavA stenaprayogAdayaH paJcApyamI vyaktacauryarUpA eva, kevalaM sahasAkArAdinA atikramavyatikramAdinA vA prakAreNa vidhIyamAnA aticAratayA vyapadizyante iti / na caite rAjasevakAdInAM na saMbhavanti, tathAhi - AdyayoH spaSTa eva teSAM saMbhavaH, viruddharAjyAtikramastu yadA sAmantAdiH svasvAmino vRttimupajIvati tadviruddhasya ca sahAyIbhavati tadA tasyAticAro bhavati, kUTatulAdayastu yadA bhANDAgAradravyANAM vinimayaM kArayati tadA rAjJo'pyaticArAH syuriti / / 25 / 158 / / TIDArtha : stenaprayogazca syuriti / yorane navI vastu lAvavA bhATe vyApAravAnI Davo se stenaprayoga Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uka dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 / sutra-25 che. 1. tenA vaDe lavAyelanuM AdAna. DrA viruddha rAjyano atikrama kA hIna adhika mAnaunmAna liaa ane pratirUpakavyavahAra pA e pramANe samAsa che. tyAM pAMca aticAramAM, corono prayoga=vyApAra tame haraNa karIne lAvo e prakAre anujJAnuM pradAna (te stanaprayoga.) nA ane coro dvArA lAvelA kumakuma Adi kezara Adi, dravyonuM grahaNa (te tadAhataAdAna.) rAA viruddha potAnA rAjAnA pratipaMthI, tenuM rAjyakakaTaka athavA deza, tyAM atikrama=potAnA rAjyanI bhUminI sImAnA atisaMghatathI kramaNa=praveza te viruddha rAjyAtikrama che. IkA hIta=svabhAvanI apekSAe cUta athavA adhika evA mAna-unmAnamAM kuDavAditulArUpa mAna-unmAna thAya che te hIna adhika mAnaunmAna che. jA zuddha evA dhAtyAdi sAthe ke ghI sAthe pratirUpaka=sadRzya evAM pataMjyAdi ke vasAdi dravyo tenAthI vikraya rUpa vyavahAra te pratirUpakavyavahAra che. pA ahIM trIjA vratanA aticAramAM, corano prayoga jo ke corI karuM nahi ane corI karAvuM nahi e prakAranA svIkArAyelA vratano bhaMga ja che topaNa hamaNAM tame tivyapAravALA beThA cho athavA jo bhojana Adi na hoya to huM ApuM ane tamArA vaDe corIne lAvelA vastuno kharIdanAra koI na hoya to huM vecI ApIza A prakAranA vacana vaDe corone vyApAra karAvatA ane svakalpanAthI corIne karAvavAnA vyApArano parihAra karatA vrata sApekSa evA zrAvakane aticAra thAya che. 1II ane cora vaDe lAveluM alpa dravyathI lobhanA doSane kAraNe pracchanna grahaNa karato cora thAya che. je kAraNathI kahevAyuM che - cora, corI karAvanAra, corane salAha ApanAra, bhedane jANanAra corInA judA judA upAyane jANanAra, kANakakrayIkacorIno mAla sastAmAM kharIda karanAra, corane bhojana ApanAra ane corane sthAna ApanAra ema sAta prakAranA cora kahevAyelA che. ll111aaaa" (). tethI corI karavAthI vratabhaMga che ane vyApAra ja mArA vaDe karAya che, corI karAtI nathI e prakAranA adhyavasAyathI vratanA anapekSapaNAno abhAva hovAthI bhaMga nathI ethI bhaMgAbhaMgarUpa aticAra che. III viruddha rAjyano atikrama jo ke vaLI potAnA svAmInA ananujJAta parakaTakAdi pravezanuM svAmIjIvaadatta, tIrthaMkara vaDe adatta ane guru vaDe adata e prakAranA adattAdAnanA lakSaNanA yogathI ane viruddha rAjya atikrama karanArAone cIryadaMDano yoga hovAthI, adattAdAnarUpapaNuM hovAnA kAraNe bhaMga ja che, topaNa viruddha rAjya atikramo karanArA mArA vaDe vANijya ja karAyuM che, caurya nahi e prakAranI bhAvanAthI vratasApekSapaNuM hovAnA kAraNe ane lokamAM "A cora che" e prakAranA vyapadezano abhAva hovAthI A aticAra =viruddha rAjyAtikrama trIjA vratano aticAra che. Imal ane hIna-adhika mAna-utmAnano vyavahAra ane pratirUpakavyavahAra parane Thagela hovAthI paradhananA grahaNarUpapaNuM hovAthI bhaMga ja che. phakta khAtara karavuM Adi ja corI che, kUTatulA Adi vyavahAra ane Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u7 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-25, 26 tenA pratirUpaka vyavahAra vaNika kalA ja che e prakAre svakIyakalpanAthI vratarakSaNamAM ughatapaNuM hovAne kAraNe aticAra che. i4-5ll athavA stanaprayoga Adi pAMce paNa A vyaktacorIrUpa ja che. phakta sahasAtkAra AdithI ke atikrama, vyatikrama Adi prakArathI karAtA aticArapaNAthI kahevAya che ane A adattAdAnanA aticAro, rAjasevaka Adine saMbhavatA nathI, ema nahi; te A pramANe - prathama beno spaSTa ja teone saMbhava che. ane viruddha rAjyAtikrama vaLI, jyAre sAmaMta Adi svasvAmInI vRtti upara jIve che tenA viruddhanA sahAyaka thAya che tyAre tene aticAra thAya che. vaLI, phUTatula Adi jyAre bhAMDAgAra dravyano=bhaMDAratA dravyano, vinimaya karAve che tyAre rAjAne paNa aticAra thAya che. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 25/158 bhAvArtha - sAdhu saMyamajIvanamAM sUkSma paNa adattAdAnano doSa na lAge tadarthe saMyamanI vRddhinuM kAraNa bane tevAM ja AhAra-vastrAdi grahaNa kare che ane grahaNa karAyelAM AhAra-vastra Adi dvArA saMyamanI vRddhi thAya te prakArano ja yatna kare che, jethI tIrthakara adattadAnAdi doSono parihAra thAya che ane tevuM pUrNa adattAdAna viramaNa zrAvakane prApta karavuM che. tenA abhyAsa arthe sthUlathI adattAdAnanI virati karIne sarvaviratinI zaktino saMcaya vivekI zrAvaka kare che. tevA vivekI zrAvako lobhAdi kaSAyane vaza sthUla adattAdAna viratimAM malinatA thAya te rIte dhanavRddhi arthe kyAreya yatna kare nahi, paraMtu atyaMta nItipUrvaka dhana kamAIne jIvanavyavahAra calAve. Ama chatAM kyAreka nimittane pAmIne lokaSAyane vaza stanaprayogAdi aticAro seve to tenA vratonuM mAlinya thAya che, tethI zrAvake te aticArone nipuNatApUrvaka jANIne potAnA jIvanamAM teno parihAra karavA mATe yatna karavo joIe. te arthe upadezaka zrAvakane vrato ApyA pachI trIjA vratanA aticAro kaI rIte thAya che teno bodha karAve che. jethI aticAranA parihArapUrvaka trIjA vratanuM pAlana karIne zrAvaka zIdhra sarvaviratinI zaktino saMcaya kare. 25/158 avataraNikA : atha caturthANuvratasya svadArasaMtoSalakSaNasya paradAraparihArarUpasya cAticArAH - avataraNikArya - have svastrIsaMtoSarUpa ane parastrInA parihArarUpa cothA aNuvratanA aticArone kahe che - sUtra : paravivAhakaraNetvaraparigRhItA'parigRhItAgamanA'naGgakrIDAtIvrakAmAbhilASAH Tora6/111 / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 sUtrArtha : dharmasiMdhu prakaraNa bhAga - 2 / adhyAya - 3 / sUtra- 25 paravivAhakaraNa, itvaraparigRhItAgamana, aparigRhItAgamana, anaMgakrIDA ane tIvra kAmaabhilASa e pAMca cothA aNuvratanA aticAro che. II26/159 // TIDA : itvaraparigRhItA cAparigRhItA ca itvaraparigRhItAparigRhIte, tayorgamane itvaraparigRhItA'parigRhItAgamane, tataH paravivAhakaraNaM ca itvaraparigRhItA'parigRhItAgamane cAnaGgakrIDA ca tIvrakAmAbhilASazceti samAsaH, iha 'pareSAM' svApatyavyatiriktAnAM janAnAM 'vivAhakaraNaM' kanyAphalalipsayA snehasaMbandhAdinA vA pariNayanavidhAnaM 'paravivAhakaraNam,' iha ca svApatyeSvapi saMkhyAbhigraho nyAyyaH, tathA 'itvarI' ayanazIlA bhATIpradAnena stokakAlaM parigRhItA 'itvaraparigRhItA' vezyA, tathA 'aparigRhItA' vezyaiva (na) gRhItAnyasatkabhATiH kulAGganA ca anAtheti, tayo' rgamanam' Asevanam 'itvaraparigRhItA'parigRhItAgamanam ' tathA 'aGga' dehAvayavo'pi maithunApekSayA yonirmehanaM ca, tadvyatiriktAni 'anaGgAni ' kucakakSoruvadanAdIni teSu 'krIDA' ramaNam 'anaGgakrIDA', athavA anaGgaH kAmaH, tasya tena vA krIDA anaGgakrIDA svaliGgena niSpannaprayojanasyAhAryaizcarmAdighaTitaprajananairyoSidavAcyadezAsevanamityarthaH, tathA 'kAme' kAmodayajanye maithune athavA 'sUcanAt sUtram' iti nyAyAt 'kAmeSu' kAmabhogeSu, tatra kAmI zabdarUpe, bhogA gandharasasparzAH, teSu 'tIvrAbhilASaH' atyantatadadhyavasAyitvaM yato vAjIkaraNAdinA'navaratasuratasukhArthaM madanamuddIpayatIti, etAn samAcarannaticarati caturthANuvratamiti / iha ca dvitIyatRtIyAticArau svadAra saMtoSaNa eva netarasya zeSAstu dvayorapIti, etadeva ca sUtrAnupAti, yadAha - "sadArasaMtosassa ime paMca aiyArA" [upAsaka0] ityAdi / bhAvanA ceyamatra - bhATIpradAnenetvarakAlasvIkAreNa svakalatrIkRtya vezyAM bhuJjAnasya svakIyakalpanayA svadAratvena vratasApekSacittatvAnna bhaGgaH alpakAlaparigrahAcca vastuto'svakalatratvAd bhaGga iti bhaGgAbhaGgarUpo'ticAraH, aparigRhItAgamanaM tvanAbhogAdinA'tikramAdinA vA'ticAraH, paradAravarjino naitAvaticArau, itvarakAlaparigRhItA'parigRhItayorvezyAtvenAnAthakulAGganAyAstvanAthatayaivAparadAratvAditi / / apare tvAhuH - itvaraparigRhItAgamanaM svadArasaMtoSavato'ticAraH, aparigRhItAgamanaM tu paradAravarjinaH, tatra prathamabhAvanA pUrvavat, dvitIyabhAvanA tvevam- aparigRhItA nAma vezyA, tAM yadA gRhItAnyasatkabhATikAmabhigacchati tadA paradAragamanajanyadoSasaMbhavAt kathaJcit paradAratvAcca bhago vezyAtvAccAbhaGgo bhaGgAbhaGga ityaticAraH / / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ge dhamiMTu praraza bhAga-2 | madhyAya-3 / sUtra-27 anye punaranyathA prAhuH - "paradAravajjiNo paMca honti tinni u sadArasaMtuDhe / itthIe tinni paMca va bhaMgavigappehiM nAyavvaM / / 112 / / " [sambodhaprakaraNe 7 / 41] iha bhAvanA-pareNa itvarakAlaM yA parigRhItA vezyA tadagamanamaticAraH paradAravarjinaH, kathaJcit tasyAH paradAratvAt, tathA aparigRhItAyAH anAthakulAGganAyA eva yad gamanaM tadapi tasyaivAticAraH, loke paradAratvena tasyA rUDhatvAt, tatkAmukakalpanayA ca parasya bharnAderabhAvenAparadAratvAt / zeSAstUbhayorapi syuH, tathAhi-svadArasaMtoSiNaH svakalatre'pi taditarasya tu vezyAsvakalatrayorapi yadanagarataM tat sAkSAdapratyAkhyAtamapi na vidheyam, yato'sAvatyantapApabhIrutayA brahmacaryaM cikIrSurapi yadA vedodayAsahiSNutayA tadvidhAtuM na zaknoti tadA yApanAmAtrArthaM svadArasaMtoSAdi pratipadyate, maithunamAtreNaiva ca yApanAyAH saMbhavAdanaGgaratamarthataH pratyAkhyAtameva, evaM paravivAhatIvrakAmAbhilASAvapIti, ataH kathaJcit pratyAkhyAteSu pravRtteraticAratA teSAm / ___ anye tvanaGgakrIDAmevaM bhAvayanti-sa hi nidhuvanameva vrataviSaya iti svakIyakalpanayA tat pariharan svadArasaMtoSI vezyAdau paradAravarjakastu paradAreSvAliGganAdirUpAmanaGgakrIDAM kurvan kathaJcidevAticarati vrataM vratasApekSatvAditi / tathA svadArasaMtoSavatA svakalatrAd itareNa ca svakalatravezyAbhyAmanyatra manovAkkAyairmathunaM na kAryaM na ca kAraNIyamityevaM yadA pratipannaM vrataM bhavati tadA paravivAhakaraNataH tatkAraNamarthato'nuSThitaM bhavati, tavratI ca manyate 'vivAha evAyaM mayA vidhIyate, na maithunam' iti tato vratasApekSatvAdaticAra iti / nanu paravivAhakaraNe kanyAphalalipsA kAraNamuktaM tatra kiM samyagdRSTirasau vratI mithyAdRSTirvA?, yadi samyagdRSTistadA tasya na sA saMbhavati, samyagdRSTitvAdeva, atha mithyAdRSTistadA mithyAdRSTeraNuvratAni na bhavantyeveti kathaM sA paravivAhakaraNalakSaNAticArakAraNamiti, satyama, kevalamavyutpannAvasthAyAM sA'pi saMbhavati, kiJca, yathAbhadrakasya mithyAdRzo'pi sanmArgapravezanAyAbhigrahamAnaM dadatyapi gItArthAH, yathA 'AryasuhastI' raGkasya sarvaviratiM dattavAn / idaM ca paravivAhavarjanaM svApatyavyatirikteSveva nyAyyam, anyathA'pariNItA kanyA svacchandacAriNI syAt, tataH zAsanopaghAtaH syAd, vihitavivAhA tu kRtavratabandhatvena na tathA syAditi, yaccoktaM 'svApatyeSvapi saMkhyAbhigraho nyAyyaH' taccintakAntarasadbhAve sutasaGkhyApUrtI vA'patyAntarotpattiparihAropAyata iti / apare tvAhuH-'paraH' anyo yo vivAhaH, Atmana eva viziSTasaMtoSAbhAvAt yoSidantarANi prati Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7) dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-26 vivAhAntarakaraNaM tat paravivAhakaraNam, ayaM ca svadArasaMtoSiNa iti / striyAstu svapuruSasaMtoSaparapuruSavarjanayorna bhedaH, svapuruSavyatirekeNAnyeSAM sarveSAM parapuruSatvAt, tataH paravivAhakaraNA'naGgakrIDAtIvrakAmAbhilASAH svadArasaMtoSiNa iva svapuruSaviSaye syuH / dvitIyastu yadA svakIyapatiH sapatnyA vArakadine parigRhIto bhavati tadA sapatnIvArakamatikramya taM paribhujAnAyA aticAraH / tRtIyastvatikramAdinA parapuruSamabhisarantyAH samavaseyaH, brahmacAriNastvatikramAdinA'ticAra iti vAra6/11iA TIkArtha:rUpariddiItA .... gativIra rUtti . sUtramAM rahelo samAsa spaSTa kare che - ItaraparigRhIta strI ane aparigRhIta strI te ItaraparigRhItA ane aparigRhItA kahevAya. teonuM gamata te ItvagRhItagamata ane aparigRhItagamata che. tyArapachI gamana zabdano saMbaMdha ItraparigRhItAgamana ane aparigRhItAgamana sAthe batAvyA pachI, avazeSasamAsa spaSTa kare che - paravivAhakaraNa, ItraparigRhItA, aparigRhItA, asaMgakriIDA ane tIvrakAma abhilASA e pramANe samAsa che. ahIM=cothA aNuvratanA pAMca aticAromAM, (1) svaputrathI vyatirikta evA bIjA lokonuM vivAhanuM karaNa kanyAdAnanA phalanI icchAthI ke snehasaMbaMdha AdithI lagna karAvavuM, e paravivAhakaraNa che. ane ahIM-cothA aNuvratamAM, potAnA putrAdinA viSayamAM paNa lagna karAvavA viSayaka saMkhyAno abhigraha vyApya che. (tethI anyanA lagna karAvavAmAM aticAranI prApti che.). ane (2) ItvarI gamana svabhAvavALI bhADuM ApIne thoDA samaya mATe grahaNa karAyelI vezyA, te IvaraparigRhItA kahevAya. ane (3) aparigRhItA=anya vaDe bhADuM ApIne nahi grahaNa karAyelI vezyA ja ane anAtha evI kulIna strI, teonuM gamata=Asevana, te ItraparigRhIta ane aparigRhIta evI strInuM gamata che. (4) ane aMgasthato avayava, paNa bhoganI apekSAe yoni ke puruSa cihna aMga che tenAthI vyatirikta anaMgo che. kuca, kakSA, Uru, vadana Adi anaMgo che temAM krIDA=ramaNa, te anaMgakrIDA che athavA anaMga eTale kAma. tenI athavA tenI sAthe krIDA te anaMgakrIDA che=potAnA liMganI sAthe niSpakSa prayojanavALA puruSanI anya sAdhanathI bhoganI pravRtti te ataMgakriIDA che. (5) ane kAmamAM-kAmodayajanya maithunamAM, athavA sUcanAt sUtra e nyAyathI kAmabhogamAM tIvra abhilASa tyAM kAmabhogamAM, kAma zabda ane rUpa svarUpa che ane gaMdha, rasa, sparza bhoga svarUpa che. te kAmabhogamAM tIvra abhilASa=atyaMta tadadhyavasAyapaNuMkAmabhogamAM atyaMta AsakitapaNuM, te cothA vratano aticAra che. je kAraNathI vAjIkaraNa Adi dvArA satata strIsukhanA mATe madananuM uddIpata kare che mATe kAmabhogamAM tIvra abhilASa aticArarUpa che. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-26 A paravivAha Adine Acarato puruSa cothA aNuvratane malina kare che. ane ahIM=pAMca aticAromAM bIjo ane trIjo aticAra=itvaraparigRhItA ane aparigRhItAgamana rUpa bIjo ane trIjo aticAra, svastrImAM saMtoSanA vratane lenAra zrAvakane ja che, itarane nahi=jeNe te prakAranuM vrata grahaNa karyuM nathI tene bIjo-trIjo aticAra prApta thato nathI. vaLI zeSa traNa aticAro bannene che=svadArAsaMtoSa vratavALAne ane parastrInA viramaNanA vratavALA evA bannene paNa che. A pramANe A ja=bIjo-trIjo aticAra svadArAsaMtoSIne che, anyane nahi e ja sUtra anupAtI che=zAstrasaMmata che, jene kahe che - 71 "svadArAsaMtoSavALAne A pAMca aticAro che". (upAsakadazAMgasUtra) ityAdi. ane ahIM=cothA aNuvratanA viSayamAM, bIjA-trIjA aticAraviSayaka A bhAvanA che bhADuM ApIne alpakALanA svIkArathI potAnI strI karIne vezyAne bhogavanArane potAnI kalpanAthI, potAne strIpaNuM hovAne kAraNe, vratasApekSa cittapaNuM hovAthI bhaMga nathI ane alpakALa mATe grahaNa hovAthI vastutaH potAnI strI nahi hovAthI bhaMga che, ethI bhaMgAbhaMgarUpa aticAra che. ane aparigRhIta evI strInA gamatamAM anAbhogAdithI ke atikramAdithI aticAra che. vaLI, parastrInuM varjana karanArA zrAvakane A be aticAro nathI; kema ke alpakALa mATe parigRhIta ke aparigRhIta evI vezyAnuM aparastrIpaNuM che, parastrIpaNuM nathI. ane anAtha evI kulIna strInuM anAthapaNuM hovAnA kAraNe ja parastrIpaNuM nathI. vaLI, bIjA kahe che H itvaraparigRhItA strInuM gamana svadArAsaMtoSavALA puruSane aticAra che. ane aparigRhItA strInuM gamata paradArAvarjI evA zrAvakane aticAra che. tyAM prathamanI bhAvanA pUrvanI jema jANavI. vaLI, bIjAnI bhAvanA A pramANe che aparigRhIta evI vezyA, tene jyAre bIjA vaDe bhADAthI grahaNa karAyelI hoya tyAre parastrInA gamanajanya doSano saMbhava hovAthI ane kathaMcit parastrIpaNuM hovAthI bhaMga che ane vezyApaNuM hovAthI abhaMga che, tethI bhaMgAbhaMgarUpa aticAra vaLI, anya anyathA kahe che "paradArAnA tyAga karanAra zrAvakane pAMca aticAra thAya che. vaLI, svadArAsaMtoSavALA zrAvakane traNa aticAra thAya che. ane strIne traNa athavA pAMca bhaMgavikalpothI jANavA. 112 / / " (saMbodhaprakaraNa 7/41) -- ahIM bhAvanA A pramANe che para dvArA itvarakAla mATe je grahaNa karAyelI vezyA, tenA gamanano aticAra paradArA varjana karanAra zrAvakane che; kema ke koIka apekSAe vezyAnuM parastrIpaNuM che. ane aparigRhIta evI anAtha kulIna strInuM ja je gamana te paNa paradArA varjana karanAra zrAvakano ja aticAra che; kema ke lokamAM anAtha, kulAMgatA parastrI rUpe rUDha che. ane tenI kAmanAvALA puruSa vaDe kalpanAthI para evA bhartAdinA abhAvanA kAraNe aparadArA che. vaLI, zeSa Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-26 72 traNa vikalpo ubhayane paNa prApta thAya. te A pramANe svadArAsaMtoSIne potAnI strImAM paNa ane tenAthI itara evA parastrIviramaNavALAne vezyAmAM ke potAnI strImAM paNa je anaMgakrIDA che te sAkSAt paccakkhANa karAyela nathI topaNa anaMgakrIDA karavI joIe nahi. je kAraNathI zrAvaka atyaMta pApabhIrupaNAne kAraNe, brahmacaryanA icchAvALo paNa jyAre vedanA udayanA asahiSNupaNAne kAraNe brahmacarya karavAne samartha nathI tyAre vedanA zamana mAtra mATe svadArAsaMtoSa Adi vrato svIkAre che ane kAma mAtrathI ja saMtoSano saMbhava hovAne kAraNe anaMgakrIDA arthathI paccakkhANa ja karAyela che e rIte pavivAha ane tIvrakAmano abhilASa paNa pratyAkhyAna ja karAyelo che. AthI koIka rIte pratyAkhyAna karAyelAmAM pravRtti hovAthI teonI=anaMgakrIDA Adi traNanI, aticAratA che. vaLI, anya=anyaAcArya, anaMgakrIDAne A rIte bhAvana kare che - bhogakriyA ja vratano viSaya che e rIte svakIya kalpanAthI teno parihAra karato svadArAsaMtoSI zrAvaka vezyAdimAM anaMgakrIDA kare. vaLI, paradArAvarjaka paradArAmAM AliMganAdirUpa anaMgakrIDA kare to kathaMcit ja vratano aticAra kare che; kema ke vratasApekSa che ane svadArAsaMtoSavALA vaDe svastIthI ke paradArAviramaNavratavALA zrAvaka vaDe potAnI strIthI ane vezyAthI anyatra mana-vacana-kAyA vaDe maithuna karavuM joIe nahi ane karAvavuM joIe nahi e pramANe jyAre vrata svIkArAyuM che tyAre paravivAha karAvavAthI maithunanuM karAvavuM arthathI karAyeluM thAya che ane tenA vratavALA mAne che ke A vivAha ja karAvyo che, maithuna karAvyuM nathI. ethI vratasApekSapaNuM hovAne kAraNe aticAra che. 'nanu'thI zaMkA kare che - paravivAha karAvavAmAM kanyAnA phaLanI lipsA kAraNa kahevAyuM tyAM zuM A samyagdaSTi vratavALo che ke mithyAdRSTi vratavALo che ? jo samyagdaSTi vratavALo hoya to tene kanyAphaLanI lipsA saMbhave nahi; kema ke samyagdaSTipaNuM che. have jo mithyAdRSTi che to mithyAdRSTine aNuvrato hotAM nathI ja. ethI kevI rIte te=kanyAphaLanI lipsA paravivAhakaraNa lakSaNa aticAranuM kAraNa bane ? - teno uttara ApatAM kahe che tArI vAta sAcI che arthAt samyagdaSTine kanyAphaLanI lipsA saMbhave nahi. phakta avyutpannadazAmAM te paNa saMbhave che=kanyALanI lipsA saMbhave che. vaLI, yathAbhadraka evA mithyArdaSTine paNa sanmArganA praveza mATe gItArtho abhigraha mAtra Ape paNa che. je pramANe AryasuhastisUrie bhikhArIne sarvavirati ApelI (te pramANe avyutpannadazAmAM bhadraka prakRtivALA mithyArdaSTi vaDe grahaNa karAyelA vratamAM kanyAphaLanI lipsA saMbhave che.) ane A paravivAhanuM varjana svaputrathI vyatiriktamAM ja nyAyya che. anyathA nahi paraNAvelI kanyA svacchandacArI thAya, tethI zAsanano uDtAha thAya. vaLI, karAyelA vivAhavALI kanyA karAyelA vratanA baMdhanapaNAthI tevI na thAya=svachaMdacArI na thAya. ane je kahevAyuM : potAnA putromAM paNa saMkhyAno abhigraha nyAthya che te Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-26, 27 putronI ciMtA karanArA evA avyanA sarbhAvamAM che athavA putranI saMkhyAnI pUrtimAM anya putronI utpattinA parihAranA upAyathI potAnA jeTalA putro che tenAthI navA putro have nahIM thAya; kema ke have pote brahmacarya pALe che, tethI saMkhyAno niyama che. vaLI, bIjA kahe che: para=anya, evo je vivAha potAne ja viziSTa saMtoSanA abhAvane kAraNe anya strIonI pratye vivAha aMtaranuM karaNa te paravivAhakaraNa che. ane A=A prakAranuM para vivAhanuM karaNa svadArAsaMtoSI puruSane aticAra che. vaLI, strIone svapuruSasaMtoSa ane parapuruSavarjanano bheda nathI; kema ke svapuruSathI vyatirikta anya sarva puruSa tenA mATe parapuruSa che, tethI paravivATakaraNa, anaMgakrIDA, tIvrakAmaabhilASa, svadArAsaMtoSI puruSanI jema svapuruSanA viSayamAM strIne aticAro thAya. vaLI, bIjo aticAra=IvaraparigRhItAgamatarUpa aticAra. jyAre potAno pati patnInA vArAnA divasamAM grahaNa karAya che tyAre sapatnInA vArAne atikramIne tene bhogavatI strIne aticAra thAya. vaLI, trIjo aticAra=aparigRhItAgamanarUpa trIjo aticAra atikramAdi dvArA parapuruSane anusaratI strIne jANavo. vaLI, brahmacArIne atikramAdithI aticAra che. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. ll26/159I bhAvArtha : samyaktane prApta karyA pachI sarvaviratinA atyaMta arthI evA zrAvaka sarvaviratinI zaktinA saMcaya arthe bAra vrato zakti anusAra grahaNa kare che. temAM brahmacaryanI zakti hoya to avazya jAvajIvanuM brahmacarya grahaNa kare che ane pUrNa brahmacaryanI zakti na hoya to svazakti anusAra abrahmanI pravRttimAM niyaMtraNa thAya te prakAre vrata grahaNa kare che. ane te vratane niSThAthI pALIne brahmacaryanI zaktino saMcaya kare che. tevA zrAvake potAnA cothA vratamAM aticAra na lAge te mATe paravivAhakaraNa Adi aticAronA yathArtha svarUpane jANIne tenA parivAra mATe yatna karavo joIe. Ama chatAM samyakta pAmyA pachI brahmacaryanI zakti na hoya ane kAma atizaya pIDe tevo hoya tyAre vezyA Adi sAthe paNa saMgama karanArA zrAvako hoya che chatAM vivekane kAraNe zakya eTaluM niyaMtraNa karavA yatna kare che. evA zrAvakone AzrayIne vezyAgamana Adi viSayaka paNa maryAdA hoya che, tethI te maryAdAno bhaMga na kare to aticAra thAya nahi tene sAme rAkhIne itraparigRhItAnA ane aparigRhItAnA vikalpo pADela che. 26/1palA avataraNikA : atha paJcamANuvratasya - avataraNikArca - have pAMcamA aNuvratanA aticAro kahe che - Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 dharmaNi 2 bhAga-2|madhyAya-3|sUtra-27 sUtra: kSetravAstuhiraNyasuvarNadhanadhAnyadAsIdAsakupyapramANAtikramAH / / 27/160 / / sUtrArtha : kSetra, vAstu, hiraNya-yAMhI, sonu,dhana, dhAnya, Euel, ERdhya-sAmagrI senA prabhAAno atikrama pAMcamA aNuvratanA aticAro che. 27/16oll Tos: kSetravAstunoH hiraNyasuvarNayoH dhanadhAnyayoH dAsIdAsayoH kupyasya ca pramANAtikramA iti samAsaH, tatra 'kSetraM' sasyotpattibhUmiH, tacca setuketUbhayabhedAt trividham, tatra setukSetram, araghaTTAdisekyam, ketukSetraM tu AkAzodakaniSpAdyam, ubhayakSetraM tu tadubhayaniSpAdyam / 'vAstu' punaragAraM grAmanagarAdi ca, tatrAgAraM trividham-khAtamucchritaM khAtocchritaM ca, tatra khAtaM bhUmigRhAdi, ucchritam ucchrayeNa kRtam, ubhayaM bhUmigRhasyopari prAsAdaH, etayozca kSetravAstunoH pramANasya kSetrAntarAdimIlanena atikramo'ticAro bhavati, tathAhi-kilaikameva kSetraM vAstu vetyabhigrahavato'dhikataratadabhilASe sati vratabhaGgabhayAt prAktanakSetrAdipratyAsannaM tad gRhItvA pUrveNa saha tasyaikatvakaraNArthaM vRttyAdyapanayanena tat tatra yojayato vratasApekSatvAt kathaJcidviratibAdhanAccAticAra iti 1 / tathA 'hiraNyaM' rajatam, 'suvarNaM' hema, etatparimANasya anyavitaraNenAtikramo'ticAro bhavati, yathA kenApi caturmAsAdyavadhinA hiraNyAdiparimANaM vihitam, tatra ca tena tuSTarAjAdeH sakAzAt tadadhikaM tallabdham, taccAnyasmai vratabhaGgabhayAt pradadAti 'pUrNe'vadhau grahISyAmi' iti bhAvanayeti vratasApekSatvAdaticAra iti 2 / tathA 'dhanaM' gaNimadharimameyaparicchedyabhedAccaturvidham, tatra gaNimaM pUgaphalAdi, dharimaM guDAdi, meyaM ghRtAdi, paricchedyaM mANikyAdi, 'dhAnyaM' vrIhyAdi, etatpramANasya bandhanato'tikramo'ticAro bhavati, yathA hi kila kRtadhanAdiparimANasya ko'pi labhyamanyadvA dhanAdi dadAti, tacca vratabhaGgabhayAccaturmAsyAdiparato gRhagatadhanAdivikraye vA kRte grahISyAmIti bhAvanayA bandhanena niyantraNena rajjvAdisaMyamanena satyaGkAradAnAdirUpeNa vA svIkRtya tadgeha eva sthApayatItyato'ticAraH 3 / tathA dAsIdAsapramANAtikrama iti, sarvadvipadacatuSpadopalakSaNametat, tatra dvipadaM putrakalatradAsIdAsakarmakarazukasArikAdi, catuSpadaM gavoSTrAdi, teSAM yat parimANaM tasya garbhAdhAnavidhApanenAtikramo'ticAro bhavati, yathA kila kenApi saMvatsarAdyavadhinA dvipadacatuSpadAnAM parimANaM kRtam, teSAM ca saMvatsaramadhya eva prasave adhikadvipadAdibhAvAd vratabhaGgaH syAditi tadbhayAt kiyatyapi Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 sUtra-27 kAle gate garbhagrahaNaM kArayato garbhasthadvipadAdibhAvena bahirgatatadabhAvena ca kathaJcid vratabhaGgAdaticAraH 4 / tathA 'kupyam' AsanazayanAdigRhopaskaraH, tasya yanmAnaM tasya paryAyAntarAropaNenAtikramo'ticAro bhavati, yathA kila kenApi 'daza karoTakAni' iti kupyasya parimANaM kRtam, tatasteSAM kathaJcid dviguNatve bhUte sati vratabhaGgabhayAt teSAM dvayena dvayena ekaikaM mahattaraM kArayataH paryAyAntarakaraNena saMkhyApUraNAt svAbhAvikasaMkhyAbAdhanAccAticAraH / anye tvAhuH - tadarthitvena 'vivakSitakAlAvadheH parato'hametat karoTakAdi kupyaM grahISyAmyato nAnyasmai deyam' iti parApradeyatayA vyavasthApayata iti 5 / yathAzrutatvena caiSAmabhyupagame bhaGgAticArayorna vizeSaH syAditi tadvizeSopadarzanArthaM mIlanavitaraNAdinA bhAvanA darziteti / yacca kSetrAdiparigrahasya navavidhatvena navasaGkhyAticAraprAptau paJcasaGkhyatvamuktaM tat sajAtIyatvena zeSabhedAnAmatraivAntarbhAvAt, ziSyahitatvena ca prAyaH sarvatra madhyamagatervivakSitatvAt paJcakasaGkhyayaivAticAraparigaNanam, ataH kSetravAstvAdisaGkhyayA'ticArANAmagaNanamupapannamiti / / 27 / 160 / / 75 TIkAryaH kSetra-vAstunoH 35patramiti / / kSetra-vAstuno, hiraNya-suvarNano, dhana-dhAnyano, dAsI-dAsano ane kuSyano pramANano atikrama e pramANe samAsa che. tyAM=kSetrAdimAM, kSetra dhAnyanI utpattibhUmi ane te setu-ketu ane ubhayanA bhedathI traNa prakArano che. tyAM-traNa prakAranAM kSetromAM, setukSetra araghaTTAdithI siMcIne khetI karavA yogya kSetra che. ketukSetra AkAza-pANIthI niSpAdya bhUmi che=varSAnA pANIthI khetI karavA yogya kSetra che. ane ubhayakSetra=aradhaTTAdithI ane varSAnA pANIthI ema ubhayathI khetI karavA yogya kSetra che. vaLI, vAstu=agAra arthAt gRha, grAma, nagarAdi che. tyAM ghara traNa prakAranuM che. khAta, ucchita ane khAta-ucchita che. tyAM=traNa prakAranA gharamAM khAta=bhUmigRhAdi arthAt bhUmimAM nIce karAyeluM bhoMyaruM Adi che, ucchita=bhUmi upara bAMdheluM ane khAta ucchita=bhUmigRha ane bhUmi uparano prAsAda che. A bannenAM=kSetra ane vAstunAM, pramANo kSetrAntarAdinA milana dvArA atikrama=aticAra, thAya che. te A pramANe - eka ja kSetra athavA vAstu mATe rAkhavuM e prakAranA abhigrahavALAne adhikatara teno abhilASa thaye chate vratabhaMganA bhayathI pUrvanA kSetrAdinI najIka tene grahaNa karIne pUrvanI sAthe tenA ekatvakaraNa mATe vRtti AdinA apanayanathI te=navuM kSetra, tyAM=jUnA kSetramAM, yojana karatAM puruSanuM vratasApekSapaNuM hovAthI ane koIka rIte viratino bAdha thato hovAthI aticAra che. 1 hiraNya=rUpuM, suvarNa AnA pariNAmanuM anyanA vitaraNa dvArA atikrama=aticAra thAya che. je pramANe koInA vaDe cAra mahinA AdinI avadhithI hiraNya AdinuM parimANa karAvyuM ane temAM=hiraNya Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-27 AdimAM khuza thayelA rAjAdi pAsethI te puruSa vaDe tenAthI adhika potAnA nakkI karelA parimANathI adhika te prApta thayuM hiraNya Adi prApta thayuM. ane teneete hiraNya Adine vratabhaMganA bhayathI pUrNa avadhi thaye chate grahaNa karIza e bhAvanAthI anyane Ape che, ethI vratasApekSapaNuM hovAthI aticAra che. II dhana=gaNima, dharima, meya ane pariccheda bhedathI cAra prakArano che. temAM=cAra prakAranA dhanamAM, gaNima sopArI Adi che. dharima-guDAdi che. meya ghI Adi che. pariccheda mANeka Adi che. dhAnya cokhAdi che. AvA pramANano=dhana-dhAtyAditA pramANano baMdhanathI=maryAdAthI atikrama aticAra che. je pramANe karAyelA dhanAdiparimANavALA puruSane koI labhya ke anya dhanAdi Ape ane te vratabhaMganA bhayathI cAramAsAdi pachI athavA gharamAM rahelA dhanAdino vikraya thaye chate grahaNa karIza e bhAvanAthI baMdhanathI athavA niyaMtraNathI athavA raju AdinA saMyamathI athavA satya cihnadAtAdirUpathI svIkAra karIne tenA gharamAM ja=ApanAranA gharamAM ja sthApana kare che ethI aticAra che. III ane dAsa-dAsInAM pramANano atikrama e sarva be pagavALAM ane cAra pagavALAM upalakSaNa che. tyAM be pagavALAM putra, strI, dAsI, dAsa kAma karanAra zuka=popaTa, ane sArikA=manA, Adi che. cAra pagavALAM gAya, UMTa Adi che. teonuM je parimANa tenA garbhAdhAna vidyApanathI atikrama aticAra che. je pramANe koInA vaDe paNa varasa Adi avadhithI be paga ane catuSpadanuM parimANa karAyuM ane teno ja saMvatsara madhyamAM ja prasava thaye chate adhika be paga Adino bhAva thavAthI vratabhaMga thAya, ethI tenA bhayathI keTaloka paNa kALa vahe chate garbha grahaNa karAvatA puruSane garbhastha dvipadAdinA bhAvathI, ane bahirgata tenA abhAvathI=dvipadAdinA abhAvathI kathaMcit vratabhaMga thavAthI aticAra thAya che. ane kuSya Asana, zayana Adi gRhanI sAmagrI, tenuM je mAna tenuM paryAyaaMtarathI AropaNa tenAthI atikrama aticAra che. je pramANe koI vaDe paNa daza katharoTa e pramANe kuSya parimANa karAvyuM. tyAra pachI koIka rIte tenuM dviguNapaNuM thaye chate vratabhaMganA bhayathI teonA be-be vaDe eka eka moTI katharoTa karAvatA puruSane paryAyAntaranA karaNathI saMkhyAnuM pUraNa thavAthI svAbhAvika saMkhyAno abAdha thavAne kAraNe aticAra che. vaLI anya kahe che - tenA arthIpaNAne kAraNe=potAnI katharoTa AdinI saMkhyAthI adhika saMkhyAnA arthIpaNAne kAraNe, vikSita kAlanI avadhithI=potAnI pratijJAnI kAlanI maryAdAthI pachI huM A katharoTa Adi kuSya grahaNa karIza, AthI parate ApavuM nahIM e pramANe apradeyapaNAthI bIjA koI nahi ApavI, amuka samaya pachI huM laI jaIza e rIte sthApana kare che, e aticAra che. IIII yathAzratapaNAthI AmanuM kSetra-vAstu aticArono svIkAra karAya chata=sUtramAM je pramANe kSetra Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 / sUtra-27, 28 vAstu Adino atikrama batAvyo e prakAre artha karAye chate bhaMga-aticArano bheda na thAya ethI tenA vizeSane batAvavA mATe mIlana-vItaraNa Adi vaDe bhAvanA darzAvAI. ane je kSetrAdi parigrahanuM navavidhapaNAthI navasaMkhyAnA aticAranI prApti hote chate pAMca saMkhyApaNuM kahevAyuM te sajAtIyapaNAthI zeSa bhedono pAMcamA aMtarbhAva karavAthI che. kema kSetrAdi nava bheda na karatAM pAMca bheda karyA ? tethI kahe che - 77 ziSyanA hitapaNAne kAraNe prAyaH sarvajJa madhyamagatinuM vivakSitapaNuM hovAthI pAMca saMkhyAthI ja aticAranuM parigaNana che. AthI kSetra-vAstu Adi saMkhyAthI aticAronuM agaNana upapanna che. 'kRti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 27/160nA bhAvArtha: AtmAnA aparigraha svabhAvane pragaTa ka2vA mATe AtmAthI bhinna evA dehathI mAMDIne sarva bAhya padArthono tyAga karIne, AtmAnA aparigraha svabhAvane bhAvana ka2vA arthe sadA sarva bAhya padArtho pratye mamatva na thAya te prakAre sAdhu yatna kare che. ane tevA aparigraha svabhAvane ja pragaTa ka2vAnA arthI samyagdaSTi ane dezaviratidhara zrAvako hoya che, tethI potAne bAhya padArtho pratye je mamatva che tenA kAraNe je parigrahane dhAraNa karyo che tene niyata parimANavALo karIne zaktinI vRddhi thAya to adhika adhika saMkoca ka2vA yatna kare che. ane tevA zrAvako je pramANe potAnuM sattva jaNAya te pramANe parigrahanuM parimANa kare che. te parigraha parimANamAM koI aticAra na lAge tenA mATe parigraha parimANavratanA aticArone sUkSma buddhithI jANavA yatna kare che ane te aticAronA parihArapUrvaka parigrahaparimANavratane pALIne sarvaviratinI zaktino saMcaya kare che. Ama chatAM, kyAreka lobhAdine vaza potAnA parigrahaparimANavratamAM aticAra lAge to malina thayeluM te vrata utta2 uttaranI guNasthAnakanI bhUmikAmAM javA samartha bane nahi; tethI anAbhoga AdithI paNa koI aticAra lAgelo hoya to tenI zuddhi karIne dezavirativratane nirmaLa kare che. te mATe upadezaka zrAvakane vrata pradAna karyA pachI te vratonA aticAronuM svarUpa batAve che. II27/160nA avataraNikA : atha prathamaguNavratasya avataraNikArya : have prathama guNavratanA aticAro kahe che arthAt dezavirati uccarAvyA pachI te te vratonA aticArano zrAvakane yathArtha bodha thAya te arthe kramaprApta guNavratonA aticArone kahe che sUtra : UrdhvAdhastiryagvyatikramakSetravRddhismRtyantardhAnAni / / 28/161 / / Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-28 sUtrArtha : Urdhva, adhaH, tiryam, vyatikrama=UrdhvadizAno vyatikrama, ardhvadizAno vyatikrama, tiryam dizAno vyatikrama, kSetravRddhi pratijJA karAyelA kSetra karatAM adhika kSetramAM gamana, smRtinuM attardhAna= grahaNa karAyelA vatanI maryAdAnI smRtino abhAva e pAMca dikparimANa vratanA aticAro che. // 28/151|| TIs: 'UrdhvAdhastiryagvyatikramAzca kSetravRddhizca smRtyantardhAnaM' ceti samAsaH, tatra UrdhvAdhastiryakkSetravyatikramalakSaNAstrayo'ticArAH, ete ca Anayane vivakSitakSetrAt parataH sthitasya vastunaH parahastena svakSetraprApaNe, preSaNe vA tataH pareNa, ubhaye vA AnayanapreSaNalakSaNe sati saMpadyante, ayaM cAnayanAdAvatikramo 'na kArayAmi' ityevaMvihitadigvratasyaiva saMbhavati, tadanyasya tu AnayanAdAvanatikrama eva, tathAvidhapratyAkhyAnAbhAvAditi 1-2-3 / tathA 'kSetrasya' pUrvAdidezasya digvrataviSayasya hrasvasya sato 'vRddhiH' varddhanam, pazcimAdikSetrAntaraparimANaprakSepeNa dIrdhIkaraNaM kSetravRddhiH, kila kenApi pUrvAparadizoH pratyekaM yojanazataM gamanaparimANaM kRtam, sa cotpannaprayojana ekasyAM dizi navati vyavasthApyAnyasyAM tu dazottaraM yojanazataM karoti, ubhAbhyAmapi prakArAbhyAM yojanazatadvayarUpasya parimANasyAvyAhatatvAdityevamekatra kSetraM varddhayato vratasApekSatvAdaticAraH 4 / tathA kathaJcidativyAkulatvapramAditvamatyapATavAdinA 'smRteH' smaraNasya yojanazatAdirUpadikparimANaviSayasyAntardhAnaM bhraMzaH smRtyantardhAnamiti 5 / iha vRddhasaMpradAyaH-UrdhvaM yat pramANaM gRhItaM tasyopari parvatazikhare vRkSe vA markaTaH pakSI vA vastramAbharaNaM vA gRhItvA vrajet, tatra tasya na kalpate gantum, yadA tu tatpatitamanyena vA''nItaM tadA kalpate grahItum, etat punaraSTApadojjayantAdiSu bhavet, evamadhaH kUpAdiSu vibhASA, tathA yat tiryakpramANaM gRhItaM tat trividhena karaNena nAtikramitavyam, kSetravRddhizca na karttavyA, katham?, asau pUrveNa bhANDaM gRhItvA gato yAvat tat parimANam, tataH parato bhANDamaghu labhate itikRtvA apareNa yAni yojanAni tAni pUrvadikparimANe kSipati, yadi ca smRtyantardhAnAt parimANamatikrAnto bhavet tadA jJAte nivartitavyaM paratazca na gantavyam, anyo'pi na visarjanIyaH, athAnAjJayA ko'pi gato bhavet tadA yat tena labdhaM svayaM vismRtya gatena vA tanna gRhyate iti / / 28/161 / TImArtha :'UrdhvAdhaH ..... gRhyate iti / / , Il, tiya vyadist=Geeiual, kSetrI di mAne smRti, Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 sUtra-28 aMtardhAna e pramANe samAsa che=sUtramAM rahelA samAsano vigraha che. tyAM=dikparimANarUpa chaThThA vratamAM, Urdhva, adho ane tiryam kSetranA vyatikramarUpa traNa aticAro che. ane vivakSita kSetrathI Anayana lAvavAmAM, parakSetramAM rahelI vastune bIjA dvArA svakSetramAM prApaNamAM=lAvavAmAM ane mokalavAmAM te kSetrathI para vaDe anya kSetramAM mokalavAmAM athavA Alayana-preSaNarUpa ubhaya karAye chate A prApta thAya che A traNa aticAro prApta thAya che. ane A=pUrvamAM kahyo e AnayanAdimAM thayelo atikrama, huM bIjA pAsethI karAvIza nahi' e prakAranA divratavALA puruSane ja saMbhava che. . vaLI, tenAthI anya puruSane=je puruSe mAtra pote ja te kSetramAM nahIM javAnuM vrata lIdhuM che te puruSane, Anayana AdimAM anatikrama ja che=vratanuM ullaMghana nathI ja; kema ke tevA prakAranA paccakakhANano abhAva che=bIjA pAsethI paNa nahIM maMgAvavuM evA prakAranA paccakkhANano abhAva che. ll1-2-all ane kSetranuM digdatanA viSayavALI pUrvAdi dizAnuM, alpapaNuM hote chate vadhAravuM pazcima Adi kSetrAntaratA parimANanA prakSepathI dIrgha karavuM e kSetravRddhi. kharekhara, koInA vaDe paNa pUrva ane pazcima dizAnuM pratyeka so yojata gamata parimANa karAyuM. ane adhika javAnA utpanna thayelA prayojatavALo evo te eka dizAmAM tevuM yojana sthApata karIne anya dizAmAM 10 adhika so yojana kare che. banne paNa prakArathI 200 yojanarUpa parimANanuM avyAhatapaNuM hovAthI bhaMga thayela nahi hovAthI, eka kSetramAM vadhAratA puruSane vrata sApekSapaNuM hovAthI aticAra che. InkA ane ativyAkuLapaNAne kAraNe, pramAdIpaNAne kAraNe, matinA apaTupaNAdipaNAnA kAraNe smRtinuM so yojana Adi rUpa dikparimANanA viSayabhUta vratanA smaraNanuM, aMtardhAta=bhraMza te smRti, aMtardhAna che. pA. ahIM dikparimANa vratanA aticAromAM, vRddhano saMpradAya A pramANe che - UrdhvamAM je pramANa grahaNa karAyuM tenA uparamAM parvatanA zikharamAM ke vRkSamAM, vAMdaro ke pakSI, vastra ke AbharaNane grahaNa karIne jAya tyAMete sthAnamAM tene-dikparimANavratavALA puruSane javuM kalpatuM nathI. vaLI, jyAre te vastra ke AbharaNa paDe athavA anya dvArA laI ApavAmAM Ave tyAre grahaNa karavuM kahyuM che. A vaLI, aSTApada-ujjayanAdimAM thAya. e rIte nIce paNa phUpAdimAM vibhASA jANavI arthAt potAnA pratijJA karAyelA kSetranI maryAdA jANavI. ane je tiryapha pramANa grahaNa karAyuM te trividhakaraNathI mana-vacana-kAyathI atikramita karAvuM joIe nahi ane kSetravRddhi karavI joIe nahi=anya dizAmAM saMkoca karIne anya dizAmAM kSetravRddhi karavI joIe nahi. kevI rIte kSetravRddhi karavI joIe nahi ? te spaSTa kare che - A=vratadhArI zrAvaka pUrvathI bhAjanane grahaNa karIne jyAM sudhI tenuM parimANa che=kSetranuM parimANa che tyAM sudhI gayo tyArapachI bhAjana ardhaprApta thayuM ethI karIne aparadizAthI je yojano che tene pUrva dizAnA parimANamAM kSepa kare che=nAkhe che (e pramANe kSetravRddhi karavI joIe nahi.) ane jo Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-28, 29 smRtinA bhraMzathI parimANa atikrAta thAya to jJAna thaye chate pAchuM pharavuM joIe ane AgaLa javuM joIe nahi ane bIjAne paNa mokalavuM joIe nahi. have ajJAtapaNAthI koIpaNa zrAvaka gayelo thAya to je tenA vaDe prApta thayuM ane svayaM vismaraNathI gayelA evA tenA vaDe grahaNa karavuM joIe nahi te sthAnamAM je vastu kharIda karavAnI che tenuM grahaNa karavuM joIe nahi. tti" zabda TIkAnI samApti arthe che. 28/161 bhAvArtha: zrAvaka samyaktane pAmelo hoya che, tethI jIvanI mokSaavasthA sivAya tene anya koI suMdara jaNAtuM nathI ane mokSanA upAyabhUta saMpUrNa nirAraMbha jIvana che tevI sthira buddhinA kAraNe zrAvaka saMpUrNa nirAraMbha jIvana jIvavAnI zaktinA saMcaya arthe dezavirati grahaNa kare che. dezaviratimAM svIkArAyelA pAMca aNuvratanA pariNAmane atizayita karavA mATe diparimANavratarUpa prathama guNavrata svIkAre che, tethI zrAvaka sadA vicAre che ke dezavirata paNa zrAvaka tapAvelA goLA jevo hovAthI sarvakSetramAM jaIne AraMbha kare tevI pariNativALo che. te pariNatine saMkoca karIne parimita kSetranA AraMbhanA pariNAmane niSpanna karavA arthe diparimANavrata zrAvaka grahaNa kare che, jethI zrAvakano dezaviratikALamAM vartato AraMbhano pariNAma paNa parimita kSetrathI niyaMtrita thavAne kAraNe ane sarvaviratinA nirAraMbha jIvana pratyenA AkarSaNane kAraNe ghaNA AraMbhanI maryAdAno saMkocavALo bane che. AvA zrAvako potAnA svIkArAyelA diparimANavratanI maryAdAne sadA smaraNamAM rAkhIne dezaviratinI sarva ucita pravRttio kare che. jethI diparimANavratathI thayelo saMvara bhAva kyAreya malina thAya nahi paraMtu uttarottara vRddhi pAmIne sarvaviratinuM kAraNa bane. AthI pote svIkArelA parimita kSetranuM koI ullaMghana na thAya topaNa vratanA smaraNanA abhAvamAM smRtiaMtardhAna nAmano aticAra prApta thAya to vrata malina bane che. mATe vivekasaMpanna zrAvake dikparimANavratanA aticArono samyapha bodha karIne vrata malina thaIne nAza na pAme te mATe svIkArelA vratanI maryAdAnuM sadA smaraNa karavuM joIe. Ama chatAM anAdino pramAda suabhyasta che, tethI sarvaviratinA arthI vivekI zrAvakane paNa koIka nimittane vaza thaIne, kaSAyano udaya thAya tyAre vratanA pariNAmane malina kare tevA pAMca aticAromAMthI koIka aticAra thAya che ane te pAMca aticAranA kathananA upalakSaNathI tevA prakAranA anya paNa koI aticAra saMbhave che teno bodha karIne zrAvake te aticAronA parihAra mATe sadA yatna karavo joIe. tenA mATe upadezaka zrAvakane dikparimANavratanA aticArono bodha karAve che. 28/111aaaa. avataraNikA :atha dvitIyasya - avataraNikArya :have upadezaka zrotAne dezavirati ApyA pachI bIjA guNavratanA aticAro batAve che - Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhariza bhAga-2 | madhyAya-3 / sUtra-28 sUtra: sacittasaMbaddhasaMmizrA'bhiSavaduSpakvAhArAH / / 29/162 / / sUtrArtha : sacitta AhAra, saMbaddha-sacittathI saMbaddha AhAra, saMmizra sacittathI saMmizra AhAra, abhiSavasurAsaMdhAnAdi AhAra ane duSpakava AhAra e bhogopabhoga parimANa vratanA aticAro cha. 20/152|| TI : sacittaM ca saMbaddhaM ca saMmizraM ca abhiSavazca duSpakvAhArazceti samAsaH / iha ca sacittAdau nivRttiviSayIkRte'pi pravRttAvaticArAbhidhAnaM vratasApekSasyAnAbhogA'tikramAdinibandhanapravRttyA dRSTavyam, anyathA bhaGga eva syAt / tatra 'sacittaM' kandamUlaphalAdi, tathA 'saMbaddhaM' pratibaddhaM sacittavRkSeSu gundAdi pakvaphalAdi vA, tadbhakSaNaM hi sAvadyAhAravarjakasya sAvadyAhArapravRttirUpatvAdanAbhogAdinA'ticAraH, athavA'sthikaM tyakSyAmi tasyaiva sacetanatvAt kaTAhaM tu bhakSayiSyAmi tasyAcetanatvAditi, tathA 'saMmizram' arddhapariNatajalAdi sadyaHpiSTakaNikAdi vA, 'abhiSavaH' surAsandhAnAdi, 'duSpakvAhArazca' arddhasvinnapRthukAdi, ete'pi aticArA anAbhogAdatikramAdinA vA sammizrAdyupajIvanapravRttasya bhavanti, anyathA punarbhaGga eveti / . iha bhogopabhogamAnalakSaNaM guNavratamanyatra bhojanato guNavrataM yaducyate tadapekSayaivAticArA upanyastAH, zeSavratapaJcapaJcAticArasAdhAd, anyathA'nyatrAvazyakaniyuktyAdau karmato'pIdamabhidhIyate, tatra 'karma' jIvikArthamArambhastadAzritya kharakarmAdInAM nistriMzajanocitakaThorArambhANAM koTTapAlaguptipAlatvAdInAM varjanaM parimANaM vA kAryamiti / atra cAGgArakarmAdayaH paJcadazAticArA bhavanti, taduktam - "iMgAle vaNasADIbhADIphoDIsu vajjae kammaM / vANijjaM ceva ya daMtalakkharasakesavisavisayaM / / 113 / / evaM khu jaMtapIlaNakammaM nelaMchaNaM ca davadANaM / saradahatalAyasosaM asaIposaM ca vajjejjA / / 114 / / " [zrAvakaprajJaptau 287-288] bhAvArthastu vRddhasaMpradAyAdavaseyaH, sa cAyam-"aGgArakarme ti aGgArAn kRtvA vikrINIte, tatra SaNNAM jIvanikAyAnAM vadhaH syAt tatastanna kalpate 1 / 'vanakarma' yadvanaM krINAti tatastacchittvA vikrIya mUlyena jIvati, evaM patrAdInyapi pratiSiddhAni bhavanti 2 / 'zakaTIkarma' yacchAkaTikatvena jIvati, tatra gavAdInAM vadha Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 dhagi prasrA lAga2 | madhyAya-3 / sUtra-28 bandhAdayo doSAH syuH 3 / 'bhATIkarma' yad bhATakamAdAya svakIyena zakaTAdinA parabhANDaM vahatyanyeSAM vA zakaTabalIvardAdInarpayatIti 4 / 'sphoTIkarma' oDutvam, yadvA halena bhUmeH sphoTanam 5 / 'dantavANijyaM' yat pUrvameva pulindrANAM mUlyaM dadAti 'dantAnme yUyaM dadyAta' iti, tataste hastino janti acirAdasau vANijaka eSyati' iti kRtvA, evaM karmakarANAM zaGkhamUlyaM dadAti, pUrvAnItAMstu krINAti 6 / lAkSAvANijyamapyevameva, doSastu tatra kRmayo bhavanti 7 / rasavANijyaM kalpapAlatvam, tatra surAdAvaneke doSAH mAraNA''krozavadhAdayaH 8 / 'kezavANijyaM' yad dAsyAdIn gRhItvA'nyatra vikrINIte, atrApyaneke doSAH paravazitvAdayaH 9 / 'viSavANijyaM'-viSavikrayaH, sa ca na kalpate, yatastena bahUnAM jIvAnAM virAdhanA syAt 10 / 'yantrapIDanakarma' tilekSuyantrAdinA tilAdipIDanam 11 / 'nirlAJchanakarma' gavAdInAM vaddhitakakaraNam 12 / 'davadAnakarma' yadvanadavaM dadAti kSetrarakSaNanimittaM yathottarApathe,' dagdhe hi tatra taruNaM tRNamuttiSThati, tatra ca sattvazatasahasrANAM vadhaH syAt 13 / 'sarohradataDAgaparizoSaNaM' yat saraHprabhRtIni zoSayati 14 / 'asatIpoSaNaM' yad yonipoSakA dAsIH poSayanti tatsaMbandhinI ca bhATI gRhNanti yathA 'gollaviSaya' iti 15 / " diGmAtradarzanaM caitat bahusAvadyAnAM karmaNAmevaMjAtIyAnAm, na punaH parigaNanamiti / iha caivaM viMzatisaMkhyAticArAbhidhAnamanyatrApi paJcAticArasaMkhyayA tajjAtIyAnAM vratapariNAmakAluSyanibandhanavidhInAmapareSAM saMgraho draSTavya iti jJApanArtham, tena smRtyantardhAnAdayo yathAsaMbhavaM sarvavrateSvaticArA dRzyA iti / nanvaGgArakarmAdayaH kasmin vrate'ticArAH? kharakarmavrata iti cettarhi vrataviSayasyAticArANAM ca kaH parasparaM vizeSaH? kharakarmarUpatvAdaGgArakarmAdInAm, atrocyate, kharakarmAdaya evaite'taH kharakarmAdivratinA parihAryAH, yadA punareteSvevAnAbhogAdinA pravarttate tadA kharakarmavratAticArA bhavanti, yadA tvAkuTTyA tadA bhaGgA eveti / / 29/162 / / TImArtha : sacittaM ca saMbaddhaM..... bhaGgA eveti / / sathita, saMpa mizra, samaya, sane hu5pAra pramANe samAsa che=sUtrano samAsa che. ane ahIM=jogopabhoga parimANavratamAM sacita Adi nivRttinA viSaya karAve chate paNa=sacitta AdinA tyAganuM paccakkhANa karAve chate paNa, pravRttimAM sacitta AdinA bhoganI pravRttimAM aticAranuM kathana vratasApekSavALA zrAvakane anAbhoga, atikramAdinI pravRttithI jANavuM. atyathA= anAbhogAdi vagara sacita AdinuM grahaNa kare to bhaMga ja thAya. tyAM=sacita Adi aticAromAM sacita kaMdamULa, phalAdi che. ane saMbaddha-sacitta vRkSamAM pratibaddha, evAM guMdAdi athavA pakvaphalAdi che. tenuM bhakSaNa sAvadhaAhAranA varjaka evA zrAvakane jIvasaMsakta AhAranA varjana karatA evA zrAvakane, anAbhogAdithI sAvadhaAhAranI pravRttirUpapaNuM hovAthI aticAra che. athavA asthikato huM tyAga karIza=pAkA phaLanAM aMdaramAM rahelAM bIjAdito huM tyAga Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-29 karIza; kema ke tenuM sacetApaNuM che. vaLI kaTAhane ThaLiyAne choDIne uparanA bhAgane bhakSaNa karIza. kAraNa ke tenuM acetatapaNuM che. A pramANe sacita saMbaddha vAparavAthI aticAra thAya che. ane saMmizra=ardhapariNatajalAdi athavA tAtkAlika pIsAyelA kaNikAdikaloTa Adi. abhiSava= surAsaMdhAnAdiHdArU ane jIvasaMsakta evA athANAdi. duSpakvAhAra=ardha sIjhAyelA evA khAdha padArtho. A paNa aticAro anAbhogAdithI ke atikramAdithI saMmizrAdi upajIvanamAM pravRta evA zrAvakane thAya che. anyathA anAbhogAdi vagara, jANavA chatAM bhakSaNa kare to vratanI maryAdAnuM ullaMghana thayeluM hovAthI bhaMga che. bhogopabhogamAna lakSaNa guNavrata anyatra=bhojanathI guNavrata je kahevAyuM che tenI apekSAe ja ahIM=prastuta sUtramAM, aticAro kahevAyA che; kema ke zeSa vratanA pAMca pAMca aticAronuM sAdharma che. anyathA=bhojanathI guNavrata grahaNa karavAmAM na Ave to anyatra Avazyaka niryukti AdimAM karmathI paNa AebhogapabhogamAna guNavrata kahevAyuM che. tyAM anyatra Avazyaka niryukti AdimAM karmaka jIvikA mATe AraMbha che=AjIvikA mATe AraMbha che, tene AzrayIne kharakarmAdinuM krUra lokone ucita evA kaThora AraMbharUpa koTavAla, gupti pAlaka AdinuM varjana athavA parimANa karavuM joIe. arthAt bhogopabhoga parimANa vratamAM AvA kharakamadivALA AraMbha-samAraMbhanuM varjana karavuM joIe athavA zakya na hoya to parimANa karavuM joIe ema Avazyaka niryuktimAM kahyuM che. ane ahIM Avazyaka niryuktimAM AjIvikAnA arthe karAtI kriyAone AzrayIne bhogapabhoga parimANa vrata kahyuM emAM, aMgArakarmAdi paMdara aticAro che te kahevAyuM che - "aMgArakarma, vanakarma, sATI karma, bhATI karma, skoTI karma, varjavA joIe. ane daMta lAkSA, rasa, keza ane viSaviSayavALuM vANijya che. maMtrapalaNakarma, nirlAinakarma, davadAnakarma, sarovara, hada tathA taLAvanuM zoSaNa ane asatInuM poSaNa varjavuM joIe. I113-114" (zrAvakaprajJaptisUtra, gAthA-287-288) vaLI, bhAvArtha vRddha saMpradAyathI jANavo ane te=paMdara karmAdAnano bhAvArtha A che - "aMgArakarma aMgAra karIne vece che te aMgArakarma. tyAM aMgArakarmamAM cha jIva nikAyano vadha thAya. tethI te aMgArakarma zrAvakane kalpatuM nathI ||1| vanakarma=je vananI kharIdI kare che tyArapachI vRkSone chedIne, vecIne mUlyathI jIve che. A rIte=vanakarmano niSedha karyo e rIte patrAdi chedIne vecavAno pratiSedha karAya che. rA. zakaTIkarma=je gADAMo vagere karIne tenAthI AjIvikA kare che arthAt bhAravahana AdinAM kRtyo karIne AjIvikA kare che te zakaTIkarma che. tyAM=zakTIkarmamAM gAyAdinA vadha-baMdhAdi doSo thAya. ll bhATIkarma=je bhATakane grahaNa karIne=bhADAne grahaNa karIne, potAnA gADA Adi dvArA paranA bhArane vahana kare che athavA anyone gADAM, baLada Adi Ape che te bhATIkarma che. jA. skoTIkarma=bhUmine phoDavuM athavA haLathI bhUminuM sphoTana=khetI karavI. pA Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-29 daMtavANijya=pUrvamAM ja bhIlone je mUlya Ape che tamAre mane hAthInA dAMto ApavAnA. te zarate mUlya Ape che, tethI teo=bhIlAdi, hAthIone haNe che. kema hAthIone haNe che ? tethI kahe che - zIdhra A daMtavANijya karanAra puruSa, vANijaka=navo dhaMdho Apaze ethI karIne hAthIne haNe che. e rIte karyakarone=zaMkha Adi lAvanArAone zaMkhanuM mUlya Ape che ane pUrvamAM lAvela zaMkhonI kharIdI kare che te daMtavANijya che. 19 lAkSAvANijya paNa e rIte ja che-daMtavANijyanI jema ja lAkSAvANijya che. vaLI, tyAM=lAkhanA vyApAramAM, doSa kRmio hoya che=lAkSAniSpattimAM ghaNA jIvono saMhAra thAya che. chA rasavANijya=kalpapAlapaNuM=dArU vecavAno dhaMdho. temAM=surAdimAM aneka prakAranA mAraNa, Akroza, vadhAdi doSo che. 18TI. kezavANijya=dAsI Adine grahaNa karIne je anyatra vece che te kezavANijya che. ahIM paNa=kezavALA mANaso Adine vecavAnA dhaMdhAmAM paNa, paravazIpaNuM Adi aneka doSo che. IC viSavANijya=viSanuM vecANa, ane te viSanuM vecANa zrAvakane kalpatuM nathI. je kAraNathI tenA vaDe viSa vaDe, ghaNA jIvonI virAdhanA thAya. 10nA yaMtrapIDanakarma tala, zeraDI vagerenA yaMtrAdithI tala AdinuM pIDana. I[11 nilAMchanakarma gAya AdinuM vaddhitakakaraNa aMgachedana AdinuM karaNa. 12aa. davadAnakarma : vanamAM agnine je kare che te davadAnakarma che. zenA mATe kare che ? te spaSTa kare che - je pramANe uttarapathamAM vana bALe chate tyAM moTuM tRNa Uge che ane temAM=vanane bALavAmAM, ghaNA jIvono vadha thAya che. II13] sarovara taLAvanuM parizoSaNa : je sarovara vagerene zoSe che. 14 asatInuM poSaNa : je kAraNathI durAcArI evI dAsIne poSe che ane tenA durAcAra saMbaMdhI bhADAne grahaNa kare che je pramANe gollaviSayamAM asatIonuM poSaNa thAya che I15 ane A 15 karmAdAna, AvA jAtivALA bahu sAvadya kanuM mAtra dizAdarzanarUpa che, tethI te sarvato parihAra karavo joIe. vaLI, 15nI saMkhyAnI maryAdA rAkhavA mATe parigaNana karela nathI=anya sAvadha karmonI svataMtra gaNanA karela nathI paraMtu zrAvake te sarvanuM varjana karavuM joIe. ane ahIM=bhogapabhogavratamAM A rIte 20 saMkhyAnA aticAronuM kathana anyatra paNa=anya vratomAM paNa pAMca aticAranI saMkhyAnuM tenA jAtIyamAM vratapariNAmanA kAluSyanA kAraNa evA bIjA paNa aticArono saMgraha jANavo e jaNAvavA mATe che, tethI smRtiaMtardhAna Adi sarva vratomAM yathAsaMbhava aticAra jANavA. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-29, 30 nanu'thI zaMkA kare che ke aMgArakamadi kayA vratamAM aticAra che ? kharakarmavratamAM aticAra che ema kahevAmAM Ave to vratanA viSayo ane aticArono zuM paraspara bheda che ? arthAt kaMI bheda nathI; kema ke aMgArakarma AdinuM kharakamaMdirUpapaNuM che=AraMbha samAraMbhanI kriyArUpapaNuM che, tethI aMgArakamadine aticAra na kahevAya, vratabhaMga ja kahevAya e prakArano zaMkAkArano Azaya che. temAM graMthakArazrI uttara Ape che -kharakamadi ja A che aMgArakamadi che. AthI kharakamadi vratavALA zrAvake aMgArakarmAdi varjavA joIe. vaLI, jyAre aMgArakamadimAM anAbhoga AdithI pravarte che tyAre kharakarmavratanAM aticAro thAya che. vaLI, jyAre AkuTTIthI pravarte che=A aMgArakarmAdi mArA vrata pramANe tyAjya che ema jANavA chatAM lobhane vaza aMgArakarmAdimAM pravarte che tyAre bhaMga ja che=vratano bhaMga ja che. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. ra0/16rA bhAvArtha : zrAvaka sarvaviratinA zaktinA saMcayanA arthI che, tethI saMpUrNa bhogopabhoganA tyAgapUrvaka, niravadya saMyamajIvana jIvavA mATe abhilASavALA che, tethI saMpUrNa niravadya jIvananI zaktino saMcayanA aMgarUpa bhogopabhoganuM parimANa be rIte kare che : (1) bhojanane AzrayIne kare che. tenA sacitta Adi pAMca aticAro che. ane (2) AjIvikA arthe je vyApAra Adi kare che te paNa bhogopabhoganuM aMga che, tethI je vyApAranAM kRtyomAM ghaNA AraMbha-samAraMbha hoya tevAM kRtyono tyAga karIne bhogapabhoga parimANa vrata grahaNa kare che ane tenA paMdara prakAranAM karmAdAna kRtyo che, jenA vyApAramAM ghaNo AraMbha-samAraMbha thAya che, tethI te 15 karmAdAnanA tyAganuM paccakakhANa karyA pachI anAbhoga AdithI tevuM koI kRtya thAya, to vratamAM aticAra lAge che ane te aticAronuM jJAna karIne zrAvaka vratanA mAlinyano parihAra kare che, jethI AraMbha-samAraMbhanAM kRtyothI kaMIka saMvarabhAvane pAmIne sarvaviratinI zaktino saMcaya thAya che. vaLI, AhArAdinI pravRttimAM paNa sacitta Adino tyAga karIne zrAvaka bhogopabhoga parimANavratanuM paccakhANa kare che, jenA dvArA saMvarabhAvane prApta karIne sarvaviratinI zaktino saMcaya kare che, te AhAra AdinA paccakhANamAM paNa anAbhoga AdithI koI aticAra na thAya te mATe sacitta Adi pAMca aticAronuM jJAna kare che ane yatnapUrvaka aticArono parihAra karIne saMvarabhAvanI vRddhi kare che, jethI krame karIne saMpUrNa nirAraMbha jIvananI prApti thAya. 29/16zA avataraNikA : atha tRtIyasya - avataraNikArya :yogya zrotAne vrata ApyA pachI krama prApta trIjA guNavratanA aticAro upadezaka kahe che - Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 dhaliMda prarA bhAga-2 | adhyAya-3 / sUtra-30 sUtra: kandarpakautkucyamaukharyA'samIkSyAdhikaraNopabhogAdhikatvAni / / 30/163 / / sUtrArtha : kaMdarpa, kautkaya, maukharya, asamIkSya vicAryA vagara adhikaraNa, upabhoganuM adhikapaNuM e zrI guejatanA matiyArI cha. ||30/153 / / TI: kandarpazca kautkucyaM ca maukharyaM cAsamIkSyAdhikaraNaM copabhogAdhikatvaM ceti samAsaH, tatra 'kandarpaH' kAmaH, taddheturviziSTo vAkprayogo'pi kandarpa eva, mohoddIpakaM vAkkarmeti bhAvaH, iha ca sAmAcArIzrAvakasyAdRTTahAso na kalpate kartum, yadi nAma hasitavyaM tadeSadeveti 1 / tathA 'kutkucaH' kutsitasaMkocanAdikriyAyuktaH, tadbhAvaH 'kautkucyam' anekaprakAramukhanayanAdivikArapUrvikA parihAsAdijanitA bhaNDAnAmiva viDambanakriyetyarthaH, atra sAmAcArI-tAdRzAni bhaNituM na kalpante yaadRshailoksy hAsa utpadyate, evaM gatyA gantuM sthAnena vA sthAtumiti / etau ca kandarpakautkucyAkhyAvaticArau pramAdAcaritavratasyAvaseyo, pramAdarUpatvAt tayoH 2 / tathA mukhamasyAstIti mukharastadbhAvaH karma veti 'mokharyaM' dhA_prAyamasabhyAsatyAsaMbaddhapralApitvam, ayaM ca pApopadezavratasyAticAro, maukhaye sati pApopadezasaMbhavAt 3 / tathA 'asamIkSyaiva tathAvidhakAryamapAlocyaiva pravaNatayA yad vyavasthApitamadhikaraNaM vAsyudUkhala-zilAputraka-godhUmayantrakAdi tad 'asamIkSyAdhikaraNam' / atra sAmAcArI-zrAvakeNa na saMyuktAni zakaTAdIni dhArayitavyAnIti, ayaM ca hiMsrapradAnavratasyAticAraH 4 / tathA 'upabhogasya' upalakSaNatvAd bhogasya ca uktanirvacanasyAdhikatvam atiriktatA 'upabhogAdhikatvam,' ihApi sAmAcArI-upabhogAtiriktAni yadi bahUni tailAmalakAni gRhNAti tadA tallaulyena bahavaH snAtuM taDAgAdau vrajanti, tatazca pUtarakAdivadho'dhikaH syAd, evaM tAmbUlAdiSvapi vibhASA, na caivaM kalpate, tataH ko vidhirupabhoge? tatra snAne tAvad gRhe eva snAtavyam, nAsti cettatra sAmagrI tadA tailAmalakaiH ziro gharSayitvA tAni ca sarvANi jhATayitvA taDAgAdInAM taTe niviSTo'JjalibhiH snAti, tathA yeSu puSpAdiSu kunthvAdayaH santi tAni pariharatIti, ayaM ca pramAdAcaritavrata eva, viSayAtmakatvAdasya 5 / apadhyAnAcaritavrate tvAnAbhogAdinA apadhyAne pravRttiraticAra iti svayamabhyUhyam, kandarpAdaya AkuTTyA kriyamANA bhaGgA evAvaseyA iti / / 30/163 / / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-30 TIkArca - kendrazya ..... vAvA rUti | kaMdarpa, kautsucya, maukharya, asamIkSya adhikaraNa ane upabhoganuM adhikapaNuM e pramANe samAsa che=sUtrano samAsa che. tyAM kaMdarpa kAma che. tenuM kAraNa evo viziSTa vAphaprayoga paNa kaMdarpa ja che arthAt mohanuM uddIpaka evuM vAkukarma che e prakArano bhAva che. ane ahIM anarthadaMDaviramaNavratanA viSayamAM, sAmAcArI che - zrAvake jorathI hAsya karavuM kalpatuM nathI. jo hasavuM paDe tevuM hoya to saheja ja hasavuM joIe. IILA ane kautkacya-kutsita saMkocanAdi kriyAthI yukta teno bhAva kautkacya arthAt aneka prakAranA mukha-cakSu AdinA vikArapUrvaka parihAsAdijanita bhAMDanI jema viDaMbanakriyA. ahIM sAmAcArI che=kautsucyatA viSayamAM sAmAcArI che. tevA prakAranuM bolavuM kalpatuM nathI, jenAthI lokone hAsya utpanna thAya. e rIte gatithI javA mATe ke sthAnathI rahevA mATe paNa zrAvakane kalpatuM nathI jenAthI lokone hAsya thAya. ane A banne kaMdarpa ane kautkacya pramAda Acarita vratanA aticAra jANavA pramAdanI AcaraNanA tyAgarUpa vratanA aticAro jANavA; kema ke te bannenuM pramAdarUpapaNuM che. llrA ane mukha che jene te mukhara; teno bhAva athavA tenuM karma te maukharya dhRSTatAvALuM asabhya, asatya, asaMbaMdha pralApIpaNuM maukharya che. ane A=mokharya, pApopadezavratano pApopadeza viramaNavratano aticAra che; kema ke mukharapaNuM hote chate pApopadezano saMbhava che. ll3aaaa ane asamIkSya ja tevA prakAranA kAryano vicAra karyA vagara ja pravaNapaNAthI kArya kare e prakAranA samarthapaNAthI, je vyavasthApita adhikaraNa vAsI raMgho, udUkhalaHkhAMDaNI, zilApatraka vATavAno patthara, godhUmacaMdrAdi ghaMTI Adi rUpa adhikaraNa te asamIkSya adhikaraNa che. ahIM sAmAcArI che - zrAvake saMyukta gADAM Adi dhAraNa karavAM joIe nahIM. ane AraasamIsya adhikaraNa e hiMsAnA dAnanA vratano aticAra che=hiMsAnA sAdhananA dAnanA viramaNavratano aticAra che. ane upabhoganuM upalakSaNapaNuM hovAthI pUrvamAM kahelA svarUpavALA bhoganuM adhikapaNuM atiriktatA te upabhoga adhikapaNuM che. ahIM paNa sAmAcArI che. upabhoganI atiriktatA jo ghaNA telaAmaLAne grahaNa kare tyAre tenA lIlyapaNAthI ghaNuM snAna karavA mATe taLAva AdimAM jAya che ane tenAthI porA vagereno adhika vadha thAya che. A rIte tAMbUlAdimAM paNa vibhASA che=vikalpa che. ane A pramANe=atizaya bhoga karavA zrAvakane kalpatA nathI, tethI upabhogamAM zuM vidhi che ? tyAM stAnanA viSayamAM gharamAM snAna karavuM joIe. ane jo tyAM=gharamAM nahAvAnI sAmagrI nathI to tela AmaLA vaDe ziranuM gharSaNa karIne te sarvane AmaLAne jhATakIneakhaMkherIne taLAva AdinA taTamAM beThelo aMjali vaDe snAna kare. ane je puSpAdimAM kuMtha Adi hoya teno parihAra kare. ane A adhika pramANamAM bhoga-upabhogano parihAra karavo e pramAdaAcarita vrata ja che; kema ke adhika bhoga-upabhoganuM pramAdaAcaraNanuM viSayapaNuM che. vaLI, apadhyAna Acarita vratamAM anAbhoga Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-30, 31 AdithI apadhyAnaviSayaka pravRtti aticAra che. e pramANe svayaM vicAravuM. kaMdarpa Adi AkuTTIthI karAtA A vratanAM doSo che tevuM spaSTa jANavA chatAM karavAmAM, bhaMga ja jANavo. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 30/16 bhAvArtha : zrAvaka sarvaviratinI zaktinA saMcaya arthe bhogavilAsa Adino kramasara saMkoca kare che ane jene koI prayojana nathI tevAM nirarthaka pApo na thAya tenA mATe anarthadaMDaviramaNavrata svIkAre che; jemAM pramAda AcaraNano tyAga karavAnuM vrata hoya che, pApopadezanA tyAganuM vrata hoya che, hiMsAnAM sAdhano bIjAne nahi ApavAnuM vrata hoya che ane jIvanamAM nirarthaka vicAraNA thAya evA apadhyAnanA tyAganuM vrata hoya che. A rIte anAvazyaka pApono parihAra karIne zrAvaka sarvaviratinI zaktino saMcaya kare che. Ama chatAM anAdinA saMskAranA kAraNe anAbhoga AdithI kaMdarpa Adi aticAronuM sevana na thAya tenA mATe vrata ApyA pachI upadezaka anarthadaMDaviramaNavratanA pAMca aticArono bodha karAve che jethI vivekI zrAvaka teno parihAra karIne zIdhra sarvaviratinI zaktino saMcaya karI zake. ll30/163 avataraNikA: atha prathamazikSApadasya - avataraNikArya - have zrAvakane vrato ApyA pachI saMyamanI zikSA mATe sevAtAM cAra zikSAvratomAMthI prathama sAmAyika nAmanA zikSAvratanA aticAro upadezaka batAve che - sUtra : yoAhuwdhAnADanAraRtyanupasthApanani sArU9/164nA sUtrArtha: yogaduSpaNidhAno-mana-vacana-kAyAnA yogonuM sAmAyikanA pariNAmathI viparIta pravartana, anAdara, smRtianupasthApana, e pAMca sAmAyika vratanA aticAro che. 31/164. TIkA : yogaduSpraNidhAnAni ca anAdarazca smRtyanupasthAnaM ceti samAsaH / tatra 'yogAH' manovacanakAyAH, teSAM 'duSpraNidhAnAni' sAvadye pravarttanalakSaNAni yogaduSpraNidhAnAni, ete trayo'ticArAH, 'anAdaraH' punaH prabalapramAdAdidoSAd yathAkathaJcit karaNaM kRtvA vA'kRtasAmAyikakAryasyaiva tatkSaNameva pAraNamiti, 'smRtyanupasthApanaM punaH' smRteH sAmAyikakaraNAvasaraviSayAyAH kRtasya vA sAmAyikasya Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasiMdhu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya - 3 / sUtra- 39 87 prabalapramAdadoSAdanupasthApanam anavatAraNam, etaduktaM bhavati - 'kadA mayA sAmAyikaM karttavyam, kRtaM mayA sAmAyikaM na vA' ityevaMrUpasya smaraNasya bhraMza iti / nanu manoduSpraNidhAnAdiSu sAmAyikasya nirarthakatvAdabhAva eva pratipAdito bhavati, aticArazca mAlinyarUpo bhavatIti kathaM sAmAyikAbhAve ? ato bhaGgA evaite nAticArAH, satyam, kintvanAbhogato'ticAratvamiti / nanu dvividhaM trividhena sAvadyapratyAkhyAnaM sAmAyikam, tatra ca manoduSpraNidhAnAdau pratyAkhyAnabhaGgAt sAmAyikAbhAva eva, tadbhaGgajanitaM prAyazcittaM ca syAt, manoduSpraNidhAnaM ca duSparihAryam, manaso'navasthitatvAd, ataH sAmAyikapratipatteH sakAzAt tadapratipattireva zreyasIti, naivam, yataH sAmAyikaM dvividhaM trividhena pratipannam, tatra manasA sAvadyaM na karomItyAdIni SaT pratyAkhyAnAni ityanyatarabhaGge'pi zeSasadbhAvAnna sAmAyikasyAtyantAbhAvaH, mithyAduSkRtena manoduSpraNidhAnamAtrazuddhezca, sarvaviratisAmAyike'pi tathA'bhyupagatatvAt, yato guptibhaGge mithyAduSkRtaM prAyazcittamuktam, yadAha"bIo u asamio mi tti kIsa sahasA agutto vA" [Ava0 ni0 1439] dvitIyo'ticAraH samityAdibhaGgarUpo'nutApena zuddhyatItyarthaH, iti na pratipatterapratipattirgarIyasIti / kiJca, sAticArAnuSThAnAdapyabhyAsataH kAlena niraticAramanuSThAnaM bhavatIti sUrayaH / yadAha - " abhyAso'pi prAyaH prabhUtajanmAnugo bhavati zuddhaH" [ SoDazaka0 13 / 13] / / 31 / 164 / / TIDArtha : yo duSpraNidhAnAni bhavati zuddhaH " / / yogahuSpraNidhAno, anAhara, smRtianupasthAna se prabhAge samAsa che= prabhAeMge sUtro samAsa che. tyAM= sAmAyinA pAMya atiyAromAM, yoga bhn-vynkAyA che, teonuM dupraNidhAna=sAvadyamAM pravartanarUpa dupraNidhAna, yogadupraNidhAna che. A traNa sAmAyikanA aticAra che. - ***** anAdara : vaLI, anAdara prabaLa pramAda Adi doSanA kAraNe jema tema koI rIte sAmAyikane karIne tatkSaNa ja pAravuM= sAmAyikano samaya pUrNa thAya ke tarata ja pAravuM e anAdara che. athavA akRta sAmAyikanA kAryavALAnuM ja=sAmAyika grahaNa karyA pachI sAmAyikane ucita svAdhyAya Adi jeNe karyo nathI tevA sAmAyika karanAranuM te kSaNamAM ja pAravuM e anAdara che. smRtianupasthAna : vaLI, smRtinuM anupasthApana=sAmAyikanA karaNanA avasaravALA viSayanuM athavA karAyela sAmAyikanuM prabaLa pramAda doSanA kAraNe anupasthApana=anavatAraNa. A kahevAyeluM thAya che kyAre mAre sAmAyika karavuM joIe athavA mArA vaDe sAmAyika karAyuM ke nahi e prakAranA smaraNano bhraMza e smRtianupasthApana che. - Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-31 'nanu'thI zaMkA kare che manodupraNidhAna AdimAM sAmAyikanuM nirarthakapaNuM hovAthI abhAva ja pratipAdana karAyelo thAya che=sAmAyikano abhAva ja pratipAdana karAyelo thAya che, ane sAmAyikanA abhAvamAM mAlityarUpa aticAra kevI rIte thAya ? arthAt aticAra thAya nahi. AthI bhaMga ja che. A=manodupraNidhAna Adi, aticAra nathI. te zaMkAno uttara ApatAM graMthakArazrI kahe che - tArI vAta sAcI che, paraMtu anAbhogathI aticArapaNuM che. 90 - 'nanu'thI zaMkA kare che - dvividha-trividhathI sAvaghanuM pratyAkhyAna sAmAyika che ane tyAM=sAmAyikanA pratyAkhyAnamAM, manodupraNidhAna AdimAM pratyAkhyAnano bhaMga hovAthI sAmAyikano abhAva ja che ane tenA bhaMgajanita prAyazcitta thAya=pratijJA karAyelA sAvadyanA parihAranAM bhaMgajanita prAyazcitta thAya. ane mananA duSpraNidhAnano parihAra karavo duSkara che; kema ke mananuM anavasthitapaNuM che. AthI sAmAyikanA svIkArathI sAmAyikano asvIkAra ja zreyakAra che e pramANe na kahevuM; je kAraNathI sAmAyika dvividha-trividhathI svIkArAyeluM che tyAM mana dvArA sAvadya na karavuM ityAdi cha paccakkhANa che ethI anyataratA bhaMgamAM paNa zeSano sadbhAva hovAthI sAmAyikano atyantAbhAva nathI ane mithyAduSkRtathI manodupraNidhAna mAtranI zuddhi che; kema ke sarvavirati sAmAyikamAM paNa te pramANe svIkAryuM che=manodupraNidhAna mAtranI zuddhi mithyAduSkRtathI thAya che e pramANe svIkAryuM che je kAraNathI guptinA bhaMgamAM mithyAduSkRta prAyazcitta kahevAyuM che. jene kahe che "ane bIjo asamita chuM kaI rIte ? sahasA, agupta hovAthI" (Avazyaka niryukti, gAthA 1439) e pramANe samiti AdinA bhaMgarUpa bIjo aticAra anutApathI zuddha thAya che, tethI sAmAyikanA svIkArathI sAmAyikano asvIkAra zreSTha nathI. vaLI sAticAra anuSThAnathI paNa abhyAsathI kALa dvArA=kaMIka samaya pasAra thayA pachI niraticAra anuSThAna thAya che e pramANe sUri kahe che. jene kahe "abhyAsa paNa prAyaH ghaNA janmothI anusarAyelo zuddha thAya che." (SoDazaka-13/13) / / 31/164 // bhAvArtha: - - // sAmAyikano pariNAma sukha-duHkha, zatru-mitra, jIvana-mRtyu Adi sarvabhAvo pratye samabhAvanA pariNAmarUpa che ane zrAvaka jyAre praNidhAnaAzayapUrvaka sAmAyika grahaNa kare che tyAre sarvabhAvo pratyenA samabhAvanA pariNAma pratyenA tIvra rAgapUrvaka saMkalpa kare che ke A prakAranA samabhAvanA pariNAmamAM vRddhi thAya e prakAre ja sAmAyika daramyAna huM sarva ucita kriyAo karIza. tethI sAmAyikanA pariNAmanA kALa daramyAna zrAvakanuM citta krodhAdi cAra kaSAyonA unmUlanane anukULa kSamA, mArdava, Arjava ane nirIhitArUpa cAra bhAvonI satata vRddhi thAya te prakAranA dRDha praNidhAnapUrvaka sarva ucita kriyAmAM pravarte che. Ama chatAM, anAbhogAdithI upayogamAM skhalanA thAya to pAMca prakAranA aticAromAMthI koIka aticAranI prApti zrAvakane thaI zake che te batAvavA arthe upadezaka vrata ApyA pachI zrAvakane sAmAyikamAM thatA pAMca aticAranuM svarUpa batAve che Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-31 (1) manoyogaduSpaNidhAna : sAmAyika daramyAna zrAvaka kSamAdi cAra bhAvonI vRddhi thAya te rIte svAdhyAyAdimAM daDha praNidhAnapUrvaka yatna kare che. Ama chatAM manoyoga svAdhyAyathI anyatra jAya athavA svAdhyAyamAM mana vartatuM hoya, chatAM kSamAdinI vRddhine anukULa aMtaraMga yatna na thAya to lakSa tarapha javAnA supraNidhAnathI viparIta manoyoga che, tethI sAmAyikamAM manoyogaduppaNidhAna nAmanA aticAranI prApti thAya che. vaLI, zrAvaka A prakAranA manoyogaduSpaNidhAnane anAbhogAdithI kare to aticAranI prApti thAya. ane jANavA chatAM manaduSpaNidhAnanA nivartana mATe yatna na kare to vratabhaMga thAya. (2) vacanayogaduSmaNidhAna : vaLI, sAmAyika kALa daramyAna zrAvaka svAdhyAyAdi ucita kRtyomAM ja vacanayogane pravartAve che, jenA dvArA samabhAvanI vRddhi thAya che. Ama chatAM anAbhogAdithI samabhAvanI vRddhinuM kAraNa na bane te rIte svAdhyAyAdithI anyatra vacanayoga prarvate athavA svAdhyAyAdimAM paNa samabhAvanI vRddhinA praNidhAnamAM atizayatA thAya te rIte vacanayogamAM yatna na kare, paraMtu samabhAvanI vRddhinuM kAraNa na bane te rIte svAdhyAyAdimAM vacanayogane pravartAve to vacanadupraNidhAna nAmanA aticAranI prApti thAya. vaLI, anAbhoga, sahasAtkArathI vacanaduppaNidhAna thAya to aticAranI prApti kahevAya ane vacanaduppaNidhAna che tema jANavA chatAM tenA parivAra mATe yatna karavAmAM na Ave to sAmAyika vratamAM bhaMga thAya che. (3) kAyayogaduSmaNidhAna : vaLI, sAmAyika daramyAna zrAvaka kAyayogane sthira karIne gautama Adi mahAmunio je rIte AsanavizeSamAM besIne dharmadhyAnanI vRddhi karatA hatA tenuM smaraNa karIne te rIte svazakti anusAra ucita AsanamAM bese ane kAyAthI paNa sthira rahe te rIte yatna kare che kAyamurti svarUpa che. te kAyamurti dvArA zrAvaka samabhAvanI vRddhi kare che ane koIka prayojanathI kAyAnI ceSTA karavAnI hoya tyAre kaMTaka AkIrNa bhUmimAM gamananI jema cakSuthI jIvonuM avalokana kare ane jIva na dekhAya to yatanApUrvaka pUjIne kAyAne te pramANe pravartAve; jethI samabhAvanI hAni thAya nahi. Ama chatAM anAbhogAdithI kAyAnI koIka ceSTA thAya to te ceSTA sAmAyikanI pariNAmanI vRddhine anukULa nahi hovAthI kAyaduppaNidhAnarUpa bane. vaLI, anAbhoga, sahasatkArathI kAyadupraNidhAna thAya to te sAmAyikano aticAra che ane kAyaduSmaNidhAnanA parivAramAM upekSA karavAmAM Ave to sAmAyika vratano bhaMga che. (4) anAdara : prabaLa pramAda Adi doSane kAraNe te prakAre koIka rIte sAmAyikane kare ane jevo sAmAyikano kALa pUro thAya ke tatkSaNa ja sAmAyikane pArI le, te sAmAyikanI kriyA daramyAna anAdara nAmano doSa che. