Book Title: Agam 14 Upang 03 Jivabhigam Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
३६
जीवाभिगमसूत्रे
इत्यादि तं जहा ' तथा 'संसारसमावन्नगजीवाभिगमे य असंसारसमावन्नगजीवाभिगमे' य संसारसमापन्नकजीवाभिगमश्च असंसारसमापन्नक जीवाभिगमश्च संसारी असंसारी इति भेदेन जीवो द्विभेदस्तत्र संसरणं संसारः नारकं तिर्यङ्मनुष्यामर भवभ्रमणलक्षणस्तादृशं संसारं सम्यगेकीभावे नाप्ताः - प्राप्ता ये जीवास्ते संसारसमापन्नकाः संसारवर्त्तिन इत्यर्थः संसारसमापन्नकाश्च ते जीवा इति संसारसमापन्नकजीवास्तेषां संसारसमापन्नकजीवानामभिगम इति संसारसमापन्नकजीवाभिगमः । तथा न संसारोऽसंसारः संसारश्च नारकतिर्यग्नरामरभवभ्रमणलक्षणस्तद्विरोधी असंसारः अत्र संसारेण समस्य मानस्य न शब्दस्य विरोधोऽर्थः तथा च संसारप्रतिपक्षभूतोऽसंसारो मोक्ष इत्यर्थः तं मोक्षापरपर्यायम् असंसारं समापन्नकाः स प्राप्ता इत्यसंसारसमापन्नकाः असंसारसमापन्नकाश्च ते जीवाश्चेत्यसंसारसमापन्नकजीवास्तेषां जीवानामभिगमोsसंसारसमापन्नक जीवाभिगमः । अत्रोभयत्रापि विद्यमानं चकारद्वयं संसारसमापन्नकासंसारसमापन्नकोभयेषामपि जीवानां जीवत्वरूप सामान्यधर्मं प्रति तुल्यत्वं दर्शयति
है । जीवाभिगम के दो प्रकार ये हैं 'संसारसंमापन्नगजीवाभिगमे य असंसारसमापन्नग जीवाभिगमेय' संसारसमापन्नक जीवाभिगम और असंसारसमापन्नक जोवाभिगम संसारी और संसा के भेद से जीव दो प्रकार का कहा गया है । इनमें जो नारक तिर्यञ्च मनुष्य और देव इस रूप संसार में अच्छी तरह प्राप्त है भ्रमण कर रहे हैं वे संसारी जीव हैं । इस संसारी जीवों का जो अभिगम है वह संसारसमापन्नकजीवाभिगम है । चतुर्गति रूप संसार से जो प्रतिपक्ष है वह असंसार है । यह असंसार मोक्ष रूप है । इस मोक्ष रूप असंसार में जो जीव प्राप्त है वे असंसारसमापन्नक हैं । इनका जो अभिगम है वह असंसारसमापन्नक जीवाभिगम हैं । यहाँ सूत्र में दो चकारो का पाठ आया है वह संसारसमापन्नक जीवों में और असंसारसमापन्नक जीवों में दोनों में जीवत्वरूप सामान्यधर्म के प्रति तुल्यता
कुवालिशमना नीचे प्रमाणे मे अक्षर बतावे छे - "संसारसमापन्नगजीवाभिगमे य, असंसार समापन्नगजीवाभिगमे य" (१) सौंसार सभायन्न वालिगम भने (२) અસ'સાર સમાપન્નક જીવાભિગમ, એટલે કે સ`સારી અને અસંસારીના ભેદથી એ પ્રકારના જીવા કહ્યા છે. નારક તિયચ, મનુષ્ય અને દેવ રૂપ સંસારમાં ભ્રમણ કરનારા જીવાને સસારી જીવા કહે છે. આ સ’સારી જીવાના જે અભિગમ છે. તેને સંસાર સમાપન્નક જીવાભિગમ કહે છે. ચાર ગતિરૂપ સંસારના પ્રતિપક્ષનુ નામ અસ’સાર છે. આ અસંસાર મેાક્ષરૂપ છે. આ મેાક્ષરૂપ અસંસારમાં પહેાંચી ચુકેલા જીવાને અસંસારસમાપન્નક કહે છે. તેમના જે અભિગમ છે તેનું નામ અસ'સારસમાપનક જીવાભિગમ છે. આ સૂત્રમાં બે વાર 'ચ' ના પ્રયાગ કરીને સૂત્રકારે સ`સારસમાપન્નક જીવામાં અને અસંસાર સમાપન્નક જીવામાં-બન્નેમા-જીવવરૂપ સામાન્ય ધર્મની ખાખતમાં તુલ્યતા પ્રકટ કરી છે.
જીવાભિગમસૂત્ર