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-31 Azaya e che ke sAmAyikanA prAraMbhanA pUrvathI ja sAmAyika pratyeno rAga ullasita thAya ane zuddha sAmAyika karavAno daDha abhilASa thAya te rIte apramAdapUrvaka zrAvake sAmAyika karavuM joIe, paraMtu je zrAvake sAmAyika karavAnuM vrata lIdheluM che ane te vratanA smaraNathI sAmAyika karavA mATe prayatna kare che topaNa atipramAdI svabhAvane kAraNe=manakRta anutsAharU5 atipramAdI svabhAvane kAraNe ane atiALasu svabhAvane kAraNe zarIrakRta jaDatArUpa atiALasu svabhAvane kAraNe, je prakAre sAmAyikanI kriyAmAM yatna karavo joIe te rIte kare nahi paraMtu yathAtathI koIka rIte sAmAyikanI kriyA kare ane yathAtathA svAdhyAyAdinI kriyA kare, tathA jevuM sAmAyika pUruM thAya taeNa ja pAre to te sAmAyika pratye anAdarano pariNAma hovAthI anAdaradoSanA nAmano sAmAyikano aticAra che. athavA sAmAyika grahaNa karIne sAmAyikamAM svAdhyAyAdi koI ucita kArya kare nahi ane jevo sAmAyikano samaya pUro thAya tatpaNa sAmAyika pArI le te sAmAyikano anAdara pariNAma che, mATe aticAra che. vastutaH sAmAyika pratye je zrAvakone atyaMta rAga che teo jema navakArazI Adi paccakhANa paNa teno samaya thayA pachI kaMIka vilaMbanathI pALe che tethI ja paccakhkhANa pALavAmAM tiriya" bolAya che tema sAmAyikano kALa pUro thayA pachI paNa sAmAyikanA rAgavALA zrAvako vizeSa kAraNa na hoya to sAmAyikano "aMtarmuhUrta kALa pUro thayA pachI paNa kaMIka adhika kALa sAmAyikamAM yatna karIne pachI pAre che, jethI sAmAyika pratyeno potAnA haiyAmAM vartato rAga vRddhi pAme che, chatAM mugdhadazAvALA jIvo vrata lIdhA pachI sAmAyika pUruM thAya taeNa ja pAre to sAmAyika pratye anAdarano pariNAma hovAthI anAdaradoSa nAmano sAmAyikano aticAra prApta thAya che. vivekasaMpanna jIva to sAmAyika pratyeno haiyAmAM vartato Adara pariNAma sAmAyika grahaNa karatAM pUrve ja vizeSathI ullasita karIne sAmAyika kare che jethI anAdara nAmano aticAra prApta thAya nahi. kvacit anAbhoga AdithI anAdara thaI zake. vaLI, pramAdanA kAraNe sAmAyika kALa daramyAna ucita kRtyomAM anAdara vartato hoya ane tenI upekSA karavAmAM Ave to vratabhaMganI ja prApti thAya. phakta sAmAyikanA kRtyamAM anAbhoga AdithI thayelo anAdara ja aticAra che. (5) smRtianupasthApana - zrAvaka ucita kALe saMyoga anusAra avazya sAmAyika kare che, tethI sAmAyikano avasara thayo che tenuM smaraNa karIne te kALe avazya sAmAyika kare. jethI pratidina te niyatakALa daramyAna mAre sAmAyika karavuM che te prakAranI smRti rahe che. Ama chatAM koIka pramAdI zrAvaka potAne sAmAyika karavAno avasara thayo hoya, chatAM tene yAda kare nahi ane AgaLapAchaLa anukULatA anusAra sAmAyika kare, te smRtianupasthApana rUpa sAmAyikano aticAra che athavA pote sAmAyika kareluM hoya paNa citta te prakAranuM anya pravRttimAM vyagra hoya to pote sAmAyika karyuM che ke nahi tenuM smaraNa na thAya te smRtianupasthApana doSa che. AnAthI e prApta thAya ke zrAvake pratidina niyatakALe sAmAyika karavAno saMkalpa karavo joIe. ane sAmAyikakALanA smaraNapUrvaka niyata kALe sAmAyika karavuM joIe ane pote sAmAyika karyuM che tenuM uttaramAM Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 / adhyAya-3 / sUtra-31, 32 smaraNa rahevuM joIe. Ama chatAM je pramAdI zrAvako che te "ucita kALe mAre sAmAyika karavuM che tevI smRtine rAkhatA nathI" ane karyA pachI paNa tenuM vismaraNa thAya che te sAmAyikanA aticArarUpa doSa che. prAjJa zrAvaka prAyaH Avo aticAra seve nahi. kvacit anAbhoga AdithI Avo aticAra thaI zake paraMtu mRtianupasthApana doSa pratye upekSA kare to ucita kALe mAre sAmAyika karavuM che e prakAranA grahaNa karelA sAmAyika vratamAM bhaMga prApta thAya. vaLI, sAmAnyathI zrAvaka mATe anAdara ane smRtianupasthApana doSano parihAra thaI zake, paraMtu sAmAyika daramyAna manathI paNa doSano parihAra karavo atiduSkara che, tethI sAmAyikanA bhaMganA bhayathI koIkane sAmAyika karavAno anutsAha thAya tenA samAdhAna mATe TIkAkArazrI kahe che ke je zrAvaka zakti anusAra aticArono parihAra karavA yatna kare che ane kvacit manathI sAmAyikanA pariNAmamAM yatna na thAya to manathI sAvadhanI prApti hovA chatAM anya yogothI sAvaghanI nivRtti hovAnA kAraNe sAmAyikano atyaMta abhAva thato nathI. vaLI, je zrAvaka sAmAyika daramyAna je manathI aticAro thayA che tenuM smaraNa karIne tenA pratye jugupsA thAya te prakAre "micchA mi dukkaDam' kare to te doSonI zuddhi thAya che. mATe Adya bhUmikAmAM manathI kadAca aticAra lAge topaNa te aticAronuM smaraNa karIne zuddha karavAmAM Ave to kALe karIne abhyAsathI niraticAra sAmAyikanI paNa prApti thAya che. IT31/164nA avataraNikA : atha dvitIyasya - avataraNikArya : dezAvagAsika nAmanA zrAvakanA bIjA zikSAvratanA aticAro vrata ApyA pachI upadezaka zrAvakane batAve che - sUtraH AnayanapreSyaprayogazabdarUpAnupAtapudgalakSepAH / / 32/165 / / sUtrArtha : Anayanaprayoga ane prakhyaprayoga, zabdaanupAta ane rUpaanupAta ane pagalakSepa e bIjA zikSAvratanA pAMca aticAro che. 32/16pA TIkA - AnayanaM ca preSyazca AnayanapreSyau, tayoH prayogAvAnayanapreSyaprayogau, tathA zabdarUpayoranupAtau Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasiMdhu prakaraNa bhAga - 2 / adhyAya-3 / sUtra- 32 zabdarUpAnupAtau, AnayanapreSyaprayogau ca zabdarUpAnupAtau ca pudgalakSepazceti samAsaH, tatrAnayane vivakSitakSetrAd bahirvarttamAnasya sacetanAdidravyasya vivakSitakSetraprApaNe 'prayogaH ' svayaM gamane vratabhaGgabhayAdanyasya svayamevA'gacchataH saMdezAdinA vyApAraNamAnayanaprayogaH, tathA 'preSyasya' Adezyasya 'prayogo' vivakSitakSetrAd bahiH prayojanAya svayaM gamane vratabhaGgabhayAdanyasya vyApAraNaM 'preSyaprayogaH, ' tathA 'zabdasya' kAsitAde 'rUpasya' svazarIrAkArasya vivakSitakSetrAd bahirvyavasthitasyAhvAnIyasyAhavAnAya zrotre dRSTau ' cAnupAtaH' avatAraNamiti yo'rtha:, ayamatra bhAvaH - vivakSitakSetrAd bahirvarttamAnaM kaJcana naraM vratabhaGgabhayAdAhvAtumazaknuvan yadA kAzitAdizabda zrAvaNasvakIyarUpasaMdarzanadvAreNa tamAkArayati tadA vratasApekSatvAcchabdAnupAtarUpAnupAtAvaticArAviti, tathA 'pudgalasya' zarkarAderniyamitakSetrAd bahirvarttino janasya bodhanAya tadabhimukhaM 'prakSepaH pudgalaprakSepa:, ' dezAvakAzikavrataM hi gRhyate mA bhUd gamanAgamanAdivyApArajanitaH prANyupamarda ityabhiprAyeNa, sa ca svayaM kRto'nyena vA kArita iti na kazcit phale vizeSaH, pratyuta guNaH svayaM gamane IryApathavizuddheH, parasya punaranipuNatvAt tadazuddhiriti / iha cAdyadvayamavyutpannabuddhitvena sahasAkArAdinA vA antyatrayaM tu vyAjaparasyAticAratAM yAtIti / 4 ihAhurvRddhAH-digvratasaMkSepakaraNamaNuvratAdisaMkSepakaraNasyApyupalakSaNaM draSTavyam, teSAmapi saMkSepasyAvazyaM karttavyatvAt, prati vrataM ca saMkSepakaraNasya bhinnavratatvena dvAdaza vratAnIti saGkhyAvirodhaH syAditi, atra kecidAhuH - divratasaMkSepa eva dezAvakAzikam, tadaticArANAM digvratAnusAritayaivopalambhAd, atrocyate, yathopalakSaNatayA zeSavratasaMkSepakaraNamapi dezAvakAzikamucyate tathopalakSaNatayaiva tadaticArA api tadanusAriNo draSTavyAH, athavA prANAtipAtAdisaMkSepakaraNeSu bandhAdaya evAticarA ghaTante, digvratasaMkSepe tu saMkSiptatvAt kSetrasya zabdAnupAtAdayo'pi syuriti bhedena darzitAH, na ca sarveSu vratabhedeSu vizeSato'ticArA darzanIyAH, rAtribhojanAdivratabhedeSu teSAmadarzitatvAditi / / 32/165 / / TIDArtha : AnayanaM ca teSAmadarzitatvAditi / / khanayana ane preSya se jJAnayanapreSya che. te jeno prayoga Anayana-preSyaprayoga che=Anayanaprayoga che, preSyaprayoga che. ane zabda ane rUpano anupAta te zabda-rUpaanupAta che=zabdaanupAta ane rUpaanupAta che. Anayana-preSyaprayoga, zabda-rUpaanupAta ane pudgalakSepa e pramANe samAsa che=sUtrano samAsa che. tyAM=pAMca aticAromAM Anayana viSayaka=vivakSita kSetrathI bahAra vartamAna evA sacetana Adi dravyanuM vivakSita kSetramAM prApaNa Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 5 raNa bhAga-2 | adhyAya-3 / sUtra-32 viSayaka, prayogaHsvayaM gamatamAM vratabhaMgano bhaya hovAne kAraNe svayaM ja nahIM jatAM anyane saMdezAdi dvArA vyApAravALA karavA e, Anayanaprayoga che. ane preSyano=Adeza ApavA yogya evA puruSano prayoga arthAt vyApAravALA karavA=vivakSita kSetrathI bahAranA prayojana mATe svayaM gamatamAM vratabhaMganA bhayathI avyane vyApAravALA karavA, e prakhyaprayoga che. ane zabdanuM khoMkhArA AdinuM, ane rUpanuM=svazarIranA AkArAdinuM, vivakSita kSetrathI bahAra rahelA bolAvavA yogya evA puruSane bolAvavA mATe kAnamAM ke dRSTimAM anupAta=bolAvavA yogya puruSanA kAnamAM zabdano anupAta, ane bolAvavA yogya puruSanI dRSTimAM potAnA rUpano anupAta e zabda rUpa anupAta aticAra che. A ahIM bhAva che. vivakSita kSetrathI bahirvartatA koIka puruSane vratabhaMganA bhayathI bolAvavA mATe asamartha evo zrAvaka khoMkhArA Adi zabda zravaNa dvArA ke potAnA rUpanAM darzana dvArA tene bolAve che tyAre vratasApekSapaNuM hovAthI zabda anupAta ane rUpa anupAta aticAro che. ane zarkarAdi pudgalano niyamita kSetrathI bahirvati evA puruSane bodhana mATe huM ahIM chuM e prakArano bodha karAvavA arthe tene abhimukha prakSepa kare te pudgala prakSepa che. dezAvagAsikavrata gamana-AgamanAdi vyApArajanita prANI upamadata na thAva e abhiprAyathI grahaNa karAya che. ane teegamana Adi vyApAra svayaM karAyo ke anya vaDe karAvAyo tenA phaLamAM koI bheda nathI. UhuM svayaM gamanamAM IryApathanI zuddhi hovAthI lAbha che. vaLI paranuM anipuNapaNuM hovAthI tenI azuddhi che=IyapathanI azuddhi che. ethI anyane bolAvavAmAM adhika doSanI prApti che. ane ahIM=bIjA zikSAvratanA pAMca aticAromAM, prathamanA be aticAro avyutpannabuddhinA kAraNe=vratanA maryAdAnA viSayamAM sUkSmabodhatA abhAvanA kAraNe ane sahasAtkAra Adi dvArA aticArane pAme che. ane aMtanA traNa aticAro zabdaanupAta, rUpa anupAta ane pudgalaprakSeparUpa traNa aticAro, AtmAne ThagavAmAM tatpara evA zrAvakanI aticAratAne pAme che. ahIM vRddho kahe che - divratasaMkSepakaraNa, aNuvratAdinA saMkSepakaraNonuM upalakSaNa jANavuM; kema ke teonA paNa aNuvratAdinA paNa, saMkSepanuM avazya kartavyapaNuM che. ahIM divratanuM saMkSepakaraNa anya vratonuM upalakSaNa kema che ? ethI kahe che - ane prativratane AzrayIne saMkSepakaraNanuM bhinnavratapaNAthI bAra vrato e prakAranI saMkhyAno virodha thAya, tethI dezAvagAsika vratanA upalakSaNathI anya vratono saMkSepa grahaNa karavo. ahIM keTalAka kahe che - divratano saMkSepa ja dezAvagAsika che; kema ke dezAvagAsika vratanA aticAronuM divratanA anusArIpaNAthI ja upalaMbha che. A prakAranI zaMkAmAM graMthakArazrI uttara Ape che - je pramANe upalakSaNapaNAthI divratanA upalakSaNapaNAthI zeSavratanuM saMkSepakaraNa paNa dezAvagAsika kahevAya che te pramANe upalakSaNapaNAthI ja=dezAvagAsika vratanA upalakSaNapaNAthI ja, tenA aticAro paNa=zeSavratanA aticAro paNa, Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ES dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUga-32 tenA anusArI ja jANavA=zeSavrata anusArI ja jANavA. athavA prANAtipAtAdi saMkSepakaraNamAM baMdhAdi ja aticAro ghaTe che. divratanA saMkSepamAM vaLI kSetranuM saMkSepapaNuM hovAthI zabdAnupAta Adi paNa aticAro thAya. ethI bhedathI batAvAyA cheHdivratanA aticArothI dezAvagAsika vratanA aticAro bhedathI batAvAyA che, ane sarva vratanA bhedomAM vizeSathI aticAro batAvavAnA nathI; kema ke rAtrI bhojana Adi vratanA bhedomAM teonuM aticAronuM, adarzitapaNuM che arthAt aticAro batAvAyA nathI. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. I32/16pA. bhAvArtha - zrAvaka saMpUrNa niravadya jIvana jIvavAnA atyaMta abhilASavALA hoya che ane saMpUrNa niravadya jIvana jIvavA mATe saMyama grahaNa karIne satata vItarAganA vacanapUrvaka kSamAdi bhAvone anukULa yatna karavAmAM Ave to saMpUrNa niravadya jIvana saMbhave. tevA niravadya jIvananA zaktinA saMcaya arthe deha sAthenA saMbaMdhanI buddhine ane dhanAdi sAthenA saMbaMdhanI buddhine saMkoca karavA arthe zrAvaka pratidina keTalAka kALa mATe kSetrano saMkoca svazakti anusAra kare che, tethI teTalA kALa sudhI atyaMta parimita kSetrathI bahAranA kSetranA AraMbhasamAraMbha karavAne anukULa cittavRttino zrAvakane saMkoca prApta thAya che; kema ke vratakALa daramyAna niyata parimANavALA kSetrathI bahAranA kSetramAMthI koI vastune lAvavAnI ke mokalavAnI ke bahAranA kSetramAM koI kArya karavAnI icchAno nirodha thAya che, jenA baLathI cittamAM AraMbha-samAraMbhanA nirodha karavAnuM sAmarthya pragaTe che. Ama chatAM suSupta rIte cittamAM vartatA bAhya padArthonA saMganA pariNAmane kAraNe anAbhogAdithI koI zrAvaka bahAranA kSetramAMthI koIka pAse koIka vastu maMgAve ke bahAranA kSetranuM kAma karavA mATe koIka mANasane mokale to paramArthathI vratabhaMga thAya che; topaNa anAbhogAdithI alanA hoya to te aticAra kahevAya ane sUkSmabodhano abhAva hoya to pote bahAranA kSetramAM jato nathI evI buddhi hovAthI pote vratabhaMga karato nathI ema jaNAya che mATe Anayana ane zreSTha prayogamAM aticAranI prApti che. vaLI, zabdaanupAta, rUpa anupAta ane pudgalano prakSepa e kharekhara vratabhaMga rUpa ja che, chatAM balavAna icchAnA kAraNe bahAranuM kArya karavAno pariNAma thAya che tyAre paNa zrAvaka svayaM gamana karato nathI paraMtu zabdAdi dvArA bahAranI vyaktine bolAvavAno yatna kare che; tethI kaMIka vratanA rakSaNano pariNAma che, mATe aticAra che. vastutaH aticAranA parihArapUrvaka vizuddha bhAvathI dizAno saMkoca karavAmAM Ave, to ja saMvara bhAvanI prApti thAya, je kramasara sarvaviratinI prAptinuM kAraNa bane. vaLI, jema 12 vratamAMthI dikpariNAmavratano saMkSepa dezAvagAsikavrata dvArA karIne sarvaviratino abhyAsa thAya che tema upalakSaNathI anya paNa hiMsAdi vratono kiMcitkALa mATe saMkoca karIne sarvaviratinI zaktino saMcaya thaI zake che, mATe te saMkoca paNa bIjA zikSAvratamAM aMtarbhAva pAme che. ll32/16pA Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasiMdhu prakaraNa bhAga-2 / adhyAya-3 / sUtra- 33 avataraliGa : atha tRtIyasya - avataraziddhArtha : vaLI, upadezaka zrAvakane vrata ApyA pachI sarvaviratinA abhyAsa arthe sevAtA pauSadha upavAsa rUpa trIjA zikSAvratanAM aticAro batAve che sUbha : sthApanAni ||33 / 166 / / sUtrArtha : 69 - apratyupekSitApramArjitotsargA''dAnanikSepasaMstAropakramaNA'nAdarasmRtyanupa apratyupekSita apramArjita utsarga, apratyupekSita apramArjita AdAnanikSepa, saMthArAnuM upakramaNa, anAdara ane smRtianupasthApana e pAMca pauSadha upavAsarUpa trIjA zikSAvratanA atiyAro che. 133 / 155|| TIDA : iha pade'pi padasamudAyopacArAd apratyupekSitapadenApratyupekSitaduSpratyupekSitaH sthaNDilAdibhUmidezaH parigRhyate, apramArjitapadena tu sa evApramArjitaduSpramArjita iti, tathA utsargazcAdAnanikSepau ceti utsargAdAnanikSepAH, tato'pratyupekSitApramArjite sthaNDilAdAvutsargAdAnanikSepAH apratyupekSitApramArjitotsargAdAnanikSepAH, tataste ca saMstAropakramaNaM cAnAdarazca smRtyanupasthApanaM ceti samAsaH, tatrApratyupekSite prathamata eva locanAbhyAmanirIkSite 'duH pratyupekSite' tu pramAdAd bhrAntalocanavyApAreNa na samyag nirIkSite tathA 'apramArjite' mUlata eva vastrAJcalAdinA aparAmRSTe duSpramArjite tvarddhapramArjite sthaNDilAdau yathArhamutsargo mUtrapurISAdInAmujjhanIyAnAm, 'AdAnanikSepau' ca pauSadhopavAso-payogino dharmopakaraNasya pIThaphalakAderdvAvaticArau syAtAmetAviveti 1 - 2 / iha 'saMstAropakramaNam' iti saMstArakazabdaH zayyopalakSaNam, tatra 'zayyA' zayanaM sarvAGgINaM vasatirvA 'saMstArakaH' arddhatRtIyahastaparimANaH, tataH saMstArakasya prastAvAdapratyupekSitasyApramArjitasya copakramaH upabhogaH aticAro'yaM tRtIyaH 3 / 'anAdarasmRtyanupasthAne' punadvau caturthapaJcamAvaticArau 4-5 sAmAyikAticArAviva bhAvanIyAviti / iha saMstAropakrame iyaM vRddhasamAcArI - kRtapauSadhopavAso nApratyupekSitAM zayyAmArohati, saMstArakaM vA pauSadhazAlAM vA sevate, darbhavastraM vA zuddhavastraM vA bhUmyAM saMstRNAti, Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-33 kAyikAbhUmezcAgataH punarapi saMstArakaM pratyupekSate'nyathA'ticAraH syAt, evaM pIThAdiSvapi vibhASeti / / 2/166 / / 98 TIkArtha Hih pade'pi vimAveti / / ahIM padamAM paNa padanA samudAyano upacAra hovAthI apratyupekSita pada dvArA apratyupekSita duSpratyupekSita sthaMDila Adi bhUmino deza grahaNa thAya che. vaLI, apramArjita padathI te ja=sthaMDila Adi bhUmi deza ja apramArjita duSpramArjita grahaNa thAya che. ane utsarga ane AdAna-nikSepa e utsarga AdAnanikSepa che. tyArapachI=apratyupekSita apramArjita utsarga-AdAna nikSepano samAsa batAvyA pachI, teTalA sthAnano paraspara saMbaMdhavALo samAsa batAve che - apratcapekSita apramArjita sthaMDila AdimAM utsarga ane AdAnanikSepa e apratyupekSita apramArjita utsarga AdAnanikSepa che. tyArapachI=ATalAno samAsa batAvyA pachI, te=pUrvamAM batAvelo samAsa, ane saMthArAnuM upakramaNa, anAdara ane smRtinuM anupasthApana e pramANe samAsa che=sUtrano samAsa che. tyAM=trIjA zikSAvratanA pAMca aticAromAM, apratyupekSitamAM prathamathI ja cakSu dvArA atirIkSitamAM, vaLI duSpratyupekSitamAM bhrAMta locana vyApArathI samyak nahi jovAyelAmAM ane apramArjitamAM=mULathI ja vastranA cheDA AdithI apramArjita karAyelAmAM. vaLI, duSpramArjita karAyelAmAM=ardha pramArjita sthaMDila AdimAM tyAga karavA yogya evAM mUtra, maLa, Adino yathAyogya utsarga=tyAga, ane AdAna-nikSepa=pauSadhaupavAsanA upayogI evA dharma upakaraNanuM pITha-phalaka AdinuM grahaNa ane sthApana A be aticAro thAya=eka utsarga ane bIjuM AdAna-nikSepa e be aticAro thAya. / / 1-2 / / ahIM=trIjA zikSAvratanA aticAramAM, 'saMthArAnuM upakramaNa' temAM saMthAro zabda zayyAnuM upalakSaNa che, tyAM=saMstAraka zabdamAM zayyA=zayana athavA sarvAMgINa vasati che. ane saMthAro aDhI hAtha pramANa che. tyArapachI=saMthArAnuM svarUpa batAvyA pachI, saMthArAno prastAva hovAne kAraNe apratcapekSita, apramArjita evA saMthArAno upakrama=upabhoga, aticAra che. A trIjo aticAra che. II3II anAdara, ane smRtianupasthAna vaLI, be cotho ane pAMcamo aticAra che. sAmAyikanA aticAranI jema A be aticAronuM bhAvana karavuM. / / 4-5 / ahIM saMthArA upakramaNanA viSayamAM=saMthArAnA upabhoganA viSayamAM, A vRddha sAmAcArI che. karAyelA pauSadha upavAsavALo zrAvaka apratyupekSita evI zayyAmAM=vasatimAM ArohaNa kare tahi athavA saMthArAne ke pauSadhazALAne seve nahi. darbhavastrane athavA zuddhavastrane bhUmimAM pAthare ane kAyikabhUmithI=mAtra AdinI bhUmithI Avelo pharI paNa saMthArAne pratyupekSa kare anyathA aticAra thAya. e rIte pIThAdimAM paNa vibhASA che=vikalpa che arthAt pIThAdine paNa pUMjI-pramArjIne tenA upara bese ane mAtra Adi bhUmithI AvyA pachI pharI pUMjI-pramArjIne bese e vikalpa che. 'kRti' zabda TIkAnI samApti arthe che. / / 33/166 / / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-33, 34 bhAvArtha zrAvaka sarvaviratinA zaktinA saMcaya arthe pauSadha upavAsa vrata grahaNa kare che arthAt parvatithirU5 pauSadhamAM guNonI sAthe vAsa thAya te rIte yatna kare che, jethI pauSadhakALa daramyAna ucita svAdhyAya Adi dvArA sarvaviratinI zaktinA saMcayane anukULa vIrya ullasita thAya te rIte svAdhyAya Adi sarvapravRttio kare che, tethI ucita vasatimAM yatanApUrvaka besIne AtmAne bhagavAnanAM vacanothI satata vAsita kare che. Ama chatAM maLa-mUtrAdi arthe zuddha bhUmimAM paraThavavA mATe javuM paDe tyAre nipuNatApUrvaka bhUmine joIne ane apramAdapUrvaka pramArjana karIne malAdi paraThave to pauSadhavratamAM malinatA prApta thAya nahi. Ama chatAM pramAdane vaza pUrI bhUmine joyA vagara tathA pramArjanA karyA vagara anAbhogAdithI paraThave to aticAranI prApti thAya. vaLI, dharmavRddhinA arthe koI vastune grahaNa karavI paDe to te grahaNa ane sthApana paNa atyaMta pramArjanA Adi vidhipUrvaka kare to doSa prApta thAya nahi. anAbhoga AdithI dharmanA upakaraNane yathArtha pramArjanA Adi karyA vagara grahaNa-sthApana kare to aticAranI prApti thAya. vaLI, saMthArA upara ke pauSadhazALA AdimAM paNa ucita pramArjanA AdipUrvaka ArohaNa kare to doSa lAge nahi. anyathA aticAranI prApti thAya. vaLI, anAdara ane smRtianupasthApana doSa paNa sAmAyikanI jema pauSadhamAM jANavA. A sarva doSonuM yathAjJAna karIne je zrAvaka zaktine gopavyA vagara pauSadha daramyAna guNavRddhine anukULa vyApAravALA thAya che teomAM sarvaviratinI zaktino saMcaya thAya che. l33/10kA avataraNikA : atha caturthasya - avataraNitArtha - upadezaka zrAvakane vrata ApyA pachI zikSAvratanA aticAromAMthI krama prApta cothA zikSAvratanA aticArono bodha karAve che - sUtraH sacittanikSepapidhAnaparavyapadezamAtsaryakAlAtikramAH / / 34/167 / / sUtrArtha: sacittamAM nikSepa, pidhAna=sAdhune ApavA yogya vastunuM saciva vastuthI pidhAna, paravyapadeza, mAtsarya ane kAla-atikrama. e cothA zikSAvatanA aticAro che. ll14/167 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-34 TIkA - sacittanikSepapidhAne ca paravyapadezazca mAtsaryaM ca kAlAtikramazceti samAsaH, tatra 'sacitte' sacetane pRthivyAdau 'nikSepaH' sAdhudeyabhaktAdeH sthApanaM sacittanikSepaH, tathA 'sacittenaiva' bIjapUrAdinA "pidhAnaM' sAdhudeyabhaktAdereva sthaganaM sacittapidhAnam / tathA 'parasya' Atmavyatiriktasya 'vyapadezaH' parakIyamidamatrAdikamityevamaditsAvataH sAdhusamakSaM bhaNanaM 'paravyapadezaH,' tathA 'matsaraH' asahanaM sAdhubhiryAcitasya kopakaraNam, tena raGkeNa yAcitena dattamahaM tu kiM tato'pi hIna ityAdivikalpo vA, so'syAstIti matsarI, tadbhAvo 'mAtsaryam,' tathA 'kAlasya' sAdhUcitabhikSAsamayasyAtikramaH aditsayA'nAgatabhojanapazcAdbhojanadvAreNollaGghanaM kAlAtikramo'ticAra iti / bhAvanA punarevamyadA'nAbhogAdinA'tikramAdinA vA etAnAcarati tadA'ticAro'nyadA tu bhaGga iti / / 34/167 / / TIkArya : sarinikSepapiyAne .mA sacittamAM vikSepa ane sacitta vastuthI pidhAna, parano vyapadeza, mAtsarya ane kAlano atikrama e pramANe samAsa che sUtrano samAsa che. tyAM sacittamAM=sacetana evA pRthvI AdimAM, sAdhune ApavA yogya bhaktAdino nikSepaHsthApana sacita tikSepa che. ane sacita ja bIjapUrAdithI sAdhune ApavA yogya bhaktAdinuM pidhAna=sthagana e sacita vidhAna che. ane paralokapotAnAthI acano, vyapadeza parakIya A ajJAdi che e pramANe nahi ApavAnI IcchAthI sAdhu samakSa kathana paravyapadeza che. ane matsara=asahana=sAdhuthI yAcanA karAyelA zrAvakanuM kopanuM karaNa, athavA yAcanA karAyelA evA te raMka vaDe-sAmAnya mANasa vaDe apAyuM che, huM tenAthI paNa hIna chuM ItyAdi vikalpa, te=matsara che Ane e matsarI. teno bhAva mAtsarya. ane kALano sAdhuucita bhikSA samayano atikrama. nahi ApavAnI IcchAthI anAgata bhojana ke pazcAtabhojana dvArA ullaMghana kAlaatikrama aticAra che. vaLI, bhAvanA A pramANe che - jyAre anAbhoga AdithI ke atikramAdithI Ane=aticArane seve che tyAre aticAra che, anyadA bhaMga che. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. ll34/167 bhAvArtha vivekI zrAvaka dezavirati grahaNa karIne sadA sarvaviratinI zaktinA saMcaya mATe udyama kare che ane temAM paNa vizeSathI zikSAvratanuM sevana sarvaviratinI zikSArUpa hovAthI zIdhra sarvaviratinI prAptinuM kAraNa bane te rIte seve che. zrAvaka atithisaMvibhAgavrata grahaNa karIne sadA abhilASa kare che ke mArA mATe karAyela bhogya vastuthI uttama pAtronI bhakti karIne tenA dvArA huM saMyamanI zaktinAM bAdhaka karmono nAza karavA samartha banuM Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-34, 35 101 ane tevI abhilASAvALA zrAvako susAdhunI bhakti karavAnA atyaMta arthI hoya che, tethI susAdhunI bhaktimAM aMtarAya thAya tevA sacitta nikSepa Adi doSone jANIne sadA parihAra karavA yatna kare che. Ama chatAM gRhakAryamAM rata hovAthI anAbhoga, sahasAtkA2thI sAdhune ApI zakAya evA ane potAnA mATe karAyelA evA bhojana Adine sacitta vastumAM sthApana kare to, koIka nimitte mahAtmA padhA2e to te mahAtmAnI pote bhakti karI zake nahi, tethI atithisaMvibhAgavratavALA zrAvake sadA smRti rAkhIne sacitta vastu upa2 bhojana AdinA bhAjanane mUkavA joIe nahi. vaLI, AhArAdinA bhAjana upara sacitta vastunuM sthApana karavuM joIe nahi. je zrAvaka A prakArano ucita viveka rAkhatA nathI teone mahAtmA na padhAryA hoya topaNa te prakAranI sAdhunI bhaktimAM vighnabhUta sacitta nikSepa ke sacitta pidhAna aticArarUpa bane che. vaLI, koIka sArI vastu hoya ane lobhane vaza sAdhune vahorAvavAno bhAva na thAya tyAre sAdhu sAMbhaLe te rIte koIkane kahe ke A vastu anyanI che mATe vahorAvI zakAya tema nathI. sAmAnyathI vivekI zrAvakano Avo pariNAma na thAya topaNa suSupta lobhanA pariNAmane vaza anAbhogAdithI Avo vacanaprayoga thAya to aticAranI prApti thAya. vaLI, koI sAdhu koIka kA2Ne koIka Avazyaka vastunI yAcanA kare ane asahiSNu svabhAvane kAraNe matsara bhAva thAya to te paNa vratamAM aticArarUpa bane. athavA koI sAmAnya mANase sAdhune sArI vastu ApelI hoya ane zrAvakane pariNAma thAya ke huM tenAthI hIna chuM arthAt te ApanAra vyakti karatAM huM adhika chuM e prakAranA matsara bhAvathI vahorAve to te paNa vratamAM aticArarUpa bane. sAmAnyathI viratidhara zrAvakane AvA pariNAma thAya nahi. paNa anAdinA abhyasta bhAvo nimittane pAmIne kaMIka pragaTa thAya che tyAre zrAvakane paNa Avo matsa2no bhAva thAya che jenA kAraNe susAdhune apAyeluM dAna paNa cAritranAM pratibaMdhaka karmono nAza karavA samartha banatuM nathI. vaLI, lobhane vaza zrAvaka sAdhu AvavAno samaya thayo hoya tenA pUrve ja bhojana kare athavA sAdhu bhikSAcaryA mATe AvI gayA hoya tyArapachI ja bhojana taiyAra kare jethI dAna ApavAno prasaMga na Ave e prakAre lobhane vaza kAlAtikrama karIne bhojana kare to prasaMge atithisaMvibhAga karanAra zrAvakane paNa pote vahana karAyelA vratamAM kAlAtikramano aticAra prApta thAya che. II34/167nA avataraNikA : evamaNuvrataguNavratazikSApadAni tadaticArAMzcAbhidhAya prastute yojayannAha avataraNikArya : A rIte=pUrvamAM varNana karyuM e rIte, aNuvrata=pAMca aNuvrata, guNavrata=traNa guNavrata, ane zikSApadone=cAra zikSApadone, ane tenA aticArone kahIne prastutamAM yojanane kahe che-vizeSathI gRhasthadharmamAM yojanane kahe che - Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-35, 36 sUtra : tiditALutapittine vizeSato pRthvadharma sArU/168nA sUtrArtha : AnAthI rahita aNuvratAdinuM pAlana aticArothI rahita aNuvratAdinuM pAlana, vizeSathI gRhasthagharma che. ll35/168ll TIkA - ___ 'etaiH' aticArai rahitAnAmaNuvratAdInAmupalakSaNatvAt samyaktvasya ca pAlanam, kimityAha'vizeSato gRhasthadharmo' bhavati yaH zAstrAdau prAk sUcita AsIditi / / 35/168 / / TIkArca - ". .... mAhiti | A aticArothI rahita aNuvratAdinuM pAlana ane upalakSaNapaNuM hovAthI samyaktanuM pAlana vizeSathI gRhastha dharma che je zAstranI AdimAM pUrvamAM sUcana karAyeluM hatuM. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 35/168. bhAvArtha : - atyAra sudhI zrAvakanAM 12 vrato ane tenA pUrve samyaktanuM svarUpa batAvyuM. te sarvanuM aticAra rahita samyapha pAlana e gRhasthano vizeSa dharma che jenA sevanathI zrAvaka alpakALamAM sarvaviratinI zaktino saMcaya karIne saMsArano aMta kare che e prakAre upadezaka yogya zrotAne kahe, jethI pote svIkArelA samyakta sahita 12 vratone niraticAra pALavA mATe udyama karIne Atmahita sAdhI zake. II35/168 avataraNikA - Aha-uktavidhinA pratipatreSu samyaktvANuvratAdiSvaticArANAmasaMbhava eva, tatkathamuktam etadrahitANuvratAdipAlanamityAzaGkyAha - avataraNitArtha - sA'thI zaMkA kare che - pUrvamAM varNana karAyelI vidhithI svIkArAyelA sakhyattva ane aNuvratAdimAM aticArono asaMbhava ja che. te kAraNathI kema kahevAyuM ke AnAthI rahita aticArathI rahita aNuvratAdinuM pAlana karavuM joIe ? e prakAranI zaMkA karIne kahe che - bhAvArtha - je upadezaka saMsArathI atyaMta bhaya pAmelA yogya zrotAne saMsAranA nistAranA upAyarUpa samyakta ane aNuvratAdino pUrvamAM varNana karyuM e prakAre yathArtha bodha karAvIne ane je prakAre vratasvIkAranI vidhi Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-36 103 zAstramAM batAvI che e vidhithI samyakta sahita aNuvratAdinuM pradAna kare che, te zrotA zAstravidhi anusAra upayukta thaIne vrato grahaNa kare, tyAre pravardhamAna evA viziSTa upayogane kAraNe te zrotAne svIkArAyelAM vrato tatkALa bhAvathI pariNamana pAme che. vaLI, upadezake svIkArAyelAM vratonA nAzanA kAraNabhUta samyakta sahita 12 vratonA aticAro zrotAne batAvela che je sAMbhaLIne te zrotAne te aticAro pratye atyaMta jugupsA thAya che ane bhAvathI vratapariNamana pAmelA hovAnA kAraNe tevA zrotAne svIkArAyelA vratamAM aticArano saMbhava ja nathI. Ama chatAM pUrvasUtramAM graMthakArazrIe batAvyuM te pramANe upadezaka zrotAne kahe ke A aticArothI rahita aNuvratAdinuM pAlana vizeSathI gRhasthadharma che. tyAM zaMkA thAya ke je svIkArAyelA vratamAM aticArano saMbhava ja na hoya tevA vratamAM aticArathI rahita tenuM pAlana vizeSathI gRhasthadharma che ema kema kahyuM ? e prakAranI AzaMkA karIne kahe che - sUtra : kliSTakodayAdaticArAH / / 36/169 / / sUtrArtha : kliSTa karmonA udayathI aticAro thAya che e prakAre upadezaka zrotAne kahe che. [36/19I. TIkA : 'kliSTasya' samyaktvAdipratipattikAlotpannazuddhiguNAdapi sarvathA'vyavacchinnAnubandhasya 'karmaNo' mithyAtvAderudayAd vipAkAt sakAzAdaticArAH zaGkAdayo vadhabandhAdayazca saMpadyante, idamuktaM bhavatiyadA tathAbhavyatvaparizuddhivazAdatyantamananubandhIbhUteSu mithyAtvAdiSu samyaktvAdi pratipadyate tadA'ticArANAmasaMbhava eva, anyathA pratipattau tu syurapyaticArA iti / / 36/169 / / TIkArya : vi7STa' ... ti | kliSTa karmanA=samyakta AdinA svIkAratA kALamAM utpanna thayelA zuddhinA guNathI paNa sarvathA avyavacchinna anubaMdhavALA mithyAtva Adi karmanA udayathI=vipAkathI, aticAro zaMkAdi ane vadha-baMdhAdi aticAro prApta thAya che. A kahevAyeluM thAya che - jyAre tevA prakAranA tathAbhavyatvanA parizuddhinA vazathI atyaMta anubaMdhIbhUta mithyAtvAdi hote chate samyaktAdi svIkAre che-zrAvaka svIkAre che, tyAre aticArono asaMbhava ja che. anyathA, vaLI=atyaMta anubaMdhI mithyAtvAdi thayA na hoya to, svIkAramAM paNa vratanA svIkAramAM paNa, aticAro thAya che. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. N36/169 bhAvArtha :upadezakanA ucita upadezathI je zrAvakanuM citta atyaMta bhAvita baneluM che ane tenA kAraNe pratyakSathI Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-36, 37 dekhAtA padArthanI jema cAra gatinA paribhramaNanI viDaMbanA te mahAtmAne sadA dekhAya che ane tenA kAraNe te mahAtmAne saMsAranA ucchedanA upAyanI atyaMta abhilASA thAya che. te atyaMta abhilASAnA kAraNe svabhUmikA anusAra samyaktva sahita 12 vratonAM svarUpane te mahAtmA atyaMta saMvegapUrvaka jANe ane samyaktva sahita te 12 vrato kaI rIte uttara uttaranI vRddhine prApta karIne sarvaviratimAM pariNamana pAmaze ? tenA sUkSma marmane upadezaka pAsethI grahaNa kare ane potAnI zaktinuM samyak samAlocana karIne A vrato mAre aNIzuddha pALIne zIghra saMsA2no aMta ka2vo che tevA baddha pariNAmarUpa tIvra saMvegathI te vratone grahaNa karavA mATe abhimukha thAya ane vratagrahaNanI zAstravidhinA sUkSma marmane gItArtha guru pAsethI yathArtha jANIne atyaMta upayukta thaIne vidhipUrvaka te vrato grahaNa kare ane te vratagrahaNanI vidhikALamAM jo te mahAtmAne vratono tIvra pakSapAta ullasita thAya to samyaktvayukta 12 vratonAM pratibaMdhaka karmano vratagrahaNakALamAM jema kSayopazama thAya che, tema aticAra ApAdaka evAM karmonI paNa anubaMdha zaktino viccheda thAya che. tevA jIvonuM tathAbhavyatva tevA prakAranuM parizuddha che jethI vratagrahaNa karyA pachI samyaktvamAM ke dezaviratimAM leza paNa aticAranI prApti thatI nathI. paraMtu je zrAvako saMsAranA svarUpane jANIne saMsA2thI udvigna thayA che ane upadezakanA vacanathI samyaktvane pAmyA che ane saMsAranA ucchedanA atyaMta arthI che ane tenA upAyarUpe samyaktva sahita 12 vratone vidhipUrvaka grahaNa kare che, Ama chatAM vratagrahaNakALamAM vizeSa prakAranA zuddhinA abhAvane kAraNe jema te grahaNa karAyelA vrato kSayopazama bhAvane pAme che tema te vratomAM aticAra ApAdaka evA pramAdanuM nivartana nahi thayeluM hovAthI teonAM mithyAtvAdi karmomAM anubaMdhano vyavaccheda thato nathI, tethI tevA zrAvako jyAre jyAre atyaMta sAvadhAnatApUrvaka vrato pALe che tyAre tyAre aticAro prApta thatA nathI paraMtu vratapAlanakALamAM anAdinI mohavAsanAne kAraNe jyAre jyAre bAhya padArtho sAthe citta saMzleSavALuM bane che tyAre te zrAvakane vratomAM aticAranI prApti thAya che ane te aticAra ApAdaka kliSTa karmo dezaviratinA pAlana dvArA sarvaviratinI zaktinA saMcayamAM karAtA yatnamAM vyAghAta bane che. tethI aticArathI kaluSita thayelA te vrato uttara uttaranI bhUmikAnI prAptimAM to kAraNa thatAM nathI paraMtu jo koI zrAvaka sAvadhAna na thAya to vratagrahaNakALamAM je vratono kSayopazama bhAva thayelo teno paNa nAza thAya che, tethI upadezaka vratonA aticAro batAvyA pachI zrotAne kahe che ke kliSTa karmanA udayathI aticAro thaze to saMsAranA uccheda mATe karAyelo yatna zIghra phalavAna thaze nahi mATe sarva udyamathI aticAranA parihAra mATe udyama karavo joIe. II36/169 // avataraNikA : tarhi kathameSAM nivAraNamityAzaGkyAha - avataraNikArya : to=kliSTa karmanA udayathI aticAro thAya che to, kevI rIte emanuM=aticAranuM nivAraNa thAya ? e prakAranI AzaMkA karIne graMthakArazrI kahe che Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-37 sUtraH | viditAnuSThAnavIryatatanmayaH TrU7/170 nA sUtrArtha : vihita anuSThAnarUpa vIryathI teno jaya karavo joIe=aticArono jaya karavo joIe ema upadezaka zrotAne kahe che. ll37/17 || TIkA : 'vihitAnuSThAnaM' pratipannasamyaktvAdenityAnusmaraNAdilakSaNaM tadeva 'vIrya' jIvasAmarthya tasmAt, kimityAha-'tajjayaH', 'teSAm' aticArANAM 'jayaH' abhibhavaH saMpadyate, yato vihitAnuSThAnaM sarvAparAdhavyAdhivirecanauSadhaM mahaditi / / 37/170 / / TIkArya : viditAnuSThAna' ... miita | svIkArAyelA samyaktAdinA nitya anusmaraNAdirUpa vihita anuSThAna te ja vIrya jIvanuM sAmarthya, tenAthI teno jaya prApta thAya che=aticArono jaya arthAt abhibhava prApta thAya che, je kAraNathI sarva aparAdharUpa vyAdhinA virecananuM mahAna auSadha vihita anuSThAna che. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 37/170 bhAvArtha zrAvaka svIkArAyelAM vratonA pAlana dvArA sarvaviratino saMcaya karIne avirati ApAdaka karmono nAza karavA mATe zaktino saMcaya kare che. Ama chatAM sattAmAM rahelA vratanA aticAronAM ApAdaka kliSTa karmo vipAkamAM Ave to svIkArAyelAM vrato sarvaviratinI zaktinA saMcayamAM samartha banatAM nathI, tethI te kliSTa karmonA jaya arthe zuM karavuM joIe ? e prakAranI jijJAsAthI zrAvaka gurune pRcchA kare che, tyAre guru kahe che - "svIkArAyelA samyaktathI yukta evAM bAra vratonAM svarUpanuM nitya smaraNa Adi karavuM joIe, e pramANe zAstramAM vihita che ane jeo vratonA rakSaNanA upAya arthe zAstramAM vihita evuM anuSThAna seve che te anuSThAnanuM sevana jIvanuM sarvArya che. te sarvIryanA baLathI aticArono jaya thAya che; kema ke aticAraApAdaka karmo jIvane pramAdI karIne aticAra utpanna kare che ane aticArothI bhaya pAmela zrAvaka aticAronA ApAdaka evA pramAdanA nivAraNanA upAyarUpe vihita anuSThAnanuM daDha avalaMbana le che tyAre te aticAraApAdaka kliSTa karma paNa tenA sarvIryathI nAza pAme che, tethI aticArono udbhava thato nathI." kema aticArono uddabhava thato nathI ? temAM TIkAkArazrI yukti ApatAM kahe che - Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 dharmA pra2 bhAga-2 | madhyAya-3 / sUtra-37, 38 vratamAM thanArA sarva aparAdharUpa aticAro vyAdhi che ane te vyAdhine nAza karavAnuM mahAna auSadha sarva kahela vihita anuSThAna che, tethI je zrAvaka AgaLamAM batAvAze te nityasmaraNAdi vihita anuSThAna pratidina seve che tene aticAra thavAno saMbhava raheto nathI. kvacit te vihita anuSThAnamAM daDha udyama thayo na hoya to, kyAreka skUlanA thAya topaNa te vihita anuSThAnanA sevananA baLathI te aticAro zIgha nivartana pAmecha. // 37/170 / / mavatarazi: etadviSayamevopadezamAha - mapatarazimArtha : AnA viSaya jagavihita anuSThAna viSaya ja, upadezane kahe che - sUtra : ata eva tasmin yatnaH / / 38/171 / / sUtrArtha : AthI jagavihita anuSThAnarUpa vIryathI ja atiyArano jaya thAya che AthI ja, temAM vihita anuSThAnamAM, yatna yoge. 1138/171 / / TIs: 'ata eva' vihitAnuSThAnavIryasyAticArajayahetutvAdeva tasmin' vihitAnuSThAne 'yatnaH' sarvopAdhizuddha udyamaH kArya iti / / anyatrApyuktam - "tamhA niccasaIe bahumANeNaM ca ahigayaguNami / paDivakkhaduguMchAe pariNaiAloyaNeNaM ca / / 115 / / " [tasmAt nityasmRtyA bahumAnena vA'dhikRtaguNe / pratipakSajugupsayA pariNatyAlocanena ca / / 1 / / ] "titthaMkarabhattIe susAhujaNapajjuvAsaNAe ya / uttaraguNasaddhAe ya ettha sayA hoi jaiyavvaM / / 116 / / " [tIrthakarabhaktyA susAdhujanaparyupAsanayA ca / uttaraguNazraddhayA atra sadA bhavati yatitavyam / / 2 / / ] "evamasaMto vi imo jAyai jAo ya Na paDai kayA vi / tA etthaM buddhimayA apamAo hoi kAyavvo / / 117 / / " [pnycaa.1|36-37-38] tti / / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-38 [evamasannapyayaM jAyate jAtazca na patati kadAcit / tat satra vuddhimatA pramAvo mata vya: ro] ti rU8/72 TIkArya : 'gata va' ...... ti AthI ja=vihita anuSThAnarUpa vIryanuM aticAratA jayanuM hetupaNuM hovAthI ja, temAM=vihita anuSThAnamAM, yatva sarva upAdhithI zuddha udyama=mana-vacana ane kAyArUpa traNe yogorUpa upAdhithI zuddha udyama karavo joIe. anyatra paNapaMcAzaka Adi anya graMthamAM paNa. kahevAyuM che - te kAraNathI=kliSTa karmonA udayathI aticAro thAya che te kAraNathI, nityasmRtithI svIkArAyelAM vratonA nitya smaraNathI, adhikRta guNamAM bahumAnathI potAnAthI svIkArAyelA vratothI thatA guNomAM bahumAnathI, pratipakSamAM jugupsAthI=potAnAM svIkArAyelAM vratothI viruddha AcaraNAmAM jugupsAthI, pariNatinA AlocanathI=svIkArAyelAM vratone anurUpa potAnA cittanI pariNati varte che ke nahi tenA samyapha AlocanathI, tIrthakaranI bhaktithI, susAdhujananI paryApAsanAthI ane uttaraguNanI zraddhAthI svIkArAyelAM vratothI upara uparanI bhUmikAnAM vrato pratye tIvra pakSapAtathI, ahIM vratanA viSayamAM sadA yatna karavo joIe. A rIte=pUrvanA be zlokomAM batAvyuM e rIte, avidyamAna paNa A=vratagrahaNakALamAM bhAvathI nahi pragaTelo dezaviratino pariNAma, thAya che=nityasmRtiAdinA baLathI AvirbhAva pAme che ane pragaTa thayelo=vratagrahaNakALamAM ullasita thayelA vIryane kAraNe bhAvathI pragaTa thayelo dezaviratino pariNAma, kyAreya paDato nathI, te kAraNathI=vratanI niSpattinuM kAraNa ane saMrakSaNanuM kAraNa nityasmRti Adi che te kAraNathI, ahIM=nitya smRti AdimAM, buddhimAna puruSetrasaMsAranA ucchedanA atyaMta arthI puruSa, apramAda karavo joIe. ll115-11-117pA" (paMcAzaka 1/36-37-38) tti' zabda uddharaNanI samApti arthe che. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. In38/171 bhAvArtha : upadezaka vrata ApyA pachI zrAvakane vratonAM aticAro batAve che ane kahe che ke kliSTa karmanA udayathI aticAro thAya che mATe vihita anuSThAnamAM daDha yatna karIne teno jaya karavo joIe, ema bhagavAne kahela che. kaI rIte daDha yatna karavo joIe ? te spaSTa karatAM TIkAkArazrI kahe che - sarva upAdhithI zuddha udyama karavo joIe. arthAt vihita anuSThAnamAM tazcitta, taphlezyA, tadmana, taarpita mAnasa thAya te rIte zaktinA prakarSathI udyama karavo joIe. te vihita anuSThAna zuM che ? te TIkAkArazrI paMcAzakanI sAkSIthI batAve che - (1) nityasmaraNa - vratagrahaNa karyA pachI zrAvake potAnAM svIkArAyelAM vratonuM nityasmaraNa karavuM joIe. AthI ja zrAvaka Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-38 nidrAmAMthI jAge ke tarata ja potAnAM svIkArAyelAM vrato kayA che ? tenuM yathArtha pAlana thAya che ke nahi ? ane te vratonA pAlana dvArA sarvaviratine anukULa baLa saMcaya thAya che ke nahi ? ityAdinuM smaraNa kare che jethI vratonI uttarottara vRddhi thAya. (2) adhikRta guNamAM bahumAna : zrAvaka potAnAM svIkArAyelAM vratonA niraticAra pAlana dvArA uttarottara vRddhine pAme te mATe potAnAthI svIkArAyelA vratonA pAlanathI thatA guNomAM atyaMta bahumAna dhAraNa kare che, vAraMvAra te guNonuM smaraNa kare che jethI duSkara paNa vratonuM pAlana sukara bane che. (3) pratipakSanI jugupsA : zrAvaka svIkArelA vratonA pAlana dvArA sarvaviratinI zaktino saMcaya karIne, saMsAranA ucchedanA atyaMta arthI hoya che, tethI potAnAM svIkArAyelAM vratone malina kare tevA pratipakSa bhAvo pratye sadA jugupsA kare che. AthI ja aticAra Alocana sUtramAM utsutto, umaggo Adi vacana dvArA vratanI viparIta AcaraNA pratye jugupsA karavA arthe zrAvaka bole che ke je koI aticAro thayA che te usUtrarUpa che, unmArgarUpa che, azrAvaka prAyogya che ityAdi dvArA pratipakSa pratye ja zrAvaka jugupsA daDha kare che. (4) pariNati Alocana : zrAvakane mAtra vratonA svIkArathI ke vratonA bAhya pAlanathI saMtoSa nathI, paraMtu vratonA pAlana dvArA bAhya padArtho pratyeno saMga bhAva potAne kSINa kSINatara thAya che ke nahi tenI ciMtA hoya che, tethI zrAvaka haMmezAM potAnA cittanI pariNati potAnA svIkArAyelA vrato dvArA uttara uttaranI bhUmikAne anurUpa pragaTa thAya che ke nahi tenuM Alocana kare che ane samyagu sevAyelA vratonA phaLarUpa pariNati AgAmI suMdara bhavonI paraMparA che ane pramAdathI levAyelA vratonI pariNati AgAmI bhavomAM anarthonI prApti che tenuM Alocana zrAvaka kare che. (5) tIrthakaranI bhakti : tIrthakara vItarAga sarvajJa che ane potAnA tulya thavAnA upAyarUpe ja tIrthakaroe samyakta, dezavirati, sarvavirati Adi vrato batAvyAM che ane pote paNa te sarva vratone pALIne pUrNatAne pAmyA che, tethI mAre paNa temanA tulya thavuM che e prakAranA adhyavasAyathI pUrNapuruSa evA tIrthaMkaranI zrAvaka sadA bhakti kare che jethI tIrthakaranA vacana anusAra svIkArAyelAM vratonA samyapha pAlanane anukULa zaktino saMcaya thAya. (6) susAdhujananI pathupAsanA - susAdhuo bhagavAnanAM vacanane parataMtra thaIne tIrthaMkara tulya thavA arthe sadA udyamavALA che ane zrAvakane paNa susAdhu tulya thavuM che, tethI dezaviratinAM vratonuM pAlana kare che ane te dezaviratinuM pAlana sarvaviratine anukULa zaktinA saMcayanuM kAraNa bane, ta6 arthe zrAvaka haMmezAM jinavacana anusAra cAlanArA sAdhuono Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-38, 39 samAgama kare che, temanI bhakti kare che ane temanI pAsethI haMmezAM svazakti anusAra zAstrano abhyAsa kare che jethI svIkArAyelAM vratonuM samyapha pAlana thAya ane sarvaviratine anukULa baLanuM potAnAmAM AdhAna thAya. (7) uttaraguNanI zraddhA : zrAvaka svabhUmikA anusAra je vrato svIkAryA che tenAthI uttara uttaranI bhUmikAnAM vrato pratye tIvra ruci dhAraNa kare che ane sadA vicAre che ke svIkArAyelAM vrato dvArA zakti saMcaya thAya to uttara uttaranAM vratone grahaNa karyuM jethI zIdhra saMsArano aMta thAya. A pramANe sAta vastumAM sadA yatna karavAmAM Ave to kadAca vratagrahaNakALamAM vIryano prakarSa na thavAthI bhAvathI vratano pariNAma prApta thayo na hoya, chatAM A sAta vastumAM karAyelA yatnathI bhAvathI vratano pariNAma pragaTa thAya che. vratagrahaNakALamAM bhAvathI vratano pariNAma thayo hoya to pUrvamAM varNana karAyelA nityasmRtiAdi sAta vastumAM karAyelA yatnathI te pariNAma nAza pAmato nathI, mATe saMsAranA ucchedanA atyaMta arthI puruSe sadA nityasmRtiAdimAM apramAdathI yatna karavo joIe jethI sarvakalyANanI prApti thAya. l38/17nA avataraNikA : sAmprataM samyaktvAdiguNeSvalabdhalAbhAya labdhaparipAlanAya ca vizeSataH zikSAmAha - avataraNikArya : have samajyAdi guNomAM alabhyanI prApti mATe ane prAptanA paripAlana mATe vizeSathI zikSAne= upAyane, batAve che - bhAvArtha : pUrvasUtramAM kahyuM ke aticAronA nAza mATe zAstramAM vihita evA nityasmRtyAdimAM yatna karavo joIe. have pote je samyaktAdi vrato svIkAryo che temAM je guNo bhAvathI pragaTa thayA nathI tenI prApti mATe ane je guNo pote svIkAryA che ane bhAvathI je guNonI prApti thaI che tenA rakSaNa mATe vizeSathI zuM karavuM joIe ? te upadezaka yogya zrotAne batAve che - sUtra - sAmAnya sya sArU2/072nA sUtrArtha: Ane= svIkArAyelA vizeSa gRhasthadharmavALA evA zrAvakane, sAmAnya caryA sevavI joIe. Il39/172 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-39, 40 TIkA :__ 'sAmAnyA' pratipannasamyaktvAdiguNAnAM sarveSAM prANinAM sAdhAraNA sA cAsau 'caryA' ca ceSTA 'sAmAnyacaryA', 'asya' pratipannavizeSagRhasthadharmasya jantoriti / / 39/172 / / TIkArya : sAmAnyA' ... naoNoriti | sAmAnya svIkArAyelA samyaktAdi guNavALA sarvaprANIonAM sAdhAraNa, evI je A caryA te sAmAnya caryA. AnekasvIkArAyelA vizeSa gRhasvadharmavALA zrAvake sevavI joIe. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. Im39/17 bhAvArtha - vaLI, upadezaka vAta svIkAranAra zrAvakane kahe che ke jema zrAvake vratanA niraticAra pAlana arthe nityasmRtyAdi vihita anuSThAnamAM udyama karavo joIe tema vrata svIkAranArA sarva zrAvakonI sAdhAraNa evI je ucita pravRttio che temAM udyama karavo joIe, tethI je guNo potAnAmAM pragaTa thayA na hoya te guNo pragaTa thAya che ane je guNo potAnAmAM pragaTa thayA hoya te guNonuM paripAlana thAya che ane sarva zrAvakanI sAdhAraNa sAmAnya caryA zuM che ? te graMthakArazrI svayaM AgaLanAM sUtromAM batAve che. ll39/17zA avataraNikA - kIdRzItyAha - avataraNitArtha - kevA prakAranI zrAvakanI sAmAnya carcA che? ethI kahe che - sUtraH samAnadharmamaNe vAsa: II40/17rUA. sUtrArtha - samAna dhArmikanA vacamAM vasavuM joIe. 40/17all TIkA - 'samAnAH' tulyasamAcAratayA sadRzAH upalakSaNatvAdadhikAzca te 'dhArmikA'zceti samAsaH, teSAM 'madhye vAsaH' avasthAnam, tatra cAyaM guNa:-yadi kazcit tathAvidhadarzanamohodayAddharmAccyavate tatastaM sthirIkaroti, svayaM vA pracyavamAnaH taiH sthirIkriyate, paThyate ca - Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-40 "yadyapi nirgatabhAvastathApyasau rakSyate sadbhiranyaiH / veLuvibhUnamUlo'pi vaMzAhane mahIM naiti||8||" [] / / 40/27 / / DhIkArtha H 'samAnAH naiti / / " / / samAnatulya samAcArapaNAthI sadeza, upalakSaNapaNuM hovAthI adhika, evA te dhArmika e pramANeno samAna dhArmika zabdano samAsa che. teonA madhyamAM vAsa=avasthAna. ane temAM=samAna dhArmikanA madhyanA vAsamAM A guNa che. jo koI tevA prakAranA darzanamohanA udayathI dharmathI pAta pAme che tethI=pAtathI tene sthira kare che athavA svayaM pAta pAmato teonA vaDe sthira karAya che ane kahevAya che ' ..... 111 - " "jo ke nirgatabhAva che=potAnAmAMthI cAlyo gayelo bhAva che topaNa anya sajjano vaDe A= nirgatabhAva rakSaNa karAya che. mULa UkhaDI gayelo paNa vAMsa vaMzagahanamAM=vAMsanA gADha jaMgalamAM pRthvI para paDato nathI. / / 118 / " () ||40/1735 bhAvArtha = upadezaka svIkArAyelA vratavALA zrAvakane vrata rakSaNanA upAyarUpe kahe che ke zrAvake potAnA tulya ane potAnAthI adhika dharmapAlana karanArA zrAvako sAthe sadA paricaya karavo joIe. jethI paraspara ucita dharmonA vArtAlApa dvArA potAnAM svIkArAyelAM vratonuM rakSaNa thAya che. vaLI, tevA samAna dhArmika zrAvakomAMthI koIka zrAvakane pramAda doSa prApta thAya tyAre satata saMsAranA uccheda mATeno utsAha zithila bane tevA prakAranA darzanamohanIyakarmano udaya thAya to te zrAvaka dharmathI pAta pAme che arthAt sarva udyamathI saMsAranA uccheda mATe je pUrve samyaktvanA baLathI yatna karato hato te zithila bane che te vakhate te zrAvakane pote sthira karI zake che jethI yogya jIvanA sthirIkaraNakRta mahAnirjarAnI prApti thAya che. vaLI, pote paNa pramAdavaza paDIne dharmamAM zithila pariNAmavALo thAya tyAre jinavacana anusAra je tevA prakArano darzanamohanIyano kSayopazama pUrvamAM hato te vinAza pAme che ane tenA kAraNe pote maMda dharmI bane che. te vakhate te anya zrAvako tene sthira kare che. mATe samAna dhArmikanI sAthe vasavAthI sadA paraspara tattvanI AlocanA thAya che, jenA kAraNe svIkArAyelAM vratonuM samyak pAlana thAya che. ahIM vizeSa e che ke je jIvomAM nirmaLa koTinuM samyagdarzana che te jIvo sadA jinavacananAM rahasyane jANavA mATe ane zakti anusAra sevavA mATe apramAdathI yatna kare che ane jyAre svIkArAyelA vratomAM ucita yatna zithila thAya che tyAre te prakArano darzanamohanIyano udaya thAya che jenA kAraNe saMsArano atyaMta bhaya nAza pAme che ane uttarottaranAM guNasthAnakamAM javA mATe utsAha zithila thAya che. ane tulya guNavALAno sahavAsa ke adhika guNavALAno sahavAsa te prakAranA pAtathI rakSaNa kare che. II40/173|| Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 avataraNikA : tathA - avataraNikArtha : - ane - sUtra : - * vAtsalyametepu / / 41/174|| sUtrArtha A badhAmAM=sAdharmikomAM vAtsalya karavuM joIe. / / 41/174 TIkA H dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-41 'vAtsalyam' annapAnatAmbUlAdipradAnaglAnAvasthApratijAgaraNAdinA satkaraNaM 'eteSu' sAdharmikeSu kAryam, tasya pravacanasAratvAt, ucyate ca "jinazAsanasya sAro jIvadayA nigrahaH kaSAyANAm / sAdhamivAtsa mahiSa tathA khinendrAm / / 6 / / " [ ] / / 4/294 / / TIkArya H 'vAtsalyam' binendrALAm / / " / / AmAM=sAdharmikomAM, vAtsalya karavuM joIe=anna, pAna, tAMbUla AdinuM pradAna, glAna avasthAmAM pratijAgaraNa AdithI satkAra karavo joIe; kema ke tenuM=sAdharmika vAtsalyanuM, pravacananuM sArapaNuM che. ane kahevAyuM che "jinazAsanano sAra - jIvadayA, kaSAyono nigraha, sAdharmikanuM vAtsalya ane jinendronI bhakti che. 119 / / " () ||41/174|| bhAvArtha: vratapAlananA upAyarUpe sAmAnya caryA batAvatAM kahyuM ke samAna dhArmika ke adhikaguNavALA sAdharmiko sAthe paricaya ka2vo joIe. have evA sAdharmikonI bhakti karavI joIe. e paNa vratanA 2kSaNano upAya che; kema ke potAnA tulya ke potAnAthI adhika evA guNavAna sAdharmikone joIne jeone teo pratye bhakti varte che teomAM guNo pratyeno pakSapAta dRDha thAya che ane tenA kAraNe sadA utsAhapUrvaka guNamAM yatna thAya che. ***** vaLI, guNavAna puruSonI bhaktikALamAM paNa guNano pakSapAta vRddhi thAya che. jethI svIkArAyelAM vratonuM 2kSaNa thAya che ane samyak pAlana thAya che. II41/174|| Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 1 sutra-42 113 avataraNikA :tathA - avataraNikArya : ane - sUtra - gharmaviSnayA svapanam II42/171ii sUtrArtha - dharmanI ciMtAthI sUvuM e paNa vratadhArI zrAvakonI sAmAnya caryA che ema anvaya che. ll42/175ll TIkA :"dharmacintA' "dhanyAste vandanIyAste taistrailokyaM pavitritam / ceSa avanavanezI mimano vininaH pAra pA" [] ityAdizubhabhAvanArUpayA 'svapanaM' nidrAgIkAraH, zubhabhAvanAsupto hi tAvantaM kAlamavasthitazubhapariNAma eva labhyata iti / / 42/175 // TIkArya : cintA' ... ti | dharmaciMtAthI= teo dhanya che, teo vaMdanIya che, teo vaDe traNa loka pavitra karAyA che, jeo vaDe bhuvanane kleza karAvanAra A kAmarUpI malla jitAyo che. 120 " ). ItyAdi=AvA prakAranA anya paNa padArtho ItyAdithI grahaNa karavA ane tevI zubhabhAvanA rUpa dharmaciMtAthI nidrAno svIkAra karavo. je kAraNathI zubhabhAvanAthI sUtelo teTalA kALa sudhI=nidrAkALa sudhI avasthita zubha pariNAmavALo ja prApta thAya che. ri' zabda TIkAnI samApti arthe che. 42/175 bhAvArtha :. vaLI, zrAvake vratapAlana ane vratanI vRddhi arthe sUtA pUrve dharmaciMtAthI AtmAne bhAvita karavo joIe; kema ke atyaMta upayogapUrvaka karAyelI dharmaciMtAthI vAsita thayeluM citta nidrAkALa daramyAna tevA avasthita Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2) adhyAya-3 | sUga-42, 43 zubha pariNAmavALuM rahe che. jethI nidrAmAM kaMIka cetanA maMda hovA chatAM dharmanI vRddhine anukULa citta satata varte che. A prakAranI vratadhArIonI sAmAnya caryAnuM pAlana karavAthI svIkArelAM vratonuM apramAdathI pAlana thAya che; kema ke nidrAkALamAM paNa zubhapariNAmathI dharmanI zaktino ja saMcaya thAya che. II42/17pA avataraNikA - tathA - avataraNikArca - ane - sUtra : namaskAreNAvabodhaH / / 43/176 / / sUtrArtha: namaskArathI jAgavuM joIe. I43/176 TIkA : 'namaskAreNa' sakalakalyANapuraparamazreSThibhiH parameSThibhiradhiSThitena namo arahaMtANamityAdipratItarUpeNa 'avabodho' nidrAparihAraH, parameSThinamaskArasya mahAguNatvAt, paThyate ca - . . "eSa paJcanamaskAraH sarvapApapraNAzanaH / malliAnAM ja sarveSAM prathamaM mavati ma m IIRRI" 0 rUti 42/7ddA TIkArca - mAre' .ti namaskArathI sakala kalyANanuM kAraNa evuM je nagara temAM rahenArA parama zreSThi evA parameSThithI adhiSThita namo arihaMtANaM ItyAdi pratItarUpa namaskArathI nidrAno parihAra karavo joIe; kema ke parameSThi namaskAranuM mahA guNapaNuM che ane kahevAya che - "A pAMcano namaskAra sarva pApono nAza karanAra che ane sarvamaMgalamAM prathama maMgala che. II121" () tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. II43/176u. bhAvArtha : zrAvake nidrA pUrI thayA pachI namaskAranAM smaraNapUrvaka nidrAno parihAra karavo joIe arthAt jAgatAnI sAthe prathama namaskAranuM smaraNa karavuM joIe. te namaskAra kevo che te spaSTa karatAM TIkAkArazrI kahe che - sarva kalyANane karanAra evuM jinazAsanarUpI je nagara temAM vasanArA parama zreSThi evA paMcaparameSThi che; Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-43, 44 115 kema ke zrAvaka-zrAvikA Adi jinazAsanarUpI nagaramAM vase che ane te jinazAsanarUpI nagara sakala kalyANanuM kAraNa che, topaNa temAM vasanArA 52mazreSThio to=52ma zrImaMta to, arihaMta Adi pAMca ja che. te A rIte - arihaMta cAra atizayavALA che. siddha bhagavaMto pUrNa kalyANane pAmelA hovAthI pUrNaguNavALA che ane AcArya, upAdhyAya ane sAdhu sarva udyamathI kalyANa mATe yatna karanArA che, mATe aMtaraMga samRddhithI A pAMce pa2ma zrImaMta che ane tevA 52ma zrImaMtarUpa parameSTithI adhiSThita navakAramaMtra che, tethI je zrAvaka sUkSma buddhithI paMcaparameSThinAM svarUpanAM samAlocanapUrvaka jAge che tevA zrAvakane A jagatamAM paMcaparameSThi ja mahAzrImaMta jaNAya che ane teone namaskAra karIne teonA tulya thavAnI zaktino saMcaya kare che jenA baLathI svIkArAyelAM vratonA samyak pAlananuM sIrya sadA ullasita 2he che. II43/176 // avataraNikA : tathA avataraNikArya : ane sUtra : - prayatnakRtAvazyakasya vidhinA caityAdivandanam / / 44/177 / / prayatnakRta AvazyavALA zrAvake=dehanAM Avazyaka kRtyone karelA evA zrAvake vidhithI caityAdinuM vaMdana karavuM joIe. II44/177]] TIkA H 'prayatnena' prayatnavatA kRtAnyAvazyakAni mUtrapurISotsargAGgaprakSAlanazuddhavastragrahaNAdIni na tathA, tasya 'vidhinA' puSpAdipUjAsaMpAdanamudrAnyasanAdinA prasiddhena 'caityavandanaM' prasiddharUpameva, 'Adi' zabdAnmAtApitrAdiguruvandanaM ca yathoktam - sUtrArtha : "caityavandanataH samyak zubho bhAvaH prajAyate / tasmAt rmakSaya: sarva: tataH jyALamanute / / 22 / / " [ ] tyAvIti 2544/277 / / TIkArya H 'prayatnana' phArIti / / prayatnathI prayatnavALA evA zrAvakathI, mUtra-maLato utsarga, aMganuM prakSAlana, zuddha vastranA grahaNAdirUpa Avazyaka jenA vaDe karAyA che te tevA che=prayatnakRta AvazyakavALA ..... Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-44, 45 che, tevA zrAvakane vidhi vaDe puSpAdi pUjA-saMpAdana mudrAvyasanAdi prasiddha evI vidhi vaDe, prasiddha evuM caityavaMdana karavuM joIe. caityavaMdanAdi mAM rahelA "gAri' zabdathI mAtA-pitA Adi guruvargane vaMdana karavuM joIe. je pramANe kahevAyuM che - "caityavaMdanathI samyapha zubhabhAva thAya che tenAthI karmakSaya ane tenAthI-karmakSayathI jIva sarva kalyANane prApta kare che. II122aa" ) Adi. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. II44/17chA bhAvArtha : upadezaka zrAvakane dezaviratinA samyapha pAlana arthe sAmAnya caryA batAvatAM kahe che ke zrAvake jAgatAnI sAthe namaskAra maMtranuM smaraNa karyA pachI dehanAM mala-mUtra Adi Avazyaka kRtya karavAM joIe, jethI zarIra pIDAne kAraNe bhagavadbhaktimAM vyAghAta na thAya. tyArapachI zrAvaka aMgenuM prakSAlana kare, zuddha vastro dhAraNa kare ane bhagavAnanI bhaktinI ucita sAmagrIpUrvaka potAnA gRhacaityamAM jAya ane ucita bhakti saMpAdana karyA pachI caityavaMdana kare ane caityavaMdana karyA pachI mAtA-pitA Adi guruvargane vaMdana kare. jethI sarvatra ucita pravRtti karavAnI zaktino saMcaya thAya che ane caityavaMdana to guNanA prakarSavALA tIrthakaronA guNagAna svarUpa che jenAthI sarvottama puruSa pratye tIvarAga rU5 zubhabhAva thAya che. ane vItarAga pratye thayelA tIvrarAgathI saMyama pratyenA pratibaMdhaka karmono kSaya thAya che. ane zubhabhAvathI thayelA karmanA kSayanA kAraNe jIvane sarvakalyANanI prApti thAya che. arthAt A lokamAM paNa uttama citta ane uttama puNyano vipAka prApta thAya che ane bhavAMtaramAM paNa sadgationI paraMparA dvArA tIrthakara tulya avasthAnI prApti thAya che. mATe zrAvake dehanI zuddhipUrvaka prAtaHkALamAM prathama vidhipUrvaka caityavaMdanAdi karavuM joIe. II44/17ll avataraNikA :tathA - avataraNiyArtha: ane - sUtra : samyak pratyAkhyAnakriyA / / 45/178 / / sUtrArtha - samyaka pratyAkhyAna karavuM joIe. ll45/178. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 ) adhyAya-3 | sutra-45 117 TIkA - 'samyagi ti kriyAvizeSaNam, tataH 'samyag' yathA bhavati tathA mAnakrodhA'nAbhogAdidoSaparihAravazAt 'pratyAkhyAnasya' mUlaguNagocarasyottaraguNagocarasya ca 'kriyA' grahaNarUpA, parimitasAvadyAsevane'pi aparimitaparihAreNa pratyAkhyAnasya mahAguNatvAt, yathoktam - "parimitamupabhuJjAno hyaparimitamanantakaM pariharaMzca / proti paratno zramita mananta sIdhyam sArA" ] rUti 41/78aaaa TIkArya : "sajiti ti samyapha e pratyAkhyAna kriyAnuM vizeSaNa che= paccakakhANa grahaNa karavAnI kriyAnuM vizeSaNa che, tethI samyapha je pramANe thAya samyapha je prakAre pratyAkhyAnanI kriyA thAya, te pramANe mAna, krodha, anAbhoga Adi doSanA parihArathI mULaguNaviSayaka ane uttaraguNaviSayaka pratyAkhyAnanI grahaNarUpa kriyA karavI joIe; kema ke parimita sAvadhavA AsevAmAM paNa aparimitanA parihArathI=aparimita evA sAvadhatA parihArathI, pratyAkhyAnanuM mahAna guNapaNuM che. je kAraNathI kahevAyuM che - parimitane bhogavato ane aparimita anaMtano parihAra karato zrAvaka paralokamAM aparimita evA anaMta sukhane prApta kare che. NI123" () ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. II45/178 bhAvArtha : zrAvake UThyA pachI caityavaMdana Adi ucita kriyA karyA pachI potAnI zakti anusAra samyapha paccakhANa karavuM joIe. kaI rIte samyagu paccakakhANa thAya ? ethI kahe che - mAna-krodhAdi kaSAyono ane anAbhogAdi doSono parihAra karIne potAnA svIkArAyelA mULaguNauttaraguNa viSayaka divasa daramyAna saMkoca thAya te prakAranI kriyArUpa paccakakhANa karavuM joIe, jenAthI potAnA jIvanamAM divasa daramyAna parimita sAvadyanuM sevana thAya ane aparimita evA sAvadyano parihAra thAya. jenA kAraNe saMvarabhAvano pariNAma vRddhi pAme che. jethI paccakakhANa mahAna guNavALuM bane che. Azaya e che ke zrAvaka svazakti anusAra 12 vrato svIkAryA pachI pratidina te vratonA viSayabhUta sAvadya pravRttino vizeSa vizeSa saMkoca thAya te prakAre paccakakhANa grahaNa kare ane te paccakakhANa grahaNa karavAmAM kevaLa saMpUrNa niravadya pravRttinI zaktino saMcaya thAya te prakAranA pratisaMdhAnathI paccakakhANa grahaNa kare, paraMtu kaSAyane vaza thaIne paccakakhANa grahaNa na kare athavA A paccakakhANa dvArA mAre aMtaraMga rIte Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-45, 46 saMvaranI vRddhi karavI che te viSayamAM anAbhogAdi doSa prApta na thAya te rIte paccakakhANa grahaNa kare, jethI paccakhANa grahaNa karyA pachI paccakhANanI kAlAvadhi sudhI te te prakAranA tyAga karAyelA sAvadyanuM sevana manathI, vacanathI ke kAyAthI na thAya te prakAranuM daDha vIrya ullasita thAya jenAthI svIkArAyeluM paccakhANa mahAnirjarAnuM kAraNa bane che ane puNyAnubaMdhI punya dvArA paralokamAM mahAsukhanuM kAraNa bane che II4pa/178II avataraNikA : tathA - avataraNikArya : ane - sUtra : yathocitaM caityagRhagamanam / / 46/179 / / sUtrArtha : yathocita caityagRhagamana karavuM joIe. li46/179ll TIkA - __'yathocitaM' yathAyogyaM 'caityagRhagamanaM' caityagRhe jinabhavanalakSaNe arhabimbavandanAya pratyAkhyAnakriyAnantarameva gamanamiti, iha dvividhaH zrAvako bhavati - RddhimAMstaditarazca, tatraddhimAn rAjAdirUpaH, sa sarvasvaparivArasamudAyena vrajati, evaM hi tena pravacanaprabhAvanA kRtA bhavati, taditaro'pi svakuTumbasaMyogeneti, samudAyakRtAnAM karmaNAM bhavAntare samudAyenaivopabhogabhAvAt / / 46/179 / / TIkArya : 'thojita'.... mojamavAn aa yathocita potAnI yogyatA anusAra, caityagRhagamana karavuM joIe jitabhavanarUpa caityagRhamAM arihaMtanA bibanA vaMdana mATe, pratyAkhyAnanI kriyA karyA pachI tarata ja gamana karavuM joIe. ahIM-caityagRhagamananA viSayamAM, be prakAranA zrAvako che - (1) RddhivALA ane (2) Rddhi rahita. tyAM RddhimAna rAjAdhirUpa zrAvaka sarvasvaparivAranA samudAyathI cetyAlayamAM jAya che. A rIte tenA vaDe pravacananI prabhAvanA karAyelI thAya che ane tenAthI itara paNa svakuTuMbanA saMyogathI caityAlayamAM jAya che, kema ke samudAyathI karAyelAM kRtyonA upabhoganI prApti bhavAMtaramAM samudAyathI ja che. ll46/179l Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-46, 47 bhAvArtha: zrAvaka gRhacaityamAM caityavaMdana Adi karIne paccakkhANa karyA pachI ucita vidhithI jinabhavanarUpa caityagRhamAM arthAt saMghanA caityagRhamAM jAya che. jo te zrAvaka RddhimAna hoya to sarva potAnA parivAra sahita jAya che ane RdripUrvaka te zrAvakane caityAlaya jatAM joIne yogya jIvone thAya che ke A bhAgyazALI jIvo bhagavAnanI bhakti arthe kevA vaibhavapUrvaka jAya che. te joIne teone paNa bhagavAnanI bhakti karavAno pariNAma thAya che, tethI bhagavAnanA zAsananI prabhAvanA thAya che; kema ke yogya jIvomAM dharmaprAptinAM bIjonuM AdhAna thAya che. vaLI jeo RddhimAna nathI teo paNa potAnA kuTuMba sAthe caityAlayamAM jAya che. je uttama kArya samudAyamAM teo kare che tenA phaLarUpe tenuM dharmI evuM kuTuMba janmAMtaramAM paNa sAthe dharmaparAyaNa thaIne ekaThuM thAya che jethI ekabIjAne dharmanI vRddhimAM paraspara kAraNabhAvane prApta kare che. ]]46/179]] avataraNikA : tathA - avataraNikArtha -- ane sUtra H - vidhinA'nupravezaH ||47/180|| 119 sUtrArtha : vidhithI anupraveza kare=caityagRhamAM praveza kare. II47/180]I TIkAH 'vidhinA' vidhAnena caityagRhe pravezaH kAryaH, anupravezavidhizcAyam - " saccittANaM davvANaM viussaraNayAe 1, acittANaM davvANaM aviussaraNayAe 2, egasADieNaM uttarAsaMgeNaM 3, cakkhuphAse aMjalipaggaheNaM 4, maNaso egattIkaraNeNaM 5" [bhagavatIsUtre 2/5, jJAtAdharmakathAGge prathamAdhyayane pR. 42, paM.17] [sacittAnAM dravyANAM vyutsarjanatayA acittAnAM dravyANAmavyutsarjanatayA ekazATikenottarAsaGgena cakSuH sparze agnatiprapradeLa manasa putvIrona ] ti||47/80nA TIkArtha : vidhinA tti / / vidhithI=zAstramAM kahela vidhithI caityagRhamAM praveza karavo joIe. anupravezanI vidhi A che - "(1) sacitta dravyonA tyAgathI, (2) acitta dravyonA atyAgathI, (3) ekasATika uttarAsaMgathI, Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-47, 48 (4) caluthI jinapratimAnAM darzana thatAM aMjalinA pragrahathI=be hAtha joDIne namaskAra karavAthI, (5) mananA ekAgrakaraNathI=vItarAganA guNone abhimukha mana prasarpaNa pAme te prakAranA mananA daDha vyApArathI, caityagRhamAM praveza karavo joIe ema avaya che." (bhagavatIsUtra-2/5, jJAtAdharmakathA prathama adhyayana, pR. 42, 5. 17). ti' zabda uddharaNanI samApti arthe che. II47/180pA. bhAvArtha - zrAvaka paccakakhANa karyA pachI zAsananI prabhAvanA thAya te rIte ke potAnuM kuTuMba dharmaparAyaNa thAya te rIte kuTuMba sAthe caityagRhamAM jAya tyAre zAstramAM batAvAyelI vidhi anusAra caityagRhamAM praveza kare. ane te pravezanI vidhinAM pAMca aMgo che. potAnA deha upara dhAraNa karAyela mAlA Adi sacitta dravyono tyAga kare jenAthI bhagavAna pratyeno ucita vinaya sacavAya che. vaLI, alaMkAra Adi acitta dravyone dhAraNa karI rAkhe, jenAthI pote zobhAyamAna thavAne kAraNe te prakAranI bhagavAnanI pUjAmAM bhAvanI vRddhi thAya che. vaLI, zrAvaka ekasATikavALuM uttarAsaMgaHkhesa dhAraNa karIne jinAlayamAM praveza kare je khesa dvArA pUMjavA AdinI kriyA karIne jIvarakSA karI zake che. ane jinAlayamAM praveza karatI vakhate cakSuthI pratimAnAM darzana thAya ke tarata be hAtha joDIne jinane namaskAra kare. vaLI, jinAlayamAM pravezatI vakhate dRDha praNidhAna kare ke jinAlayanI pravRttikALamAM potAnuM citta vItarAganA guNanA smaraNapUrvaka temanA pratyenA bhaktinA bhAvanI vRddhi thAya te rIte sarva kriyAmAM pravarte. A prakAranI ucita vidhipUrvaka caityagRhamAM praveza karavAthI bhagavAnanI AjJAnuM pAlana thAya che ane vItarAga pratyenI bhakti karavAnI ucita kriyAmAM daDha pakSapAta utpanna thAya che, je mahAnirjarAnuM kAraNa che. I47/18nA avataraNikA : tatra 2 - avataraNitArtha : ane tyAM=caityagRhamAM, zuM karavuM joIe ? te batAve che - sUtra : ucitopacArakaraNam / / 48/181 / / sUtrArtha - ucita upacArane karavuM joIe. II48/181il Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-48, 49 TIkA :'ucitasya' arhaddimbAnAM yogyasya 'upacArasya' puSpadhUpAdyabhyarcanalakSaNasya 'karaNaM' vidhAnam 48/282 TIkArca - vitI' . vidhAnam aham biMbone yogya evA ucita puSpa, dhUpAdithI abhyarcatArUpa upacArane karavuM joIe. li48/181 bhAvArtha : zrAvaka vidhipUrvaka caiyAlayamAM praveza karyA pachI potAnI zakti anusAra pUjAnI sarva sAmagrIthI bhagavAnanI bhakti kare. jethI pUjakALamAM bhagavAnanA guNo pratyeno bahumAna bhAva te te kriyAthI pravardhamAna thAya che. ane pUjAkALamAM zrAvaka bhAvana kare che ke bhagavAna yoganirodha karIne siddha avasthAne pAmelA che temanI te avasthA AtmA mATe atyaMta upAdeya che; kema ke yoganirodhathI AtmA sarva duHkhono aMta kare che ane pUrNasukhamaya mokSanI prApti kare che. A avasthAne pAmelA bhagavAna janmathI mAMDIne nirmaLa matizruta-avadhijJAnavALA hatA, atyaMta ucita pravRtti karanArA hatA, mahAsattvazALI hatA ane ucitakALe saMsAranA ucchedanA upAyarUpe saMyamane grahaNa karela tyAre nirmaLa koTInuM mana:paryavajJAna pragaTa hatuM ane A cAra prakAranA nirmaLajJAnanA baLathI bhagavAna karmanAza mATe mahA parAkrama phoravIne asaMgabhAvane pAmyA ane aMte vItarAga-sarvajJa thayA. jagatanA jIvonA upakAra arthe tIrthanI sthApanA karI ane bhavanA aMte yoganirodha karIne sarva karmathI mukta thayA. mATe AvA uttama puruSanI huM bhakti karIne temanI AjJAnA pAlanane anukULa saMcita vIryavALo thAuM; ane temanI jema mahAparAkrama phoravIne saMsArano aMta karuM e prakAranA praNidhAnapUrvaka zrAvaka bhagavAnanI bhakti kare, jethI pradIrghakALa sudhI bhagavAnanA guNonA citavanathI tabhAvane abhimukha jatuM potAnuM citta caityavaMdana karavAne anukULa bhUmikAne prApta kare. II48/181pa avataraNikA : tato - avataraNikAW : tyArapachI ucita sAmagrIthI bhagavAnanI pUjA karyA pachI, zrAvaka zuM kare ? te batAve che - sUtra : mAvataH tavAda: TI41/182TI sUtrArtha : bhAvathI stavano pATha kare. ll49/18aaaa . Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-49, 50 TIkA - daridranidhilAbhAdisaMtoSopamAnopameyAd 'bhAvato' bhAvAt saMtoSalakSaNAt 'stavAnAM' gambhIrAbhidheyAnAM sadbhUtaguNodbhAvanApradhAnAnAM namaskArastotralakSaNAnAM 'pAThaH' samucitena dhvaninA samuccAraNam T41/182aa TIkArca - ridranidhi .... samukyArapAm | daridra puruSane nidhinA lAbhAdithI thayelA saMtoSanA upamAnathI upameya evA saMtoSarUpa bhAvathI stavanAno pATha kare gaMbhIra abhidheya che jemAM ane sadbhata guNonI uddabhAvanA che. pradhAna jemAM evA namaskAra stotrarUpa pATha samucita dhvanithI uccAraNapUrvaka kare. ll49/182 bhAvArtha jema koI daridra puruSane mahAna nidhAnano lAbha thAya tyAre tene atyaMta harSa thAya che. tema tattvanA jANakAra zrAvakane bodha che ke pote aMtaraMga guNasaMpattithI daridra che AthI ja tuccha evA bhogomAMthI AnaMda laIne daridra avasthA tulya saMsAranI viDaMbanAne prApta kare che. Ama chatAM daridra evA paNa mane lokottama puruSa evA tIrthakaronA svarUpano bodha thayo che je mahAnidhAnanI prAptitulya che; kema ke jema daridra puruSa nidhAnanI prAptithI daridratAno tyAga karIne samRddhivALo bane che tema lokottama puruSanI stavanA karIne huM paNa saMsAranA paribhramaNanA kAraNabhUta evI mArI daridra avasthAno tyAga karIne bhagavAnanI stavanAnA baLathI samRddhivALo thaIza, tethI dhananI prApti tulya mahAnidhAna jevA bhagavAnane pAmIne saMtoSakRta bhAvathI bhagavAnanI stavanA kare che. kevI stavanA kare che ? ethI kahe che - je stavanAnAM sUtromAM gaMbhIra evA bhAvo abhidheya che ane bhagavAnanA sabhUta guNonuM pradhAna varNana che jemAM evA bhagavAnane namaskAra karanArAM stotrothI bhagavAnanI stuti zrAvaka kare ane sAMbhaLanArane paNa atyaMta prIti thAya tevAM ramya te stotronuM ucita dhvanithI uccAraNa kare. A rIte stuti karIne zrAvaka sarvaviratinI mahAzaktino saMcaya kare che. AthI ja zrAvakane dravyastava bhAvastavanI prAptirUpa cAritranuM kAraNa bane che. I49/182aaaa avataraNikA : tataH - avataraNikArya : tyArapachI sUtra-48-49mAM kahyuM tema jinabiMbanI ucita bhakti ane stanapATha karyA pachI, zrAvaka anya zuM kare ? te batAve che - Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 / adhyAya-3 | sUtra-50, 51 sUtra - caityasAdhuvandanam / / 50/183 / / sUtrArtha - caitya ane sAdhune vaMdana kare. II50/183II. TIkA :__'caityAnAm' arhaddimbAnAmanyeSAmapi bhAvArhatprabhRtInAM sAdhUnAM' ca vyAkhyAnAdyarthamAgatAnAM vandanIyAnAM 'vandanam' abhiSTvanaM praNipAtadaNDakAdipAThakrameNa dvAdazAvarttavandanAdinA ca prasiddharUpeNaiveti gApa0/18rUA. TIkArca - 'tyAnA prasiddharUpeveti | arihaMtanAM caityone anya paNa bhAvaarihaMta vagerenAM jinabimbone ane vyAkhyAna Adi arthe AvelA vaMdanIya evA sAdhuone vaMdana kare=jinapratimAne praNipAta daMDakAdinAM pAThanA kramathI vaMdana kare. ane prasiddharUpa evA dvAdazAvartavaMdana AdithI sAdhuone vaMdana kare. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. pa0/183 bhAvArtha : vaLI, caityagRhamAM gayA pachI te caityagRhamAM mukhya jinapratimAnI stavanA karyA pachI zrAvaka bhAvaarihaMta vagerenI anya paNa pratimAne vaMdana kare che. namutthaNe sUtrAdinA pAThanA kramathI caityavaMdananI kriyAthI vaMdana kare che, jethI vizeSa prakAranA bhagavAnanA guNonA praNidhAna dvArA bhAvanI vizuddhi thAya che. vaLI, koI susAdhu te caityagRha AdinA sthAne AvelA hoya ane te caityagRhanA bahimaMDapa AdimAM vyAkhyAna Adi prayojanathI birAjamAna hoya to teone paNa zAstramAM prasiddha evA dvAdazAvarta AdithI vaMdana kare. jethI sarvaviratine anukULa mahAvIryano saMcaya thAya; kema ke sAdhunA vidyamAna guNonA smaraNapUrvaka vaMdana kriyAkALamAM temanA pratyeno vadhato jato bahumAnano bhAvacAritranA pratibaMdhaka karmonA nAzanuM kAraNa bane che. IFpa0/183 avataraNikA : tata: - avataraNikArya : tyArapachI zrAvaka anya zuM kare ? te batAve che - Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 kiraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-pa1, para sUtra : gurusamIpe pratyAkhyAnAbhivyaktiH / / 51/184 / / sUtrArtha : tyArapachI sAdhune vaMdana karyA pachI sAdhu pAse pratyAkhyAnanI abhivyakti sUtra-4pamAM kahela te pramANe zrAvaka paccakkhANane grahaNa karyA pachI te paccakakhANane pharI guru pAsethI grahaNa kare. IN1/184ll TIkA - tathAvidhazuddhasamAcArasAdhusamIpe prAgeva gRhAdau gRhItasya 'pratyAkhyAnasya abhivyaktiH' guroH sAkSibhAvasaMpAdanAya pratyuccAraNam / / 51/184 / / TIkArya : tathA vitha pratyuthrAram aa tevA prakAranA zuddha samAcAravALA sAdhunI samIpamAM vartamAnakALane anurUpa bhagavAne kahelA je zuddha samAcAra che tevA prakAranA zuddha samAcArane pALanArA sAdhunI pAse zrAvaka pUrvamAM je paccakakhANa grahaNa kareluM te paccakakhANane guru pAse pharI grahaNa kare che arthAt potAnA svIkArAyelA paccakhANamAM gurunA sAkSIbhAvatA saMpAdana mATe pharI guru samIpe paccakakhANa grahaNa kare che. pa1/184nA bhAvArtha : zrAvaka sAdhune vaMdana karyA pachI jo te sAdhu kALane anurUpa zuddha samAcArane pALanArA hoya to tevA mahAtmA pAse pUrvamAM grahaNa karAyelA paccakakhANane pharI grahaNa kare che jethI zrAvakane adhyavasAya thAya che ke guNavAna evA gurunI sAkSIe meM A paccakhANa karyuM che mATe paccakakhANanI maryAdAmAM paNa manathI, vacanathI ane kAyAthI saheja paNa alanA na thAya te prakAre mAre udyama karavo joIe. jethI svIkArAyeluM paccakhANa uttara uttaranI viratinI vRddhi dvArA mahAkalyANanuM kAraNa bane. pa1/184 avataraNikA : tataH - avataraNikArya : tyArapachI zrAvaka anya zuM kare? te batAve che - sUtra - nivaghanazravane niyojana: sAva2/186 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-pa2, 53 125 sUtrArthaH tyArapachI jinavacananA zravaNamAM niyoga karavo joIe=niyama=vyApAra karavo joIe. para) 185II TIkA : 'saMprAptasamyagdarzanAdiH pratidinaM sAdhujanAt sAmAcArI zRNoti' iti zrAvaka ityanvarthasaMpAdanAya ninavajanazravane niyo' niyama: vArtha ti 2/8 TIkArya : "saMgItanAdi . te rUtti saMprApta samyagdarzana AdivALA zrAvaka pratidina sAdhu pAsethI sAmAcArI=sAdhunI sAmAcArIne, sAMbhaLanArA che e prakAranA zrAvaka zabdanA avartha saMpAdana mATe=zrAvaka zabdanA pAramArthika arthanA saMpAdana mATe, jinavacatanA zravaNamAM niyoga karavo joIe=niyama-vyApAra karavo joIe. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. pa2/18pA bhAvArtha : je zrAvaka bhagavAnanA vacananA sUkSma paramArthane jANanArA che ane zakti anusAra sarvaviratinI zaktimAM saMcaya arthe dezaviratinuM pAlana kare che tevA zrAvako saMprApta samyagdarzana AdivALA che ane tevA zrAvakone pratidina sAdhu pAsethI sarvaviratinI sAmAcArIne sAMbhaLavI joIe jethI sarvavirativALA mahAtmA kevA uttama AcArone pALIne saMsAranA uccheda mATe udyama karI rahyA che teno sUkSma-sUkSmatara bodha thAya e prakAranA zrAvaka zabdanA vyutpatti arthanI maryAdA che. jethI zrAvake susAdhune yoga hoya to temanI pAse jaIne sAdhunA ucita AcAronuM nitya zravaNa karavuM joIe jethI sAdhu-sAmAcArInA pAramArthika svarUpano sUkSma-sUkSmatara bodha thAya ane sAdhujIvananA pAramArthika svarUpa pratyenA pakSapAtane kAraNe sarvaviratinAM AvAraka karmono zIdhra kSaya thAya jethI bhAvathI sarvaviratinI zIdhra prApti thAya. vaLI koI tevA saMyogane kAraNe sAdhu pAsethI sAdhusAmAcArInA zravaNano avasara prApta na thAya topaNa vivekI zrAvake avazya pratidina sAdhusAmAcArInA sUkSma-sUkSmatara paramArthane jANavA ane te bhAvo pratye pakSapAtanI vRddhi thAya te rIte tene sthira karavA yatna karavo joIe, jethI vidyamAna samyagdarzana nirmaLanirmaLatara thAya. I/para/18pA avataraNikA - tataH - avataraNikArca - tyArapachI zrAvaka anya zuM kare ? te batAve che - Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 dharmabiMda prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-pa3 sUtraH samyak tadarthAlocanam / / 53/186 / / sUtrArtha - tyArapachI samyapha taarthanuM Alocana karavuM joIe susAdhu pAsethI je susAdhunI sAmAcArInuM zravaNa kareluM che tenA arthanuM Alocana karavuM joIe. pa3/186I TIkA - 'samyak' saMdehaviparyayA'nadhyavasAyaparihAreNa 'tadarthasya' vacanAbhidheyasya (Alocanam=)punaH punarvimarzanam, anyathA "vRthA zrutamacintitam" [ ] iti vacanAt na kazcicchravaNaguNaH syAditi Tdha3/28ddA TIkArya : saca' sthAti samyaphasaMdeha, viparyaya ane anavyavasAyanA parihArathI, te arthataMtraupadezanA zravaNathI prApta thayelA padArthanuM, pharI pharI vimarzana karavuM joIe. anyathA zrata pharI pharI vimarzana na karavAmAM Ave to acitita zrata vRthA che e prakAranuM vacana hovAthI koI zravaNano guNa na thAyaaupadezanA zravaNathI koI lAbha na thAya. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. pa3/18 bhAvArtha : vivekasaMpanna zrAvaka mAtra sAdhunI sAmAcArI sAMbhaLIne saMtoSa pAmatA nathI, paraMtu zaktinA prakarSathI sAdhunI sAmAcArIne mRttimAM rAkhavA yatna kare che ane te sAdhu sAmAcArInA yathArtha tAtparyamAM kyAMya saMdeha na rahe, kyAMya viparyaya na thAya ane kyAMya aspaSTa bodharUpa anadhyavasAya na rahe te rIte avadhAraNa kare che ane sAdhu pAsethI te sAmAcArIne yathArtha avadhAraNa karyA pachI pharI pharI te sAdhu sAmAcArIno vimarza kare che arthAt A sAdhu sAmAcArI kaI rIte saMgabhAvamAMthI AtmAne bahAra kADhIne asaMgabhAvane prApta karAve che, ane prApta thayelA asaMgabhAvane uttarottara atizayita kare che, jenA baLathI te sAmAcArI pALanArA mahAtmAone aMtaraMga svasthatAnuM sukha vadhe che tenA sUkSma marmane jANavA mATe zrAvaka sadA vimarza kare che. ane jo te pramANe sAdhu-sAmAcArIne zravaNa karyA pachI zrAvaka vimarza na kare to te zravaNa karelI sAdhu-sAmAcArIthI zrAvakane koI guNa thAya nahi; kema ke zAstramAM kahevuM che ke "acintita evuM zrata vRthA che", tethI e phalita thAya ke samyapha rIte ciMtavana karAyeluM zruta guNazreNInI vRddhi dvArA guNasthAnakanI vRddhinuM kAraNa bane che. mATe zrAvake sAdhu-sAmAcArI sAMbhaLyA pachI tenA arthanuM sadA Alocana karavuM joIe, jethI kalyANanI prApti thAya. pa3/18jA . Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2) adhyAya-3 | sUtra-pa4 avataraNikA : tata: - avataraNikArca - tyArapachI zrAvaka avya zuM kare ? te batAve che - sUtraH mAmaiparatA TIdha4/187nI sUtrArtha : tyArapachI AgamakaparatA=Agamane sanmukha rAkhIne tenA vacana anusAra sarva kriyAo karavI joIe. Apa4/187ll. TIkA : 'Agamo' jinasiddhAntaH sa evaiko na punaranyaH kazcit sarvakriyAsu 'paraH' pradhAno yasya sa tathA, tasya bhAvaH 'AgamaikaparatA,' sarvakriyAsvAgamamevaikaM puraskRtya pravRttiriti bhAva iti / / 54/187 / / TIkArya : mAno' ... mAvati | sarva kriyAomAM Agama=jitasiddhAMta, te eka para che=pradhAna che, vaLI anya kaMI nahi jene te tevuM che=Agamacekapara che, teno bhAva e AgamacekaparatA=sarva kriyAomAM Agamane ja eka AgaLa karIne pravRtti karavI e prakArano bhAva che. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. i54/18zA bhAvArtha : vivekasaMpanna zrAvaka svabhUmikA anusAra dezaviratine grahaNa karyA pachI te dezavirati sarvaviratinI prAptinuM kAraNa bane te rIte sevavAnA atyaMta arthI hoya che; paraMtu mAtra svIkArAyelI dezaviratimAM saMtoSa vRttivALA hotA nathI; tethI zrAvaka sAdhu pAse pratidina sAdhunI sAmAcArI sAMbhaLe che te sAdhusAmAcArInAM sUkSma arthonuM Alocana kare che ane vicAre che ke kaI rIte mArI dezaviratinuM pAlana zIdhra sarvaviratinuM kAraNa bane te arthe sAdhu pAsethI zravaNa karAyelI sAdhusAmAcArIne sadA smRtimAM rAkhIne tenI prAptinuM eka kAraNa bane te rIte Agamacekapara thaIne sarva pravRttio kare che. AthI ja vivekasaMpanna zrAvaka bhagavAnanI pUjA karavA mATe yatna kare tyAre paNa sAdhu pAsethI zravaNa karelI sAdhu sAmAcArI dvArA mahAtmAo kaI rIte bhagavAnanAM vacanane parataMtra thaIne sarva saMgathI para thaI rahyA che, tene smaraNamAM rAkhIne vicAre che ke Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-54, papa bhagavAna sarva saMgathI para avasthAnI parAkASThAne pAmelA che mATe temanI pUjAthI mArAmAM paNa AvI uttama sAmAcArI pALavAnI zakti pragaTe. A rIte zrAvaka aMtaraMga udyamamAM tatpara thaIne Agamavacana anusAra potAnI dezaviratinI sarva kriyAo kare che, jethI pUjAnI kriyA ke dezaviratinI anya sarva kriyAo sarvaviratine anukULa zaktisaMcayanuM prabaLa kAraNa bane che. pa4/18nA avataraNikA : tataH - avataraNitArtha - tyArapachI zrAvaka anya zuM kare ? te batAve che - sUtra : zrutazavapAnanam padha/188 sUtrArtha: tyArapachI mRtanuM AgamathI prApta thayelA arthanuM zakya pAlana karavuM joIe. pa5/188 TIkA - 'zrutasya' AgamAdupalabdhasya 'zakyasya' anuSThAtuM pAryamANasya 'pAlanam' anuzIlanaM saamaayikpoSaNAiita pa1/188AA TIkArya : zrutastha'....poSaNAiita | zrutanA AgamatA, zravaNathI upalabdha evA arthatA, zakyanuM anuSThAna karavA mATe zakya hoya evA anuSThAnanuM pAlana karavuM joIe sAmAyika-pauSadha Adi anuSThAnonuM pAlana karavuM joIe. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 55/188 bhAvArtha : mokSaprAptinA atyaMta arthI evA zrAvako dezavirati grahaNa karyA pachI sAdhu pAse pradhAnarUpe sAdhusAmAcArI sAMbhaLe che ane te sAdhu-sAmAcArI pALavAnI zakti dezaviratinAM sAmAyika, pauSadha Adi anuSThAnothI kaI rIte pragaTa thAya che tenA rahasyane susAdhu pAsethI pRcchA Adi karIne nirNaya kare che ane nirNata thayelA arthonuM Alocana karavA dvArA potAnI sAmAyika AdinI kriyAo sarvavirati sAthe kAraNarUpe ekavAkyatAthI kaI rIte saMbaMdhita che? tenA paramArthane jANIne ane punaH punaH bhAvana karIne Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-papa, pa6 sthira kare che. tyArapachI je dezaviratinAM anuSThAno potAnAthI zakya hoya te anuSThAnonuM te rIte pAlana kare che, jethI uttara uttaranAM anuSThAnonI zaktino saMcaya thAya; paraMtu pramAdane vaza thaIne mAtra sAmAyika pauSadha Adi kriyAo karIne saMtoSa pAmatA nathI. A prakAranuM zrAvakanuM anuSThAna zakyanA pAlanarUpa bane che. papa/188AA avataraNikA : tathA - avataraNikArya : ane - sUtra : lAza bhAva prativanthaH vida/186 sUtrArtha : azakyamAM bhAvathI pratibaMdha karavo joIe. pas/189II TIkA : 'azakye' pAlayitumapAryamANe tathAvidhazaktisAmagryabhAvAt sAdhudharmAbhyAsAdau 'bhAvena' antaHkaraNena 'pratibandhaH' Atmani niyojanam, tasyApi tadanuSThAnaphalatvAt, yathoktam - "nAryA yathA'nyasaktAyAstatra bhAve sadA sthite / tadyogaH pApabandhazca tathA mokSe'sya dRzyatAm / / 124 / / " [yogabindau 204] 'tadyoga' iti anyaprasaktanArIvyApAraH svakuTumbaparipAlanAdirUpa iti / / 56/189 / / TIkArya : sAce'. rUti | azakyamAMetevA prakAranI zakti ane sAmagrInA abhAvane kAraNe pAlana karavA mATe asAmarthyavALA evA sAdhudharmanA sevana AdimAM, bhAvathI aMtaHkaraNathI, pratibaMdha karavo joIe AtmAmAM niyojana karavuM joIe; kema ke tenuM paNa=bhAvathI AtmAmAM anuSThAnanA niyojananuM paNa, tad anuSThAnaphalapaNuM che kRtyathI zakya nathI tevA anuSThAnanuM phalANuM che. je kAraNathI kahevAyuM che - je pramANe bhAvathI sadA sthita hote chate anyamAM Asakta evI strIno temAM yoga che anya puruSamAM bhAvathI yoga che ane pApabaMdha che te pramANe Ane=samyagdaSTine molamAM jANavuM. 124li" (yogabindu-204). Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-paka uddharaNanA zlokamAM tadyoga atyamAM prasakta nArIno vyApAra che ane samyagdaSTino svakuTuMbaparipAlanAdirUpa vyApAra che. rati' zabda TIkAnI samApti arthe che. li56/189 bhAvArtha: pUrvasUtramAM kahyuM ke mokSanA arthI zrAvako jinavacana zravaNa karyA pachI zakya evAM anuSThAnonuM pAlana kare che. vaLI, te zakya pAlana uttaranA guNasthAnakanI prAptinuM kAraNa bane tadarthe zrAvako je anuSThAna potAnAthI zakya nathI tevA sAdhudharma AdimAM paNa bhAvathI pratibaMdhane dhAraNa kare che. Azaya e che ke vivekasaMpanna zrAvaka mokSano upAya sAkSAt yoganirodha che tevuM jANe che ane tenI prAptino upAya kevaLajJAna che ane kevaLajJAnanI prAptino eka upAya vItarAgatA che ane vItarAgatAnI prApti pUrNa sAdhudharmanA pAlanathI ja thaI zake, tethI mokSanA arthI evA zrAvako pUrNa sAdhudharmanA pAlana mATe zakti hoya to avazya tenA svIkAra mATe yatna kare; paraMtu tevA prakAranI zArIrika zakti na hoya ke tevA prakAranA niravadya mana-vacana-kAyAnA yogo pote karI zake tema na hoya ke tevA prakAranA niravadya manavacana-kAyAnA yogone karavAne anukULa bAhya sAmagrIno abhAva hoya tethI sAdhudharmanA atyaMta arthI zrAvaka paNa kadAca bAhyathI saMyamamAM yatna kare to paNa te prakAranA saMyamanA pariNAmane ullasita na karI zake tema jaNAya tyAre sAdhudharmano svIkAra na kare, paraMtu bhAvathI te sAdhudharmanA svarUpanuM ciMtana karIne tenA pratyeno potAno rAgano pariNAma sadA vRddhivALo kare che. vaLI, dravyathI sAdhudharmanI kriyAnuM sevana na hoya to paNa vAraMvAra cittamAM sAdhudharmanA guNothI AtmAne vAsita karavAno vyApAra sAdhudharmanA pratibaMdhaka karmono nAza kare che, tethI sAdhudharmanA sevananA phaLane paNa prApta kare che. AthI ja bhAvanAM prakarSathI jo cittano pratibaMdha sAdhudharmamAM thAya to sAdhudharma sevanArA muninI jema te mahAtmA paNa sAdhudharmanA sevananA phaLa sadaza zIdhra saMsAranAM pArarUpa phaLane pAme che. jema baLabhadra muninA sAdhudharma pratyenA atyaMta rAgane kAraNe kaThiyArAne paNa baLabhadra muninI jema pAMcamA devalokanI prApti ane ekAvatArIpaNAnI prApti thaI. ahIM yogabindunA pAThanI sAkSI ApI. tenAthI e prApta thAya che jema koI strIne anya puruSa pratye bhAvathI citta sadA rAgavALuM hoya ane te strI tevA saMjogone vaza patinI sevA karatI hoya topaNa bhAvathI anya puruSamAM rAga hovAne kAraNe anya puruSa viSayaka bhAvathI vyApAra che ane pApabaMdha thAya che tema samyagdaSTi jIva potAnI zakti anusAra mokSane anukULa anuSThAna seve che ane jyAM potAnI zakti nathI tyAM te uttama dharmanuM ciMtana karIne bhAvathI rAgane dhAraNa kare che. tethI tevA prakAranA saMyogamAM potAnA kuTuMbanuM paripAlana kare che tyAre paNa mokSa ane mokSanA upAyomAM tenuM citta hovAthI jema te strI pAbaMdha kare che tema samyagdaSTi jIva nirjarArUpa phaLane prApta kare che. mATe je anuSThAnamAM potAnI zakti na hoya te anuSThAnamAM mahAtmA potAnA AtmAne bhAvathI niyojana kare che, te mahAtmA te anuSThAnanA phaLane pAme che. pas/18lA Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-pa7 avataraNikA : tathA - avataraNikArca - ane - sUtra : tatkRSa prazaMsopArI sAdha7/010nA sUtrArtha : tenA kartA puruSomAM-potAnAthI je anuSThAna zakya nathI te anuSThAna karanArA mahAtmAo viSayaka, prazaMsA ane upacAra karavo joIe. Ifpa7/19ol. TIkA - __ 'tatkartRSu' AtmAnamapekSyAzakyAnuSThAnavidhAyiSu puruSasiMheSu 'prazaMsopacArau', prazaMsA muhurmuhurguNagaNotkIrttanarUpA, upacArazca taducitAnapAnavasanAdinA sAhAyyakaraNamiti / / 57/190 / / TIkArya : tatkRSa' . sAdAvyaramiti | potAnI apekSAe je anuSThAna azakya che te anuSThAna karanArA puruSasiMhomAM prazaMsA ane upacAra karavo joIe=vAraMvAra teonA guNanA samudAyanA smaraNapUrvaka utkIrtanarUpa prazaMsA karavI joIe ane upacAra karavo joIe temane ucita evAM annapAna-vastrAdi dvArA teonAM te ucita kRtyomAM sahAya karavI joIe. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. pa7/1905 bhAvArtha zrAvake potAnI zakti anusAra ucita anuSThAna sevIne uttara uttaranAM anuSThAnanI zaktinA saMcaya arthe te azakya anuSThAnamAM bhAvathI pratibaMdha karavo joIe ema pUrvasUtramAM kahyuM ane te pratibaMdhane atizaya karavA arthe potAnAthI azakya evAM anuSThAno je mahAtmAo sevIne vitarAgabhAvane anukULa AtmAnI zaktino saMcaya karI rahyA che tevA uttama puruSonI vAraMvAra prazaMsA karavI joIe ke A mahAtmAono janma saphaLa che, jethI mahAparAkramathI AvAM duSkara anuSThAno sevIne Atmahita sAdhe che. A prakAre vAraMvAra tevA mahAtmAonAM uttama anuSThAnonI prazaMsA karavAthI te anuSThAnono pakSapAta adhika adhika thAya che jethI zIghra te anuSThAnanAM pratibaMdhaka karmono kSayopazama pragaTe che. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-57, 58 vaLI, jema tevA anuSThAna karanArA uttama puruSonI zrAvaka prazaMsA kare, tema potAnI zakti anusAra tevA uttama puruSonI ucita bhakti kare. kaI rIte ucita bhakti kare ? te batAvatAM kahe che - teone dharma karavAmAM sahAyaka thAya tevAM ucita anna-pAna-vastra Adi dvArA saMyamavRddhimAM sahAyaka thavA dvArA bhakti kare, jenAthI teonA saMyamanAM uttama bhAvo pratyeno potAno pakSapAta adhika adhikatara thAya che, jethI zIghra tevA guNonI prAptinuM kAraNa bane tevo puNyasaMcaya ane kSayopazama bhAva pragaTe che. IFpa7/190II avataraNikA - tathA - avataraNikArya : ane - sUtra - nipuLamAntanam T18/939 sUtrArtha : nipuNa bhAvonuM ciMtavana karavuM joIe. pa8/191|| TIkA : 'nipuNAnAm' atisUkSmabuddhigamyAnAM bhAvAnAM' padArthAnAmutpAdavyayadhrauvyasvabhAvAnAM bandhamokSAdInAM vA'nuprekSaNam, yathA - "anAdinidhane dravye svaparyAyAH pratikSaNam / 3nmajjanti nimannatti narnannottavarnanne pAra T" [] tathA - "snehAbhyaktazarIrasya reNunA zliSyate yathA gAtram / rASavinaMtrI rmavanyo vityevam zaradA" (prazana.55] tyAhIti (18/22aaaa TIkArya : nipunA ... rUcAvIti | ati sUkSma buddhigamya evA nipuNa bhAvonuM padArthonA utpAdavyaya ane dhrauvya svabhAvanuM athavA baMdha-mokSAdi bhAvonuM anuprekSaNa karavuM joIe. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 / sUtra-58_ kaI rIte anuprekSaNa karavuM joIe ? te "yathA'thI batAve che - "anAdi anaMta evA dravyamAM svaparyAyo pratikSaNa jalamAM=samudramAM, jalakallolanI jema unmajjana pAme che, nimajjana pAme che. ll12pA" () ane "snehathI yukta evA zarIravALA puruSanAM gAtra je pramANe reNuthI= rajakaNathI, zleSa pAme che e rIte rAga-dveSathI yukta jIvane karmabaMdha thAya che ItyAdi bhAvonuM ciMtavana karavuM joIe. II126" (prathama.papa) ItyAdi. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. I58/191aaaa bhAvArtha : vaLI, zrAvaka jema potAnI zakti anusAra ucita anuSThAna kare che ane upara uparanAM anuSThAna sevavA arthe bhAvathI pratibaMdhane dhAraNa kare che ane tevA ucita anuSThAna sevanArA puruSonI haMmezAM vAraMvAra prazaMsA kare che ane teonI bhakti kare che tema zrAvaka saMsArathI vistAra pAmavA mATe bhagavAnanA zAsanamAM batAvAyelA sUkSma buddhithI gamya evA padArthonuM vAraMvAra ciMtavana kare che, jethI saMsAranA vAstavika svarUpano spaSTa spaSTatara bodha thAya, jethI tattvathI bhAvita thayelI zrAvakanI mati zIdhra saMsArane pAra pAmI zake. kaI rIte sUkSma buddhigamya bhAvono zrAvaka vicAra kare che te TIkAkArazrI batAve che - jagatavartI dareka padArtho utpAda-vyaya ane dhruva svabhAvavALA che, tethI potAno AtmA paNa kaI rIte dhruva che ane kaI rIte navA navA bhAvo rUpe utpanna thaI rahyo che ane kaI rIte pUrvanA bhAvono vyaya thaI rahyo che tenuM sUkSma buddhithI Alocana kare, to tene jaNAya ke zrAvakanAM A anuSThAnonA sevana dvArA meM mArA AtmAne A rIte uttama bhAvothI utpanna karyo che ane pUrvamAM saMsArane anukULa bhAvo hatA teno yatnapUrvaka meM vyaya karyo che, jethI dhruva evo mAro AtmA A rIte baMdhanAM kAraNono tyAga karIne mokSane anukULa bhAvono saMcaya karI zakyo che. vaLI, temAM zakti anusAra prayatna na thayo hoya to potAnA nipuNa ciMtavana dvArA zrAvakane potAnA thayelA pramAdanI smRti thAya che, tethI zakti anusAra pramAdanA parivAra mATe zrAvakanuM vIrya ullasita thAya che. vaLI, te zrAvaka vicAre che ke mAro AtmA anAdikALano che ane anaMtakALa sudhI zAzvata rahenAro che ane temAM pratikSaNa svaparyAyo pragaTa thAya che ane pUrvanA paryAyo zAMta thAya che. jema samudramAM jalanA killolo pUrvanA zAMta thAya che ane navA navA kallolo UThe che, tema AtmAmAM pUrva pUrvanA avasthAnA paryAyo nAza pAme che ane navA navA paryAyo pragaTa thAya che. mATe karmavALI avasthAvALo mAro AtmA sadA saMsAranA viDaMbanAnA paryAyomAM ja pharyA kare che ane tenuM kAraNa karmabaMdha che. kaI rIte karmabaMdha thAya che ? te spaSTa kare che - Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 adhyAya-3 | sUtra-58, 59 jema telAdi padArthothI yukta zarIra hoya to dhULanA rajakaNo zarIra upara lAge che, tema rAga-dveSanA saMzleSanA pariNAmavALo jIva karma bAMdhe che. A rIte buddhine sparze te rIte padArthavyavasthAnuM vAraMvAra zrAvaka ciMtavana kare to zrAvakanuM karmanA ucchedanuM sadvarya ullasita thAya che ane te zrAvakanuM citta nipuNabhAvonA ciMtavana dvArA vItarAgatAne anukULa uttamabhAvothI pote vAsita bane tevo daDha yatna karI zake che. IFpa8/191 avataraNikA : tathA - avataraNikArya : ane - sUtra: gurusamIpe arUnaH sAdha1/12AA sUtrArtha : gurunA samIpamAM prazna karavo joIe. Apa9/19rA. TIkAH yadA punarnipuNaM cintyamAno'pi kazcid bhAvo'tigambhIratayA svayameva nizcetuM na pAryate tadA 'guroH' saMvignagItArthasya vRttasthasya ca 'samIpe prazno' vizuddhavinayavidhipUrvakaM paryanuyogaH kAryaH, yathA 'bhagavan! nAvabuddho'yamartho'smAbhiH kRtayatnairapi, tato'smAn bodhayitumarhanti bhagavantaH' iti sAbara/rA TIkArca - yA. rUti jyAre vaLI nipuNa vicAra karAto koIka bhAva atigaMbhIrapaNuM hovAne kAraNe svayaM ja nirNaya karI zakAto nathI tyAre saMvigna gItArtha ane cAritranA pariNAmamAM rahelA evA gurunI samIpamAM prasta karavo joIe=vizuddha vinayapUrvaka ane vidhipUrvaka pRcchA karavI joIe. kaI rIte pRcchA karavI joIe ? te "yathA'thI batAve che - he bhagavAna ! karAyelA prayatnavALA paNa amArA vaDe A artha nirNata thayo nathI, tethI amane bhagavAna evA tame bodha karAvo. ti" zabda TIkAnI samApti arthe che. pa9/192AA Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-| adhyAya-3 | sUtra-59, 10 bhAvArtha : zrAvako mokSanA arthI hoya che, tethI pratidina jinavacana sAMbhaLe che ane jinavacanamAM vizada bodhavALA evA teo zAstravacanathI potAne atyaMta bhAvita karavA arthe nipuNatApUrvaka sUkSmabhAvonuM ciMtavana kare che, jethI zAstravacanathI, yuktithI ane anubhavathI zAstramAM kahelA padArthono marmasparzI bodha thAya. Ama chatAM, nipuNa rIte ciMtavana karAtA padArthano koIka sthAnamAM nirNaya na thAya te saMbhave; kema ke sarva kahelA bhAvo atigaMbhIra che, tethI tevI paTprajJAnA abhAvathI koIka sthAnamAM spaSTa nirNaya na thAya to kalyANanA arthI zrAvako te arthane jANavA pratye upekSA karatA nathI paraMtu saMveganA pariNAmavALA gItArtha guru pAse ucita vinayapUrvaka potAne anirNAta padArthaviSayaka pRcchA kare che. ane guru paNa zrAvakanI matine anurUpa te padArthano sUkSma bodha karAve che. IFpa9/19zA avataraNikA - tathA - avataraNikArya : ane - sUtra : niyAvArIm II60/013 nA sUtrArtha : nirNayamAM avadhAraNa karavuM joIe. ll10/193II TIkA : 'nirNayasya' nizcayakAriNo vacanasya guruNA nirUpitasya 'avadhAraNaM' dattAvadhAnatayA grahaNam / bhaNitaM cAnyatrApi - "sammaM viyAriyavvaM aTThapayaM bhAvaNApahANeNaM / visae ya ThAviyavvaM bahusuyaguruNo sayAsAo / / 127 / / " [paJcava0 865] tti / [samyag vicArayitavyamarthapadaM bhAvanApradhAnena / viSaye ca sthApayitavyaM bahuzrutaguroH sakAzAt / / 1 / / / / 60/193 / / TIkArca - nisya' tti | nirNayanuM guruthI nirUpita nizcayakArI evA vacananuM, avadhAraNa=atyaMta upayogapaNAthI grahaNa karavuM joIe. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-60, 61 anyatra paNa kahevAyuM che "bhAvanA pradhAnathI arthapadonI samyak vicAraNA karavI joIe. bahuzruta evA guru pAsethI viSayamAM=vicAraNA karAyelA artharUpa viSayamAM, sthApana karavuM joIe=AtmAne sthApana karavuM joIe. / / 127 / / " (paMcavastuka gAthA865) 'tti' zabda uddharaNanI samApti arthe che. 60/193|| bhAvArtha: atyaMta kalyANanA arthI zrAvako nipuNatApUrvaka sUkSma bhAvothI ciMtavana kare che, je sthAnamAM pote teno nirNaya karI zakatA nathI tevA gaMbhIra sthAno viSe guru samIpa pRcchA kare che ane gurupaNa te zrAvakane puchAyelA te sthAnono yathArtha nirNaya thAya te rIte kathana kare che. ane tattvanA arthI zrAvaka atyaMta upayogapUrvaka te arthonuM avadhAraNa kare che. temAM sAkSIrUpe kahe che bhAvanA pradhAnathI arthapadanI samyak vicAraNA karavI joIe. AnAthI e prApta thAya ke zrAvake mAtra jANavA mATe pRcchA karavAnI nathI paNa nirNIta thayelA padArthothI AtmAne atyaMta bhAvita karIne guNasthAnakanI vRddhi thAya te rIte AtmAne saMpanna karavo che, tethI AtmakalyANa mATe upayogI evAM arthapadonI AtmAne sparze e prakAre zrAvake samyak vicAraNA karavI joIe. ane bahuzruta evA guru pAsethI te padArthono nirNaya ka2Ine AtmAne te padanA ucita arthamAM sthApana ka2vo joIe jethI te padArthathI bhAvita thayelo AtmA uttarottaranA guNasthAnakane prApta kare. ll60/193ll avataraNikA : tathA 136 avataraNikArya : ane - sUtra H tAnAvivhAryAmiyo naH ||61/164 / / sUtrArtha : glAnAdi sAdhu ke sAdharmika AdinAM kRtyomAM abhiyoga karavo joIe. II61/194 = Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-61, 62 TIkA H 'glAnAdInAM' glAnabAlavRddhA''gamagrahaNodyataprAghUrNakAdilakSaNAnAM sAdhusAdharmikANAM yAni 'kAryANi' pratijAgaraNauSadhA'nnapAnavastrapradAnapustakAdisamarpaNopAzrayanirUpaNAdilakSaNAni teSu 'abhiyono' ttAvadhAnatA viSeyeti||6/264|| TIkAryaH 'jJAnAvInAM' viSeyeti / / glAna-bAla-vRddha-zAstra bhaNavAmAM tatpara prAthUrNakAdirUpa sAdhusAdharmikatAM je kRtyo=pratijAgaraNa, auSadha, anna, pAna, vastrapradAna, pustakAdi samarpaNa, vasati AdinuM dAna vagere kRtyo, temAM abhiyoga=atyaMta yatna, karavo joIe. 'kRti' zabda TIkAnI samApti arthe che. / / 61/194 bhAvArtha: zrAvako sUkSma padArthothI AtmAne bhAvita kare che, tema potAnA guNonI vRddhi arthe glAna sAdhu ke sAdharmiko hoya athavA bALa, vRddha evA sAdhu-sAdharmiko hoya athavA zAstra bhaNavAmAM tatpara evA sAdhusAdharmika hoya athavA vihAra karIne navA AvelA sAdhuo hoya ke dharmakSetramAM navA praveza pAmelA sAdharmiko hoya teonI dharmavRddhi mATe je je prakAranI AvazyakatA jaNAya te pramANe sarva ucita kRtyo vivekI zrAvaka kare che, jethI sAdhuo svabhUmikA anusAra uttara uttaranA saMyamanI vRddhi ka2vAmAM samartha bane ane zrAvako paNa sva-svabhUmikA anusAra vizeSa dharma sevavA samartha bane. te prakAranI ucita ciMtA karavAthI saddharma pratyeno pakSapAta vadhe che ane yogya jIvonA kalyANamAM baLavAna nimitta thavAthI janmAMta2mAM potAne vizeSa prakAranA yogamArganI prApti thAya che. mATe zrAvake zaktine gopavyA vagara glAnAdi sAdhu ke sAdharmikanI ucita vaiyAvacca ka2vI joIe. II61/194 avataraNikA : tathA avataraNikArya : ane sUtra H - sUtrArtha: 137 - tAtapratyupekSA / / 62/169 / / kRta-akRtanI pratyupekSA karavI joIe. II62/195] Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-2, 63 TIkA : 'kRtAnAmakRtAnAM' ca caityakAryANAM glAnAdikAryANAM ca 'pratyupekSA' nipuNAbhogavilocanavyApAreNa gaveSaNam, tatra kRteSu karaNAbhAvAdakRtakaraNAyodyamo vidheyaH, anyathA niSphalazaktikSayaprasaGgAditi T62/225T TIkArya : vRttAnAmatana' praNAiita | kRta kRtyonuM ane akRta kRtyonuM caityasaMbaMdhI ane glAnAdi saMbaMdhI je kRtyo che temAMthI kayAM kRtyo meM karyo che ane kayAM kRtyo thaI zake tema hovA chatAM meM karyA nathI ? tenI pratyupekSA karavI joIe=nipuNa upayogapUrvaka gaveSaNA karavI joIe. ane pratyupekSA karyA pachI temAM kRtamAM, karaNano abhAva hovAthI karavAnuM bAkI nahi hovAthI, akRtamAM karavAno udyama karavo joIe. anyathA-akRta evAM kRtyomAM zakti hovA chatAM prayatna na karavAmAM Ave to niSphaLa evI potAnI zaktinA kSayano prasaMga che. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. I62/15 bhAvArtha : atyAra sudhI je je kRtyo graMthakArazrIe zrAvakane kartavyarUpe batAvyAM, te sarva kRtyomAMthI je je kRtyo karavAnI potAnI zakti che, tenuM samyaka samAlocana karIne zrAvaka vicAraNA kare ke, mArAthI thaI zake tevAM zAstraadhyayana, caityanAM kRtyo, glAnAdinAM kRtyo zakti anusAra meM karyA che ke nahi ane je kRtyo thaI zake tevAM hoya chatAM meM na karyA hoya to pharI smaraNa karIne mAre te kRtyo karavA udyama karavo joIe. ane zakti hovA chatAM ucita kRtyomAM zrAvaka yatna na kare to zrAvakanI niSphaLa thayelI zakti kSaya pAme, arthAt te zrAvakane janmAMtaramAM kalyANa mATe atyaMta upakAraka evI vizeSa zakti prApta thaze nahi; kema ke A bhavamAM prApta thayelI zaktino upayoga nahi karela hovAthI janmAMtaramAM te te prakAranI zaktinI vikalatAnI prApti thAya. mATe zrAvake sUkSma upayogapUrvaka kayA kayA prakAranI potAnI zaktio che ? teno vicAra karavo joIe ane je je prakAranI potAnI zaktio che te sarvano nirNaya karIne sadA potAnI pUrNazaktine sarva ucita kRtyomAM pravartAvavI joIe. jethI janmAMtaramAM kalyANanuM kAraNa bane tevI A bhava karatAM paNa vizeSa prakAranI ucita zaktionI prApti thAya. ll1/1lpA sUtra: tadzva tivettayADaDamanam TdarU/11ddA sUtrArtha - ane tyArapachI ucita veLAthI gRhAdimAM Agamana kare. ll13/196aaaa Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-13, 14 TIkA - 'ucitavelayA' haTTavyavahArarAjasevAdiprastAvalakSaNayA 'AgamanaM' caityabhavanAd gurusamIpAd vA gRhiiti pAdarU/ddA TIkArca - citavethA' .... daliAviti || dukAnano vyApAra ke rAjasevAdinA prastAvarUpa ucitaveLAthI caityabhavanathI ke guru samIpathI gRhAdimAM AvavuM joIe. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. n63/196 bhAvArtha vaLI, zrAvaka sAdhunI jema mAtra dharma sevanAra nathI; paraMtu sAdhunI jema pUrNadharma sevavAnA arthI che. jyAM sudhI sAdhunI jema pUrNadharma sevavA zaktisaMpanna nathI tyAM sudhI jIvananirvAha arthe, kuTuMbapAlana arthe ke te prakAranA dhanAdinA lobhAdithI prerAIne vyApAra Adi kRtya karatA hoya ane tene ucitaveLAe caityabhavanathI ke guru samIpathI gRhAdimAM na Ave to arthaarjana AdinAM kRtyo sadAya jethI kleza thavAno prasaMga prApta thAya. mATe vicArazIla zrAvake caityabhavananAM ke guru samIpanAM kRtyo te rIte karavA joIe ke jethI dhanaarjana AdinI kriyAmAM vyAghAta na thAya ane citta te prakAranA klezane prApta na kare, te rIte sarva ucita kRtyo karavA joIe. Iu3/19chA avataraNikA : to - avatAraNikArca - tyArapachI zrAvake zuM karavuM joIe ? te batAve che - sUtra : gharmapradhAno vyavahAra: 64/127Tii sUtrArtha : tyArapachI-vyApAra arthe dukAnAdimAM jAya pachI, dharmapradhAna vyApAra karavo joIe. II64/197ll TIkA :'kulakramAgatam' ityAdisUtroktAnuSThAnarUpo vyavahAraH kAryaH / / 64/197 / / Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-14, upa TIkArya : " mA ti' . vArtha | kulakramaAgata ItyAdi prathama adhyayananA trIjA sUtramAM kahevAyela anuSThAnarUpa dhAanarUpa vyavahAra karavo joIe. lig4/19zA bhAvArtha : zrAvaka potAnA dharmane ke potAnA kulane kalaMka lAge tevA dhanaarjananA vyApAro kare nahi; paraMtu prastuta graMthanA prathama adhyayananA trIjA sUtramAM batAvyuM e pramANe nyAyapUrvaka, ziSTalokone saMmata evAM vyApAravANijya ke rAjasevAdi kRtyo kare ke jethI aklezapUrvaka dhananI prApti thAya ane zrAvakanA jIvanamAM zakti anusAra dAnapradhAna dharmane sevI zake; kema ke zrAvakane mATe dAnazIlAdi cAra prakAranA dharmamAMthI pradhAna dAnadharma che, tethI nItipUrvaka ane ucita vidhithI prApta thayelA dhananA baLathI bhagavadbhakti, sAdhubhakti ke sAdharmikanI bhakti karIne guNanI vRddhine prApta karI zake. I64/19LA avataraNikA : tathA - avataraNikArya : ane - sUtra : dravya santoSaratA di/118AA sUtrArtha: dravyamAM saMtoSaparatA karavI joIe=saMtoSamAM tatpara thavuM joIe. Iupa/198II TIkA - 'dravye' dhanadhAnyAdau viSaye 'santoSapradhAnatA', parimitenaiva nirvAhamAtrahetunA dravyeNa santoSavatA dhArmikeNa bhavitavyamityarthaH, asantoSasyAsukhahetutvAt / yaducyate - "atyuSNAt saghRtAdannAdacchidrAt sitavAsasaH / parapremAvISya zeSamaccha- patatyayaH 228aaaa" ] rUti ! tathA - "santoSAmRtatRptAnAM yat sukhaM zAntacetasAm / yuktadddhananucthAnAmitazvetakva dhAvatA? mArA " [] rUti . /18 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-5, 66. 11 TIkArya : 'tye' ...... ti || dravyamAMadhana-dhAtyAdi viSayamAM, saMtoSapradhAnatA=parimita ja nirvAha mAtra hetu evA dravyathI saMtoSavALA dhArmika jIvoe thavuM joIe; kema ke asaMtoSanuM asukhanuM hetupaNuM che asaMtuSTa jIva adhika adhika dhanAdimAM udyama karIne zramAdirUpa duHkhanI prApti kare temAM asaMtoSanuM hetupaNuM che. je kAraNathI kahevAyuM che - atiuSNa evA ghIyukta annathI ane achidravALAM vastrothI ane paranA cAkara bhAvanA abhAvathI zeSane icchato adhaH paDe che. II128." () 'tti' zabda uddharaNanI samApti arthe che. tathA - "saMtoSaamRtathI tRpta zAMtacittavALA jIvone je sukha che tene sukha, dhanalubdha Amatema doDatA puruSone kyAMthI hoya? arthAt hoI zake nahi. 129 ) tti' zabda uddharaNanI samApti arthe che. I5/198ii. bhAvArtha : mokSanA arthI zrAvake sadA vicAravuM joIe ke sarva bAhya padArthonI sarvathA icchA vagaranA asaMga anuSThAnavALA munione je sukha che tevuM sukha saMsAravartI koI jIvone saMbhave nahi. ane tevA sukhanI prAptinA upAyarUpe bhagavAne sarvaviratirUpa saMyamane kahela che, paraMtu potAnAmAM sarvaviratisaMyamane anukULa saMtoSa pragaTyo nathI, tethI zarIranA zAtAnA arthe bhoganAM sAdhanonI icchA varte che ane tenA arthe dhanasaMcaya AdimAM udyama karIne pote klezane pAme che topaNa adhika klezanA vAraNa arthe potAne AjIvikAmAM upaghAta na thAya tevuM dhana Adi prApta thayuM hoya to temAM saMtoSane dhAraNa karIne adhika adhika upArjananA klezanA parihAra arthe udyama karavo joIe. jethI asaMtoSanI kadarthanA thAya nahi, A pramANe zrAvaka bhAvana kare to adhika lobhanI vRtti zAMta thAya che. A9pa/1985 avataraNikA : tathA - avataraNikArya :ane - sUtra : gharme ghanavRddhi: Tdda6/022 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3| sUtra-66 sUtrArthaH dharmamAM dhanabuddhi karavI joIe. IIkag/199ll TIkAH_ 'dharma' zrutacAritrAtmake sakalAbhilaSitAvikalasiddhimUle 'dhanabuddhiH' 'matimatAM dharma eva dhanam' iti pariNAmarUpA nirantaraM nivezanIyeti / / 66/199 / / TIkArca - "gha'... nivezanIti | sakala abhilapitanA avi evA siddhinA mULabhUta evA zrutacAritrAtmaka dharmamAM dhanabaddhi karavI joIe arthAt matimAna puruSano dharma ja dhana che e prakAranA pariNAmarUpa dhanamAM niraMtara buddhino niveza karavo joIe. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 66/199o. bhAvArtha : vaLI, zrAvaka jema bAhya dravyamAM saMtoSane dhAraNa kare tema aMtaraMga rIte dharmarUpI dhananI vRddhi mATe avazya yatna kare ane jo te prakArano koI udyama na kare to potAnI AjIvikAnuM sAdhana prApta thaI jAya ane dhanaupArjana mATe koI yatna na kare to pramAdane poSaNa karIne saMsAranI vRddhine prApta kare, tethI zrAvake vicAravuM joIe ke saMsAranuM tuccha dhana mAtra AlokanAM ja asArabhUta sukhone prApta karAvI zake che. jyAre zrutacAritra rUpa dharma samyaka sevavAmAM Ave to jIvane je kAMI abhilaSita che te sarva abhilaSitanI prAptinuM avikala kAraNa zrutacAritra dharma che mATe je kAMI paNa potAnA jIvanamAM dhana kamAvA mATenA saMyogo hoya te sarva saMyogono upayoga zrutacAritra rUpa dharmanI prAptimAM ja karavo joIe. ahIM vizeSa e che ke zrutajJAna bhagavAnanAM vacana rUpa che ane je zrAvaka potAnA saMyoga anusAra zratadharmanA marmane yathArtha jANavA yatna kare che te yathArtha bodhAtmaka jJAna zratadharma che. ane te zrutathI AtmAne vAsita karavA yatna kare che te cAritra rUpa dharma che. A rIte zrutaadhyayana ane tenAthI vAsita thayelA pariNAmarUpa cAritra e baMne zruta-cAritra rUpa dharma AtmAmAM saMskArarUpe rahe che. te zruta-cAritra mATe karAtA yatnakALamAM baMdhAyeluM uttama koTinuM puNya AtmA sAthe rahe che. te puNya ane zruta-cAritranA saMskArathI sahita potAno AtmA anya bhavamAM jAya che, te puNyarUpa ane zruta-cAritranA saMskArarUpa dharma AtmAnI sarva abhilaSita prAptinuM avikala kAraNa che, tethI te mahAtmA janmAMtaramAM uttama bhogo, uttama sAmagrI ane aMte pUrva pUrva karatAM adhika adhika dharmanuM arjana karIne mokSasukhane pAme che. II66/19lA Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2) adhyAya-3| sUtra-17 avataraNikA :tathA - avataraNikArca - ane - sUtra - zAsanonnatiram II67/200nA sUtrArtha : zAsananI unnatine karavI joIe. IIka7/200II TIkA : 'zAsanasya' nikhilaheyopAdeyabhAvAvirbhAvena bhAskarakalpasya jinanirUpitavacanarUpasya 'unnatiH' uccairbhAvastasyAH 'karaNaM' samyagnyAyavyavaharaNayathocitajanavinayakaraNadInAnAthAbhyuddharaNasuvihitayatipuraskaraNaparizuddhazIlapAlanajinabhavanavidhApanayAtrAsnAtrAdinAnAvidhotsavasampAdanAdibhirupAyaiH, tasyAtimahAguNatvAditi / paThyate ca - "kartavyA connatiH satyAM zaktAviha niyogataH / vacce kAra gheSA tIrthagrAmarmaLa: TrU" 0i gaSTa 228] rUti 67/2005 TIkArya : zAsanastha'... ti | saMpUrNa heya upAdeya bhAvatA AvirbhAvathI sUrya jevA jitathI kahevAyelA vacanarUpa zAsananI unnati karavI joIe=ucca evo je bhAva te rUpa je ughati te karavI joIe. kaI rIte zAsananI unnati karavI joIe ? tethI kahe che - samyapha vyAyapUrvakano dhanaarjata Adino vyApAra, yathAucitajanonA vinayanuM karavuM, dInaanAthanuM uddharaNa, suvidita evA sAdhuonuM puraskaraNa=bhakti, parizuddha evA zIlanuM pAlana, jinabhavananuM karaNa, yAtrA-snAtrAdi nAnA prakAranA utsavanA saMpAdana Adi upAyo vaDe zAsananI unnati karavI joIe; kema ke tenuM zAsananI unnatinuM atimahAna guNapaNuM che. ane kahevAya che - "ahIM=jinazAsanamAM zakti hote chate nakkI unnati karavI joIe. hi=je kAraNathI, A=zAsananI unnati tIrthaMkara nAmakarmanuM avadhya kAraNa che. ll130" (haribhadrasUriviracita aSTaka prakaraNa 23/8) tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. I6/2005 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-17 bhAvArtha :vaLI, zrAvake potAnI zakti anusAra bhagavAnanA zAsananI unnati karavI joIe. kaI rIte bhagavAnanA zAsananI unnati karavI joIe ? te batAvatAM kahe che - (1) samyapha nyAyapUrvakano dhanaarjana Adino vyApAra - vivekasaMpanna zrAvaka potAnI bhUmikA anusAra je kAMI pravRtti kare te sarva ati ucita vivekavALI hoya jethI ziSTa lokone tenI te pravRtti joIne bhagavAnanA zAsana pratye bahumAna thAya che je zAsananI unnatikaraNa rUpa che ane ucita pravRtti tarIke zrAvaka je dhanArjanAdinI pravRttio kare te samyaka nyAyapUrvakanA vyavahArathI kare, jethI dharmI evA te zrAvakanA vyavahArathI bhagavAnanuM zAsana ziSTa lokone zreSTha bhAse. (2) yathAucita janono vinaya : vaLI, potAnA aucitya anusAra zrAvaka sarvajano sAthe ucita vinaya kare, jene joIne ziSTa puraSone jaNAya ke bhagavAnanA zAsanane pAmIne A mahAtmA uttama prakRtivALA banyA che. (3) dIna-anAthanuM uddharaNa : vaLI, zrAvaka dayALu svabhAvavALA hoya jethI dIna-anAtha Adino zakti anusAra uddhAra kare jenA vartanathI dInAdimAM paNa koI yogya hoya to tene dharma pratye prIti thavAthI tenAmAM dharmabIjanuM AdhAna thAya jethI zAsananI unnatinI prApti thAya. (4) susAdhunuM puraskaraNa: vaLI, vivekI zrAvaka bhagavAnanAM vacana anusAra cAlanArA susAdhunA svarUpane jANanArA hoya che ane tevA susAdhunI haMmezAM bhakti kare jethI te susAdhu saMyamadharmanuM sArI rIte pAlana karIne vizeSa vizeSa prakAranA dharmane sevI zake, tethI zAsananI unnati thAya; kema ke anya jIvomAM zAsananuM vizeSa pariNamana e ja zAsananI unnati che. (pa) parizuddha zIlanuM pAlana : vaLI, zrAvaka saMsAranA ucchedanA atyaMta arthI hovAthI je vrato pote grahaNa karyA che tenA svarUpano sUkSma bodha karIne temAM koI aticAra na lAge te rIte yatna kare ane anAbhogAdithI thayelA aticAronuM samyagu bodha karIne zuddhi kare to tenA zIlanuM pAlana parizuddha bane. te parizuddha zIlanuM pAlana uttara uttaranA zIlanI prApti dvArA zIghra sarvaviratinuM kAraNa bane jethI te zrAvakamAM bhagavAnanA zAsananI unnati thAya ane tene joIne anya jIvone paNa zAsananI prApti thAya, tethI parizuddha zIlanuM pAlana zAsananI unnatinuM kAraNa bane. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2) adhyAya-3 | sUca-67, 68 145 () jinabhavananuM karAvaNa - zrAvakane bhagavAna pratye atyaMta bhakti hoya che, tethI zaktisaMpanna zrAvaka potAnI zakti anusAra zAstravidhine jANIne jinabhavana karAve. zAstravidhi anusAra karAyela jinabhavana vItarAga pratyenA vadhatA jatA bahumAnane kAraNe sarvaviratinuM zIdhra kAraNa bane che, tethI potAnA AtmAmAM jinazAsananI unnati thAya che ane te jinabhavananA nirmANathI yogya jIvo paNa bhagavAnanA zAsana pratye rAgavALA thAya che. teomAM paNa jinazAsananI prAptinuM bIja paDe che, tethI zAsananI unnati thAya che. mATe ucita prayatnapUrvaka ane aMtaraMga vivekapUrvaka karAyelA jinabhavanathI zAsananI unnati thAya che. (7) yAtrA snAtrAdi vividha prakAranA utsava saMpAdana : vivekasaMpanna zrAvaka vItarAga pratye atyaMta bhaktivALA hoya che ane vItarAga pratyenI atyaMta bhaktinI vRddhi arthe atyaMta vivekapUrvaka tIrthayAtrAe jAya, atyaMta vivekapUrvaka snAtrAdi kare ke svazakti anusAra ucita utsavo kare te sarvamAM bhagavAna pratye vadhatI jatI bhakti hovAnA kAraNe potAnA AtmAmAM guNasthAnakanI vRddhi thAya che jethI potAnA AtmAne AzrayIne zAsananI unnati thAya che. vaLI, vivekapUrvakanI te pravRttine joIne anya yogya jIvone paNa bhagavAnanA zAsana pratye je bahumAna Adi thAya che tenAthI te jIvomAM bhagavAnanA zAsananI prAptinAM kAraNabhUta bIja paDe che je zAsananI unnati svarUpa che. ane je zrAvako aMtivivekapUrvaka zAsananI unnatine kare che teone te sarva kRtyakALamAM vItarAga pratyeno vadhato jato bahumAna bhAva varte che ane te bahumAna bhAvane kAraNe te mahAtmA tIrthaMkaranAmakarmanI paNa prApti karI zake che. mATe zrAvake sarva ucita kRtyo karIne zAsananI unnati karavI joIe. I7/200nI avataraNikA : tathA avataraNitArtha : ane - sUtra: vimavati vidhinA kSetradAnam pAdU8/ra01AA sUtrArtha : potAnAM vaibhavane ucita evuM vidhipUrvaka kSetrane susAdhuone dAna karavuM joIe. II68/ra01II Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-18, 19 TIkA :_ 'vibhavocitaM' svavibhavAnusAreNa 'vidhinA' anantarameva nirdekSyamANena 'kSetrebhyo' nirdekSyamANebhya eva 'dAnaM' annapAnauSadhavastrapAtrAdhucitavastuvitaraNam / / 68/201 // TIkArca - vikhavodita' ... a[vitaram | vaibhavane ucita-potAnA vaibhavanA anusArathI, AgaLanA sUtramAM batAvAze e vidhithI kSetrane AgaLamAM batAvAze e susAdhurUpa kSetrane, anna, pAna, auSadha, vastra, pAtrAdi ucita vastunuM dAna karavuM joIe. I68/2015 bhAvArtha zrAvako potAne prApta thayeluM dhana ucita pAtrarUpa kSetramAM vaparAya to te dhana saphaLa che tevI buddhi dhAraNa kare che. vaLI, zrAvakane supAtra sAdhu jaNAya che; kema ke je mahAtmAo sarva udyamathI saMsAranA uccheda mATe udyama karanArA che tevA uttama pAtra pratye bhaktinA atizayathI teonA saMyamanA upaSTabhaka bane evuM vastranuM dAna karavAmAM Ave to tenAthI teonA saMyamanI je vRddhi thAya teno anumodanano pariNAma dAnakALamAM zrAvakanA cittamAM varte che ane susAdhunA saMyamanI anumodanA jeTalA vivekapUrvaka ane jeTalA bhaktinA atizayathI thAya che teTalA pramANamAM saMyamanI prAptinAM pratibaMdhaka karmo nAza pAme che. AthI ja mahAyogI evA vIra bhagavAnane pAraNAnA ullAsanA baLathI jIraNa zeThane kSapakazreNIne Asanna bhAvavALo pariNAma prApta thayo. mATe zrAvake vivekapUrvaka kSetramAM dAna karavuM joIe. ll18/201|| avataraNikA : vidhi kSetraM ca svayameva nirdizannAha - avataraNikArya : vidhine ane kSetrane svayaM ja batAvatAM graMthakArazrI kahe che - bhAvArtha : pUrva sUtramAM kahyuM ke zrAvake vidhipUrvaka ane kSetrane dAna karavuM joIe, tethI zrAvakane dAnaviSayaka vidhi zuM che te prastuta sUtramAM batAve che ane dAnanuM kSetra zuM che te AgaLanA sUtramAM batAve che - sUtra - sArathirni: satA Tdra/202IT sUtrArtha : satkAra Adi ane niHsaMgatA vidhi che. ll19/20I Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2) adhyAya-3 | sUtra-69 147 TIkAH___ satkaraNaM 'satkAraH' abhyutthAnA''sanapradAnavandanarUpo vinayaH, sa Adiryasya dezakAlArAdhanavizuddhazraddhAviSkaraNadAnakramAnuvartanAdeH kuzalAnuSThAnavizeSasya sa tathA, kimityAha-'vidhi'vartate, 'niHsaGgatA' aihikapAralaukikaphalAbhilASavikalatayA sakalaklezalezAkalaGkitamuktimAtrAbhi nvitA, : samu /202aaaa TIkArca - saraLa ... samukya | satkaraNa e satkAra cheHabhyatyAna, AsanapradAna, vaMdanarUpa vinaya te Adi che jene=deza, kAlanuM ArAdhana, vizuddha zraddhAnuM AviSkaraNa, dAnakramanAM anuvartana Adi kuzala anuSThAna vizeSa rUpa jene, te tevuM =satkAra Adi vidhi che ane niHsaMgatA=hika ane pAralaukika phalanA abhilASanA vikalapaNAthI sakala klezanA lezathI alaMkita evI muktimAtranI abhisandhitA e vidhi che, ema atraya che. li69/2025 bhAvArthazrAvaka potAnA vaibhavane anurUpa supAtramAM kaI rIte dAna Ape ? tenI vidhi batAve che - susAdhu potAnA gRhe padhAre tyAre prathama abhyatthAna kare. pachI temane besavA mATe Asana pradAna kare, tene ucita jaNAya to bese ane tyArapachI temane vaMdana kare. A prakArano vinaya kare te AdinuM kRtya che. tyArapachI dezakALane anurUpa temanuM ArAdhana kare. arthAt teonI pAsethI dharmazravaNa Adi saMyogane anurUpa kare. ane teonAM vacanamAM vizuddha zraddhAne abhivyakta kare. arthAt teo pAsethI batAvAyelo sudharma yathArtha jANIne "A tema ja che' e prakAranI potAnI zraddhAne pragaTa kare. tyArapachI anna-pAnAdi kramane oLaMgyA vinA temane vahorAve arthAt temanA saMyamane upakhaMbhaka thAya tevAM anna-pAnAdi je nirdoSa potAnI pAse hoya temAMthI je zreSTha hoya tene prathama vahorAve ane te krama anusAra dareka vastu temane vahorAve. jethI sArI vastu temane kahyuM tema jaNAya to vizeSathI potAne lAbha thAya paraMtu kramavagara je te vastu vahorAve to te vahorAvavAmAM avidhidoSanI prApti thAya. vaLI, vastra-pAtra Adi paNa je sAdhujanane ucita hoya ane potAnI pAse te nirdoSa hoya to sAdhune avazya vahorAve. vaLI, je supAtra sAdhuo che temane vahorAvatI vakhate temanA AcArothI abhivyakta thatA mokSane anukULa guNone smRtimAM rAkhIne vicAre ke A mahAtmAonI bhakti karIne sarva kleza rahita evI muktine huM prApta karuM, tethI e prApta thAya ke Aloka ke paralokanA koIpaNa phaLanI AzA rAkhyA vagara supAtramAM vartatA guNone smaraNamAM rAkhIne temanA pratyeno bahumAna bhAva vadhe te rIte vahorAve ane Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-69, 70 susAdhunA guNo pratyeno vadhato jato bahumAnabhAva sarvasaMgathI para AtmAne karIne mokSarUpa phaLamAM vizrAMta thanAra che mATe huM A mahAtmAnI bhakti karIne zIdhra mokSaphaLane pAmuM e prakAranA niHsaMgatAnA bhAvapUrvaka vahorAve te dAnanI vidhi che. prastuta sUtramAM satkAra Adi vidhi batAvI te bahiraMga AcaraNArUpa che ane niHsaMgatArUpa batAvI te dAnakALamAM vartatA uttama cittarUpa che. II:/20zA sUtra : vItarA-dharmasAdhava kSetra sAu0/ra0rU I sUtrArtha - vItarAganA dharmapradhAna sAdhuo kSetra che=dAnane yogya pAtra che. I70/203|| TIkA : 'vItarAgasya' jinasya 'dharmaH' uktaniruktaH, tatpradhAnAH 'sAdhavo' vItarAgadharmasAdhavaH 'kSetraM' dAnArha pAtramiti, tasya ca vizeSalakSaNamidam - kSAnto TrAnto ane nitendriya: satyavAyalItA prosTrivirata vidhipradItA mavati patram AzarU II" [] I70/ra0rUAA TIkArya : vItarA/0'... pAtram aa vItarAgatAM-jinanAM, pUrvamAM kahelAM lakSaNavALo dharma te che pradhAna jene evA sAdhuo vItarAgadharmasAdhuo kSetra che=dAnane yogya pAtra che, ane temanuM pAtranuM vizeSa lakSaNa A che - "zAMta=samAvALA, dAMta AtmAne nigraha karanArA, mukta=lobhapariNAmathI rahita, jitendriya=IndriyanA saMyamavALA, satyavAgu satyavacana bolanAra, abhayadAtA=7 kAyanA jIvone abhaya ApanArA, kahevAyelA tridaMDathI virata=manavacana-kAyAnA daMDathI virata, vidhithI AhAra Adine grahaNa karanArA pAtra che=dAnane yogya pAtra che. I131" ) II70/203iaa. bhAvArtha : zrAvakane dAna ApavA yogya pAtra vItarAga dharmane sevanArA susAdhuo che jeo sadA mana-vacana-kAyAne gupta rAkhIne jinavacanathI niyaMtrita sarva ucita kriyAo karIne AtmAne vItarAga bhAvathI bhAvita kare che ane vitarAga thavAmAM upaSTabhaka evAM AhAra-vastra Adine grahaNa kare che, teo zrAvaka mATe bhaktinAM uttama pAtra che, tethI teonI bhakti karIne zrAvaka sukhapUrvaka saMsArasAgarane tare che. ll70/203 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-71 149 avataraNikA : tathA - avataraNikArya :ane - sUtra : duHkhiteSvanukampA yathAzakti dravyato bhAvatazca / / 71/204 / / sUtrArtha - duHkhitomAM yathAzakti dravyathI ane bhAvathI anukaMpA zrAvake karavI joIe. ll71/204ll TIkA - "duHkhiteSu' bhavAntaropAttapApapAkopahitAtitIvraklezAvezeSu dehiSvanukampA kRpA kAryA 'yathAzakti' svasAmarthyAnurUpam, 'dravyataH' tathAvidhagrAsAdeH sakAzAta, 'bhAvato' bhISaNabhavabhramaNavairAgyasampAdanAdirUpAt, 'caH' samuccaye, duHkhitAnukampA hi tadupakAratvena dharmakahetuH / yathoktam - "anyopakArakaraNaM dharmAya mahIyase ca bhavatIti / dhAtaparamAnAmavivAdo vavinAmatra pArUcA" [] ti 72/204 TIkArca - puSitepu' ... vi duHkhita jIvomAM pUrvabhavamAM bAMdhelA pApanA vipAkathI upahita evA ati tIvra klezanA AvezavALA duHkhita jIvomAM, yathAzakti potAnA sAmarthyane anurUpa, anukaMpA karavI joIe. kaI rIte anukaMpA karavI joIe ? tethI kahe che - tevA prakAranI AhArAdi sAmagrIrUpa dravyathI ane bhISaNa evA bhavabhramaNamAM vairAgya saMpAdana Adipa bhAvathI anukaMpA karavI joIe. sUtramAM 'va' zabda che te dravya ane bhAvanA samuccaya arthamAM che. duHkhitomAM dayA kema karavI joIe ? ethI kahe che - duHkhitomAM karAtI anukaMpA temanA upakArakapaNAthI dharmano eka hetu che-dayA karanAra evA zrAvakamAM dharmaniSpattinuM eka kAraNa che. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-71, 72 je kAraNathI kahevAyuM che - "anyanA upakAranuM kAraNa mahAna dharma mATe thAya che. adhigata paramArthavALA vAdIone anya darzanakArone, AmAM vivAda nathI=anya jIvomAM anukaMpA karavI joIe emAM vivAda nathI. ll132aaaa" () ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 71/204 bhAvArtha : zrAvake dayALu citta niSpanna karavA arthe ane niSpanna thayelA dayALu cittane atizayita karavA mATe potAnI zakti anusAra duHkhita jIvomAM dayA karavI joIe. saMsAranA jIvo duHkhita kema che ? te spaSTa karavA arthe TIkAkArazrI kahe che - je jIvoe pUrvabhavamAM pApa karela che ane tenA udayanA kAraNe ati tIvra klezanA AvegavALA che ane zArIrika, mAnasika Adi duHkha anubhave che tevA jIvone zrAvake teonAM duHkho dUra thAya tevI AhAra AdinI sAmagrI ApIne dayA karavI joIe. vaLI, jeo kaMIka bhadraka prakRtivALA che tevA jIvonI jema AhArAdi dvArA zrAvaka duHkha dUra kare che tema teonI bhUmikA anusAra A bhavabhramaNa ati bhISaNa che tema vivekapUrvaka batAvIne teone bhavathI virakta bhAva thAya ane bhavanA nistAranA upAyone sevavAno pariNAma thAya te prakAre teonI bhAvathI anukaMpA zrAvaka kare. A prakAranA dayALu cittathI zrAvakane viziSTa puNya baMdhAya che jethI janmAMtaramAM uttama dharmanI prAptinuM kAraNa bane ane vartamAnamAM paNa dayA bhAvanI vRddhithI guNasthAnakanI vRddhi thAya. A prakArano upadeza zrAvakane gItArtha sAdhu Ape che. ll71/20jhA avataraNikA : tathA - avataraNitArtha - ane - sUtra : tochApavAmItA TI72/201T sUtrArtha : lokanA apavAdanI bhIrutA zrAvake ghAraNa karavI joIe. ll72/20pA. TIkA :'lokApavAdAt' sarvajanAparAgalakSaNAt 'bhIrutA' atyantabhItabhAvaH, kimuktaM bhavati? nipuNamatyA Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-72 : 151 vicintya tathA tathocitavRttipradhAnatayA satatameva pravartitavyaM yathA yathA sakalasamIhitasiddhividhAyi janapriyatvamujjRmbhate, na punaH kathaJcidapi janApavAdaH, tasya maraNAnirviziSyamANatvAt, tathA vAvAri - "vacanIyameva maraNaM bhavati kulInasya lokamadhye'smin / mavi tu vAttaratiyiM ja nAto sAmAnya sArUrU " [0 rUtti 72/20dhA TIkArya : 'novApavIlA' ... ti | sarva lokonA aparAgarUpa arthAt tiraskArarUpa lokaapavAdathI, bhIrutA atyaMta bhItabhAva dhAraNa karavo joIe. zuM kahevAyeluM thAya che? te batAve che - nipuNa matithI vicAra karIne te te prakAre ucita pravRttinA pradhAnapaNAthI satata ja pravartavuM joIe. je je prakAre sakala ISTanI siddhine karanAra janapriyatvapaNuM pragaTa thAya, paraMtu koIpaNa rIte janaapavAda na thAya te rIte yatna karavo joIe; kema ke tenuM lokanI niMdAnuM, maraNathI nirvizeSapaNuM ane te pramANe kahevAyuM che - kulIna puruSane AlokamAM vacanIya jarnAniMdanIya ja, maraNa che. vaLI, maraNa kALapariNatirUpa che ane e kALapariNatirUpa maraNa, jagatane paNa sAmAnya che. In133mA" () tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. II72/20pA bhAvArtha zrAvake ziSTa lokomAM niMdA thAya tevuM koI kArya karavuM joIe nahi ane kyAreka lobhAdine vaza thaIne tevA prakAranAM kRtyo karavAnuM mana thAya topaNa nipuNa matithI vicAravuM joIe ke mArI A anucita pravRttithI lokamAM huM niMdApAtra banIza. mATe lobhAdine vaza kyAreka tevI pravRtti karavAno adhyavasAya thAya to paNa tenA parihArapUrvaka te te prakAranI ucita pravRttimAM pradhAnapaNAthI satata yatna karavo joIe; jethI sarva kalyANanuM kAraNa evuM janapriyapaNuM prApta thAya. Azaya e che ke dharmajananI ucita pravRtti joIne ghaNA yogya jIvone bIjAdhAnAdi thAya che ane tenI anucita pravRtti joIne ghaNA jIvone tenA dharma pratye niMdAno pariNAma thAya che. mATe ziSTa lokamAM pote niMdAnuM kAraNa na bane te rIte zrAvake sarva pravRtti karavI joIe. ane vicAravuM joIe ke lokamAM niMdApAtra kRtya karavuM te maraNa tulya che jethI nimittone pAmIne paNa anucita pravRtti thAya nahi. II72/20pA Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-73 avataraNikA : tathA - avataraNikArya :ane - sUtra : guruvApekSaNam II73/206 sUtrArtha: gulAghavano vicAra karavo joIe. ll73/201aaaa TIkA - sarvaprayojaneSu dharmArthakAmarUpeSu tattatkAlAdibalAlocanena prArabdhumiSTeSu prathamata eva matimatA 'guroH' bhUyaso guNalAbhapakSasya doSalAbhapakSasya 'ca lagho'zca taditararUpasya bhAvo gurulAghavaM tasya nipuchatA "mokSa' mAnorna sAbiti rU/rabdA. TIkArca - sarvaprayoganey... vArthamiti aa tat tat kAlAdibalanA AlocanathI prArabdha karavA mATe ISTa evA dharma artha kAmarUpa sarva prayojanamAM prathamathI ja matimAna evA puruSe guruno=ghaNA guNalAlarUpa pakSano, ane doSalAbharUpa pakSano ane laghuno tenA ItararUpa pakSano, bhAva te guru-lAghava, tenuM nipuNapaNAthI Alocana karavuM joIe. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 73/206 bhAvArtha : zrAvaka sarvaviratinA arthI hoya che ane sarvavirati pUrNa dharmanA pAlanarUpa che ane potAnI pUrNadharmanA pAlananI zakti nathI, tethI tenI zaktinA saMcayaarthe zrAvaka dharma seve che ane zrAvaka gRhastha-avasthAmAM potAno kevA prakArano kALa che, kevA prakAranI zArIrika zakti che, kevA prakAranuM kSetra che ? te sarva prakAra viSayaka baLanuM Alocana karIne potAne iSTa hoya te kAryano AraMbha kare. matimAna zrAvake kAryanA AraMbha pUrve vicAravuM joIe ke A kAryathI potAne kevA prakAranA guNono lAbha thaze ane kevA prakAranA doSono lAbha thaze? vaLI, kaI pravRtti karavAthI ochA guNano lAbha thaze ke ochA doSano lAbha thaze tenuM nipuNa prajJAthI Alocana karavuM joIe ane je pravRttimAM adhika guNano lAbha hoya athavA je pravRttimAM doSanI prApti hovA chatAM alpa doSanI prApti hoya evuM kArya karavuM joIe. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-73, 74 jema, arthaupArjana AdinI icchA thAya ane tenA mATe yatna na kare to citta dharmanAM anya kRtyomAM paNa sthira thAya nahi ane nItipUrvaka dhana kamAIne uttama kAryomAM vyaya karavA dvArA ghaNA dharmanI prApti jaNAya tyAre arthaupArjananuM kRtya alpa doSanI prApti ane ghaNA guNanI prAptinuM kAraNa hovAthI vivekapUrvaka zrAvaka arthaupArjana kare; kema ke arthaupArjanakALamAM dhananI vRddhino pariNAma che je klezarUpa che; arthopArjana mATe karAto zrama klezarUpa che, chatAM citta arthopArjananI pravRttithI ja zAMta thAya tema che ane dhana dvArA ucita dharma Adi pravRtti karIne vizeSa suMdara thAya tema che, tethI tevA zrAvaka mATe te pravRtti ucita che. vaLI, je zrAvakanuM citta atyaMta niravadya bhAvamAM javA samartha che tevA zrAvakane arthaupArjana AdithI dharmamAM dhananA vyaya dvArA alpa cittanI vizuddhi jaNAya ane dhanaupArjanamAM ghaNo kleza jaNAya ane tenA badale sAmAyika Adi ucita kRtya karIne adhika niHsaMgavALuM citta karI zake tevA zrAvaka mATe dharmapradhAna kriyAo kalyANanuM kAraNa bane che ane dhanaarjananA klezapUrvaka dharmanA kSetramAM dhananA vyaya dvArA alpacittazuddhi jaNAya che tevA zrAvake dharmapradhAna ja udyama karavo ucita gaNAya. II73/201aaaa avataraNikA : tataH kimityAha - avatAraNikArya : tyArapachI=pUrva sUtramAM kahyuM ke zrAvaka sarva prayojanomAM guru-lAghavano vicAra kare tyArapachI, zuM?=zuM kare ? ene kahe che - sUtra : vahu | pravRttiH 74/207Tii sUtrArtha : bahuguNavALA prayojanamAM pravRtti kare. 74/207ll TIkA - prAyeNa hi prayojanAni guNadoSalAbhamizrANi, tato 'bahuguNe' prayojane 'pravRttiH' vyApAraH, tathA varSa - "appeNa bahumesejjA, eyaM paMDiyalakkhaNaM / sabrIju paDilevAyuM, maTTaparka vijha pArU4 " ] [alpena bahuM AsAdayet etat paNDitalakSaNam / sarvAsu pratisevAsu tirthapUrva vidu: IT ] [ 74/207 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-74 TIkArya : praveor . vi prAyaH prayojano guNatA ane doSanA lAbhathI mizrita hoya che, tethI bahuguNavALAM prayojanomAM zrAvake pravRtti karavI joIe vyApAra karavo joIe. ane te pramANe ArSa che=bahuguNavALA prayojanamAM pravRtti karavI joIe e pramANe zAstravacana che. "alpathI alpa vyayathI ghaNuM prApta kare e paMDitanuM lakSaNa che. sarva pratisevAmAM A arthapadane A tAtparyane, jANe vicAraka puruSa jANe. ll134i" () i74/20chA bhAvArtha : pUrvasUtramAM upadezake zrAvakane upadeza ApatAM kahyuM ke zrAvakoe sarva prayojanomAM guru-lAghavano vicAra karavo joIe. tyArapachI zrAvake zuM karavuM joIe ? te batAvatAM kahe che - zrAvakanAM dharma-artha ane kAmarUpa je prayojano che temAM je saMpUrNa niravadya AcaraNArUpa sAmAyika Adi viziSTa kriyAo che ane je kriyAo dvArA zaktinA prakarSathI samabhAvanI vRddhi zrAvaka karI zake che te pravRttivALuM prayojana guNa-doSathI mizra nathI, paraMtu ekAMte guNavRddhinuM kAraNa che. paraMtu je zrAvaka te prakAranA saMcita vIryavALA nathI, tethI sAmAyika Adi pravRtti kare to paNa tevA guNanI prApti na karI zake ane anya ucita dharmanI pravRtti kare to guNanI prApti karI zake tevA hoya che, tethI zrAvakanAM dharma-artha ane kAmarUpa sarva prayojanomAM prAyaH guNadoSanI prApti hoya che, kema ke te te pravRttimAM mokSane anukULa prayatna karI zake che, chatAM alpa sattvane kAraNe prasaMge prasaMge skUlanA pAmIne kaMIka karmabaMdha kare che, tethI zrAvakanAM sarva prayojano prAyaH guNa ane doSanI prAptithI mizra hoya che. te vakhate zrAvake je pravRttimAM adhika guNa dekhAya ane alpa doSa dekhAya tevI pravRtti karavI joIe. ane temAM sAkSI Ape che - paMDita puruSanuM lakSaNa che ke alpa vyayathI ghaNA lAbhane prApta kare. AthI ja je paMDita puruSa che tevA sAdhuo sAdhvAcAranI apavAdarUpa sarva pratisevAmAM A arthapadane jANe che arthAt alpa vyayathI ghaNo lAbha che, teno nirNaya karIne apavAdika AcaraNA kare che, paraMtu mAtra AvazyakatA che ane nirdoSanI prApti nathI e pramANe vicArIne apavAdanuM sevana karatA nathI tema vivekasaMpanna zrAvaka utsargathI saMyama grahaNa karavuM ucita che e pramANe jANe che, chatAM potAnuM utsargamArga sevavAnuM sAmarthya nathI tethI kAmanI pravRtti kare tyAre paNa guru-lAghavano vicAra kare. AthI ja vivekasaMpanna zrAvaka kAmanI icchA thAya tyAre paNa bhagavAnanAM vacanane yAda kare che ane vicAre che ke bhagavAne "satna vImA viSe #Ama...." ityAdi kahyuM che. te sUtranuM bhAvana karIne kAmanI icchA zAMta na thAya to citta klezane pAmIne Atmahita sAdhI zake nahi; kema ke anya dharmanI pravRtti paNa zithila thAya che, tethI vivekapUrvaka azakya parihAra jaNAya eTalI ja kAmanI pravRtti karIne vizeSa prakAre dharmanA sevana mATe zrAvaka yatna kare che. jethI kAmanI pravRtti kSINa kSINatara thAya, tethI vivekasaMpanna zrAvakanI kAmanI pravRtti paNa guru-lAghavanA AlocanapUrvaka bahu guNavALI hoya che, te rIte artha-upArjana AdinI pravRtti paNa guru-lAghavanA AlocanapUrvakanI hoya che. 74/20gA. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1papa dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-75 avataraNikA :tathA - avataraNikArya : ane - sUtra : caityavipUnApura:sara monanam II71/208 sUtrArtha : caityAdi pUjApUrvaka bhojana karavuM joIe. ll75/208 TIkA - prApte bhojanakAle 'caityAnAm' arhadbimbalakSaNAnAm 'Adi'zabdAt sAdhusAdharmikANAM ca 'pUjA' puSpadhUpAdibhiranapAnapradAnAdibhizcopacaraNaM sA puraHsarA yatra taccaityAdipUjApuraHsaraM bhojanam anopajIvanam, yato'nyatrApi paThyate - "jiNapUociyadANaM pariyaNasaMbhAlaNA uciyakiccaM / vALuvaveso ya ta paMghavALa saMmara pArarUpa " ] [jinapUjocitadAnaM parijanasmaraNaM ucitakRtyam / thAnopavezatathA pratyArAnI saMskRtiH III] T7/208 TIkArya : prApta ... saMmai || bhojanakALa prApta thaye chate arihaMtanA biMba svarUpa cetyAdi pUjApUrvaka bhojana karavuM joIe ema avaya che. ane tyAdimAM "gAri' zabdathI sAdhu, sAdharmikanI pUjAne grahaNa karavuM. kaI rIte pUjA karavI ? te spaSTa kare che - puSpa-dhUpa AdithI caityanI pUjA karavI, anna-pAna pradAna AdithI sAdhu-sAdharmikanI pUjA karavI te che mukhya jemAM te cetyAdipUjApUrvaka bhojana che. je kAraNathI anyatra paNa kahevAyuM che - "jinapUjA, ucita dAna, parijananI saMbhAvanA, ucita kRtya, sthAnamAM besavuM ane paccakakhANanuM smaraNa karavuM, tyArapachI bhojana karavuM. 13pA" () i75/208 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 dharmabiMda prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-75, 76 bhAvArtha : vaLI, zrAvaka bhojananI pravRtti karatAM pUrve bhagavAnanI pUjA kare, sAdhu-sAdhvInI zakti anusAra sAdharmikanI bhakti kare ane tyArapachI bhojananI pravRtti kare. jethI bhagavAnanA guNothI vAsita thayeluM ane susAdhu ane sAdharmikanI bhaktithI ullasita thayelA guNanA pakSapAtavALuM citta bane, tyArapachI vivekapUrvaka bhojana kare jethI bhojananI kriyAmAM paNa bahu karmabaMdha thAya nahi. vaLI, anyatra paNa kahyuM che e pramANe bhojana karatAM pUrve jinapUjA, ucita dAna, parijananI saMbhALa, ucita kRtya, sthAnamAM besavuM ane pote karela paccakakhANanuM smaraNa kare jethI paccakkhANa pratye vizeSa pakSapAta thAya, jethI bhojananI kriyA paNa dharmanA aMgarUpa bane. ll75/208 avataraNikA - tathA - avataraNikArya : ane - sUtra : tadanveva pratyAkhyAnakriyA / / 76/209 / / sUtrArtha : - tyArapachI ja=bhojana karyA pachI tarata ja, pratyAkhyAnanI kriyA kare. II76/209ll. TIkA : 'tadanveva' bhojanAnantarameva 'pratyAkhyAnakriyA' dvividhAdyAhArasaMvaraNarUpA / / 76/209 / / TIkArca - tanveva' saMvarapApA tyArapachI tarata ja bhojananI samApti pachI, tarata ja pratyAkhyAnanI kriyA kare=be prakAranA Adi AhAranA saMvaraNarUpa pratyAkhyAnanI kriyA kare. 76/209. bhAvArtha zrAvaka sarvaviratinA atyaMta arthI hoya che. sarvaviratikALamAM muni sarvathA AhAra vAparatA nathI, paraMtu saMyamanA aMgabhUta ja dehanA pAlana mATe Avazyaka jaNAya teTalI ja AhAranI bahAranI pravRtti kare che, aMtaraMga to sadA AhArasaMjJAthI para hoya che. zrAvakane paNa sAdhunI jema AhArasaMjJAnA ucchedanI atyaMta icchA che; kema ke AhAra saMjJA jIvanA mohanA pariNAmarUpa hovAthI jIvane pIDAkArI che ane tenA ucchedanA arthI evA zrAvaka bhojana karyA pachI cAra prakAranA AhAramAMthI be prakAranA Adi je kAMI AhArano Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa7 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2adhyAya-3 | sUtra-76, 77 tyAga pote karI zake tema hoya tenuM paccakhANa grahaNa kare che, jenA baLathI eTalI mAtrAmAM AhAra saMjJA kaMIka kaMIka maMda thAya che. jenA baLathI sarvaviratine anukULa zaktino saMcaya thAya che. II7620 avataraNikA - tathA - avataraNikArca - ane - sUtra : zarIrasthitI prayatnaH II77/210). sUtrArtha - zarIranI sthitimAM prayatna kare. ll77/210|| TIkA :'zarIrasthitau' ucitAbhyaGgasaMvAhanasnAnAdilakSaNAyAM yatnaH' AdaraH, tathA ca paThyate - "dharmArthakAmamokSANAM zarIraM kAraNaM yataH / tato yatnanA yathotteranuvartane rUddA" ] ti raddaddA 77/ra0pA TIkArca - "zarIrasthitI' ..... rati | ucita abhaMgatela AdinuM mardana, saMvAhana=samyam rIte vahana karavuM ane snAnAdirUpa zarIranI sthitimAM yatna karavo joIe. ane te rIte kahevAya che - "je kAraNathI dharma-artha-kAma ane mokSarUpa puruSArthanuM zarIra kAraNa che. te kAraNathI yatnapUrvaka yathokta anuvartana vaDe tenuM rakSaNa karavuM joIe. ll136li" (). ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. II77/210 bhAvArtha sAdhu zarIra pratye sarvathA nirapekSa che, tethI sadA pUrNadharmane evI zake che ane pUrNadharmanA pAlana arthe sahAyaka evA dehanuM eTaluM ja pAlana kare che ke jeTalo saMyamamAM deha upayogI bane. te sivAya sAdhune zarIranI zAtAno moha nathI, zarIrano moha nathI, kevala pUrNadharmanA prakarSanI prAptinI icchA che. ane zrAvakane paNa tevuM sAdhupaNuM ja atyaMta priya che, topaNa deha pratyenuM mamatva che, ane zAtAnI arthitA che, tethI ja zrAvaka gRhavAsamAM rahe che, ane zarIra dvArA dharma Adi cAre puruSArthane zakti anusAra sAdhavA yatna kare che ane te puruSArthamAM paNa zrAvaka pradhAna rIte dharma ane mokSa puruSArthane sAdhavA yatna kare che. Ama Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-77, 78 chatAM zrAvakanuM zarIrabaLa tUTe to zrAvaka cAre puruSArtho sAdhI zake nahi; kema ke zarIra pratyenA mamatvanA kAraNe dharma Adi puruSArthamAM zrAvaka daDha yatna karI zake nahi; jethI vartamAnamAM paNa klezane pAme ane bhAvinuM paNa vizeSa hita sAdhI zake nahi, tethI dharma Adi puruSArthanA rakSaNa arthe zrAvake potAnA dehanuM sArI rIte rakSaNa thAya te mATe yatna karavo joIe. mATe ucita telamarthana Adi ke snAnAdi kriyAo zrAvaka mATe kartavya che. ahIM vizeSa e che ke sAdhu deha pratye sarvathA nirapekSa che, tethI dehanI sAmAnya pratikULatAmAM teono dharma vyAghAta pAmato nathI, paraMtu dehanI sAmAnya pratikULatA paNa dharmane upakhaMbhaka bane che; kema ke sAdhu haMmezAM nirapekSa bhAvanAthI bhAvita rahe che. Ama chatAM, nirapekSa bhAva atyaMta sthira thayo na hoya ane vizeSa prakAranA rogAdi thAya tyAre saMdhayaNanA alpabaLanA kAraNe dharmamAM daDha yatna na thaI zake to sAdhu vyAdhi AdinI ucita cikitsA kare, jyAre zrAvakane dehamAM pratibaMdha che, tethI dehanA vyAghAtamAM svasthatApUrvaka koI puruSArthane sAdhI zake nahi. mATe zrAvaka sarvaviratinI zaktinA saMcaya arthe paNa dehanuM svabhUmikA anusAra pAlana kare te ucita che. II7721nA avataraNikA :tathA - avataraNikArca - ane - sUtra : taduttarArthavijJA T78/2997 sUtrArtha - tenA uttara kAryanI ciMtA karavI joIe. I78/211 TIkA - 'tasyAH' zarIrasthiteruttarANi uttarakAlabhAvIni yAni 'kAryANi' vyavahArakaraNAdIni teSAM 'cintA' taptirUpA kAryA iti / / 78/211 / / TIkArya : tasthA ' ti | zarIranI sthitinA uttaraHuttarakAlabhAvI je vyavahArakaraNa Adi kAryo che tenI ciMtA karavI joIe taptirUpa puSTirUpa, vicAraNA karavI joIe. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 78/211aaaa. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa9 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-78, 79 bhAvArtha : zrAvaka svabhUmikA anusAra dharma-arthAdimAM puruSArtha karIne AlokamAM sukhI rahe che ane paralokamAM paNa sukhI thAya che. jo zrAvaka potAnI bhUmikAno vicAra karIne zarIrane sAcavavAnAM ucita kRtyo karyA pachI, uttarakAlabhAvI dhana-arjana Adi ucita kRtyo na kare to AlokamAM paNa kleza thavAnA prasaMgo Ave ane AjIvikAnA vinAzanA kAraNe dharma paNa samyagu sevI zake nahi, tethI zarIrane sAcavyA pachI jIvanavyavasthAnAM sarva ucita kRtyonuM sabhya samAlocana karIne temAM yatna kare jethI AlokamAM paNa kleza prApta na thAya ane ucita dharmaparAyaNa thaIne paralokanA paNa hitane sAdhI zake. II78/201TI avataraNikA :tathA - avataraNikArya - ane - sUtra : zamAnAyAM pravadhU: TI71/202 sUtrArtha : kuzalabhAvanAmAM prabaMdha kare prakRSTa yatna kare. I79/21thA TIkA - 'kuzalabhAvanAyAm' "sarve'pi santu sukhinaH, sarve santu nirAmayAH / sarve bhadrANi pazyantu, mA sthit pApamAvat II rUchA" ] ityAdizubhacintArUpAyAM 'prabandhaH' prakarSavRttiH / / 79/212 / / TIkArca - zanamAvanAthA' .... pravarSavRttiH | "sarva jIvo sukhI thAo; sarva jIvo rogarahita thAo. sarva jIvo kalyANane jonArA thAo; koI pApanuM AcaraNa na karo. II137" () ItyAdi zubhaciMtArUpa kuzalabhAvanAmAM prabaMdha kare=prakarSavALo yatna kare. I79/212aaaa bhAvArtha : zrAvakane haMmezAM uttama citta niSpanna karavAnI atyaMta icchA hoya che, chatAM dhanAdinA pratibaMdhane kAraNe Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-79, 80 kSudrAdi bhAvo ke ArtadhyAna Adi bhAvo thavAnI saMbhAvanA rahe che ane tenA nivAraNa arthe zrAvake aneka prakAranI kuzala bhAvanAothI AtmAne bhAvita karavo joIe. te kuzala bhAvanAmAMthI eka kuzala bhAvanA TIkAkArazrI batAve che - jagatanA jIvo sukhI thAo; jagatanA jIvo rogarahita thAo; Atmahitane jonArA thAo ane jagatanA jIvo koI pApa na karo e prakAranI bhAvanA zrAvake karavI joIe, jethI sarva jIvo pratye dayAno svabhAva pragaTe. A sivAya paNa saMsAranA svarUpanA ciMtavananI ke sarvaviratinA saMcayanuM kAraNa bane tevI paNa kuzala bhAvanAo zrAvaka kare; jethI sadA tattvathI bhAvita citta rahe. I79/21NA avataraNikA : tathA - avataraNikArya : ane - sUtra : ziSTacaritazravaNam / / 80/213 / / sUtrArtha : ziSTa caritranuM zravaNa karavuM joIe. 80/213 TIkA : 'ziSTacaritAnAM' 'ziSTacaritaprazaMsA' iti prathamAdhyAyasUtroktalakSaNAnAM zravaNaM' nirantaramAkarNanam, tacchravaNe hi tadgatAbhilASabhAvAna kadAcid labdhaguNahAniH sampadyata iti / / 80/213 / / TIkArca - zikharitAnA' ... sAta rUti | ziSTatA AcAronuM ziSTanA caritranI prazaMsA e prakAranA prathama adhyAyanA caudamA sUtramAM kahevAyelA lakSaNavALA ziSTatA AcAronuM, niraMtara zravaNa karavuM joIe; hi=je kAraNathI tenA zravaNamAM ziSTatA AcAraviSayaka abhilASA thavAne kAraNe kyAreya paNa prApta thayelA guNanI hAni thAya nahi. tti" zabda TIkAnI samApti arthe che. 80/213 bhAvArtha :prastuta graMthanA prathama adhyAyanA-14mA sUtramAM batAvyA tevA ziSTa puruSanA AcAronuM ke svabhUmikA Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-80, 81 161 anusAra vizeSa prakAranA zrAvakAcArane pALanArA zrAvakonAM caritronuM ke susAdhu Adi uttama puruSonAM caritronuM haMmezAM svabhUmikAnI ucita pravRttinI vRddhi thAya te rIte zravaNa karavuM joIe. jethI tevA uttama puruSa thavAno abhilASa potAnAmAM pragaTa thAya; jenA kAraNe potAne prApta thayelA guNonI hAni thAya nahi, paraMtu uttama puruSonAM caritranA pakSapAtane kAraNe vizeSa vizeSa prakAranA guNo mATe yatna thAya. l80/21all avataraNikA : tathA - avataraNikArya : ane - sUtra : sAndhyavidhipAlanA / / 81/214 / / sUtrArtha : saMdhyAnI vidhinuM pAlana karavuM joIe. II81/214ll TIkA : 'sAndhyasya' sandhyAkAlabhavasya 'vidheH' anuSThAnavizeSasya dinaassttmbhaagbhojnvyvhaarsngkocaadinakSastha "patinA' anusevanati 82/224nA TIkArca - sabhyaza' .... anusevanati | saMdhyAnuM=saMdhyAkALamAM thanAra evI saMdhyAnI vidhinuM divasanA AThamA bhAgamAM bhojananA vyavahAranA saMkoca Adi rUpa anuSThAna vizeSa rU5 vidhinuM, pAlana karavuM joIe. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. I81/ra14 bhAvArtha vaLI, zrAvaka saMdhyAnA samaye lagabhaga sUryAstanA doDha kalAka pUrve bhojanano vyavahAra=bhojananI pravRtti kare ane tyArapachI ucita paccakhANa karIne saMkoca kare ane "Adi' padathI vyApAra Adino, AraMbhasamAraMbhano saMkoca kare; kema ke rAtrInA samaye jIvahiMsA thavAnI saMbhAvanA rahelI che. vaLI, saMdhyA samayanAM ucita kRtyo karavA mATe te pravRtti vidgabhUta bane che ane zrAvakane pradhAnarUpe dharmazaktino saMcaya karavo che, Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-81, 82 tethI divasa-rAta AraMbhanI pravRttimAM na rahe te rIte ja jIvavuM joIe jethI zIghra sarvaviratinI zaktino saMcaya thAya. II81/214|| avataraNikA : enAmeva vizeSata Aha avataraNikArtha : Ane ja=saMdhyAnI vidhine ja, vizeSathI kahe che - bhAvArtha: pUrvasUtramAM sAmAnyathI kahyuM ke saMdhyAvidhinuM pAlana karavuM joIe. tethI have kaI kaI saMdhyAvidhinuM pAlana ka2vuM joIe ? te kramasara sUtra-82 thI 93 sudhI kahe che sUtraH yonitaM tadghatipattiH / / 82/21 / / sUtrArtha - : yocita teno svIkAra karavo joIe. II82/215 / / TIkAH ' 'yathocita' yathAsAmarthya 'tapratipatti: ' sAndhyavidhipratipattiriti||82/29|| TIkArya H 'thocita' pratipattiriti / / yathAucita=potAnA sAmarthyane anurUpa, teno=saMdhyAvidhino, svIkAra karavo joIe. 'kRti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 82/215 / / bhAvArtha: yathocita=yathAsAmarthya, svIkAra karavo joIe=saMdhyAvidhino svIkAra ka2vo joIe. Azaya e che ke zrAvaka mAtra bAhya kRtyathI toSa pAme tevI prakRtivALA prAyaH hotA nathI paraMtu je kRtya kare tenA phaLane prApta kare tevI nirmaLa buddhivALA hoya che mATe potAnI cittanI bhUmikAne vicAra karIne je je kRtyo karavAthI potAnuM citta vizeSa vizeSa prakAre dharmathI bhAvita bane te te prakAranAM ucita kRtyono nirNaya karIne saMdhyAkALamAM te kRtyo karavAno svIkAra kare; jethI uttarottara dharmanI zaktinI vRddhi thAya. II82/215 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-83, 84 avataraNikA : dRza avataraNikArtha : kevA prakAranI saMdhyA vidhino svIkAra karavo joIe ? te kahe che sUtraH pUnApuraskara caityAvivandhanam / / 83/216 / / sUtrArtha pUjApUrvaka caityAdinuM vaMdana karavuM joIe. II83/216 / / TIkA H - - tatkAlocitapUjApUrvakaM 'caityavandanaM' gRhacaityacaityabhavanayoH, 'Adi'zabdAd yativandanaM maataapitRvananaM = 583/26 / / TIkArya H tatkAlocitapUjApUrvakaM mAtApitRvananuM ca / / te kALane ucita=saMdhyAkALane ucita evI pUjA pUrvaka gRhacaitya ane caityabhavanamAM caityavaMdana karavuM joIe. 'gAvi' zabdathI='cetvAti'mAM rahelA 'Avi' zabdathI, sAdhune vaMdana karavuM joIe ane mAtA-pitAne vaMdana karavuM joIe. II83/216 // bhAvArtha : 163 zrAvaka dharmanI vRddhinA atyaMta arthI hoya che, tethI potAnI zaktino vicAra karIne jo potAnuM gRhacaitya hoya to tyAM ane saMghanA caityamAM dhUpa Adi ucita pUjApUrvaka caityavaMdana kare, jethI bhagavAnanA guNothI citta vAsita bane ane sarva udyamathI saMsArano uccheda karavA mATe tatpara thayelA che tevA susAdhune vaMdana karIne temanA guNothI AtmAne vAsita kare; jethI sarvaviratinI zaktino saMcaya atizaya atizayatara thAya. - vaLI, zrAvaka prAyaH vivekasaMpanna hoya che, tethI AlokamAM paNa je potAnA upakArI mAtA-pitA che temane vaMdana kare, jethI kRtajJatAguNa vRddhi pAme. II83/216aa avataraNikA : tathA avataraNikArtha : ane -- Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2) adhyAya-3 | sUtra-84 sUtra : sAdhuvizrAmaNakriyA / / 84/217 / / sUtrArtha: sAdhu vizrAmaNAnI kriyA kare. I84/217nA TIkA - 'sAdhUnAM' nirvANArAdhanayogasAdhanapravRttAnAM puruSavizeSANAM svAdhyAyadhyAnAdyanuSThAnaniSThopahitazramANAM tathAvidhavizrAmakasAdhvabhAve 'vizrAmaNakriyA,' vizrAmyatAM vizrAma labhamAnAnAM karaNaM vizrAmaNA, sA cAsau kriyA ceti samAsaH / / 84/217 / / TIkArya : sAdhUnAM' ... samA: l tivaNanA ArAdhananA yogane sAdhavAmAM pravRta evA puruSa vizeSarUpa ane svAdhyAya, dhyAnAdi anuSThAnanI niSThAthI upahita evA zramavALA puruSavizeSarUpa sAdhuonI tevA prakAranA vizrAmaka sAdhuono abhAva hote chate-zrAnta thayelA te sAdhunI ucita vaiyAvacca karI zake tevA sAdhuno abhAva hote chate, vizrAmaNAnI kriyA kare zrAvaka sAdhunI vizrAmaNAnI kriyA kare. vizrAmaNAnI kriyAno samAsa spaSTa kare che - vizrAmanA vizrAmyatAne prAptakartAnuM karaNa vizrAmaNA che. ane te vizrAmaNA evI A kriyA e prakArano samAsa che. II84/21LA. bhAvArtha je sAdhuo satata mokSanI AcaraNAne sAdhanArA yogomAM pravRtta che ane tenA upAyabhUta svAdhyAyadhyAnaAdi anuSThAno satata sevI rahyA che ane tenA kAraNe zarIrathI zrAnta thayelA hoya tevA mahAtmAone pharI vizeSa prakAranI sAdhanAnuM kAraNa bane tevuM zarIrabaLa AdhAna karavuM Avazyaka che, jethI tevA mahAtmAo zarIranA zramathI dUra thaIne svAdhyAya AdinI ucita pravRtti dvArA nirvANane anukULa evI sAdhanAne vizeSa prakAre karI zake tevA mahAtmAone potAnI vizeSa ArAdhanA arthe anya pAsethI vaiyAvacca karAvavAnI bhagavAnanI anujJA che. tethI tevA koI sAdhunI bhakti karIne huM nirjarAne prApta karuM e AzayathI zrAvaka sAdhune vizrAmaNAnI ucita pRcchA avazya kare, paraMtu sAmAnya rIte sAdhu vizrAmaNA karAve nahIM ane vivekI zrAvaka vizrAmaNA karavAno Agraha kare nahIM; kema ke vizrAmaNAnI ucita yatanA susAdhu sivAya anya karI zake nahi. AthI AvA sAdhunI vizrAmaNA paNa anya susAdhu ja prAyaH kare. AvI vizrAmaNA karavA mATe samartha tevA koI sAdhu na hoya tyAre zrAvake tevA mahAtmAnI vizrAmaNA karIne te sAdhunI vizeSa sAdhanAmAM pote nimitta bane te prakAre ucita yatna karavo joIe, jethI uttama puruSonI Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-84, 85 165 bhakti dvArA ane teonI vizeSa sAdhanAmAM nimitta thavA dvArA potAne paNa zIdhra saMyamanI prApti thAya. l84/21LA avataraNikA - tathA - avataraNikArca - ane - sUtraH yogAbhyAsaH / / 85/218 / / sUtrArtha : zrAvake yogano abhyAsa karavo joIe. II85/218 TIkAH'yogsy' sAlambananirAlambanabhedabhitrasyAbhyAsaH punaH punaranuzIlanam, uktaM ca"sAlambano nirAlambanazca yogaH paro dvidhA jJeyaH / jinarUpadhyAnaM khalvAdyastattattvagastvaparaH / / 138 / / " [SoDa0 14 / 1] 'ttatta]ndra' rUti nivRttinasvarUpa pratibaddha ti mATa6/ra8AA TIkArca - yogastha' rUti sAlaMbana ane nirAlaMbana bhedathI be bhedavALA yogano abhyAsa pharI pharI anuzIlanarUpa abhyAsa, karavo joIe. ane kahevAyuM che - "para=pradhAna evo yoga=dhyAnavizeSarUpa yoga, sAlaMbana ane nirAlaMbana be prakArano jANavo. Agha=sAlaMbana, jinarUpanuM dhyAna che. vaLI, apara=nirAlaMbana, tattattva tarapha janAruM che=jinanA svarUpa tarapha janAruM che. ii138" (SoDazaka-14/1) tatvagano artha kare che - nivRta=mokSamAM gayelA, jinanA svarUpa sAthe pratibaddha che. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. Im85/218 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3| sUtra-85, 86 bhAvArtha zrAvakane svazakti anusAra sarvaviratinI zakti saMcaya karavAnI icchA che, tethI saMdhyAkALe caityavaMdana Adi karyA pachI sAdhunI vizrAmaNA karavAno yoga hoya to sAdhune pRcchA kare. Avo koI yoga na hoya to vizrAmaNA karavAnA zubhabhAvathI zrAvakane nirjarAnI prApti thAya che, tyArapachI zrAvaka zAstra-abhyAsathI saMpanna hoya to svabhUmikA anusAra sAlaMbana ane nirAlaMbana dhyAnamAM udyama kare. sAlaMbanadhyAnakALamAM jinapratimA AdinuM AlaMbana laIne paramAtmAnA pAramArthika svarUpanuM bAhya AkRtithI ane aMtaraMga vItarAgatA Adi bhAvothI dhyAna kare ane jo citta te dhyAnamAM ekAgra bane to sAkSAtu vItarAga-sarvajJane pote joI rahela hoya ane temanA guNothI potAnuM citta raMjita hoya te rUpe temAM tanmayabhAvane pAme to sAlaMbana dhyAna thAya. ane tyArapachI siddha avasthAmAM rahela deha ane karmathI rahita evA siddha paramAtmAnA svarUpamAM ekAgratA prApta thAya to nirAlaMbana dhyAna prApta thAya, je dhyAnanA baLathI saMsAranA ucchedanuM mahAsattva zrAvaka saMcita karI zake che. l85/218 avataraNikA : tathA - avataraNikArya :ane - sUtra : namaskArAdicintanam / / 86/219 / / sUtrArtha - namaskAra AdinuM ciMtavana kare. II86/219II TIkA : namastha', vizadvAra svAdhyAyI 2 vinta' bhAvanam pATa6/rA. TIkArca - mAraNya'. bhAvanam II namaskAranuM ane mAri' zabdathI tenAthI anya svAdhyAyanuM ciMtavana kare=bhAvana kare. pa86/219l bhAvArtha : zrAvaka potAnI zaktine anurUpa dhyAnAdino kAMIka abhyAsa karyA pachI navakAra Adi sarva sUtrone arthanI atyaMta upasthitipUrvaka bhAvana kare, jethI yogamArgamAM prasthita evA susAdhuonuM, tIrthakaronuM, ane Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-86, 87 yoga avasthAnA sevananA phaLarUpa siddha avasthAnuM atyaMta smaraNa thAya ane teonA pratye bahumAnabhAva vadhe e rIte navakAra Adi sUtronuM pArAyaNa kare ane anya paNa sUtronuM atyaMta upayogapUrvaka bhAvana kare, jenAthI yogamArgaviSayaka sUkSma sUkSmatara bodha pragaTe ane AtmA uttama saMskArothI vAsita thAya. I86/219. avataraNikA : tathA - avataraNikArca - ane - sUtra - prazastabhAvakriyA / / 87/220 / / sUtrArtha : prazasta bhAvonI niSpattinI kriyA zrAvaka kare. 87/220|| TIkA : tathA tathA krodhAdidoSavipAkaparyAlocanena 'prazastasya' prazaMsanIyasya 'bhAvasya' antaHkaraNarUpasya 'kriyA' karaNam, anyathA mahAdoSabhAvAt, yaducyate"cittaratnamasaMkliSTamAntaraM dhanamucyate / thI tanvata korpastI ziSTA vipatta: rUDA" [0 kaSTa 247] rUti 87/220 TIkArya : tathA tathA ta aa te te prakAre krodhAdi doSatA vipAkanA paryAlocanathI zAstromAM je je prakAre kaSAyonA zamananA upAyarUpe krodhAdi kaSAyonA doSo batAvyA che te te pramANe krodhAdi kaSAyonA doSatA vipAkanA paryAlocanathI, prazasta prazaMsanIya, evA aMtaHkaraNarUpa bhAvanA karaNarUpa kriyA zrAvake karavI joIe. anyathA te rIte zrAvaka bhAvana na kare to, mahAdoSano sadbhAva che=zrAvakanI anya sarva ucita kriyAo niSphaLa bane te prakAranA mahAdoSato sadbhAva che. je kAraNathI kahevAyuM che - "asaMkliSTa cittaratna aMtaraMga dhana kahevAya che. jenuM te-asaMkliSTa cittaratna, nAza pAmyuM tene doSo vaDe Apattio prApta thAya. ll139iaa" (hA. aSTaka 24/7) 'tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. II8/220 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-87, 88 bhAvArtha : vaLI, upadezaka zrAvakane saMdhyAkALanAM ucita kRtyo batAvatAM kahe che ke zrAvake potAne je je kaSAyo je je nimittane pAmIne bAdhakartA anubhavAtA hoya tenuM sUkSma Alocana karIne te te kaSAyonA je anarthakArI vipAko che tenA svarUpane kahenArAM je je zAstravacano che te sarvane vAraMvAra vicArIne sthira karavAM joIe. tevAM sUtrone kaMThastha karIne suabhyasta karavAM joIe. te sUtranA sUkSma paramArthane yogI puruSo pAsethI jANIne sthira karavA joIe. tyArapachI, ekAMtamAM besIne atyaMta upayogapUrvaka AtmAne bhAvita karavo joIe, jethI zrAvakanuM aMtaHkaraNa uttama bhAvothI vAsita bane. jo zrAvaka te prakAre yatna na kare to svAdhyAya, adhyayana ke anya sarva kriyAo paNa potAnAmAM vartatA kASAyika bhAvothI niSphaLa prAyaH bane che. jethI, zrAvakanA jIvanamAM mahAdoSanI prApti thAya che. mATe zrAvake haMmezAM prazasta bhAvothI AtmAne vAsita karavAnI kriyA karavI joIe. ll87/12nA avataraNikA : tathA - avataraNitArtha : ane - sUtra: bhavasthitiprekSaNam / / 88/221 / / sUtrArtha: zrAvake bhavasthitinuM avalokana karavuM joIe. II88/221] TIkA :'mavasthite ' saMsArarUpI 'prekSaNam' avanona vathA - "yauvanaM naganadIsyandopamaM, zAradAmbudavilAsi jIvitam / svapnalabdhadhanavibhramaM dhanaM sthAvaraM kimapi nAsti tattvataH / / 140 / / " [zrAvakA0 14 / 1] "vigrahA gadabhujaGgamAlayAH, saGgamA vigamadoSadUSitAH / saMpado'pi vipadA kaTAkSitA, nAsti kiJcidanupadravaM sphuTam / / 141 / / " [zrAvakA0 14 / 2] ityAdIti T88/rarA TIkArya :"mavasthitaiH' e rUAhIti | bhavasthitinuM saMsAranA svarUpanuM prekSaNa avalokana karavuM joIe. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2adhyAya-3 | sUtra-88, 89 ane te avalokana "yathA'thI spaSTa kare che - "yauvana parvatamAMthI nIkaLatI nadInA pravAhanI upamAvALuM che, zaradaRtunA vAdaLAnA vilAsa jevuM jIvita che. svapnamAM prApta thayelA dhananA vibhrama jevuM dhana che, tattvathI kaMI paNa sthira nathI. II140" (zrAvakA14/1) zarIro rogarUpI sarponAM sthAno che. saMgamo-saMyogo vinAzadoSathI dUSita che. saMpattio paNa vipattiothI jovAyelI che. kaMI paNa upadrava vagaranuM spaSTa nathI=saMsAramAM sarva upadravamaya che. I141 (zrAvakA0 14/2) ItyAdi bhavasthitinuM avalokana karavuM joIe. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. pa88/221 bhAvArtha zrAvake potAne bAdha karanArA kaSAyonA zamanamAM yatna karIne aMtaHkaraNane nirmaLa karavuM joIe tema pUrvasUtramAM batAvyuM. tyArapachI cittane vizeSa nirmaLa karavA mATe zrAvake potAne prApta thayelA bhavathI vAstavika sthiti kevI che tenuM sUkSma buddhithI avalokana karavuM joIe, jethI manuSyabhavanI kSaNo saMsAranI nirarthaka pravRttimAM vyaya karIne prApta thayelo manuSyabhava niSphaLa na thAya. kaI rIte bhavasthitinuM avalokana karavuM joIe ? te batAvatAM kahe che - yauvana atyaMta asthira che, prApta thayeluM jIvana kSaNabharamAM pUruM thAya tema che ane prApta thayeluM dhana svapnamAM prApta thayelA dhananAM jevuM che ane yauvana Adi sarva atyaMta asthira che; kema ke svapnamAM prApta thayeluM dhana koI upayogI nathI tema AtmA mATe dharmarUpI dhanathI atirikta asAra evuM bAhya dhana koI upayogI nathI. vaLI, dhana AvyA pachI game tyAre cAlyuM jAya tevuM asthira che ane yauvana Adi game tyAre nAza pAme tema che. vaLI, A zarIra roganuM ghara che ane saMyogo avazya viyogane pAmanArA che ane saMpattio ApattiothI gherAyelI che, mATe saMsAramAM anupadravavALI koI vastu nathI tema vicArIne anupadravavALA mokSane abhimukha sadA citta AkSipta rahe e prakAre bhavasthitinuM bhAvana karavuM joIe. II88221 sUtra : tadanu tannairguNyabhAvanA / / 89/222 / / sUtrArtha - tyArabAda tenA naigRSNanI bhAvanA karavI joIe. II89|222 TIkA - tacA' mavasthitaiH " nemAvanA' niHsAratvavantana, yathA - Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-89 "ta: #otho pR: prati varSa nimita:, zRMgAlI tRSNeyaM vivRtavadanA dhAvati puraH / itaH krUraH kAmo vicarati pizAcazciramaho, zmazAnaM saMsAraH ka iha patitaH sthAsyati sukham? / / 142 / / etAstAvadasaMzayaM kuzadalaprAntodabindUpamA, lakSmyo bandhusamAgamo'pi na cirasthAyI khalaprItivat / yaccAnyat kila kiJcidasti nikhilaM tacchAradAmbhodhara chIyAvaccattatAM viparti yataH hitaM vindhatAm 24rUA" ] rUti 82/rara1AA TIkA : ta' tyArapachI=bhavasthitinA samyaphaprekSaNa pachI, tenA dvaguNyanuM bhAvana karavuM joIe=prApta thayelo bhava taddana nirguNa che te prakAre bhAvana karavuM joIe. niHsAratAnuM ciMtavana karavuM joIe. kaI rIte niHsAratAnuM ciMtavana karavuM joIe ? te yathA'thI batAve che - "A bAju krodharUpI gIdha potAnI pAMkho phaphaDAve che. pahoLA moDhAvALI A tRSNArUpI ziyALI AgaLa doDe che. A bAju krUra kAmarUpI pizAca cirakALa sudhI phare che. saMsAra zmazAna che. ahIM paDelotramazAnamAM paDelo, koNa sukhapUrvaka bese ? 14rA" (zrAvakA. 14/1). ghAsanA taNakhalAnA aMtabhAgamAM rahelA pANInA bindunI upamAvALI A lakSmI asaMzaya cirasthAyI nathI ane khalanI prItinI jema baMdhuno samAgama paNa cirasthAyI nathI. ane je kaMIka anya nikhila sarva che te zaradaRtunA vAdaLAnI chAyAnI jema calatAne dhAraNa kare che. AthI potAnA hita mATe vicAra karo. II143" (zrAvakA14/2) ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 89/222 bhAvArtha pUrvasUtramAM bAhya paristhitine AzrayIne bhavasthitinuM svarUpa batAvyuM. have te bhavasthiti aMtaraMga pariNAmane AzrayIne smazAna tulya che tema vicArIne zrAvaka tenI niHsAratAnuM bhAvana kare tema batAve che. jema smazAnamAM gIdhaDAMo, ziyALIo ane pizAcaro pharatAM dekhAya che tema saMsAramAM nimittone pAmIne krodhano pariNAma, tRSNAno pariNAma ane kAmano pariNAma saMsArI jIvone thAya che, tethI smazAna jevA saMsAramAM vivekI puruSe nizcita thaIne besavuM joIe nahi, paraMtu satata bhavanA uccheda mATe udyamazIla thavuM joIe. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-89, 90 171 vaLI, saMsAranA sarva padArtho atyaMta asthira che, tethI haMmezAM tenI asthiratAnuM bhAvana karIne zrAvake AtmahitanuM ciMtavana karavuM joIe, jethI sarvaviratinI zaktino saMcaya thAya. I89/2zA. avataraNikA - tathA - avataraNikArya : ane - sUtra : pavanona 10/223 nA sUtrArtha : apavargane mokSanuM, Alocana karavuM joIe. ll90/223 TIkA - 'pava' mu: "manovana' sAmayitvenopAyetiyA paribAvanama, yathA"prAptA: zriya: sattAmahudhAstataH ki? dattaM padaM zirasi vidviSatAM tataH kim? / saMpUritAH praNayino vibhavaistataH kim? chatve sthitaM tanuzrutAM tanmastataH ?i 244 mA virAza0 67] "tasmAdanantamajaraM paramaM prakAzam, taccitta ! cintaya kimebhirasadvikalpaiH? yasyAnuSaGgiNa ime bhuvnaadhiptymomya: paganatumAM manti 241T" virAjyaza0 gha] pAu0/rararUpo TIkArya : apavA '.... mavatti apavarganuM muktinuM, Alocana karavuM joIe=sarva guNamayapaNuM hovAne kAraNe upAdeyapaNAthI paribhAvana karavuM joIe. mokSanuM Alocana kaI rIte karavuM joIe ? te "yathAthI batAve che - "sakala kAmanAne pUranAra lakSmI prApta thaI tenAthI zuM ? arthAt tenAthI kAMI vaLe nahi. zatruonAM mastaka upara paga mukAyo tenAthI zuM? arthAt zatruone jItI lIdhA tenAthI kAMI vaLe nahi. premIone vaibhavathI pUrNa karyA tenAthI Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-90, 91 zuM? arthAt tenAthI kAMI vaLe nahi. zarIradhArIone zarIranI sAthe kalpa sthiti che-dIrdhakALa sthiti che, tenAthI zuM? arthAt tenAthI kAMI vaLe nahi. II144i" (vairAgyaza0 gAthA-67) te kAraNathI=saMsAranAM sarva sukho asAra che te kAraNathI, anaMta aMta vagaranA, ajara=jarA vagaranA, parama prakAza rUpa mokSane, tacittavALA he puruSa ! tuM ciMtana kara. A asad vikalpo vaDe zuM? kRpaNa jIvone=bhudra jIvone, jenA anuSaMgI evA A=je mokSanI sAdhanA karatAM anuSaMgathI prApta thatA evA A bhuvana AdhipatyanAM bhogAdi thAya che. ll14pA" (vairAgyaza gAthA-69) 90/2235 bhAvArtha: zrAvake saMdhyAkALe jema bhavanA nirguNyanuM ciMtavana karavuM joIe tema mokSanA pAramArthika svarUpanuM paNa ciMtavana karavuM joIe jethI mokSa pratyeno pakSapAta sthira sthiratara thAya jenA kAraNe saMsAranA ucca vaibhavanuM je kAMIpaNa alpa alpatara AkarSaNa che te kSINa thAya jethI sarvaviratinI zaktino saMcaya thAya. kaI rIte mokSanAM svarUpano vicAra kare ? te kahe che - jIva sukhano artha che ane sukha AtmAne svAbhAvika svasthatAmaya guNathI thAya che. mokSa saMpUrNa guNamaya che mATe AtmAne mATe atyaMta upAdeya che. vaLI, saMsAramAM puNyano prakarSa hoya to vipula bhogasAmagrI maLI hoya, puNyano prakarSa hoya to vipula rAjya maLyuM hoya, dIrgha AyuSya Adi maLyuM hoya topaNa te sarvano aMta thAya che mATe tevI asAra vastuthI AtmAne zuM maLe ? AtmAne mATe jyAM mRtyu nathI, jarA nathI ane prakRSTa jJAnamaya sukha che tenuM ja zrAvake tacitta thaIne ciMtavana karavuM joIe, jethI tuccha bAhya bhogo pratyenuM kaMIka valaNa che te paNa kSINa thAya ane saMsAranA uccheda mATe sadviveka ullasita thAya. I7/223 avataraNikA : tathA - avatAraNiyArtha: ane - sUtra : zAmaLyAnurA: To21/224nI sUtrArtha : sAdhupaNAno anurAga keLavavo joIe. ll1/224ll TIkA :'zrAmave' zuddhasApumAve 'manurAja' viveka, yathA - Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 / adhyAya-3 | sUtra-91, 92 "jainaM munivratamazeSabhavAttakarmasantAnatAnavakaraM svayamabhyupetaH / karyA taDuttaratAM va tA: #Am, moToSa niHspRdatayA parimujIsa: ? ?46aaaa" [] rUti 22/224 TIkArca - zrAma' ...ti zramaNapaNAmAM zuddhasAdhubhAvamAM, anurAga karavo joIe. te zuddhasAdhubhAvano rAga kaI rIte karavo joIe ? te "yathA'thI batAve che - "jinasaMbaMdhI muninuM vrata azeSabhAvomAM baMdhAyelA karmanAM saMtAnane alpa karanAruM svayaM teno svIkAra karAyelo evo huM kyAreya tenA uttara uttara evA tapane karIza ane bhogomAM niHspRhapaNAthI parimukta saMgavALo huM thaIza. I146" ) tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. I91/224ll bhAvArtha : zrAvaka mokSanAM svarUpanuM Alocana karyA pachI mokSanA prabaLa kAraNarUpa zuddhasAdhubhAva pratye atyaMta rAga ullasita thAya e pramANe zuddhasAdhubhAvanA svarUpanuM Alocana kare. kaI rIte zuddhasAdhubhAvanuM Alocana kare ? tethI kahe che - sarvaze kaheluM munivrata 18 hajAra zIlAMganA samUharUpa che ane tevA zIlAMgadhArI muni satata sarvajJanA vacana anusAra sarva ucita pravRtti karIne AtmAne vItarAgabhAvathI bhAvita kare che, jethI anaMtakALamAM avItarAgabhAvathI baMdhAyelAM karmonuM saMtAna alpa alpatara thAya che ane tevA munibhAvane kyAre huM svayaM grahaNa karIza ane te munibhAvanA uttara uttaranA vRddhinA kAraNabhUta evA tapathI kyAre huM mArA AtmAne vAsita karIza ane bhogo pratyenA niHspRhapaNAthI sarvathA saMga vagaranA pariNAmane huM kyAre prApta karIza. A prakAre sUkSma buddhithI Alocana karIne zuddhasAdhubhAva pratyenA rAgabhAvane atizayita karavA zrAvaka yatna kare. I1/224l avataraNikA : tathA - avataraNikArya :ane - sUtraH yathocitaM yuvRddhi /2/rarakA Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-92, 93 sUtrArtha : yathAucita guNavRddhi karavI joIe. II92/225ll TIkA - _ 'yathocitaM' yo yadA varddhayitumucitastasya samyagdarzanAderguNasya darzanapratimAvratapratimAbhyAsadvAreNa vRddhiH puSTIkara vA 2/raran. TIkArya : "pavita' . za . yathAucita=je jyAre vRddhi karavA mATe ucita che te samyagdarzanAdi guNanI darzanapratimA, vratapratimAnA abhyAsa dvArA vRddhi karavI joIe puSTi karavI joIe. II92/22pA bhAvArtha : zrAvaka mokSanA svarUpanuM Alocana karIne mokSanA prabaLa kAraNabhUta sAdhupaNAnA anurAgane vizeSa rIte pragaTa karavA mATe zuddhasAdhubhAvanA paryAlocanapUrvaka tevA prakAranA bhAvonI prAptinI bhAvanA kare. tyArapachI potAnI je prakAranI dezaviratinI bhUmikA che tenAthI vizeSa vizeSa dezaviratinA upAyabhUta bhUmikAmAM yatna kare. vaLI, jo potAnAmAM tevI zakti pragaTa thayela che tema jaNAya to zrAvaka darzanapratimA, vratapratimA Adino abhyAsa kare, jethI sarvaviratinI Asanna Asannatara bhUmikAnI prApti thAya. A prakAre pratidina potAnI bhUmikA anusAra uttara uttaranI bhUmikAmAM yatna karavAthI bhAvasAdhupaNAnI prAptine anukULa saddIryano saMcaya thAya che. ll92/2pA avataraNikA : tathA - avataraNikArya :ane - sUtra: savui mahiyA rUti sArU/226AA sUtrArtha :sattvAdimAM maitrI Adino yoga bhAvana karavo joIe. II93/rarakA Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | sUtra-93 TIkA : 'sattveSu' sAmAnyataH sarvajantuSu 'Adi'zabdAduHkhitasukhitadoSadUSiteSu 'maitryAdInAm' AzayavizeSANAM 'yogo' vyApAraH kAryaH, maitryAdilakSaNaM cedam - "parahitacintA maitrI paraduHkhavinAzinI tathA karuNA / parasukhatuSTirmuditA paradoSopekSaNamupekSA / / 147 / / " [SoDa0 4 / 15] tiH' parisamAto zarU/raraddA TIkArya : sattepu' ..... parisamAto ne sattvamAM=sAmAnyathI sarva jIvomAM ane sattvAdimAM 'vi' zabdathI sukhI jIvomAM, du:khI jIvomAM ane doSathI dUSita jIvomAM maitrI Adi AzayavizeSono vyApAra karavo joIe. maitrI AdinuM lakSaNa A pramANe che - parahitanI ciMtA maitrI che, paraduHkhanA vinAzane karanArI karuNA che. parasukhamAM AnaMda muditA che ane paradoSonuM upekSaNa upekSA che. 147" (SoDazaka-4/15) ti' zabda sUtranI samApti arthe che. 93/226 bhAvArtha : jeonuM citta maitrI Adi cAra bhAvanAthI atyaMta vAsita che teono sarva vyApAra sarva jIvo sAthe A cAra bhAvonA niyaMtraNa nIce thAya che, je atyaMta ucita pravRttinA pariNAma svarUpa che. maitrI Adi cAra bhAvono pariNAma apramAda bhAvathI saMyamamAM udyama karanArA munimAM sadA varte che ane zrAvakane paNa muni tulya thavuM che, tethI sadA maitrI Adi cAra bhAvonuM sUkSma svarUpa samAlocana karIne tenAthI AtmAne bhAvita kare jethI jIvamAtra sAthe atyaMta ucita pravRttithI ja potAnA cittanuM yojana thAya. vaLI, zrAvaka maitrI Adi cAra bhAvanAo A rIte kare - jagatanA jIva mAtra sukhanA arthI che ane te sukha paNa sAnubaMdha sukha badhAne iSTa che ane sAco mitra hoya te potAnA mitrane uttarottara sukhanI vRddhi thAya tevI icchA kare arthAt jagatanA jIva mAtra uttarottara sukhanI vRddhi pAme tevA bhAvothI huM mArA AtmAne vAsita karuM, jethI svazakti anusAra sarva jIvonA sukhane anukULa yatna karavAnI pariNativALo thAuM. vaLI, saMsAramAM jeo zArIrika Adi duHkhothI duHkhita che ke kASAyika Adi prakRtiothI duHkhita che, tevA duHkhita jIvonA duHkhanA nAzanA abhilASavALo huM thAuM, e prakAre karuNA bhAvanAthI AtmAne bhAvita kare. jethI svazakti anusAra duHkhita jIvonAM duHkha dUra karavA mATe pote sadA vyApAravALo bane. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 / sUtra-93, zloka-4 vaLI, jagatanA jIvone bAhyathI sukhI ane kaSAyonA aklezanA kAraNe sukhI joIne teo pratye pramodano bhAva thAya te rIte pramoda bhAvanAthI AtmAne bhAvita kare, jethI bIjA jIvonA sukhamAM irSyA thavAno prasaMga na Ave ane klezavagaranA sukhI jIvone joIne tenA pratye bahumAnabhAvanI vRddhi thAya. vaLI, saMsAravartI jIvo keTalAka utkaTa doSavALA hoya che, tethI teone ucita upAyo dvArA sukhI karavA mATe upadeza Adi ApavAmAM Ave to paNa potAnA doSavALI prakRtino tyAga kare tevA na hoya, teone joIne potAne dveSa na thAya paraMtu upekSA thAya te prakAranA bhAvathI potAnA AtmAne bhAvita karavo joIe. jethI ayogya jIvonA doSane joIne asahiSNu svabhAva potAnAmAM pragaTa na thAya. A prakAranuM bhAvana karavAthI citta sarvatra atyaMta ucita pravRtti karanAruM bane che, tethI sarvaviratinI zaktino saMcaya zIdhra thAya che. II93/22kA. avataraNikA : sampratyupasaMharanAha - avataraNikArya : have upasaMhAra karatAM kahe che - bhAvArtha trIjA adhyAyanA prathama traNa zlokomAM kahela ke pUrvamAM varNana karyA pramANe dharmanA zravaNathI koI puruSa tattvano jANanAro bane ane mahAsaMvegane prApta kare. tethI dharmanI upAdeyatAne jANIne bhAvathI dharmanI prAptinI icchAvALo banI potAnI zaktinuM samAlocana karIne dharma grahaNa karavAmAM tatpara thAya. Avo jIva dharma mATe yogya che. AnA sivAyanA anya jIvo dharma prApti mATe yogya nathI. dharma mATe yogya jIvone dharmapradAna kevI rIte karavuM joIe ? tenuM varNana atyAra sudhI karyuM. have te sarvano upasaMhAra karatAM kahe che - zloka - vizeSato gRhasthasya, dharma ukto jinottamaiH / evaM sadbhAvanAsAraH, paraM cAritrakAraNam / / 4 / / zlokArdha : jinottama evA bhagavAna vaDe gRhasthono vizeSathI AvA prakArano-pUrvamAM varNana karyuM evA prakArano, sabhAvanAsAra dharma kahevAyo che, je dharma paraM-avaMdhya, cAritranuM kAraNa che=sarvaviratinuM kAraNa che. IlII. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 / adhyAya-3 | zloka-4, 5 TIkA - / 'vizeSataH' sAmAnyagRhasthadharmavailakSaNyena 'gRhasthasya' gRhamedhino dharmaH ukto' nirUpito 'jinottamaiH' arhadbhiH 'evam' uktanItyA 'sadbhAvanAsAraH' paramapuruSArthAnukUlabhAvanApradhAnaH bhAvazrAvakadharma ityarthaH, kIdRzo'sAvityAha-'param' avandhyamiha bhavAntare vA 'cAritrakAraNaM' sarvaviratihetuH T/4 TIkArya : vizeSataH' ... sarvaviratidetuH | vizeSathI=sAmAnya gRhastha dharmanA vilakSaNapaNAthI, gRhasthano dharma jinottama evA arihaMto vaDe kahevAyo che - kevA prakArano gRhasthano dharma kahevAyo che ? ethI kahe che - A prakAre=uktanItithI pUrvamAM traNa zlokomAM varNana karyuM e nItithI, sadbhAvanAsAra evo parama puruSArthane anukULa evI bhAvanApradhAna evo, bhAvazrAvakadharma bhagavAna vaDe kahevAyo che. vaLI A bhAvazrAvakadharma kevo che ? ethI kahe che - A bhavamAM ke bhavAMtaramAM paraM=avaMdhya, sarvaviratirU5 cAritrano hetu che. liaa bhAvArtha - pUrvanA zlokomAM atyAra sudhI varNana karyuM e pramANe je zrAvaka potAnI zaktinuM samAlocana karIne svazakti anusAra vizeSathI gRhastha dharma svIkAre che ane aticAra Adi doSone yathArtha jANIne svIkArAyelAM vratomAM te doSono parihAra kare che ane pratidina zrAvake je ucita kriyAo karavAnI vidhi pUrvanAM sUtromAM batAvI te prakAre sadA je zrAvaka yatna kare che te zrAvaka uttarottara dezaviratinI zaktino saMcaya karIne sarvaviratine anukULa zaktinA saMcayavALo bane che, tethI te zrAvakanuM dezaviratinuM pAlana A bhavamAM sarvaviratinuM kAraNa banI zake. kadAca aMtaraMga tevI zaktino saMcaya thayo na hoya to janmAMtaramAM bhAvacAritra prApta karIne zIdhra saMsArano aMta karavAnuM kAraNa banaze. III avataraNikA : nanu kathaM paraM cAritrakAraNamasAvityAzaGkyAha - avataraNitArtha : kevI rIte avaMdhya cAritranuM kAraNa A dezavirati thaze ? e prakAranI AzaMkA karIne kahe che - zloka : padaMpadena medhAvI, yathArohati parvatam / samyak tathaiva niyamAddhIrazcAritraparvatam / / 5 / / Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 | zloka-5 zlokArca - buddhimAna puruSa je pramANe parvatane pagale pagale alanA vagara caDe che te pramANe ja ghIra evo zrAvaka cAritrarUpI parvata upara sakhyam ArohaNa kare che. ApaIL TIkA : iha 'padaM' padikocyate, tataH padena padena yadArohaNaM tannipAtanAt 'padaMpadene'tyucyate, tataH 'padaMpadena medhAvI' buddhimAn 'yatheti dRSTAntArthaH 'Arohati' AkrAmati 'parvatam' ujjayantAdikaM 'samyak' hastapAdAdizarIrAvayavabhaGgAbhAvena 'tathaiva' tenaiva prakAreNa 'niyamAd' avazyantayA 'dhIro' niSkalaGkAnupAlitazramaNopAsakasamAcAraH 'cAritraparvataM' sarvaviratimahAzailamiti / / 5 / / TIkArca - 4 madArImati ahIM pada e padikA kahevAya che=pagaluM kahevAya che. tyArapachI pagale pagalethI te pramANe samAsa karavo ane pagale pagalethI je pramANe ArohaNa thAya che tenuM nipAtana hovAthI "parvana' e pada nipAtana thayela hovAthI "parvana' e pramANe kahevAya che, tethI pagale pagale buddhimAna puruSa je pramANe ujjayaMtAdi parvatanuM samyapha ArohaNa kare che arthAt hAtha-paga Adi zarIranAM avayavonA bhaMganA abhAvathI ArohaNa kare che, te pramANe ja niyamathI=avazyapaNAthI, dhIra=niSkalaka anupAlana karAyelA zrAvaka dharmanA samAcAravALo dhIra, cAritraparvatane=sarvaviratirUpa mahAparvatane ArohaNa kare che. kRti' zabda TIkAnI samApti arthe che. liaa bhAvArtha - jema koI buddhimAna puruSa UMcA parvata upara dareka pagalAMne ambalirUpe sthApana karIne samyapha ArohaNa kare che, jethI duSkara caDhANa hovA chatAM pAtAdi thavAno saMbhava rahe nahi ane tenA kAraNe zarIranA avayavono bhaMga thAya nahi. te pramANe je zrAvaka pote svIkArelI dezaviratinuM aticArarahita pAlana karIne uttara uttaranI dezaviratinI zaktinA saMcaya dvArA sarvaviratine anukULa zaktinA saMcayavALo thAya che tyAre sarvathA pApanA virAmarUpa mahAparvata upara ArohaNa kare che. ahIM vizeSa e che ke sarvaviratine vahana karyA pachI asmalita rIte jinavacananuM daDha avalaMbana laIne sarva ucita kriyAo karavA dvArA ane zAstravacanathI AtmAne bhAvita karavA dvArA asaMgabhAvane anukULa sAdhu sadA udyama kare che ane tenI bhUmikAnI prApti atiduSkara hovAthI ane te bhUmikAnI prApti vagara saMsAranA ucchedano asaMbhava hovAthI, te sarvaviratinI bhUmikAnA atyaMta arthI evA zrAvako potAnI zakti anusAra dezaviratinA pAlana dvArA sarvaviratinI najIka najIkanI bhUmikAne prApta karavA arthe sadA Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-3 lo-4, G 179 udyama kare che ane jyAre jaNAya ke have "pratimAdi vahana dvArA huM vizeSa zakti saMcaya karIza to sarvaviratine anukULa evA uttama cittanuM svayaM nirmANa thaze" tyAre zrAvaka pratimAdinA sevana dvArA sarvaviratinI zaktino saMcaya kare che ane saMcita vIryavALA te mahAtmA sarvavirati cAritraparvata upara khAroha re che. pa avataraziyA : nanu etadapi kathamitthamityAha avataraziDArtha : 'nanu' thI zaMkA re A paNa=dezaviratinA pAlananA kramathI sarvaviratinA parvata para ArohaNa kare che e paNa, kevI rIte che ? ethI kahe che sUtra : - - : - stokAn guNAn samArAdhya, bahUnAmapi jAyate / yasmAdArAdhanAyogyastasmAdAdAvayaM mataH / / 6 / / iti / / sUtrArtha je kAraNathI thoDA guNonI ArAdhanA karIne, bahu paNa guNonI ArAdhanAne yogya jIva thAya che, te jharAthI mAhimAM = sarvaviratinI prAptinI mahimAM, kha= gRhasthadharma saMbhata che. 'iti' zabda sUtranI samApti marthe che. // 7 // TIDA : 'stokAn' tucchAn 'guNAn' zramaNopAsakAvasthocitAn 'samArAdhya' pAlayitvA 'bahUnAM' suzramaNocitaguNAnAM 'stokAnAmArAdhanAyogyo jAta eva' iti 'api 'zabdArthaH, 'jAyate' bhavati 'yasmAt' kAraNAdArAdhanAyogyaH paripAlanocitaH avikalAlpaguNArAdhanAbalapralInabahuguNalAbhabAdhakakarmakalaGkatvena tadguNalAbhasAmarthyabhAvAt 'tasmAt ' kAraNAdAdau prathamata eva 'ayam' anantaraprokto gRhasthadharmo 'mataH' sudhiyAM sammataH iti puruSavizeSApekSo'yaM nyAyaH, anyathA tathAvidhAdhyavasAyasAmarthyAttadA evAbalIbhUtacAritramohAnAM sthUlabhadrAdInAmetatkramamantareNApi parizuddhasarvaviratilAbhasya zAstreSu zrUyamANatvAt / / 6 / / iti zrImunicandrasUriviracitAyAM dharmabinduvRttau vizeSato gRhasthadharmavidhistRtIyo'dhyAyaH samAptaH / Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2) adhyAya-3 | zloka-6 TIkAryaH stoLAnuM ... mUvamAtvAn ! thoDA alpa, zramaNopAsaka avasthAne ucita evA guNonuM ArAdhana karIne pAlana karIne, ghaNA guNonI=surAmaNa ucita guNonI, ArAdhanAne yogya paripAlanA ucita ja kAraNathI thAya che, kema ke avikla evA alpaguNonI ArAdhanAnA baLathI skUlanA vagaranA dezaviratirUpa alpaguNonI ArAdhanAnA baLathI, pralIna thayelA bahuguNanA lAbhanA bAdhaka karmakalaMkapaNAnA kAraNe=nAza thayelA sarvaviratirUpa ghaNA guNanA lAbhanA bAdhaka evA karmamalanA kAraNe, tenA guNanA lAbhanuM sAmartha thAya che=bhAvathI sarvaviratinI prAptirU5 guNanA lAbhanuM sAmartha pragaTe che. te kAraNathI AdimAM=prathamathI ja=sarvaviratinA svIkAratA pUrvamAM ja, A=anaMtara kahevAyelo gRhasthadharma, buddhimAnone saMmata che. ethI puruSavizeSanI apekSAvALo AjeomAM mahAvIrya saMcaya thayeluM nathI tevA puruSavizeSanI apekSAvALAne dezaviratidharma, vyApya che=yukta che. anyathA puruSavizeSanI apekSAe, AdimAM dezavirati svIkAravI ucita kahevAmAM Ave ane sarvajIvo mATe dezavirati svIkAryA pachI ja sarvavirati svIkAravI ucita kahevAmAM Ave to, tevA prakAranA adhyavasAyanA sAmarthyathI saMsAranI vigurNatAnAM darzanane kAraNe saMsAranA ucchada mATe mahAvIrya ullasita thAya tevA prakAranA adhyavasAyanA sAmarthathI, tyAre ja saMsAranI vigurNatAnuM avalokana thayuM tyAre ja, abalIbhUta cAritra mohavALA evA sthUlibhadrAdi mahAtmAone=sarvaviratirUpa cAritranuM bAdhaka karma zithila thayuM che jemanuM evA sthUlibhadrAdi mahAtmAone, A krama vagara paNa gRhastha dharmanA sevananA krama vagara paNa, parizuddha sarvaviratinA lAbhanuM asmalita asaMgabhAvanA baLanuM AdhAra kare evA nirmaLa sarvaviratinA lAbhanuM, zAstramAM zrayamANapaNuM hovAthI sarva jIvone AzrayIne dezaviratinA kramanI saMgati thAya nahi, mATe puruSavizeSane AzrayIne ja A cAya che, ema avaya che. list A pramANe=atyAra sudhI varNana karyuM e pramANe, zrI municaMdrasUriviracita dharmabindunI vRttimAM vizeSathI gRhastha dharmanA vidhirUpa trIjo adhyAya samApta thayo. bhAvArtha je zrAvako saMsAranA pAramArthika svarUpanA bodhathI atyaMta bhAvita thayA che ane saMsAranA nistArano eka upAya niravadya jIvananA pAlanarUpa sarvavirati che tevI sthira buddhivALA che ane potAnA mana-vacanakAyAnA samyapha avalokananA kAraNe jeone jaNAyuM che ke sarvaviratine grahaNa karavAne anukULa potAnAmAM zaktisaMcaya thayo nathI tevA zrAvako sarvaviratinI zaktinA saMcaya arthe svabhUmikA anusAra zrAvakadharmanuM pAlana kare che. zrAvakadharmanA pAlanamAM kyAMya aticAro na thAya te rIte apramAdabhAvathI yatna kare che ane anAbhogAdithI kyAreka koIka vratamAM skUlanA thAya to tatkAla zAstravidhi anusAra tenI zuddhi kare che, Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2) adhyAya-3 | zloka-9. jethI svIkArAyelAM vrato uttara uttaranA dezaviratinA baLanA saMcayanuM kAraNa bane che. A rIte svabhUmikA anusAra uttara uttaranI dezaviratine alanA rahita pALIne te mahAtmA sarvaviratinI ArAdhanAne yogya thAya che; kema ke skUlanA vagara alpaguNanI ArAdhanArUpa dezaviratinA pAlananA baLathI, ghaNA guNanA lAbhanuM kAraNa evAM sarvaviratinAM bAdhaka karmo nAza pAme che, jethI te zrAvakane bhAvathI sarvaviratinA lAbhanuM sAmarthya pragaTe che, tethI sarvaviratinA svIkAranA pUrve vidhizuddha gRhasvadharma pAlana karavo joIe e pramANe buddhimAna puruSone saMmata che. vaLI, dezaviratinA pAlanapUrvaka sarvavirati grahaNa karavAnuM vacana puruSavizeSanI apekSAe che. arthAt saMsArane nirguNa jANyA pachI paNa jeo asmalita saMsAranA uccheda mATe udyama karI zake tevI saMcita zaktivALA nathI tevA jIvavizeSane AzrayIne che. vaLI, keTalAka jIvo jyAre saMsAranA nigurNatAnA svarUpano bodha prApta kare che tyAre ja, sarva baLathI saMsAranA ucchedanA adhyavasAyavALA thAya che ane tevA sAttvika puruSonuM cAritramohanIyakarma saMsAranA nigurNatAnA bodhakALamAM ja naSTaprAyaH bane che tevA sthUlibhadrAdi mahAtmAo dezaviratinA pAlananA kramavagara paNa parizuddha sarvaviratinA pariNAmane prApta karI zakyA ema zAstramAM saMbhaLAya che. mATe tevA mahAvIryavALA jIvone AzrayIne dezaviratinA pAlananA kramathI sarvaviratinA grahaNano niyama nathI. IISII trIjo adhyAya samApta Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4| zloka-1 (thotho adhyAya) avataraNikA : vyAkhyAtastRtIyo'dhyAyaH, sAmprataM caturtha Arabhyate, tasya cedamAdisUtram - avataraNikArya - trIjo adhyAya vyAkhyA karAyo. have cothA adhyAyano prAraMbha karAya che ane tenuM cothA adhyAyanuM AAgaLamAM kahevAya che e AdisUtra che=prathama zloka che. bhAvArtha : trIjA adhyAyamAM dezaviratinA pAlanarUpa vizeSa gRhasthadharmanuM varNana karyuM ane tenA pAlanathI jIvo sarvaviratinI zaktinA saMcayavALA thAya che ema pUrvamAM kahyuM, tethI have dezaviratinA pAlanathI kaI rIte sarvavirati zaktino saMcaya thAya che ? te batAvIne sarvaviratidharmanI grahaNanI vidhi batAve che - zloka : evaM vidhisamAyuktaH sevamAno gRhAzramam / cAritramohanIyena, mucyate pApakarmaNA / / 1 / / zlokArca - A rIte prathama adhyAyamAM sAmAnya gRhasvadharmanI vidhi batAvI ane trIjA adhyAyamAM vizeSathI zrAvakadharmanI vidhi batAvI e rIte, vidhithI samAyukta gRhAzramane sevato puruSa cAritramohanIya pApakarmathI mukAya che. I/II. TIkA - 'evam' uktarUpeNa 'vidhinA' sAmAnyato vizeSatazca gRhasthadharmalakSaNena 'samAyuktaH' sampannaH 'sevamAnaH' anuzIlayan 'gRhAzrama' gRhavAsam, kimityAha-'cAritramohanIyena' pratItarUpeNa 'mucyate' parityajyate 'pApakarmaNA' pApakRtyAtmakena / / 1 / / TIkArca - jIva' .... pApakRtyAtmana ! A rItepUrvamAM varNana karyuM e rIte, vidhithI=sAmAnyathI ane vizeSathI gRhastha dharmarUpa vidhithI samAyukta=saMpanna gRhavAsane sevato puruSa cAritramohanIyapApakarmathI mukAya che. [1] Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2) adhyAya-4, zloka-1, 2 bhAvArtha : prathama adhyAyathI mAMDIne atyAra sudhI graMthakArazrIe sAmAnyathI gRhasthadharmanuM ane vizeSathI gRhasthadharmanuM varNana karyuM te rIte gRhasthadharmanA yathArtha svarUpane jANIne je mahAtmA tevA gRhasthadharmathI yukta hoya ane gRhavAsanuM sevana karatA hoya, te gRhasthadharmavALA mahAtmA gRhastha avasthAne anurUpa sarva ucita kRtyo dvArA cAritramohanIyarUpa pApakarmathI mukAyA che arthAt te te prakAranA gRhastha dharmanA AcArathI viruddha anucita pravRtti karAve tevA pApa ApAdaka karmo vidyamAna hatA te vivekapUrvakanA sevAyelA gRhasthadharmathI kSINa-kSINatara thAya che ane pratidina te AcArone sevavAthI te te prakAranI ucita pravRtti kare tevI ucita pariNativALA te mahAtmA bane che. tethI sarvaviratinI Asanna bhUmikAvALA cAritramohanIyakarmathI teo mukta thAya che. kaI rIte sarvaviratine anukULa evA cAritramohanIyarUpa pApakarmathI mukAya che ? te svayaM graMthakArazrI AgaLamAM batAve che. III avataraNikA : etadapi kathamityAha - avataraNikArca - A paNa=pUrva zlokamAM kahyuM ke gRhastha dharmane sevato zrAvaka sarvaviratine anukULa evA cAritramohanIyakarmathI mukAya che e paNa, kevI rIte che? ethI kahe che - bloka : sadAjJArAdhanAyogAd bhAvazuddherniyogataH / upAyasampravRttezca samyakcAritrarAgataH / / 2 / / zlokArca - saAjJA ArAdhanAnA yogane kAraNe avazyapaNAthI bhAvazuddhi thavAthI, ane samyagracAritrano rAga hovAne kAraNe upAyathI samyapha pravRtti hovAthI gRhasthAzramane sevato zrAvaka cAritramohanIyakarmathI mukAya che ema pUrvazloka sAthe saMbaMdha che. purA TIkAH- 'san' akalaGkito ya AjJArAdhana(nA?)yogo' 'yatidharmAbhyAsAsahenAdau zrAvakadharmaH abhyasanIyaH' ityevaMlakSaNo jinopadezasaMbandhaH, tasmAd yakA 'bhAvazuddhiH' manonirmalatA, tasyAH 'niyogataH' avazyantayA, tathA 'upAyasampravRttezca, upAyena' zuddhahetvagIkaraNarUpeNa 'pravRtteH' ceSTanAt, 'ca'kAro Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4/ zloka-2 hetvantarasamuccaye, iyamapi kuta ityAha-'samyakcAritrarAgataH' nirvyAjacAritrAbhilASAt, idamuktaM bhavati-sadAjJArAdhanAyogAt yakA bhAvazuddhiH yA ca samyakcAritrAnurAgataH upAyasampravRttiH aNuvratAdipAlanarUpA tAbhyAmubhAbhyAmapi hetubhyAM cAritramohanIyena mucyate, na punaranyatheti nArA TIkArca - satpu narAti / suMdara alaMkita je AjJAnuM ArAdhana teno yoga-sAdhudharmanA abhyAsa mATe asamartha evA puruSa vaDe AdimAM zrAvakadharmano abhyAsa karavo joIe evA svarUpavALo jitopadezano saMbaMdha te rUpa AjJA tenA ArAdhanano yoga, tenAthI je bhAvazuddhi manotirmaLatA, tenA viyogathImanonirmaLatAnA avazyapaNAthI, ane upAyathI pravRtti hovAne kAraNe=zuddha hetunA svIkArarUpa upAyathI pravRtti hovAne kAraNe, zlokamAM rahelo '' kAra hetu aMtaranA samuccayamAM che, ane A paNaaupAyathI pravRtti paNa, kema che ? ethI kahe che - samayakyAritranA rogane kAraNe=livyaMjacAritranA abhilASane kAraNe, upAyathI pravRtti che, ema avaya che. ane, tethI cAritramohanIyakarmathI mukAya che ema pUrvazloka sAthe saMbaMdha che. A=AgaLamAM kahevAya che e, kahevAyeluM=zlokanA vacanathI kahevAyeluM, thAya che - saAzAnA ArAdhanAnA yogathI je bhAvazuddhi thAya che ane samayakyAritranA anurAgathI je upAyamAM samyapha pravRtti thAya cheaNuvratAdi pAlanarUpa upAyamAM samyapha pravRtti thAya che te bA paNa hetu dvArA=saAjJAArAdhanAnA yogane kAraNe thayelI bhAvazuddhirUpa ane samyakjhAritranA rAgane kAraNe upAyamAM thayelI samyapha pravRttirUpa ubhaya hetu dvArA, cAritramohanIyakarmathI mukAya che, paraMtu anyathA cAritramohanIyakarmathI mukAto nathI. rA. bhAvArtha je zrAvaka sarvavirati pAlana karavA mATe samartha nathI tevA zrAvake prAraMbhamAM zrAvakadharmano abhyAsa karavo joIe e prakAranI bhagavAnanI AjJA che. je zrAvakane upadeza dvArA samyakta prApta thayuM che te zrAvaka bhagavAnanI AjJAnuM smaraNa karIne potAnI bhUmikAno nirNaya kare che ane pote duSkara evo sAdhudharma pALI zake tema nathI evuM jaNAya to sAdhudharmanI prAptinA upAyabhUta zrAvakadharma e rIte seve che ke jethI svIkArAyelA zrAvakadharmamAM aticAra lAge nahi. jema jema zrAvaka dharmanI zaktino saMcaya adhika adhika thAya che tema tema uttara uttaranA zrAvakadharmane seve che ane tenA kAraNe te mahAtmA svabhUmikA anusAra bhagavAnanI AjJAnuM ArAdhana kare che. bhagavAnanI sadRAjJAnA ArAdhanane kAraNe te mahAtmAne nakkI bhAvazuddhinI prApti thAya che arthAt sarvaviratinI prAptine anukULa evI manonirmaLatA prApta thAya che. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | zloka-2, 3 vaLI, te zrAvaka dezaviratinuM pAlana kare che tyAre bhAvacAritramAM atizaya rAga varte che, tethI svazakti anusAra pratidina sAdhudharmanI sAmAcArI sAMbhaLIne potAno sarvaviratino rAga atizaya atizaya thAya te rIte yatna kare che ane bhAvacAritra pALanArA susAdhunA 18 hajAra zIlAMganAnA svarUpathI sadA potAnA AtmAne vAsita kare che. ane potAne tevA prakAranA bhAvacAritranI prApti thAya te prakAre ja svazakti anusAra dezaviratinA pAlanarUpa upAyamAM ja pravRtti kare che; kema ke dezaviratinA pAlananA baLathI uttara uttaranI dezaviratinA pAlananI zaktinuM AdhAna thAya che je utkarSane pAmIne pUrNacAritranI prAptinuM kAraNa bane che. te mahAtmA be kAraNo dvArA cAritramohanIyakarmano nAza kare che - (i) sattAnA ArAdhanAnA yoganA kAraNe thayelI bhAvazuddhirUpa eka kAraNa ane (ii) sarvaviratirUpa cAritranA rAgathI tenA upAyabhUta evI dezaviratimAM samyagu pravRtti karavA rUpa bIjuM kAraNa. A banne kAraNo dvArA te mahAtmA 18 hajAra zIlAMganAnA pAlanarUpa sarvaviratinA pratibaMdhaka cAritramohanIyakarmano nAza kare che. jethI krame karIne sarvavirati rUpa bhAvacAritrane te mahAtmA prApta karaze. IIII avataraNikA :___ Aha-idamapi kathaM siddhaM yathetthaM cAritramohanIyena mucyate tataH paripUrNapratyAkhyAnabhAga bhavatItyAzaGkyAha - avataraNikArya : sAdathI zaMkA kare che - A paNa=pUrva zlokamAM kahyuM e paNa, kevI rIte siddha thayuM ? je pramANe A rIte=zloka-ramAM kahyuM e rIte, cAritramohanIyathI mukAya che. tethI paripUrNa pratyAkhyAtavALo thAya che pUrNacAritranI pariNativALo thAya che. e prakAranI AzaMkA karIne kahe che - zloka : vizuddhaM sadanuSThAnaM stokamapyarhatAM matam / tattvena tena ca pratyAkhyAnaM jJAtvA subahvapi / / 3 / / zlokArca - thoDuM paNa vizuddha evuM saanuSThAna tattvathI arihaMtone saMmata che ane tenAthI thoDA paNa vizuddha anuSThAnathI, subahu paNa pratyAkhyAnane jANIne kare che zrAvaka prApta kare che. III Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4| zloka-3 TIkA : 'vizuddhaM' niraticAraM ata eva 'sat' sundaraM 'anuSThAnaM' sthUlaprANAtipAtaviramaNAdi 'stokamapi' anyatamaikabhaGgakapratipattyA alpam, bahu tAvanmatamevetyapizabdArthaH, 'arhatAM' pAragatAnAM 'matam abhISTama, kathamityAha-'tattvena' tAttvikarUpatayA, na punaraticArakAluSyadUSitaM bahvapyanuSThAnaM sundaraM matam, 'tena ca' tena punarvizuddhanAnuSThAnena karaNabhUtena stokenApi kAlena 'pratyAkhyAnam' AzravadvAranirodhalakSaNaM 'jJAtvA' gurumUle zrutadharmatayA samyagavabudhya pratyAkhyAnasya phalaM hetuM ca 'subahvapi' sarvapApasthAnaviSayatayA bhUyiSThamapi karotIti gamyate, stokaM tAvadanuSThAnaM sampannameve tyapi'zabdArthaH, ayamabhiprAyaH-stokAdapyanuSThAnAdatyantavizuddhAt sakAzAt kAlena pratyAkhyAnasvarUpAdijJAturbhUyiSThamapi pratyAkhyAnaM sampadyata iti / / 3 / / TIkArya : vizuddhati , vizuddha=niraticAra, AthI ja sata=suMdara evuM anuSThAnaHsthUla prANAtipAta viramaNAdhirUpa anuSThAna, thoDuM paNa atyatama eka bhaMganI pratipatithI alpa paNa=12 vratanA je bhAMgAo che temAMthI koI eka bhAMgAnA svIkArathI alpa paNa, anuSThAna arihaMtone abhimata che saMmata che. kevI rIte abhimata che ? tethI kahe che - tatvathI abhimata che tAtvikarUpapaNAthI abhimata che. paraMtu aticAranA kAluSyathI dUSita ghaNuM paNa anuSThAna suMdara saMmata nathI zaktino vicAra karyA vagara ghaNAM vrato grahaNa karIne aticArothI malina tenuM sevana kare te anuSThAna bhagavAnane suMdararUpe saMmata nathI. vaLI, tenAthI=karaNabhUta evA thoDA paNa vizuddha anuSThAnathI, AzradvAranA virodharUpa pratyAkhyAnane jANIne guru pAse mRtadharmapaNAthI pratyAkhyAnanAM phaLa ane hetuno samyam bodha karIne, kALathI keTalAka samayathI, subahu paNa sarva pApasthAnanA viSayapaNAthI ghaNuM paNa, kare che ghaNuM paNa pratyAkhyAna kare che. A abhiprAya che zlokano A abhiprAya che. pratyAkhyAnanA svarUpa Adine jANanAra zrAvaka atyaMta vizuddha evA thoDA paNa anuSThAnathI kALe karIne ghaNuM paNa pratyAkhyAna prApta kare che. III bhAvArtha : avataraNikAmAM zaMkA karela ke zloka-2mAM kahyuM e pramANe koI zrAvaka svazakti anusAra dezaviratinuM pAlana karatA hoya tenAthI teone paripUrNa cAritranI prApti kaI rIte thaI zake che ? teno uttara ApatAM kahe che - zUlaprANAvipAtaviramaNa Adi vratonA je aneka bhAMgAo che te bhAMgAnA yathArtha svarUpane jANIne Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2) adhyAya-4 | zloka-3, sUtra-1 koI zrAvaka potAnI zakti anusAra eka bhaMga Adi dvArA thoDuM paNa svIkAre ane te thoDuM paNa svIkArAyeluM vrata niraticArarUpe pAlana kare te bhagavAnane saMmata che. arthAt te anuSThAna uttara uttaranAM anuSThAnanI prApti dvArA pUrNa anuSThAnanI prAptinuM kAraNa che mATe tAttvika che tema bhagavAnane saMmata che; paraMtu aticArapUrvaka ghaNuM anuSThAna seve te tAttvika rIte bhagavAnane saMmata nathI. ane je zrAvaka potAnI zakti anusAra thoDuM paNa vizuddha anuSThAna seve che, te haMmezAM guru pAse jaIne pUrNa pratyAkhyAnuM svarUpa ane pUrNa pratyAkhyAnanI prAptino hetu ane pUrNa pratyAkhyAnanA sevananuM phaLa sAMbhaLIne samyagu bodha kare che jenA kAraNe te anuSThAna pratyeno temano rAga satata vadhe che, tethI thoDA pAlananA baLathI ane pratidina pUrNa cAritranA pAlananA svarUpanA bodhathI te zrAvakane pUrNa cAritra sevavAnI satata icchAnI vRddhi thAya che; kema ke pUrNa cAritranuM zreSTha phaLa jANIne kalyANanA arthI evA te zrAvakanuM citta sadA pUrNa cAritra pratye Avarjita thAya che ane tenI prAptino hetu zakti anusAra uttara-uttaranI suvizuddha dezavirati che tevuM jJAna thavAthI jema te thoDuM paNa suvizuddha anuSThAna seve che tema uttara-uttaranA paNa dezaviratinuM zakti anusAra suvizuddha sevana kramasara kare che tenA baLathI pUrNa cAritranA pAlananI zaktino saMcaya thAya che tyAre pUrNa cAritrane paNa grahaNa kare che. AnAthI e phalita thAya ke vizuddha sevAyeluM anuSThAna uttara uttaranI vRddhi dvArA pUrNa cAritranI zaktinA saMcayanuM AdhAna kare che. AvA sUtra : iti vizeSato gRhasthadharma uktaH, sAmprataM yatidharmAvasara iti ytimnuvrnnvidhyAma: [9/227 sUtrArtha : A prakAre atyAra sudhI vizeSathI gRhasthagharmanuM varNana karyuM e prakAre vizeSathI gRhasthadharma kahevAyo. have yatidharmano avasara che ethI yatinuM varNana ame karIzuM. II1/227ll TIkA : pratItArthaneva A/rara7A. TIkArya : pratItArthaneva artha spaSTa che, tethI TIkAkArazrIe TIkA karela nathI. II1/227nA bhAvArtha - graMthanA prAraMbhamAM dharmanA varNananI pratijJA karela. temAM sau prathama sAmAnya gRhastha dharmanuM varNana karyuM. tyArapachI vizeSa gRhasvadharmanuM varNana karyuM. have manuSyabhavanI prAptimAM pUrNadharmanA sevanarUpa yatidharmane kahevAno avasara che, tethI graMthakArazrI pratijJA kare che ke ame yatinAM svarUpanuM varNana karIzuM. I1/22nA Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-2, 3 avataraNikA - yatyanuvarNanamevAha - avataraNikArya : yatinA anuvarNanane ja kahe che - sUtraH sarTasamIpe vidhamatranato ti: gAra/228 sUtrArtha : pradhvajyAne yogya, yogyaguru pAse vidhipUrvaka pravajyAne pAmelo yati che. llra/228. TIkA - 'arhaH' pravrajyAjhe vakSyamANa eva 'arhasya' pravrajyAdAnayogyasya vakSyamANaguNasyaiva guroH 'samIpe' pArzve 'vidhinA' vakSyamANenaiva 'pravrajitaH' gRhItadIkSaH 'yatiH' munirityucyate iti / / 2/228 / / TIkArya : 'ga'.... 3 rUti aa yogya pravrayAne yogya vasthamANa svarUpavALo ja, yogyatI pAse pravrayA ApavAne yogya evA vasthamANa guNavALA ja guru pAse, vakSyamANa ja evI vidhithI gRhIta dIkSAvALo yati=muni, kahevAya che. 'tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. ll2/228 bhAvArtha : AgaLamAM batAvAze evA sarvaviratine yogya guNone dhAraNa karanAra jIva pravrajyAne yogya che. vaLI, tevo yogya jIva paNa AgaLamAM batAvAze evA pravrajyA ApavAne yogya evA guNovALA ja guru pAse, pravrajyA ApavAnI viziSTa vidhi batAvAze te vidhipUrvaka ja pravrajyA grahaNa kare to te vrata-grahaNakALamAM te mahAtmA traNa guptinA sAmrAjyavALA thavAthI yati kahevAya che arthAt saMsAranA sarvabhAvothI maunane dhAraNa karIne mokSane anukULa bhAvomAM yatamAna hovAthI yati kahevAya che. li2/228ll avataraNikA - 'yathoddezaM nirdezaH' iti nyAyAt pravrajyArhamevAbhidhitsurAha - avataraNitArtha : je pramANe uddeza che=je pramANe sUtra-2mAM yogya yogya samIpa Adi vacanamAM krama che, te pramANe nirdeza karavo joIe e prakAranA niyamathI pravajyAyogyane kahevAnI icchAthI kahe che - Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-3 189 sUtra : atha pravrajyArhaH-AryadezotpannaH 1, viziSTajAtikulAnvitaH 2, kSINaprAyakarmamalaH 3, tata eva vimalabuddhiH 4, 'durlabhaM mAnuSyam, janma maraNanimittam, saMpadazcapalAH, viSayA duHkhahetavaH, saMyoge viyogaH, pratikSaNaM maraNam, dAruNo vipAkaH' ityavagatasaMsAranairguNyaH va, tata va tari: 6, prataguruSA: 7, kampadasthatiH 8, kRtajJaH 2, vinIta. 10, prAgapi rAjA'mAtyapaurajanabahumataH 11, adrohakArI 12, kalyANAGgaH 13, zrAddhaH 14, sthira: 11, samupasampanna 16 speti rU/223. sUtrArtha: have pravajyAyogya kahe che - (1) AryadezamAM utpanna thayelo (2) viziSTa jAti-kuLathI yukta (3) kSINaprAyaH karmamalavALo (4), tethI ja kSINaprAyaH karmamalavALo che tethI ja, vimalabuddhivALo (5) durlabha manuSyapaNuM che. janma-maraNanuM nimitta che, saMpattio cala che=asthira che. viSayo duHkhanA hetu che. saMyogamAM viyoga che. pratikSaNa maraNa che-pratikSaNa AyuSyano kSaya thato hovAthI jIva mRtyu tarapha jAya che. dAruNa vipAka cheHmRtyuno vipAka dAruNa che e prakAre, jANyo che saMsArano nirguNa bhAva jeNe evo. (6) tethI ja=saMsAranA nirguNa bhAvane jANanAro hovAthI ja tenAthI virakta=saMsArathI virakta, (7) alya kaSAyavALo, (8) alpa hAsyAdivALo (9) kRtajJa karAyelA upakArane jANanAro (10) vinIta guNavAna pratye vinayavALo (11) pUrvamAM paNa dIkSA grahaNa karatAM pUrve paNa rAjA, maMtrI, nagaranA janone bahumata-ucita pravRtti karanAro hovAthI sarvane yogya tarIke saMmata (12) adrohakArI koIne droha na kare tevI uttama prakRttivALo. (13) kalyANa aMga=zarIranAM badhAM aMgonI vikalatA vagarano. (14) zrAddha bhagavAnanA vacanamAM sthira zraddhAvALo. (15) sthira caMcalatArahita (16) samupasaMpanna=samyam rIte saMyama grahaNa karavA mATe guru pAse Avelo, jIva pravajyAne yogya che. tti zabda pravrajyAne yogya jIvanA guNonI samApti arthe che. [3/229ll TIkA : etat sarvaM sugamam, param athetyAntaryArthaH, 'pravrajanaM' pApebhyaH prakarSaNa zuddhacaraNayogeSu 'vrajanaM' gamanaM pravrajyA, tasyA 'arhaH' yogyaH 'pravrajyAhoM' jIvaH, kIdRzaH ityAha-'AryadezotpannaH' magadhAdyardhaSaDviMzatitamamaNDalamadhyalabdhajanmA, tathA 'viziSTajAtikulAnvitaH' vizuddhavaivAhyacaturvarNAntargatamAtRpitRpakSarUpajAtikulasampannaH, tathA 'kSINaprAyakarmamalaH, kSINaprAyaH' utsannaprAyaH Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2) adhyAya-4 / sUga-3 'karmamalo' jJAnAvaraNamohanIyAdirUpo yasya sa tathA, 'tata eva vimalabuddhiH' yata eva kSINaprAyakarmamalaH tata eva hetoH 'vimalabuddhiH' nirmalImasamatiH, pratikSaNaM maraNamiti samayaprasiddhAvIcimaraNApekSayeti, pacate ra - "yAmeva rAtriM prathamAmupaiti garbhe vasatyai naravIra ! lokaH / tata: mRtyavRttitaprayALa: sa pratyAM mRtyusamIpati 248aa" ] 'naravIra' iti vyAsena yudhiSThirasya saMbodhanamiti / 'dAruNo vipAko' maraNasyaiveti gamyate, sarvAbhAvakAritvAttasyeti / 'prAgapi' iti pravrajyApratipattipUrvakAla eveti / 'sthira' iti prArabdhakAryasyApAntarAla eva na parityAgakArI / 'samupasampanna' iti 'samiti' samyagvRttyA sarvathA''tmasamarpaNarUpayA 'upasaMpannaH' sAmIpyamAgata iti / / 3/229 // TIkArca - hata sarva sAmINamata rUtti che. A sarva=pravrayAyogyanA 16 guNo kahyA e sarva, sugama che, paraMtu "ada' e zabda AnaMtartha arthamAM che='have'nA arthamAM che. pravrajata pApathI prakarSa dvArA zuddhacaraNayogomAM, vrajana=gamana, pravrajyA che. tene yogya e pravrayAyogya jIva che. kevA prakArano che ? ethI kahe che - AryadezamAM utpanna che=magadha Adi sADA chavvIsa maMDalanA madhyamAM prApta thayelA janmavALo che. ane viziSTa jAti kulathI avita che=vizuddha vivAhayogya cAra varNa aMtargata mAtR-pitRpakSarUpa jAtithI ane kulathI saMpanna che. ane kSINaprAya karmamalavALo che. arthAt nAza pAmyA che jJAnAvaraNamohanIya Adi rUpa karmamala prAyaH karIne jemane te, tevA che=kSINaprAyaH karmamalavALA che, tethI ja vimalabuddhivALA che=je kAraNathI ja kSINaprAyaH karmamalavALA che te ja hetuthI vimalabuddhivALA che. pratikSaNa maraNa zAstra prasiddha AvI cimaraNanI apekSAe che=AyuSyanA pratikSaNa thatA kSayarUpa AvI cimaraNanI apekSAe che ane kahevAya che - "je ja rAtrIne prathama garbhamAM vasavA mATe he naravIra ! loka prApta kare che tyArathI mAMDIne akhalita prayANa te puruSa pratidivasa mRtyu samIpe kare che. I148" (). uddharaNanA zlokamAM naravIra e zabda vyAsa dvArA yudhiSThirane saMbodhana che. maraNano ja dAruNa vipAka che; kema ke tenuM maraNanuM, sarva abhAvakArIpaNuM che=prApta thayelA manuSyabhavamAM je kAMI artha upArjana karIne anukULa sAmagrIno saMcaya karyo che te sarvanA abhAvane karanAruM mRtyu che, AthI dAruNa vipAkavALuM che. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 / adhyAya-4| sUtra-3, 4 191 pUrvamAM paNa=pravrajyAnA svIkAratA pUrvakALamAM ja, rAjA Adine bahumata che ema atraya che. sthira=prArabdha kAryanA aMtarAlamAM ja te kAryanA parityAgane nahi karanAro te sthira gaNAya. samupasaMpanna zabdamAM 'samu e sarvathA AtmasamarpaNa rU5 samyam vRttithI upasaMpanna=sAnnidhyamAM Avelo arthAt guNavAna evA gurune sarva prakAre AtmasamarpaNa rUpa samyam vRttithI saMyama grahaNa karavA mATe gurunA sAmIpyamAM Avelo pravrayAyogya che. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. [3/229 bhAvArtha : je zrAvaka pravajyAgrahaNane sanmukha thayelo che te zrAvakamAM prastuta sUtramAM batAvAyelA 13 guNonI apekSA zAstrakAro rAkhe che. tevA guNavALA jIvo uttama prakRtivALA hoya che ane saMsAranA vAstavika svarUpane jonArA hovAthI, sadA manuSyapaNAnI durlabhatA Adino vicAra karIne bhavathI atyaMta virakta thayelA hoya che, ane tattvanA samAlocana dvArA jeoe kaSAyo ane nokaSAyo alpa karyA che ane saMsAranuM vAstavika svarUpa ane mokSanuM vAstavika svarUpa ane mokSanA upAyabhUta saMyamanuM vAstavika svarUpa jANIne sthira zraddhAvALA thAya che ke A saMsAranA ucchedano eka upAya jinavacana anusAra sevAyelI pravrajyA che ane prakRtithI sAttvika hovAthI je kArya pote svIkAre tene niSThA sudhI vahana kare tevA sthira pariNAmavALA che ane guNavAna evA guruno nirNaya karIne tene samarpita thavA mATe saMyama levA tatpara thayA che evA yogya jIvo pravajyAgrahaNa mATe zAstrakArone saMmata che. Il3/22lA avataraNikA: itthaM pravrajyArhamabhidhAya pravrAjakamAha - avataraNikArya : A rIte sUtra-3mAM kahyuM e pramANe pravrajyAyogyane kahIne pravrAjakane kahe che=pravrajyA ApavA yogya gurunuM svarUpa kahe che - sUtra : gurupadArhastu itthambhUta eva-vidhipratipannapravrajyaH 1, samupAsitagurukulaH 2, askhalitazIlaH 3, samyagadhItAgamaH 4, tata eva vimalatarabodhAttattvavedI 5, upazAntaH 6, pravacanavatsalaH 7, sattvahitarataH 8, AdeyaH 9, anuvartakaH 10, gambhIraH 11, aviSAdI 12, upazamalabdhyAdisampannaH 13, pravacanArthavaktA 14, svagurvanujJAtagurupada 11 greti I4/230nA Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 dharmAnaMda ghara bhAga-2 | madhyAya-4 | sUtra-4 sUtrArtha : vaLI, gurupadane yogya AvA prakArano ja che=AgaLamAM batAve che evA svarUpavALo ja che - (1) vidhipUrva svIjarAyalI prsyaavaa| (2) samupAsita gurusavA (3) masmalita zIlavAlA (4) samyam rIte bhaNelA AgamavALA (5) tenAthI ja=samyam Agamano abhyAsa karelo hovAthI ja vimalatara bodha hovAne kAraNe dIkSA letI vakhate je vimalatara bodha hato tenAthI ghaNo adhika vimalatara bogha hovAne kAraNe, tattvanAM jANanArA (6) upazAMta pariNAmavALA (7) pravacana pratye vAtsalyavALA=bhagavAnanA vacana pratye atyaMta rAgavALA (8) jIvonA hitamAM rativALA (9) Adeyaauttama prakRti hovAthI lokomAM jemanuM vacana svIkArya thAya tevA (10) anuvartaka-ziSyone jinavacana anusAra yogamArgamAM pravartaka (11) gaMbhIra tattvathI bhAvita hovAthI vikAra vagaranA (12) aviSAdI=pratikULa saMyogomAM viSAda vagaranA (13) upazamalabdhi AdithI saMpanna (14) pravacananA arthane kahenArA=jinavacana anusAra zAstrIya padArthone kahenArA mane (15) svagusthI manujJAta gurupavAjA. _ 'iti' zaE gurujanavAne lAya apanA guejogI samApti martha cha. ||4/230 / / TI :___ 'gurupadArhaH' pravrAjakapadayogyaH, 'tuH' pUrvasmAd vizeSaNArthaH, 'itthambhUta eva' pravrajyArhaguNayukta eva san na punaranyAdRzo'pi, tasya svayaM nirguNatvena pravrAjyajIvaguNabIjanikSepakaraNAyogAt, kimityAha - vidhipratipannapravrajyaH' vakSyamANakramAdhigatadIkSaH, 'samupAsitagurukulaH' vidhivadArAdhitaguruparivAra-bhAvaH, 'askhalitazIlaH' pravrajyApratipattiprabhRtyevAkhaNDitavrataH, 'samyagadhItAgamaH' sUtrArthobhayajJAna-kriyAdiguNabhAjo gurorAsevanenAdhigatapAragatagaditAgamarahasyaH, yataH paThyate - "titthe suttatthANaM gahaNaM vihiNA u tattha titthamidaM / / ubhayannU ceva gurU vihI u viNayAio citto / / 149 / / ubhayannU vi ya kiriyAparo daDhaM pavayaNANurAgI ya / sasamayaparUvago pariNao ya panno ya accatyaM / / 150 / / " [upadezapade 851-852] tti / tIrthe sUtrArthayorgrahaNaM vidhinaiva tatra tIrthamidam / ubhayajJa eva guruH vidhistu vinayAdikazcitraH / / 1 / / ubhayajJo'pi ca kriyAparo dRDhaM pravacanAnurAgI ca / svasamayaprarUpakaH pariNatazca prAjJazcA'tyartham / / 2 / / ] Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-4 'tata eva' samyagadhItAgamatvAdeva hetoryo 'vimalataro bodhaH' zeSAn samyagadhItAgamAnapekSya sphuTataraH prajJonmIlaH tasmAt sakAzAt 'tattvavedI' jIvAdivastuvijJAtA, 'upazAntaH' manovAkkAyavikAravikalaH, 'pravacanavatsalaH' yathAnurUpaM sAdhusAdhvIzrAvaka zrAvikArUpacaturvarNazramaNasaGghavAtsalyavidhAyI, 'sattvahitarataH' tattaccitropAyopAdAnena sAmAnyena sarvasattvapriyakaraNaparAyaNaH, 'AdeyaH' pareSAM grAhyavacanaceSTaH, anuvartakaH' citrasvabhAvAnAM prANinAM guNAntarAdhAnadhiyA'nuvRttizIlaH, 'gambhIraH' roSatoSAdyavasthAyAmapyalabdhamadhyaH, 'aviSAdI' na parISahAdyabhibhUtaH kAyasaMrakSaNAdau dainyamupayAti, 'upazamalabdhyAdisaMpanaH, upazamalabdhiH' paramupazamayituM sAmarthyalakSaNA, 'Adi'zabdAdupakaraNalabdhiH sthirahastalabdhizca gRhyate, tatastAbhiH 'saMpannaH' samanvitaH 'pravacanArthavaktA' yathAvasthitAgamArthaprajJApakaH, 'svagurvanujJAtagurupadaH, svaguruNA' svagacchanAyakenAnujJAtagurupadaH samAropitAcAryapadavIkaH, 'ca'kAro vizeSaNasamuccaye, 'iti'zabdo guruguNeyattAsUcakaH / atra SoDaza pravrajyArhaguNAH, paJcadaza punarguruguNA nirUpitA ti 4/rarUvA TIkArya : guruSA'.... nirUpitA ti | gurupadane yogya pravrajyA ApavAne yogya tu:' zabda pUrvathI vizeSaNanA arthavALo che=pravrayAyogya jIvonA guNo batAvyA tenAthI vizeSa guNavALA gurupada yogya che te batAvavA mATe che. AvA prakAranA ja pUrvamAM batAvela che evA prakAranA ja, pravrajyAyogya guNayukta ja, chatAM gurupadane yogya che, anya prakAranA paNa nahi; kema ke tenuM AvA guNothI rahita gurunuM, svayaM nirguNapaNuM hovAne kAraNe pravajyA grahaNa karanAra jIvamAM guNanAM bIjanA nikSepakaraNano ayoga che.. kevA prakAranA=pravrayAyogyaguNayukta paNa kevA prakAranA, gurupayogya che? ethI kahe che - vidhipUrvaka svIkArAyelI dIkSAvALA=AgaLamAM kahevAze e kramathI prApta karAyelI dIkSAvALA. (2) samupAsita gurukulavALA=vidhipUrvaka ArAdhanA karAyelA gurunA parivAranA bhAvavALA (3) akhkhalita zIlavALA=pravrayAnA svIkArathI mAMDIne ja akhaMDita vratavALA. (4) samyam rIte bhaNelA AgamavALA=sUtra, artha, ubhayanuM jJAna ane kriyAdi guNavALA gurunA AsevanathI prApta karAyelA bhagavakathita AgamanA rahasyavALA, je kAraNathI kahevAyuM che - tIrthamAM=tIrthasvarUpa guru pAse, vidhipUrvaka, mUtrArthanuM grahaNa, tyAM sUtranA avayavamAM, tIrtha A che=ubhayane jANanArA sUtra-artha ubhayane jANanArA, guru vyAkhyAtA sAdhu tIrtha che. vidhi-sUtra-arthanA grahaNanA viSayamAM vidhi, vinaya Adi aneka prakAranI che. ll149I ubhayane jANanArA paNa sUtra-arthane jANanArA paNa guru, kriyAmAM tatpara=saMyamanI kriyAmAM baddhalakSyavALA, dRDha pravacananA anurAgI, svasamayanA prajJApaka=bhagavAnanAM zAstronA padArthone yathArtha samajAvanArA, pariNata vratathI Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 / sUtra-4, 5 ane vayathI pariNata, atyaMta prAjJa evA guru dIkSA ApavAne yogya che. 150 / / " (upadezapada0 851-852) (5) tenAthI ja=samyag rIte zAstra bhaNelA hovAthI ja, je vimalatara bodha=zeSa evA samyag bhaNelA AgamanI apekSAe spaSTatara prajJAnuM unmIlana, tenA kAraNe tattvavedI=jIvAdi vastunA jANanArA (6) upazAMta=mana-vacana-kAyAnA vikArothI rahita (7) pravacananA vAtsalyavALA yogyatAne anurUpa sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikArUpa caturvarNa rUpa zramaNa saMghanA hitane karanArA, (8) sattvahitamAM rata=te te prakAranA citra upAyanA sevana dvArA sAmAnyathI sarvajIvonA priyane karavAmAM parAyaNa. (9) Adeya=bIjAne grAhya vacananI ceSTAvALA (10) anuvartaka=judA judA svabhAvavALA jIvonA guNAntaranA AdhAnanI buddhithI yogamArgamAM pravartAvavAnA svabhAvavALA, (11) gaMbhIra=oSatoSa Adi avasthAmAM paNa alabdha madhyavALA. (12) aviSAdI=parISahAdithI abhibhUta kAyarakSaNAdimAM dInatAne nahi pAmanArA (13) upazamalabdhi AdithI saMpanna=bIjAne kaSAyothI upazAMta karavAnA sAmarthyavALA. Adi zabdathI upakaraNalabdhi ane sthirahastalabdhinuM grahaNa che, tethI te labdhiothI samanvita che. (14) pravacanArthavaktA=je pramANe AgamanA padArtho rahelA che te pramANe arthane batAvanArA (15) svaguruthI anujJAta gurupadavALA=svagacchanA nAyaka evA svaguruthI samAropita AcArya padavIvALA. 'va'kAra zabda gurunAM badhAM vizeSaNanAM samuccayamAM che. 'kRti' zabda gurunA guNonI maryAdAnuM sUcaka che. ahIM pravrajyAyogyatA 16 guNo, vaLI gurunAM 15 guNo nirUpita karAyA. 'kRti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 14/230 // bhAvArtha: guNavAna guru pravrajyA ApIne ziSyone mokSamArgamAM dRDha pravartAvI zake tevI zaktivALA hoya to ja gurupadane yogya che. anyathA potAnAmAM ArAdhaka bhAva hoya to pote ArAdhanA karI zake paraMtu anyane yogamArgamAM pravartAvI zake nahi, tethI kalyANanA arthI dIkSA lenArane gurunA guNonuM parikSAna karIne evA yogya guru pAse ja dIkSA grahaNa karavI joIe, jethI kalyANanI paraMparAnI prApti thAya. tevA guru mATe prastuta sUtramAM 15 guNo batAvela che. tevA guNavALA, kALane ucita guru pAse dIkSA levI joIe. ||4/230|| avataraNikA : utsargapakSazcAyam, athAtraivApavAdamAha -- avataraNikArya : ane A=dIkSA lenAranA ane dIkSA ApanAranA je guNo batAvyA che e, utsargamArga che. have AmAM ja=dIkSA lenAra ane dIkSA ApanAramAM ja, apavAdane kahe che - Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4| sUtra-pa bhAvArtha : utsargathI pravrayAyogyanA badhA guNo dIkSA lenAramAM hoya ane guruyogya evA badhA guNo dIkSA ApanAramAM hoya te ekAMte zreya che, tethI utsargamArga che. Ama chatAM paNa guNothI yukta paraMtu kAMIka guNothI nyUnatAne kAraNe dIkSA ApavAmAM na Ave to te jIvanuM hita thaI zake nahi ane kALanA doSane kAraNe sarvaguNothI yukta guru na maLe topaNa ghaNA guNothI yukta gurune svIkAravAthI hita thaI zake, tethI tevA saMyogamAM dIkSA lenAranA hita arthe apavAdamArgane batAve che - sUtraH pavArbAdInI madhyamavara tAla/rarUchA sUtrArtha : pAdathI athavA ardhaguNathI hIna, madhyama ane jadhanya dIkSA ApanAra ane dIkSA lenAra jANavA. pa/231II TIkA - _ 'pAdena' caturthabhAgena 'arddhana' ca pratItarUpeNa prastuta guNAnAM hInau' nyUnau pravrAjyapravrAjako 'madhyamA'varau' madhyamajaghanyo krameNa yogyau syAtAmiti / / 5/231 / / TIkArya : pAna' .... cAtAmiti | pAdathI caturthabhAgathI ane pratItarUpa evA arghabhAgathI prastuta guNotI hInatAmAM=nyUnatAmAM pravrathA lenAra ane pravajyA ApanAra madhyama ane apara jANavA=madhyama ane jaghanya kramathI yogya jANavA. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. i5/2015 bhAvArtha : pUrvamAM varNana karAyelA 16 guNo jemAM hoya tevo jIva saMyama levA mATe atyaMta yogya che ane pUrvamAM varNana karyuM evA 15 guNo gurumAM hoya to te dIkSA ApavA mATe atyaMta yogya che, tethI tevA uttama gurune pAmIne pUrNa yogyatAvALo dIkSA lenAra jIva ekAMte hitane sAdhI zake che, tethI utsargathI tevA ja jIvo dIkSA levA yogya che ane utsargathI tevA ja guru dIkSA ApavAnA adhikArI che ane kALanA doSanA kAraNe dikSA lenAra jIva bhavavirakta Adi aneka bhAvo dharAvatA hoya chatAM koIka alpaguNonI khAmInA kAraNe teone apavAdathI dIkSA apAya che temAM je 13 guNo kahyA te guNomAMthI cothA bhAganA guNothI hIna hoya to te dIkSA lenAra madhyama kakSAnI yogyatAvALo kahevAya ane ardhA bhAganA guNothI hIna hoya te dIkSA lenAra jaghanya yogyatAvALo kahevAya. ane tevA jIvo dIkSA lIdhA pachI vizeSa prakAranA gurunA zramathI Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 / adhyAya-4 | sUtra-5, 6 guNavRddhi karI zake che. vaLI, dIkSA lenAranA kalyANanA prabaLa aMgabhUta guru paNa sarvaguNothI yukta hoya to ziSyane sanmArgamAM tenI zakti anusAra pUrNa rIte pravartAvIne ekAMte hitanuM kAraNa bane che. Ama chatAM koIka guru pUrvamAM batAvelA guNomAMthI cothA bhAgathI nyUna hoya to dIkSAne ApavAne yogya madhyama kakSAnA che. ane ardhaguNothI nyUna hoya te guru dIkSA ApavAne yogya jaghanya kakSAnA che, tethI tevA guruthI ziSyanuM hita paNa te pramANe ja thaI zake. chatAM anya upAya na hoya to apavAdathI tevA guruno Azraya karavo ucita che. pa/231 avataraNikA : athaitasminnevArthe paratIrthikamatAni daza svamataM copadarzayitumicchuH 'niyama evAyamiti vAyuH' ityAdikaM 'bhavanti alpA api guNAH kalyANotkarSasAdhakAH' ityetatparyantaM sUtrakadambakamAha - avataraNikArya : have A ja arthamAM=dIkSA lenAra ane dIkSA ApanAranI apavAdika yogyatA sUtra-pamAM batAvI e ja arthamAM, daza paratIrthikanA matane ane svamatane dekhADavAnI icchAvALA graMthakArazrI niyama ja A che e pramANe vAyu kahe che' (mUtra-6) ityAdi sUtrathI mAMDIne alpa paNa guNo kalyANanA utkarSanA sAdhaka thAya che. (sUtra-ra1). tyAM sudhInA sUtrasamUhane kahe che - sUtra : niyama vimiti vAyu: Tdda/232IT. sUtrArtha: niyama ja A che=paripUrNa guNathI yukta yogya hoya che e prakArano niyama ja che, e pramANe vAyu nAmanA pravAdi vizeSa kahe che. II6/23zA TIkA - - "niyama eva' avazyambhAva eva 'ayaM' yaduta paripUrNaguNo yogyo nAparaH pAdapramANAdihInaguNaH syAd 'ityevaM vAyuH' vAyunAmA pravAdivizeSaH, prAheti sarvatra kriyA gamyate / / 6/232 / / TIkArya : 'niyama ... jayate | niyama ja=avayaMbhAva ja A che ane te niyama ja, "hutIthI kahe che - paripUrNa guNathI yukta "pA bhAga pramANa" Adi hItaguNavALo apara nahi e pramANe vAyu nAmano pravAdivizeSa kahe che - "kahe che' e pramANe AgaLanAM sarvasUtromAM kriyApada adhyAhAra che. II6/232I. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-6, 7 bhAvArtha : vAyu nAmanA koI darzanakArazrI eka nayanI dRSTithI vAsita hovAthI kahe che - jemane dIkSA ApavI hoya te dIkSA lenAra puruSamAM zAstrakAre jeTalA guNo kahyA che ane je dIkSA ApanAra guru che tenA mATe zAstra jeTalA guNo kahyA che te guNovALA ja dIkSA levA mATe ane dIkSA ApavA mATe adhikArI che, paraMtu dIkSA lenAranA ke dIkSA ApanAranA batAvelA guNomAMthI koIpaNa guNamAM nyUnatA hoya to te dIkSA lenAra ke dIkSA ApanAra adhikArI nathI arthAt pUrNa guNathI yukta ja puruSa dIkSA levA mATe ane pUrNa guNathI yukta ja guru dIkSA ApavA mATe adhikArI che. II/23zA avataraNikA : veta ? phaTAda - avataraNikArya : kema pUrNa guNathI yukta ja dIkSA ApavAnA adhikArI che ? ethI kahe che - sUtra: samagraguNasAdhyasya tadarddhabhAve'pi tatsiddhyasambhavAd / / 7/233 / / sUtrArtha - samagra guNathI sAdhyanI=samagra guNathI sAdhya evA kAryanI tenA ardhabhAvamAM paNa kAraNa guNanA ardhabhAvamAM paNa, tenI siddhino asaMbhava che kAryanI siddhino asaMbhava che. ll7/233ll TIkA - 'samagraguNasAdhyasya' kAraNarUpasamastaguNaniSpAdyasya kAryasya tadarddhabhAve'pi' teSAM guNAnAmarddhabhAve upalakSaNatvAt pAdahInabhAve ca 'tatsiddhyasaMbhavAt tasmAd' guNArdhAt pAdonaguNabhAvAdvA yA 'siddhiH' niSpattiH tasyA 'asaMbhavAd' aghaTanAt, anyathA kAryakAraNavyavasthoparamaH prasajyata iti T7/233aaaa TIkArya : "samaprabhu sAdhyastha' ... prasata rUtti che. samagra guNasAdhyanI kAraNarUpa samasta guNathI niSpAdya evA kAryanI, tenA ardhabhAvamAM paNa=kAraNa guNanA ardhabhAvamAM paNa, ane upalakSaNathI pA bhAga hIta evA poNA bhAgamAM paNa, tenI siddhino asaMbhava che=kAryanI niSpattino asaMbhava che. 'tatsiduthvasaMmavAno samAsa spaSTa kare che - Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 ) adhyAya-4 | sUtra-7, 8 tenAthIeguNa ardhathI ke pA bhAga cUta guNanA bhAvathI je siddhi che je niSpatti prastuta evA pUrNa guNorUpa kAraNathI apekSita che teno, asaMbhava che. anyathAtevuM na svIkAro to, kArya-kAraNanI vyavasthAno lopa prApta thaze. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. l/233 bhAvArtha : vAyu nAmanA ciMtaka kahe che - kArya haMmezAM kAraNathI thAya che ane kAraNamAM kAryane anurUpa pUrNa guNo na hoya to te kAraNathI apekSita evuM kArya niSpanna thatuM nathI. mATe dIkSA levAne yogya puruSanA je guNo zAstrakAre kahyA che temAMthI koIpaNa guNa nyUna hoya to te dIkSA levA mATe adhikArI nathI. ane dIkSA ApavA mATe je gurunA guNo kahyA che temAMthI koIpaNa guNa nyUna hoya to te dIkSA ApavA mATe adhikArI nathI. mATe pUrNaguNavALo puruSa dIkSA levA mATe yogya che ane pUrNaguNavALo guru ja dIkSA ApavA mATe yogya che. A kathana koIka nayadaSTithI satya che, ekAMta satya nathI; kema ke pUrNaguNavALo je rIte hita sAdhI zake te rIte prAyaH anya jIvo te prakAre hita sAdhI zakatA nathI topaNa te svIkAramAM ekAMta nathI. II7233. sUtra : naiphlemiti vAlmIviH II8/234 sUtrArtha : A=vAyue kahyuM e, e pramANe nathI ja e pramANe vAlmIki RSi kahe che. ITa/ra34ll TIkA - na' neva'tata' vAvRmiti pati pradi 'vAlmIvi:'vatnIvomavaH RSivizeSa: I8/234 TIkArca - 'ra'. vizeSaH || A vAyue kahyuM e, e pramANe nathI ja e pramANe vAlmIki RSi kahe che=valmIkamAMthI udbhava evA RSivizeSa kahe che. I8/234 bhAvArtha - vAyu nAmanA ciMtake kaheluM ke pUrNaguNavALA puruSa ja dIkSA mATe yogya che ane pUrNaguNavALA guru ja dIkSA ApavA mATe adhikArI che anya nahIM, e vastu e pramANe nathI ema vAlmIki kahe che arthAt vAyunuM te vacana pramANika nathI. II8/234 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-9 avataraNikA : ta ? rUAda - avataraNitArtha - kema vAyunuM vacana pramANika nathI ? ethI kahe che - sUtraH nirguNasya kathaJcittadguNabhAvopapatteH / / 9/235 / / sUtrArtha : nirguNane paNa dIkSA ApavA yogya evA guNarahitane paNa, koIka rIte te guNanA bhAvanI upapati che-dIkSAnA kAryabhUta samagraguNanA bhAvanI upapatti che. Ile/235ll TIkA - _ 'nirguNasya' sato jIvasya 'kathaJcit' kenApi prakAreNa svagatayogyatAvizeSalakSaNena prathama 'tadguNabhAvopapatteH teSAM samagrANAM pravrAjyaguNAnAM pravrAjakaguNAnAM vA 'bhAvopapatteH' ghaTanAsambhavAt, tathAhi-yathA nirguNo'pi san janturviziSTakAryahetUna prathamaM guNAn labhate tathA yadi tadguNAbhAve'pi kathaJcidviziSTameva kAryaM lapsyate tadA ko nAma virodhaH syAt?, dRzyate ca daridrasyApi kasyacidakasmAdeva rAjyAdivibhUtilAbha iti / / 9/235 / / TIkArya :' nisya'.. ti zA nirguNa chatAM jIvane koIka rIte koIka prakArathI=svagata yogyatA vizeSarUpa koIka prakArathI dIkSA pUrve sarvathA yogyatA nahi hovA chatAM dIkSA grahaNa karyA pachI zIdhra vizeSa prakAranA sAtvika bhAvane prApta kare tevA prakAranI svagata yogyatA vizeSa prakArathI, prathama taNUNabhAvanI upapatti hovAnA kAraNeete samagra pravrAjaya guNonA athavA samagra pravrAjaka guNonA bhAvanI upapatti hovAnA kAraNe jIvamAM yojAno saMbhava hovAne kAraNe, vAyue kahyuM te yukta nathI ema pUrvasUtra sAthe saMbaMdha che. - nirguNa evA jIvamAM paNa kyAreka samagra guNo pragaTe che te tathadi'thI spaSTa kare che - je pramANe nirguNa paNa evo jIva viziSTa kAryanA hetu evA guNone prathama ja prApta kare che=pUrvamAM na hoya ane tatkAla ja prApta kare che. te pramANe jo te guNanA abhAvamAM paNa koIka rIte Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-9, 10 viziSTa kAryane ja prApta kare to zuM virodha thAya ? ane dekhAya che ke daridrane paNa koIka rIte akasmAta ja rAjyAdi vibhUtino lAbha thAya che. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. I9/235 bhAvArtha vAyue kahyuM e yukta kema nathI emAM vAlmIki RSi yukti Ape che - dIkSA lenAra pUrvamAM saMpUrNa nirguNa hoya chatAM koIka jIvamAM svagata evI yogyatAvizeSa hoya che ke jethI pravajyA grahaNa karatAnI sAthe pUrNaguNavALA puruSa je prakAre mahAsattvathI pravrajyAmAM udyama kare te prakAre ja nirguNa evo paNa te jIva tatkAla tevA bhAvane prApta kare che. vaLI, keTalAka dIkSA ApanAra guru paNa pUrvamAM sarvathA nirguNa hoya ane yogyane dIkSA ApyA pachI pUrNaguNavALA guru je rIte svayaM yogamArgamAM pravRtti kare ane yogya ziSyane yogamArgamAM pravartAve evA mahAsattvavALA bane che, tethI nirguNa evA paNa guru kyAreka pravrajyA ApavAnA adhikArI banI zake che. mATe vAyue je niyama bAMdhyo ke pUrNaguNavALA puruSa ja dIkSA levA mATe yogya che ane pUrNaguNavALA guru ja dIkSA ApavAnA adhikArI che te ucita nathI. ll9/23pA sUtra : kAraviti vyAsa: T10/2rUddA sUtrArtha: akAraNa niSphaLa, A cheHvAlmIkinuM kathana che, e pramANe vyAsamuni kahe che. ll10/236 TIkA - 'akAraNam' aprayojanaM niSphalamityarthaH 'etad' vAlmIkinirUpitaM vAkyam 'iti' etad brUte vyAsa:' pAthanaH 20/rarUdA TIkArya : 'garapAm' vRwupAyanaH | akAraNa aprayojanavALuM=niSkala, A=vAlmIkithI nirUpita vAkya, che, ene vyAsaRSi kRSNadvaipAyana, kahe che. I/10/236 bhAvArtha : vAlmIkiRSie kahyuM ke nirguNa evA koIka pravrajyA lenArane ke denArane tatkAla guNanI prApti thAya che mATe guNasaMpanna ja pravrajyA levAno adhikArI che ane guNasaMpanna ja pravrajyA ApavAnA adhikArI che evo niyama nathI. e prakAranuM vAlmIkinuM kathana niSphala che e pramANe vyAsaRSi kahe che. II10/23chA Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-11 avataraNikA : cuta ? tyAda - avataraNikArya - kema vAlmIkinuM vacana niSphala che ? ethI kahe che - sUtra : guNamAtrAsiddhau guNAntarabhAvaniyamAbhAvAt / / 11/237 / / sUtrArtha : guNa mAtranI asiddhi hote chate guNAntara bhAvanA niyamano abhAva che. II11/237ll TIkA : 'guNamAtrasya' svAbhAvikasya tucchasyApi guNasya prathamam 'asiddhau' satyAM 'guNAntarasya' anyasya guNavizeSasya 'bhAvaH' utpAdaH guNAntarabhAvaH, tasya 'niyamAd' avazyantayA 'abhAvAd' asattvAt, svAnurUpakAraNapUrvako hi kAryavyavahAraH, yataH paThyate - "nAkAraNaM bhavet kAryam, nAnyakAraNakAraNam / anyathA na vyavasthA syAt kAryakAraNayoH kvacit / / 151 / / " [ ] nAnyakAraNakAraNamiti 'na' naiva anyasya Atmavyatiriktasya, kAraNamanyakAraNam, anyakAraNaM kAraNaM yasya tat tathA, paTAdeH kAraNaM sUtrapiNDAdirghaTAdeH kAraNaM na bhavati iti bhAvaH T12/237To. TIkArca - "punAtrasya' ti mAvaH guNamAtranI svAbhAvika tuccha paNa guNanI, prathama asiddhi hote chate guNAtarano=anya guNavizeSano, bhAva-utpAda arthAt guNAMtarano bhAva, teno-guNAttarabhAvano niyamathI=avazyapaNAthI abhAva hovAne kAraNe vAlmIkinuM kathana niSphala che ema atraya che. di'= je kAraNathI, sva-anurUpa kAraNapUrvaka kAryano vyavahAra che. jethI kahevAyuM che - "akAraNa kArya thAya nahi. anya kAraNa che kAraNa jene evuM kArya nathI. anyathA koI sthAne kAryakAraNanI vyavasthA rahe nahi. I151il (). uddharaNamAM Apela anya kAraNa kAraNano artha TIkAkArazrI spaSTa kare che - atyanuM AtmavyatiriktatuM, kAraNa ke anya kAraNa ane anya kAraNa che kAraNa ke te tevuM Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-11, 12, 13 che anya kAraNa kAraNavALuM che. ane tenuM koI kArya nathI ja, jema paTAdinuM kAraNa sUtrapiMDAdi ghaTAdinuM kAraNa thatuM nathI e prakArano bhAva che. I11/23zA bhAvArtha - vyAsaRSi kahe che ke dIkSA ApavA mATe jenAmAM leza paNa guNa na hoya tevA jIvone dIkSA grahaNathI koI navA guNanI prApti thAya tevA niyamano abhAva che. mATe jeo dIkSA lIdhA pachI saMyamanA guNane prApta kare che teomAM avazya tene anurUpa koI guNa hato ja. mATe nirguNane paNa dIkSAthI koIka rIte guNanI prApti thAya che e vacana vAlmIkinuM asaMbaddha che. temAM TIkAkArazrI yukti Ape che - kArya haMmezAM tene anurUpa kAraNapUrvaka ja thAya che paraMtu kAraNa vagara kyAreya kArya thatuM nathI ane anya kAraNanI sAmagrIthI anya kArya paNa thatuM nathI. mATe dIkSA lenAra jIvamAM kaMIka guNa hoya to ja dIkSA pachI vizeSa guNa pragaTa thaI zake. vaLI, dIkSA ApanAra gurumAM paNa kaMIka guNa hoya to dIkSA ApyA pachI ziSyane hitamArgamAM pravartAve tevuM kArya te kare paraMtu sarvathA nirguNa guru ziSyane hitamAM pravartAve tevuM kArya karI zake nahIM. II11/23NA sUtra - naitimati samrATa TI12/238 sUtrArtha : ane A vyAsaRSie kahyuM che e pramANe nathI, ema samrATa nAmanA rAjarSivizeSa kahe che. II12/238II TIkAH nAdeva' ri pravi sa' naSivizeSa: pradA2/228. TIkA - navem' ... prAda A=vyAsaRSie kahyuM che e pramANe=sUtra-10-11mAM kahyuM e pramANe nathI ema rAjarSivizeSa evA samrATa kahe che. II12/238. avataraNikA : veta ? yAda - avataraNikArca - kema vyAsaRSie kahyuM e barAbara nathI ? ethI kahe che - Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-13 sUtra: sanmavAveva zreyasvasiddhaH sAurU/rarU.. sUtrArtha - saMbhava hovAthI ja yogyapaNuM hovAthI ja, zreyapaNAnI siddhi che. ll13/239ll TIkA : 'sambhavAdeva' yogyatvAdeva, na punarguNamAtrAdeva kevalAt sambhavavikalAt, 'zreyastvasiddheH' sarvaprayojanAnAM zreyobhAvaniSpatte, idamuktaM bhavati-guNamAtre satyapi yAvadadyApi pravrAjyAdirjIvo vivakSitakAryaM prati yogyatAM na labhate na tAvattattenArabdhamapi sidhyati, anadhikAritvAttasya, anadhikAriNazca sarvatra kArye pratiSiddhatvAt, ato yogyataiva sarvakAryANAM zreyobhAvasampAdiketi cArU/2rUA. TIkArya : "mavAdeva' .... sAhiti | saMbhava hovAthI ja=zreyane anukULa avyakta paNa yogyapaNuM hovAthI ja, paraMtu saMbhavavikla evA kevaLa guNa mAtrathI nahi, zreyapaNAnI siddhi che=sarvaprayojanonA zreyabhAvanI niSpatti che. A kahevAyeluM thAya che - guNamAtra hovA chatAM paNa jyAM sudhI haju paNa pravrAjyAdi jIva vivalita kArya pratye yogyatAne pAme nahi tyAM sudhI te kArya tenAthI Arabdha paNa siddha thatuM nathI; kema ke tenuM adhikArIpaNuM che ane sarva kAryamAM adhikArIno pratiSedha karAyo che. AthI yogyatA ja sarva kAryonA zreya bhAvanI saMpAdikA che. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. I13/239 bhAvArtha : vyAsaRSie kaheluM ke alpa paNa guNa na hoya to guNAntara bhAva pragaTe evo niyama nathI mATe alpaguNavALo ja pravrajyAne mATe yogya che, sarvathA nirguNa nahi. tenuM nirAkaraNa karatAM samrATaRSi kahe che - vyAsaRSie kahyuM te barAbara nathI; kema ke zreyakArI evI dIkSAne mATe tene anurUpa guNo jemAM saMbhava hoya tevA jIvane ja dIkSA ApavAthI zreyanI niSpatti thaI zake paraMtu dIkSAthI zreyanI niSpatti mATe apekSita Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-13, 14, 15 guNathI vikala yatkiMcit guNa mAtra hoya eTalA mAtrathI jIva dIkSAne yogya thaI zakato nathI. mATe alpa paNa guNanI siddhi thavAthI dIkSAne yogya che ema je vyAsaRSi kahe che te anucita che. ll13/239ll sUtra : iiSyatiti nAraH 14/ra40. sUtrArtha - A samrATe kahyuM ke, yatkiMcit che artha vagaranuM che, ema nArada kahe che. 14/24oll TIkA : "iizva'= viSyivArtha, tasamrAhu', rUtti nAro' va A24/240nA TIkArca - vizvi ... at | yatkiMcitrakaMI nathI=artha vagaranuM che. zuM artha vagaranuM che ? ethI kahe che A samrATe kaheluM artha vagaranuM che, ema nAradaRSi kahe che. I14/240 avataraNikA : veta ? tyAda - avatAraNikArca - kema artha vagaranuM che ? ethI kahe che - sUtra - guNamAtrAd guNAntarabhAve'pyutkarSAyogAt / / 15/241 / / sUtrArtha : guNamAtrathI guNAntaranA bhAvamAM paNa utkarSano ayoga che. I15/241|| TIkA - _ 'guNamAtrAt' yogyatAmAtrarUpAt 'guNAntarasya' tathAvidhasya 'bhAve'pyutkarSAyogAt' utkRSTAnAM guNAnAmasambhavAt, anyathA yogyatAmAtrasya prAyeNa sarvaprANinAM sambhavAdutkRSTaguNaprasaGgena na kazcit sAmAnyaguNaH syAt, ato viziSTaiva yogyatA guNotkarSasAdhiketi siddhamiti T5/24zA Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-15, 16 205 TIkArya : "junatrA' ... siddhati | guNamAtrathI yogyatA mAtrarUpa guNamAtrathI=pravrajyAne anukULa evI yogyatA nahi hovA chatAM prAthamika bhUmikAnI yogyatA mAtrarUpa guNamAtrathI, guNAntaratA=tevA prakAranA guNottaranA=pravrajyAnA pAlanathI pUrva karatAM kaMIka vizeSa prakAranA guNottaranA bhAvamAM paNa utkarSano ayoga che=pravrayAthI niSpAgha evA utkRSTa guNano asaMbhava che. anyathA yogyatAmAtrano prAyaH karIne sarva prANIomAM saMbhava hovAthI utkRSTa guNano prasaMga hovAthI koI sAmAnyaguNavALo na thAya. AthI viziSTa ja yogyatA guNautkarSanI sAdhikA che e pramANe siddha thayuM. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. II15/2415 bhAvArtha samrATa RSie je kahyuM te yukta nathI tema nAradaRSi kahe che. temAM yukti Ape che ke pravajyA lenAra koI jIvamAM sAmAnya yogyatArUpa guNa hoya tenAthI tene tevA prakAranA guNAntaranI prApti hovA chatAM te pravajyAnA pAlanathI utkarSano ayoga che. mATe pravrajyAnA utkarSanA phaLa arthe utkRSTa yogyatAnI apekSA che ane jemAM tevI utkRSTa yogyatA nathI teone pravrajyAthI kaMIka guNAntara thavA chatAM pravrajyAthI niSpAdya utkRSTa guNo thaI zake nahi. mATe samrATe kahyuM ke "kAryano saMbhava thAya evA guNothI zreyanI niSpatti che tema kahevuM ucita nathI paraMtu utkRSTa guNavALA jIvone ja pravrayAthI utkRSTa zreya prApta thAya che. ane alpaguNavALA jIvone tenAthI alpaguNAntarano lAbha thaI zake paraMtu utkRSTa zreya thaI zake nahi. mATe zreyanA arthIe viziSTa yogyatAne prApta karIne pravajyA grahaNa karavI joIe, jethI guNanA utkarSanI siddhi thAya.II15/241 sUtra: soDavevameva mavatIti vasuM: T06/ra4rA. sUtrArtha : te paNa guNano utkarSa paNa, A rIte jasuttara uttara guNonI niSpatti dvArA ja, thAya che e pramANe vasu kahe che. ll16/24rAA TIkA : 'so'pi' guNotkarSaH, kiM punarguNamAtrAd guNAntarasiddhiH iti apizabdArthaH, 'evameva' pUrvaguNAnAmuttarottaraguNArambhakatvena 'bhavati' niSpadyate, nirbIjasya kasyacit kAryasya kadAcidapyabhAvAt 'iti' etad 'vasuH' samayaprasiddho rAjavizeSo nigadati, eSa ca manAg vyAsamatAnusArIti pa6/242 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 / sUtra-16, 17 TIkArtha H ..... 'sovi' . matAnusArIti / / te paNa=guNano utkarSa paNa, A rIte ja=pUrva guNonuM uttara uttara guNonA AraMbhakapaNAthI ja, thAya che; kema ke nirbIja evA koI paNa kAryano kyAreya paNa abhAva che, e pramANe A vasu=zAstramAM prasiddha evA rAjAvizeSa kahe che ane A=vasunuM vacana, kaMIka aMzathI vyAsanA matane anusaranAruM che. 'kRti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 16/242 / / bhAvArtha: sUtra-14-15mAM nArade kahela ke guNamAtrathI guNAntarano bhAva hovA chatAM utkarSa thaI zake nahi. tene sAme rAkhIne vasu rAjA kahe che -- pUrva guNone uttara uttara guNanA AraMbhakapaNAthI pravartAvavAmAM Ave to guNano utkarSa paNa thAya che. mATe koI jIva alpaguNavALo hoya te paNa jo uttara uttaranA guNa mATe yatna kare to guNanA utkarSane prApta karI zake che ane ghaNA guNovALo paNa uttara uttaranA guNa mATe yatna na kare to guNanA utkarSane prApta karI zakato nathI; kema ke kAraNathI ja kArya thAya che. mATe uttara guNanI niSpatti pratye pUrva guNanuM avalaMbana laIne puruSa vyApAra kare to guNanA utkarSanI prApti karI zake che. A kathana vyAsamuninA vacana tulya koIka aMzathI che; kema ke vyAsamunie kahela ke koI puruSamAM guNamAtra na hoya to guNAntara niSpanna thaI zake nahi, tethI prAthamika kakSAnA guNathI uttara uttaranA guNanI prApti thAya che. e pramANe vyAsanuM vacana ane vasunuM vacana sarakhuM che ane vasu kahe che ke pUrva pUrvanA guNa dvArA guNano utkarSa paNa prayatnathI thaI zake che te aMzathI vyAsanA vacana karatAM vasunA vacanano bheda che. II16/242aa sUtraH ayuktaM kArSApaNadhanasya tadanyaviDhapane'pi koTivyavahArAropaNamiti kSIrakadambaH ||17/243|| sUtrArtha :. kArSApaNadhanavALA puruSane=ati alpa evA rUpiyAvizeSa dhanavALA puruSane, tenAthI anyanI vRddhimAM paNa koTi vyavahAranuM AropaNa ayukta che e pramANe kSIrakadamba kahe che. ||17/243|| TIkAH 'ayuktam' aghaTamAnakaM 'kArSApaNadhanasya' atijaghanyarUpakavizeSasarvasvasya vyavahAriNo lokasya 'tanaviDhapane'pi, tasmAt' hrArSApAt 'anveSAM' AryApaLAnInAM 'viDhapane' 3pArnane, jiM puna Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-17, 18 207 stadanyAviDhapane 'iti api'zabdArthaH, 'koTivyavahArAropaNaM' koTipramANAnAM dInArAdInAM vyavahAre Atmana AropaNamiti, yato'tibahukAlasAdhyo'yaM vyavahAraH, na ca tAvantaM kAlaM vyavahAriNAM jIvitaM sambhAvyate / evaM ca 'kSIrakadambanAradayoH' na kazcinmatabhedo yadi paraM vacanakRta eveti I7/24rU TIkArca - evu .... ti | kArdApaNa dhanavALA puruSane atijaghanya rUpakavizeSa sarvasva che jene evA vyavahArI lokane tenAthI anyanI vRddhimAM paNa=potAnI pAse je alpadhata che tenAthI acadhananA upArjanamAM paNa, koTi vyavahAranuM AropaNa ayukta che ema atya cheHkoTi pramANa dIvAra AdinA vyavahAramAM AtmAnuM AropaNa ayukta che, je kAraNathI atibahukAlasAdhya A vyavahAra cheHkoTipati thavAno vyavahAra che ane teTalA kALa sudhI vyavahArIonuM jIvana saMbhavita nathI ema kSIrakadamba kahe che. ane A rItekSIrakadambe kahyuM e rIte, phIrakadamba ane nAradanA matamAM koI bheda nathI, phakta vacanakRta ja bheda che. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. II17/243 bhAvArtha kSIrakadamba nAmanA ciMtaka kahe che - koI pAse atijaghanya evo rUpiyo mAtra dhana hoya, anya kaMI na hoya ane te anya dhana upArjana kare topaNa koTyAdhipati thaI zake nahi, tema bhavathI kaMIka vairAgya thAya tevo sAmAnya guNa koInAmAM hoya ane anya aneka prakAranI kSudra prakRtio hoya tevo jIva pravajyA grahaNa karIne guNanA utkarSane pAmI zake nahi, tethI prAthamika guNathI paNa uttara uttaranA guNanA utkarSamAM yatna karavAthI prakRSTa guNarUpa pravrajyA prApta thaI zake ema vasu kahe che te ucita nathI. 17/243aaaa sUtra - na hovo thothavAthamiti vizva: 98/244| sUtrArtha : yogyatA hote chate koTyAdhipati thavAnI yogyatA hote chate, rUpiyAnA dhanavALo paNa koTyAdhipati thAya emAM doSa nathI e pramANe vizva kahe che. ll18/244ll TIkA : 'na' naiva 'doSaH' aghaTanAlakSaNaH kazcit 'yogyatAyAM' kArSApaNadhanasyApi tathAvidhabhAgyodayAt pratidinaM zataguNasahasraguNAdikArSApaNopArjanena koTivyavahArAropaNocitatvalakSaNAyAma, zrUyante ca Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-18, 19 kecit pUrvaM tucchavyavahArA api tathAvidhabhAgyavazena svalpenaiva kAlena koTivyavahAramArUDhA ityetat vizvo vizvanAmA pravAdI, prAheti, ayaM ca manAk samrATmatamanusaratIti / / 18/244 / / TIkArya - ra' .... anusaratIti yogyatA hote chata=rUpiyA jeTalA dhanavALAnI paNa tevA prakAranA bhAgyanA udayathI pratidivasa soguNa ke hajAraguNa Adi rUpiyAnA upArjanathI koTi vyavahAranA AropaNane ucitapaNArUpa yogyatA hote chate, koI aghaTamAna lakSaNa doSa nathI ja, ane saMbhaLAya che ke pUrvamAM tuccha vyavahAravALA paNa tevA prakAranA bhAgyanA vazathI=alpakALamAM koTyAdhipati thAya tevA prakAranA bhAgyatA vazathI, svalpa ja kALathI koTi vyavahArane AruDha thayelA keTalAka saMbhaLAya che e pramANe vizva nAmanA pravAdI kahe che. Avizva nAmano pravAdI samrATamatane anusare che. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. I18/244 bhAvArtha : vizva nAmanA koIka darzanakAra kahe che ke rUpiyA mAtra dhanavALA paNa bhAgyanA udayathI koTyAdhipati thaI zake che. tema je jIvomAM kaMIka yogyatA paDI che tevA jIvo prAthamika guNanI prApti karyA pachI paNa pravrajyA prApta karIne pravajyAnA utkarSane prApta karI zake che, tema svIkAravAmAM koI doSa nathI. A kathana samrATanA matane kaMIka anusare che; kema ke samrATe kahela ke guNamAtrathI zreyanI siddhi thatI nathI, paraMtu zreyanI siddhine anukULa yogyatAthI zreyanI siddhi thAya che, tethI guNamAtra karatAM yogyatAne vizeSaguNarUpe samrATe svIkArela. jyAre vizva nAmanA pravAdIe to guNamAtravALA jIvamAM paNa yogyatA hoya to guNanA utkarSane prApta karI zake che tema kahyuM, tethI samrATa karatAM vizvano mata kAMIka judo che, to paNa yogyatAvALo jIva guNanA utkarSane prApta karI zake che te aMzathI samrATa ane vizvano mata thoDo samAna che. ll18/244 sUtra : anyataravaikalye'pi guNabAhulyameva sA tattvata iti suraguruH / / 19/245 / / sUtrArtha: anyataranA vaikalyamAM paNa=pravrajyAne yogya jIvomAM apekSita guNomAMthI koIka guNanA vaikalyamAM paNa, guNabAhulya ja tatvathI te-pUrvasUtramAM kahela yogyatA, che. e pramANe suraguru kahe che. II19/ra4pI. TIkA - 'anyatarasya' kasyacid guNasya, 'vaikalye'pi' kiM punaravaikalye iti apizabdArthaH, 'guNabAhulyameva'= Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-19, 20 209 guNabhUyastvameva 'sA' pUrvasUtrasUcitA yogyatA, 'tattvataH' paramArthavRttyA vartate, ato na paadgunnhiinaadicintA veMceta "sura puruH '= bRdaspati, 3vAti pA2/241 TIkArya : 'catarasya'.... 3vAti / anyataranA=dIkSA mATe apekSita guNomAMthI koIka guNanA, vaikalyamAM paNa guNabAhulya ja=guNanuM bhUyasva ja, te pUrvasUtramAM kahevAyelI yogyatA, tatvathI=paramArthavRttithI, che, AthI pAdaguNahInAdi ciMtA=pA guNahIna AdinI vicAraNA karavI joIe nahi e pramANe suraguru bRhaspati, kahe che. 'tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 19/ra4pA bhAvArtha - suraguru nAmanA koIka ciMtaka kahe che ke "dIkSA levAnI yogyatA hoya to dIkSA ApavAmAM doSa nathI" tema je vizva kahe che te dIkSA ApavA mATenI yogyatA eTale dIkSA mATe je guNonI apekSA che temAMthI moTAbhAganA guNo che, koIka guNa ja vikala che. mATe tevA ghaNA guNovALA jIvane ja dIkSA ApI zakAya ane tevA ghaNA guNavALA guru ja dIkSA ApavAne yogya che, anya nahi. ll19/24pA sUtra : | sarvamunnati siddhasenaH Tra0/246 nA sUtrArtha - sarvamAM=sarva ucita kRtyomAM, upapanna hoya te dIkSAne yogya che ema siddhasena kahe che. Il20/246II TIkA - samasteSvapi dharmArthakAmamokSavyavahAreSu puruSaparAkramasAdhyeSu viSaye yad yadA 'upapanna' ghaTamAnaM nimittatayA buddhimadbhirutprekSyate tat sarvamakhilaM setyanuvartate upapannatvasya yogyatAyA abhinnatvAd iti 'siddhaseno' nItikAraH zAstrakRdvizeSo jagAda / / 20/246 / / TIkArya : samastedyapi . nAdi che puruSa parAkrama sAdhya samasta paNa dharma, artha, kAma ane mokSarUpa vyavahAronA viSayamAM=cAre puruSArthanI ucita pravRttimAM, je jyAre nimittapaNAthI upapas=ghaTamAna, buddhimAna vaDe jovAya che te sarva akhila yogyatA che; kema ke upapatrapaNAnuM yogyatAthI abhivapaNuM Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-20, 21 che=ucita kALe ucita kRtya zuM karavuM joIe ? emAM je puruSanuM upapadmapaNuM che, te yogyatAthI abhinna che arthAt yogyatArUpa che e pramANe siddhasena nItikAra=zAstrakRtavizeSa, kahe che. 020/246|| bhAvArtha : AtmAne mATe hitanuM kAraNa bane evA puruSanA parAkramathI sAdhya dharma, artha, kAma ane mokSa e cAra kAryo che ane e cAra kAryo viSayaka potAnI bhUmikAnuM samyak Alocana karIne je buddhimAna puruSo ucita kALe ucita pravRttimAM ja yatna kare che tevA jIvamAM pravrajyA grahaNa karavAnI yogyatA che; kema ke evA buddhimAna puruSo ekAMte jenAthI hita thAya teno ucita nirNaya karIne te te kALe dharma, artha AdimAM yatna karIne jyAre saMpUrNa dharma sevavAnI zaktino saMcaya thAya tyAre te puruSa pravrajyA grahaNa karavA tatpara thAya che, tethI tevA jIvamAM dIkSAnI yogyatA che. A zrI siddhasena nAmanA nItikAranuM vacana viziSTa puruSone lAgu paDe che. AthI ja tIrthaMkara ke tevA buddhimAna puruSo ucita kALe te te puruSArtha sevIne saMyamanI yogyatA pragaTe tyAre ja saMyama le che. ||20/246 // avataraNikA : itthaM daza paratIrthikamatAnyupadarzya svamatamupadarzayannAha - avataraNikArya : A rIte=sUtra-6thI atyAra sudhI varNana karyuM e rIte, daza paratIrthikonA matone batAvIne svamatane batAvatAM graMthakArazrI kahe che - sUtra : bhavanti tvalpA api asAdhAraNA guNAH kalyANotkarSasAdhakA iti ||21/247|| sUtrArtha - alpapaNa asAdhAraNa guNo kalyANanA utkarSane sAdhanArA thAya che. / / 21/247II TIkA H 'bhavanti' na na bhavanti, 'tuH ' pUrvamatebhyo'sya vaiziSTyakhyApanArthaH, 'alpA api parimitA api, kiM punaranalpA iti apizabdArthaH, 'guNA' AryadezotpannatAdayaH 'asAdhAraNAH ' sAmAnyamAnaveSvasambhavantaH 'kalyANotkarSasAdhakAH ' pravrajyAdyutkRSTakalyANaniSpAdakAH, Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-21 211 asAdhAraNaguNAnAM niyamAditaraguNA-karSaNAvanthyakAraNatvAditi yuktamuktamAdau yaduta 'pAdArddhaguNahInau madhyamAvarauM' yogyAviti / atra vAyuvAlmIkivyAsasamrADnAradavasukSIrakadambamatAnAM kasyacit kenApi saMvAde'pyanyatareNa nirAkriyamANatvAdanAdaraNIyataiva, vizvasuragurusiddhasenamateSu ca yadyasAdhAraNaguNAnAdaraNena yogyatA-GgIkriyate tadA na samyak, tasyAH paripUrNakAryAsAdhakatvAt, athAnyathA tadA'smanmatAnuvAda eva taiH zabdAntareNa kRtaH syAt, na punaH svamatasthApanaM kiJcit rUti 22/247nA TIkArya : bhavatti'. ti | '' zabda pUrvamatothI A matanA vaiziSTayane batAvavA mATe che. te vaiziSTazyane ja spaSTa kare che - alpa paNa=parimita paNa, Aryadeza utpanna Adi guNo jo asAdhAraNa hoya=sAmAnya mAnavAmAM ta saMbhave tevA hoya, to kalyANanA utkarSanA sAdhaka=pravrajyAdi utkRSTa kalyANanA niSpAdaka, thAya cheetathI thatA ema nahIM; kema ke asAdhAraNa guNonuM niyamathI Itara guNanA AkarSaNanuM avaMdhya kAraNapaNuM che, ethI AdimAM=anya darzanakAronA matanA sthApananA pUrvamAM pAMcamA sUtramAM, yukta kahevAyuM ke pA bhAga ke ardha bhAga guNathI hIna, madhyama ke apara yogya che-madhyama ke jaghanya yogya che. ahIM vAyu, vAlmIki, vyAsa, samrATa, nArada, vasu ane phIrakadaMbanA matonA koIka matanuM koIka paNa apekSAe saMvAdamAM paNa yathArthakathanamAM paNa, atyatara dvArA nirAkrIyamANapaNuM hovAthI=anya anya vAdI dvArA te matanuM nirAkaraNa thatuM hovAthI, anAdaraNIyatA ja che. vizva, suraguru ane siddhasena matamAM jo ke asAdhAraNa guNonA anAdarathI yogyatA svIkArAya che te samyapha nathI; kema ke tenuM asAdhAraNa guNathI rahita evI yogyatAnuM, paripUrNa kAryanuM asAdhakapaNuM che ane jo anyathA cheHasAdhAraNa evI guNarUpa ja yogyatA svIkArAya che to amArA matano anuvAda ja teo vaDe-vizva Adi traNa pravAdIo vaDe, zabdAMtarathI svIkArAyo che paraMtu koI svamatanuM sthApana karAyuM nathI. 'tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. ra1/247nA bhAvArtha : paratIrthikano mata batAvyA pachI sarvajJavacanAnusAra dIkSA mATe koNa yogya che ? ane dIkSA viSayaka kalyANanA utkarSane koNa sAdhI zake che ? te batAvavA kahe che - je jIvomAM AryadezautpannAdi pUrvamAM 13 guNo batAvyA te asAdhAraNa guNo hoya to teo pravrajyA grahaNa kare to utkRSTa kalyANanA sAdhaka bane che; kema ke asAdhAraNa guNavALA jIvo je kArya svIkAre te Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-21 kAryane ucita yathArtha vidhinuM jJAna karIne zaktinA prakarSathI te rIte yatna kare che, jethI teonI grahaNa karAyelI pravajyA prakRSTathI guNavRddhine anukULa bane che. jema asAdhAraNa guNavALA jIvo viziSTa evA uttama kula AdimAM thayelA hovAthI atyaMta mArgAnusArI buddhivALA hoya che. tethI bhavanA svarUpano yathArtha nirNaya sauprathama kare che ane bhavathI atIta evI mukta avasthA jIvanI suMdara avasthA che tevo nirNaya kare che ane bhavanA kAraNano uccheda thAya to te suMdara avasthAnI prApti thAya tevo sthira nirNaya karIne bhavanA kAraNabhUta saMganI pariNati satata kSINa kSINatara thAya te rIte ja bhagavAne kahela pravajyAnA sarva AcArone pALe che, jethI tevA asAdhAraNa guNavALA jIvo avazya kalyANanA utkarSanA niSpAdaka bane che ane jemAM te asAdhAraNa guNa ja cothA bhAganA nyUna hoya arthAt saMkhyAnI apekSAe nyUna hoya tenA kAraNe yogamArgano sthira nirNaya karIne uttama puruSomAM mahAdhairyapUrvaka yogamArgamAM cAlavAne anukULa je asAdhAraNa sattva che tenI apekSAe cothA bhAganuM nyUna sattva che teo dIkSA mATe madhyama yogya che. Aryadezautpanna Adi sarva guNothI yukta evA uttama puruSomAM mahAdhairyapUrvaka yogamArgamAM cAlavAne anukULa je asAdhAraNa sattva che tenI apekSAe jeomAM ardhA bhAge nyUna sattva che teo dIkSA mATe jaghanya yogya che. AthI ja madhyamayogyatAvALA ane jaghanya yogyatAvALA jIvo potAnI yogyatAnI alpatAne kAraNe aneka skUlanAothI paNa cAritra pALIne Atmahita sAdhI zake che topaNa utkRSTa yogyatAvALA jIvonI jema tIvra vegathI guNasthAnakanI vRddhine prApta karI zakatA nathI. graMthakArazrIe svasiddhAMta anusAra pravRttine yogya jIvonuM svarUpa spaSTa karyuM. have pUrvamAM vAyu AdinA je mato batAvyA tenuM tAtparya spaSTa karatAM kahe che - vAyu Adi sAta mata koIka apekSAe yathArtha che; kema ke te te nayaSTithI te te sthAnamAtrane ja jonArA che, topaNa te sarva matavALA potAnuM vacana ekAMte svIkAre che, tethI tenAthI anya matavALA, anya dRSTithI tenA matanuM nirAkaraNa kare che mATe te mato potapotAnA sthAne pravajyA Adine yogya jIvonuM svarUpa batAvanArA hovA chatAM ekAMtavAdI hovAthI anAdaraNIya ja che. chatAM te te sthAnane AzrayIne te te mata ucita che tevo bodha karAvavA arthe ja prastutamAM graMthakArazrIe te te mato batAvyA che. vaLI, vizva, suraguru ane siddhasena dvArA dIkSA ApavA mATe jenAmAM yogyatA che tene ja svIkAre che ane te yogyatA asAdhAraNa guNarUpa che ke nahi te viSayamAM teoe kaMI spaSTatA karI nathI, tethI TIkAkArazrI kahe che - jo teo yogyatAno artha asAdhAraNa guNa svIkAre to teoe amAro ja mata svIkAryo che; kema ke asAdhAraNa yogyatAvALA jIvo kalyANanA utkarSanA sAdhaka che ane te asAdhAraNa guNomAM ja nyUnatAne AzrayIne madhyama ane jaghanya dIkSA levAne yogya jIvo che ane jo vizva Adi traNe matovALAmAMthI koI paNa matavALA yogyatAno artha asAdhAraNa guNa na svIkAre ane kahe ke bhavathI virakta thaI pravrajyAne Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasiMdhu prakaraNa bhAga-2 / adhyAya- 4 / sUtra- 21, 22 213 grahaNa ka2vAne tatpara thayela jIva pravrajyAne yogya che to tevA jIvomAM sattva na hoya to dIkSA grahaNa karIne paNa paripUrNa kalyANa sAdhI zake nahi mATe vizva Adi traNe mato ucita che tema siddha thAya nahi. 1129/28011 avataraziDA : ityuktau pravrAjyapravrAjako, adhunA pravrajyAdAnavidhimabhidhitsurAha avataraziddhArtha : A pramANe pravrAjya pravrAjaka kahevAyA=prastuta pravrajyAmAM dIkSA lenAra kevI yogyatAvALA joIe ane dIkSA ApavAvALA guru kevI yogyatAvALA joIe tenuM svarUpa kahevAyuM. have pravrajyAnA dAnanI vidhine kahevAnI icchAvALA graMthakArazrI kahe che - sUbha : upasthitasya praznA''cArakathanaparIkSAdirvidhiH / / 22 / 248 / / sUtrArtha : - upasthitane=pravrajyA grahaNa karavA mATe guru pAse AvelAne prazna, AcAranuM kathana, parIkSA Adi vidhi che=pravrajyA ApavA viSayaka vidhi che. 22/248aaaa TIDA : 'upasthitasya' svayaM pravrajyAM grahItuM samIpamAgatasya, praznazca AcArakathanaM ca parIkSA ca 'praznAcArakathanaparIkSAH' tA Adiryasya sa tathA, AdizabdAt kaNThataH sAmAyikAdisUtrapradAnatathAvidhAnuSThAnAbhyAsagrahaH, 'vidhiH' kramaH pravrajyApradAne pUrvasUtrasUcita eSaH, idamuktaM bhavatisaddharmakathAkSiptatayA pravrajyAbhimukhyamAgato bhavyajantuH pRcchanIyaH, yathA 'ko vatsa ! tvam, kiMnimittaM vA pravrajasi ?' tato yadyasau kulaputrakaH tagarAnagarAdisundara kSetrotpannaH 'sarvAzubhodbhavabhavavyAdhikSayanimittamevAhaM bhagavan ! pravrajitumudyataH' ityuttaraM kurute tadA'sau praznazuddhaH / tato'sya 'duranucarA pravrajyA kApuruSANAm, ArambhanivRttAnAM punariha parabhave ca paramaH kalyANalAbhaH, tathA yathaiva jinAnAmAjJA samyagArAdhitA mokSaphalA tathaiva virAdhitA saMsAraphaladuHkhadAyinI, tathA yathA kuSThAdivyAdhimAn kriyAM prAptakAlAM pratipadyApathyamAsevamAno apravRttAdadhikaM zIghraM ca vinAzamApnoti evameva bhAvakriyAM saMyamarUpAM karmavyAdhikSayanimittaM prapadya pazcAdasaMyamApathyasevI adhikaM karma samupArjayati' ityevaM tasya sAdhvAcAraH kathanIya iti 2 / evaM kathite'pi sAdhvAcAre nipuNamasau parIkSaNIyaH, yataH - Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-22 "asatyAH satyasaGkAzAH, satyAzcAsatyasannibhAH / dRzyante vividhA bhAvAstasmAdyuktaM parIkSaNam / / 152 / / [mahAbhArate zAntiparvaNi 12 / 112 / 61] atathyAnyapi tathyAni, darzayantyatikauzalAH / citre nimnonnatAnIva citrakarmavido janAH / / 153 / / " [mahAbhArate anuzAsanaparvaNi] parIkSA ca samyaktvajJAnacAritrapariNativiSayA taistairupAyairvidheyA, parIkSAkAlazca prAyataH SaNmAsAH, tathAvidhapAtrApekSayA tu alpo bahuzca syAt 3 / tathA sAmAyikasUtram akRtopadhAnasyApi kaNThato vitaraNIyam, anyadapi sUtraM pAtratAmapekSyAdhyApayitavyaH 4 / / 22/248 / / TIkArtha: upasthitI' ...... adhyAyitavya: pa upasthita=svayaM pravrajyA grahaNa karavA mATe gurunI samIpa dIkSA levA mATe AvelA dIkSArthIne prazna, AcAranuM kathana, ane parIkSA te che AdimAM jene te tevA che prazna AcArakathana parIkSA AdivALI vidhi che. "gAri' zabdathI kaMThathI=sAmAyika Adi sUtranuM pradAna tevA prakAranAM anuSThAnano abhyAsa sarvaviratine anukULa uttama bhAvo karI zake tevAM anuSThAnono abhyAsa, grahaNa karavo e vidhi che=pravajyAnA pradAnamAM pUrvasUtrathI sUcita A vidhino krama che. A kahevAyeluM thAya che=sUtranA kathanathI A kahevAyeluM thAya che. sadharmanI kathA vaDe AkSiptapaNAthI pravrayAne abhimukha thayelA bhavyajIvane pRcchA karavI joIe. je pramANe - "he vatsa ! tuM koNa che? kayA nimitte pravajyA grahaNa karavAnI IcchA kare che ?", tethI jo A kulapatraka tagarAnagaraAdi suMdara kSetramAM utpanna thayelo che ane "he bhagavaMta ! sarva azubhanA udbhavarUpa bhavavyAdhinA kSaya nimite huM pravrajyA grahaNa karavA mATe udhata thayo chuM" e pramANe uttara Ape to A=pravrayA grahaNa karavAne abhimukha jIva, praznathI zuddha che. tyArapachI Ane=pravajyA lenArane, guru kahe ke kAyarapuruSone pravrayA duranucara che tenuM pAlana azakya che. vaLI, AraMbha tivRttivALA jIvone A bhavamAM ane parabhavamAM paramakalyANano lAbha che. ane je pramANe ja samyam ArAdhita jinAjJA mokSaphalavALI che te pramANe virAdhita jinAjJA saMsAranA phalavALI duHkhadAyI che. ane je pramANe kuSThAdi vyAdhivALo puruSa prAptakAlavALI kriyAne svIkArIne apathyane sevato apravRtathI=vyAdhinI cikitsA mATe apravRta puruSathI, adhika ane zIgha vinAzane pAme che e rIte ja saMyamarUpa bhAvakriyAne karmavyAdhinA kSaya nimitte svIkArIne pAchaLathI asaMyamarUpa apathya sevI adhika karma upArjana kare che. e prakAre tene suMdara AcAra kahevo joIe. A rIte sAdhu AcAra kahevAthe chate paNa A-dIkSA levA mATe tatpara thayela jIva nipuNa rIte parIkSA karavA yogya che=suMdara AcAra pALI zakaze ke nahi tevI zaktivALo che ke nahi tenI sUkSma rIte parIkSA karavI joIe. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 215 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 / adhyAya-4 / sUtra-22 je kAraNathI kahevAyuM che - "asatya satyanA jevA satya asatya jevA vividha bhAvo dekhAya che. te kAraNathI parIkSA karavI yukta che. II15rA" (mahAbhArata, zAMtiparva 12/112/61) atikuzaLa puruSo atathya paNa tathya batAve che. jema citrakarmanA jANanArA loko citramAM ni--unnatone, atathya paNa tathya batAve che. II153mAM" (mahAbhArata, anuzAsanaparva) ane parIkSA samyakta-jJAna-cAritranI pariNativiSayaka te te upAyothI karavI joIe ane parIkSAno kALa bahulatAe cha mahinAno che. tevA prakAranA pAtranI apekSAe vaLI alpa athavA adhika thAya. lmaal ane sAmAyikasUtra akRtaupadhAnavALAne paNa kaMThathI ApavuM joIe. anya paNa sUtra pAtranI apekSAe bhaNAvavAM joIe. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. mA pAra2/248 bhAvArtha : yogya upadezaka zrotAnI bhUmikA anusAra sadharmanuM varNana kare che ane te varNana sAMbhaLIne je zrotAne pariNAma thAya ke "have mAre dharmanuM ekAMte sevana karIne saMsArano uccheda karavo che", tethI te pravrajyAne abhimukha thaIne gurune kahe ke huM saMsArathI udvigna chuM ane mAre pravajyA grahaNa karIne Atmahita sAdhavuM che. tene pravrajyA ApavA viSayaka zuM vidhi che ? te batAvatAM kahe che - (1) prazna, (2) AcAranuM kathana, (3) parIkSA, (4) kaMThathI sAmAyika Adi sUtranuM pradAna. ane (5) tevA prakAranAM anuSThAnano abhyAsa; e pravrayA ApavA pUrvenI vidhi che. (1) prazna : pravrajyAne abhimukha thayelA jIvane guru prazna kare ke "he vatsa! tuM koNa che?" A prakAre madhura vacanathI guru pRcchA kare ane kahe ke "kayA nimitte tuM pravrajyA grahaNa karavA taiyAra thayo che ?" tenA uttara rUpe pravrajyA abhimukha thayelo jIva kahe ke "huM A kuLamAM janmelo putra chuM". tethI te uttamakuLano che, halakA kuLano nathI tevuM nakkI thAya. vaLI Avo jIva kahe ke, "huM tagarAnagara AdirUpa suMdara kSetramAM utpanna thayelo chuM." tethI nakkI thAya ke dIkSArthI sArA kSetramAM, sArA kuLamAM janmelo che te apekSAe te dIkSAne yogya che. vaLI, kahe ke "sarva azubhanA udbhavarUpa A bhavavyAdhi che ane tenA kSaya nimitte huM pravajyA grahaNa karavA tatpara thayo chuM." AnAthI e nakkI thAya ke pravrajyA abhimukha thayelo jIva saMsAranAM kAraNono uccheda karIne saMsArathI para Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-22 evI AtmAnI ArogyanI avasthAnI prAptino arthI che, tethI dIkSArthInA uttarathI e nakkI thAya ke dIkSA mATe karAyelA praznanI apekSAe te jIva dIkSA yogya che. (2) AcAranuM kathana : tyArapachI guru tene kahe ke kAyarapuruSo mATe pravrajyAnuM pAlana duSkara che; kema ke anAdithI jIve indriyone ane dehane anukULa pravRttio karIne tenA lAlanapAlanamAM ja abhyAsa karyo che, deha ane indriyo pratye nirapekSa thaIne AtmaguNone pragaTa karavA mATe koI udyama karyo nathI. chatAM je sAttvika puruSo che te je saMkalpa kare che te pramANe apramAdathI yatna karIne duSkara evI paNa indriyono nigraha karIne jinavacana anusAra udyama karIne prakRSTathI zubhayogamAM javA mATe pravrajyAmAM udyama kare che. mATe jeonuM saMsAranA AraMbhathI nivRtta thayeluM citta che teo pravrajyAnuM samyak pAlana karIne A bhavamAM ane parabhavamAM parama kalyANane prApta kare che. arthAt A bhavamAM pravrajyAnA pAlana dvArA rAgAdinI AkuLatAne alpa alpatara karIne AtmAnI svasthatAnI prAptirUpa kalyANane prApta kare che ane pravrajyAkALamAM vartatA zubhayoga dvArA puNyAnubaMdhI puNya ane nirjarAne prApta karIne parabhavamAM kalyANanI prApti kare che. vaLI, dIkSA grahaNa karyA pachI jeo jinavacana anusAra apramAdathI yatna karIne jinAjJAnuM ArAdhana kare che teonI te ArAdhanA krame karIne mokSaphalavALI thAya che ane utsAhamAM AvIne saMyama grahaNa karyA pachI anAdinA pramAdane vaza thaIne jinAjJAnI virAdhanA kare che ane pravrajyAnI kriyAo dvArA cittane nirlepa nirlepatara karavA yatna karatA nathI teo te virAdhanAnA phaLarUpe du:khadAyI evA kadarthanArUpa saMsAranA phaLane prApta kare che. A kathanane yuktithI batAvatAM guru kahe che jema kuSThAdi rogI suvaidyanI kriyAne svIkAryA pachI apathyanuM sevana kare to auSadha nahi karanAra rogI karatAM paNa adhika ane zIghra te rogI vinAzane prApta kare che, e pramANe saMyamane grahaNa karyA pachI karmavyAdhinA kSayanA nimittane sevavAnuM choDIne jeo apathyarUpa asaMyamanuM sevana kare che, te jIvo ghaNAM karmo bAMdhIne durgatiomAM phare che. -- A prakAre sAdhvAcAranuM kathana sAMbhaLIne jo te zrotA alpasattvavALo hoya to dIkSA levAne abhimukha pariNAmavALo hovA chatAM kahe ke "mArAmAM evuM sattva nathI, paraMtu huM yatna karIza to tevA zrotAne upadezaka dezaviratimAM yatna karavAnuM kahI ane zaktisaMcaya mATe upadeza Ape. je zrotA guru dvArA batAvAyelA ati duSkara paNa sAttvika puruSa sevI zake tevA sarvaviratinA suMdara AcAro sAMbhaLIne saMsA2nA uccheda mATe kRtanizcayavALo che te zrotA kahe ke, "huM sarvapramAdano tyAga karIne jinAjJA anusAra avazya udyama karIza, jethI mAro karmavyAdhi nAza pAme." tevA sattvazALI zrotAne AcAranAM kathanathI guru yogya jANe. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 / sUtra-22 (3) parIkSA : A rIte yogyatAno nirNaya thayA pachI paNa nipuNatAthI gurue tenI yogyatAnI parIkSA karavI joIe; kema ke dIkSA grahaNa karatI vakhate upadeza Adine sAMbhaLIne sattvazALI jaNAya topaNa pratidina pravRtti dvArA sattvathI saMyamane anukULa ucita kriyAomAM udyama na kare tevA jIvane dIkSA ApavAthI teno vinAza thAya che. mATe gurue parIkSA ka2vI joIe. kaI rIte parIkSA ka2vI joIe ? ethI kahe che - 217 prAyaH karIne tevA jIvane cha mahinA potAnI sAthe rAkhIne tenI parIkSA ka2vI joIe ane koIka pAtravizeSa jaNAya to alpakALamAM paNa tenI parIkSA karIne nirNaya karavo joIe. koIka jIvaviSayaka cha mahinAmAM paNa spaSTa nirNaya na thAya to adhika kALa sAthe rAkhIne parIkSA ka2vI joIe. te parIkSAkALa daramyAna tenI bhagavAnanA vacananI zraddhA kevI che ? samyak jJAna meLavavA mATe teno yatna kevo che ? ane saMyamajIvanane anukULa evI saMvarabhAvanI pariNati kevI che ? teno te te upAya vaDe nirNaya ka2vo joIe. (4) kaMThathI sAmAyika Adi sUtranuM pradAna : dIkSArthIne sAthe rAkhyA pachI tenI kAMIka yogyatA che ema jaNAya to guru sAkSAt zabda dvArA tene sAmAyika sUtra Ape ane teNe upadhAna na karela hoya topaNa sAmAyika sUtra ApIne tenI zakti anusAra sAmAyika sUtranA pAramArthika arthano bodha karAve, jethI tene jJAna thAya saMyama grahaNa karyA pachI mAre sukha-duHkha, zatru-mitra, jIvana-mRtyu sarva bhAvo pratye tulya pariNAmo dhAraNa karIne sAmAyika pratyeno rAga pratidina vRddhi thAya te rIte tenA upAyarUpe sadA navuM navuM zrutaadhyayana karIne AtmAne zrutanA bhAvothI vAsita ka2vAno che ane deha ane indriyanI anukULatAnI upekSA karIne saMyamanI sarva ucita kriyA dvArA AtmAne saMva2-saMva2ta2 ka2vA mATe sadA udyama ka2vAno che. jethI mAro A bhavavyAdhi kSaya pAme. (5) anya paNa sUtranuM pAtratAnI apekSAe dAna : vaLI sUtrane ane tenA paramArthane grahaNa ka2vAnI tenI zaktino nirNaya karIne sAdhujIvananAM upakAraka anya sUtrone paNa guru kaMThathI Ape ane tenI bhUmikA anusAra tenA arthono bodha karAve. jethI te sUtrathI vAsita mativALo thaIne saMyama grahaNa karyA pachI pratidina te te sUtronI kriyA daramyAna te te bhAvothI AtmAne vAsita karIne kalyANane sAdhI zake. A rIte tenI parIkSA karIne sarva rIte yogya jaNAya to tene dIkSA Ape. jethI dIkSA lenAranuM ekAMte kalyANa thAya. guru sAmAyika Adi sUtra pradAna karyA pachI dIkSA mATe tatpara jIvane potAnI pAse 2Akhe tyAre sarvaviratine anukULa uttarotta2 zakti saMcita thAya te prakAre sAmAyika Adi ucita anuSThAnono abhyAsa Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-22, 23 karAve, jethI sAmAyika Adi grahaNa karIne jo te dIkSArthI svabhUmikA anusAra ratnatrayInI vRddhi karI zake to dIkSA grahaNa karyA pachI te prakAre vizeSa yatna karI zakaze tema nirNaya thAya ane parIkSAkALamAM sarvaviratine anukULa balaAdhAna thAya te prakAre tene anuSThAnano abhyAsa karAve, jethI dIkSA grahaNa karyA pachI zIdhra cAritranA pariNAmane prApta kare. rara/248A avataraNikA : tathA - avataraNikArya : sUtra-22mAM kahyuM te pramANe dIkSA mATe upasthitane prazna Adi dvArA dIkSAnI yogyatA jaNAya tyArapachI dIkSArthIne zuM karavuM ucita che ? te batAve che - sUtra : gunanAdyanujJA / rarU/ra42 sUtrArtha : gurujananI anujJA levI joIe. ra3/ra49l. TIkA : 'gurujano' mAtApitrAdilakSaNaH, 'Adi'zabdAt bhaginIbhAryAdizeSasambandhilokaparigrahaH, tasya 'manujJA' "pravrana tvam' rUnumatirUpA vithirityanuvartate pAra3/241 TIkArya : gurugano' anuvartate II gurujana mAtA-pitAdi svarUpa che. "gAri' zabdathI bahena, patnI Adi zeSa saMbaMdhI lokanuM grahaNa karavuM, tenI anujJAthI dIkSA grahaNa karavI joIe, e prakAranI anumatirUpa vidhi che. ll13/249 bhAvArtha : saMyama jIvana sAmAyikanA pariNAma rUpa che ane sAmAyika atyaMta ucita pravRtti pradhAnarUpa che, tethI dikSArthInI dIkSA mATenI praznAdi dvArA yogyatA jaNAyA pachI guru kahe ke mAtA, pitA, bahena, bhAryA Adi sarvanI anujJApUrvaka dIkSA grahaNa karavI joIe, jethI dIkSAnA nimitte koIne kleza thAya nahi ane anumatine kAraNe teo paNa utsAhathI dIkSA Ape jethI teone paNa hitanI prApti thAya.IIB3/4 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 219 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-24, 25 avataraNikA : yadA punarasau tattadupAyato'nujJApito'pi na muJcati tadA yad vidheyaM tadAha - avataraNikArca - jyAre vaLI AnaMdIkSArthI, te te upAyothI mAtA-pitA Adi sarvanI anujJA meLavavA prayatna kare, Ama chatAM teo rajA na Ape to je karavuM joIe tene kahe che - sUtra tathA tathopathAyo: sAra4/ra010nA sUtrArtha : te te prakAre upadhAno-mAyAno yoga kare vyApAra kare. ra4/25oll TIkA :__ 'tathA tathA' tena tena prakAreNa sarvathA parairanupalakSyamANena 'upadhAyogaH' mAyAyAH prayojanam Ti24/2pa0 TIkArya : 'tathA tathA' .... prayonanam sarvathA bIjA vaDe khyAla na Ave te te prakAre upadhAnomAyAno yoga kare mAyAno vyApAra kare. ra4/250. bhAvArtha : mAtA-pitA saMyama mATe anujJA na Ape to teone saMtoSa thAya te rIte gRhasthavAsamAM rahe ane kaMIka kALakSepa pachI teone zaMkA na thAya te rIte mAyA karIne saMyama levAnI anujJA meLave jethI mAtA-pitA Adi svaicchAthI tene anujJA Ape to kleza thavAno prasaMga na Ave ane dIkSAmAM ucita utsAha varte je maMgalarUpa che. ra4/rapanA avataraNikA : kathamityAha - avatAraNikArya : kevI rIte mAyA kare ? ethI kahe che - sUtra : sucanAtivacanam Ara/211AA Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 sUtrArtha : duHsvapnAdinuM kathana kare. / / 25/2515 : TIkA H 'duHsvapnasya' kharoSTramahiSAdyArohaNAdidarzanarUpasya 'Adi' shbdaanmaatRmnnddlaadivipriitaatojanAvipradaH, tattva 'thana' purvAtinivemiti / / 25/25 / / TIkArtha H 'duHsvapnasya' nivemiti / / gadheDo, UMTa, pADAnA ArohaNAdi darzanarUpa duHsvapnanuM guru Adine nivedana kare. 'gAvi' zabdathI mAtRmaMDala Adi viparIta AlokanAdinuM grahaNa karavuM=svapnamAM mAtRmaMDala Adine pote viparIta joyuM che evuM kahe. 'kRti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 25/251 // bhAvArtha: mAtApitAdine pote alpa AyuSyaka che tevo nirNaya thAya te prakAranAM potAne kharAba svapno Ave che tevuM prasaMge prasaMge koIne saMzaya na thAya te rIte kahe. je sAMbhaLavAthI tenA pratyenA snehanA pariNAmavALA jIvone dIkSA ApavAnI anujJAno pariNAma thAya. jethI dIkSAmAM sarvano utsAha rahe ane koInA cittamAM . kleza Adi na thAya teno samyak yatna kare. II25/251 // avataraNikA : tathA sUtra H - avataraNikArya ane dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-25, 26 - : - viparyayanika sevA / / 26/202 / / sUtrArtha viparyaya liMganuM sevana kare. II26/252II TIkA H 'viparyayaH' prakRtiviparItabhAvaH, sa eva maraNasUcakatvAt 'liGgam,' tasya 'sevA' niSevaNaM kAryaM yena sa gurvAdijanaH saMnihitamRtyurayamityavabudhya pravrajyAmanujAnIte iti / / 26 / 252 / / Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-26, 27 TIkArya : viparyayaH' rUtti prakRtithI viparIta bhAvarUpa viparyaya cihnonuM sevana kare; kema ke te viparyaya liMga maraNanuM sUcana che tenA kAraNe te guru Adi loka A saMnihita mRtyuvALo che ema jANIne pravrajyAnI anumati Ape. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 26/raparA bhAvArtha - dIkSArthI jIva atyAra sudhI je tenI prakRti hatI tenAthI viparIta bhAvonI ceSTA kare, je ceSTAne joIne guru Adi lokone thAya ke A prakArano prakRtimAM vikRta bhAva AsannamaraNano sUcaka che. mATe tene pravajyA grahaNa karavAnI anujJA ApIne tenA hita mATe prayatna karavA devo joIe. A prakAranA yatnathI paNa teo pravrajyAnI anujJA Ape to te pravrajyAmAM sarvanI anujJAthI sarvanuM hita thAya. 26/raparA avataraNikA : viparyayaliGgAni teSu svayamevAbudhyamAneSu kiM kRtyamityAha - avataraNikArya :viparyaya liMgo teo mAtApitAdi, svayaM jANI zakatA na hoya to zuM karavuM joIe ? ethI kahe sUtra : daivajJaistathA tathA nivedanam / / 27/253 / / sUtrArtha - devajJo vaDe nimittazAstranA pAThako vaDe, te te prakAre nivedana kare. ll27/25all TIkA :_ 'daivajJaiH' nimittazAstrapAThakaiH 'tathA tathA' tena tena nimittazAstrapAThAdirUpeNopAyena 'nivedanaM' gurvAdijanasya jJApanaM viparyayaliGgAnAmeva kAryamiti / / 27/253 / / TIkArca - saiva ' vArthamiti / devatA jANanArA evA nimitazAstranA pAThako vaDe te te prakAre nimittazAstra pAThAdirUpa upAyothI nivedana kare=viparyaya liMganA kAryane ja guru Adi janane nivedana kare. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 27/253 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-27, 28 bhAvArtha : dIkSAnI anujJA mATe je viparyaya liMgonuM dikSArthI sevana kare te liMgo zenAM sUcaka che te nimittazAstranA jANanArA dvArA nirNaya karAvIne guru Adine jaNAve. jethI teone vizvAsa thAya ke A prakAranI asaMbhavita ceSTA tenA AsamRtyunI sUcaka che, tethI snehIjana paNa tenA hita arthe dIkSAnI anujJA Ape. Il27)rapa3ll avataraNikA : nanvevaM mAyAvinaH pravrajyApratipattAvapi ko guNaH syAdityAzaGkayAha - avataraNikArca - A prakAre mAyAvInA pravrajyAnA svIkAramAM paNa zuM guNa thAya ? ethI kahe che - sUtra : na dharme mAyA [28/294o. sUtrArtha : dharmamAM mAtApitA Adi jIvomAM dharmaniSpati arthe, mAyA karavAmAM Ave te mAyA nathI. Il28/254ll TIkA :'na' naiva 'dharma' sAdhye mAyA kriyamANA 'mAyA' vaJcanA bhavati, paramArthato'mAyAtvAttasyAH 28/294 TIkArya : ra" naiva .... samItviArA || dharma sAdhya hote chata=svaparamAM dharmaniSpati sAdhya hote chate tenA upAyarUpe karAtI mAyA mAyA nathI; kema ke tenuM te mAyAnuM paramArthathI amAyApaNuM che. [28/254 bhAvArtha : cittanI vakratAthI karAyelI mAyA karmabaMdhanuM kAraNa che paraMtu dIkSArthI jIva bhavathI virakta che ane potAnA saMyamamAM viddha karIne kuTuMbIjanone klezanI prApti na thAya ane pote paNa saMyama grahaNa karIne vizeSa hita sAdhI zake, tenA aMgarUpe je dhULathI mAyA karAya che te paramArthanI mAyA nathI, paraMtu dharmanA rAgamAMthI utpanna thayela ucita pravRttirUpa yatna che; kema ke te mAyAthI paNa dIkSAnI anujJA ApIne utsAhathI svajano dIkSA ApavAmAM prayatna karaze, jethI teo paNa hitane prApta karaze ane dIkSArthIne potAne paNa hitanI prApti thaze. 28/rapa4nA Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-29 223 avataraNikA : etadapi kuta ? ityAha - avataraNitArtha - A paNa kema che ?=dharmanA prayojanathI karAyelI mAyA mAyA nathI e paNa kema che ? ethI kahe che - sUtra : 3maryAditametat sAra6/ra01T sUtrArtha : ubhayanuM hita AgamAyA che. ra9/2papaII TIkA : 'ubhayasya' svasya gurvAdijanasya ca 'hitaM' zreyorUpam 'etad' evaM pravrajyAvidhau mAyAkaraNam, etatphalabhUtAyAH pravrajyAyAH svaparopakArakatvAt, paThyate ca - "amAyo'pi hi bhAvena mAyyeva tu bhavet kvacit / paDye svariyoyaMtra sanvayaM hitotram II 254" ] rUti sAra1/rA TIkArya : 'mayaca' .... rUtti | A=A prakAre pravrajyAnI vidhimAM mAyA karavI e, ubhayanuM svanuM ane guru AdijananuM zreyarUpa hita che; kema ke AvA kulabhUtakamAyAnA kulabhUta pravrajyAnuM svapara upakArakapaNuM che. ane kahevAya che - "bhAvathI amAthI paNa kvacit mAthI ja thAya che jemAM svaparanA sAnubaMdha hitano udaya dekhAya. II154" () ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. ra9/2papA. bhAvArtha :dharma arthe karAyelI mAyA mAyA kema nathI ? ethI kahe che - pravrajyAnI anujJA arthe karAyelI mAyAthI mAtA-pitAdi dIkSAmAM saMmati Ape to dIkSAnA grahaNa dvArA potAno upakAra thAya ane dIkSAmAM saMmatino pariNAma hoya to mAtApitAdine paNa kaMIka anumodanAno lAbha thAya ane kadAca tevo pariNAma na thAya to tatkAla lAbha thAya nahi paraMtu dIkSA grahaNa karIne pote zAstramAM nipuNa thayA pachI teone mArganI prApti thAya tevo yatna kare to teone paNa upakAra thavAnI Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-29, 30 saMbhAvanA rahe ane jenAthI duHstara evA saMsArathI taravAne anukULa zubhabhAva thAya te sarvanA hitanuM kAraNa bane. mATe ubhayanA hitane karanArI mAyA mAyA nathI. ll29/2papA avataraNikA : athetthamapi kRte taM vinA gurvAdijano nirvAhamalabhamAno na taM pravrajyArthamanujAnIte tadA kiM vidheyamityAzaGkyAha - avataraNikArya : have A rIte paNa karAve chad=mAyA Adi dvArA guru AdinI saMmati prApta karAye chate, tenA vagara guru Adi jana nirvAhane prApta na kare to tene pravrayAnI anujJA na Ape, tyAre dIkSA levAnA arthI jIve zuM karavuM joIe ? e prakAranI AzaMkA karIne kahe che - sUtra : yathAzakTi savidityAdinama tArU0/216 sUtrArtha - yathAzakti sovihityanuM ApAdana kare teonI jIvanavyavasthA sukhapUrvaka rahe e prakAranA sauthyanuM ApAdana kare. ll30/rapakaII TIkA : 'yathAzakti' yasya yAvatI zaktiH zatasahasrAdipramANanirvAhahetadravyAdisamarpaNarUpA tayA 'sauvihityasya' sausthyasyApAdanaM vidhAnam, yena pravrajite'pi tasminnasau na sIdati tasya nirvAhopAyasya karaNamiti bhAvaH, evaM kRte kRtajJatA kRtA bhavati, karuNA ca mArgaprabhAvanAbIjam, tatastenAnujJAtaH pravrajediti TIrU0/raddA TIkArya : kathAjI' ... analiti | yathAzakti=jenI jeTalI zakti che=so hajAra Adi pramANa nirvAhanA hetu dravyAdinA samarpaNarU5 zakti che, tenAthI sauvihityanuM sauthyanuM, ApAdana kare, jethI te pravrajita thaye chate guru varga sIdAya nahi, tenA nirvAhanA upAyane karavo joIe. A pramANe karAye chate kRtajJatA karAyelI thAya che ane mArgaprabhAvanAnuM bIja evI karuNA thAya che. tyArapachI temanA vaDe anujJAta dIkSA grahaNa kare. 'tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 30/256. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2) adhyAya-4 | sUtra-30, 31 bhAvArtha - dIkSAne abhimukha thayela jIva praznAdithI yogya jaNAya ane guruvarganI anujJA mAge ane guruvarganI AjIvikAnA abhAvanA kAraNe tene dIkSA na Ape, tyAre te dIkSArthIe potAnI dhanaarjananI je zakti che tene anurUpa kaMIka yatna karIne teonI jIvanavyavasthA mATe ucita dhanano saMcaya kare. ane te dhanasaMcayanI kriyA suvizuddha pravrajyAnuM aMga hovAthI ekAMte kalyANanuM kAraNa che ane teonA nirvAhane anukULa dhanasaMcaya karyA pachI teonI anujJAthI pravrajyA grahaNa kare. tenAthI potAnAM upakArI mAtApitA AdinA upakArane yAda karIne je dhanasaMcaya kare che tenAthI kRtajJatA guNa vRddhi pAme che. vaLI, A prakAre mAtA-pitA AdinI ucita karuNA karavAthI te karuNA "mArga prabhAvanAnuM bIja bane che arthAt ziSTa lokone thAya ke bhagavAnanuM zAsana ucita pravRttipUrvaka pravrajyA grahaNa karavAnuM kahe che mATe A bhagavAnano mArga suMdara che. ll30/2pakA avataraNikA - athaivamapi na taM moktumasAvutsahate tadA - avataraNikArya - have A rIte paNa mAyAvI Adi dvArA paNa potAnuM alpa AyuSya jaNAya chatAM pravrayAnI anujJA na Ape athavA AjIvikAnI vyavasthA thaI jAya chatAM dIkSAnI anujJA na Ape ane teo tene dIkSA ApavA mATe anutsAhita thAya che tyAre zuM karavuM joIe ? te batAve che - sUtra : sattAnIpathavijJAtA : /ra017nA sUtrArtha : glAnaauSaghAdinAM daSTAMtathI tyAga kare guru Adino tyAga kare. ll31/rapachI TIkA - 'glAnasya' tathAvidhavyAdhibAdhAvazena glAnimAgatasya gurvAderlokasya auSadhAdijJAtAt' auSadhasya AdizabdAt svanirvAhasya ca grahaH, tasya gaveSaNamapi auSadhAdItyucyate, tato glAnauSadhAdyeva 'jJAtaM' dRSTAntaH, tasmAt 'tyAgaH' kAryo gurvAderiti / idamuktaM bhavati-yathA kazcit kulaputrakaH kathaJcidapAraM kAntAraM gato mAtApitrAdisametaH, tatpratibaddhazca tatra vrajet, tasya ca gurvAdeH tatra vrajato niyamaghAtI vaidyauSadhAdirahitapuruSamAtrAsAdhyaH tathAvidhauSadhAdiprayogayogyazca mahAnAtakaH syAt, tatra cAsau tatpratibandhAdevamAlocayati - yathA na bhavati niyamAdeSa gurujano nIruk auSadhAdika Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 dharmA prara lAga-2 | madhyAya-4 | sUtra-31 mantareNa, auSadhAdibhAve ca saMzayaH kadAcit syAt kadAcinneti, kAlasahazcAyam, tataH saMsthApya tathAvidhacitravacanopanyAsena taM tadauSadhAdinimittaM svavRttihetozca tyajan sannasau sAdhureva bhavati, eSa hi tyAgo'tyAga eva, yaH punaratyAgaH sa paramArthatastyAga eva, yataH phalamatra pradhAnam, dhIrAzcaitaddarzina eva bhavanti, tata auSadhasampAdanena taM jIvayedapIti sambhavAt satpuruSocitametat / / evaM zuklapAkSiko mahApuruSaH saMsArakAntArapatito mAtApitrAdisaGgato dharmapratibaddho viharet, teSAM ca tatra niyamavinAzako'prAptasamyaktvabIjAdinA puruSamAtreNa sAdhayitumazakyaH, sambhavatsamyaktvAdyauSadho darzanamohAdyudayalakSaNaH karmAtaGkaH syAt, tatra sa zuklapAkSikaH puruSo dharmapratibandhAdevaM samAlocayati, yaduta-vinazyantyetAnyavazyaM samyaktvAdyauSadhaviraheNa, tatsampAdane vibhASA, kAlasahAni cemAni vyavahAratastato yAvad gRhavAsaM nirvAhAdicintayA tathA saMsthApya teSAM samyaktvAdyauSadhanimittaM svacAritralAbhanimittaM ca svakIyaucityakaraNena tyajan sanabhISTasaMyamasiddhyA sAdhureva, eSa tyAgo'tyAgastattvabhAvanAtaH, atyAga eva ca tyAgo mithyAbhAvanAtaH, tattvaphalamatra pradhAnaM budhAnAm, yato dhIrA etaddarzina AsannabhavyAH, evaM ca tAni samyaktvAdyauSadhasampAdanena jIvayedAtyantikam apunarmaraNenAmaraNAvandhyabIjayogena sambhavAt supuruSocitametad, yato duSpratikArau niyamAnmAtApitarau zeSazca yathocitaM svajanalokaH, eSa dharmaH sajjanAnAm, bhagavAnatra jJAtaM pariharanakuzalAnubandhimAtApitrAdizokamiti / / 31/257 / / TImArtha :_ 'glAnasya' ..... pitrAdizokamiti / / mAnanAtevA prA2nI vyApinI nAdhAnA pazathI arthAt auSadha karavAmAM na Ave to jIvI zake tema nathI tevA prakAranI vyAdhinI bAdhAnA vazathI, glAnine pAmelA Jale alsoi, mauSa l gitathI mInA ne Adi' za6thI spalalsai daSTAMtathI, guru Adino tyAga karavo joIe. ahIM prazna thAya ke saMyama grahaNa karIne zAstramAM nipuNa thayA pachI mAtApitAnuM auSadha te jIva karaze hamaNAM to saMyama laIne svahita ja karI zakaze. tethI glAnanA mATe auSadhanuM dRSTAMta kaI rIte kahI zakAya ? tathA 4 cha - tenuM gaSaNa paNa saMyama grahaNa karIne zAstraadhyayana dvArA mAtApitAnA auSadhanuM gaveSaNa paNa, auSadhAdi che e pramANe kahevAya che. A kahevAyeluM thAya che - je pramANe koIka kulaputra koIka rIte mAtApitAdi sahita pAra karavo duSkara che evA jaMgalamAM gayo ane tyAM=jaMgalamAM, temanI sAthe jaMgala pAra karavA mATe nagara tarapha jAya che ane tyAM jatA tenA guru Adine niyamathI ghAtI ane vaidyanA auSadha AdithI rahita puruSa Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 227 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 / sUtra-31 mAtrathI asAdhya tevA prakAranAM auSadha Adi prayogayogya=maTe tevo mahAna roga thayo ane tyAM=jaMgalamAM temanA pratyenA rAgathI ja A=kulaputra, A pramANe vicAre che - niyamathI A gurujana auSadha Adi vagaranA roga vagaranA thaze nahi ane auSadha AdinA sadbhAvamAM kadAca jIvaze evo saMzaya che ane kadAca nahi jIve evo saMzaya che ane huM auSadha lAvIza tyAM sudhI A guruvarNa kAlasaha che=jIvI zake tema che, tethI tevA prakAranA aneka prakAranAM vacananA upacAsathI teone sthApana karIne=jaMgalamAM koIka ucita sthAne sthApana karIne tenAM auSadha Adi nimitta ane potAnI AjIvikAnA hetuthI teono tyAga karato A kulaputra suMdara ja che. je kAraNathI A tyAga atyAga ja che, je vaLI atyAga che te paramArthathI tyAga ja che. je kAraNathI AmAM AvA prasaMgamAM phala pradhAna cheeteo jIve te prakAranuM phala mukhya che ane dhIra puruSo Ane AvA prasaMge mAtApitAdi rajA na Ape topaNa teno tyAga karIne javuM ene jonArA ja thAya che, tethI auSadhanA saMpAdanathI teone jIvADe paNa e prakAranA saMbhava hovAthI Aeteono tyAga, sapuruSone ucita che. A pramANe pUrvamAM daSTAMta ApyuM e pramANe, zukla pAkSika mahApuruSa=je mahAtmA alpakALamAM saMsArano aMta kare evA mahApuruSa, saMsArarUpI jaMgalamAM paDelAM mAtApitAdithI yukta dharmapratibaddha mAnasavALo vihare che. ane teone=mAtApitAdine, tyAM=saMsArarUpI aTavImAM, niyamathI vinAzaka aprApta samyakta bIjAdi dvArA puruSa mAtrathI sAdhavA mATe azakya, ane saMbhavatA samyaktAdi auSadhavALuM=samyaktAdi auSadhathI maTe tevI saMbhAvanAvALuM, darzanamohAdinA udayarUpa karma nAmano mahAroga thAya. tyAMete prasaMgamAM, te zuklapAkSika puruSa dharmanAM pratibaMdhathI ja=dharma pratyenA rAgathI ja, A pramANe vicAre che - zuM vicAre che ? te "yatathI spaSTa kare che - A=mAtApitAdi, samyakta Adi auSadha vagara avazya vinAza pAmaze. tenA saMpAdanamAM=samyakvAdi auSadhanA saMpAdanamAM, vibhASA che-kadAca jIve athavA kadAca na jIve e prakAranI vibhASA che=kadAca dharma pAme athavA kadAca dharma na pAme e prakArano vikalpa che. ane A loko=mAtApitAdi vyavahArathI kAlasaha che jIvI zake tema che. tethI gRhavAsa sudhI jayAM sudhI gRhavAsamAM che tyAM sudhI nirvAha AdinI ciMtAthI te prakAre sthApana karIne, teonA sakhyatve Adi oSadha nimitta ane svacAritranA lAbhanA nimitta, potAnA aucityanA karaNathI tyAga karato chato abhiSTa saMyamanI siddhithI sAdhu ja che. A tyAga tatvanA bhAvathI atyAga che= svaparanA hitanA bhAvanathI atyAga che. ane mithyAbhAvatathI atyAga ja tyAga cheHsvaparanAM hitAhitanA avicArarUpa mithyAbhAvathI mAtApitAdino atyAga ja tyAga che. ahIM AvA prasaMgamAM, tatvanuM phala pAramArthika phala, budhapuruSone pradhAna che, je kAraNathI dhIra evA Asanna bhavyajIvo Ane jonArA che=AvA prasaMge tyAga karavo Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 / sUtra-31, 32 ucita che ke atyAga karavo ucita che ene jonArA che. ane A rIte samyakta Adi auSadhanA saMpAdana dvArA teone jIvADe, kema ke amaraNanA avadhyabIjanA yogarUpa AtyaMtika apunarmaraNathI saMbhave che=jIvana saMbhave che. supuruSa ucita A cheHuttamapuruSone ucita AvA prasaMge mAtApitAdino tyAga ucita che. je kAraNathI niyamathI mAtApitAdi duSpatikAra che ane yathocita zeSa svajanaloka duSpatikAra che. A mAtApitAnA hitanI ciMtA karavI e, sajjanono dharma che. ahIM=mAtApitAdinA hitanI ciMtA karavAnA viSayamAM akuzalAnubaMdhI mAtApitAdinA zokanA parihAra karatA vIrabhagavAna daSTAMta che. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. ll31/257nA bhAvArtha jema saMsAramAM koI vivekI puruSa hoya to potAnAM mAtApitA AdinI ekAMta hitaciMtA kare, tema saMyama levA mATe tatpara zukla pAkSika mahApuruSa mAtApitA AdinI ekAMta hitaciMtA kare. ane jema te vivekI puruSa aTavImAM rahelAM mAtApitA Adine koI roga lAge ane mAtApitAdi lAgaNIne vaza kahe ke "amane choDIne tuM auSadha levA jAya te amane iSTa nathI. ame mRtyu pAmIe pachI tAre je karavuM hoya te karaje." te vakhate te vicAraka puruSa mAtApitAnA jIvita arthe aTavImAM potAnAM mAtApitAdinAM bhojanaauSadha Adi arthe sAmagrI levA mATe mAtApitAne mUkIne jAya te vivekIne ucita che, tema bhavarUpI aTavImAM aprApta samyakta bIjAdivALA mAtApitAne pote vartamAnamAM samyakta prApta karAvI zake tema nathI, paraMtu dIkSA laIne zAstrano pAragAmI thayA pachI teone samyakta Adi prApta karAvI zake tevI saMbhAvanA jaNAya to saMsAranAM anaMta maraNomAMthI teonuM rakSaNa karavAnA zubha AzayathI ane potAnA paNa saMyamanA pAlana dvArA dharmadhyAnanA pAlanarUpa AjIvikA arthe teone mUkIne dIkSA grahaNa kare te vakhate tatkAla teone dveSAdi thAya, tenAthI azubha karmabaMdha paNa thAya, chatAM bhAvimAM dharmanI prApti dvArA te dioSonuM nivAraNa thavAnI saMbhAvanA jaNAya tyAre teono tyAga karIne dIkSA grahaNa kare. ane saMyama grahaNa karIne zAstramAM pAragAmI thayA pachI potAnA upakArI mAtApitAdine saMsArano yathArtha bodha karAvIne sanmArganI prApti karAve. to dIkSA vakhate je kleza thayo tenAthI paNa adhika hitanI prApti mAtApitAdine prApta thAya. mATe teono tyAga e paNa ucita pravRtti rUpa che ane jo teone pAchaLathI paNa dharmaprAptinI saMbhAvanA na jaNAya ane akuzaLanI paraMparAnuM kAraNa evo zoka emane thAya tevuM jaNAya to vivekI puruSa bhagavAnanA dRSTAMtathI teono tyAga kare nahi, paraMtu ucita kALanI apekSA rAkhIne ucita kALe dIkSA grahaNa kare. ll31/2paNA avataraNikA : dIkSA mATe tatpara thayelA jIvane guru prazna Adi dvArA parIkSA kare, yogya jaNAya to dIkSArthIne gurujanAdinI anujJA laIne AvavAnuM kahe ane te gurujatAdinI anujJAnI ucita vidhi atyAra sudhI batAvI te pramANe karIne guru pAse AvyA pachI dIkSArthIe zuM karavuM joIe ? te kahe che - Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-32, 33 sUtra : tathA nivedanam (rU2/218nI sUtrArtha - ane gurune samarpaNa thavuM joIe. I32/258 TIkA - 'tatheti' vidhyantarasamuccayArthaH, 'gurunivedanaM' sarvAtmanA 'guroH' pravrAjakasyAtmasamarpaNaM kAryamiti rU2/218AA TIkArca - tathati'. vArthiita gurune nivedana kare=sarva AtmAthI sarva prakArathI gurune pravrAjaka potAnA AtmAnuM samarpaNa kare. sUtramAM 'tathA' zabda vidhi aMtarano samuccayArtha che=pUrvanI vidhi karatAM have batAve che te anya vidhi che teno saMgraha karavA arthe che. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. Im32/258 bhAvArtha : mAtApitA AdinI anujJA meLavyA pachI bhagavAnanA vacanane parataMtra cAlanArA sugurune jo dIkSArthI parataMtra thAya to temanA vacanAnusAra bahiraMga ane aMtaraMga ucita pravRtti karIne prakRSTathI pApanA bhAvathI para thavA rUpa pravrajyAnI prApti karI zake, guNavAna guru paNa te yogya jIvane zAstrano pAragAmI banAvIne ekAMte tenA hitanI ciMtA kare. tethI guNavAna gurune kalyANanA arthI dIkSA lenAre e rIte samarpita thavuM joIe jethI sarva kalyANanI prApti thAya. ll32/2pa8l avatAraNikA : itthaM pravrajyAgataM vidhimabhidhAya pravrAjakagatamAha - avataraNikArya : A rIte pravrajyAgata vidhive kahIne pravrAjakagata evA dIkSA ApanAra guru saMbaMdhI vidhine kahe che - sUtra : anuprayAgamyupAma: sArU rU/216/ Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-33, 34 sUtrArtha : anugrahabuddhithI dIkSA lenArane ekAMte hitanI prApti thAya tevI buddhithI teno svIkAra karavo joIe. ll13/259ll TIkA : guruNA anugrahadhiyA' samyaktvAdiguNAropaNabuddhyA 'abhyupagamaH' 'pravrAjanIyastvam' ityevaMrUpaH kAryaH, na punaH svapariSatpUraNAdibuddhyeti / / 33/259 / / TIkArca - guru svariSa~ravivuSyati | guru vaDe anugrahabuddhithI=samyakta Adi guNonA AropaNarUpa anugrahabuddhithI svIkAra karavo joIe="tuM dIkSA ApavA yogya che" e pramANe svIkAra karavo joIe, paraMtu potAnI parSadAnI pUraNa AdinI buddhithI dIkSA ApavI joIe nahi. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. Im33/rapala bhAvArtha : dIkSA mATe tatpara thayelA yogya jIvane gurue samyagdarzana, samyagu jJAna ane samaya kyAritranA AropaNa dvArA te jIvamAM te te ratnatrayInI pravRtti dvArA guNavRddhi thAya te prakAranI anugrahabuddhithI tene dIkSA ApavI joIe, paraMtu A dIkSA leze to mArI parSadA vadhaze athavA mArI vaiyAvacca karanAra thaze tevI buddhithI dIkSA ApavI joIe nahi. ane tevI buddhithI koI dIkSA Ape to dIkSAthI te gurune paNa pApanI prApti thAya. vaLI ziSyamAM samyakta Adi guNanI vRddhi thAya tevI anugrahabuddhithI dIkSA Ape ane te pramANe sadA ucita yatna karIne teno anugraha kare to gurune paNa ghaNI nirjarAnI prApti thAya.li33/2palA avatAraNikA : tathA - avataraNikArya :ane - sUtra : nimittaparIkSA gArU4/ra60 sUtrArtha :nimitanI parIkSA karavI joIe. ll34/26oll Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-34, 35 231 TIkA : 'nimittAnAM' bhAvikAryasUcakAnAM 'zakunAdInAM parIkSA' nizcayanaM kAryam, nimittazuddheH pradhAnavidhitvAt rUti pArU4/ra60AA TIkArya : 'nimittAnA' .... ti | nimittonIebhAvi kAryanA sUcaka evA zukatAdinI parIkSA karavI joIe=nirNaya karavo joIe; kema ke nimittazuddhinuM pradhAna vidhipaNuM che. rati' zabda TIkAnI samApti arthe che. Im34/260| bhAvArtha: dIkSA ApanAra gurune ziSyanA kalyANa arthe dIkSA ApavA mATe vicAra kare tyAre bhAvimAM zuM kArya thaze ? tenA sUcaka evAM nimittonI parIkSA kare; kema ke sarva rIte lAyaka paNa jIva bhAvimAM koIka viziSTa karma vipAkamAM Ave to pravrajyA grahaNa karIne hitane badale ahita paNa prApta kare. ane tevuM karma vidyamAna hoya to nimittanI azuddhithI teno nirNaya thAya che ane aneka vakhata prayatna karavA chatAM nimittazuddhi na thAya to pravrajyA na paNa Ape. mATe dIkSA ApavAnA viSayamAM nimittazuddhi e mahattvanI vidhi che. li34/26oll avataraNikA : tathA - avataraNikArya : ane - sUtra: vitAnApekSam pArU/ra69 || sUtrArtha - ucita kALanI apekSA rAkhavI. l35/261TI TIkA - 'ucitasya' pravrajyAdAnayogyasya 'kAlasya' viziSTatithinakSatrAdiyogarUpasya gaNividyAnAmaprakIrNakanirUpitasya, 'apekSaNam' AdaraNamiti, yatastatra paThyate - Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 "tihiM uttarAhiM taha rohiNIhiM kujjA u sehanikkhamaNaM / gaNivAyae aNunnA mahavvayANaM ca AruhaNA / / 155 / / " [ paJcava0 112] "cAuddasiM pannarasiM vajjejjA aTThamiM ca navamiM ca / chaTThi ca cautthiM bArasiM ca donhaM pi pakkhANaM / / 156 / / " [ gaNividyA0 7 ] [tisRSUttarAsu tathA rohiNyAM kuryAttu zaikSaniSkramaNam / gaNivAcakayoranujJAM mahAvratAnAM cAropaNA / / 1 / / caturdazIM paJcadazIM varjayet aSTamI navamIM ca / SaSThIM ca caturthI dvAdazIM ca dvayorapi pakSayoH / / 2 / / ] ityAdi / / 35 / 261 / / dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-35, 36 TIkArya : 'tiya' . phatyAdri / / pravrajyA dAna yogya evA ucita kALanI=viziSTa tithi, nakSatra Adi yoga rUpa gaNividyA nAmanA prakIrNakathI nirupita evA kALavI, apekSA rAkhavI joIe=Adara karavo joIe. je kAraNathI tyAM=gaNividyA nAmanA prakIrNaka graMthamAM kahevAyuM che - "traNa uttarAomAM ane rohiNIomAM zaikSanuM niSkramaNa karavuM joIe. gaNipada ane vAcakapadathI anujJA ane mahAvratonI AropaNA karavI joIe. / / 1554" (paMcavastuka prakaraNa - gAthA-112) "zukala ane kRSNapakSanI baMne caudaza, amAsa, pUnama, AThama, noma, chaThTha, cotha ane bArasa, A tithiomAM dIkSA na ApavI. ane A sivAyanI paNa anya je tithio doSa rahita hoya temAM dIkSA ApavI joIe. 156" (gaNividyA0 7) ityAdi. / / 35/261 // bhAvArtha vaLI nimittazuddhino nirNaya karyA pachI gurue pravrajyA mATe ucita kALanI apekSA karavI joIe. arthAt jyAM sudhI ucita nakSatra Adi yoga prApta na thAya tyAM sudhI kAlakSepa karIne ucita kALe dIkSA ApavI joIe; kema ke phaLanI niSpatti pratye jema bAhya nimitta sUcaka che tema ucita kALa paNa kAraNa che. ||35/261 // - avataraNikA : tathA avataraNikArya : ane - -- Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 / sUtra-36, 37 sUtraH -- sUtrArtha upAyathI cha kAyanuM pAlana pravrajyA lenAra pAsethI gurue karAvavuM joIe. II36/262NA TIkA H 'upAyataH' upAyena niravadyAnuSThAnAbhyAsarUpeNa 'kAyAnAM' pRthivyAdInAM 'pAlanaM' rakSaNaM pravivrajiSuH prALI vhAryata kRti ArU6/262|| upAyataH vhAyapAlanam ||rU6/262|| TIkArtha H 'upAyataH kRti / / niravadya anuSThAnanA abhyAsarUpa upAyathI pRthvI Adi cha kAyanuM pAlana dIkSArthI pAsethI gurue karAvavuM joIe. 'kRti' zabda TIkAnI samApti arthe che. / / 36/262aa - bhAvArtha : pravrajyAne abhimukha thayelA yogya jIvane dIkSA ApyA pUrve dIkSA lIdhA pachI je cha kAyanuM pAlana ka2vAnuM che tene anurUpa ucita kriyAo dvArA abhyAsa karAvavA arthe gRhastha avasthAmAM kayA kayA prakAranA AcAro pALavA joIe teno upadeza Ape che ane kahe che ke dIkSA grahaNa karyA pachI cha kAyanA pAlanane anukULa zakti saMcita thayela haze to ja dIkSA grahaNa karyA pachI AjIvana sudhI kaMTaka AkIrNa bhUmimAM gamanAgamananI jema pravRtti karIne cha kAyanuM rakSaNa karavAnuM sAmarthya pragaTaze ane mohanA pariNAmarUpa zatruno nAza ka2vA mATe subhaTanA pariNAma jevuM aMtaraMga vIrya saMcita thaze. mATe dIkSA grahaNa karyA pUrve paNa satata yatanApUrvaka gamanAgamananI pravRtti karavI joIe ane zrutathI AtmAne vAsita karIne mohanI zaktino nAza karavo joIe te prakAre upAya karavAthI potAnA bhAvaprANano ane cha kAyanA pAlanano yatna dIkSArthI pAse guru karAve che. II36/262aa avataraNikA -- tathA 233 avataraNikArya : ane sUtra -- -- bhAvavRddhirAm ||rU7/263|| Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 sUtrArtha - bhAvavRddhinuM karaNa II37/263|| TIkA H 'bhAvasya' pravrajyAbhilASalakSaNasya 'vRddhiH' utkarSaH, tasyAH taistaiH pravrajyAphalaprarUpaNAdivacanaiH 'rAM' sammAnaM tasyArU7/263|| TIkArya H 'mAvasya' ..... tasya / / pravrajyAnA abhilASa rUpa bhAvanI vRddhi=utkarSa, tenuM te te pravrajyA-LanA prarUpaNAdi vacano vaDe saMpAdana tene-dIkSArthIne karavuM joIe. / / 37/263 / / bhAvArtha : pravrajyA ApatAM pUrve guru dIkSArthI pAse niravagha anuSThAnano abhyAsa karAve che. je anuSThAno AdyabhUmikAvALA jIvone ati kaSTasAdhya che, tethI pravrajyAne anukULa evI bhAvavRddhi thAya te prakAre guru upadeza Ape ane kahe ke jyAM sudhI mohanA prabaLa saMskAro che tyAM sudhI ja pravrajyAmAM yatna karavo duSkara che paraMtu samyag abhyAsanA baLathI mohanA saMskAro alpa thaze tyAre te pravrajyA ja tatkAla samabhAvanA sukhanI prAptinuM kAraNa banaze ane samabhAvano pariNAma uttarottara vRddhi pAmIne jIvanI asaMgapariNatine pragaTa karaze ane pravrajyA kALamAM vartato samabhAvano rAga uttama puNyabaMdhanuM kAraNa thaze, tethI A prakAranA pAlanathI janmAMtaramAM uttama devabhava, uttama manuSyabhava ane pravrajyAnA uttama saMskAro sAthe Avaze, jethI vizeSa prakAranI pravrajyAnuM pAlana karavAnuM sAmarthya pragaTaze ane pravrajyAnuM aMtima phaLa janma-jarA-mRtyu Adi rUpa sarva saMsAranA klezono kSaya che mATe kalyANanA arthIe sadA pravrajyAnA phaLane smRtimAM rAkhIne pravrajyAnA sevanamAM sadA apramAda ka2vo joIe. A prakAre guru dIkSA ApyA pUrve ja dIkSArthImAM bhAvavRddhinuM saMpAdana kare. II37/263 // avataraNikA : tathA sUtraH - avataraNikArya : ane - dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-37, 38 - anantarAnuSThAnopadezaH / / 38/264|| Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-38, 39 235 sUtrArtha : dIkSA grahaNa karyA pachI saMyamajIvanamAM zuM anuSThAna karavAnuM che ? teno upadeza Ape. II38/264ll TIkA : 'anantarAnuSThAnasya' pravrajyAgrahaNAnantarameva karaNIyasya 'gurvantevAsitAtadbhaktibahumAnAdeH' anantarAdhyAye eva vakSyamANasyopadezaH tasya kAryaH / / 38/264 / / TIkArya : 'manantaranuSThAna'. vArtha | anAra anuSThAnano=pravrajyA grahaNa karyA pachI anAra ja karaNIya evA guru antavAsitA tadbhakti=gurunI bhakti, gurunA bahumAna Adi anAra adhyAyamAM ja kahevAnArA anuSThAnano, upadeza tene karavo joIe dIkSArthIne upadeza Apavo joIe. li38/264 bhAvArtha : dIkSA levA mATe sanmukha thayelA jIvane upadezaka pravrajyA grahaNa karyA pachI zuM zuM ucita anuSThAna karavAnA che te sarva ucita kRtyono dIkSArthIne ucita bodha thAya te rIte upadeza Ape ane te ucita kRtyo graMthakArazrI pAMcamA adhyAyamAM kahevAnA che jethI dIkSA grahaNa karanAra dIkSA grahaNa karyA pachI te te kRtyo karIne ekAMte kalyANanI paraMparAne prApta karaze. ll38/264l avataraNikA : tathA - avataraNikArya : ane - sUtra : zarutacItapasI tArU/ra61 / sUtrArtha : zaktithI tyAga ane tapa karAve. In39/ra6paII TIkA : 'zaktitaH' zaktimapekSya 'tyAga' ca arthavyayalakSaNaM devagurusaGghapUjAdau viSaye 'tapazca' anazanAdi RvaH sa rUti pArU/raddhA Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-39, 40 kRtti / / zaktine AzrayIne dIkSArthI jIvanI Arthika zakti ane zArIrika zaktine AzrayIne, deva-guru-saMghapUjAdi viSayamAM arthavyayalakSaNa tyAga ane anazanAdirUpa tapa, tene= dIkSArthIne, karAvavo joIe. 'kRti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 139/265 236 TIkArya H'zaoita:' bhAvArtha: dIkSA levA mATe taiyAra thayelA yogya jIvane dIkSA ApavA pUrve jo tenI Arthika sthiti sArI hoya to upadezaka kahe ke tIrthaMkaro, guru ane caturvidha saMgha AdinI bhaktimAM te rIte dhana vyaya karavo joIe ke jethI tIrthaMka2, guru ane guNavAna evA saMgha pratyeno guNakRta AdarabhAva pravardhamAna thAya ane dhana vidyamAna hovA chatAM supAtramAM teno vyaya na karI zake tevI kSudraprakRti dUra thAya. zArIrika zakti anusAra tapAdimAM yatna karavo joIe jethI deha pratyenuM mamatva dUra thAya. vaLI, yogya upadezaka prasaMge prasaMge bAhya kRtyomAM lokanI prazaMsA AdinI AzaMsA na thAya te prakAre aMtaraMga guNavRddhinA vyApArapUrvaka dhana vyaya karavAno ane tapAdi ka2vAno upadeza Ape. II39/265]aa avataraNikA : tathA sUtraH 1 avataraNikArtha : ane - ***** sUtrArtha kSetrAdizuddhI vandanAdizuddhyA zIlAropaNam ||40 / 266 / / kSetrAdinI zuddhi thaye chate vaMdanAdinI zuddhi dvArA zIlanuM AropaNa=sarvavirati sAmAyikanuM AropaNa, karavuM joIe. / / 40/266aa : TIkA H 'kSetrasva' bhUmimAAnakSamya 'gAvi'zAdhizazva 'zuddho' satyAM 'vantanAvizudhdhA' caitvavantanakaayotsrgkaarnnsaadhunepthysmrpnnaadismaacaarcaarutaaruupyaa 'zIlasya' sAmAyikapariNAmarUpasya ka bhaMte! sAmAyikamityAdidaNDakoccAraNapUrvakamAropaNaM pravrajyArhe nyasanaM guruNA kArya / kSetrazuddhiH ikSuvanAdirUpA / Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-40 yathoktam - "ucchuvaNe sAlivaNe paumasare kusumie va vaNasaMDe / gaMbhIrasANuNAe payAhiNajale jiNahare vA / 157 / / " [vize0 3404] [ikSuvaNe sAlivane padmasarasi kusumite vA vanakhaNDe / gambhIre sAnunAde pradakSiNAvarttajale jinagRhe vA / / 1 / / ] tathI - "puvvAbhimuho uttaramuhovva dijjA'havA paDicchejjA / jAe jiNAdao vA disAe jiNaceiyAI vA / / 158 / / " [vize0 3406] [pUrvAbhimukha uttaramukho vA dadyAdathavA pratIcchet / yasyAM ninAdayo vA zi ninaatyAna vA pArA|] ti pA40/raddhA TIkArca - "kSetrasya' rati | kSetranI=bhUmibhAgarUpa kSetranI ane mAri' zabdathI dizAnI zuddhi thaye chate, vaMdanAdinI zuddhithI=caityavaMdana, kAyotsarga karAvavuM, sAdhunAM vastronA samarpaNa Adi suMdara AcAronA samyapha pAlanapaNArUpa vaMdanAnI zuddhithI zIlanuM sAmAyikanA pariNAmarUpa zIlanuM, karemi bhaMte ! sAmAyikasUtra ItyAdi daMDakanA uccAraNapUrvaka AropaNa karavuM joIe=pravrayAyogya jIvamAM gurue zIlanuM sthApana karavuM joIe. tyAM=zetrAdinI zuddhimAM, kSetrazuddhi IyuvanAdirUpa che, je kAraNathI kahevAyuM che - Isuvana, DAMgaranuM vana, pabasarovara, kusumanAM vanakhaMDo, gaMbhIra sAnuvAda, pradakSiNAvartavALAM jaLasthAno, jinagRhamAM. I157" (vizeSAvazyakabhASya 3404) tathA - pUrvAbhimukha athavA uttarAbhimukha Ape dIkSA Ape. athavA dIkSA lenAra dIkSA grahaNa kare. athavA je dizAmAM jinAdi hoya athavA jinacaitya Adi gRho hoya te dizAmAM dIkSA Ape. II158" (vizeSAvazyakabhASya 3406) tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 40/266 bhAvArtha - yogya jIva dIkSA mATe sarva rIte taiyAra thaI jAya tyAra pachI kSetrAdinI zuddhi thAya tyAre dIkSA levAnI vaMdanAdinI je vidhi che te sarva vidhinuM dIkSA lenArane gurue je pUrvamAM jJAna karAvyuM che te pramANe bhAvonI Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-40, 41 vRddhi thAya te prakAre sarva ucita kriyAo guru karAve. tyA2pachI guru sAmAyika sUtranA uccAraNapUrvaka ziSyamAM zIlanuM AropaNa kare. te ziSya paNa vaMdanAdi vidhikALamAM sUtramAM atyaMta upayogapUrvaka te kriyA kare to te kriyAnA baLathI ja zIlane abhimukha pariNAmavALo bane che. jyAre guru sAmAyika sUtranuM AropaNa kare tyAre sUtra-arthamAM atyaMta upayukta rahe to avazya bhAvathI sAmAyikano pariNAma pragaTa thAya che ane te pariNAmanI prAptimAM vaMdana AdinI zuddhi aMtaraMga kAraNa bane che ane kSetrAdinI zuddhi bahiraMga nimitta kAraNa bane che. II40/266aa avataraNikA : zIlameva vyAcaSTe avataraNikArya : zIlane ja kahe che - bhAvArtha : pUrvasUtramAM kahyuM ke guru 'karemi bhaMte' sUtra dvArA zIlanuM AropaNa kare. gurunA te zIlanA AropaNa dvArA dIkSArthImAM je zIla bhAvarUpe pragaTa thAya che tenA svarUpane batAve che sUtraH asaGgatayA samazatru mitratA zIlam ||41 / 267 / / sUtrArtha : asaMgapaNAthI=AtmAthI bhinna dehathI mAMDIne sarva pudgalo pratye asaMgapaNuM thavAne kAraNe, samazatrumitratA zIla che. II41/267 / / TIkA H 'asaGgatayA' kvacidapi arthe pratibandhAbhAvena 'samazatrumitratA' zatrau mitre ca samAnamanaskatA zIlamuttvata kRti / / 4/267 / / DhIkArtha H 'asAtavA' rUti / / asaMgapaNuM hovAne kAraNe=AtmAthI bhinna evA koIpaNa arthamAM pratibaMdhano abhAva hovAne kAraNe=rAganA pariNAmano abhAva hovAne kAraNe, samazatrumitratA=zatru ane mitramAM samAna manapaNArUpa zIla kahevAya che. 'kRtti' zabda TIkAnI samApti arthe che. ||41/267mA ..... Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 239 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-41, 42 bhAvArtha : yogya dIkSArthI jIvane guru jyAre "karemi bhaMte sUtra" dvArA zIlanuM AropaNa kare che tyAre bolAtA sUtra ane arthamAM upayoga rAkhIne te prakArano potAno aMtaraMga bhAva ullasita thAya te rIte pratijJAnuM zravaNa dikSA lenAra kare. pratijJAmAM grahaNa karela ke huM sAmAyika karuM chuM, tethI sAmAyikanA pariNAmanA baLathI te mahAtmAnuM citta AtmAnA samabhAvanA pariNAmathI anyatra koIpaNa arthamAM rAga vagaranuM bane che, tethI jagatanA sarvapadArtho pratye asaMgapaNuM thavAne kAraNe te mahAtmAnuM citta, zatru-mitra Adi sarva jIvo pratye samAna vRttivALuM bane che, jethI zatrune ke mitrone joIne te prakArano rAgano ke dveSano pariNAma thato nathI, paraMtu saMyamane ucita kriyAomAM daDha yatna karIne pragaTa thayelA zIlane atizayita karavA mATe ja te mahAtmA yatna kare che. ll41/267nA avataraNikA : nanu svapariNAmasAdhyaM zIlaM tat kimasya kSetrAdizuddhyAropaNenetyAzaGkyAha - avataraNiyArtha: nathI zaMkA kare che - svapariNAmathI sAdhya zIla che-gurunA zIlanA AropaNa kALamAM dIkSArthInA aMtaraMga svaparAkramarUpa svapariNAmathI sAdhya asaMga pariNAmarUpa zIla che, tethI Ane=dIkSArthIne, kSetrAdinI zuddhinA AropaNathI zuM ? arthAt kSetrAdinI zuddhipUrvaka vratanA AropaNathI zuM ? e prakAranI AzaMkAne karIne kahe che - sUtra : ato'nuSThAnAttadbhAvasambhavaH / / 42/268 / / sUtrArtha - A anuSThAnathI=sUma-40mAM kahyuM te vaMdanAdipUrvaka zIlanA AropaNarUpa anuSThAnathI, tenA bhAvano saMbhava chekaasaMgapariNatirUpa samabhAvano saMbhava che. II42/268II. TIkA : 'ataH' asmAd 'anuSThAnAd' uktarUpazIlAropaNalakSaNAt 'tadbhAvasya' zIlapariNAmalakSaNasya 'sambhavaH' samutpAdaH prAgasato'pi jAyate, satazca sthirIkaraNamiti / / 42/268 / / TIkArya - ata:'... sthirIkaramiti | A anuSThAnathI=pUrvamAM kahelA zIla AropaNarUpa anuSThAnathI Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra-42, 43 tenA bhAvano zIlanA pariNAmarUpa bhAvano, saMbhava che=samutpAda che arthAt pUrvamAM avidyamAna paNa zIlato pariNAma thAya che ane vidyamAna sthira thAya che. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 42/268 bhAvArtha : zIlanA AropaNa pachI yogya jIvamAM sAmAyikano pariNAma pragaTa thAya che tema pUrvasUtramAM kahyuM. tyAM vicArakane zaMkA thAya ke sAmAyikano pariNAma jIvanA svaprayatnathI thAya che, tethI kSetrAdinI zuddhi dvArA ane karemi bhaMte sUtra dvArA zIlanA AropaNanuM zuM prayojana che ? tethI kahe che - yogya jIva vaMdanAdinI zuddhipUrvaka gurunA mukhe "karemi bhaMte' sUtra zravaNa kare te vakhate sUtramAM atyaMta upayogapUrvaka yatna kare to pravrajyAgrahaNakALamAM sAmAyikanA pariNAmarUpa zIla utpanna thAya che, tethI zIlanI utpattimAM kSetrAdi zuddhi bAhya nimittarUpe kAraNa bane che, vaMdanAdinI kriyA pUrvabhUmikAnA cittanI niSpattinuM kAraNa bane che ane karemi bhaMte sUtra dvArA sAmAyikanA AropaNanI kriyA sAkSAt upayoga dvArA zIlaniSpattinuM kAraNa bane che. ane keTalAka yogya jIvone sarvavirati grahaNa karavAno abhilASa thAya ane guru pAse rahIne ucita kriyAo karatA hoya tyAre ja bhAvathI sarvaviratino pariNAma pragaTa thayelo hoya topaNa vaMdanAdipUrvaka zIlanA AropaNa dvArA te pariNAma sthira thAya che, tethI zIlanA pariNAmanI aprAptivALA jIvone zIlanuM AropaNa zIlanI prAptimAM prabaLa kAraNa bane che ane zIlanA pariNAmavALA jIvone vizeSa prakAranI zIlanI prAptinuM kAraNa bane che; kema ke sAmAyikanA pariNAmanA rAgathI ja pravrajyAgrahaNanI kriyA thAya che ane pravardhamAna evo sAmAyikano rAga ja sAmAyikanA pariNAmanI prAptinuM kAraNa bane che, ane prApta thayelA sAmAyikanA pariNAmanI vRddhinuM kAraNa bane che. I42/268II avataraNikA : tathA - avataraNikArya : ane - sUtra : tapoyo vArAM ceti rU/ra6IT sUtrArtha : tapoyoga karAvavo joIe. II43/269II Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | sUtra 43, zloka-4 TIkAH sa evaM vidhipravrajitaH san guruparamparayA''gatamAcAmlAditapoyogaM kAryata iti / / 43/269 / / TIkArtha H sa evaM kRti / / te=dIkSArthI, A rIte=sUtra-40mAM kahyuM e rIte, vidhipUrvaka pravrajyA grahaNa karAyelo chato guruparaMparAthI AvelA AyaMbila Adi tapayogane karAvAya che. 'kRti' zabda TIkAnI samApti arthe che. / / 43/269 / / bhAvArtha: dIkSA grahaNa karyA pachI dIkSAno divasa atyaMta maMgalarUpa bane, tethI guruparaMparA anusAra AyaMbila Adi tapa dIkSArthIne karAvavo joIe, tethI grahaNa karAyelA saMyamamAM maMgalarUpa evo te tapa atizayatAne karAve arthAt zakti anusAra tapa karIne te mahAtmA asaMgabhAvamAM yatna kare te prakAre guru yatna kare. ||43/269 // avataraNikA : athopasaMhAramAha - avataraNikArya : 241 have, upasaMhArane kahe che bhAvArtha: pravrajyA vidhine batAvyA pachI te pravrajyA viSayaka upasaMhArane kahe che zloka H evaM yaH zuddhayogena parityajya gRhAzramam / saMyame ramate nityaM sa yatiH parikIrtitaH / / 4 / / zlokArtha : A rIte=pUrvamAM atyAra sudhI varNana karyuM e pramANe, je dIkSArthI zuddha yoga dvArA gRhaAzramano tyAga karIne saMyamamAM nitya rame che te yati kahevAyo che. II4 TIkA H 'vak' gurUyeLa 'yo' mantravizeSaH 'zuddhayonena' samyAcAravizeSaLa 'parityakhya' hitvA 'vRnnAzrama' Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-4 | zloka-4, 5 gRhasthAvasthA "saMyane hiMsaddhiviramagArUpe "rama" sAttimAn bhavati '' viMgu tiH 'nirup: "parivartita kRti 4 TIkArya : "vam' ... rUti che. A rIte pUrvamAM varNana karyuM e rIte, je bhavyavizeSa zIdhra mokSamAM javAnI yogyatAvALo jIvavizeSa, zuddha yogathI=samyapha AcAravizeSathI=mAtA-pitA Adi sarvaviSayaka ucita kRtyanA sevanavizeSathI, gRhasthaavasthAno tyAga karIne hiMsA Adi viramaNarUpa saMyamamAM rame che=AsaktimAna che te AvA prakArano yati=yatamAna yati' e prakAranI vyutpattivALo yati, kahevAyo che. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. jA. bhAvArtha : mokSa mATe yatnamAna hoya te yati kahevAya. e prakAre yati zabdanI vyutpatti che. ane mokSa mATe yatna karanAre sarvatra ucita prayatna karavo Avazyaka che, tethI dIkSA grahaNa karatAM pUrve dIkSAne yogya guNo potAnAmAM pragaTa thayA na hoya to tene pragaTa karavA mATe yatna karavo Avazyaka che. dIkSAnI yogyatA pragaTyA pachI mAtA-pitA AdinI sarva ucita vidhithI anujJA meLavavI Avazyaka che. te anujJA meLavyA pachI vidhipUrvaka gRhasthAzramano tyAga karIne je mahAtmA sadA hiMsA Adi pApasthAnakonA virAmapUrvaka AtmAnA zuddhabhAvomAM javA mATe kRtavacanAnusAra sadA udyama kare che te yati kahevAya che. IIkA avataraNikA - atraivAbhyuccayamAha - avataraNitArtha : AmAM ja=dhatinA svarUpamAM ja, amyuccayane kahe che - bloka : etattu sambhavatyasya sadupAyapravRttitaH / - anupAyAnu sAdhyI siddhi necchatti pabditA: sAdhanA zlokArdha : vaLI, A yatipaNuM, Ane pravrajita chatAM puruSane saupAyanI pravRttithI saMbhave che. vaLI, anupAyathI AgaLamAM je vidhi batAvI te vidhithI viparIta pravRttithI, paMDito sAdhyanI siddhine Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 / adhyAya-4 | zloka-5 IcchatA nathI=pravajyAthI niSpAva nirmaLa pariNatirUpa sAdhyanI siddhine IcchatA nathI. III TIkA - "etat' punaH yatitvaM 'sambhavatyasya' pravrajitasya sataH, kuta ityAha-'sadupAyapravRttitaH' 'satA' sundareNa 'upAyena' 'arho'rhasamIpe' ityAdyuktarUpeNa 'pravRtteH' ceSTanAt, atraiva vyatirekamAha-'anupAyAttu' upAyaviparyayAt punaH 'siddhiM' sAmAnyena sarvasya kAryasya niSpattiM 'necchanti' 'na' pratipadyante " tAH' vArthasAravimA vRzatA, vataH paddhatti - "nAra bhavet vArya" ] tyAdi pA. TIkArya : tat' phAri | vaLI, AyatipaNuM, Ane=pravrajita chatAM puruSane, saMbhave che. kevI rIte saMbhave che? ethI kahe che - 'saupAyanI pravRtti hovAnA kAraNe sArA=suMdara, "yogya yogya samIpe" ItyAdi kahevAyelA svarUpavALA upAyathI, pravRtti hovAnA kAraNe ceSTA hovAnA kAraNe, saMbhave che, ema avaya che. AmAM jasupAyathI pravRtti karavAne kAraNe yatibhAva saMbhave che emAM ja, vyatirekane kahe che - vaLI, anupAyathI=upAyatA viparyayathI, siddhine sAmAnyathI sarvakAryanI niSpattine, paMDita puruSo kAryakAraNanA vibhAgamAM kuzaLa puruSo, IcchatA nathI. je kAraNathI kahevAya che - "akAraNa kArya thatuM nathI." () ityAdi. pA bhAvArtha pUrvagAthAmAM bhAvathI yati kevA hoya tenuM svarUpa batAvyuM. have jeoe pUrvamAM batAvyA pramANe dIkSAne yogya guNo prApta karyA che ane dIkSA ApavA mATe yogya evA gurunA samIpamAM sarva ucita vidhi anusAra pravrajyA grahaNa karI che; tethI pravajyAgrahaNanI vidhikALamAM ja citta tevA prakAranuM upazAMta thayeluM che, jethI dIkSA grahaNa karyA pachI sadA saMyamayogamAM Asakta thaIne saMyamanA pariNAmane vahana kare che. teomAM bhAvathI yatipaNuM che; kema ke bhAvathI yatipaNAnI prAptinA ucita upAyapUrvaka yati thayela che. tethI avazya yatitva prApta thAya che. vaLI, jeoe dIkSAne yogya guNo keLavyA nathI ane kadAca dIkSAne yogya guNo keLavyA hoya chatAM dIkSA ApavA yogya evA guruno vicAra karyA vagara dIkSA grahaNa karela che, kadAca dIkSA ApavA yogya guru pAse paNa ucita vidhi vagara dIkSA grahaNa karela che tethI anupAyathI dIkSAnI pravRtti hovAne kAraNe bhAvathI yatibhAvarUpa siddhine teo prApta karI zakatA nathI tema paMDitapuruSo kahe che. ApaNA Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 avataraNikA : uktaviparyaye doSamAha dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 avataraNikArya : ukta viparyayamAM=pravrajyA grahaNa karavAnI atyAra sudhI vidhi batAvI tenA viparyayamAM doSane kahe che=dIkSA grahaNa karavAthI prApta thatA doSate kahe che sUtraH adhyAya-4 | zloka-6 yastu naivaMvidho mohAcceSTate zAstrabAdhayA sa tAdRgliGgayukto'pi na gRhI na yatirmataH / / 6 / / sUtrArtha - vaLI, je puruSa AvA prakArano nathI=pUrvamAM batAvelI vidhi pramANe dIkSAmAM pravRtta nathI, mohathI zAstra bAdhA vaDe ceSTA kare che te jIva tevA liMgayukta paNa=zuddha sAdhunA veSa tulya veSavALo paNa gRhastha manAyo nathI ane yati manAyo nathI. II9nA TIkAH ..... 'yastu' yaH punaradyApyatucchIbhUtabhavabhramaNazaktiH 'na' naiva ' evaMvidhaH ' kintu uktavidhiviparItaH 'mohAr' ajJAnAt 'ceSTate' pravartate 'zAstravAvavA' zAstrArthoiDyanena 'sa' prALI 'tAtR ti yuoDavi' zuddhayatitulyanepathyasanAtho'pi kiM punaranyathAbhUtanepathya 'ityapi 'zabdArthaH, 'na gRhI' gRhsthaacaarrahitatvAt, 'na yati:' mAvacAritravirahitatvAviti ddA iti zrImunicandrasUriviracitAyAM dharmabinduvRttau yatividhiH caturtho'dhyAyaH samAptaH / TIkArya H 'vastu' virahitatvAviti / je vaLI hajI paNa atucchIbhUta bhavabhramaNanI zaktivALo=jeNe bhavabhramaNanI zakti kSINa karI nathI tevo, AvA prakArano nathI ja=pUrvamAM batAvelI vidhipUrvaka dIkSA grahaNa karanAro nathI ja, paraMtu uktavidhithI viparIta che. te jIva mohathI=ajJAnathI, zAstranI bAdhA vaDe=zAstranI maryAdAnA ullaMghana vaDe, pravarte che. te prANI tevA liMgayukta paNa=zuddha sAdhunA tulya vastradhArI paNa=zuddha sAdhunI jema jIrNa, asAra evA vastrane dhAraNa karanAra paNa, gRhastha nathI; kema ke gRhasthanA dAnazIla AcArathI rahitapaNuM che, yati nathI; kema ke nirlepa pariNatirUpa bhAvacAritranuM rahitapaNuM che. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2) adhyAya-4 | zloka-6, 245 'tAttioDa'mAM pa' zabdano artha kare che - vaLI zuddha yatithI anyathA bhUta vastra dhAraNa karanAranuM to zuM kahevuM? arthAt teo to yati nathI. 'ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. list A prakAre atyAra sudhI varNana karyuM e pramANe, zrI municaMdrasUriviracita dharmabindunI vRttimAM thatinI vidhi rUpa cotho adhyAya samApta thayo. bhAvArtha : pUrvamAM varNana karyuM e prakAranI vidhi vagara jeo saMyama grahaNa kare che teonI ucita pravRtti karavAnI prakRti nahi hovAthI bhavabhramaNanI zakti alpa thayelI nathI, tethI bhagavAne kahelI dIkSA grahaNa viSayaka ucita vidhine jANyA vagara ajJAnathI zAstranI maryAdAnA ullaMghanapUrvaka saMyama grahaNa karavAmAM ceSTA kare che tevA jIvo saMyama grahaNa karIne zuddha yati tulya nirdoSa, jIrNa, asAra vastrAdi dhAraNa karatA hoya ane bAhyathI sAdhvAcAranI kriyAo karatA hoya topaNa teo gRhastha paNa nathI ane sAdhu paNa nathI. arthAt gRhasthanA AcAro sevIne kalyANane prApta karI zake tevI yogyatAvALA nathI ane sAdhvAcAranI kriyAo karIne sAdhupaNAnA bhAvane sarvathA prApta karI zakatA nahi hovAthI saMyamanI kriyA paNa teone kalyANanuM kAraNa banatI nathI; kema ke vivekapUrvakanA gRhasthanA AcArothI je uttamabhAvo thAya che ane vivekapUrvakanA saMyamanA AcArothI je uttamabhAvo thAya che te banne bhAvothI teo bhraSTa che. IIkA cotho adhyAya samApta Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | zloka-1 (pAMcamo adhyAyo pAMcamo A raNa bhAga-| adhyAya-5 , avataraNikA : vyAkhyAtazcaturtho'dhyAyaH, atha paJcamo vyAkhyAyate, tasya cedamAdisUtram - avataraNitArtha - cotho adhyAya vyAkhyAna karAyo. have pAMcamo adhyAya vyAkhyAna karAya che. tenuM pAMcamA adhyAyanuM, A prathama sUtra che - bloka : bAhubhyAM dustaro yadvat krUranako mahodadhiH / yatitvaM duSkaraM tadvadityAhustattvavedinaH / / 1 / / zlokArca - jema krUra evA jalajaMtuvALo moTo samudra bAhu dvArA taravo duSkara che tema sAdhupaNuM duSkara che e pramANe tattvanA jANanArAo kahe che. [1] TIkA - "vAduSya' munAkhyAM 'pusta:' chuM taratuM zAyaH "vati ' duSTAttArtha, dUrana?' "zUrA' bhISaNA 'nakrA' jalajantuvizeSA upalakSaNatvAt matsyamakarasusumArAdayazca yatra sa tathA, 'mahodadhiH' mahAsamudraH, 'yatitvaM' zrAmaNyaM 'duSkaraM' duranuSTheyaM tadvaditi dArTAntikArthaH, 'ityetadAhuH' uktavantaH, ke ityAha-'tattvavedinaH' pravrajyAparamArthajJAtAra iti / / 1 / / TIkArya - vANuo .... ti | be bhujA dvArA jema phUrasakravALA=bhISaNa evA jalajaMtu vizeSavALo mahAsamudra muzkelIthI taravo zakya che tenI jema dUra anuSThaya evuM sAdhupaNuM duSkara che e pramANe pravrayAnA paramArthane jANanArA tatvavedI kahe che. krUratakranA upalakSaNathI mAchalA-magara-susumAra Adi jalajaMtunuM grahaNa karavuM. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. III bhAvArtha :pUrvanA adhyayanamAM dikSAne mATe tatpara thayelA yogya jIve kaI rIte dIkSA grahaNa karavI joIe ? tenuM Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmaliMda prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | zloka-1, 2 247 svarUpa batAvyuM. have dIkSA kevA svarUpavALI che te batAvavA arthe prathama dIkSAnuM pAlana kevuM duSkara che ? te spaSTa kare che - jema koI jIva aneka jalajaMtuthI yukta moTA samudramAM paDela hoya ane te samudramAMthI be bAhu dvArA tarIne bahAra nIkaLavA mATe yatna kare te atiduSkara kArya che, chatAM sarvathA azakya nathI; kema ke taravAmAM kuzaLa hoya ane mRtyuno atyaMta bhaya hoya=jo huM zaktinA prakarSathI taravA yatna nahIM karuM to DUbIne marI jaIza e prakArano mRtyuno atyaMta bhaya hoya, to atyaMta kuzaLatApUrvaka te samudrane tare che tema saMsArarUpI samudramAM ApaNo AtmA paDelo che, jo samudramAMthI tarIne bahAra na nIkaLe to cAra gatinA paribhramaNanI viDaMbanA sadA mATe tene prApta che ane jeone saMsArasamudramAM paDelA puruSanI jema saMsAranI vAstavika sthitino bodha che, ane be bAhuthI taravAmAM kuzaLa taravaiyAnI jema jinavacananA daDha avalaMbanathI jeo asaMga bhAvamAM javA mATe yatna karavAmAM kuzaLa che teo duSkara paNa saMsArasamudrane tarI zake che. jeo taravAmAM kaMIka kuzaLa che chatAM krUra jalajaMtuothI rakSaNa karavA samartha nathI teo paNa mahAsamudrane tarI zakatA nathI tema krUra jalajaMtu jevA anAdinA mohanA saMskAro ane kaMIka mohanA saMskArone jAgrata kare tevAM bAhya nimittothI jeo AtmAnuM rakSaNa karI zakatA nathI teo sUkSma bodhavALA hoya, taravAnA arthI hoya ane jinavacananA avalaMbanathI taravA yatna karatA hoya topaNa pramAdane vaza vinAzane pAme che. mATe sAdhupaNuM atiduSkara che tenuM yathArtha jJAna karIne atisaMcita vartavALA thaIne tene grahaNa karavAmAM ane pAlana karavAmAM udyama karavo joIe e prakArano prastuta zlokano dhvani che. IInA avataraNikA : asyaiva duSkaratve hetumAha - avataraNitArtha - AnA ja yatibhAvanA ja, duSkarapaNAnA hetune kahe che - zloka : apavargaH phalaM yasya janmamRtyvAdivarjitaH / paramAnandarUpazca duSkaraM tanna cAdbhutam / / 2 / / zlokArca - jenuM phaLa=je yatipaNAnuM phaLa janma-mRtyu AdipaNAthI rahita apavarga che ane paramaAnaMdarUpa che. te yatipaNuM duSkara che (e), abhuta nathI ja=AzcaryakArI nathI ja. ||rA TIkA - apava' mokSa: "' vArtha "zu' yatitvastha "nmamRtvahivataH' nmamaraNanIti Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | zloka-2, 3 saMsAravikAravirahitaH, tathA 'paramAnandarUpaH ' sarvopamAtItAnandasvabhAvaH, 'ca'kAro vizeSaNasamuccaye, 'duSkaraM' kRcchreNa kartuM zakyaM 'tat' yatitvam, 'na ca naivAdbhutam' Azcaryametat, atyantamahodayAnAM vidyAmantrauSadhAdisAdhanAnAmihaiva duSkaratvopalambhAt iti / / 2 / / TIkArtha H ***** apavargo * kRti / / jenuM=tipaNAnuM, janma-mRtyu AdithI varjita janma-maraNa-jarAdi saMsAranA vikArathI rahita evuM mokSa phaLa che=kArya che. ane paramAnaMdarUpa che=sarva upamAothI atIta evA AnaMda svabhAvavALo che. te yatipaNuM duSkara=muzkelathI karavuM zakya che, e adbhuta nathI ja=AzcaryakArI nathI ja; kema ke atyaMta mahodayavALI=atyaMta kalyANanuM kAraNa evI maMtra-auSadha Adi sAdhanAnuM ahIM ja=saMsAramAM ja, duSkarapaNAno upataMbha che. 'kRti' zabda TIkAnI samApti arthe che. / / 2 / / bhAvArtha: pUrvazlokamAM kahyuM ke sAdhupaNuM atiduSkara che. atiduSkara kema che ? te yuktithI batAve che * saMsAramAM keTalIka vidyAo A bhavamAM mahAsamRddhinuM kAraNa che. tevI vidyAo paNa alpasattvavALA jIvo sAdhI zakatA nathI, paraMtu jeo kSudhA-tRSA-upasargo Adi sarva bhAvothI 52 thaIne atyaMta upayogapUrvaka vidyAne sAdhavAmAM yatna karI zake che, teo ja mahAna udayavALI evI paNa vidyA sAdhI zake che. jyAre mokSa to sarva upadravothI rahita ane sarva upamAothI atIta AnaMda svabhAvavALo che. tevA mokSane sAdhavA mATenA upAyabhUta tipaNuM duSkara hoya te AzcaryakArI nathI. mATe mahAsaMcitavIryavALA jIve ja temAM udyama karIne kalyANa sAdhavuM joIe. IIII avataraNikA : evaM tarhi kathamatiduSkaraM yatitvaM kartuM zakyaM syAdityAzaGkayAha avataraNikArtha: A rIte che=zloka-1, 2mAM kahyuM e rIte che, to atiduSkara yatipaNuM karavuM kaI rIte zakya thAya e prakAranI AzaMkA karIne kahe che zloka H --- bhavasvarUpavijJAnAttadvirAgAcca tattvataH / apavargAnurAgAcca syAdetannAnyathA kvacit / / 3 / / Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2adhyAya-5 | zloka-3 zlokArdha : bhavasvarUpanA vijJAnathI ane tatvathI=paramArthathI, tenA virAganA kAraNe=bhavanA virAganA kAraNe ane mokSanA anurAganA kAraNe A yatipaNuM thAyacatipaNAnuM pAlana thAya anyathA kyAre koIpaNa kSetramAM ke koIpaNa kALamAM, na thAya. lla. TIkAH 'bhavasvarUpasya' indrajAlamRgatRSNikAgandharvanagarasvapnAdikalpasya 'vijJAnAt' samyakzrutalocanena avalokanAt prAk, tadanu 'tadvirAgAt' taptalohapadanyAsodvijananyAyena bhavasvarUpodvegAt, 'ca'kAro hetvantarasamuccaye, 'tattvataH' nirvyAjavRttyA, tathA 'apavargAnurAgAt' paramapadaspRhAtirekAt, 'ca'zabdaH prAgvat, 'syAd' bhavedetad yatitvam, 'nAnyathA' nAnyaprakAreNa 'kvacit' kSetre kAle vA, samyagupAyamantareNopeyasya kadAcidabhAvAditi / / 3 / / TIkArca - mavasvarUpaccha'... rimavAhiti A bhavasvarUpanA=indrajALa, mRgatRSNA, gaMdharvatagara, svaplAdi samAna evA bhavasvarUpanA, vijJAnathI=pUrvamAM samyapha zrutInA avalokanathI tyArapachI tatvathI=livyaMjavRtithI-AtmAne ThagyA vagara prAmANika daSTithI, tenA virAgane kAraNe=Apta lohapadavyAsanA udveganA dAMtathI bhavasvarUpatA udvegane kAraNe, ane apavarganA anurAgathI paramapadarUpa mokSanI spRhAnA atirekathI AkayatipaNuM thAya. anyathA anya prakArathI, kyAre paNa=koIpaNa kSetramAM ke koIpaNa kALamAM, na thAya; kema ke samyapha upAya vagara upayoga sAdhyano, kyAreya paNa abhAva che. rakAra ba, hetu aMtaranA samuccaya mATe che. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. IIkA bhAvArtha : je mahAtmAone saMsAra pratye udvega thayo che ane bhavanA nistAranA arthI che te mahAtmAo samyaka zrutacakSuthI vAraMvAra bhavasvarUpanuM dIkSA grahaNa karatAM pUrve avalokana kare; jethI te mahAtmAne bodha thAya ke indrajALamAM je badhuM dekhAya che, te vAstavika kAMI nathI, tema saMsAra bhogasAmagrIthI bharelo dekhAya che, vAstavika kAMI nathI. koI bhogasAmagrImAMthI sukha AtmAmAM praveza pAmatuM nathI; kema ke koI padArthano dharma bIjAmAM saMkramaNa pAmI zake nahi. phakta mohavAsita jIva hovAthI te te indriyane anukULa bhAvone joIne tenAthI potAne sukha thAya che tevo bhramAtmaka bodha thAya che. A prakAre bodha karyA pachI je Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rapa0 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2) adhyAya-pa/ zloka-3, sUga-1 mahAtmA te bodhane atyaMta sthira karavA bhavanA te svarUpathI AtmAne atyaMta bhAvita kare, teone bhavasvarUpa pratye udvega thAya che. kevo uga thAya che ? te batAve che - jema tapAvelA goLA upara pagane sthApana karavA mATe saMsArI jIvone uga thAya che, tema bhavanAM kAraNo sevavA pratye te mahAtmAne udvega thAya che. Azaya e che ke jema agnino saMyoga AtmAne dAha utpanna kare che tema saMganA pariNAmathI jIva aMtastApane prApta kare che, tethI jema agninA tapAvelA goLA upara paga mUkavAthI dAhanI pIDA thAya che tema saMsAranA bhogo pratyenA saMzleSanA pariNAmathI jIva aMtaraMga vAparUpa pIDAne prApta kare che. Avo bodha thavAthI bhogasvarUpa bhavanI pravRtti pratye te jIvane uga thAya che, tethI svAbhAvika te mahAtmAnI pAMceya indriyo ane mana viSayathI parAkSukha bane che ane AtmAnI svasthatArUpa samabhAvanI pariNati pratye te mahAtmA abhimukha bane che. vaLI, mokSa aMtaraMga sarva taMdra rahita hovAthI kaSAyonI pIDA vagarano che ane bahiraMga dehakarmAdino saMyoga nahi hovAthI dehakRta ane karmakRta upadrava vagarano che tevo bodha zAstravacanathI, yuktithI ane anubhavathI je mahAtmAne spaSTa thayo che te mahAtmAne paramapadanI utkaTa spRhA thAya che jethI paramapadanI prAptinA ananya upAyabhUta yatipaNAmAM te mahAtmA yatna karI zake che. vaLI, je mahAtmAe bhavasvarUpa vijJAna Adi traNe upAyone samyagu sthira karyA nathI teo saMyama grahaNa kare to paNa koI kALamAM ke koI kSetramAM saMsAranA nistAranuM eka kAraNa evuM yatipaNuM prApta karI zake nahi; kema ke samyaka upAyathI ja upaya evA sAdhyanI siddhi thAya che ane yatibhAvarUpa sAdhyanA bhavasvarUpa vijJAna Adi traNa upAyo che. mATe mokSanA arthIe jema mokSanA upAyabhUta yatibhAvanI icchA karavI joIe tema yatibhAvanA upAyabhUta traNa kAraNonI icchA karIne te traNe bhAvone sthira karavA joIe; jethI duSkara paNa yatibhAva te mahAtmAne avazya prApta thAya che. ll sUtra : ____ ityukto yatiH, adhunA'sya dharmamanuvarNayiSyAmaH, yatidharmo dvividhaH - sApekSayatidharmo nirapekSayatidharmazca / / 1/270 / / sUtrArtha - A pramANe zloka-1, 2 ane 3mAM batAvyuM e pramANe yati kahevAyo. have AnA-catinA, dharmanuM varNana karIzuM. yatidharma be prakArano cheH (1) sApekSayatidharma ane (2) nirapekSayatidharma. II1/ra70I Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2) adhyAya-5 | sUtra-1, 2 TIkA - pratItArthameva, paraM gurugacchAdisAhAyyamapekSamANo yaH pravrajyAM paripAlayati sa sApekSaH, itarastu nirapekSo yatiH, tayordharmo''nukrameNa gacchavAsalakSaNo jinakalpAdilakSaNazceti / / 1/270 / / TIkArca - pratItAIva ... ninanyatikSati | pratItArtha ja che=sUtrano artha pratIta ja che. phakta gurugacchAdi sahAyanI apekSAvALo je puruSa pravrayAne pALe che te sApekSa che=sApekSayati che. vaLI, Itara gugacchAdinI apekSA vagarano nirapekSa cheHnirapekSayati che. teno dharma anukramathI gacchavAsarUpa ane jinakalpAdirUpa che. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. ll1/270I bhAvArtha zloka-3mAM yatidharma kevo duSkara che ane duSkara paNa yatidharma kayA upAyathI prApta thAya che te batAvyuM, tethI je mahAtmAe zloka-3mAM batAvelA traNa upAyone sevIne vidhipUrvaka pravrajyA grahaNa karI che te yati che. yati thayA pachI kayA prakAranA dharmanuM pAlana kare che ? jethI uttarottaranA bhAva ArogyanI prApti dvArA kramasara sarva karmathI mukta thAya che te batAvavA kahe che - AdyabhUmikAmAM sApekSayatidharma che. jeo gurugacchAdithI pravrajyAne pALIne asaMgabhAvanI niSpattimAM yatna kare che, teo sApekSayati che. bIjA prakArano nirapekSayatidharma che. jeo asaMgabhAvamAM sthira rahevA mATe samartha thayelA che teo jinakalpa Adi grahaNa karIne viziSTa prakAranA asaMgabhAvanI zaktino saMcaya kare che. teo nirapekSayati che. ll1/27oll sUtra : tatra sApekSatidharma para/271 zA sUtrArtha: tyAM=be prakAranA yatidharmamAM, sApekSayatidharma A che=AgaLamAM batAve che e che. ra/271AA. TIkA : 'tatra' tayoH sApekSanirapekSayatidharmayormadhyAt sApekSayatidharmo'yaM bhaNyate / / 2/271 / / TIkArya : tatra' ... mAre che tyAM=sApekSa-nirapekSayatidharmamAM sApekSayatidharma A che. 2/2715. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-pa/ sutra-3 avataraNikA : yathA - avataraNikArya : kathA'thI sApekSayatidharma batAve che - sUtra - purvantavAsitA rU/ra72 sUtrArthaH guru antavAsitA guruno ziSyabhAva cAvat jIva sudhI svIkAravo joIe. ll3/27zA TIkA : 'guroH' pravrAjakAcAryasya antevAsitA' ziSyabhAvaH yAvajjIvamanuSTheyA, tacchiSyabhAvasya mahAphalatvAt, paThyate ca - "nANassa hoi bhAgI thirayarao daMsaNe caritte ya / dhaNNA AvakahAe gurukulavAsaM na muMcaMti / / 159 / / " [bRhatkalpabhASye 5713] [jJAnasya bhavati bhAgI sthirataro darzane cAritre ca / thavA (yavaknIvaM) rukunavAsaM na muSyakti 56 ]] ]ArU/ra72A TIkArya : puro ' kuMvaMti pA pravrayA ApanAra AcAryarUpa gurunI antavAsitA=ziSyabhAva. thAvajIva sudhI anuSThaya che; kema ke tenA ziSyabhAvanuM mahAphalANuM che. ane kahevAya che - "jJAnano bhAgI thAya che, ane darzana-cAritramAM sthiratara thAya che. dhanyapuruSo yAvat kALa sudhI gurukulavAsane mUkatA nathI. 159iaa" (bRhatkalpabhASa0 5713) li3/272aa bhAvArtha : saMyama grahaNa karyA pachI sAdhue bhagavAnanAM vacana anusAra yogamArgamAM pravartaka evA guruno ziSyabhAva vAvajIva sudhI svIkAravo joIe. ane je guru bhagavAnanAM vacananA marmane jANanArA che te guru ziSyane satata ratnatrayInI vRddhi thAya te rIte pravartAve che ane je ziSya, bhAvathI ziSyabhAvavALo che te ziSya te gurunA vacananA avalaMbanathI satata jJAnanI vRddhimAM ane darzana-cAritranA sthirabhAvamAM yatna karI zake che. ane jeo gurunA vacana anusAra aMtaraMga ane bahiraMga ucita yatna karatA nathI teo nAmathI ziSya che, paramArthathI ziSya nathI ane je guru ziSyane ratnatrayInI vRddhi thAya te rIte anuzAsana pAmatA nathI te guru nAmathI guru che, paramArthathI guru nathI. 3/27zA Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-4 253 avataraNikA : tathA - avataraNikArya : sApekSayatidharmano prathama AcAra batAvyA pachI bIjo AcAra batAve che - sUtra : tamavidumAnI I4/ra0rU II sUtrArtha - gurunI bhakti ane guru pratye bahumAna rAkhavuM joIe. I4/273 TIkA - 'tasmin' gurau bhaktiH' samucitAnapAnAdinivedanapAdaprakSAlanAdirUpA 'bahumAna'zca bhAvapratibandhaH In4/ra7rUpA TIkArca - 'tasmin'..... mAvatinavaH II temAMegurumAM, samucita aApAnAdi ApavA rUpa ane pAdaprakSAlanAdirUpa bhakti ane bhAvapratibaMdharU5=aMtaraMgaprItirUpa, bahumAna rAkhavuM joIe. 4/273 bhAvArtha - saMyama grahaNa karyA pachI mokSanA arthI evA ziSya guNavAna guruno ziSyabhAva svIkAryA pachI guNavAna gurunI bhakti karavI joIe. kaI rIte bhakti karavI joIe ? ethI kahe che - ucita evA AhAra-pAnAdi ApavAM joIe, jethI dehanI svasthatAne kAraNe guru svayaM yogamArgamAM sudaDha yatna karI zake ane anyane karAvI zake. vaLI, guru bahArathI AvyA hoya tyAre pAdaprakSAlana Adi dvArA temanI bhakti karavI joIe. vaLI, gurunA guNonuM smaraNa karIne haMmezAM temanA guNo pratyeno bahumAnabhAva dhAraNa karavo joIe. arthAt je guru saMsArasAgarathI taravA mATe satata bhagavAnanA vacanathI bhAvita thaIne sarva ucita pravRtti kare che ane anyane karAve che te guNonuM smaraNa karIne temanA pratye rAgano atizaya karavo joIe, tethI gurunA anuzAsananA baLathI ziSya paNa sukhapUrvaka saMsArasAgarane tarI zake che. ll4/273 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-5, 6 avataraNikA : tathA - avataraNikArya : ane - sUtra : sadAjJAkaraNam / / 5/274 / / sUtrArtha - sadA AjJAnuM pAlana karavuM joIe. pa/274ll TIkAH 'sadA' sarvakAlam ahni rAtrau cetyarthaH 'AjJAyAH' gurUpadiSTasvarUpAyAH 'karaNam' T/ra74nA TIkArya : "sA'... varam sadA=sarvakAla=divasa ane rAtrine viSe, AjJAnuM guru upadiSTa svarUpavALI AjJAnuM pAlana karavuM joIe. i5/274nA bhAvArtha vaLI, gurunA ziSya bhAvane svIkAryA pachI mokSanA arthI sAdhue divasa-rAta sarva kRtyo gurunI AjJA anusAra karavAM joIe. arthAt yogya guru je je kriyA je je rIte bAhyathI karavAnI kahe ane te bAhya kriyAkALamAM je je prakAre aMtaraMga praNidhAna karavAnuM kahe che te prakAre daDha vyApAra karIne te AjJAnuM pAlana karavuM joIe jethI te AjJAnA baLathI ja pote pratidina saMyamanA kaMDakonI vRddhine prApta karI zake. I/pa/274 avataraNikA : tathA - avataraNikArya : ane - sUtraH vidhinA pravRtti: Tda/ra76) Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-6, 7 sUtrArtha - vidhithI pravRtti karavI joIe. II6/275II TIkA : "vidhinA' zAstroktena 'pravRttiH' pratyupekSaNApramArjanAbhikSAcaryAdiSu sAdhusamAcAreSu vyApAraNam T6/275 TIkArya : vidhinA' .. vyApAram | zAstroktavidhithI pratyupekSaNA, pramArjanA, bhikSAcaryAdirUpa sAdhu sAmAcArImAM vyApAra karavo joIe. lig/275aa bhAvArtha - je sAdhu gurunI AjJA anusAra sarva kRtya kare che te sAdhu zAstravidhi anusAra ja sarva pravRtti kare che; kema ke gurunI AjJA zAstravidhi anusAra ja pravRtti karavAnI che. Ama chatAM zAstravidhi anusAra karavA pratyeno baddharAga karAvavA arthe svataMtra sUtrathI graMthakArazrI kahe che ke zAstravidhi anusAra sAdhunA sarva AcAro pALavA joIe. tema kahevAthI te te AcArone kahenArA bhagavAnanuM smaraNa thAya che ane bhagavAne A kriyAo A vidhipUrvaka karavAnI kahI che tenuM smaraNa thAya che jethI AjJAne denArA guru pratye jema bahumAna thAya che tema zAstrane batAvanArA tIrthakaronuM haMmezAM smaraNa thAya che ane teoe potAnA tulya vitarAga thavA mATe A prakAranI bahiraMga vidhipUrvaka ane kriyAkALamAM A prakAre samabhAvanI vRddhine anukULa aMtaraMga vidhipUrvaka A kriyAo karavAnI kahI che tevI upasthiti thavAthI te prakArano daDha yatna thAya che; jethI haiyAmAM sadA vItarAga smRtimAM rahe che ane vItarAga tulya thavAne anukULa yatna sadA thAya che, tenA kAraNe dIkSitane haMmezAM kalyANanI prApti thAya che. II6/27pA avataraNikA : tathA - avataraNikArya : ane - sUtra : lAtmAnuprantinam II7/27ddA sUtrArtha :AtmAnA anugrahanuM ciMtana karavuM joIe. l7/276 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-7, 8 TIkA : kvacidapyarthe gurvAjJAyAM 'AtmAnugrahasya' upakArasya 'cintanaM' vimarzanam, yathA"dhanyasyopari nipatatyahitasamAcaraNadharmanirvApI / guruvanamannanivRto venisarasavanasparzaH 260I" prazaH0 70] rUti sA7/ra76AA. TIkArca - divyarthe .. kRti | koIpaNa arthamAM guruAjJA thaye chate AtmAnA anugrahanuM potAnA upakAranuM ciMtavana kare. je pramANe kahyuM che - "ahitasamAcaraNarUpI je gharma=tApa, tene zAMta karanAra gurunA vadanarUpI malayAcalamAMthI nIkaLelo vacanarUpI zItala caMdanano sparza dhanya jIvo upara paDe che. 16on" (prazamarati. 70). ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. Im/276 bhAvArtha : dIkSita sAdhu kalyANanA arthI hoya che chatAM anAdinA saMskAranA kAraNe koInI AjJAne parataMtra rahevAmAM citta ullasita na thAya to gurunAM suMdara vacano paNa rAjAjJAnI jema veThathI thaI zake che, je atyaMta akalyANanuM kAraNa che. jethI kalyANanA arthI sAdhue vicAravuM joIe ke "A guru mArA saMsAranA kSayano hetu che, tethI anAbhogathI paNa ahita AcaraNa karIne huM akalyANane prApta na karuM te arthe kevala mArA para anugraha karavA arthe A prakAranI AjJA kare che, tethI huM puNyazALI chuM ke jethI AvI suMdara AjJAnA baLathI huM sukhapUrvaka mArA saMyamanA phaLane prApta karIza." A prakAre vicAravAthI sadA guNavAna gurunI AjJA vidhipUrvaka karavAno utsAha thAya che; kema ke guNavAna guru sadA ziSyanA saMyamanI vRddhi thAya tenI ja ciMtA kare che. ll7/276aaaa avataraNikA : tathA - avataraNikArya : ane - sUtraH vratapariNAmarakSA / / 8/277 / / sUtrArtha :vratapariNAmanI rakSA karavI joIe. ll8/277nA Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-8, 9 TIkA H 'vratapariNAmasya' cAritralakSaNasya tattadupasargaparISahAdiSu svabhAvata eva vratabAdhAvidhAyiSu satsu 'rakSA' cintALimadoSadhyAvikSaLovAharangena paripAlanA viSeyA / / 8/277 / / TIkArtha 257 -- 'vratariAmasva' viSeyA / / svabhAvathI ja vratane bAdhA karanArA te te upasarga-parISahAdi hote chate cAritrarUpa vratapariNAmanI rakSA karavI joIe-ciMtAmaNi mahAauSadhi Adi rakSaNanA udAharaNathI paripAlanA karavI joIe. ||8/277mA bhAvArtha: vaLI, sAdhue cAritranA pariNAmanA rakSaNa mATe sadA udyama karavo joIe. kaI rIte udyama karavo joIe ? te spaSTa karatAM kahe che svabhAvathI ja vratapariNAmanA bAdhane karanArA upasarga pariSahAdi prApta thAya to ciMtAmaNi mahAauSadhi AdinA rakSaNanA udAharaNathI cAritranuM rakSaNa karavuM joIe. Azaya e che ke sAdhune samabhAvamAM atyaMta rAga hoya che, tethI samabhAvanI vRddhinA upAyabhUta saMyamanI sarva kriyAo te rIte upayukta thaIne kare che ane sadA zAstravacanathI AtmAne bhAvita kare che jethI samabhAvano ja rAga atizaya atizaya thayA kare, jenAthI cAritrano pariNAma vizuddha vizuddhatara bane che. Ama chatAM svabhAvathI ja keTalAka upasarga pariSaho cAritranA bAdhaka bane tevA hoya che, te vakhate zAstranI ucita vidhi dvArA te upasarga pariSahathI potAnuM rakSaNa karIne cAritramAM ucita yatna thAya te prakAre sAdhuo sadA yatna ka2vo joIe; kema ke jema ciMtAmaNi saMsArI jIvo mATe atyaMta rakSaNIya che, tema ciMtAmaNi tulya sarvakalyANanuM eka kAraNa cAritrano pariNAma sAdhune sadA 2kSaNIya che. athavA viziSTa prakAranI auSadhIo sarva prakAranA rogono nAza kare tevA aneka phaLavALI hoya che, je auSadhionuM saMsArI jIvo sarva yatnathI rakSaNa kare che tema saMsAra rUpI bhAvarogano nAza karanAra mahAauSadhitulya cAritranA pariNAmanuM sAdhue sarva udyamathI rakSaNa karavuM joIe. jethI upasarga-pariSahamAM paNa samabhAvanI vRddhine anukULa cAritrano pariNAma nAza na pAme. II8/277][] sUtra H bAramatyAH ||1/278 / / sUtrArtha - AraMbhano tyAga karavo joIe. II9/2785 TIkA H 'Armasya' pAyopamarvapakSya 'tyAH' / / 1/278 / / Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-9, 10 TIkArya : bArama''..... cAT: NI cha kAyanA upamaInarUpa AraMbhano tyAga karavo joIe. 278. bhAvArtha - sAdhue saMyamanI vRddhi arthe ceSTAnuM koI prayojana na hoya to sadA sthira AsanamAM besIne zAstrathI AtmAne bhAvita karavo joIe ane saMyamanA koIka prayojanathI kAyika ceSTAnuM prayojana sAdhune jaNAya to kaMTaka AkIrNa bhUmimAM je rIte saMsArI jIvo atyaMta upayukta thaIne gamana kare che tema kAyAnI sarva ceSTA koI sUkSma paNa jIvanI virAdhanAnuM kAraNa na bane e prakAranI ucita yatanApUrvaka karavI joIe. to ja sAdhunI saMyamajIvananI pravRttithI cha kAyanA jIvonuM rakSaNa thAya. II9/2785 avataraNikA - etadupAyamevAha - avataraNitArtha : AnA=AraMbha tyAganA upAyane ja batAve che - sUtra: pRthivyAdyasaGghaTTanam / / 10/279 / / sUtrArtha : pRthvI AdinuM asaMghaTTana karavuM joIe. l/10/279ll TIkA : 'pRthivyAdInAM' jIvanikAyAnAm 'asaGghaTTanam, saGghaTTanaM' sparzanam, tatpratiSedhAdasaGghaTTanam, upalakSaNatvAdagADhagADhaparitApanA'padrAvaNAnAM ca parihAra iti / / 10/279 // TIkArca - pRthivyAvInA' ..rUti aa pRthvI Adi jIvalikAyaasaMghaTTana=sparzatarUpa saMghaTTana, tenA pratiSedhathI asaMghaTTana, temAM yatna karavo joIe. asaMghaTTananuM upalakSaNapaNuM hovAthI agADha gADha paritApanAapadrAvaNAno parihAra karavo joIe. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. I10/279iaa. bhAvArthasAdhu saMyamanI vRddhinA upAyarUpe sadA traNa guptimAM rahIne zAstravacanathI AtmAne bhAvita kare che Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sala dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-10, 11 jenAthI anAdinA saMgano pariNAma kSINa kSINatara thAya che ane asaMgano pariNAma pratidina vRddhi pAme che; Ama chatAM saMyamavRddhinA prayojanathI AhAra nihAra AdinI pravRttimAM cha kAyanA AraMbhano tyAga thAya te rIte samitipUrvaka sarvapravRtti kare che ane vivekasaMpanna sAdhu pRthvI Adi cha kAyanA svarUpane jANanA2A hoya che, tethI gamana Adi kALamAM pRthvI Adi jIvonuM saMghaTTana na thAya te rIte yatanApUrvaka jAya che. kvacit azakya parihAra hoya to teone agADha paNa paritApanA na thAya, mAtra sparza thAya e prakAranI yatanApUrvaka pravRtti kare che. ane agADha paritApano parihAra zakya na hoya to paNa te jIvone gADha paritApanA na thAya athavA nAza na thAya te prakAre zakya yatna kare che; jethI AraMbhanA tyAgano yatna thAya che. II10/279]] avataraNikA : tathA -- avataraNikArya : ane sUtraH - tridharmAddhiH / / 11/280 / / sUtrArtha traNa prakAranI iryAnI zuddhinuM pAlana kare. II11/280II : TIkA H 'tridhA' UrdhvAdhastiryagdigapekSayA 'IryAyAH ' caGkramaNasya 'zuddhi:' yugamAtrAdidRSTinivezarUpA 5/280nA TIkArya : 'triyA' nivezarUpA / / upara, nIce ane tirthAnI apekSAe traNa prakAranI gamanakriyAnI yugamAtrAdi dRSTinA nivezarUpa zuddhinuM pAlana kare. 11/280nA bhAvArtha: sAdhu saMyamanA prayojana arthe gamananI kriyA karatA hoya tyAre potAnAthI AgaLamAM yuga mAtra=3|| hAtha pramANa, dRSTithI bhUminuM avalokana karIne pAdanyAsa thAya te rIte gamana kare che. te vakhate jema nIcenI bhUmi jue che tema tirachI dizAthI koI jaMtu AvIne paga nIce na paDe teno paNa khyAla rAkhe che ane uparathI paNa sahasA koI jaMtu AvIne paga nIce na paDe teno paNa khyAla rAkhe che. A rIte atyaMta Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 dhanihu prr| bhAga-2 | adhyAya-4 / sUtra-11, 12 upayogapUrvaka cha kAyanA dayAvALA sAdhu saMyamanI vRddhinA upAyarUpe gamana karatA hoya, te gamananI kriyAthI paNa saMyamanA kaMDakonI vRddhi thAya che. A rIte je mahAtmAo vihAra paNa atyaMta upayukta thaIne zAstravidhi anusAra karatAM hoya tyAre SaTkAyanA pAlanano ja pariNAma satata vRddhi pAme che, jethI guNasthAnakanI avazya vRddhi thAya che. II11/28nA avatarazis: tathA sapatarArtha :sane - sUtra: bhikSAbhojanam / / 12/281 / / sUtrArtha : bhikSAthI bhojana karavuM joIe. ll1ra/281TI TIkA:iha tridhA bhikSA sarvasampatkarI pauruSaghnI vRttibhikSA ceti / tallakSaNaM cedam - "yatirdhyAnAdiyukto yo gurvAjJAyAM vyavasthitaH / sadA'nArambhiNastasya sarvasampatkarI matA / / 161 / / vRddhAdyarthamasaGgasya bhramaropamayATataH / gRhidehopakArAya vihiteti zubhAzayAt / / 162 / / pravrajyAM pratipanno yastadvirodhena vartate / asadArambhiNastasya pauruSaghnI prakIrtitA / / 163 / / " [hA0 aSTake 5 / 2, 3, 4] "niHsvA'ndhapaGgavo ye tu, na zaktA vai kriyAntare / bhikSAmaTanti vRttyarthaM, vRttibhikSeyamucyate / / 164 / / " [hA0 aSTake 5 / 6] iti / tato 'bhikSayA' prastAvAt sarvasampatkarIlakSaNayA piNDamutpAdya 'bhojanaM' vidheyamiti // 12/281 // Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 261 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2) adhyAya-5| sUtra-12 TIkArca - rU vighemiti | ahIM=saMsAramAM traNa prakAranI bhikSA che. (1) sarvasaMpankarI bhikSA arthAt sarvasaMpati=sarvakalyANa, karanArI, (2) pauruSablIbhikSA arthAt puruSArthano nAza karanArI ane (3) vRttibhikSA arthAt AjIvikArUpa bhikSA. ane tenuM traNa bhikSAnuM, A lakSaNa che=AgaLamAM batAvAya che e lakSaNa che - dhyAna AdithI yukta guruAjJAmAM rahelA sadA AraMbha vagaranA jevA sAdhu che, temane sarvasaMpankarI bhikSA kahevAthI che. II161TI vRddhAdi mATe=bAla, vRddha, glAna mATe, gRhasthanA upakAra mATe ane potAnA dehanA upakAra mATe vihita che=bhagavAna vaDe vihita che. e prakAranA zubhAzayathI saMga vagaranA bhramaranI upamAthI bhikSA mATe pharatA sAdhune sarvasaMpankarI bhikSA che, ema avaya che. 16rA pravrayAne svIkArelA je sAdhu tenA virodhathI=pravrajyAnI maryAdAnA virodhathI, varte che=jIve che, asaAraMbhI evA tenI bhikSA pauruSaSmI kahevAya che. II163mA (hA aSTaka5/2, 3, 4) jeo vaLI dhana vagaranA AMdhaLA, paMgu kriyAntaramAM samartha nathI=dhana kamAvAmAM samartha nathI. AjIvikA mATe bhikSA grahaNa kare che e vRttibhikSA kahevAya che. II164" (hA aSTaka5/6) ti' zabda uddharaNanI samApti arthe che. tethI bhikSA vaDe=prastAvathI sarvasaMpankarI lakSaNa bhikSA vaDe, piMDane utpAdana karIne AhArane prApta karIne sAdhue bhojana karavuM joIe. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. II12/2015 bhAvArtha: sAdhuo saMyama grahaNa karyA pachI saMyamanA sAdhanabhUta dehane dhAraNa kare che, paraMtu saMsArI jIvonI jema deharUpa parigrahavALA nathI. vaLI, "dharmanuM upakaraNa dharmanI vRddhinuM kAraNa bane te rIte tenuM rakSaNa karavuM joIe", e prakAranI zAstramaryAdAnuM smaraNa karIne saMyamavRddhinuM kAraNa upasthita thAya tyAre ucita vidhipUrvaka bhikSA grahaNa kare to te bhikSA grahaNakALamAM zAstravacana anusAra yatanA hovAthI saMyamanA kaMDakonI vRddhi thAya che ane te bhikSA dvArA dehanuM pAlana karIne te mahAtmA vizeSa prakAranAM saMyamamAM udyama karIne AtmAnI asaMgabhAvanI zaktinI vRddhi kare che; tethI je sAdhu bhikSA grahaNakALamAM paNa asaMgabhAvavALA, bhikSA vAparavAnA kALamAM paNa asaMgabhAvavALA ane bhikSAthI puSTa thayelA dehavALA, dhyAnAdimAM yatna karIne vizeSa asaMgabhAvavALA thAya che, tevA mahAtmAnI bhikSA sarvakalyANanuM kAraNa che. mATe te bhikSAne sarva saMpankarI bhikSA kahevAya che. I12/28thA Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 / sUtra-13 avataraNikA - tathA - avataraNitArtha : ane - sUtra - udhAtAdyavRSTi: sArU/282AA sUtrArtha - AghAta AdikahiMsA Adi sthAnomAM, sAdhue adRSTi karavI joIe. II13/28zA TIkA - _ 'AghAtyante' hiMsyante jIvA asminniti 'AghAtaH' sUnAdisthAnam, 'Adi'zabdAt dyUtakhalAdizeSapramAdasthAnagrahaH, tataH AghAtAderadRSTiH anavalokanaM kAryam, tadavalokane hi anAdibhavAbhyastatayA pramAdAnAM tatkautukAt kopAdidoSaprasaGgAt iti / / 13/282 / / DhIkArya : ApAtro'...tti AghAtano artha kare che - AghAta karAya che=hiMsA karAya che, jIvo jemAM te AghAta kahevAya katalakhAnuM kahevAya. 'gAri' zabdathI jugAra, khalAdi zeSa pramAdasthAnonuM grahaNa karavuM. tyArapachI=ATalo artha karyA pachI, samAsa kare che - AghAta AdimAM dRSTi karavI joIe nahIM-avalokana karavuM joIe nahIM; kema ke tenA avalokanamAM pramAdonuM anAdibhavaabhyastapaNuM hovAnA kAraNe tenA kautuka AdithI kopa Adi doSano prasaMga prApta thAya. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. I13/282 bhAvArtha : hiMsAnA sthAnonuM athavA khalapuruSonI ke anya paNa saMsArI jIvanI pramAdanI vAta cAlatI hoya tevA prakAranAM sthAnonuM sAdhue avalokana karavuM joIe nahIM. vastutaH sAdhu jinavacana anusAra svavasatimAM rahIne dhyAna-adhyayana karatA hoya che chatAM bhikSA Adi mATe gamana karatA hoya ke anya koI prayojana Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-13, 14 263 arthe gamana karatA hoya tyAre mArgamAM pramAdanAM sthAno jaNAya to jema saMsArI jIvo avalokana kare che tema sAdhu avalokana kare nahi; kema ke te prakAranA avalokanamAM anAdi bhavaabhyasta bhAvane kAraNe pramAdabhAva pragaTa thAya che ane tenA kAraNe tevA prasaMgo jovA kautuka thAya che ane kautuka jovAnI kriyAmAM jevo prasaMga hoya anusAra kopAdi bhAvo thAya; jethI asaMgabhAvane anukULa thavAnI sAdhanAne badale nirarthaka kautukathI te te prasaMgane anukULa saMganA bhAvanI prApti karIne sAdhu karmabaMdharUpa anarthanA phaLane prApta kare che, mATe sAdhue tevAM kRtyothI dUra rahevuM joIe. II13/282aa avataraNikA : tathA - avataraNikArya ane sUtra H : -- tathADazravaLam ||14/283 / / sUtrArtha tenI kathAnuM azravaNa sAdhue karavuM joIe-hiMsAnA sthAna Adi pramAdasthAnonI kathAnuM sAdhue zravaNa karavuM na joIe. II14/283II TIkA H 'teSAm' AghAtAdInAM 'kathAyAH ' parairapi kathyamAnAyAH 'azravaNam' anAkarNanam, tacchravaNe'pi roSaH pravat / / 24/283 / / TIkArya H 'teSAm' prAvat / / teonI=hiMsAsthAna AdinI kathAnuM=bIjAo vaDe kahevAtI kathAnuM zravaNa na kare; kema ke tenA zravaNamAM paNa pUrvasUtra anusAra doSanI prApti che. 14/283 / / bhAvArtha: sAdhu saMyamanI maryAdA anusAra gamanAdi vakhate hiMsA Adi pramAdasthAnonuM avalokana to na kare; paNa tyAM thatA prasaMgonuM anya koI varNana kare to tenuM zravaNa paNa kare nahi; kema ke te zravaNamAM pramAdane kA2Ne kutUhala thAya ane zravaNakALamAM te te kriyAne anurUpa kopAdi bhAvo thAya jethI karmabaMdhanI prApti thAya. ||14/283 // Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-15, 16 avataraNikA :tathA - avataraNitArtha :ane - sUtra : varaddhiSTatA Tii91/284 sUtrArtha : sAdhue sarva padArthomAM rAga, dveSa rahitatAne dhAraNa karavI joIe. II15/284o. TIkA : sarvatra priyakAriNi 'araktena' arAgavatA taditarasmiMzca 'adviSTena' adveSavatA bhAvyam, yataH pacate - "rASo cAtAM tAsa viM prayogana? kAlpA " [0 rUti 5/284 TIkArya : sarvatra... ti | sarvatra=priyakArI bhAvomAM arAgapaNAthI ane taItaramAM=apriyakArI bhAvomAM sAdhue advaiSavALA thavuM joIe. je pramANe kahevAyuM che - jo rAga-dveSa thAya to tapathI zuM prayojana che? arthAt tapanI kriyA nirarthaka che. I16pA" ). tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. I15/284 bhAvArtha sAdhue dehanI anukULatA, lokonAM anukULa vacano, bAhya anukULa saMjogo AdimAM rAga karavo joIe nahi ane dehane pratikULa bhAvomAM dveSa karavo joIe nahi; paraMtu rAganA ucchedanA upAyomAM daDha rAga dhAraNa karIne sarva ucita kriyAomAM cittane pravartAvavuM joIe ane koIka nimittathI rAganA ucchedanA upAyomAM thatA yatnamAM skUlanA thAya to tyAM dveSane pravartAvIne sadA rAga-dveSanA ucchedamAM yatnazIla banavuM joIe. jo rAgadveSanA ucchedamAM yatna thato na hoya to sAdhunA tapanuM zuM prayojana che? arthAt sAdhuno tapa ke kaSTamaya jIvana vyartha che. ll15/284 avataraNikA - tathA - Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sutra-16 25 avataraNikArya : bhane sUtra: glAnAdipratipattiH / / 16/285 / / sUtrArtha : glAnAdinI pratipati karavI joIe=ucita bhakti karavI joIe. 16/285l TIkA:_ 'glAno' jvarAdirogAturaH, 'Adi'zabdAd bAlavRddhabahuzrutaprAghUrNakAdigrahaH, teSAM 'pratipattiH' samucitAnapAnAdisampAdanarUpaM vaiyAvRttyam, mahAphalatvAttasya, paThyate ca - "paDibhaggassa mayassa va nAsai caraNaM suaM aguNaNAe / no veyAvaccaciyaM suhodayaM nAsaI kammaM / / 166 / / " [oghani0 535] [pratibhagnasya mRtasya vA nazyati caraNaM zrutamaguNanayA / na vaiyAvRtyakRtaM zubhodayaM nazyati karma / / 1 / / ] tathA - "jaha bhamaramahuarigaNA nivayaMtI kusumiyammi vaNasaMDe / iya hoi nivaiyavvaM gelaNNe kaiyavajaDheNa / / 167 / / " [nizIthabhASye 2971] [yathA bhramaramadhukarIgaNA nipatanti kusumite vanakhaNDe / iti bhavati nipatitavyaM glAne tyaktakaitavena / / 2 / / / / 16/285 / / zArtha : 'glAno' ..... kaiyavajaDheNa sAnapa rogathI yuti bhane 'Adi' zathI pAla, gaIzruta ane prApUrNakAdi=AgaMtuka sAdhu AdinuM grahaNa karavuM. teonI pratipatti karavI joIe=saMyamane upaSTabhaka evA AhAra-pANI AdinuM saMpAdanarUpa vaiyAvacca karavuM joIe; kema ke tenuM=vaiyAvaccanuM mahAphalapaNuM che ane kahevAyuM che - pratibhaMganuM saMyamanA pariNAmathI zithila thayelAnuM ane mRtanuM mRtasAdhunuM cAritra nAza pAme che ane aguNaNAthI svAdhyAya nahi karavAthI zrata nAza pAme che ane vaiyAvaccathI ajita zubha udayavALuM karma nAza pAmatuM nathI. // 17 // " (modhaniyujita 535) Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 dharmabiMda prakaraNa bhAga- 2 | adhyAya-5 | sutra-6, 17 tathA "je pramANe bhramara ane madhukarano samudAya khIlelA vanakhaMDamAM vase che e rIte glAsasAdhumAM tyaktaketavavALA sAdhue vaiyAvaccanA arthe yatna karavo joIe. II167" (nizIthabhASya 2971) 16/285 ja ahIM uddharaNamAM yavana' che teno artha e che ke sAdhunA nirjarArUpa kRtyamAM yatna karanArA evA sAdhue glAnamAM yatna karavo joIe ema anvaya che. bhAvArtha : sAdhu saMyamanI vRddhinA arthI hoya che ane tenA upAyabhUta samabhAvamAM sadA yatna kare che. samabhAvano upAya jema potAnI zaktine gopavyA vagara cAritranA ucita AcAromAM yatna che tema cAritramAM yatna karanArA paNa glAnAdi sAdhuo vizeSa prakAre cAritramAM yatna karI zake te arthe potAnI zakti anusAra sAdhue teonI vaiyAvacca karIne teonI saMyamanI vRddhimAM sahAyaka thavuM joIe. jo zakti hovA chatAM glAnAdinI vaiyAvacca sAdhu na kare to sarva jIvo pratyeno samabhAvano pariNAma glAna thAya tethI glAnAdinA hitanI upekSAno bhAva prApta thAya che. vaLI, je sAdhu zakti anusAra glAnAdinI vaiyAvacca kare che te sAdhune teonI saMyamanI vRddhimAM sahAya karavAno nirmaLa adhyavasAya hovAthI bhavAMtaramAM saMyamanI prAptinuM kAraNa bane tevuM zubha udayavALuM karma prApta thAya che ane te batAvavA mATe ja oghaniryuktimAM kahyuM che ke koI sAdhu bhagnapariNAmavALA thAya to cAritra nAza pAme che. vaLI, kALa karI jAya to devabhavanI prAptinA kAraNe cAritra nAza pAme che. vaLI, bhaNeluM zruta paNa svAdhyAya karavAmAM na Ave to nAza pAme che, paraMtu vaiyAvaccakALamAM thayelA zubha adhyavasAyathI baMdhAyeluM zubha udayavALuM karma nAza pAmatuM nathI. mATe kalyANanA arthI sAdhue zaktine gopavyA vagara nirjarAnA prabaLa kAraNabhUta ane nirjarAnA sahavartI baMdhAyelA uttama puNyanA phalarUpe janmAMtaramAM vizeSa saMyamanI prApti thAya che evA vaiyAvaccamAM apramAdabhAva karavo joIe. vaLI, nizIthabhASyanA vacana anusAra jema bhramarAdi puSponA vanomAM sadA jAya che tema vaiyAvacca karIne yogya jIvonA saMyamanI vRddhi karavAnuM sAmarthya che tevA mahAtmAoe avazya temAM yatna karavo joIe. l/11/28pamAM avataraNikA : tathA - avataraNikArya :ane - Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArA lAga-2 | adhyAya-4 / sUtra-17 267 sUtra: parodvegAhetutA / / 17/286 / / sUtrArtha : paranAM udveganI ahetutA sevavI joIe. I17/286ll. TIkA: 'pareSAm' AtmavyatiriktAnAM svapakSagatAnAM parapakSagatAnAM ca gRhasthapASaNDirUpANAmudvegasya aprItirUpasyA'hetutA ahetubhAvaH, yathoktam - "dhammatthamujjaeNaM savvassApattiyaM na kAyavvaM / iya saMjamo'vi seo ettha ya bhayavaM udAharaNaM / / 168 / / so tAvasAsamAo tesiM appattiyaM muNeUNaM / paramaM abohibIaM tao gao haMta'kAle vi / / 169 / / iya anneNa vi sammaM sakkaM appattiyaM sai jaNassa / niyamA parihariyavvaM iyarammi satattaciMtA u / / 170 / / " [paJcava0 1114-5-6 paJcA0 7 // 14-16] [dharmArthamudyatena sarvasyA'prItikaM na kartavyam / saMyamo'pyevameva zreyaH atra ca bhagavAnudAharaNam / / 168 / / sa tApasAzramAt teSAmaprItikaM jJAtvA / paramamabodhibIjaM tato gato hantAkAle'pi / / 169 / / iti anyenA'pi samyak zakyamaprItikaM sadA janasya / niyamAt pariharttavyaM itarasmin svatattvacintaiva / / 170 / / ] 'iyarammi satattaciMtA u' itarasmin azakyapratIkAre'prItike 'svatattvasya' svAparAdharUpasya cintA kAryA, yathA - "mamaivAyaM doSo yadaparabhave nArjitamaho zubhaM yasmAlloko bhavati mayi kuprItahRdayaH / apApasyaivaM me kathamaparathA matsaramayaM jano yAti svArthaM prati vimukhatAmetya sahasA? / / 171 / / " [] / / 17/ 286 / / TArtha:'pareSAm'..... sahasA ? / / 52vImAtmAthI vyatita vA svapakSagata sane 525kSagata gRhastha Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5| sUtra-17 ane pAkhaMDIrUpa paranIegRhastha ane sAdhurUpa paranI, aprItirUpa uganI atutA=ahetubhAva sevavo joIe. je pramANe kahevAyuM che - "dharmamAM ughata puruSe sarvanuM aprItika na karavuM joIe. e rIte saMyama paNa zreya che ane emAM paranI aprItinA parihAramAM vIra bhagavAna udAharaNa che. 168 te=vIra bhagavAna, teonI parama abodhinAM bIja evI aprItine jANIne tyAMthI-tApasa AzramathI, akALe paNa gayA=cAturmAsamAM paNa vihAra karI gayA. ll169 e rIte=je rIte bhagavAne paranI aprItino parihAra karyo e rIte, anya paNa sAdhue lokanI zakya aprItika kAryano samyapha sadA niyamathI parihAra karavo joIe. ItaramAM=paranI aprItinA parivAranuM azakyapaNuM hote chate svatatvanI ciMtA karavI joIe mAro ja aparAdha che e prakAre ciMtA karavI joIe. I170" (paMcavastaka 1114-1115-1116, paMcAzaka0 7/14-15-16) kaI rIte svatatvanI ciMtA karavI joIe ? te "yathA'thI batAve che - "mAro ja A doSa che je kAraNathI pUrvabhavamAM zubhakarma ajita karyuM nathI, jethI mArAmAM loka kuprIti hadayavALo thAya che. aparathA=anyathA, sahasA svArtha pratye vimukhatAne prApta karIne A rIte apApa evA mArA upara kevI rIte matsaramaya loka thAya ? 171" () i17/286il bhAvArtha - saMyamajIvanamAM sAdhue koI nimitte potAnAthI bhinna darzananA sAdhu hoya, paradarzananA sAdhu hoya, gRhastha hoya ke anya darzananA saMyamI hoya teonI potAnA pratye aprIti na thAya tevo prayatna zakti anusAra karavo joIe, jema vIrabhagavAne tApasInA abodhinA kAraNabhUta aprItinA parihAra arthe comAsAmAM vihAra karyo. tema sAdhue zaktinA prakarSathI aprItinA parivAra mATe udyama karavo joIe. sarva udyama karavA chatAM paranI aprItino parihAra na thAya to sAdhue svaaparAdhanuM ciMtavana karavuM joIe. kaI rIte ciMtavana karavuM joIe ? ethI kahe che - pUrvabhavamAM meM tevuM puNya upArjana karyuM nathI, tethI yatna karavA chatAM anya jIvonI aprItino parihAra huM karI zakato nathI; kema ke yatnathI kArya na thAya tyAre avazya te kAryanI niSpattine anukULa puNyano abhAva che ema nakkI thAya che. vaLI, meM bhUtakALamAM pApa na bAMdhyuM hota to koIne mArA pratye aprIti thaI zake nahi, tethI nakkI thAya che ke paranI aprItinA kAraNabhUta evuM pApa meM pUrvamAM bAMdhyuM che. A rIte vicAravAthI potAnA cittamAM koI kleza thato nathI; paraMtu ucita pariNAma thavAne kAraNe ghaNAM karmonI nirjarA thAya che ane jo tema vicAravAmAM na Ave ane aprIti karanAra jIvano vicitra svabhAva che tenA kAraNe te aprIti kare che tema jovAmAM Ave to tenA te vicitra svabhAvane AzrayIne potAne je paNa alpa dveSAdi thAya. tanimittaka avazya karmabaMdha thAya che. mATe karmabaMdhathI AtmAnA rakSaNa mATe sAdhue sadA ucita yatna karavo joIe. II17/28phA Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5| sUtra-18 avataraNikA : etadevAha - avataraNitArtha : Ane ja=paranI aprItinA parihArane ja, kahe che - sUtra : mAvata: prayatnaH Tii18/287ii sUtrArtha - bhAvathI prayatna karavo joIe paranI apItinAM parivAra arthe potAnA uttama adhyavasAyarUpa bhAvathI prayatna karavo joIe. ll18/287l TIkA :_ 'bhAvataH' cittapariNAmalakSaNAt 'prayatnaH' parodvegAhetutAyAmudyamaH kAryaH iti, ayamatra bhAvaH - yadi kathaJcit tathAvidhapraghaTTakavaiSamyAt kAyato vacanato vA na parodvegahetubhAvaH parihartuM pAryate tadA 'bhAvato''rucilakSaNAt parodvegaM parihartuM yatnaH kAryaH, bhAvasyaiva phalaM prati avandhyahetutvAt / uktaM 2 - "abhisandheH phalaM bhinnamanuSThAne same'pi hi / paramo'taH sa eveha vArIva kRSikarmaNi / / 172 / / " [yogadRSTi0 118] iti / / 18/287 / / TIkArca - mAvata: ' ti | bhAvathI=citanA pariNAmarUpa bhAvathI prayatna karavo joIe paranA udvegamAM ahetu thavA mATe prayatna karavo joIe. ahIM=bhAvathI prayatnanA viSayamAM, A bhAva che. jo koIka rIte tevA prakAranA saMyoganA vaiSamyathI kAyAthI athavA vacanathI paranA udveganA hetubhAvano parihAra thaI na zake to arucirUpa bhAvathI paranA udveganA parihAra mATe yatna karavo joIe arthAt paranI anucita pravRtti joIne potAne leza paNa aruci na thAya te prakAre yatna karavo joIe; kema ke phalaprApti pratye=paranI aprItinA parihAranA phalarUpa nirjarAtI prApti pratye, potAnA bhAvanuM ja avaMdhya hetupaNuM che. ane kahevAyuM che - "samAna paNa anuSThAnamAM abhisaMdhithI=adhyavasAyathI phala bhinna che AthI adhyavasAyathI phala prApta thAya che AthI, ahIManuSThAnanA viSayamAM khetImAM pANInI jema adhyavasAya ja pradhAna che. II172aaaa" (yogadaSTi. 118) kRti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 18/287nA Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-18, 19 bhAvArtha : pUrva sUtramAM graMthakArazrIe kahyuM ke sAdhune paranA uganA parivAra mATe zakya yatna karavo joIe. tethI kAyika ke vAcika je zakya hoya te yatna karIne paranA udvegano parihAra karavo joIe, paraMtu jo kAyAthI ke vacanathI paranA udvegano hetuno parihAra thaI zake tema na hoya to bhAvathI paranA udveganA parivAra mATe avazya prayatna karavo joIe. kaI rIte bhAvathI yatna karavo joIe ? ethI kahe che - sAmenA jIvane aprIti nimittaka pApabaMdha thaze ane tenuM ahita thaze te joIne tenA ahitanA parihAra mATe dayALu svabhAva rAkhIne prayatna karavo joIe. ane tenA aprItinA parivAra arthe kAyika-vAcika zakya prayatna karavA chatAM tevA prakAranA saMyogonI viSamatAnA kAraNe tenI aprItino parivAra na thAya topaNa tenA vicitra svabhAvane kAraNe potAne leza paNa aruci na thAya te prakAre yatna karavo joIe; kema ke paranI aprItinA parivAra mATe karAyelA yatnanuM phaLa potAnA bhAvane anurUpa ja thAya che, tethI jo tenA vicitra svabhAvane kAraNe saheja paNa cittamAM aruci thAya to tanimittaka potAne karmabaMdha thAya che, paraMtu tenI aprItinA parihAra mATe karAyelA yatnathI nirjarArUpa phaLa thatuM nathI, tethI nirjarAnA arthI sAdhue zakti anusAra kAyika, vAcika yatna karyA pachI paranI aprItino parihAra na thAya to bhAvathI potAnA cittanA klezanA parivAra arthe udyama karavo joIe; kema ke koIpaNa anuSThAnanuM karmabaMdha ke nirjarArUpa phaLa adhyavasAya anusAra thAya che, tethI paranI aprItinA parivAra arthe kAyika-vAcika yatna karyA pachI potAnAM bhAvanuM rakSaNa na thAya to paranI aprItinA parihAra arthe karAyela yatnanuM nirjarArUpa phaLa prApta thaI zake nahi. II18/287mAM avataraNikA : tathA - avataraNikArca - ane - sUtra : zace vadiggAra: T01/288aaaa. sUtrArtha: azakyamAM=potAnAthI na thaI zake tevA anuSThAnamAM, bahiccAra karavo joIe=aprayatna karavo joIe. I19/288II TIkA :'azakye' kuto'pi vaiguNyAt samAcaritumapAryamANe tapovizeSAdau kvacidanuSThAne 'bahizcAro' Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-19, 20 bahirbhAvalakSaNaH tasmAt kAryaH, azakyaM nArabdhavyamityarthaH, azakyArambhasya klezaikaphalatvena sAdhyasiddheranaGgatvAt / / 19 / 288 / / TIkArya H 'azare' anAvAt / / azakyamAM=koIpaNa viguNapaNAnA kAraNe AcaraNa na thaI zake tevA tapavizeSAdirUpa koIka anuSThAnamAM bahiccAra=bahirbhAvalakSaNa bahiccAra, tenAthI karavo joIe=te anuSThAnathI dUra rahevuM joIe=azakya anuSThAnano AraMbha karavo joIe nahi; kema ke azakya AraMbhanuM kleza ekaphalapaNuM hovAnA kAraNe sAdhya siddhinuM=saMyamanI vRddhirUpa sAdhya siddhinuM, anaMgapaNuM che=akAraNapaNuM che. 19/288 // bhAvArtha: sAdhue saMyamanA kaMDakonI vRddhi arthe zakti anusAra tapAdi anuSThAno sevavAnAM hoya che, Ama chatAM je anuSThAnathI je prakAranA bhAvonI vRddhinI apekSA che te bhAvonI vRddhinA badale te anuSThAna sevavAthI citta klezane pAme tevuM hoya te anuSThAna bAhyathI sevIne karmabaMdhanI ja prApti thAya che, paraMtu nirjarAnI prApti thatI nathI, tethI sAdhue saMyamanA pariNAmonI vRddhinuM aMga bane tevAM ja anuSThAnomAM udyama karavo joIe ane saMyamamAM vyAghAta kare tevA azakya tapAdi anuSThAnano AraMbha karavo joIe nahi; kema ke te anuSThAna kleza ekaphalavALuM hovAthI nirjarArUpa phaLanI prAptinuM kAraNa banatuM nathI. II19/288ll avataraNikA : tathA - avataraNikArya : ane sUtraH - gasthAnAmASaLam / / 20/286 / / sUtrArtha : asthAnamAM abhASaNa karavuM joIe. II20/289llA = 271 TIkA H 'asthAne' bhASitopayogAyogyatvenAprastAve 'abhASaNaM' kasyacit kAryasyAbhaNanam, evameva sAdhorbhASAsamitatvazuddhiH syAditi / / 20 / 289 / / Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2) adhyAya-5 | sUtra-20, 21 TIkArca - "asthAne'.... sthAti / asthAnamAM=bolavAnA prayatnanuM ayogyapaNuM hovAne kAraNe aprastAvamAM abhASaNa koIpaNa kAryanuM kathana karavuM joIe nahi. e rIte ja asthAnamAM abhASaNa karavAmAM Ave e rIte ja, sAdhunI bhASAsamitinI zuddhi thAya. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. ra0/289. bhAvArtha : je vacana bolavAthI potAnA saMyamanI zuddhi thatI hoya athavA je vacana bolavAthI potAnA saMyamanI zuddhi paNa thatI hoya ane anyano upakAra paNa thato hoya to sAdhu mATe bolavAnuM ucita sthAna che. te sivAya sAdhue koIpaNa kAryanuM kathana karavuM joIe nahi. ane e rIte ja atyaMta upayukta thaIne zAstramaryAdA anusAra je sAdhu bole che te sAdhunI bhASAsamitinI zuddhi thAya che. arthAt bhASAsamitinA pAlana dvArA saMyamanA kaMDakonI vRddhi thAya che. I20/289 avataraNikA - tathA - avataraNitArtha - ane - sUtra: vanitapratipattiH tAra1/10 sUtrArtha : saMyamajIvanamAM thayelI khalanAnI pratipatti karavI joIe svIkAra karavo joIe ucita prAyazcita dvArA zuddhi karavI joIe. ll1/290I TIkA - kuto'pi tathAvidhapramAdadoSAt 'skhalitasya' kvacinmUlaguNAdAvAcAravizeSe skhalanasya virAdhanAlakSaNasya jAtasya 'pratipattiH' svataH pareNa vA preritasya sato'bhyupagamaH tatroditaprAyazcittAgIkAreNa kAryaH, skhalitakAladoSAd anantaguNatvena dAruNapariNAmatvAt tadapratipatteH, ata evoktam - "uppaNNA uppaNNA mAyA aNumaggao nihaMtavvA / manomarnivaridAdi puNo vi vIrya ti pA27rUA" pinkava0 464] Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 / sUtra-21 'aNAyAraM parakkamma neva gUhe na niNhave / surpha sA viyaDamAve asaMnne nivid||4||" [vazave0 8|rUra] [utpannotpannA mAyA'numArgato nihantavyA / AlocananindanagarhaNAbhiH na punazca dvitIyaM [ vAraM ] / / 1 / / 44 anAcAraM parAkramaM naiva gUheta na nivIta / zuci: sA vijyamAva: asaMsaoo nitendriyaH / / 2 / / ] / / 2/2015 TIkArya -- kuto'pi nikRvi / / koIpaNa tevA prakAranA pramAdadoSathI=jinavacana anusAra karAtI saMyamanI ucita AcaraNAmAM skhalanA karAve tevA prakAranA koIka rIte thayelA pramAdadoSathI, skhalitanI=koIka mULaguNa Adi AcAra vizeSamAM virAdhanArUpa thayelI skhalanAnI, pratipatti karavI joIe=svataH prerita athavA parathI prerita chatAM te skhalanAno svIkAra karavo joIe arthAt te skhalitanA viSayamAM kahevAyela prAyazcittanA aMgIkArathI svIkAra karavo joIe; kema ke tenA asvIkAranuM skhalita kALanA doSathI anaMtaguNapaNArUpe dAruNapariNAmapaNuM che. AthI ja kahevAyuM che=skhalanA thayelA doSanI zuddhi karavI joIe. AthI ja kahevAyuM che ..... "utpanna utpanna evI mAyA anumArgathI=tarata ja nAza karavI joIe. kevI rIte nAza karavI joIe ? ethI kahe che 273 - AlocanA, niMdA, garlDa vaDe nAza karavI joIe. pharI paNa bIjI vakhata sevavI joIe nahi. / / 173 / " (paMcavastuka 464) "sadA su--zuci=pavitra, vikaTabhAvamAM asaMsakta=prAyazcitta karavAmAM kyAMya AtmavaMcanA nahi karanAra jitendriya evA sAdhue anAcArarUpa parAkrama chupAvavuM joIe nahi ke apalApa karavo joIe nahi. 174 / " (dazavaikAlikasUtra8/32) 21/290nA bhAvArtha: - sAdhu zaktinA prakarSathI, saMsAranA uccheda mATe prayatna kare che chatAM anAdithI jIve pramAda sevelo che. AtmAmAM mohanA saMskAro paDelA che, tethI nimittane pAmIne sAdhue paNa tevA prakA2no pramAda doSaprApta thAya to mUlaguNanA ke uttaraguNanA AcAramAM virAdhanArUpa skhalanAnI prApti thAya tyAre sAdhue svayaMprerita thaIne tenI zuddhi mATe ucita yatna karavo joIe. vaLI, kyAreka svayaM te prakArano prayatna thayo na hoya ane para koI sAdhu tenI zuddhinI preraNA kare tene svIkArIne tenI zuddhinA upAyabhUta ucita prAyazcitta dvArA zuddhi ka2vI joIe; kema ke thayelA doSanI zuddhi karavAmAM na Ave to te doSasevanakALamAM je pramAda thayelo Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-21, 22 che tenA saMskAro AtmAmAM rahe che. vaLI te pramAdakALamAM baMdhAyelA karmo AtmAmAM rahe che, tethI te karmo ane pramAdanA saMskAro ghaNA kALa sudhI jIvanI kadarthanAnuM kAraNa bane che. mATe saMyamajIvanamAM thayelI skUlanAnI zuddhi sAdhue avazya karavI joIe. 21/29nA avataraNikA : tathA - avataraNikArya : ane - sUtra : pAvyaparityA. rara/rA sUtrArtha : pAruSyano parityAga karavo joIe. rara/ra91AA TIkA - 'pAruSyasya' tIvrakopakaSAyodayavizeSAt paruSabhAvalakSaNasya tathAvidhabhASaNAdeH svapakSaparapakSAbhyAmasaMbandhayogyatAhetoH 'parityAgaH' kAryaH, apAruSyarUpavizvAsamUlatvAt sarvasiddhInAm, yaducyate - siddhervizvAsitA mUlaM yathUthapatayo gajAH / siMho mRIdhipatyeDapi na pRranurAte tA7T1 0i rUti gara2/21thA TIkArca - pAgaca' ti || tIvra koSakaSAyanA udayavizeSathI paruSabhAvarUpa tevA prakAranA bhASaNa Adi svarUpa paruSabhAvano parityAga karavo joIe je paruSabhAva svapakSa-parapakSa dvArA asaMbaMdhanI yogyatAno hetu cheHsvapakSa-parapakSa sAthe saMbaMdhanA vinAzano hetu che teno parityAga karavo joIe; kema ke sarvasiddhionuM apAruSyarUpa vizvAsa mUlapaNuM che. je kAraNathI kahevAya che - "siddhinuM mULa vilAsitA che=kAryanI niSpattinuM mULa sAmenI vyaktine potAnAmAM vizvAsa pedA thAya che mATe paruSa bhAvano tyAga karavo joIe. je kAraNathI yUthapati anusaranArA gajo hoya che. mRgaadhipati hovA chatAM paNa siha mRgalAo vaDe anusaraNa karAto nathI. II17pA" (). ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 22/ra01AA Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 275 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-22, 23 bhAvArtha : potAnA samudAyanA ke anya samudAyanA sAdhuo sAthe asaMbaddha thavAnI yogyatAnuM kAraNa bane tevI kaThora bhASAno sAdhue parihAra karavo joIe; kema ke mRdubhAva ja anyanA vizvAsanI prAptinuM kAraNa che. jethI paranA hita arthe paNa kahevAyeluM sAdhunuM vacana mRdubhAvayukta hoya to potAnA ane paranA hitanuM kAraNa bane che. jo pAruSyabhAvavALuM hoya to anyanA cittanA saMklezanuM ane potAnA cittanA saMklezanuM kAraNa hovAthI karmabaMdhanuM ja kAraNa bane che, mATe sAdhue pAruSyabhAvano tyAga karavo joIe. sAdhue pAruSyabhAvano tyAga karavo joIe temAM sAkSI Ape che - siddhinuM mUla vizvAsa che. mATe paruSabhASA na bolanAra sAdhu vizvAsapAtra bane che. jethI svapakSanA ke parapakSanA prayojananI siddhi tenA vacanathI thAya che. jema te hAthI yUthapati bane che; kema ke bIjA hAthIo sAthe bAkhaDato nathI tethI bIjA hAthIo tenuM anusaraNa kare che, jyAre siMha mRgalAno adhipati che tema kahevAya che chatAM krUra hovAthI mRgalA tenuM anusaraNa karatAM nathI. mATe vivekIe paruSabhASAno-kaThora bhASAno, tyAga karavo joIe. ll22/21ii sUtra : | sarvatra pazunatA sArarU/212nA sUtrArtha - sarvatra=svapakSa-parapakSa sarvatra, apizunatA=bIjAnA doSo pragaTa na karavA joIe. I/ra3ra9zA TIkA - 'sarvatra' svapakSe parapakSe ca parokSaM doSANAmanAviSkaraNam, paradoSagrAhitAyAM hi Atmaiva doSavAn vRtaH sthA, pacate re - "loo parassa dose hatthAhatthiM guNe ya giNhaMto / maMALamaMuo vyiya paNa savonaM ra saTvr T76 " ] [lokaH parasya doSAn hastAhasti guNAMzca gRhNan / mAtmAnamAtmanaiva roti saMtoSe ra sA re vArA] zAra3/222AA TIkArya : sarvatra' samuvi | sarvatra svapakSamAM ane parapakSamAM, doSonA parokSane pragaTa karavuM joIe nahIM-koInA doSone pragaTa karavA joIe nahIM. kije kAraNathI, paradoSatI grAhitAmAM AtmA ja doSavALo karAyelo thAya che. Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-23, 24 ane kahevAyuM che - "paranA doSone ane guNone hAthohAtha grahaNa karato loka potAnA AtmAne ja sadoSa ke saguNa kare che. II176i" ) Il23/292aa bhAvArtha sAdhue bIjAnA koI doSo dekhAya topaNa te doSone bIjA samakSa kahevA joIe nahi; tethI e prApta thAya ke bIjAnA doSa potAne dekhAya ane tenA hita mATe te doSothI tenuM vAraNa kare te doSarUpa nathI paraMtu bIjAnA doSone joyA pachI koIka anya AgaLa te kahIne ja potAne saMtoSa thAya tevI prakRtithI paradoSane kahevAmAM Ave tyAre pote ja paranA doSane grahaNa karIne potAnI kSudra prakRtinI ja vRddhi kare che, tethI kalyANanA artha sAdhue sarvatra apizunatA guNane dhAraNa karavA yatna karavo joIe. AthI ja koI sAdhune koI anya sAdhunI skUlanA dekhAya ane tene vAraNA karavAthI tenuM hita thAya tema jaNAya to tenA hitanA arthe zubha AzayapUrvaka gurune te skUlanA kahe; jethI guru ucita yatna karIne te sAdhunuM hita karI zake tyAre pizunatA doSanI prApti nathI. ll13/29zA avataraNikA : tathA - avataraNikArca - ane - sUtra : vivathAvarnanam pAra4/223/ sUtrArtha : vikathAnuM varjana karavuM joIe. ll24/29all TIkA - 'vikathAnAM' strIbhaktadezarAjagocarANAM svabhAvata evAkuzalAzayasamunmIlananibandhanAnAM 'varjanam', etatkathAkaraNe hi kRSNanIlAdyupAdhiriva sphaTikamaNirAtmA kathyamAnastryAdiceSTAnAmanurUpatAM pratipadyate ra4/ra6rUA. TIkArca - "vilAthAnA' ... pratipadyate | vikathAnuM=strI, bhojana, deza, rAjAdi viSayaka svabhAvathI ja akuzala Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 277 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-24, 25 Azayane pragaTa karavAnuM kAraNa evI vikathAnuM, varjana karavuM joIe. "di=je kAraNathI, A kathAnA karaNamAM vikathAnA karaNamAM kRSNa-lIlAdi upAdhithI jema sphaTika kRSNAdi pariNamane pAme che tema vikathA karanAra AtmA kahevAtI strI AdinI ceSTAnI anurUpatAne prApta kare che. ra4/293. bhAvArtha sAdhue saMyamanA prayojana sivAyanI koI kathAmAM yatna karavo joIe nahi ane tene choDIne strIkathA, dezakathA Adi kathAmAM anAbhoga AdithI paNa pUrvanA saMskArothI koIka pariNAma thaI jAya to tene anurUpa malina saMskAra AtmAmAM AdhAna thAya che ane saMsAranAM kAraNabhUta evAM karmono baMdha thAya che. mATe sAdhue anAbhoga AdithI paNa saMyamanuM kAraNa na hoya tevI nirarthaka kathAnuM varjana karavuM joIe. ll24/29all avataraNikA : tathA - avataraNikArya : ane - sUtra : upayo! pradhAnatA nAra6/224 sUtrArtha - upayoganI pradhAnatA rAkhavI joIe. rapa/294ll TIkA - 'upayogaH pradhAnaM' purassaraH sarvakAryeSu yasya sa tathA, tasya bhAvastattA sA vidheyA, nirupayogAnuSThAnasya dravyAnuSThAnavA, 'manupayogo dravyam' [0 rUti varSanA zAra6/214 TIkArya : 35yonaH pradhAna' ... varanAt upayoga pradhAna purassara, che sarva kAryomAM jene te tevo che= upayogapradhAna che, teno bhAva tattA=upayoga pradhAnatA, rAkhavI joIe. kema upayoga pradhAnatA rAkhavI joIe ? temAM hetu kahe che - upayoga rahita anuSThAnanuM dravyaanuSThAnapaNuM che; kema ke "anupayoga dravya che ) e pramANe vacana che. rapa/294 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-25, 26 bhAvArtha : sAdhue saMyamajIvanamAM saMyamanAM sarva anuSThAno karatI vakhate je je anuSThAnothI je je prakAranA samabhAvanI vRddhine anukULa bhAvone pragaTa karavAnA che tene smRtimAM rAkhIne te te anuSThAnonI kriyA te te prakAranA samabhAvanI vRddhinuM kAraNa bane te prakAre rAdhAvedha sAdhaka puruSanI jema atyaMta upayukta thaIne karavI joIe; jethI saMyamanAM sarva anuSThAno uttarottaranI saMyamavRddhinAM kAraNa bane tevA uttama saMskAronuM AtmAmAM AdhAna karIne nirjarAnI prAptinuM kAraNa bane. kema upayogapUrvaka sarve anuSThAna karavuM joIe ? temAM yukti batAve che - je sAdhuo saMyamanAM tapAdi sarva anuSThAno te te prakAranA upayoga vagara kare che te dravya anuSThAna che arthAt nirjarAnI prAptinuM kAraNa bane tevAM anuSThAna nathI, mAtra kAyaceSTArUpa anuSThAna che; kema ke zAstramAM kahela che ke "anupayoga e dravya che." tethI anupayogapUrvakanuM sevAyeluM anuSThAna kAyaceSTArUpa kriyA che. guNaniSpattine anukULa kriyA nathI. AthI abhyAsadazAvALA sAdhuo paNa "upayogapUrvaka anuSThAna karavuM joIe" e prakAranA zAstravacanane zravaNa karIne satata svazakti anusAra upayogane tIkSNa pravartAvavA yatna kare che ane anAbhogathI paNa anuSThAnakALamAM je alanAo thAya che tenI vAraMvAra niMdA karIne te prakAranA pramAdanA parivAra arthe sadA udyama kare che. ripa/294ll avataraNikA : tathA - avataraNikArca - ane - sUtra - nizviritoHi sAra6/ra01TI sUtrArtha - nizcita evA hitanuM bhASaNa karavuM joIe. ra6/ralpA TIkA : 'nizcitasya' saMzayaviparyayA'nadhyavasAyabodhadoSaparihAreNa nirNItasya 'hitasya' ca pariNAmasundarasyoktiH bhASaNam, ata eva paThyate - "kudRSTaM kuzrutaM caiva kujJAtaM kuparIkSitam / mAvanana santo mAne na vAvana pAu77TI ] Ara6/rajI. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 279 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-26, 27 TIkArya : "nizvita' .. vina | nizcita evA hitanuM saMzaya, viparyaya ane anadhyavasAya rU5 bodhanA doSanA parihArathI nirNAta evA pariNAmathI suMdaranuM, kathana karavuM joIe. AthI ja kahevAya kudaSTa yathArtha jovAyeluM na hoya, kuzruta yathArtha saMbhaLAyeluM na hoya, kujJAtayathArtha nirNaya thayelo na hoya, kuparIkSita=yathArtha parIkSA karIne A Ama ja che evo nirNaya thayelo na hoya, kubhAvajanaka=nirmIta paNa kathana sAmenI vyaktinA kubhAvanuM janaka saMta puruSo kyAreya paNa bolatA nathI. 177" () 26/295 bhAvArtha : sAdhue zAstravacanathI padArtha nirNata karelo hoya, yukti ane anubhavathI te vastu tema ja che tevo nirNaya karyo hoya ane te vacana kahevAthI zrotAnuM hita thaze evo nirNaya hoya evuM ja kathana karavuM joIe, paraMtu vicAryA vagara yataddanA pralAparUpa je te kathana karavuM joIe nahi; kema ke te prakAranA vacanaprayogathI bhASAsamitino nAza thAya che, saMyamajIvanamAM malinatA prApta thAya che, mATe sArI rIte nirNaya thayelA padArthane ja sAmenA hitanuM kAraNa bane te rIte kahevuM joIe. ra6/ralpA sUtra : pratipasAnupekSA sAra7/ra1ddA sUtrArtha : svIkArAyelA vratonI anuprekSA karavI joIe. ra7/ra96AA TIkAH_ 'pratipannasya' abhyupagatasya guruvinayasvAdhyAyAdeH sAdhusamAcAravizeSasyAnupekSA anavadhIraNA, avadhIrito hi samAcAro janmAntare'pi durlabhaH syAt / / 27/296 / / TIkArya : pratinisya'.. thAt aa svIkArAyelA svIkArAyelA guruvinaya, svAdhyAya Adi sAdhusamAcAravizeSatI, anuprekSA karavI joIe=avagaNanA karavI joIe; kema ke avagaNanA karAyelo AcAra janmAMtaramAM durlabha thAya che. 27/2965 bhAvArtha : sAdhue saMyamajIvanamAM saMyamanI vRddhinA kAraNabhUta guNavAna evA guruno vinaya, vinayapUrvaka svAdhyAya Adi sAdhu sAmAcArI svabhUmikA anusAra sevavI joIe. vaLI, te sevAtAM anuSThAna skUlanA vagara kema Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-27, 28 zuddha zuddhatara thAya tenA mATe sadA anuprekSA karavI joIe, paraMtu te prakAranA prekSaNanI upekSA karIne mAtra bAhyakriyA karIne saMtoSa mAnavo joIe nahi; kema ke te prakAranI anuprekSA na karavAmAM Ave to avajJAthI sevAyelo te AcAra bane che, tethI uttama AcAro pratyenI avajJA, janmAMtaramAM te uttama AcAronI prApti durlabha thAya tevuM kliSTa karmabaMdhanuM kAraNa bane che ane je mahAtmA zakti anusAra sadA te prakAranI anuprekSA kare che tevA mahAtmAonA skUlanAvALA AcAro paNa zuddha AzayapUrvaka anuprekSAvALA hoya to janmAMtaramAM zuddha anuSThAnanI prAptinuM kAraNa bane che. 27/29aaaa avataraNikA : tathA - avataraNikArya : ane - sUtraH satranA prAkRtiH |Ira8/ra67 sUtrArtha : asatkalAponI azruti karavI joIe. ll28/ra97nA TIkA - 'asatAM' khalaprakRtInAM 'pralApA' anarthakavacanarUpA asatpralApAH teSAmazrutiH anavadhAraNam zrutikAryadveSAkaraNena anugrahacintanena ca, yathoktam - "nirAkariSNuryadi nopalabhyate bhaviSyati kSAntiranAzrayA katham? / yAzrayAt sAnnityaM mayADaDathate ja saMskRtti kamiva nAma nArhati 278aaaa" ] ra8/ra07nA TIkArca - satA' . nAti | khalaprakRtivALA durjana puruSanAM anarthakArI vacanarUpa asahmalApone sAdhue sAMbhaLavA joIe nahi. kaI rIte sAMbhaLavA joIe nahi ? ethI kahe che - zrutinA kArya evA draSanA akaraNathI ane anugrahanA ciMtanathI asahmalAponuM azravaNa karavuM joIe. je pramANe kahevAyuM che - Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 281 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 / adhyAya-5 | sUtra-28, 29 "nirAkaraNa karanAra puruSa jo prApta na thAya to Azraya vagaranI kSamA kevI rIte prApta thAya ? arthAt prApta na thAya. ane je AzrayathIHkhalapuruSonA pralA5 vakhate nahi dveSa karavAnA AzrayathI, mArA vaDe zAMtinuM phala nirjarA prApta karAya che, te=te khalapuruSa, konI jema saskRtine yogya nathI ? arthAt tenA pratye dveSa nahIM karIne te khalapuruSa satkAra karavA yogya ja che. II178." ) Il28/29aaaa bhAvArtha - sAdhue potAnA AtmAne tattvathI sadA bhAvita rAkhavo joIe, chatAM koI khalapuruSa asaMbaddha pralApa karIne kleza utpanna karAve tevA vacanaprayogo kare tyAre sAdhue te vacanonuM zravaNa karavuM joIe nahi. ahIM prazna thAya ke koInAM vacano bolAtAM hoya tyAre tenA zravaNanuM nirAkaraNa kaI rIte thaI zake ? ethI kahe che - pralApa pratye dveSa nahi karavAthI ane tenA anugrahanA ciMtavanathI yatna karIne te zravaNanI kriyAnA phaLane niSphaLa karavuM joIe. Azaya e che ke tevA zravaNanA vacanakALamAM sAdhue vicAra karavo joIe ke karmavaza jIvo potAnA kAluSyanA kAraNe yathAtathA pralApo kare che te pralApane sAMbhaLIne dveSa karavAthI potAne zuM prApta thAya ? kAluSyanI ja prApti thAya. mATe potAnA kAluSyanA parivAra mATe yatna karavo joIe ane te bolanAra vyaktinA klezanA parivAra mATe potAnAthI zuM ucita yatna thaI zake tema che ? te vicAravuM joIe, jethI tenA anugrahanA uttama adhyavasAyathI te khalapuruSonA pralApo paNa potAne nirjarAnuM kAraNa bane che. A rIte zAstravacanathI je sAdhu bhAvita rahe che tene kSamAnuM phaLa nirjarAnI prApti thAya che. 28/297LA avataraNikA : tathA - avataraNikArya :ane - sUtra : minivezatyA: ra6/018nA sUtrArtha - sAdhue abhinivezano tyAga karavo joIe. ra9/298II TIkA - 'abhinivezasya' mithyA''graharUpasyA'prajJApanIyatAmUlabIjasya sarvakAryeSu 'tyAga' iti tAra1/218 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-29, 30 'abhinivezasya' kRti / / aprajJApanIyatA mULa bIja che jene evA mithyAAgraharUpa abhinivezano sarva kAryamAM tyAga karavo joIe. 'kRti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 29/298 bhAvArtha: sAdhue saMyamanA kaMDakonI vRddhi thAya tevAM sarva ucita kRtyo karavAM joIe chatAM jo koI sAdhune tapAdi koIka anuSThAno pratye mithyA AgraharUpa abhiniveza hoya to balavAna yogano nAza karIne potAnA abhinivezavALA anuSThAnamAM udyama kare che ane tevA sAdhune gItArtha ucita yuktithI samajAve ke A anuSThAna tenA mATe hitakArI nathI paraMtu anya ucita anuSThAna tenA mATe hitakArI che. Ama chatAM jo te sAdhune te anuSThAna pratye mithyAAgraha hoya to te gItArtha upadezakanAM vacanathI paNa te anuSThAnano tyAga karIne balavAna anya anuSThAno sevavA tatpara thAya nahi, tethI tenA hitano vyAghAta thAya. mATe kalyANanA arthI sAdhue saMyamanAM sarva kRtyomAMthI koIpaNa kRtya pratye abhiniveza rAkhavo joIe nahi paraMtu jenAthI saMyamanI vizeSa vRddhi thAya tevuM ucita anuSThAna sevavuM joIe. 202 TIkArya : ahIM vizeSa e che ke sAdhue sadA zruta, zIla ane samAdhimAM ja abhiniveza rAkhavo joIe. anya koI kRtyamAM abhiniveza rAkhavo joIe nahi, tethI sadA zaktinA prakarSathI zrutajJAnanA yathArtha arthane jANavA prayatna karavo joIe ane te zrutathI jaNAtI dizA anusAra ucita kriyAmAM udyama karavo joIe, je zIlanA pAlanarUpa che ane je zIlanA pAlanathI mohanI AkuLatA uttarottara kSINa thAya te rIte samAdhimAM yatna karavo joIe; jethI zruta, zrutathI niyaMtrita kriyA ane kriyAthI janya vizuddha vizuddhatara samAdhinI prApti thAya te rIte yatna karavAthI asaMgabhAvanI pariNati pratidina utkarSane prApta kare che. ||29/298 // avataraNikA : tathA - avataraNikArtha : ane - sUtraH sUtrArtha -- anucitAprahAm ||rU0/216|| anucitanuM agrahaNa karavuM joIe. / / 30/299] Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 283 dharmag sRI lAga-2 | adhyAya-5 / sUtra-30 TIs:___ 'anucitasya' sAdhujanAcArabAdhAvidhAyitayA'yogyasya azuddhapiNDazayyAvastrAderdharmopakaraNasya bAlavRddhanapuMsakAdezcApravrAjanIyasya 'agrahaNam' anupAdAnaM kAryamiti / yathoktam"piMDaM sejjaM ca vatthaM ca cautthaM pAyameva ca / akappiyaM na icchejjA paDigAhejja kappiyaM / / 179 / / " [dazavai0 6 / 47] "aTThArasa purisesuM vIsaM itthIsu dasa napuMsesu / pavvAvaNAaNarihA pannattA vIyarAgehiM / / 180 / / " te cAmI - "bAle 1 vuDDhe 2 napuMse 3 ya jaDDe 4 kIve 5 ya vAhie 6 / teNe 7 rAyAvagArI 8 ya ummatte 9 ya adaMsaNe / / 181 / / dAse 11 duDhe 12 ya mUDhe 13 ya aNatte 14 juMgie 15 i ya / obaddhae 16 ya bhayage 17 sehanippheDiyA 18 i ya / / 182 / / gugviNI bAlavacchA ya pavvAveuM na kappai / / 183 / / " [nizItha0] tti / / tathA "paMDe 1 kIve 2 vAiya 3 kuMbhI 4 IsAlu 5 sauNI ya 6 / takkammasevi 7 pakkhiyamapakkhie 8 taha sugaMdhi 9 Asitte 10 / / 184 / / " [nizItha0] tti / etatsvarUpaM ca nizIthAdhyayanAt jJAtavyam / / 30/299 / / TImArtha : 'anucitasya' ..... jJAtavyam / / sAdhu04nanA mAyAra pAyA ranAra hovAthI bhayogya sevA sazuddha piMDa-zadhyA-vastrAdirUpa dharmaupakaraNanuM ane apravrayA ApavA yogya bAla-vRddha-napuMsaka Adi anucitanuM agrahaNa karavuM joIe. je kAraNathI kahevAyuM che - akalpanIya evuM piMDa, zayyA, vastra ane cothuM pAtra sAdhue icchavuM joIe nahi ane kalpanIya grahaNa karavuM d. ||178 / / " (zalisUtra0 1/47) puruSomAM aDhAra, strIomAM vIsa ane napuMsakamAM dasane pravrajyA ApavAne ayogya bhagavAne kahyA che. / / 180 // " (O sanamA cha - Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-30, 31 "bAla, vRddha, napuMsaka, jaDa, kalaba (satvahIna). rogI, cora, rAjAno apakArI, unmatta, mithyASTi, dAsa, duSTa, mUDha, devAdAra, jugita, avabaddhaka, bhUtaka ane zaikSanisphaTakaapaharaNa karIne dIkSA ApavI te e aDhAra puruSone pravrajyA ApavAno niSedha che. II181-182aa garbhiNI strI, bAlavatsA-nAnA bALakavALI strIne pravajyA ApavI kalpatI nathI=puruSonA upara batAvelA aDhAra prakAro ane A be prakAravALI ema vIsa prakAranI strIne pravrajyA ApavAno niSedha che. II18mA" (nizIthasUtra0) ane "paMDaka, klIba, vAtika, kuMbhI, IrSALu, zakuni, tatkarmasevI, pAkSika-apAkSika, saugaMdhika ane Asakta A dasa prakAranA napuMsakane pravrajyA ApavAno niSedha che. II184aa" (nizIthasUtra ) ane AnuM svarUpa nizIthaadhyayanathI jANavuM. 30/299 bhAvArtha : sAdhune saMyamanI vRddhinuM kAraNa bane tevA zuddha AhAra, zuddha vasati, zuddha vastrAdi dharmaupakaraNa grahaNa karavAM joIe paraMtu atyaMta kAraNa vagara azuddha piMDAdinuM grahaNa karavuM joIe nahi. vaLI, dIkSA ApavAne yogya nathI evA bAla, vRddha, napuMsaka Adine pravajyA ApavI joIe nahi; kema ke ayogyane dIkSA ApavAthI teonuM kalyANa thaI zake nahi, dharmanA lAghavanI prApti thAya ane AjJA viruddha dIkSA Apela hovAthI dIkSA ApavAnI kriyA pApabaMdhanuM kAraNa thAya. vaLI, azuddha piMDAdinuM grahaNa paNa AjJA viruddha hoya to avazya pApabaMdhanuM kAraNa thAya. mATe sAdhue saMyamanI vRddhi mATe anucita hoya tevI koI vastu grahaNa karavI joIe nahi. Il30/2lI avataraNikA : tathA - avataraNikA : ane - sUtra : ucite anujJApanA IIrU9/rU00 || sUtrArtha:ucitamAMaucita evA AhArAdimAM, anujJApanA karavI joIe. ll31/3ool Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-31, 32 285 TIkA : 'ucite' anucitavilakSaNe piNDAdau 'anujJApanA' anujAnato'numanyamAnasya svayameva gurostaddravyasvAmino vA prayojanam, yathA - anujAnIta yUyaM mama grahItumetaditi, anyathA adttaadaanprasAt zarU2/ra00pA TIkArya : rite' prasAt II ucitamAM-pUrvamAM batAvelA anucitathI vilakSaNa evA ucita piMDAdimAM anujJApanA karavI joIe=anujJA ApelA gurune athavA vasatine ApanAra svAmIne prayojana jaNAvavuM joIe A vastu grahaNa karavA mATe tame mane anujJA Apo ema kahevuM joIe, anyathA adattAdAnano prasaMga Ave. 31/30 || bhAvArtha - sAdhune kahyuM evA vizuddha piMDAdi gurunI anujJAthI gRhastho pAsethI grahaNa karyA pachI gurune anujJApana karavuM joIe ke tamArI anujJA anusAra A piMDa meM grahaNa karela che mATe tame mane teno upayoga karavA anujJA Apo. athavA je svAmIe vasati Apela hoya tene sAdhue svayaM ja te vasatimAM rahela tRNa-Dagala Adi grahaNa karavAnA ke mAtra Adi mATe te te sthAnano upayoga karavAnA prayojananuM anujJApana karavuM joIe. jo tema gurune ke dravyanA svAmIne kahyA vagara te vastu sAdhu grahaNa kare to sAdhune adattAdAnano prasaMga prApta thAya.li31/300nA avataraNikA : tathA - avataraNiyArtha: ane - sUtra : nimittopayo: sArU2/2015 sUtrArtha : nimitamAM upayoga rAkhavo joIe. ll32/301II TIkA - 'nimitte' ucitAhArAdergrahItumabhilaSitasya zuddhyazuddhisUcake zakune upayogakAraNe sAdhujanaprasiddhe, pravRtte sati gamyate, 'upayogaH' AbhogaH kAryaH, atra ca nimittAzuddhau caityavandanAdi Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286. dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-32, 33 kuzalakriyApUrvakaM nimittAntaramanveSaNIyam, evaM yadA trIn vArAn nimittazuddhirna syAt tadA taddine na tena 'kiJcid' grAhyam, yadi paramanyAnItaM bhoktavyamiti / / 32/301 / / TIkArya : nimitte'... moti nimitta pravRtta thaye chatagrahaNa karavA mATe abhilalita evA ucita AhAra AdinA, zuddhi azuddhinAM sUcaka upayoganA kAraNa sAdhujanaprasiddha evA zukana pravRtta thaye chate, upayoga karavo joIe. AhAragrahaNanA viSayamAM nimitta jANavA mATe prayatna karavo joIe. ane ahIM AhAra grahaNa karavAnA viSayamAM, nimittanI azuddhi thaye chate caityavaMdana Adi kuzala kriyApUrvaka anya nimittanuM anveSaNa karavuM joIe. A rIte jo traNa vakhata karavA chatAM nimitazuddhi na thAya to te divase sAdhue kAMI grahaNa karavuM joIe nahi. jo cAle tema na hoya to atyathI lAveluM bhojana vAparavuM joIe. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. I32/30nA bhAvArtha sAdhue saMyamajIvanamAM upakhaMbhaka evA AhArAdi grahaNa mATe jatAM pUrve potAne prApta thato AhAra zuddha maLaze ke azuddha maLaze tenA sUcaka evA zukanamAM upayoga karavo joIe ane jo nimittanI zuddhi na dekhAya chatAM sAdhu jAya to bhikSAnI prAptimAM doSanI prApti thAya ane saMyamajIvana vinAza paNa pAme; tethI zukanano yathArtha nirNaya karIne bhikSA mATe javuM joIe. ane nimittamAM upayoga rAkhavAthI jaNAya ke nimittanI zuddhi thaI nathI to zAstravidhi anusAra caityavaMdana Adi kuzala kriyA karIne pharI nimittanI gaveSaNA karavI joIe. jo nimittanI zuddhi jaNAya to bhikSA mATe javuM joIe. jo A rIte traNa vAra karavA chatAM nimittanI zuddhi na thAya to sAdhue te divase koI vastu grahaNa karavI joIe nahi ane jo bhikSA vinA cAle tema na hoya to anya sAdhu dvArA lAvelo AhAra vAparavo joIe, paraMtu svayaM AhAra grahaNa karavA mATe javuM joIe nahi. AnAthI e phalita thAya ke sAdhu kalyANanA atyaMta arthI che, tethI jIvanamAM koIka evA paNa kAraNe akalyANanI prApti na thAya ane potAnuM ahita na thAya tenA mATe je je ucita upAyo che tenuM sevana kare che tema potAnA ahitanA nivAraNanA upAyarUpa nimittazuddhimAM paNa ucita yatna kare che, jethI potAnuM akalyANa koI rIte prApta na thAya. l32/301 avataraNikA - nimittazuddhAvapi - avataraNikA:nimittazuddhimAM paNa - Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 287 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 / sUtra-33, 34 sUtra : yogye prahAm pArUrU/rU02A sUtrArtha - ayogyanuM agrahaNa karavuM joIe. ll13/30cA TIkA :_'ayogye' upakArAkArakatvenAnucite piNDAdAvagrahaNam anupAdAnaM kAryamiti / / 33/302 / / TIkArya : 'gaNo' ... zAiita | upakAranA akArakapaNAthI anucita evA piMDAdine sAdhue grahaNa karavA joIe nahi. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. Im33/302aaaa bhAvArtha - sAdhue jema zuddha piMDanuM grahaNa karavuM Avazyaka che tema saMyamavRddhimAM upakAraka hoya tevA ja ane teTalA ja AhArAdi grahaNa karavA joIe, paraMtu zuddha maLe che mATe grahaNa karavAmAM vAMdho nathI ke nimittazuddhi thaI che tema vicArIne grahaNa karavAmAM vAMdho nathI tevo vikalpa karIne potAne je game tevA AhAra Adi grahaNa karavA joIe nahi. AthI ja sAdhune nirdoSa vasati prApta thatI hoya ane saMyamamAM upakAraka hoya tenAthI adhika pramANavALI vasati gRhastha taraphathI upalabdha hoya to paNa potAne saMyamamAM jeTalI upakAraka hoya teTalI ja vasati yAcanA karIne sAdhu grahaNa kare che, anya vasati grahaNa karatA nathI. te rIte AhAra Adi sarva vastu paNa saMyamavRddhimAM upakAraka hoya teTalA ja pramANamAM ane saMyamane upakAraka hoya tevI ja vastu sAdhu grahaNa kare paraMtu ayogya AhArAdine grahaNa kare nahi. I33/20zA avataraNikA - tathA - avataraNikArya : ane - sUtra : kacayothI praha: TIrU4/30rUTI Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 sUtrArtha : anya yogyanuM=potAnAthI anya guru Adine yogya AhAranuM grahaNa karavuM joIe. 1138/30311 TIkAH 'anyasya' Atmavyatiriktasya guruglAnabAlAdeH yad 'yogyam' upaSTambhakatvenocitaM ' tasya' graho viSeya kRti / / 24/303 / / TIkArya H 'anyasya' vidheya kRti / / anyanuM=AtmAthI vyatirikta evA guru, glAna, bAlAdine je yogya=saMyamanA upaSTabhakapaNAthI ucita tene=AhArAdine grahaNa karavuM joIe. 'kRti' zabda TIkAnI samApti arthe che. / / 34/303 / / dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-34, 35 bhAvArtha: sAdhu zAstravidhi anusAra bhikSA arthe gayelA hoya tyAre jema potAnA saMyamane upakA2ka ucita AhAra upalabdha thAya to grahaNa kare che tema potAnAthI anya guru, glAna, bAlAdi sAdhuone upakA2ka thAya tevo AhAra upalabdha thAya to tene paNa avazya grahaNa kare; kema ke sAdhu jema potAnA saMyamanI vRddhinA arthI che tema anya guru AdinA saMyamanI vRddhimAM kAraNa bane tevo ucita AhAra prApta thAya to avazya grahaNa karIne teonI saMyamavRddhimAM pote nimittabhAvarUpe thavA mATe yatna kare che. II34/303|| avataraNikA: evaM ca gRhItasya kiM kAryamityAha - - avataraNikArya : ane A rIte=pUrvanA sUtramAM batAvyuM e rIte, grahaNa karAyelA AhArane zuM karavuM joIe ? ethI kahe che sUtraH -- gurorniyeyanam ||39/304|| sUtrArtha gurune nivedana karavuM joIe=lAvelo AhAra gurune samarpita karavo joIe. / / 35/304 / / Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 289 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-35, 36 TIkA : hastazatAd bahirgRhItasyeryApratikramaNagamanA''gamanAlocanApUrvakaM hastazatamadhye tu evameva 'guroH nivedanaM' dAyakahastamAtravyApAraprakAzanena labdhasya jJApanaM samarpaNaM ca kAryamiti / / 35/304 / / TIkArya : dattazatA vArthamiti so hAthathI bahArathI grahaNa karAyelA AhArane IryApratikramaNarUpa gamataAgamananA AlocanapUrvaka gurune nivedana kare ane so hAtha aMdarathI lAvelA AhArane e rIte ja=IryApratikramaNa AdinI kriyA rahita ja, gurune nivedana karavuM joIe=dAyakanA hastamAtranA vyApAranA prakAzanathI prApta thayelA AhAranuM jJApana ane samarpaNa karavuM joIe. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 35/304 bhAvArtha :sAdhu vidhipUrvaka bhikSA lAvyA pachI te bhikSAnuM gurune jJApana kare ane samarpaNa kare. kaI rIte samarpaNa kare ? te TIkAkArazrI spaSTa kare che - jo bhikSA mATe so DagalAMthI adhika bhUmimAM pharelA hoya to AvyA pachI iriyAvahiyAnuM pratikramaNa kare jethI anAbhogathI thayelI saMyamanI skUlanAnI zuddhi thAya ane gamana ane AgamanakALamAM pote IryAsamiti, eSaNAsamiti Adi sarva ucita samitionuM pAlana karyuM che ke nahi tenuM Alocana karIne gurune nivedana kare. tyArapachI te bhikSA gurune batAve ane gurune samarpaNa kare. so DagalAM aMdaramAM ja saMyamane anukULa bhikSA prApta thaI hoya to IriyApathanA pratikramaNa vagara ja gurune bhikSAnuM nivedana kare. so DagalAMnI aMdarathI ke bahArathI lAvelI bhikSA gurune kaI rIte nivedana kare ? te spaSTa kare che - bhikSA ApanAra gRhasthanA hAthano ane pAtranobhAjanano, kevA prakArano vyApAra hato tenuM prakAzana karavApUrvaka prApta thayela bhikSA gurune batAve; kema ke bhikSA ApanAra gRhasthanA hAthanuM ane pAtranuM yathArtha nivedana karavAthI guru te bhikSA zuddha che ke nahIM ? teno yathArtha nirNaya karI zake. tyArapachI te bhikSA gurune samarpaNa kare. A prakAranI ucita sAmAcArInA pAlanane kAraNe guruno pArataMtrano pariNAma suvizuddhatara bane che, jethI saMyamanI vRddhi thAya che. Iupa/304nA avataraNikA : ata eva - avataraNikArya :AthI jaElAvelI bhikSAne gurune samarpaNa karI che. AthI ja - Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-36, 37 sUtra : svayamavAnam T36/301 sUtrArtha : svayaM dAna karavuM joIe nahi. ll36/305ll TIkA - "svayam'=sAtmanA, "sAna'= thasthAna vitara, purvAyattIvRtatva tasya sArU6/201TI TIkArca - svaya'.... ta aa svayaM potAnAthI adAna prApta thayelI bhikSAnuM anyane glAnAdine, avitaraNa kare svayaM Ape nahi; kema ke bhikSA guru AvatIkRtapaNuM che=bhikSA gurune samarpita karela che. 36/30pA bhAvArtha : sAdhu bhikSA laIne AvyA hoya ane anya yogya bhikSAnI prApti thaI hoya to potAnA saMyamane yogya ane anyane yogya evI sarva bhikSA gurune samarpaNa kare ane tyArapachI te bhikSA svayaM grahaNa karIne glAnAdine Ape nahi; kema ke lAvelI bhikSA gurune samarpaNa karelI che, tethI gurunI icchA anusAra te bhikSA kone ApavI te guru nirNaya kare ane pote bhikSA lAvela che, tethI "huM bhikSA yogyane ApuM" e prakArano mithyAbhAva na thAya ane ucita rIte gurune samarpaNa bhAva thAya te mATe sAdhue te bhikSA svayaM glAnAdine ApavI joIe nahi. l3/30pA avataraNikA - tato yadi guruH svayameva kasmaicit bAlAdikAya kiJcid dadyAt tat sundarameva, atha kuto'pi vyagratayA na svayaM dadAti kintu tenaiva dApayati tadA - avataraNikArya : tyArapachI jo guru svayaM ja koI bAlAdikane kaMIka Ape to suMdara ja che. have koIpaNa vyagrapaNAne kAraNe-koIka anya pravRttimAM guru pravRtta hovAne kAraNe, svayaM guru na Ape paraMtu tenA vaDe jabhikSA lAvanAra sAdhu vaDe ja, apAve to - sUtra : tAjJayA pravRttiH TrU7/306 ! Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-37, 38 21 sUtrArtha : temanI AjJAthI gurunI AjJAthI, pravRtti kare te sAdhu pravRtti kare dAnanI pravRtti kare. Il37/306ll TIkA : 'tastha' puro: 'mArA' nirodhena pravRttiH' vAne varyA rU7/20ddA TIkArca - tasya'.... . temanIegurunI AjJAthI nirodhathI sUcanathI, dAnamAM pravRtti karavI joIe= glAnAdine AhArAdi ApavA joIe. m3/306 bhAvArtha : gurunI AjJAthI lAvelI bhikSA sAdhu bAlAdine pradAna kare tyAre gurunI AjJAnA pAlanano adhyavasAya hovAthI huM mArI bhikSA svayaM ApuM tevo mithyA pariNAma thato nathI paraMtu ucitane guru ja bhikSA Ape tevo pariNAma thAya che ane gurune anya ucita pravRtti karavAnI hovAthI temanI AjJAnuM pote pAlana kare che tevo ja zubha adhyavasAya thAya che, tethI saMyamanI zuddhi thAya che. ll37/306aaaa avataraNikA : tatra 2 - avataraNitArtha - ane tyAM=AhArAdi dAnanI pravRttimAM - sUtra: vitachandanam TIrU8/307I sUtrArtha : ucita chaMdana tenA mATe AhAra lAvavAnI pRcchA karavI joIe. ll18/307 TIkA - 'ucitasya' samAnasaMbhogasya bAlAdeH sAdhoH, na punaranyasya, taM prati dAnAnadhikAritatvAt tasya, 'chandanaM' chandasya abhilASasya annAdigrahaNaM pratyutpAdanaM kAryam / / 38/307 / / Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-38, 39 TIkArya : rita' .... sArtham | ucita=samAna saMbhogayogya bAlAdi sAdhune chaMdana karavuM joIe= aSAdigrahaNa pratye IcchAnuM utpAdana karavuM joIe paraMtu anya sAdhune nahi; kema ke ucita evA bAlAdithI anya pratye dAnanuM adhikArIpaNuM che. a38/30thA bhAvArtha - samAna saMbhogavALA bAlAdi=jemanI sAthe mAMDalIvyavahAra hoya tevA bAlAdi, temane choDIne anya sAdhune te annagrahaNa viSayaka pRcchA karavI joIe nahi paraMtu je bAlAdi te AhAra grahaNa karavAne ucita che teone ja annagrahaNa viSayaka abhilASa utpanna thAya te rIte tamArA mATe huM gocarI lAvI ApuM e prakAre pRcchA karavI joIe. jo teo gocarI lAvavAnI anujJA Ape to "chaMdanA sAmAcArInA pAlana janya nirjarAnI prApti thAya. vaLI je sAdhuo sAthe mAMDalIvyavahAra nathI tevA sAdhu koI rIte te sthAnamAM Utarela hoya to paNa temane bhikSA grahaNa mATe vinaMtI karI zakAya nahIM, kema ke teone AhAra ApavAno anadhikAra che. Il38/307ii. avataraNikA - tato dattAvaziSTasyAnAdeH - avataraNitArtha : tyArapachI=ucita bAlAdine anna ApyA pachI apAyelA annamAMthI avaziSTa evA allAdithI - sUtra : dharmIyopamo : sArU/rU08AA sUtrArtha : dharma mATe upabhoga kare sAdhu AhAra vApare. ll19/308ll TIkA : 'dharmAya' dharmAdhArazarIrasaMdhAraNadvAreNa dharmArthameva ca, na punaH zarIravarNabalAdyarthamapi, 'upabhogaH' upajIvanam, tathA cArSam - "veyaNa 1 veyAvacce 2 iriyaTThAe 3 ya saMyamaTThAe 4 / taha pANavattiyAe 5 chaTuM puNa dhammaciMtAe 6 / / 185 / / " [uttarA0 26 // 33] [vedanAvaiyAvRtye IryArthaM ca saMyamArtham / tathA prANapratyayaM SaSTha puna: vintAye IT ] 31/308aaaa Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 / sUtra-39, 40 TIkArya : 'dharmAya' dhammaciMtA / / dharma mATe=dharmanA AdhAra evA zarIranA TakAvavA dvArA ane dharma mATe ja upabhoga kare=AhAra vApare, paraMtu zarIranA varNa-balAdi mATe paNa AhAra vApare nahi ane te pramANe ArSaAgama, che "vedanA=sudhAvedanA, vaiyAvacca, IryAsamiti, saMyama ane prANadhAraNa mATe ane chaThThuM vaLI dharmaciMtA mATe AhAra vApare." (uttarAdhyayanasUtra-26/33) / / 39/308 // - bhAvArtha: sAdhu lAvelA AhAramAMthI ja ucita evA bAlAdine je suMdara AhAra hoya te ApyA pachI je avaziSTa annAdi hoya tene paNa dharmanI vRddhi arthe ja upabhoga kare paNa zarIranA baLanA saMcaya arthe ke zarIranI svasthatA arthe AhAra vApare nahi; kema ke zAstramAM cha kAraNothI ja AhAra vA52vAnI anujJA Apela che. sUtra : 293 (1) kSudhAvedanA dharmadhyAnamAM vyAghAtaka thatI hoya tenA parihAra arthe sAdhu AhAra vApare. athavA (2) AhAra vAparIne saMcita baLa dvArA guNavAnanI vaiyAvacca karIne adhika nirjarA thAya tema hoya to AhAra vApare. athavA (3) AhAra nahi vAparavAthI cakSumAM aMdhArA vagere Ave, tethI IryAsamitinuM pAlana na thAya tenA nivAraNa arthe AhAra vApare. athavA (4) saMyamanAM ucita anuSThAno apramAdabhAvathI thAya temAM upakhaMbhaka thAya teTalo AhAra vApare athavA (5) akALe prANano tyAga na thAya, tethI prANanA rakSaNa mATe AhAra vApare. (6) vaLI, dharmanA ciMtavanamAM zithilatA Ave tema hoya tenA nivAraNa arthe sAdhu AhAra vApare. AnAthI e prApta thAya ke je sAdhu A cha kAraNomAMthI koI ucita kAraNathI AhAra vAparatA hoya to te AhArathI dharmanI ja vRddhi thAya che; kema ke AhArathI puSTa thayelA dehanA baLathI sukhapUrvaka viziSTa dharmanA anuSThAnamAM te mahAtmA udyama karI zake che. II39/308 // avataraNikA : tathA avataraNikArtha : ane - - vivivasatisevA ||40/201|| Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-40, 41 sUtrArtha : vivikta vasatinuM sevana karavuM joIe. 40/309ll TIkA - ___ 'viviktAyAH' strIpazupaNDakavivarjitAyAH 'vasateH' Azrayasya 'sevA' paribhogo vidheyaH, aviviktAyAM hi vasatau vatinAM brahmacaryavratavilopaprasaGga iti / / 40/309 / / TIkArca - vividha:' prasAtti | strI, pazu, napuMsaka AdithI rahita evI vasatinuM AzrayasthAnanuM sevana karavuM joIe=paribhoga karavo joIe. dikaje kAraNathI avivikta vasatimAM=strI AdinA saMsargavALI vasatimAM vratInA-cAritrIonA brahmacaryavratanA vilopano prasaMga che. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 40/309 bhAvArtha : sAdhuo saMyamanA upaSTabhaka vasatinuM yAcana karIne sadA nivAsa karanArA hoya che ane tevI vasati grahaNa karatI vakhate je vasatinI AjubAju strI, pazu, napuMsaka Adi pharatA hoya tevI vasatino tyAga karavo joIe; kema ke anAdino mohano abhyAsa hovAthI AtmAmAM paDelA kAmanA saMskAro strIne joIne udbhava pAme che ke pazunI te prakAranI ceSTA joIne udbhava pAme che, napuMsaka jIvonI te te prakAranI kAmanI ceSTA joIne udbhava pAme che. mATe svAdhyAya AdimAM yatamAna paNa sAdhu tevA nimittane pAmIne vikAravALA thAya to brahmacarya vratanA vinAzano prasaMga Ave mATe sadA tevA AlaMbana vALI vasatithI sAdhue dUra rahevuM joIe. 40/30lA avataraNikA - ata eva brahmacaryavrataparipAlanAya etaccheSaguptIrabhidhAtuM 'strIkathAparihAraH' ityAdi 'vibhUSAparivarjanam' itiparyantaM sUtrASTakamAha, tatra - avataraNikArya : AthI ja strI AdithI rahita vasatinA sevanathI brahmacaryavratanuM pAlana sukhada bane che AthI ja, brahmacaryavratanA paripAlana mATe AvI zeSa guptine=brahmacaryanI zeSa guptine, kahevA mATe strIkathAparihAra ItyAdithI vibhUSAparivarjana sudhI ATha sUtrane kahe che. tyAM=ATha sUtramAM - sUtra : strIkathAparihAraH / / 41/310 / / Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasiMdhu prakaraNa bhAga-2 / adhyAya -5 / sUtra-41 sUtrArtha : strI'thAno parihAra vo bheIo. // 41 / 310 // TIDA : strINAM kathA 'strIkathA,' sA ca caturvidhA - jAti 1 kula 2 rUpa 3 nepathya 4 bhedAt, tatra jAti: brAhmaNAdikA, tatkathA yathA "dhik ! brAhmaNIrdhavAbhAve yA jIvanti mRtA iva / dhanyAH zUdrarjane manye patilakSe'pyaninditAH / / 186 / / " [ ] 'kulaM' caulukya - cAhumAnAdi, tatkathA " " aho caulukyaputrINAM sAhasaM jagato'dhikam / vizantyagnau mRte patyau yAH premarahitA api / / 187 / / " [ ] 'rUpaM' zarIrAkAraH, tatkathA - - 'aho andhrapurandhrINAM rUpaM jagati varNyate / yatra yUnAM dRzo lagnA na manyante parizramam / / 188 / / " [ ] 'nepathyaM' vastrAdiveSagrahaH, tatkathA "dhig nArIraudIcyA bahuvastrAcchAditAGgalatikatvAt / yadyauvanaM na yUnAM cakSurmodAya bhavati sadA / / 189 / / " [ ] tasyAH 'parihAra' iti / / 41 / 310 / / 295 TIDArtha : strINAM kathA ...... iti / / strIkhonI thA = strI'thA te yAra prahAranI che - ( 1 ) bhati, (2) Dusa, (3) 35 jane (4) vastravA ledhthI yAra prabhAranI che. tyAM jAti brAhmaNa Adi, tenI kathA yathA'thI batAve che - "brAhmaNIne dhikkAra thAo je patinA abhAvamAM marelAnI jevI jIve che. zudrI strI dhanya che ema huM mAnuM chuM; prema ! ghaegA patikho thavA chatAM yA nihita nathI / / 185 / / " ( ) vajI, Dula yojya, yAhumAna Ahi tenI prthaa"caulukya putrIonuM sAhasa jagatamAM ghaNuM che. Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 kema ? ethI kahe che pati maryA pachI premarahita hovA chatAM agnimAM praveza kare che. 187 / / " () rUpa=zarIrano AkAra, tenI kathA - dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-41, 42 - "aho andhradezanI strIonuM rUpa jagatamAM varNana karAya che jemAM yuvAnonI lAgelI dRSTi parizramane mAnatI nathI. 1196611" () nepathya=vastrAdi-veSanuM grahaNa, tenI kathA "uttara dezanI strIone dhikkAra thAo, ghaNAM vastrothI AcchAdita aMgavALI hovAne kAraNe jemanuM yauvana yuvAnonAM cakSunA AnaMda mATe sadA thatuM nathI. 1895" () teno=pUrvamAM batAvAyela evI strIkathAno, parihAra karavo joIe. 'kRti' zabda TIkAnI samApti arthe che. / / 41/310 / / bhAvArtha: sAdhu mokSanA atyaMta arthI che topaNa vedanA udayano sarvathA abhAva nathI, tethI nimittone pAmIne te te prakAranA vikAra thavAno saMbhava che, tethI pUrvamAM varNana karyuM tevI ke anya tevA prakAranI strIviSayaka koIpaNa prakA2nI vicAraNA karavAthI te te prakAranAM pariNAmo thavAno saMbhava rahe che. mATe sAdhue sarva prakAranI strIkathAno atyaMta parihAra karavo joIe. jethI koIka nimittane pAmIne rAgAdi udbhava pAme nahi . II41/310ll sUtra : 5542/2 / / TIkArtha H niSadyAnupavezanam ||42/311|| sUtrArtha : -- niSadhAmAM=strInA AsanamAM, sAdhue besavuM joIe nahi. 142/311|| TIkA H 'niSadyAyAM' strInivezasthAne paTTapIThAdau muhUrtaM yAvat strISUtthitAsvapi 'anupavezanaM' kAryam, sadya eva strIniSadyopavezane sAdhostaccharIrasaMyogasaMkrAntoSpasparzavazena manovizrotasikAdoSasaMbhavAt 'niSadyAyAM' manovizrotasiLAtoSasaMmavAt / / strInA nivezasthAnarUpa paTTa-pIThAdimAM muhUrta sudhI strI utthita hovA chatAM paNa temAM sAdhue besavuM joIe nahIM; kema ke tarata ja=strI UThyA pachI Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-42, 43 297 tarata ja, strInA beselA AsanamAM besavAmAM sAdhune tenA zarIranA saMyogathI saMkrAMta thayelA uSma sparzanA vazathI mananA vikAra doSano saMbhava che. / / 42/311|| bhAvArtha: koIka kAraNasa2 koIka sthAne strI beThelI hoya ane te UThIne anya sthAnamAM jAya, te sthAnamAM sAdhue eka muhUrta sudhI besavuM joIe nahi; kema ke strIonA saMyogane kAraNe te sthAnamAM uSmA utpanna thAya evA sparzanA vazathI manovikArano saMbhava che mATe sAdhue atyaMta vikA2nA pariNAmathI dUra rahevA mATe tevA Asana Adino parihAra ka2vo joIe. I42/311 // sUtraH rUndriyAtrayonaH ||43/312|| sUtrArtha : Indriyono aprayoga karavo joIe=strInA aMgonA nirIkSaNamAM avyApAravALA thavuM joIe. 1183/39211 TIkA H 'indriyANAM' cakSurAdInAM kathaJcid viSayabhAvApanneSvapi guhyoruvadanakakSAstanAdiSu strIzarIrAvayaveSu 'aprayogaH' avyApAraNaM kAryam, punastannirIkSaNAdyarthaM na yatnaH kAryaH / / 43 / 312 / / TIkArtha H 'phandriyALAM' . hrArtha: / / cakSu Adi indriyonA koIka rIte viSayabhAvane pAmelA paNa jovAnI utsukatA vagara koIka rIte sanmukha upasthita thayelA paNa gupta evA Uru, vadana, kakSA, stanAdi strIonA avayavomAM avyApAravALA thavuM joIe=koI rIte tenuM darzana thayeluM hoya topaNa pharI tenA avayavonA nirIkSaNa mATe yatna na karavo joIe. 43/312 / / - bhAvArtha: sAdhue brahmacaryanI vRddhine arthe sadA indriyone gupta rAkhIne bhagavAnanA vacana anusAra ucita anuSThAnamAM satata yatna karavo joIe jethI indriyo viSayanA grahaNane abhimukha ja thAya nahi. Ama chatAM koIka prayojanavizeSathI pravRtti thatI hoya ane strInA darzananI prApti thAya ane temanA koIka aMganuM darzana thAya topaNa tarata ja tyAMthI dRSTine dUra karavI joIe, paraMtu te avayavone jovA mATe pharI yatna na ka2vo joIe. jo sAdhu brAhmacaryanI guptinA upayogavALA na hoya to tathA svabhAve strInAM vizeSa darzana mATe upayoga pravarte to brahmacaryanA bhaMganI prApti thAya. mATe jema sAdhue sadA ucita kriyAmAM mananuM Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-43, 44, 45 yojana karIne indriyanI utsukatAno parihAra karavo Avazyaka che tema koIka nimitte strInAM darzana thAya to brahmaguptinA daDha vyApArathI koI anya upayoga na pravarte te rIte sadA yatamAna rahevuM joIe. 43/31NA sUtra : kuDyAntaradAmpatyavarjanam / / 44/313 / / sUtrArtha : kuSya aMtarathI bhIMtanA aMtarathI dAmpatyanuM varjana karavuM joIe strI-puruSanAM yugalonI vAtacIta paNa saMbhaLAya te sthAnanuM varjana karavuM joIe. ll44/313 TIkA : 'kuDyaM' bhittiH tadantaraM vyavadhAnaM yasya tat tathA, 'dAmpatyaM' dayitApatilakSaNaM yugalam, kuDyAntaraM ca tad dAmpatyaM ceti samAsaH, tasya 'varjanam,' vasatau svAdhyAyasthAnAdau ca, na tatra sthAtavyaM yatra kuDyAntaraM dAmpatyaM bhavatIti / / 44/313 / / TIkArya : kurca' .... mavatIti kuca=bhIMta, tenuM aMtara vyavadhAna, che jene te tevuM cheHkuDyAMtaranA vyavadhAnavALuM che, ane tevuM dAMpatya strI-patilakSaNa yugala, kuDyAMtara evuM te dAMpatya e pramANe samAsa che. tenuM kuataravALA dAMpatyanuM, varjata karavuM joIe=vasatimAM ane svAdhyAya Adi sthAnamAM tenuM varjana karavuM joIe=tyAM na rahevuM joIe jyAM bhIMtanA AMtarAmAM daMpatI yugala hoya. "ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. I44/313 bhAvArtha - . sAdhue pAMca indriyonA saMvara mATe je yatna karavAno che temAM paNa brahmacaryane anukULa indriyono saMvara ati duSkara che, tethI alpa paNa nimittane pAmIne brahmacaryanI guptinI malinatA thavAno saMbhava rahe, tethI brahmacaryanI guptinA atyaMta rakSaNa arthe sAdhue je vasatimAM nivAsa karavAno hoya ke svAdhyAya Adi arthe besavAnuM hoya te vasatinA dIvAlanA AMtarAthI daMpatIyugala hoya to teonA vacana zravaNa AdinA prasaMganA kAraNe brahmagupti mATeno yatna paNa alanA pAmI zake, tethI sAdhue brahmaguptinI skUlanAnA baLavAna nimitta evuM kuDyAMtaranA vyavadhAnavALuM sthAna avazya varjana karavuM joIe; tethI sukhapUrvaka saMyamayogomAM daDha udyama karIne sAdhu saMyamanA kaMDakonI vRddhi karI zake. ll44/313 sUtra : pUrvIDitAzrutiH II4/314nA Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 299 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5| sUtra-45, 46 sUtrArtha : pUrvanI krIDAnuM=saMyama pUrve gRhastha avasthAmAM karelI bhoganI krIDAnuM asmaraNa karavuM joIe. II45/314l TIkAH 'pUrva' pravrajyApratipattikAlAt prAk 'krIDitAnAM prauDhapramodapradapramadAprasaGgaprabhRtivilasitAnAmasmRtiH asmaraNam, ayaM ca bhuktabhogAn pratyupadeza iti / / 45/314 / / TIkArya : pUrva' ... rati / pUrvamAM=pravrajyA svIkArelA kALanI pUrvamAM, krIDitonuM atyaMta pramodane devAra strInA prasaMga vagere vilasitonuM, asmaraNa karavuM joIe. ane A bhuktabhogavALA sAdhuo pratye upadeza che. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. I45/314 bhAvArtha: je sAdhue pUrvamAM bhogo karIne saMyama grahaNa karela che tevA mahAtmAone bhoga pratyeno vimukhabhAva thAya che tyAre dIkSA grahaNa kare che. Ama chatAM anAdithI abhyasta jIvano svabhAva viSayomAMthI AnaMda levAno che ane yoganA sevanathI prApta thato AnaMda AdyabhUmikAmAM atiduHsAdhya che, tethI saMyamamAM yatna karanArA paNa sAdhune koIka nimittane pAmIne ke nimitta vagara paNa pUrvanA strI sAthe karAyelA vilAsanuM smaraNa thAya to kaMIka kAmanA vikAro utpanna thAya che, tenA nivAraNa arthe sAdhue pUrvanI krIDAnuM smaraNa na thAya te prakAranI brahmaguptinI maryAdAnuM smaraNa karIne AtmAne vAsita rAkhavo joIe. jethI brahmacaryanuM pAlana vizuddha vizuddhatara bane. I45/314nA sUtra : prItamonanam I46/301 sUtrArtha - praNIta AhAranuM bhojana ati snigdha AhAranuM bhojana sAdhue karavuM joIe nahi. II46/315ll TIkA : 'praNItasya' atisnigdhasya galatsnehabindulakSaNasyAhArasyAbhojanam anupajIvanamiti T46/226T Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUga-46, 40, 48 TIkArya : "gutaca' ... anupanIvanamiti praNIta evA AhAranuM atistiSpa gaLatA snehabinduvALA AhAranuM abhojana karavuM joIe. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 46/31po bhAvArtha sAdhune brahmacaryanA pAlanamAM vyAghAta karanAra jema bAhya AlaMbano che tema snigdha AhAra paNa che, tethI zarIrane anukULa che tevI buddhi dhAraNa karIne jo sAdhu snigdha AhArano upayoga kare to tenAthI puSTa thayela dehamAM sahaja vikAro udbhave che jethI brahmacaryanA pAlananA paNa arthI sAdhune indriyonA vikAro sadA bAdha kare che; mATe vigaIothI yukta evo snigdha AhAra sAdhue varjana karavo joIe. 46/31pavA sUtra : satimAtrAmo: T47/316 sUtrArtha : atimAtrAno abhoga karavo joIe. II47/316nA TIkA : apraNItasyApyAhArasya 'atimAtrasya' dvAtriMzatkavalAdizAstrasiddhapramANAtikrAntasya, 'abhogaH'= amonanam II47/rUdA TIkArya : mAtacArirI....... amonanam aa asnigdha paNa AhAra atimAtrAnuM 32 kvalAdi zAstrasiddha pramANathI atiriktanuM, abhoga abhojana, karavuM joIe. a47/316 bhAvArtha sAdhune jema snigdha AhAra brahmacaryamAM bAdhaka che tema pramANathI adhika AhAra paNa vikAra utpanna karIne brahmacaryanA pAlanamAM vighnabhUta che, tethI saMyama mATe Avazyaka hoya teTalI maryAdAthI adhika asnigdha paNa AhAra sAdhue grahaNa karavo joIe nahi. jethI sukhapUrvaka brahmaguptinuM pAlana thaI zake. II47/316nA sUtra : vibhUSAparivarjanam / / 48/317 / / Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-48, 49 sUtrArtha : vibhUSAnuM parivarjana karavuM joIe. II48/317]] TIkA H 'vibhUSAyAH ' = zarIropakaraNayoH zRGgAralakSaNAyAH parivarjanamiti / eteSAM ca strIkathAdInAM navAnAmapi bhAvAnAM mohodrekahetutvAt niSedhaH kRta iti / / 48 / 317 / / TIkArya : 'vibhUSAyA:' ta kRti / / zarIra ane upakaraNanI zRMgArarUpa vibhUSAnuM parivarjana karavuM joIe. ane A strIkathAdi nava paNa sUtromAM batAvela bhAvonuM mohaudrekanuM hetupaNuM hovAthI niSedha karAyeluM che. 'kRti' zabda TIkAnI samApti arthe che. / / 48/317 / bhAvArtha : jema puSTa thayelo deha indriyonA vikAro kare che tema za2I2 ane saMyamanAM upakaraNone svaccha rAkhavA AdirUpe vibhUSA karavAmAM Ave to vikAro thAya che, tethI sAdhue zarIra ane upakaraNanI vibhUSAno tyAga karavo joIe. jethI vikAra udbhave nahi ane zAstravacana anusAra AtmAne bhAvita karIne sAdhu brahmaguptine atizayita karI zake. sUtraH upasaMhAra H sUtra-40thI 48 sudhImAM je sAdhunA AcAro batAvyA te nave AcAronuM jo pAlana karavAmAM na Ave to mohano udreka thavAno saMbhava rahe che, tethI sAdhue brahmacaryanI nava vADa svarUpa A nava AcAronuM sadA sevana karavuM joIe. 48/317ll avataraNikA : tathA - avataraNikArya ane - 301 " -- tattvAminivezaH ||46/318|| Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5| sUtra-49, 50 sUtrArtha : sAdhue tatva no abhiniveza karavo joIe. II49/318II TIkArca - 'tattve' samyagdarzanajJAnacAritrAnusAriNi kriyAkalApe 'abhinivezaH' zakyakoTimAgate kartumatyantAdaraparatA, anyathA tu manaHpratibandha eva kAryaH / / 49/318 / / TIkArya : tattva' vArya / samyagdarzana-jJAna-cAritra anusArI kriyAkalAparUpa tattvamAM abhiniveza karavo joIe zakya hoya te kRtyamAM atyaMta AdaraparatA rAkhavI joIe. anyathA vaLI=zakya na hoya temAM manano pratibaMdha rAkhavo joIe=manamAM vAraMvAra abhilASa karavo joIe. II49/318ll bhAvArtha :sAdhue saMyamajIvanamAM AtmAne vAraMvAra bhAvita karIne tattva pratyeno atyaMta pakSapAta keLavavo joIe. kevA prakArano tattvano pakSapAta keLavavo joIe ? ethI kahe che - AtmAnI pAramArthika avasthA mukta avasthA che. te ja AtmAne mATe tattva che. tenI prAptino upAya samyagdarzana, samyajJAna ane samyakyAritrarUpa traNa nirmaLa pariNati che. tenI prAptinA upAyabhUta je kriyAno samudAya che temAM je kriyA pote suvizuddha karI zake tema che te kriyAmAM te prakAre atyaMta AdarapUrvaka prayatna karavo joIe. jethI zIdhra saMsArano uccheda thAya. ane je kriyAo haju suabhyasta nathI, tethI te kriyAo samyaka thaI zake tema nathI tevI kriyAo pratye atyaMta rAga dhAraNa karavo joIe. jethI te kriyAne anukULa zakti pragaTa thAya tyAre tene paNa sevIne sAdhu hita sAdhI zake. II49/318 avataraNikA :tathA - avataraNikArya : ane - sUtra : yuwopavighAra jApa0/rU93/ sUtrArtha: yukta upadhine dhAraNa karavI joIe. II50/319 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5| sUtra-50, 51 303 TIkA : 'yuktasya' zAstraprasiddhapramANasamanvitasya lokaparivAdAviSayasya svaparayo rAgAnutpAdakasya 'upadheH' vastrapAtrAdilakSaNasya 'dhAraNA' upabhogaH, upalakSaNatvAt paribhogazca gRhyate, yathoktam - "dhArIyA 3vapono paridaraVT doH parimono tA220" vRdamaNe ra367, 2272] T10/321 TIkArya : yuccha'.. rimo zAstra prasiddha pramANathI yukta lokanA parivAranA aviSaya lokanI niMdAne aviSaya ane sva-paranA rAganA anutpAdaka evI vastra-pAtrAdi lakSaNa upadhine sAdhue dhAraNa karavI joIe=upabhoga karavI joIe ane upalakSaNa hovAthI paribhoganuM grahaNa thAya che. je kAraNathI kahevAyuM che - "dhAraNAthI upabhoga che ane pariharaNA paribhoga che=vastrAdinuM prayojana na hoya tyAre upayoga na karavo, paraMtu pAse rAkhavArUpa pariharaNA e paribhoga che. II19on" (bRhatkalpabhASa- 2367, 2372) li50/319iaa bhAvArtha : sAdhue AtmAnA asaMga svabhAvane pragaTa karavA arthe sarvathA aparigraha svabhAvathI AtmAne bhAvita karavA mATe dharmanAM upakaraNo sivAya koI vastune dhAraNa karavI joIe nahi. dharmanAM upakaraNo paNa zAstramAM prasiddha evA pramANathI yukta dhAraNa karavA joIe, paraMtu je pramANe potAne anukULa jaNAya te pramANe nAnA-moTA vastrAdi dhAraNa karavA joIe nahi. vaLI, lokamAM niMdAno viSaya bane tevAM paNa vastrAdi dhAraNa karavA joIe nahi. vaLI, potAne ke bIjAne vastra-pAtrAdi pratye rAga thAya tevAM suMdara vastra Adi dhAraNa karavA joIe nahi. zAstramaryAdA anusAra grahaNa karAyelAM te vastrAdino paNa paribhoga saMyamanI vRddhinuM kAraNa na hoya tyAre karavo joIe nahi, mAtra potAnI pAse rAkhavA joIe ane saMyamanI vRddhinuM prayojana jaNAya tyAre ja paribhoga karavo joIe. jethI te vastra-pAtrAdi dharmanAM ja upakaraNa che tevo pariNAma rahe che, paraMtu A mAro parigraha che tevo leza paNa bhAva thato nathI. jo tevI yatanA na karavAmAM Ave to te vastrAdi pratye parigrahano pariNAma thAya che. mATe sAdhue sadA yatanAzIla rahevuM joIe; jethI aparigraha svabhAva vRddhi pAme. pa0/31lA avataraNikA - tathA - avataraNikArya - ane - Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 sUtraH sUtrArtha : mUrchAno tyAga karavo joIe. 51/320]] TIkA H 'mUrcchAyA' abhiSvaGgasya sarvatra bAhye'rthe'bhyantare ca zarIrabalAdau varjanam / / 51 / 320 / / TIkArtha H ..... 'mUrchAvA' * varjhanam / / mUrchAno=abhiSyaMgarUpa rAgAtmaka pariNAmano sarvatra bAhya arthamAM ane atyaMtara zarIrabalAdimAM tyAga karavo joIe. ||51/320mA bhAvArtha -- sAdhue sadA vItarAgabhAvathI anyatra upekSAno pariNAma dhAraNa karavo joIe. ane nimittane pAmIne bAhya evA padArtho ke aMtaraMga zarIrabala, jJAnazakti, vIryazakti ke anya paNa aMtaraMga koI zaktio hoya tenA pratye rAgabhAva na thAya te prakAre upayukta thaIne bhagavAnanA vacanathI sadA bhAvita thavA yatna karavo joIe. jethI anAdinA mUrcchanA saMskAro nimittane pAmIne puSTa thAya nahi ane tattvabhAvanathI kSINa kSINatara thAya. I51/320] avataraNikA : tathA - sUtraH muntyAH ||1/320|| avataraNikArtha : ane - dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-51, 52 - -- prativaddhaviharam ||12/321 / / sUtrArtha : apratibaddha vihAra karavo joIe. II52/321|| TIkA H 'aprativandrena' vezaprAmanAvAvamUrjIitena 'vijJarakhaM' vidvAra: hrAryaH / / 12/32 / / Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 / sUtra-52, 53 TIkArya : 'aprativankena' ***** sUtraH avataraNikArya : ane - 52/321 bhAvArtha: sAdhune sarvatra rAganA parihAra arthe anukULa Adi kSetramAM rAga na thAya te mATe bhagavAne navakalpI vihAro batAvyA che. koI mahAtmA te rIte navakalpI vihAro karatA hoya Ama chatAM aMtaraMga rIte rAganA pariNAmanA parihAra mATe yatnavALA na hoya to to navakalpI vihAranuM prayojana siddha thAya nahIM. tethI sAdhue koI deza, koI gAma ane koI kula AdimAM rAgabhAva na thAya te rIte upayukta thaIne vihAra ka2vo joIe. anyathA jinavacana anusAra navakalpI vihAra karavA chatAM kSetrAdimAM rAga thAya to te navakalpI vihAra paNa kalyANanuM kAraNa bane nahi. mATe aMtaraMga rIte sarvatra apratibaddha thaIne vihAramAM yatna karavo joIe. I52/321 avataraNikA : tathA - 305 AryaH / / deza-gAma-kulAdimAM mUrchArahita apratibaddha vihAra karavo joIe. paravinavAsaH / / 13/322 / / sUtrArtha : parakRta bilamAM=vasatimAM sAdhue vAsa karavo joIe. II53/322 / / TIkA H 'paraiH' AtmavyatiriktaiH 'kRte' svArthameva niSpAdite bila iva 'bile' asaMskaraNIyatayA upAzraye 'vAsa:' / / 52/22 / / TIkAryaH ':' ..... vAsaH / / para vaDe=potAnAthI anya evA gRhastho vaDe potAnA mATe ja niSpAdita= karAyelA bila jevA bilamAM=asaMskaraNIyapaNuM hovAne kAraNe upAzrayamAM vAsa karavo joIe. /53/322/ Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-53, 54 bhAvArtha: sAdhuo kSetranA pratibaddha vagara vihAra karyA pachI koI nagara AdimAM nivAsa kare temAM paNa kaMI AgaLa pAchaLa AraMbha-samAraMbha na thAya tenA arthe kevA sthAnamAM nivAsa karavo joIe ? te spaSTa kare che . 306 gRhasthe potAnA mATe ja niSpAdita karelA upAzraya AdimAM vAsa ka2vo joIe arthAt gRhasthe potAne bhagavadbhakti arthe ke snAtrAdi ke pauSadhAdi arthe potAnA mATe ja sthAna UbhuM kareluM hoya ane sAdhunA nimitte temAM svacchatA Adi koI saMskAro karavAmAM na AvyA hoya te sthAnamAM vAsa ka2vo joIe, te batAvavA mATe bilanI upamA ApI che. jema uMdare potAnA mATe bilo banAvyAM hoya tenI aMdara koI jAtanA saMskAro karyA vagara te bilomAM sApa potAno nivAsa kare che tema gRhasthe potAnA mATe karelA ane koI prakAre sAdhu mATe saMskAro na karAyA hoya tevA sthAnamAM sAdhue vAsa ka2vo joIe. jethI koI prakAranA AraMbhanI anumati prApta thAya nahi; jethI sAdhuno asaMgabhAva vRddhi pAme. I53/322/ avataraNikA : tathA avataraNikArya : ane - sUtra : sUtrArtha : navapradazuddhiH ||14/323 / / avagrahanI zuddhi karavI joIe. / / 54/323|| TIkA H 'avagrahANAM' devendrarAjagRhapatizayyAtarasAdharmikAbhAvyabhUbhAgalakSaNAnAM 'zuddhiH ' tadanujJayA paribhogalakSaNA kAryA / / 54 / 323 / / TIkArya :- . 'avaprajJALAM' AryA / / devendra, rAjA, gRhapati, zayyAtara ane sAdharmikanA AbhAvya bhUmirUpa avagrahanI temanI anujJAthI paribhogarUpa zuddhi karavI joIe. 54/323 // bhAvArtha: sAdhue adattAdAnarUpa trIjA mahAvratanI zuddhi arthe je bhUmimAM mAsakalpa Adi karavAno hoya te Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-54, papa 307 bhUmimAM devendra Adi pAMcanI anujJA meLavIne nivAsa karavo joIe. jethI te bhUminA svAmInI bhUmino upayoga karavAthI adattAdAnarUpa doSanI prApti thAya nahi; jema ke jenI te bhUmi hoya teNe ApyA vagara ke temanI anujJA vagara te bhUminA upabhogathI adattAdAna doSanI prApti thAya che. sAmAnya rIte saudharma indra jaMbudvIpanA adhipati kahevAya che, tethI tenI anujJA bhagavAnanA kALamAM devendra ApelI che, tethI tenI anujJAthI ane vasati paribhoga karIe chIe e prakAranI buddhi grahaNa karIne sAdhu vasati grahaNa kare che. vaLI, devendra pachI te nagara ke dezano rAjA mAlika kahevAya, tethI tenI anujJA sAdhue grahaNa karIne te nagara AdimAM rahevuM joIe. vaLI, te nagaramAM paNa je nivAsasthAna hoya tenA mAlikanI anujJA levI joIe. vaLI, te makAnanA svAmIthI atirikta koI te makAna bhADe le ke anya rIte teno upayoga karatA hoya te rU5 zayyAtaranI anujJA laIne sAdhue te vasatimAM rahevuM joIe. vaLI, te vasatimAM koI anya sAdhuo tyAM ke najIkanA vasatimAM rahelA hoya te sAdharmika sAdhunuM te kSetra mAsikalpa Adi daramyAna AbhAvya che, tethI teonI anujJA laIne te vasatimAM sAdhue rahevuM joIe. A prakAranA anujJApUrvaka vasatino paribhoga karavAthI sAdhune svAmI adatta nAmanA adattAdAnanA parihAranI zuddhi thAya che. IFpa4/323 sUtra : mAhi05: T11/324Tii sUtrArtha : mAsAdi kalpa karavo joIe. Ifpapa/324ll TIkA : 'mAsaH' pratItarUpa eva, 'Adi'zabdAccaturmAsI gRhyate, tato mAsakalpazcaturmAsIkalpazca kAryaH T51/324o TIkArya : "mAsaH'..... | mAsa pratItarUpa ja che. ane "mAhi' zabdathI cAra mAsa grahaNa karAya che, tethI mAsakalpa ane caturmAsIkalpa karavo joIe. pa5/324 bhAvArtha :sAdhune navakalpI vihAra karavAnuM zAstravacana che, tethI comAsAnA cAra mahinA, ane zeSa kALamAM eka Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 / sUtra-papa, 56 eka mAsa tema navakalpI vihAra kare, tethI koI kSetramAM eka mAsathI adhika rahe nahi. kAraNa na hoya to avazya te kSetramAM eka mAsa sthira rahe. jethI svAdhyAya Adino vyAghAta na thAya ane mahino samApta thatAM avazya te kSetrano tyAga karIne anya kSetramAM mAsakalpa kare. A prakAre ATha mAsamAM ATha mAsakalpa karIne comAsAmAM cAra mahinA sthiratA kare. jethI kSetra pratye rAga paNa na thAya ane prayojana vagara vihAra karIne svAdhyAya AdimAM vyAghAta na thAya. ucita svAdhyAya Adi dvArA AtmAne vAsita rAkhIne sAdhu sadA asaMgabhAvanI zaktino saMcaya karI zake te mATe mAsakalpa AdinI zAstrIya maryAdA che. papa/324ll. avataraNikA - __ yadA tu durbhikSakSitipativigrahajavAbalakSayAdibhirnimittaiH kSetravibhAgena mAsAdikalpaH kartuM na pAryate tadA kiM karttavyamityAha - avataraNikArya : vaLI jyAre duSkALa hoya, rAjAnuM yuddha cAlatuM hoya, jaMdhAbaLa kSINa thayuM hoya tyAre te Adi nimittothI kSetra vibhAgathI mAsakalpa karavuM zakya na hoya tyAre zuM karavuM joIe ? ethI kahe che - sUtra : treva yiA padda/rUrI sUtrArtha :eka ja sthAnamAM te kyiA karavI joIe=mAsAdi kalpanI kyiA karavI joIe. I56/3rapI. TIkA : 'ekasminneva' mAsakalpAdiyogye kSetre vasatyantaravibhAgena vIthyantaravibhAgena ca sarvathA niravakAzatAyAM saMstArakabhUmiparivartena 'takriyA' mAsAdikalpakriyeti, ata eva paThyate - "saMthAraparAvattaM abhiggahaM ceva cittarUvaM tu / patto rittiLo da vihAraparamArasu pati 21" [] [saMstArakaparAvarttamabhigrahaM caiva citrarUpaM tu / / azvAritri da vihArapratimavipu rvatti ] pada/rUrI TIkArca - "abhiva'. raMti . eka ja mAsakalpAdi yogya kSetramAM vasati aMtaranA vibhAgathI athavA Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 / sUtra-56, 57 309 zerI aMtaranA vibhAgathI, sarvathA anya vasatinI aprAptimAM saMthArAnA bhUmitA parivartanathI te kriyAmAsAdi kalpa kriyA karavI joIe. AthI ja kahevAya che - "AthI ja vihAra, pratimA AdimAM saMthArAnuM parivartana, citra prakArano abhigraha ahIM=saMsAramAM, cAritrIo kare che. 1915" () 556/325 // bhAvArtha: sAdhuone nirlepa thavA mATe bhagavAne navakalpI vihAra batAvyo che. Ama chatAM duSkALa hoya, rAjAnAM yuddho cAlatAM hoya ke sAdhunuM jaMghAbaLa kSINa thayuM hoya tyAre navakalpI vihAra sAdhu mATe azakya che. Ama chatAM koIka rIte sAdhu te prakAre vihAra kare to klezanI prApti thAya ane citta samAdhipUrvaka saMyamayogamAM ullasita thaI zake nahi. tethI cittanI samAdhipUrvaka zAstrathI vAsita thavA mATe tevA saMjogomAM sAdhune eka sthAnamAM nivAsa Avazyaka bane che. tevA saMjogomAM paNa zAstramaryAdA anusAra mAsakalpanA AcAranA pAlana arthe te nagara AdimAM vasatinA nava vibhAgo karIne sAdhu nava mAsakalpa kare athavA te nagaranA zerI AdinA vibhAga dvArA nava mAsakalpa kare ane te prakAre mAsakalpa zakya na jaNAya to eka ja sthAnamAM mahine mahine saMthArAnA parivartana dvArA paNa sAdhu nava mAsakalpa kare; jethI bhagavAnanA vacananuM pAlana thAya ane te mAsakalpanA yatna dvArA susAdhu koIpaNa kSetra pratye mamatva na thAya tevo aMtaraMga yatna karIne mAsakalpanA AcArane saphaLa kare che. 56/325nA avataraNikA : taMtra va - avataraNikArya : ane tyAM=eka kSetramAM mAsAdi kalpa kare tyAM sUtraH sUtrArtha: -- - sarvatrAmamatvam ||17/326 / / sarvatra=sarva vastumAM amamatvane kare. 57/326] TIkAH 'sarvatra' pIThaphalakAdau nityavAsopayogini anyasmiMzca 'amamatvam' amamIkAra iti / / 17/326!! Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 TIkArtha H 'sarvatra' kRti / / sarvatra=nityavAsanA upayogI evA pIThaphalakAdimAM ane anya vastumAM amamatvane sAdhu kare. 'kRti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 57/326 / / bhAvArtha H sAdhue navakalpI vihAra karIne kSetranA pratibaMdharahita thavA mATe sadA udyama ka2vo joIe. ane koIka evA prakAranA saMyogamAM te kSetramAM mAsAdi kalpa karIne nivAsa karavo paDe to nityavAsamAM upayogI evI koI sAmagrImAM mamatva na thAya te prakAre atyaMta upayukta thaIne AtmAne sadA bhAvita karavo joIe. anyathA nimitta anusAra upayogI padArthamAM anukULatAnI buddhi thAya to saMyamamAM aticAra AdinI prApti thAya. II57/326] avataraNikA : tathA avataraNikArya : ane sUtra : sUtrArtha ..... - - dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-57, 58 nivAnaparihAra: ||18/327 / / nidAnano parihAra karavo joIe. 58/327|| TIkA H nitarAM dIyate lUyate samyagdarzanaprapaJcabahalamUlajAlo jJAnAdiviSayavizuddhavinayavidhisamuddharaskandhabandho vihitAvadAtadAnAdibhedazAkhopazAkhAkhacito niratizayasuranarabhavaprabhavasukhasaMpattiprasUnAkIrNo'nabhyarNIkRtanikhilavyasanavyAlakulazivAlayazarmaphalolbaNo dharmakalpataruranena surardhyAdyAzaMsanapariNAmaparazuneti 'nidAnaM' tasya 'parihAraH', atyantadAruNapariNAmatvAt tasya, yathoktam - "yaH pAlayitvA caraNaM vizuddhaM karoti bhogAdinidAnamajJaH / dI vaddhayitvA tavAnavayaM sa nandana bhasmayate varAja: / / 88 / / " [ ] kRti / / / / 8/27 / / ... Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 311 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5sUtra-58, 59 TIkArya : nitarAM ..... rUti samyagdarzananA vistArarUpa bahumUlajALavALo, jJAnAdi viSayaka vizuddha vinaya ane vidhirUpa moTA skaMdhanA baMdhavALo, vihita suMdara dAnAdi bheda zAkhA-upazAkhAthI yukta niratizaya deva-manuSyabhavamAM prApta thatA sukhasaMpattirUpa phaNagAthI AkIrNa, ane dUra karela che saMpUrNa ApattiorUpa pazuono samUha evA zivAlayanA phala ApavAmAM samartha evo dharmarUpI kalpavRkSa AnA vaDe atyaMta nAza karAya che devalokanI AzaMsAnA pariNAmarUpa kuhADA vaDe nAza karAya che e nidAnano parihAra karavo joIe; kema ke tenuM dharma sevIne karAyelA nidAnanuM atyaMta dAruNa pariNAmapaNuM che. je kAraNathI kahevAyuM che - je ajJa sAdhu vizuddha cAritrane pALIne bhogAdi nidAnane kare che te varAka rAMkaDo (dIna) phaladAnamAM samartha evA naMdanane=bagIcAne vadhArIne bhasma kare che. I188" ). ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. pa8/32thA. bhAvArtha : dharma e kalpavRkSa che, tethI jema kalpavRkSa sarva prakAranAM iSTa phalane ApanAra che tema dharma AtmAne saMsAramAM rahe tyAM sudhI adhika adhika sukhane Ape che ane aMte sarva upadravothI rahita pUrNa sukhamaya mokSa Ape che. te dharmakalpavRkSanuM mULa samyagdarzananA aneka prakAranA pariNAmo che, tethI je mahAtmAo sadA jinavacananA paramArthane jANIne jinavacana pratyenA rucinA bhAvone atizaya atizayatara kare che temAM dharmakalpavRkSanuM mULa vistArane pAme che. ane mULamAMthI vRddhi pAmeluM vRkSa jema majabUta thaDarUpe bane che, tema AtmAmAM samyagdarzanarUpa mULa vRddhi pAmIne jJAnAdi viSayaka vizuddha vinayanuM sevana ane vidhirUpa thaDa pragaTa thAya che. ane jema te vRkSanA thaDamAMthI zAkhA-prazAkhA pragaTa thAya che tema zAstramAM vihita evA dAnAdidharmarUpa zAkhA-prazAkhA AtmAmAM pragaTa thAya che. te zAkhA-prazAkhAmAM jema pAMdaDAo phUTe che tema niratizaya evA devabhavanI ane manuSyabhavanI sukhasaMpattio AtmAmAM pragaTa thAya che. jema ke vRkSamAM phaLa pragaTa thAya che tema te dharmarUpI kalpavRkSamAM sarva upadravarahita evA mokSasukharUpa phaLa pragaTa thAya che. paraMtu Aloka ane paralokanI AzaMsA karavAthI tevA suMdara dharmarUpI kalpavRkSano nAza thAya che, tethI Aloka ane paralokanI AzaMsArUpa nidAnano sAdhue atyaMta parihAra karavo joIe. A rIte vAraMvAra bhAvana karavAthI sAdhune potAnA sevAyelA dharmanA phaLarUpe AlokanA ke paralokanA phaLanI AzaMsA thatI nathI ane sadA AtmAnI guNavRddhine anukULa udyama karIne te mahAtmA potAnA dharmarUpI kalpavRkSane puSTa puSTatara kare che. pa8/327nA avataraNikA - tarhi kiM karttavyamityAha - Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2) adhyAya-5| sUtra-59 avataraNikArca - to=Aloka ane paralokanI AzaMsArUpa nidAnano parihAra karavo joIe to, zuM karavuM joIe? ene kahe che - bhAvArtha : pUrvasUtramAM kahyuM ke sAdhune sadanuSThAna sevanakALamAM te sadanuSThAnanA phaLa rUpe koI AzaMsA thAya te rUpa nidAnano parihAra karavo joIe. to prazna thAya ke jo Aloka paralokanI koI AzaMsA anuSThAnamAM karavAnI na hoya to zuM karavuM joIe ? jethI te anuSThAna AtmakalyANanuM kAraNa bane ene kahe che - sUtra : vihiti pravRtti /pa/rUrI sUtrArtha: vihita che=bhagavAna vaDe vItarAga thavAnA upAyarUpe vihita che e rIte pravRtti karavI joIe= sAdhue sarva kRtyomAM pravRtti karavI joIe. Apa9/328 TIkA : vidita' vartavyatA mAnavatA nirUpita meti parva sarvatra zarmArthe "pravRttiH' pAvara/rUradA TIkArya - vihita pravRttiH | vihita=bhagavAna vaDe kartavyapaNA rUpe nirUpita A che=prastuta kRtya che e rIte sarvatra dharmakRtyomAM pravRtti karavI joIe=sAdhuoe yatna karavo joIe. pa9/328 bhAvArtha pUrvasUtramAM graMthakArazrIe kahyuM ke nidAnanA parihArarUpe sAdhue yatna karavo joIe, tethI jijJAsA thAya ke kriyAkALamAM AlokanI ane paralokanI AzaMsA rAkhyA vagara sAdhue sarvakRtyo karavAnAM hoya to anuSThAnakALamAM kevo adhyavasAya rAkhavo joIe ? tethI graMthakArazrI kahe che - bhagavAne sAdhune "A anuSThAna kartavyarUpe vihita che e prakAranA upayogapUrvaka sarva dharmakRtyomAM yatna karavo joIe. AnAthI e phalita thAya ke bhagavAne jIvane sva sva bhUmikA anusAra te te anuSThAna te te rIte karavAnuM kahela che ke jethI te te anuSThAna sevanakALamAM te mahAtmA potAnA vidyamAna kaSAyo te te anuSThAnanA kRtyo sAthe te te prakAranA kSayopazamabhAvanA pariNAmanA pratisaMdhAnapUrvaka pravartAve; jethI te anuSThAnathI te mahAtmA saMyamanA kaMDakonI vRddhine prApta karIne vItarAgatAne Asanna Asannatara banI zake, tethI sAdhue potAnI bhUmikA anusAra je vihita anuSThAna hoya te anuSThAnanA pAramArthika svarUpano bodha karIne saMyamanA kaMDakonI vRddhi thAya te rIte pravRtti karavI joIe. pi9328 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 / sUtra-60, 61 313 avataralikA : tatha - avataraNikArya : ane - sUtra : vidhinA svAdhyAyayo: 60/rUrI sUtrArtha - vidhipUrvaka svAdhyAyano vyApAra karavo joIe. ll10/329ll TIkA : 'vidhinA' kAlavinayAdyArAdhanarUpeNa 'svAdhyAyasya' vAcanAderyogo vyApAraNamiti / / 60/329 / / TIkArca - vidhinA'.... vyApAraNiti vidhithI kAla-vinaya Adi ArAdhanArUpathI svAdhyAyanokavAcanAdino vyApAra karavo joIe. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. I60/329 bhAvArtha : sAdhune pratidina navA navA sUtra-arthane grahaNa karavAnuM bhagavAne vidhAna karela che, tethI ucita kALe ucita vinayapUrvaka sAdhue atyaMta upayukta thaIne sUtrAdinuM grahaNa karavuM joIe. grahaNa karAyelAM sUtronuM ane arthonuM parAvartana Adi karIne sthira karavA yatna karavo joIe, jethI te sUtranA arthothI vAsita thaIne sAdhunuM citta sarvajJanA vacanarUpa zrutanAM upayogathI niyaMtrita thaIne sarvajJa tulya thavA mATe sadA udyamazIla rahI zake. I60/32lA avataraNikA - tathA - avataraNikArya :ane - sUtra : sAvavAparida: Td9/330nA Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 dharmanaMda prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 / sUtra-11 sUtrArtha : AvazyakanA aparihAramAM udhama karavo joIe. I1/330]. TIkA : 'AvazyakAnAM' svakAle niyamAt karttavyavizeSANAM pratyupekSaNAdInAM 'aparihANiH' abhraMzaH, iyaM ca pradhAnaM sAdhuliGgam, tathA ca 'dazavaikAlikaniyuktiH' - "saMvego nivveo visayavivego susIlasaMsaggI / ArAhaNA tavo nANadaMsaNacarittaviNao ya / / 192 / / khaMtI ya maddava'jjava vimuttayA'dINayA titikkhA ya / gAvasAparisuddhI ya vivutri huM yADuM sArUA" riza. ni. 348-341]. [saMvego nirvedo viSayavivekaH suzIlasaMsargaH / ArAdhanA tapo jJAnadarzanacAritravinayazca / / 1 / / kSAntizca mArdavamArjavaM vimuktatA adInatA titikSA ca / Avazyakaparizuddhizca bhikSuliGgAnyetAni / / 2 / / / / 61/330 / / TIkArya - 'gAvAyAna'. thAuM AvazyakonA=svakAle arthAt te te kALamAM niyamathI kartavyavizeSa evA prapekSaNAdhirUpa AvazyakonA, aparihaNimAM abhraMzamAM, yatna karavo joIe; ane Aga AvazyakatI aparihANi, sAdhunuM pradhAna liMga che. ane te pramANe dazavaikAlikalithukti che - saMvega, nirveda, viSayono viveka, suzIlano saMsarga, ArAdhanA, tapa, jJAna, darzana, cAritra, vinaya, kSamA, mAdeva, Arjava, nirlepatA, adInatA, titikSA=pratikULa saMyogomAM cittanI aslAni thAya tevo yatna, AvazyakanI parizuddhi A sAdhunAM liMgo che. ll192-193" (dazavaikAlikaniryukti 348-349) ug1/330 bhAvArtha : sAdhue saMyamanI sarva ucita kriyAo ucita kALe zAstravidhinuM smaraNa karIne apramAdabhAvathI sadA karavI joIe; jethI saMyamajIvananA Avazyaka kRtyo dvArA sAdhu saMyamanA pariNAmonI vRddhine prApta karIne AtmAne uttama saMskArothI vAsita karI zake. sAdhunAM pradhAna liMgo kayA che ? te dazavaikAlikasUtranI niyuktimAM A pramANe batAvyAM che - (1) saMvega - sAdhue sadA mokSano abhilASa dhAraNa karIne mokSanA upAyamAM yatna karIne nirlepatAno pariNAma vRddhi pAme te prakArano saMvegano pariNAma dhAraNa karavo joIe. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMda prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5| sUtra-61 315 (2) nirveda - vaLI, sAdhue saMsArano atyaMta bhaya dhAraNa karIne saMsAranI vRddhine anukULa koI pariNAma na thAya te rIte tailadhArA puruSanI jema potAnA bhAvaprANanA rakSaNa mATe udyama karavo joIe. je nirvedanA pariNAmarUpa che. (3) viSayono viveka - sAdhue pAMca indriyonA viSayo sAthe citta saMzleSa na pAme te rIte atyaMta upayukta thaIne sarva kriyAo karavI joIe te viSayano viveka che. (4) suzIlano saMsarga - sAdhue sadA potAnAthI adhika guNavALA puruSa sAthe saMsargamAM rahevuM joIe jethI temanA apramAdanA yatnanA avalaMbanathI potAnAmAM paNa vizeSa prakArano apramAdabhAva ullasita thAya. (5) ArAdhanA : bhagavAnanA vacananuM smaraNa karIne sva sva bhUmikA anusAra je je ucita kRtya hoya te te sva ucita kRtyone te rIte sevavA yatna karavo joIe; jethI bhagavAnanAM vacana anusAra sarva udyamathI potAnI zakti pravarte e jinavacananI ArAdhanA che. (6) tapa indriyonA vikAranA nirodhamAM sahAyaka thAya te prakAre zaktine gopavyA vinA ucita bAhyatapa karavo joIe jethI tapathI kAMIka zithila thayelo deha vikAramAM na pravarte ane mana paNa zithila thayeluM hovAthI vikArane pAmyA vagara potAne jyAM pravartAvavuM hoya tyAM pravartI zake te tapa che. (7-10) jJAna, darzana, cAritra ane vinaya : sAdhue zakti anusAra jinavacananA marmane sparza kare tevuM jJAna meLavavuM joIe ane te vacanathI bhAvita thaIne jinavacana ja paramArtha che. anya nahi te prakAre AtmAne atyaMta vAsita karIne darzanamAM yatna karavo joIe ane jinavacana anusAra ucita kriyAo karIne AtmAnA zuddha bhAvomAM caraNa thAya arthAtuM gamana thAya te rIte yatna karavo joIe ane guNasaMpannano sadA vinaya karavo joIe. (11-17) kSamA, mArdava, Arjava, nirlepatA, adInatA, titikSA ane Avazyakaparizuddhi - vaLI, sAdhue kSamA, mArdava, Arjava ane vimuktatA=nirlepatAmAM sadA yatna karavo joIe arthAt padArthanAM nimittone joIne prajvalana svabhAva ullasita na thaI zake tevo kSamAno pariNAma keLavavo joIe. uttama puruSo karatAM pote atyaMta nIcalI bhUmikAmAM che te pramANe bhAvana karIne mAnarahita evo Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 / sUtra-61, 62 mArdavabhAva dhA2Na ka2vo joIe. guNavAna puruSane parataMtratA rahe evo ArjavabhAva dhA2Na ka2vo joIe. koI padArthamAM saMga na thAya te prakArano nirlepa bhAva dhA2Na ka2vo joIe. pratikULa saMjogomAM adInatA dhAraNa karavI joIe. kSudhA-tRSA AdimAM vyAkuLatA na thAya te prakAre titikSA bhAvathI AtmAne bhAvita ka2vo joIe. sAdhunAM sarva Avazyaka anuSThAnamAM parizuddhinI prApti thAya te prakAre udyama karavo joIe. A sarva bhAvasAdhunAM liMgo che. II61/330II avataraNikA : tathA avataraNikArya : ane sUtra H - sUtrArtha -- : yathAzakti tapaH sevanam / / 62/331 / / yathAzakti=potAnI zakti anurUpa tapanuM sevana karavuM joIe. // 62/331 // TIkA H 'yathAzatti tapasa:' anazanAve: 'sevanam' AcarAt, yayom - "kAyo na kevalamayaM paritApanIyo miSTai rasairbahuvidhairna ca lAlanIyaH / cittendriyANi na caranti yathotpathena vazyAni yena ca tadAcaritaM jinAnAm / / 194 / / " [ ] / / 62/331 / / TIkArtha H ..... 'yathAzakti ninAnAm / / yathAzakti anazanAdi tapanuM sevana karavuM joIe=sAdhue AcaraNa karavuM joIe. je kAraNathI kahevAyuM che "A kAyA=zarIra, kevala paritApanIya nathI=upavAsa Adi karIne kaSTa ApavA svarUpa nathI ane ghaNA prakAranAM iSTa 2so vaDe poSaNa karavA yogya nathI. je pramANe citta ane indriyo utpathathI=saMyamanA kaMDakonA upAyanAM vRddhimAM yatnane choDIne bAhya padArtho sAthe saMganA pariNAma karavArUpa utpathathI, care nahIM=indriyo utpathamAM na jAya, ane jenAthI=je tapathI, vaza thAya--citta ane mana vaza thAya, tete tapa jinonuM Acarita che. 194" () II62/33130 bhAvArtha: sAdhu mokSanA atyaMta abhilASI che, tethI ja sarva bAhya saMgano tyAga karIne kevala asaMga bhAvanI Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 317 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-12, 13 zaktinA saMcaya arthe sadA saMyamayogamAM yatna kare che. Ama chatAM AhArAdithI puSTa thayelAM deha ane mana anAdinA saMskAronA kAraNe niyaMtraNamAM na rahe to mokSamArganA pathane choDIne saMsAranA patharUpa utpathamAM jAya che; jethI asaMga mATe yatna karanAra sAdhu paNa vAraMvAra bAhya padArtho sAthe saMga karIne saMganA saMskAronuM AdhAra kare che. tenA nivAraNa arthe bhagavAne sAdhune tapa karavAnI AjJA karI che ane te tapa dvArA kAMIka kRza thayelo deha hovAthI indriyo ane mana zithila bane che, tethI kAMIka zithila banelI te indriyone kalyANanA arthI sAdhu sukhapUrvaka anya ucita yogamAM daDha pravartAvIne asaMgabhAvanA saMskArone atizaya atizayatara karI zake che. mATe ucita saMyamayogamAM karAto yatna hAnine prApta na kare te rIte sAdhue tapamAM yatna karavo joIe. IIka2/331 avataraNikA - tathA - avataraNikArca - ane - sUtra : parAnuprakriyA ddarU/rUrUrI sUtrArtha : para anugrahanI kriyA sAdhue karavI joIe. ll13/33zA. TIkA - _ 'pareSAM' svapakSagatAnAM parapakSagatAnAM ca jantUnAM mahatyA karuNAparAyaNapariNAmitayA anugrahakaraNaM' jJAnAthusiMghAniti dharU/rUrUA. TIkArya : reSa' ... saMpAdaniita | svapakSagata ane parapakSagata evA jIvonI mahAna karuNAparAyaNa pariNAmIpaNAthI anugraha karavo joIe jJAnAdi upakAranuM saMpAdana karavuM joIe. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. ga63/332 bhAvArtha: sAdhuo zakti anusAra sadA zAstraadhyayana karIne bhagavAnanA vacananA paramArthane jANanArA bane che. je sAdhuo zAstrAdi adhyayana karIne te prakAranA viziSTa bodhavALA thayA che ke jeo potAnA AtmAne Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 ) adhyAya-5 | sUtra-13, 14 jinavacana anusAra yogamAM pravartAvI zake che tema anya jIvone paNa jJAnAdino bodha karAvIne vizeSa prakAre yogamAM pravartAvI zake tevA che, tevA mahAtmAoe A sAdhu ApaNA gacchanA che ke A sAdhu paragacchanA che evo vibhAga karyA vagara yogya jIvo pratye mahAkaruNAnA pariNAmapUrvaka teonA hita arthe zAstraadhyayana karAvavAmAM yatna karavo joIe, paraMtu huM teone adhyayana karAvIza to teo mArI vaiyAvacca karaze ke mArI khyAti vadhaze evA koI pariNAmane karyA vagara kevala A saMsArasamudramAMthI teo paNa sukhapUrvaka nistArane pAmI zake tevA zubha adhyavasAyathI yathArtha bodhanuM kAraNa bane te rIte teone adhyayana karAvavuM joIe. 3/33zA avataraNikA - tathA - avataraNikArya : ane - sUtra : TLavoSanirUpaNam gadda4/rUrUrUA. sUtrArtha : guNadoSanuM nirUpaNa karavuM joIe avalokana karavuM joIe. II64/333 TIkA : sarvatra vihAro vacce "juvothornirUpa' sarvam 64/ra3rUA. TIkArya : sarvatra ..... vArtham | sarvatra vihAra Adi kartavyamAM guNadoSanuM avalokana karavuM joIe. li64/333 bhAvArtha - - sAdhune mATe je je ucita kriyAo bhagavAne batAvI che te kriyAmAMthI kaI ucita kriyAo huM jinavacana anusAra karIne vizeSa prakAranA saMyamanA pariNAmane prApta karI zakuM chuM te rUpaguNanuM avalokana karavuM joIe ane kaI ucita kriyAo zAstramAM vihata hovA chatAM tevA prakAranI potAnI zaktinA abhAvane kAraNe te pravRttithI potAne klezarUpa doSanI prApti thAya che tenuM sUkSma buddhithI sAdhue sadA avalokana karavuM joIe, jethI sAdhu ekAMte kalyANanI prApti thAya tevI ucita AcaraNA karI zake. ll14/333 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-65 319 avataraNikA : tathA - avataraNitArtha - ane - sUtra: valgune pravRtti: Tdra/rUrUA . sUtrArtha : bahu guNamAM=bahu guNavALA kAryamAM, pravRtti karavI joIe. pa/334ll TIkA - yad 'bahuguNam' upalakSaNatvAt kevalaguNamayaM vA kAryamAbhAsate tatra 'pravartitavyam,' nAnyatheti RAda/purUjA TIkArya : yad. nAnyathati che je bahu guNavALuM kArya bhAse che athavA upalakSaNapaNuM hovAthI kevaLa guNamaya kArya bhAse che temAM pravRtti karavI joIe. anyathA=bahu guNavALuM na hoya athavA kevaLa guNamaya na hoya tevA kAryamAM pravRtti karavI joIe nahi. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. I65/334. bhAvArtha : pUrvasUtramAM graMthakArazrIe kahyuM ke sAdhue saMyamanI sarva pravRttimAM guNadoSanuM avalokana karavuM joIe. ane te prakAre avalokana karIne je sAdhu sadA kaI ucita pravRttio dvArA pote apramAdanI vRddhi karIne samabhAvanA pariNAmanI vRddhi karI zake che tenuM avalokana kare ane je pravRttimAM kvacit nAno doSa hoya topaNa ghaNA guNanuM kAraNa hoya to te pravRtti karavI joIe. jema utsargathI doSita bhikSA sAdhune niSiddha che Ama chatAM tevA koIka saMyogomAM nirdoSa bhikSAnI prApti na hoya ane te doSita bhikSA dvArA dehanuM rakSaNa karIne vizeSa prakAranAM jJAnAdinI vRddhi dvArA saMyamanA kaMDakonI vRddhi prApti thatI hoya to te doSita bhikSA paNa bahu guNavALI hovAthI sAdhune ISTa bane che. ane koIka sAdhu viveka vagara nirdoSa bhikSA maLatI nathI mATe apavAdanuM avalaMbana laIne doSita bhikSA grahaNa kare ane tenA dvArA saMyamanA koI kaMDakonI vRddhine prApta kare nahi to te grahaNa karAyelI bhikSA kevaLa doSavALI bane che. eTaluM ja nahi paNa aprAmANika apavAdanuM AlaMbana lIdhA vagara nirdoSa bhikSA dvArA dehanuM pAlana karIne paNa saMyamanI vRddhimAM koI yatna na kare to te nirdoSa bhikSA paNa doSavALI bane che. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320. dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 ) adhyAya-5 | sUtra-5, 66 vaLI, saMyamInI keTalIka pravRtti kevaLa guNamaya hoya, leza paNa doSanuM kAraNa na hoya tevI pravRttimAM sAdhue yatna karavo joIe. jema apramAdabhAvanI vRddhi thAya te rIte tapamAM, jJAnAdi adhyayanamAM ke ucita vivekapUrvakanA vaiyAvaccamAM koI sAdhu yatna kare to te kRtyo kevaLa guNamaya che jenAthI avazya saMyamanA kaMDakonI vRddhi thAya tevA samabhAvanA pariNAmanI vRddhi thAya che. mATe guNa-doSanA samyapha paryAlocanapUrvaka guNavRddhinuM kAraNa bane tevI ucita pravRttimAM sAdhue sadA yatna karavo joIe. llupa/334 avataraNikA : tathA - avataraNikArca - ane - sUtra : kSattirvavamArnavamanomatA sAda6/rUrUTT sUtrArtha: kSamA, mArdava, Arjava ane alobhatAmAM sAdhue yatna karavo joIe. Ika6335ll TIkA - ete kSAntyAdayazcatvAro'pi kaSAyacatuSTayapratipakSabhUtAH sAdhudharmamUlabhUmikAsvarUpAH nityaM kAryA rUti da6/rUrUA . TIkArca - re ati A=kSamAdi cAre paNa kaSAya catuSTayanA pratipakSabhUta=krodha, mAna, mAyA, lobha cAranA pratipakSabhUta, sAdhudharmanI mULabhUmikA svarUpa nitya karavA joIe. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 66/335 bhAvArtha sAdhune saMyamanI sarva kriyA dvArA AtmAmAM vartatA krodhAdi cAra kaSAyanAM pratipakSa evA kSamAdi cAra bhAvomAM yatna thAya te rIte udyama karavAnI bhagavAnanI AjJA che, tethI sAdhudharmanI mULabhUmikA svarUpa evA kSamAdi cAra bhAvo che tene smaraNamAM rAkhIne sadA te cAra bhAvone anukULa citta pravarte te rIte sAdhu sadA AtmAne bhAvita rAkhe jethI krodhAdi cAra kaSAyo vizeSa vizeSa rIte kSayopazamabhAvane prApta karIne kSamAdi bhAvonI vRddhi dvArA samabhAvanA pariNAmanI vRddhine ja prApta karAve. II6633pA Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 / sUtra-7, 68 321 - avataraNikA : ata eva - avataraNikArya : AthI ja=sAdhue kSamAdimAM udyama karavo joIe AthI ja - sUtra : DhoLAdyanuN T67/rUrUddA sUtrArtha: krodhAdino anudaya thAya te rIte sadA upayukta rahevuM joIe. 6/336 TIkA - 'krodhAdInAM' caturNAM kaSAyANAm 'anudayo' mUlata evAnutthAnam / / 67/336 / / TIkArya : "DholInA' ... vAnasthAnam II krodhAdi cAra kaSAyano anudayamULathI ja utthAnano abhAva thAya tema sAdhue yatna karavo joIe. 67/336aaaa bhAvArtha : sAdhue AtmAmAM krodhAdinA saMskAro nimittane pAmIne udayane prApta na karI zake te arthe krodhAdinA pratipakSI kSamAdi bhAvonI sadA vRddhi thAya te prakAranA sUkSma upayogapUrvaka saMyamanI sarva kriyAo karavI joIe; kema ke saMyamanI sarva kriyAo vItarAgapraNIta che ane vItarAgapraNIta sarva kriyAo vItarAgatAnA abhimukha rAga vRddhi pAme te prakAre ja karavAnI bhagavAne kahela che. je mahAtmA te prakAre sarva kriyAo kare che teono vItarAgatAne abhimukha vadhato daDha daDhatara rAga krodhAdi kaSAyone mULathI ja usthita thavAmAM bAdhaka bane che. ane te daDha thayelo vItarAgatAno rAga vitarAgatAne abhimukha saMskAronuM AdhAra karIne vidyamAna krodhAdi kaSAyono kSayopazama bhAva atizaya atizayatara karIne viziSTa viziSTatara kSamAdi bhAvonI niSpattinuM kAraNa bane che; mATe sAdhue krodhAdi kaSAyono mULathI ja udaya na thAya te prakAre apramAdabhAvathI sadA ucita anuSThAnomAM udyama karavo joIe. 67/336aaaa avataraNikA : tathA - avataraNikArya :ane - Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-18 sUtra - vai rAn 68/rUrU7nA sUtrArtha: udayamAna krodhAdi kaSAyone sAdhue viphala karavA joIe. ll18/337mAM TIkAH 'vaiphalyasya' viphalabhAvasya kathaJcidudayaprAptAnAmapi krodhAdInAM 'karaNam,' krodhAdInAmudaye yaccintitaM kAryaM tasyAkaraNena krodhAdyudayo niSphalaH kArya iti bhAvaH, evaM ca kRte pUrvoktAH sAtiya gAvitA mavatti 68/rUrUA. TIkArya : vaicarcA' .... matti | vaiphalya=ghaMcit udaya prApta paNa krodhAdi kaSAyonA vilabhAvane, karavo joIe. krodhAdino udaya thaye chate je ciMtavana karAyuM tenA akaraNa dvArA krodhAdino udaya niSphala karavo joIe ane e rIte karAya chan=krodhAdinA vipulabhAvane karAye chate, pUrvamAM kahelI kSamAdi Asevana karAyelI thAya che. II68/33LA bhAvArtha : sAdhue sadA jinarvacana anusAra kSamAdinI vRddhi thAya te rIte sarva kriyAomAM udyama karavo joIe jethI samabhAvarUpa sAmAyikano pariNAma ja pratidina vRddhi pAme. Ama chatAM anAdinA pramAdanA svabhAvanA kAraNe koIka rIte koIka nimittane pAmIne bAhya padArthonI sAthe indriyono saMsarga thAya ane tenA nimittane AzrayIne krodhAdi cAramAMthI koIpaNa pariNAma thAya to te pariNAmane viphala karavA mATe jinavacana anusAra ucita ciMtavana karavuM joIe. jema nAnA bALakane joIne tenI mRdu ceSTAo jovA mAtrathI paNa iSadrAga thAya to pAMcamA parigrahavratanA aticArarUpa te iSadrAga che tema zAstra kahe che, tethI te nimittane pAmIne iSad lobhano pariNAma thAya tyAre je mahAtmA sUkSma buddhithI zAstrAnusAra avalokana kare che tyAre khyAla Ave che ke sAmAyikanA vRddhinA pariNAmano tyAga karIne mAro upayoga rAgamAM varte che, tethI sAmAyika dvArA nirlepatAnI vRddhine badale vartamAnamAM lobhano pariNAma varte che te lobhano pariNAma mArA cAritrane nAza karIne mArA vinAzanuM kAraNa banaze te prakAranuM ciMtavana karIne susAdhu AtmAne tattvathI bhAvita kare to te vidyamAna lobhano pariNAma niSphaLa jAya che jenAthI kAMIka nirlobhatAne anukULa udyama thAya che. te rIte anya krodhAdi bhAvomAM paNa sUkSma avalokana karIne sAdhue tene viphala karavA yatna karavo joIe. ll18/337nA Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 / sUtra-69 avataraNikA : krodhAdyanudayArthinA ca yat kAryaM tadAha avataraNikArtha : ane krodhAdinA anudayanA arthI sAdhue je karavuM joIe tene kahe che . sUtraH viSAvijJA ||60/338 / / sUtrArtha vipAkanuM ciMtavana karavuM joIe=krodhAdi kaSAyanA anarthakArI phaLanuM ciMtavana karavuM joIe. ||69/338|| TIkAH -- 'vipAsya' odhAdriSAya tasya 'cintA' vimo viSeyaH, yathA - "krodhAt prItivinAzaM mAnAd vinayopaghAtamApnoti / zAzcAt pratyayahAni sarvazuLavinAzanuM jomAt / / 8 / / " [prazama. 2] kRti / / 61/38 / / 323 TIkArya H vipAkasya kRti / / vipAkanuM=krodhAdi kaSAyatA phalanI ciMtA karavI joIe=sUkSmabuddhithI vicAraNA karavI joIe. ane te vicAraNA 'yathA'thI batAve che -- "krodhathI prItino vinAza thAya che, mAnathI vinayano upaghAta prApta kare che, mAyAthI arthAt zaThapaNAthI vizvAsanI hAni thAya che ane lobhathI sarvaguNono nAza thAya che. 195 / " (prazama. 25) 'rUti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 69/338 // bhAvArtha sAdhue sadA jinavacana anusAra sAmAyikanA pariNAmanI vRddhi thAya tema yatna karatA hoya chatAM jinavacanano daDha upayoga na hoya to nimittane pAmIne AtmAmAM rahelA kaSAyanA saMskAro ane nimittane pAmIne udayamAna evAM karmono vipAka prApta thAya to sUkSmathI ke sthUlathI kaSAyo prAdurbhAva thAya tethI nimittanI prApti pUrve ja kalyANanA arthI sAdhue te kaSAyo kevA viSama vipAkavALA che ? ane anarthanI paraMparAnI prApti karAvanArA che tenuM samAlocana sadA karavuM joIe, jethI nimittane pAmIne te udayamAna karmo kSayopazamabhAvane pAme tethI kSamAdi pariNAmo jAgrata thAya. vaLI, krodhAdinA spaSTa tatkAla dekhAtA Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 / sUtra-69, 70 phaLane sAme rAkhIne kahyuM che ke krodhathI prItino nAza thAya che, mAnathI vinayano upaghAta thAya che jethI yogamArgamAM cAlatA sAdhu paNa vinayarahita bane to zAstra paNa samyak pariNamana pAme nahi. vaLI, zaThatAthI lokamAM vizvAsanI hAni thAya che, tethI avizvasanIya banela vyakti lokamAM paNa anAdaraNIya bane che ane lobha sarvaguNono nAza kare che. mATe huM kaSAyonA tirodhAna mATe udyama karuM jethI krodhAdinA vipAkothI mAruM ahita thAya nahi. A sivAya kaSAyonA paralokanA anarthonuM paNa sAdhu zAstrAnusAra sUkSma ciMtavana kare jethI kaSAyo tirodhAna pAme. II69/338 // avataraNikA : tathA - avataraNikArya : ane - sUtraH dharmottaro yogaH / / 70/331|| sUtrArtha - sAdhue dharma che uttaramAM jene evo=dharma che la jene evo, yoga=vyApAra karavo joIe. ||70/3395 TIkA H 'dharmottaro' dharmaphalaH sarva eva 'yogo' vyApAro vidheyaH, na punaraTTaTTahAsakelikilatvAdiH pApaphala kRti 4570/331 / / TIkAryaH 'dharmottaro' kRti / dharma che uttaramAM jene=dharma che phala jene, evo sarva ja yoga=vyApAra karavo joIe, paraMtu aTTahAsya keli=ramUja, klitvAdi=klikilATa Adi, pApalavALo vyApAra karavo joIe nahi. 'kRti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 70/339 / / bhAvArtha: sAdhue jinavacananA smaraNathI niyaMtrita thaIne sarva ucita pravRttimAM mana-vacana ane kAyAno vyApAra te rIte karavo joIe jethI citta vItarAgabhAvane Asanna Asannatara thAya tevA saMskAronuM AtmAmAM AdhAna thAya. A prakAranI mana-vacana ane kAyAnI sAdhunI pravRtti uttara-uttaranA dharmane niSpanna karanAra Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 / sUtra-70, 71 325 che arthAt asaMgabhAvanI pariNatine abhimukha evA uttama saMskAronA AdhAnarUpa dharmane niSpanna karanAra che. mATe sAdhue tevA ja mana, vacana ane kAyAmAM yatna karavo joIe, paraMtu AtmAmAM saMganA saMskAro vRddhi pAme tevA pApaphalavALo vyApAra karavo joIe nahi. jema koIka nimittane pAmIne aTTahAsya kare, nAnA bALaka sAthe kAluM kAluM bolIne keli bhAvo kare, kilakilATa kare ke anya koIpaNa saMganI vRddhi kare tevA vyApAro sAdhue karavA joIe nahi. Il70/33lA avataraNikA - tathA - avataraNikArya :ane - sUtra : mAtmAnuprekSA TI71/rU40 nA sUtrArtha : AtmAnI anapekSA karavI joIe. ll71/34oli TIkA : mAtmaH' svastha "manu' paryAnonA bhAvapratyuSArUpa, yathA - kiM kayaM kiM vA sesaM kiM karaNijjaM tavaM ca na karemi / puSyAvarAtre bAramo mAvaDiklerA gA266AA [oya. ni. ra63] tti . [kiM kRtaM kiM vA zeSaM kiM karaNIyaM tapo na karomi / pUrvAparatrakAle jAgarato bhAvapratilekhaneti / / 1 / / / / 71/340 // TIkArca - 'mAtmA' ... dinedA | AtmAnI=potAnI apekSA karavI joIe=bhAvanI pratyupekSArUpa paryAlocanA karavI joIe. te apekSA ja yathAthI spaSTa kare che - "zuM karAyuM ? ane zuM kartavya zeSa che ane karI zakAya evo tapa huM karato nathI. pUrva ane uttara kALamAM rAtrInA pUrvakALamAM athavA rAtrInA uttara kALamAM arthAt savAranA kALamAM jAgato sAdhu bhAvathI pratilekhanA kare=potAnA pariNAmonuM avalokana kare. ll196" (oghaniryukti. 263). jizabda TIkAnI samApti arthe che. 71/340 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 321 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-71, 72 bhAvArtha : pUrvasUtramAM kahyuM ke AtmAmAM dharma niSpanna thAya tevo vyApAra sAdhue karavo joIe, tethI have sAdhu je sAdhvAcAranAM kRtyo kare che te dharmaniSpattinuM ja kAraNa bane te mATe sAdhue sadA AtmAnA pariNAmonuM sUkSma avalokana karavuM joIe. kaI rIte sUkSma avalokana karavuM joIe ? ethI kahe che - saMyamanAM ucita kRtyo je meM sevyAM che te asaMganI vRddhinuM kAraNa bane te rIte meM karyAM che ke nahIM ? tenuM sUkSma avalokana karavuM joIe. zeSa kayAM kRtyo huM karI zakuM ema chuM? jenA baLathI saMyamanA kaMDakonI vRddhi karI zakuM ane je kRtyo karavAnA bAkI che tenuM sUkSma buddhithI avalokana karavuM joIe jethI te ucita kRtyo karIne pote saMyamamAM vRddhine prApta karI zake. vaLI, je svAdhyAya Adi 12 prakArano tapa che ane mArI bhUmikA anusAra huM karI zakuM tema chuM, chatAM yathAzakti karato nathI tenuM sUkSma avalokana karavuM joIe jethI pramAdanA tyAgapUrvaka te kRtyo karIne pote saMyamanI vRddhine prApta karI zake. A prakAranuM paryAlocana sAdhue kyAre karavuM joIe ? te spaSTa karatAM kahe che - rAtrInA pUrva kALamAM sUtA pahelAM jAgrata avasthAmAM potAnA bhAvonuM nirIkSaNa karavuM joIe athavA uttara kALamAM savAramAM jAgrata thayA pachI prAtaHkALamAM, jAgrata thaIne potAnA bhAvonuM nirIkSaNa karavuM joIe, jethI apramAdapUrvaka sarva ucita kRtyomAM yatna karIne sAdhu AtmAmAM dharmanI niSpatti karI zake. II71/34ll avataraNikA : vamAtma nuprekSite ya vRttva tavAda - avataraNitArtha : A rIte pUrvasUtramAM kahyuM e rIte, AtmAnuM anuprekSaNa karAye chate je karavuM joIe ene kahe che - sUtraH tipratitti: T72/241aaaaN sUtrArtha : ucita anuSThAnano svIkAra karavo joIe. ll72341TI. Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 / sUtra-72, 73 327 TIkA : "ucitasya' guNabuMhakasya pramAdanigrAhiNazcAnuSThAnasya 'pratipattiH' abhyupagama iti / / 72/ 24iaa TIkArya : kavitajI'.....tti ucitano-guNanI vRddhi karanAra ane pramAdane ghaTADanAra evA anuSThAnano svIkAra karavo joIe. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. ll72/341 bhAvArtha : pUrvasUtramAM kahyuM ema sAdhu AtmAnA bhAvonuM sUkSma avalokana kare tyArapachI saMyamanAM kayAM ucita kRtyo karIne pote sAmAyikanA pariNAmanI uttarottara vRddhi karI zake che ? ane kyA ucita kRtyo karavAthI kriyAkALamAM potAno prasAdano bhAva che tenI hAni thAya che ? te prakArano yathArtha nirNaya karIne te anuSThAna sevavAno daDha saMkalpa karavo joIe ane te rIte dRDha saMkalpa karIne potAnA guNonI vRddhi thAya tathA vItarAganA vacanane choDIne anyatra yatna karAve tevA prakAranA anAdinA pramAdano nigraha thAya te prakAre yatna karavo joIe, jethI sadA saMyamanA kaMDakonI vRddhi sAdhune prApta thAya.ll72/34nA avataraNikA : tathA - avataraNitArtha : ane - sUtra : pratirakSA sevanam II7rU/rU42 // sUtrArtha: sAdhue pratipakSanuM Asevana karavuM joIe=je doSa potAnA saMyamayogamAM vAraMvAra skUlanA karato hoya te doSanA pratipakSabhUta evA guNanuM Asevana karavuM joIe. ll73/34rA TIkA - yo hi yadA yena doSeNa bAdhyamAno bhavati tena tadA tatpratipakSabhUtasya guNasyAsevanaM kAryam, himapAtapIDitenevAgneriti / / 73/342 // Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2adhyAya-5sUtra-73, 74 TIkArya : tho di.... aneriti che je=je sAdhu, jyAre=je kALamAM, je doSathI bAdhA pAmato hoya te sAdhu vaDe tyAre=doSanA bAdhAkALamAM, tenA pratipakSabhUta guNanuM Asevana karavuM joIe. jema ThaMDIthI pIDita puruSe agninuM sevana karavuM joIe. 'tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 73/342aaaa. bhAvArtha jema zItAdithI pIDita puruSa agninuM tApaNuM karIne ThaMDInI bAdhAne dUra kare che tema sAdhue AtmAnA anuprekSaNa dvArA potAnAmAM vartatA cAritranA bAdhaka doSonuM sUkSma avalokana karIne je doSa ApAdaka karmo potAnAmAM pracura che tenA kAraNe pote vizeSa prakAranA cAritramAM udyama karI zakatA nathI ane nimittane pAmIne saMyamanI kriyA karavA chatAM skUlanA pAme che te doSone smRtimAM rAkhIne te doSo jyAM sudhI maMda na thAya tyAM sudhI te doSanA pratipakSabhUta guNonuM smaraNa karIne te guNamAM upayoga varte te prakAre sadA yatna karavo joIe. jema koI sAdhu buddhimAna hoya, zAstramAM nipuNa prajJAvALA hoya, saMvegayukta ucita upadeza dvArA ghaNA jIvono upakAra karI zakatA hoya ane te guNanA kAraNe mahAtmAo ane zrAvako temanA guNanI sadA prazaMsA karatA hoya ane te prazaMsAne kAraNe potAnA cittamAM kAMIka prIti thatI hoya to te sAdhuno mAnakaSAya tenA cAritrane kAMIka bAdhA kare che. ane te bAdhAnuM sUkSma prajJAthI avalokana karIne jo te sAdhu vicAre ke siMha jevA parAkrama karanArA ane mahA buddhidhana pUrvanA RSio AgaLa huM ati nIcalI bhUmikAmAM chuM mATe sadA potAnI hInatAnuM bhAvana karIne tevA uttama puruSanA guNonuM avalaMbana laIne AtmAne bhAvita kare to te bAdha karato doSa krame karIne nivartana pAme che te rIte je je doSo potAne smalanA karatA hoya te te doSonuM pratipakSa bhAvana sAdhu kare to kramasara cAritra nirAbAdha thatuM hoya che. I73/34zA avataraNikA - tathA - avataraNitArtha - ane - sUtra : jJAnusmRtiH II74/34rU I sUtrArtha :AjJAnI smRti karavI joIe. I74/343 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMda prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5| sUtra-74, 75 329 TIkA :___ 'AjJAyA' bhagavadvacanasya pade pade hRdaye'nusmRtiH kAryA, bhagavadvacanAnusmaraNasya bhagavatsmaraNarUpatvena mahAguNatvAt, yaduktam"asmin hRdayasthe sati hRdayasthastattvato munIndra iti / hRdayasthite ca tasmin niyamAt sarvArthasaMsiddhiH / / 197 / / " [SoDaza0 214] iti / / 74/343 / / TIkArya - mArA' rUti | sAdhue AjJAnuM bhagavAnanAM vacananuM padepade dareka pravRtti karatI vakhate hadayamAM anusmaraNa karavuM joIe; kema ke bhagavAnanAM vacananA smaraNanuM bhagavAnanA smaraNarUpapaNuM hovAthI mahAguNapaNuM che. je kAraNathI kahevAyuM che - "A hRdayamAM hote chate=bhagavAnanuM vacana hRdayamAM hote chate tattvathI munIndra vItarAga evA tIrthaMkara hadayamAM che ane vItarAga evA tIrthakara hadayamAM hote chate niyamathI sarva prayojananI saMsiddhi che. 197" (SoDazaka - 2/14) II74/343 bhAvArtha : sAdhue saMyamajIvananA prAraMbhathI mAMDIne pratidina je kAMI saMyamanI ucita kriyA karavAnI hoya te kriyAnA prAraMbhamAM bhagavAnanA vacananuM smaraNa karavuM joIe ane vicAravuM joIe ke bhagavAne A kriyA A bAhya vidhithI ane A aMtaraMga upayogathI A rIte karIne potAnA tulya thavA mATe=bhagavAnanA tulya thavA mATe, upadeza Apelo che, tethI sAdhunI dareka kriyA pUrve vItarAga, vItarAgarUpe smaraNamAM Ave che ane vItarAga thavAnA yatnarUpe ja te kriyAmAM yatna thAya che, tethI AjJAnA smaraNapUrvaka karAyelI kriyAthI satata vItarAgatAne anukULa aMtaraMga zaktino saMcaya thAya che ane te te kriyAmAM kyAMya skUlanA thAya tyAre paNa vItarAganAM vacananuM smaraNa karIne te skUlanAnI zuddhino saMkalpa karIne sAdhu ucita kALe te alanAnI zuddhi kare che. tethI je sAdhunA haiyAmAM vItarAga thavAnA upAyarUpe vItarAganuM smaraNa sadA vartatuM hoya te mahAtmAne sarva prayojanonI siddhi thAya che; kema ke vItarAganA guNothI bhAvita thayeluM te mahAtmAnuM citta sadgationI paraMparA dvArA zIghra te mahAtmAne vItarAga tulya banAvaze. II74/343 avataraNikA : tathA - avataraNikArya :ane - Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 / sUtra-75 sUtra - samazagumitratA LI71/344T | sUtrArtha - samabumitratAmAM sAdhue yatna karavo joIe. l75/344ll TIkA - zatrau mitre ca samAnapariNAmatA, eko hi tatra nirbhartsanAdibhiranyastu stutivandanAdibhiH svacittasaMtoSaM ghaTayantau mAM nimittamAtramavalambya pravRttau dvAvapi, na tu matkArya kiJcaneti, tataH ko'nayorUno'dhiko vA mati bhAvanA 7/344 TIkArya - zatro ... mAvanA | zatru ane mitramAM samAna pariNAmatA sAdhue dhAraNa karavI joIe. kaI rIte samAna pariNAmatA dhAraNa karavI joIe ? te spaSTa kare che - te bemAM eka nirbharsanAdi vaDe, vaLI anya stuti vaMdanAdi vaDe, svacitanA saMtoSane karatAM mAruM nimitta mAtranuM avalaMbana laIne banne paNa pravRta che paraMtu mAruM kaMI kArya nathI=nirbharlsanA AdithI ke stutithI mAruM kaMI paNa kArya thatuM nathI, mATe A bannemAM mane koNa cUta ke adhika che?=mArA mATe baMne sarakhA che, e prakAranI bhAvanAthI sAdhue samAna pariNAmatA dhAraNa karavI joIe. II75/344 2 che - , , , bhAvArtha : sAdhue jema bhagavAnanI AjJAnA smaraNarUpe sarva ucita pravRtti karavI joIe tema potAnA viSayaka anyanAM niMdAnA vacano ke stutivacano sparze nahi te prakAre manoguptine sthira karavA arthe sadA sUkSma buddhithI samAlocana karavuM joIe ke koI potAnI niMdA kare che ke koI potAnI stuti, vaMdanA kare che ? teo potAnA nimittamAtranuM avalaMbana laIne potAnI prakRti anusAra cittamAM saMtoSa pAme che paraMtu teonI te pravRttithI potAne koI arthanI prApti thatI nathI ke potAne koI anarthanI paNa prApti thatI nathI. kevaLa pote paramArthathI bhAvita na hoya to zatrunA vacanathI kleza karIne karma bAMdhe che ke stuti-vaMdanAdinA vacanathI kleza karIne karma bAMdhe che, tethI potAnA mATe niMdA karanAra ke prazaMsA karanAra tulya che te prakAranA paramArthane sUkSma prajJAthI avalokana karIne sadA AtmAne bhAvita rAkhe to zatru-mitra pratye samabhAvavALuM citta thAya che ane potAnA samabhAvanA pariNAmathI ja potAne hitanI prApti thAya che te prakAre bhAvita thaIne sAdhue sadA samabhAvamAM yatna karavo joIe. 75/344 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 331 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5] sUtra-76 avataraNikA : tathA - avataraNitArtha : ane - sUtra : parISadanaH TI76/rU46T sUtrArtha: sAdhue pariSahajya karavo joIe. I76/34pa TIkA - 'parISahANAM' kSutpipAsAdInAM dvAviMzaterapi 'jayaH' abhibhavaH, tatra darzanaparISahasya mArgAcyavanArthaM zeSANAM ca karmanirjarArthaM kArya iti, yathoktam - "mArgAcyavananirjarArthaM pariSoDhavyAH parISahAH" [tattvArthaka 18] rUti 76/24hA TIkArya : parISadA' .. ti | sudhA-tRSA Adi bAvIse paNa pariSadono jaya=abhibhava sAdhue karavo joIe. tyAM=22 pariSahamAM, darzanapariSadanuM mArga acyavana mATe ane bAkInA pariSahovo karmanirjarA mATe jaya karavo joIe. je kAraNathI kahevAyuM che - "mArganA acyavana mATe=rakSaNa mATe ane nirjarA mATe pariSado sahana karavA joIe." (tasvArtha0 9.8) tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. I76/34pA bhAvArtha - sAdhu samabhAvane dhAraNa karIne bhagavAnanI AjJAnuM pade pade smaraNa karIne sarva ucita kriyAo karatA hoya to sUkSma rIte zAtAnI arthitA aMdaramAM hoya to vizeSa samabhAvano pariNAma usthita thAya nahIM, tethI samabhAvane vyAghAta na thAya tene smRtimAM rAkhIne sudhA pipAsA vagere pratikULa bhAvomAM paNa samabhAvanI vRddhino yatna skUlanA na pAmI zake te mATe zaktine gopavyA vagara kSudhA tRSA Adi bhAvonI upekSA karIne daDha udyamapUrvaka svAdhyAya AdimAM yatna karavo joIe jethI sudhA-tRSA Adi bhAvo paNa samabhAvanI vRddhimAM bAdhaka thavAne badale samabhAvanI vRddhinAM upakhaMbhaka bane. AthI ja vIra bhagavAna zItakALamAM sUryanAM kiraNo na Ave tyAM dhyAnamAM UbhA rahetA hatA ane grISmaRtumAM sUryano tApa prApta thAya tyAM UbhA rahetA hatA, tethI te pratikULa bhAvamAM paNa aMtaraMga udyama skUlanA na pAme tevA vIryanuM AdhAna thAya Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 adhyAya-5 / sUtra-76, 77 che jenAthI karmanI nirjarAnI prApti thAya che. vaLI, samyagdarzana pariSahano jaya pote mArgathI bhraSTa na thAya tenA mATe sAdhue ka2vo joIe. jema koI sAdhu zAstranA sUkSma padArthomAM haju niSpanna thayA na hoya ane bhagavAnanAM vacanamAM sthira zraddhAvALA thaIne samabhAvanI vRddhimAM yatna karatA hovA chatAM tevA sAdhu anya darzananA vidvAnonI yuktio sAMbhaLe ane sUkSmaprajJAno abhAva hoya to bhagavAnanA vacanamAM te sAdhune saMzaya thAya. tethI tenA rakSaNa mATe te sAdhue anya darzananA vidvAnothI dUra rahIne samyagdarzana pariSahano jaya karavo joIe. II76/345]aa avataraNikA : tathA avataraNikArya ane sUtraH 35sa'tisadanam ||77/346 || upasargonuM atisahana karavuM joIe=upasargono abhibhava karavo joIe. 77/346][ TIkA H upasRjyante pIDAparigatairvedyante ye te 'upasargAH,' te ca divyamAnuSatairazcA''tmasaMvedanIyabhedAccaturdhA, teSAmatisahanam abhibhavanam, anyathA vyasanamayatvena saMsArasya teSAmanatisahane mUDhamatitvaprasaGgAt, yathoktam sUtrArtha : : "saMsAravartyapi samudvijate vipadbhyo yo nAma mUDhamanasAM prathamaH sa nUnam / ambhonidhau nipatitena zarIrabhAjA saMsRjyatAM kimaparaM salilaM vihAya / / 198 / / " [] kRti / / 77/246aa TIkArya : ..... upasRjyante . kRti / / pIDAthI parigata evA jIva vaDe je vedana thAya te upasarga kahevAya. ane te=upasargo deva saMbaMdhI, manuSya saMbaMdhI, tiryaMca saMbaMdhI ane AtmAnA saMvedanIyatA bhedathI cAra prakAranA che. teonuM=upasargonuM atisahana=abhibhava=potAnI sAdhanAmAM vyAghAtaka na bane te rIte tenA pratye upekSAmAM yatna karavAthI tenuM niSphalIkaraNa, karavuM joIe. anyathA=upasargono abhibhava na karavAmAM Ave to, saMsAranuM vyasanamayapaNuM hovAne kAraNe=saMsAranuM ApattimayapaNuM hovAne Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 333 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-pa7 sUtra-77, 78 kAraNe, tenA anatisAhatamAM teno abhibhava nahIM karavAmAM, mUDhamatipaNAno prasaMga che=nimitto pramANe bhAvo karavA rUpa mUDhamatipaNAno prasaMga che. je kAraNathI kahevAyuM che - "saMsAravartI paNa je puruSa ApattithI udvega pAme che te kharekhara mUDhamanavALAmAM prathama che=mokhare che. kema mokhare che ? te dRSTAMtathI spaSTa kare che - dariyAmAM paDelA puruSa vaDe pANIne choDIne bIjuM zuM saMsargane pAme ? arthAt pANIno ja saMsarga thAya tema saMsArarUpI samudramAM Apattino ja saMsarga thAya. I198" ). tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 77/346 bhAvArtha - sAdhue saMyamanA kaMDakonI vRddhi arthe satata tattvanuM bhAvana karavuM joIe. jethI saMyamanA kaMDakonI vRddhi thAya ane tenA upAyarUpe graMthakArazrI kahe che ke sAdhue upasargone te rIte sahana karavA joIe jethI upasargonI upekSA karIne samabhAvanI vRddhine anukULa daDha vyApAra karI zake. kvacit samabhAvane anukULa yatna karavAno je zaktisaMcaya thayo che tene vyAghAta kare tevA upasargonI prApti thAya to, sAdhu vivekapUrvaka teno parihAra karIne samabhAvamAM udyama kare; paraMtu upasargane nahi sahana karavAnI vRttine dhAraNa karIne sadA tenA nivAraNamAM ja udyama kare ane upasarga Ave tyAre kheda Adi doSone dhAraNa kare to mUDhamatinI prApti thAya; kema ke saMsAra janma-jarA-maraNa Adi ApattithI bharAyelo che ane tenI upekSA karIne tenA uccheda mATe jeo yatna karatA nathI teo mUDhamativALA che. mATe AtmavaMcanA karyA vagara sAdhue sadA saMyamanA kaMDakonI vRddhinuM kAraNa bane te rIte upasargone jItavAmAM yatna karavo joIe. I77/34kA avataraNikA : tathA - avataraNikArya : ane - sUtra : sarvathA bhayatyAgaH / / 78/347 / / sUtrArtha : sarvathA bhayano tyAga karavo joIe. I78/347ii TIkA :_ 'sarvathA' sarvaiH prakArairihalokaparalokabhayAdibhirbhayasya bhItestyAgaH parityAgaH, niraticAra Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-78, 79 yatisamAcAravazopalabdhasamutkRSTopaSTambhatayA mRtyorapi nodvijitavyam, kiM punaranyabhayasthAnebhya iti, ata evoktamanyatra - "prAyeNAkRtakRtyatvAnmRtyorudvijate janaH / tatyA: pratIkSatte mRtyu primitithim 266 " [] TI78/347 TIkArya : sarvathA' ... primitithin II sarvathA=Aloka ane paralokanA bhayAdi sarva prakArathI, bhayano tyAga karavo joIe; kema ke niraticAra yatinA samAcAranA vazathI prApta thayelA utkRSTa upakhaMbhakapaNAne kAraNe prApta thayelA utkRSTa satvane kAraNe, sAdhue mRtyuthI paNa udvega karavo joIe nahIM. to vaLI anya bhayasthAnothI kevI rIte udvega pAme ? AthI ja=sAdhue nirbhaya thavuM joIe AthI ja, anyatra kahevAyuM che - "prAyaH karIne akRta ucita kRtyapaNuM hovAthI loka mRtyuthI udvega pAme che. kRtakRtya puruSo to priya atithinI jema mRtyunI pratIkSA kare che. 199" ) i78/347nA bhAvArtha - sAdhue potAnA yogamArganA prayatnanA prakarSa arthe sarvathA bhayano tyAga karavo joIe=A lokanA pratikULa saMyogo Avaze, mRtyu Avaze ityAdino bhaya dhAraNa karavo joIe nahi ane paralokamAM kyAM jaIzuM, zuM thaze ? ityAdino bhaya dhAraNa karavo joIe nahi. paraMtu vicAravuM joIe ke saMsAra bhayathI vyApta hovA chatAM, temAMthI chUTavAnA prabaLa AlaMbanarUpa bhagavAnanuM ane bhagavAnanAM vacananuM jene zaraNa maLyuM che tene koI bhaya nathI. ane pote bhagavAnanA vacananA paramArthane jANavA mATe ane jANyA pachI svabhUmikA anusAra dharma sevavA yatna kare che to avazya potAnAthI karAyelo dharma tenuM rakSaNa karaze. AthI ja niraticAra cAritra pALanArA mahAtmAo niraticAra cAritranA pAlananA baLathI utkRSTa zaktino saMcaya karyo hovAthI mRtyuthI paNa bhaya pAmatA nathI paraMtu sarvatra nirbhaya thaIne samabhAvamAM udyama kare che; kema ke samabhAvano ja prakarSa AtmAne mokSaavasthAmAM saMpUrNa bhayathI para karaze. ll78/34LA avataraNikA :tathA - avataraNikArya : ane - sUtraH tucAramAgyanatA TI76/348 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 / sUtra-79, 80 sUtrArtha : patthara ane suvarNa pratye tulyatAno pariNAma dhAraNa karavo joIe. II79/348 / / TIkA H 'tulye' samAne abhiSvaGgAviSayatayA 'azmakAJcane' upalasuvarNe yasya sa tathA tadbhAva / / 76/248 / / = TIkArya H'tulye' tAvastattA / / tulya=rAganA aviSayapaNAthI samAna evA patthara ane suvarNa che jene te puruSa tevo che=tulyapattharasuvarNavALo che, teno bhAva tepaNuM=tulyapattharasuvarNatA sAdhue dhAraNa karavI joIe. 79/348 // sUtrArtha ..... bhAvArtha: sAdhue AtmAnA samabhAvanA pariNAmathI anyatra upekSAnA pariNAmanI niSpatti arthe sadA vicAravuM joIe ke patthara paNa pudgala che ane suvarNa paNa pudgala che. patthara paNa AtmAne anupayogI che ane suvarNa paNa AtmAne anupayogI che. AtmAno mokSane anukULa bhAva ja AtmA mATe upayogI che, tethI jagatanA asAra evA pattharAdi bhAvo ane sArabhUta evA suvarNAdi bhAvo AtmAne sadA tulya bhAse te prakAre padArthanA sUkSma avalokanathI AtmAne bhAvita karavo joIe jethI pudgalAtmaka suMdara padArtho ke pudgalAtmaka asuMdara padArthone joIne kyAMya pakSapAtano pariNAma na thAya jethI bAhya padArthone avalaMbIne thatA kAluSyino abhAva thAya. -- ahIM pattha2mAM ane suvarNamAM tulyatA kahevAthI arthathI sarva pudgalo pratye tulyatAnuM bhAvana sAdhue ka2vuM joIe ema batAvela che. Il79/348 // avataraNikA : tathA -- avataraNikArya : ane - sUtraH 335 mizrapram ||80/346 || abhigrahanuM grahaNa karavuM joIe. II80/349]] Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5/ sutra-80 TIkA : 'abhigrahANAM' dravyakSetrakAlabhAvabhedabhinnAnAm - "levaDamalevaDaM vA amugaM davvaM ca ajja ghecchAmi / amugeNa va davveNa va aha davvAbhiggaho esa / / 200 / / " [paJca0 298] [lepakRdalepakRdvA amukaM dravyaM cA'dya grahISyAmi / amukena dravyeNa vA atha dravyAbhigraho eSaH / / 1 / / ] ityAdizAstrasiddhAnAM 'grahaNam' abhyupagamaH kAryaH / / 80/349 / / TIkArca - madA' ... vArtha dravya, kSetra, kALa ane bhAvanA bhedathI aneka prakAranA abhigrahono= lepavALA athavA alepavALA amuka dravyone Aje huM grahaNa karIza athavA amuka dravya vaDe apAyelI gocarI, huM grahaNa karIza A dravyaabhigraha che. ll200" (paMcavaTuka. 298) ItyAdi zAstra prasiddha abhigrahano=sAdhue svIkAra karavo joIe, ema avaya che. 80/349 bhAvArtha sAdhu gocarI arthe jAya tyAre AhAra maLaze to tenA dvArA dehane puSTa karIne saMyamamAM daDha yatna karIza ane AhAra nahi maLe to tapa dvArA AtmAne bhAvita karIne saMyamanI vRddhi karIza e prakAranA bhAvothI bhAvita thaIne AhAranI prApti ane AhAranI aprApti pratye samabhAvane dhAraNa karatAM bhikSA mATe jAya che te vakhate vizeSa prakAranA samabhAvanI vRddhi arthe abhigraho grahaNa kare che ane te abhigrahanA baLathI samabhAvanI vRddhi kare che; kema ke sAdhune sAmAnyathI sarva doSothI rahita bhikSA paNa durlabha hoya che. te doSonA parivAra arthe prayatna karyA pachI vizeSa prakAranA abhigraho grahaNa kare ane te prakAre bhikSA maLe to ja grahaNa karavuM anyathA nahi, e prakAranA daDha saMkalpapUrvaka bhikSA mATe yatna kare che tyAre bhikSAnI prApti atidurlabha hovA chatAM mananI koI jAtanI plAni vagara ucita gaveSaNA kare tyAre samabhAvano pariNAma vizeSa vRddhi pAme che, tethI samabhAvanA arthI sAdhu dravya, kSetra, kALa ane bhAvane AzrayIne zAstramAM kahelA aneka prakAranA abhigrahomAMthI svazakti anusAra abhigraha grahaNa karIne saMyamanI vRddhi kare che. jema vIra bhagavAne dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI abhigraha grahaNa karela jenuM pAraNuM 5 mahinA ane 25 divase caMdanabALAnA hAthe thayela. ll80/349ll Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 337 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5| sUtra-81, 82 avataraNikA :tathA - avataraNikArya : ane - sUtra : vidhivat pAlanam / / 81/350 / / sUtrArtha : vidhipUrvaka pAlana karavuM joIe svIkArAyelA abhigrahanuM pAlana karavuM joIe. ll81/35oll TIkA - 'vidhivad' vidhiyuktaM yathA bhavati, 'pAlanam' abhigrahANAmiti / / 81/350 / / TIkArya - vidhivat.... gamizramiti vidhivALuM vidhiyukta je pramANe thAya te pramANe abhigrahanuM pAlana karavuM joIe. ta' zabda TIkAnI samApti arthe che. I81/35 | bhAvArtha - sAdhune bhikSA grahaNa karavA mATe zAstramAM je abhigraha grahaNa karavAnA kahyA che, te abhigraha-grahaNanuM mukhya prayojana e che ke abhigrahanA kAraNe bhikSAnI aprApti thAya tyAM sudhI sAdhu pratidina vidhipUrvaka ane cittanI utsukatA vagara bhikSA arthe jAya che ane jyAM sudhI bhikSA aprApta thAya tyAM sudhI sAdhune bhikSAnI aprAptinA kAraNe saheja paNa glAni thatI nathI, paraMtu ucita yatanAnA baLathI saMyamanA kaMDakonI vRddhi thAya te prakArano sAdhuno aMtaraMga upayoga pravarte e abhigrahanI vidhinuM mukhya aMga che. tethI sAdhue grahaNa karAyelA abhigrahanuM te rIte vidhipUrvaka pAlana karavuM joIe, jethI adInabhAvapUrvakanI bhikSAnI gaveSaNAnI pravRttithI samabhAvanI vRddhi thAya. I81/3pa-gAM avataraNikA :tathA - avataraNikArya : ane - Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 / sUtra-82 sUtra: yathAI dhyAnayo: ITara/rUvA sUtrArtha : yathAyogya dhyAnayoganuM sevana karavuM joIe. ll 2/351II TIkA : 'yathArha' yo yasya yogyastadanatikrameNa 'dhyAnayogo' dhyAnayodharmazuklalakSaNayoryogaH, athavA 'yathArha miti yo dezaH kAlo vA dhyAnasya yogyastadanullaGghaneneti / / 82/351 / / TIkArya : yathAI ... kannati | yathAyogya=je sAdhu jene yogya hoya=je prakAranA dhyAnane yogya hoya tevA atikrama vagara dhyAnayoganuM sevana karavuM joIe=dharmadhyAna, zukla dhyAnarUpa be prakAranAM dhyAnanuM sevana karavuM joIe athavA yathAyogya eTale je deza, kALa dhyAnane yogya che tenA anullaMghanathI dhyAna karavuM joIe. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. I82/351aaaa. bhAvArtha - sAdhue saMyamanI sarva kriyAo te prakAranA daDha upayogapUrvaka karavI joIe, jethI kriyAkALamAM asmalita sUtra-artha anusAra citta gamana karI zake te prakAranI sthiratAne prApta kare. ane te prakAre sarvakriyA karavAne kAraNe bAhya padArthomAMthI AnaMda levAnI utsukatA zAMta thAya che ane sUtra-artha anusAra bhAva karIne zAMtarasamAMthI AnaMda levAne anukULa citta niSpanna thAya che ane tevA sAdhu potAnI yogyatAno vicAra karIne, vicAre ke "kayA prakAranA dhyAnamAM huM yatna karIza ke jethI dIrghakALa sudhI jinavacananA arthane sparzanAra koI eka padArtha viSayaka cittano upayoga pravartI zake" ane te pramANe dhyAnamAM prayatna karavAthI vizeSa prakAranuM dhairya pragaTe che ane te dhyAna dharmadhyAna ane zukladhyAnanAM be bhedavALuM che. vaLI, dhyAnane mATe AdyabhUmikAvALA sAdhue upavana Adi yogya dezamAM ane ucitakALamAM dhyAnane mATe yatna karavo joIe, paraMtu deza-kALano vicAra karyA vagara mAtra dhyAna karavA yatna kare to paramArthathI citta te prakAranA pariNAmane sparzI zake nahi, jethI pAramArthika dhyAnanI prApti thAya nahi. vaLI, sAdhune mATe vItarAgatAne abhimukha jinavacana anusAra ekAgratAvALuM citta thAya te rIte ja dhyAna abhimata che, mAtra sAmAnya vicAro dhyAnarUpa nathI. vaLI, sAdhu sUtra-arthamAM daDha yatna karIne kriyAo kare che temAM paNa te sAmAnya vicAra karatAM ghaNA vizeSa bhAvo pragaTe che ane tenAthI paNa vizeSa prakAranA bhAvo sAdhu dhyAnayogathI prApta kare che. II82/351nA Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 adhyAya-5 | sUtra-83, 84 339 avataraNikA : tathA - avataraNikArya : ane - sUtra: matte saMvanA T83/352T sUtrArtha : aMte=AyuSyanA paryata kALamAM saMlekhanA karavI joIe. ll83/3parA TIkA - 'ante' AyuHparyante vijJAte sati 'saMlekhanA' zarIrakaSAyayostapovizeSabhAvanAbhyAM kRzIkaraNam T83/rUpA TIkArya : ko' zIvaram aa aMte=AyuSyano paryatakALa jaNAye chate saMlekhanA karavI joIe tapavizeSa ane bhAvatA dvArA zarIra ane kaSAyone pAtaLA karavA joIe. pa83/35rA. bhAvArtha : sAdhu saMsAranA aMtane karavA mATe sadA udyama kare che, jethI bhikSA grahaNakALathI dehane svabhUmikA anusAra tapAdi dvArA kRza kare che. ane navuM navuM zrutaadhyayana karIne AtmAne sadA bhAvita kare che jethI kaSAyo sadA kRza thAya che. topaNa, jIvanano aMta samaya najIka che teno nirNaya upAya dvArA karIne vizeSa prakAre dehane ane kaSAyone kRza karavA mATe sAdhu saMkhanA kare che. je saMlekhanA kALa daramyAna satata sUtraarthathI AtmAne vAsita kare che ane tApavizeSathI dehane ane kaSAyone atyaMta kRza kare che, jenA baLathI uttarano yogamArgano sAdhaka evo ucita devabhava prApta thAya che ane saMghayaNa Adi anukULa hoya to A bhavamAM kevaLajJAna Adi prApta thaI zake che; kema ke kRza-kRzatara thatA kaSAyo ane deha, kSAyika kSamAdi bhAvamAM vizrAMta thAya to te mahAtmA vItarAga bane che. mATe saMsAranA ucchedanA arthI sAdhue jIvananA aMta samaye saMlekhanA karavI joIe. ll83/3parA avataraNikA : paramatra Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 avataraNikArya : paraMtu ahIM=saMlekhavAmAM, zuM karavuM joIe ? te batAve che - sUtra H saMdananAdhapekSaLam ||84/33|| sUtrArtha : dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 / sUtra-84 saMhanana AdinI apekSA rAkhavI joIe. II84/353]I TIkA H 'saMhananasya' zarIrasAmarthyalakSaNasya AdizabdAt cittavRtteH sahAyasampattezca 'apekSaNam' AzrayaNaM kAryam, saMhananAdyapekSya saMlekhanA vidheyeti bhAva iti / / 84 / 353 / / TIkAryaH 'saMnanasya' kRti / / zarIranA sAmarthyarUpa saMghayaNanI, 'Adi' zabdathI=saMhanana AdimAM rahela 'Adi' zabdathI, cittanI vRttinI ane sahAyasaMpattinI apekSA rAkhavI joIe=saMghayaNa AdinI apekSA rAkhIne saMlekhatA karavI joIe e prakArano bhAva karAya che. / / 84/353 / / ..... bhAvArtha: pUrvasUtramAM kahyuM ke sAdhu saMyamanuM pAlana karIne ane sarva ucita pravRtti karIne saMpanna thayelA hoya te mahAtmA potAnA uttaranA viziSTa bhavanI prApti arthe aMta samaye saMlekhanA kare. tethI have saMlekhanA karatAM pUrve sAdhue potAnA zarIranuM sAmarthya, potAnA cittanI vRtti ane saMlekhanAmAM sahAyaka evA gItArtha sAdhunI apekSA rAkhIne yatna karavo joIe. tethI e prApta thAya ke jo za2I2nuM sAmarthya na hoya to dehanI pIDAmAM Arta thayelA sAdhu jinavacana anusAra cittane pravartAvIne sadgatinI prApti karI zakatA nathI. mATe potAnA zarIranA sAmarthyano ucita vicAra karIne saMlekhanA svIkAravI joIe. vaLI, za2I2nuM sAmarthya kadAca hoya, tethI kSudhA Adi pIDAthI AkuLa na thAya paraMtu saMlekhanAkALamAM potAnuM citta jinavacana anusAra AtmAne bhAvita karavAmAM yatna karI zake tema na hoya ane saMlekhanAne kAraNe nidrALu ke anyamanaskatAvALuM citta bane to saMlekhanAnA phaLarUpa viziSTa bhavanI prApti thaI zake nahi. mATe je sAdhu saMlekhanAkALa daramyAna pradhAnarUpe nidrAno parihAra karIne ane bahulatAe jinavacana anusAra citta pravartAvI zake tevI saMpanna bhUmikAne pAmela hoya tevA sAdhue anazanamAM yatna karavo joIe. vaLI, anazana kALa daramyAna koIka nimittathI jIva pramAdamAM varte ke vAraMvAra kSudhAdi bhAvo pratye citta jAya ke vAraMvAra vicAra Ave ke AyuSya jaldI pUruM thAya ke anya tevA nirarthaka vicAramAM jIva pravarte tyAre Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 adhyAya-5 | sUtra-84, 85 341 tenA cittane mArgamAM lAvavAmAM gItArtha sahAyaka bane che, tethI tenA pariNata gItArthanI sahAyanA baLathI sAdhue anazanamAM yatna karavo joIe. vaLI, jeo potAnA saMhanana, cittavRtti ke sahAyano vicAra karyA vagara anazanamAM yatna kare che teone anazana karatI vakhate anazana karavAno suMdara bhAva hovA chatAM zAstravacananuM aparyAlocana hovAthI ke zAstravacananuM jJAna hovA chatAM teno anAdara karIne upekSA kare to zAstravacana pratye upekSAno adhyavasAya hovAthI te anazanano pariNAma ja malina bane che. vaLI, anazanakALamAM zuM karavuM joIe tenA viSayamAM anAbhoganA kAraNe anazana kare to zubhabhAva hovA chatAM zarIra AdinI zaktinA abhAvane kAraNe durbAna thAya to tiryaMca Adi bhavanI paNa prApti thAya. mATe sAdhue zAstramaryAdAnuM samAlocana karIne anazanamAM udyama karavo joIe. II84/35all avataraNikA - nanvanayordravyasaMlekhanAbhAvasaMlekhanayoH kA'tyantamAdaraNIyetyAha - avataraNikArca - "nathI zaMkA kare che ke A dravyasaMlekhavAmAM ane bhAvasaMlekhavAmAM kaI atyaMta AdaraNIya che? ethI kahe che - sUtra: bhAvasaMlekhanAyAM yatnaH / / 85/354 / / sUtrArtha: bhAvasaMkhanAmAM yatna karavo joIe. ll85/354ll TIkA : 'bhAvasaMlekhanAyAM' kaSAyendriyavikAratucchIkaraNarUpAyAM 'yatnaH' AdaraH kAryaH, dravyasaMlekhanAyA api bhAvasaMlekhanArthamupadezAt, ayamatra bhAvaH - iha mumukSuNA bhikSuNA pratyahaM maraNakAlaparijJAnayatnapareNa stheyam, maraNakAlaparijJAnopAyAzca AgamadevatAvacanasupratibhAtathAvidhAniSTasvapnadarzanAdayo'neke zAstralokaprasiddhA iti, tato vijJAte maraNakAle pUrvameva dvAdaza varSANi yAvadutsargataH saMlekhanA varyA, tatra 2 - "vattAri vivijJADuM vinibUdiyAruM vattAri | saMvacchare ya doNNi u egaMtariyaM ca AyAmaM / / 201 / / Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sutra-85 nAivigiTTho ya tavo chammAse parimiyaM ca AyAmaM / anne vi ya chammAse hoi vigiTuM tavokammaM / / 202 / / vAsaM koDIsahiyaM AyAmaM kAumANupuvvIe / girikaMdaraM tu gaMtuM pAyavagamaNaM aha karei / / 203 / / " [paJca. 1575-1576-1577 ] [catvAri (varSANi) vicitrANi vikRtiniyUMDhAni catvAri / saMvatsarau ca dvau tu ekAntaritaM ca AyAmam / / 1 / / nAtivikRSTaM ca tapaH SaNmAsAn parimitaM cA''yAmam / anyAnapi ca SaNmAsAn bhavati vikRSTaM tapaHkarma / / 2 / / varSa koTIsahitamAyAmaM kRtvAnupUrvyA / girikandarAM tu gatvA pAdapopagamanamatha karoti / / 3 / / ] yadA tu kuto'pi saMhananAdivaiguNyAnna zakyate iyAn saMlekhanAkAlaH sAdhayituM tadA mAsavarSaparihANyA jaghanyato'pi SaNmAsAn yAvat saMlekhanA kAryA, asaMlikhitazarIrakaSAyo hi bhikSuranazanamadhiSThitaH sahasA dhAtukSaye samupasthite na sugatiphalaM tathAvidhaM samAdhimArAdhayituM sAdhIyAn syAditi / / 85/354 / / TImArtha : 'bhAvasaMlekhanAyAM' ..... syAditi ||ssaaynaa sanendriyonai fastune tu732935 mAsalevAmA sAdhue yatna karavo joIe; kema ke dravyasaMlekhavAno paNa bhAvasaMlekhanA mATe upadeza che dravyasaMlekhanAnAM baLathI bhAvasaMkhanAmAM udyama thAya te arthe dravyasaMlekhanA karavAnI vidhi che. ahIM=saMlekhavAnA viSayamAM, A=AgaLamAM kahe che e, bhAva che=tAtparya che. ahIM=saMsAramAM, mumukSa evA sAdhue pratidivasa maraNakAlanA pariNAmamAM yatna para evuM joIe tatpara thavuM joIe ane maraNakAlanA parijJAnanAM upAyo Agama, devatAnuM vacana, supratibhA, tevA prakAranA aniSTa svapna darzanAdi aneka zAstramAM ane lokamAM prasiddha che, tethI tenAthI maraNakAlanA upAyathI maraNakAlanuM jJAna thaye chate pUrvamAM ja utsargathI=maraNakAlanA 12 varSa pUrvanAM ja utsargathI saMlekhavAno prAraMbha karavo joIe. ane tyAM saMkhanAnA viSayamAM A vidhi che - cAra varSa vicitra tapa kare che, cAra varSa vikRtithI nirvyUDha evA tapa kare che ane be varSa ekAMtarita AyaMbilane 43 cha. // 201 // "ane cha mAsa atirikRSTa tapa karatA nathI ane parimita AyaMbilane kare che ane anya cha mAsa vikRSTa tapa ibha thAya che. 202 / / Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-85 343 koTisahita AyaMbilane eka varSa karIne AnupUrvIthI, vaLI girikaMdarAmAM jaIne pAdapopagamanaanazana sAdhu kare che. 203" (paMcavastuka1575-1576-1577) vaLI, jyAre koIpaNa saMhatanAdinA vaipuNyane kAraNe=baLanA abhAvane kAraNe, ATalo saMlekhatAkAla sAdhavA mATe zakya hoya tyAre mAsa, varSanA parihArathI jaghanyathI paNa 6 mahinA saMlekhanA karavI joIe=jaghanyathI sAdhue avazya 6 mahinAnI saMlekhanA karavI joIe. je kAraNathI asaMlikhita zarIra ane kaSAyavALA anazanathI adhiSThita AhAratyAgavALA sAdhu sahasA dhAtukSaya upasthita thaye chate, sugatinA phalavALI tevI samAdhine ArAdhavA mATe samartha thatA nathI. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 585/354 bhAvArtha: sAdhu saMyama grahaNa kare che tyArathI ja pradhAnarUpe kaSAyane pAtaLA karavA mATe sadA yatna kare che je bhAvasaMlekhanA che ane zAstra adhyayanamAM vyAghAta na thAya te pramANe bAhya tapa kare che te dravyasaMlekhanA che. te dravyasaMlekhanA kaSAyane pAtaLA karavAmAM prabaLa kAraNa hovAthI Avazyaka che, chatAM pradhAnarUpe sAdhue sadA bhAvasaMlekhanAmAM ja udyama karavo joIe. ane jIvananA aMta samaye viziSTa prakAranI bhAvasaMlekhanAmAM sAdhue udyama karavo joIe. tethI je sAdhu sUtro ane arthothI saMpanna thayA che ane sUtronA arthothI AtmAne bhAvita karIne sadA akaSAyanI vRddhi kare che te sAdhu paNa maraNa samaye uttaranA viziSTa bhavanI prApti arthe ke kevaLajJAnanI prApti arthe atyaMta zarIra pratye nirapekSa thaIne bhAvasaMlekhanAmAM udyama kare che ane te saMkhanA karavA mATe sAdhue saMyamajIvananA prAraMbhathI sadA maraNakAlanA jJAnane jANavA udyamazIla rahevuM joIe; kema ke maraNano kALa bAlyAvasthAmAM, yuvAvasthAmAM ke vRddhAvasthAmAM paNa AvI zake che ane saMkhanA vagara parabhavamAM sAdhu jAya to tevA prakAranuM viziSTa phaLa maLe nahi. mATe ucita upAya dvArA maraNano nirNaya karIne zakti hoya to maraNakALanA pUrve 12 varSathI saMlekhanAno prAraMbha karavo joIe te A pramANe - (1) cAra varSa zakti anusAra vividha prakAranA chaThTha, aTTama, dazama ke, tethI paNa adhika tapa kare ane pAraNAmAM vigaInuM grahaNa kare. (2) tyArapachI cAra varSa chaThThAditapanA pAraNe vigaIvALo AhAra grahaNa kare paNa niviyAtAvALo AhAra grahaNa kare. (3) tyArapachI be varSa sudhI niyamathI ekAMtarita ja AyaMbila tapa kare arthAt eka upavAsa ane pAraNe paNa zakti anusAra alpa alpatara AyaMbilano AhAra grahaNa kare. (4) A rIte 10 varSa ArAdhanA karyA pachI cha mahinA nyUna evA cothabhaktAdi tapane kare ane pAraNe AyaMbilamAM UNodarI kare. Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 / sUtra-85, 86 (5) tyArapachI cha mahinA akramAdi tapane kare jethI za2I2nI kSINatA vadhatI jAya ane zArIrika pratikULa saMyogomAM paNa zubhaadhyavasAya ka2vAnuM potAnuM sAmarthya saMcita thAya. (6) A rIte 11 varSa ArAdhanA karyA pachI eka varSa sudhI koTisahita arthAt pratidina AyaMbila kare ane pachI parvatanI guphAmAM jaIne pAdopagamana anazana kare. jo A rIte bAra varSanI saMlekhanA na karI zake to pUrvamAM batAvyuM e ja kramathI saMlekhanAnA bAra varSanA kALathI aDadhA cha varSanA kALa sudhI ke tenAthI paNa aDadhA traNa varSanA kALa sudhI avazya saMlekhanA kare, chevaTe jaghanyathI 6 mahinAnI saMlekhanA kare; kema ke saMlekhanAkALamAM deha kRza thAya che tenI pIDAnI upekSA karIne sAdhu kramasa2 sUtrathI ane arthathI AtmAne bhAvita ka2vAmAM samartha samarthata2 bane che jethI maraNakALamAM sahasA dhAtunA kSayanA kA2Ne durdhyAna thavAnI saMbhAvanA dUra thAya che ane saMlekhanA na karI hoya ane sahasA te pIDAmAM sAdhu upayukta rahe to ArtadhyAnAdithI tiryaMcagatimAM paNa sAdhu jAya e prakAre paMcavastukamAM kahela che. mATe uttamagatinI prAptinA arthI sAdhue aMta samaye viziSTa samAdhinI prAptinA arthe bhAvasaMlekhanAmAM udyama ka2vo joIe. ane tenA aMgabhUta ucita dravyasaMlekhanAmAM udyama karavo joIe. 185/354 // avataraNikA : tathA avataraNikArya : ane sUtra H - - vizuddha brahmacaryam ||86/rU|| sUtrArtha : vizuddha brahmacaryanuM pAlana karavuM joIe. // 86/355aa TIkA H 'vizeSeNa' atinibiDabrahmacaryaguptividhAnarUpeNa zuddhaM 'brahmacaryaM' pratItameva vidheyam, yadatra saMlekhanAdhikAre vizuddhabrahmacaryopadezanaM tadvedodayasya kSINazarIratAyAmapi atyantadurdharatvakhyApanArthamiti / / 86/5 TIkArtha H'vizeSena' dhyApanArthamiti / / vizeSathI=atinibiDa brahmacaryanI guptinA sevanarUpa vizeSathI, Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 345 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-86, 87 zuddha brahmacarya pALavuM joIe; ahIM=saMlekhatAnA adhikAramAM je vizuddha brahmacaryano upadeza che te vedodayanuM kSINa zarIratAmAM paNa atyaMta durdharapaNuM batAvavA mATe che=kSINa zarIramAM paNa brahmacaryanA kaMIka vikAro thavAnI saMbhAvanA batAvavA mATe che. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. 86/35pA. bhAvArtha : anazana svIkAratI vakhate sAdhue atyaMta sAvadhAna thaIne vizuddha brahmacaryamAM udyama karavo joIe; kema ke jIva anAdithI mohavAsita che ane vikAromAMthI AnaMda levAnA svabhAvavALo che ane vedano udaya vartI rahyo che, tethI tapAdithI kSINa zarIranI dazAmAM paNa jo kaSAyanI saMkhanAmAM upayoga varte te prakAre sUtraarthanA pArAyaNamAM daDha yatna na karI zake to bAhya nimittane pAmIne ke aMtaraMga vedAyanA nimittane pAmIne ke tathAvidha mAnasika smRtinA nimittane pAmIne koIka rAgAdinA pariNAmane sparze to saMkhanAnI pravRtti bhAvasaMkhanAne choDIne rAgAdinI vRddhimAM jIvane pravartAve, tethI satata paralokane smRtimAM rAkhIne sAdhue traNa guptimAM daDha yatna karavo joIe ane sUtra-artha anusAra bhAvamAM yatna karIne viziSTa viziSTatara brahmaguptine prApta karI zake te prakAre atinibiDa brahmaguptimAM sAdhue yatna karavo joIe. Il86/3papI avataraNikA : atha saMlekhanAnantaraM AzughAtake vA viSavizUcikAdau doSe sati yadvidheyaM tadAha - avataraNikArya : have saMlekhanA anantara zIgha nAza kare tevA viSa ke vizucikAdi doSo thAya tyAre zuM karavuM joIe ? tene kahe che - bhAvArtha : koI sAdhu saMkhanAno prAraMbha kare ane anazana karatAM pUrve tapAdinA pAraNe zIdhra mRtyu prApta thAya tevuM koIka viSa AhArAdimAM prApta thAya ke tapAdinA pAraNAmAM ati vAyuprakopa Adi tevA prakAranA thAya ke jethI tatkAla mRtyunI saMbhAvanA jaNAya tyAre sAdhue zuM karavuM joIe ? te batAve che - sUtra: vithinA datyA rUti nATa7/rUvaddA sUtrArtha :vidhithI dehano tyAga karavo joIe. II87/35ll Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-87 TIkA : "vidhinA' AlocanavratoccAraparakSAmaNA'nazanazubhabhAvanApaJcaparameSThismaraNalakSaNena 'dehasya tyAgaH' parityajanam, paNDitamaraNArAdhanamityarthaH, 'iti'zabdaH parisamAptau / / 87/356 / / TIkArya : vidhinA' sApekSattitha vidhithI=AlocanA, vratanuM uccAraNa, anya sAdhuone kSamApana, anazana, zubhabhAvanA ane paMcaparameSThinA smaraNarUpa vidhithI, dehano tyAga karavo joIe paMDitamaraNa svIkAravuM joIe. "ti' zabda parisamAptimAM che. li87/356 bhAvArtha sAdhue utkRSTathI 12 varSa pUrve ane jaghanyathI cha mahinA pUrve saMlekhanA karIne paMDitamaraNane sAdhavuM joIe arthAt je maraNa ghaNAM maraNanI paraMparAno aMta kare ane parimita maraNo dvArA amaraNadharmarUpa amara avasthAnI prAptinuM kAraNa bane. AvA paMDitamaraNa mATe udyama karatA sAdhune anazana svIkAryA pUrve ja saMlekhanAkALamAM koIka rIte mRtyu upasthita thAya to vidhipUrvaka dehano tyAga karavo joIe te vidhi saMkSepathI batAve che - dIkSAnA prAraMbhathI mAMDIne je kAMI aticAro saMyamajIvanamAM thayA hoya jenI AlocanA karIne pUrvamAM zuddhi karela che tevA paNa aticAronuM sUkSmabuddhithI Alocana karIne gItArtha AgaLa nivedana karavuM joIe ane te aticAro pratye atyaMta jugupsA thAya tevo yatna karavo joIe. vaLI, dIkSA vakhate pote mahAvratone uccarAvelAM che te mahAvratone pharI uccarAvavAM joIe. jethI te mahAvrato pratyeno pariNAma atyaMta daDha thAya. vaLI, samudAyamAM gurvAdinI sAthe ke koI anya sAdhu sAthe anAbhogathI paNa koIka aprItikAraka vacana bolAyeluM hoya te sarvanuM smaraNa karIne atyaMta bhAvapUrvaka khamAvavA joIe jethI alpa paNa dveSanA saMskAro koInA pratye rahe nahi. vaLI, te mahAtmAe sarva prakAranA AhArano tyAga karIne anazana svIkAravuM joIe ane A cAra gatiAtmaka saMsAra kevo viDaMbanArUpa che ane tenAthI nistAranA upAyanuM kAraNa sarvajJanA vacana anusAra karAyelo dRDha udyama che ane tenA phaLarUpa zAzvata mukta avasthA AtmAnI suMdara avasthA che ityAdi zubha bhAvanAthI AtmAne atyaMta bhAvita karavo joIe. jyAre upayoganI zithilatA thAya, vicAranI zaktio kSINa thavA lAge tyAre paMcaparameSThinA svarUpAtmaka navakAramAM=sAdhune arthathI je atyaMta AtmasAt thayela che ane sAdhujIvanamAM potAno AtmA jenAthI atyaMta vAsita che tevA paMcaparameSThinA svarUpAtmaka navakAramAM, udyama karavo joIe. A prakAranI vidhithI je sAdhu dehano tyAga kare che te paMDitamaraNanI ArAdhanAne prApta kare che. ll8/3pakA Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 347 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-88, 89 avataraNikA : ityuktaH sApekSayatidharmaH, atha dvitIyadharmaprastAvanAyAmAha - avataraNikArya : A rIte sApekSayatidharma kahevAyo. have bIjA dharmanI prastAvanAmAM kahe che - bhAvArtha : pAMcamA adhyayananA trIjA zlokanuM varNana karyA pachI sUtra-1mAM kahela ke yatidharma be prakArano che. sApekSayatidharma ane nirapekSayatidharma. temAMthI sApekSayatidharmanuM varNana atyAra sudhI karyuM. have nirapekSayatidharmane kahevAnI prastAvanA che. te prastAvanAmAM kahe che - sUtra : nirapekSayatidharmastu / / 88/357 / / sUtrArtha: vaLI, nirapekSayatidharma A che=AgaLamAM kahevAya che e che. ITa8/357nA TIkA - nirapekSayatInAM dharmaH punarayaM vakSyamANaH / / 88/357 / / TIkArya : nirapekSavatInAM .... vaNyama: II vaLI, nirapekSa sAdhuono A kahevAtAro dharma che. pa88/357nA bhAvArtha : je sAdhuo sApekSayatidharma sevIne zAstraadhyayana dvArA aneka prakAre saMpanna thayelA che, vaLI suvizuddha sApekSayatidharma sevI sevIne atizaya zaktisaMcayavALA thayA che evA pUrvadhara Adi sAdhuo jagatamAM sarvabhAvo pratye nirapekSa thaIne je sAdhudharma pALe che teo nirapekSayatidharma sevanArA che ane teonuM svarUpa graMthakArazrI have pachI batAve che. 88/3panA avataraNikA : taPvAda - avataraNikArya :tene ja=nirapekSayatidharmane ja kahe che - Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 sUtraH sUtrArtha - TIkArtha H vacanagurutA svIkAre. II89/358 / / TIkA H vacanameva = Agama eva, 'guru: ' sarvapravRttau nivRttau copadezakatvena yasya sa tathA tadbhAvastattA ||81/18nA vacananurutA ||86/rU98|| 'vacana' meva tadmAvatttattA / / vacana ja=Agama ja, sarvapravRttimAM ane nivRttimAM upadezaka hovAthI guru che jene te tevA che=vacanaguru che teno bhAva=vacataguruno bhAva, vacanagurutA che. I89/358 / / bhAvArtha: - dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 / sUtra-89, 90 nirapekSayatidharma sevanArA sAdhuo je kAMI mokSane anukULa pravRtti kare che ane saMsA2nA bhAvothI AtmAnI nivRtti kare che, te sarvamAM upadezaka guru Agama ja che, tethI satata pote je zAstro bhaNelA che te zAstronAM sUtronuM ane arthonuM pArAyaNa karIne te mahAtmAo satata AzravabhAvanI nivRttimAM ane saMvarabhAvanI atizayatAmAM pravarte che, tethI bhagavAnanuM vacana ja sUtra-arthanA pArAyaNa dvArA teonA AtmAnA pariNAmanI sadA vizuddhi kare che. II89/358 // avataraNikA : tathA avataraNikArya : ane sUtra : - atvoSadhitvam ||10/31|| sUtrArtha : alpaupadhipaNuM hoya che. II90/359 / / Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 / sUtra-90, 91 TIkA H 'alpaH ' sthavirApekSayA 'upadhi:' vastrapAtrAdirUpo yasya sa tathA tadbhAvastattvam, upadhipramANaM ca vizeSazAstrAdavaseyam / / 90 / 359 / / TIkArtha H 'alpaH' vizeSazAstrAvaseyam / / sthaviranI apekSAe alpa vastra-pAtrAdirUpa upadhi che jene te tevA che=alpaupadhivALA che teno bhAva tattva=alpaupadhipaNuM che ane upadhinuM pramANa vizeSa zAstrathI jANavuM. 590/359 // bhAvArtha: nirapekSayatidharma sevanArA munione pakSInI pAMkha jeTalI alpa upadhi hoya che. jenA kA2Ne leza paNa dehanuM ke koI vastunuM mamatva thAya nahi te rIte sukhapUrvaka teo vihare che. II90/359 // avataraNikA : tathA 1 avataraNikArya : ane sUtraH sUtrArtha : - 349 nipratirmazarIratA ||.1/360|| niSpatikarma zarIratA seve che. II91/360|| TIkA H 'niSpratikarma' tathAvidhaglAnAdyavasthAyAmapi pratIkAravirahitaM zarIraM yasya sa tathA, tadbhAvastattvam ||1/60nA DhIkArya H 'nipratirma' * tadmAvatttattvam / / niSpatikarma-tevA prakAranI glAnAdi avasthAmAM paNa pratIkArathI ..... rahita zarIra che jene te tevA che=tipratikarmazarIravALA che teno bhAva tattva=niSpatikarmatA che. 1091/3605 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zCho dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sutra-91, 92 bhAvArtha : nirapekSayatidharma sevanArA AtmAo pagamAM kaMTaka Adi pese topaNa tene kADhavA mATe udyama karatA nathI; paraMtu deha pratye atyaMta nirapekSa hovAthI deha sAthe asaMbaddha pariNAmane dhAraNa kare che, tethI samatAnA viziSTa pariNAmamAM sadA upayukta rahI zake che, tethI rogAdi avasthAmAM paNa rogAdino koI pratikAra karatA nathI. ane niSpatikarma zarIranA baLathI ja vizeSa prakAranA samabhAvanA pariNAmamAM sadA varte che. II91/36nA avataraNikA : ata eva - avataraNikArya - AthI ja=nirapekSayatidharmavALA sAdhu niSpatikarma zarIravALA che AthI ja - sUtra : pAvityA: Tii22/367 sUtrArtha : apavAdano tyAga che. ll2/361II TIkA : 'apavAdasya' utsargApekSayA'pakRSTavAdasya tyAgaH kAryaH, na hi nirapekSo yatiH sApekSayatiriva utsargAsiddhAvapavAdamapi samAlambya alpadoSaM bahuguNaM ca kAryamArabhate kintUtsargapathaprAptaM kevalaguNamayameveti / / 92/361 / / TIkArya : apavAda'vAyameveti | apavAdano=utsarga apekSAe apakRSTavAdano, tyAga karavo joIe je kAraNathI sApekSayatinI jema utsarganI asiddhi hote chate apavAdanuM paNa AlaMbana karIne alpadoSa bahuguNavALA kAryano AraMbha nirapekSayati karatA nathI paraMtu utsargapathaprApta kevala guNamaya ja kAryano prAraMbha kare che. II92/3615 bhAvArtha nirapekSayatidharmavALA sAdhuo jagatanA sarva bhAvo pratye atyaMta nirapekSa hoya che, tema AtmAthI bhinna evA deha pratye ane dehane thatI pIDAo pratye paNa atyaMta nirapekSa hoya che; tethI mahAvIryathI sadA zratanA Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa1 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-92, 93 upayogamAM rahIne samatAnA kaMDakonI vRddhi karI zake che, tethI mAtru Adi paraThavavA arthe ucita bhUminI prApti na thAya to prANa nAza thAya tyAM sudhI paNa apavAdanuM sevana karyA vagara samabhAvanI vRddhine anukULa aMtaraMga udyama karI zake che, tethI kevala samabhAvanA kaMDakonI vRddhirUpa guNamaya evA utsargapathanuM AzrayaNa kare che. jyAre sApekSayatidharmavALA muni to nirapekSayatidharmavALA munio karatAM prAthamika bhUmikAmAM che, tethI utsarganI pravRttithI saMyamanuM pAlana azakya jaNAya tyAre apavAdane sevIne ArtadhyAnathI AtmAnuM rakSaNa kare che, tethI apavAdanA alpa doSo dvArA bahuguNavALA evA svAdhyAyAdimAM udyama karIne AtmAnA samabhAvanuM rakSaNa kare che. II92/361aaaaN avataraNikA - tathA - avataraNikArya : ane - sUtra - prArmara trAphividaram II rU/rUddarA sUtrArtha - grAmamAM eka rAtrI Adi viharaNa kare che. II93/36 TIkA : 'grAme' pratItarUpe upalakSaNatvAnnagarAdau ca ekA cAsau rAtrizcetyekarAtraH, 'Adi'zabdAt dvirAtrasya mAsakalpasya ca grahaH, tena viharaNam, kimuktaM bhavati? yadA pratimAkalparUpo nirapekSo yatidharmaH pratipatro bhavati tadA Rtubaddhe kAle grAme jJAtaH san sa ekarAtram ajJAtazca ekarAtraM dvirAtraM vA vasati, yathoktam - vAsI i kuf manAI " [pagyA. 28/8]. jinakalpikayathAlandakalpikazuddhaparihArikA jJAtA ajJAtAzca mAsamiti / / 93/362 / / TIkArca - "rA' ... mAiita pratItarUpa evA gAmamAM ane upalakSaNathI nagara AdimAM eka evI rAtrI e eka rAtrI, Adi zabdathI be rAtrI ane mAsakalpanuM grahaNa che. tenAthI eka rAtrI, be rAtrI ke mAsakalpathI vihare che. Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 / sUtra-93, 94 zuM kahevAyeluM thAya che ? te spaSTa kare che - jyAre pratimAkalparUpa nirapekSayatidharma svIkArAyelo thAya che tyAre Rtubaddha kAlamAM=comAsA sivAyanA kAlamAM, grAmamAMetAnA gAmamAM, jJAta chatAM=A mahAtmA nirapekSayatidharma pALanArA che e pramANe jJAta chatAM, te sAdhu eka rAtrI rahe che. ane ajJAta hoya to koIne khyAla na hoya ke A mahAtmA nirapekSayatidharmavALA che to eka rAtrI, be rAtrI thAvat mAsakalpa rahe che. je kAraNathI kahevAyeluM che - jJAta thaye chate eka rAtrIvAsI ane ajJAta hote chate eka athavA be rAtrIvAsI." (paMcAzaka 18/8) jinakalpika, yathAlaMdakalpika ane zuddha parihArako jJAta ane ajJAta hoya topaNa mAsakalpa kare che. tti' zabda TIkAnI samApti arthe che. I93/36rA bhAvArtha - nirapekSayatidharmavALA sAdhu koI nAnA gAmamAM ke nagaramAM pote jJAta na hoya to be rAtrI-cAra rAtrI ane teTalA samayamAM paNa jJAta na thAya to utkRSTathI mAsakalpa kare ane jJAta thAya to eka ja rAtrI rahe che. bIjI rAtrI te sthAnamAM rahetA nathI. A prakAranI vihAranI maryAdA cAturmAsakALa sivAyanI che. cAturmAsamAM teo paNa cAra mahinA niyata eka sthAnamAM vAsa kare che. II93/36rA avataraNikA : tathA - avataraNikArya : ane - sUtra - niyatinivaritA 24/rUddArU II sUtrArtha : niyatakAlacAritA hoya che. II94/36all TIkA - 'niyate' tRtIyapauruSIlakSaNe 'kAle' bhikSAdyarthaM saJcaraNam, yathoktam - "pivA paMtho taphayANa zArajA" vRiddhatvamAge che 2424, 242] rUtti 24/rUdarA Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 353 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 / sUtra-94, 5 TIkArya : niyate" .... ti | tRtIya porasIrUpa niyatakAlamAM bhikSA mATe saMcaraNa kare, je kAraNathI kahevAyuM che - trIjI porasImAM bhikSA ane paMtha=vihAra kare che. ra04A" (bRhatkalpabhASya0 1414, 1430) ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. li94/3635 bhAvArtha : nirapekSayatidharma pALanArA munio sadA dharmadhyAnathI ke zukladhyAnathI AtmAne bhAvita kare che ane dehanA dharma arthe, bhikSA vAparavA mATe, mAtru-IMDila Adi mATe ke grAmAMtara javA mATe je koI kriyA karavAnI hoya te divasanA trIjA pahoramAM ja kare che ane sAta pahora sudhI sthira AsanamAM UbhA rahIne zAstrathI AtmAne bhAvita ja kare che jethI anAdinA mohanA saMskAro kSINa kSINa thAya ane zIdhra saMsArano aMta thAya te mATe ja apramAdathI temano yatna varte che ane bhikSAcaryAdi pravRttikALamAM paNa koI padArthamAM lezapaNa saMzleSa na thAya te rIte sarva ucita prayatna svAbhAvika rIte te mahAtmA kare che. ll14/363 avataraNikA :tathA - avataraNikArya : ane - sUtraH prAya karthasthAnam T61/364Tii sUtrArtha - prAyaH UddhasthAnamAM rahe che. II5/364II TIkA: prAyo' rAdunvena "asthAna' vonsa. ra/ra64pa. TIkArya : prayo' .... #Ayo . prAyaH=bahulatAe, UrdhvasthAna=kAyetsargamAM rahe che. I95/364 bhAvArthanirapekSayatidharmavALA mahAtmAo moTAbhAge kAyotsargamAM rahe che. te kAyotsarga kvacit UbhA UbhA Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2) adhyAya-5sUtra-lpa, 96 kare ke kvacit godohikA Adi AsanathI kare paNa sApekSayatidharmavALA sAdhuonI jema bhUmi upara besIne ke zayana Adi karIne zavAsanamAM kAussagga karatA nathI. kvacit jaMghAbaLa kSINa thayuM hoya to besIne koIka AsanamAM rahIne sAdhanA kare ane AyuSyanI alpatA jaNAya to te prakAranA ucita AsanamAM rahIne anazana paNa kare te batAvavA mATe prAyaH' kahela che. II5/364o. avataraNikA :tathA - avataraNitArtha :ane - sUtraH rezanIyAmavanva: T16/rUddha sUtrArtha - dezanAmAM aprabaMdha che=avyApAra che. IIbU36pA TIkA :_ 'dezanAyAM' dharmakathArUpAyAM dharmaM zrotumupasthiteSvapi tathAvidhaprANiSu 'aprabandhaH' abhUribhAvaH, "viyAM kuvayaur vA" [0 rUti vAnaprAmAthAt 26/rUddha TIkArya : rezanAtha' ... vanaprAmAjUi i dazanAmAM=dharmakathArUpa dezavAmAM, dharma sAMbhaLavA mATe upasthita paNa tevA prakAranA jIvo hovA chatAM aprabaMdha che abhUri bhAva che alpa zabdathI uttara ApyA sivAya kAMI kahe nahi; kema ke "ekavacana athavA be vacana" () e prakAranA vacananuM prAmANyapaNuM che. II96/365 bhAvArtha : nirapekSayatidharmavALA munio AtmAnA nirapekSabhAvamAM saMsthita hoya che ane nirapekSabhAvanI vRddhine anukULa sadA zrutanA upayogathI prayatna karatA hoya che je prayatna paNa sahajabhAve te prakArano daDha pravarte che jethI dhyAna dvArA je uttama bhAvo teo karI zake che tevA uttama bhAvo dezanA AdithI paNa thatA nathI, tethI tevA mahAtmAo pAse dharma sAMbhaLavA mATe upasthita thayelA paNa kalyANanA arthI jIvo hoya topaNa dezanAmAM prayatna karatA nathI ane jo teo vAraMvAra koI pRcchA karatA hoya to eka be vacanathI teone zuM karavuM ucita che te dizAmAtra batAve che, jethI te yogya jIvo ucitasthAne jaIne dharmanI prApti karI zake che. II9/36pA Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 ) adhyAya-5 / sutra-97, 98 355 avatAraNikA : tathA - avataraNikArya : ane - sUtra : savaISjhamattatA tA27/rUddaddA sUtrArtha: sadA apramattatA seve che. I9/366o. TIkA : "sA' vivA rAtrio vApramattatA' niprimIlaparihAra: 27/rUdadA. TIkArca - "sA' . niHmilirAra: | sadA=divasa ane rAtrI sadA, nidrAdi pramAdanA parihArarUpa apramattatA seve che. I97/366il. bhAvArtha : nirapekSayatidharma sevanArA yogIo sadA nirapekSabhAvanI vRddhimAM yatamAna hoya che ane nirapekSabhAvanI vRddhijanya zrutamAM magnatA hovAne kAraNe tenA sukhamAM ja vizeSa prakAranA AnaMdano anubhava hoya che, tethI divasa ke rAtrI sarvakALamAM teno upayoga dehanA sudhAdi dharma sAthe ke indriyonA viSayo sAthe yojana pAmato nathI paraMtu koIka vizeSa prakAranA svasthatAnA sukhamAM atyaMta daDha upayoga pravarte che, tethI nidrAdi pramAda paNa teone prApta thatA nathI. II97/36aaaa avataraNikA - tathA - avataraNikArya - ' ane - sUtraH dhyAnetAnatvamati 28/367 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | sUtra-98, zloka-4 sUtrArtha: dhyAnaekatAnapaNuM seve che. ll98/367ll TIkA - 'dhyAne' dharmadhyAnAdAveka eva 'tAnaH' cittaprasarpaNarUpo yasya sa tathA, tadbhAvastattvam, 'iti'zabdaH samAto 28/367 TIkArya : '... samAto pA dhyAnamAM=dharmadhyAna AdimAM=dharmadhyAna AdinA viSayomAM citta prasarpaNarUpa eka ja tAla che jene te tevA cheHdhyAnaekatAnavALA che. teno bhAva=dharmadhyAnaekatAnavALAno bhAva, te paNuM e dhyAnaekatAnapaNuM che. "ti' zabda samAptimAM che nirapekSayatidharmanA kathananI samAptimAM che. II98/367 bhAvArtha : nirapekSayatidharmavALA munio sadA apramattabhAvathI prAyaH kAussagga mudrAmAM rahIne zuddha AtmabhAvane pragaTa karavA arthe adhyayana karelAM sUtro-arthothI AtmAne bhAvita karIne dharmadhyAna-zukladhyAnamAM pravartAvavA mATe udyamavALA che, tethI te vakhate temanuM sUtra-arthanuM ciMtavana lakSyanI niSpattine anukULa ekatAnavALuM hoya che, tethI teono zrutano upayoga ratnatrayInA kSayopazamanI vRddhi dvArA, kSAyikabhAvanA ratnatrayIne pragaTa karavAne anukULa ekatAnathI dhyAnamAM pravarte che; jenA baLathI te mahAtmAo uttara uttaranA asaMgabhAvane sparzIne AtmAmAM dIrdhasaMsAra calAvavAnI je saMgazakti che tenA saMskArone nAza karIne asaMgazaktinA saMskAronuM AdhAna kare che. ll98/36nA avataraNikA - athopasaJjihIrSurAha - avataraNikArya : have upasaMhAra karavAnI IcchAthI kahe che - bhAvArtha : pAMcamA adhyAyanA prAraMbhamAM yatidharma kevo duSkara che ?, kevA uttama phaLavALo che ? ane duSkara hovA chatAM mahAtmAo kema temAM yatna karI zake che ? te zloka-3 dvArA batAvyuM. tyArapachI 98 sUtro dvArA sApekSayatidharmanuM ane nirapekSayatidharmanuM svarUpa batAvyuM. have zloka-4mAM te sarva kathanano upasaMhAra karavAnI icchAvALA graMthakArazrI kahe che - Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa7 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | zloka-4 zloka : samyag yatitvamArAdhya mahAtmAno yathoditam / samprApnuvanti kalyANamihaloke paratra ca / / 4 / / zlokArca - pUrvamAM varNana karyuM e prakAranA yatipaNAnI samyapha ArAdhanA karIne mahAtmAo AlokamAM ane paralokamAM yathAudita kalyANane prApta kare che. III TIkA : 'samyag yatitvam' uktarUpamArAdhya samAsevya 'mahAtmAno' janA yathoditaM' yathA zAstre nirUpitam, kimityAha-'samprApnuvanti' labhante 'kalyANaM' bhadram, kvetyAha-'ihaloke paratra ceti pratItarUpameva III. TIkArya : sava .... pratItAneva uktarUpavALuM samyapha yatipaNuM ArAdhana karIne yathAudita=je pramANe zAstramAM nirUpaNa karAyuM che te prakAranA, kalyANane=bhadrane, mahAtmAo zuM? tethI kahe che - kalyANane=bhadrane, saMprApta kare che=meLave che. kyAM prApta kare che ? te kahe che - pratItarUpa ja AlokamAM ane paralokamAM kalyANa prApta kare che. I bhAvArtha : pAMcamA adhyAyanA prAraMbhamAM yatipaNAnuM duSkarapaNuM batAvIne zloka-3mAM kahyuM te prakAre yogya jIvone saMsAranA svarUpanuM jJAna thAya ane tenA kAraNe citta bhavathI virakta bane ane mokSanI utkaTa icchA thAya tyAre te mahAtmAo atyAra sudhI varNana karyuM te be prakAranA yatidharmamAMthI svabhUmikA anusAra yatidharma ArAdhIne AlokamAM ane paralokamAM kalyANane prApta kare che. te kalyANa kevA svarUpavALuM che ? ethI kahe che - je prakAre zAstramAM kalyANanuM svarUpa nirUpaNa karyuM che te prakAranA kalyANane prApta kare che. Azaya e che ke prastuta graMthanA prAraMbhamAM prathama adhyAyanA zloka-ramAM kahela ke dharma, dhanArthIne dhana denAro che, kAmArthIne sarva kAmane denAro che ane paraMparAthI mokSano sAdhaka che te vacana anusAra kalyANanI prApti karAvanAro A yatidharma che, tethI je mahAtmAo svabhUmikA anusAra A yatidharma seve che teo Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa8 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2) adhyAya-5 | zloka-4, 5 tatkAla mokSamAM na jAya to paralokamAM devabhavanI prAptikALamAM ghaNA bhogonI prApti kare che ane te bhoganI prAptikALamAM yatidharmanA sevananA saMskAro vidyamAna hovAthI yatidharma pratyeno pakSapAta varte che. mATe bhoganA rAga karatAM paNa mokSa ane mokSanA upAyabhUta yatidharma pratyeno rAga atizaya varte che, tethI pUrvanA bhavamAM sevAyelA yatidharmanAM phaLarUpe je bhogo maLyA che temAM paNa tIvra saMzleSa thato nathI. vaLI, te bhogone bhogavIne paNa bhoganA saMskAro kSINa kare che, tethI uttaranA bhavamAM vizeSa prakAranA yatidharmanI prApti kare che ane A rIte jyAM sudhI saMsAramAM rahe tyAM sudhI uttara uttaranA bhavamAM bhogAdine paNa prApta kare che ane sukhI thAya che, tethI kalyANane pAme che ane vizeSa vizeSa yatidharmanA pakSapAtane kAraNe pUrva pUrva karatAM vizeSa vizeSa yatidharmane pAmIne upazama bhAvanA sukhanI vRddhine pAme che, tethI AtmAnI svasthatArUpa paNa kalyANane prApta kare che. A rIte paralokamAM sadgatinI paraMparArUpa kalyANanI prApti che tema vartamAnanA bhavamAM paNa yatidharmanA sevananA kAraNe je mohanI AkuLatA maMda maMdatara thAya che te sukharUpa hovAthI A bhavamAM paNa kalyANane pAme che. mATe je prakAranuM zAstramAM kahyuM che te prakAranuM kalyANa yatidharmanA sevanathI mahAtmAo prApta kare che. AjanA avataraNikA : etadeva vivarISurAha - avataraNikArya : Ane ja=Aloka ane paralokanA kalyANane ja, vivaraNa karavAnI IcchAvALA graMthakArazrI kahe che - zloka : kSIrAzravAdilabdhyoghamAsAdya paramAkSayam / kurvanti bhavyasattvAnAmupakAramanuttamam / / 5 / / zlokArca - kSIrADhavAdilabdhinA samUhane prApta karIne bhavya jIvonA paramaakSaya anutama evA upakArane kare che. IIpI. TIkAH 'kSIraM' dugdhaM zrotRjanakarNapuTeSu 'Azravati' kSarati bhASamANo yasyAM labyau sA 'kSIrAzravA,' AdizabdAnmadhvAzravA sarpirAzravA amRtAzravA cetyAdiko yo 'labthyogho' labdhisaGghAtaH tam 'AsAdya' upalabhya 'paramAkSayaM paramaM' sarvasundaraM 'akSayaM' ca anekadA upajIvyamAnamapi anuparamasvabhAvam, Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa9 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2) adhyAya-5 | zloka-pa kimityAha-'kurvanti' vidadhati 'bhavyasattvAnAm' upakartuM yogyAnAm 'upakAraM' samyaktvajJAnacAritralAbhalakSaNam 'anuttamaM' nirvANaikaphalatvena anyopakArAtizAyinamiti / / 5 / / TIkArya : "kSIra'.... gatizayimiti je labdhimAM bolato puruSa hoya tyAre zrotRjanatA karNapuramAM zrotAnA kAnamAM, kSIra=dUdha jhare che te kSIrAzraya labdhi che. "mAli' zabdathI madhurAzrava=madhunuM jharaNa, sapirAzraya=ghInuM jharaNa, amRtAzrava amRtanuM jharaNa ItyAdi je labdhino samUha tene prApta karIne parama=sarvasuMdara, akSaya anekavakhata upayoga karAtuM paNa anuparama svabhAvavALuM, bhavya sattvonuMsupakAra karavA yogya jIvonuM, anuttama=nirvANa ekalapaNuM hovAne kAraNe anya upakArathI atizAyI evA samyakta, jJAna, cAritranA lAbhArUpa upakAra kare che. ti' zabda TIkAnI samApti arthe che. pA. bhAvArtha je mahAtmAo teladhArApAtra dhAraNa karanArAnA dRSTAMtathI apramAdabhAvapUrvaka sadA jinavacana anusAra rAtrIdivasa sarva ucita kriyAo karIne yatibhAvanuM sevana kare che tenAthI teomAM tathAsvabhAve kSIrAdi aneka labdhio pragaTe che, tethI te mahAtmAo jyAre koIpaNa vacanaprayoga kare tyAre te vacana je zrotAnA kAnamAM jAya tyAre te zrotAne jema jJAna utpanna thAya che tema te mahAtmAnA vizeSa prakAranA bhASAnA pudgalonA baLathI kSIrAdi dravyo jhare che; jethI te zrotAne paNa vizeSa prakArano AlAda utpanna thAya che ane AvI aneka labdhione prApta karIne te mahAtmA yogya jIvone anuttama koTino upakAra kare che, je upakAra nirvANapadanI prAptinuM eka kAraNa che, sarvasuMdara che ane akSaya pAmanAruM che; kema ke te mahAtmAnA upadezathI je jIvone mArganI prApti thaI che te jIvo aneka vakhata anya anya jIvone upakAra kare topaNa potAne prApta thayelo upakAra kyAreya kSaya pAmato nathI. jema potAne dhana prApta thayeluM hoya ane te dhana bIjAne ApavAmAM Ave to tene upakAra thAya to paNa potAnuM dhana eTalA aMzamAM kSaya pAme che. jyAre te mahAtmAthI prApta thayela ratnatrayIrUpa upakAra te yogya jIvo anya anyane upakAra kare topaNa kSaya na pAme tevo sarvazreSTha upakAra che. mATe yatidharmathI prApta thayeluM kalyANa A bhavamAM paNa ghaNA jIvonI kalyANanI paraMparAnuM kAraNa bane che ane potAne paNa aneka prakAranI labdhinuM kAraNa bane che ane aMte paralokamAM paNa mahAkalyANa prApta thaze te graMthakArazrI svayaM AgaLanA zlokamAM batAvaze. ahIM vizeSa e che ke zloka-4nA bhAvArthamAM je Aloka ane paralokanA kalyANanuM varNana karyuM te kalyANa sAmAnya sarva yatione prApta thAya che ane prastuta zlokamAM je AlokanA kalyANanuM varNana karyuM te vizeSa prakAranA yatione thAya che, tethI paraspara virodha nathI. pA. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2) adhyAya-pa/ zloka-1 avataraNikA : tathA - avataraNikArya : ane - . sUtra : mucyante cAzu saMsArAdatyantamasamaJjasAt / janmamRtyujarAvyAdhirogazokAdyupadrutAt / / 6 / / sUtrArtha : janma-mRtyu-jarA-vyAdhi-roga-zoka Adi upadravavALA evA atyaMta asamaMjasa saMsArathI zIgha mukta thAya che. AvA TIkA : munta' riyanta, ': 'samukyo, 'mAgu' zIrgha"saMsAra' mavA, zIzavityAda-gatyanta" atIva, 'saGgataM' yuktam 'aJjaH' svarUpaM yasya sa tathA, tatpratiSedhAdasamaJjasastasmAt, ata eva 'janmamRtyujarAvyAdhirogazokAdyupadrutAt, janmanA' prAdurbhAvena 'mRtyunA' maraNena 'jarayA' sthavirabhAvalakSaNayA 'vyAdhinA' kuSThAdirUpeNa 'zokena' iSTaviyogaprabhavamanoduHkhavizeSeNa 'Adi'zabdAcchItavAtAdibhirupadravai rupadrutAt' vihvalatAmAnItAditi / / 6 / / iti zrI municandrasUriviracitAyAM dharmabinduvRttau yatidharmavidhiH paJcamo'dhyAyaH smaaptH||5|| TIkArya - "muno' ... vidyattatA mAnItAhiti che je mahAtmA yatidharma seve che te saMsArathI=bhavathI zIgha mukta thAya che. kevA prakAranA saMsArathI mukta thAya che ? atyaMta saMgatayukta, aMja svarUpa che jene te tevuM che=saMgata svarUpavAnuM che tenA pratiSedhathI asamaMjasa ane atyaMta asamaMjasa saMsArathI mukta thAya che ema atraya che. AthI ja saMsAra atyaMta asamaMjasa che AthI ja, janma-mRtyu-jarAvyAdhi-roga-zoka Adi upadravavALo che. janmathI=prAdurbhAvathI, mRtyuthI maraNathI, sthavirabhAvarUpa jarAthI, kuSThAdirU5 vyAdhithI, ISTaviyogaprabhavamanoduHkhavizeSarUpa zokathI, "gari' zabdathI zItavAtAdi upadravothI, upadrata hovAne kAraNe vihavaLatAne pAmeluM hovAne kAraNe atyaMta asamaMjasa saMsAra che ema avaya che. II. Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabiMdu prakaraNa bhAga-2 | adhyAya-5 | zloka-1 361 e pramANe zrI municaMdrasUri viracita dharmabindu vRttimAM yatidharmavidhi' pAMcamo adhyAya samApta thayo. pA. bhAvArtha : je mahAtmAo buddhimAna che teo sarva udyamathI mahAupadravakArI saMsAranA uccheda mATe udyama kare che. saMsAranA uccheda mATe yatna karavo e ja yatibhAva che ane tevA mahAtmAo jyAre te yatibhAvane sevIne AtmAnI asaMga pariNatine pragaTa kare che tyAre saMsAranA kAraNabhUta mithyAtva, avirati, pramAda ane kaSAyano nAza thAya che. ane tevA mahAtmAo zIdhra yoganirodha karIne atyaMta asamaMjasa evA saMsArathI zIdhra mukta thAya che. arthAt janma-mRtyu jarA-vyAdhi-roga-zoka-zIta-vAtAdi upadravathI atyaMta asamaMjasa evA saMsArathI mukta thAya che, je teonI buddhimattAnuM zreSTha phaLa che. IIkA pAMcamo adhyAya samApta anusaMdhAnaH dharmabiMdu prakaraNa bhAga-3 Page #381 -------------------------------------------------------------------------- Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padaMpadena medhAvI, yathArohati parvatam / samyak tathaiva niyamAddhIrazcAritraparvatam / / buddhimAnuM puruSa je pramANe parvatane pagale pagale alanI vagara caDe che te pramANe ja dhIra evo zrAvaka cAritrarUpI parvata upara mukhya ArohaNa kare che. : prakAzaka : zrutadevatA bhavana, 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. 'Teli./phekasaH (079) 26604911, phona : 32457410 'E-mail : gitarthganga@yahoo.co.in