Book Title: Parmarthik Lekhsangraha
Author(s): Punyavijay
Publisher: Jivanbhai Abjibhai Jain Gyanbhandar Vadhvan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005006/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha : lekhaka ane saMgrAhaka : munirAja zrI puNyavijayajI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. zeTha zrI jIvaNa lAla abajIbhAI jaina graMthamAlA-pustaka trIjuM I ! gaI namaH | pAramArthika lekhasaMgraha [tathAprakAranI vastudarzaka 45 lekhothI sarvAMga sundara grantha ] : lekhaka ane saMgrAhaka : munirAja zrI puNyavijayajI ma. mUlya rU. 1-8-0 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : zeTha zrI jIvaNalAla abajIbhAI jaina jJAnamaMdira taraphathI zAha ratilAla jIvaNalAla vaDhavANa zahera (kAThIAvADa) vIra saM. 2434 AvRtti 1 lI : : vikrama saM. 2004 : prAptisthAna : (1) zeTha jIvaNalAla abajIbhAI jaina jJAnamaMdira The. nAthA vorAnI zerI-vaDhavANa zahera (2) zAha ratilAla jIvaNalAla The. jIvana nivAsa sAme-pAlItANA (kAThIAvADa) (3) zAha vrajalAla amratalAla The. jhaverIvADa, nIsALa-amadAvAda mudraka: surezacaMdra popaTalAla parIkhaH | dhI DAyamanDa jyubIlI prI. presa, salApasa roDa : a ma dA vA da Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. zreSThi zrI jIvaNalAla abajIbhAI janma vi. sa. 1920 * * ravargavAsaH vi. saM. 1994 kArtika sudI 12 jeozrInA mubAraka nAma sAthe A granthamALA cAlu karavAmAM AvI che. Jan de -----Lav=DTg Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prakAzakanuM nivedana amArA svargastha pitAzrI jIvaNalAla abajIbhAInA smaraNArthe saM. 19nI sAlamAM zrI jIvaNalAla abajIbhAI jaina jJAnamaMdiranuM sthApana karavAmAM AvyuM che. ka udeza : 1. vizeSe karI prAcIna temaja arvAcIna pustakane saMgraha karI pU. sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikAo bane teTalA vadhu lAbha uThAve tevI jAtanI vyavasthA karavI. 2. prAcIna temaja arvAcIna pustako prakAzana karavA lAge tene avasare chapAvavAM. 3. chapAyelAM pustakanI paDatara athavA sastI kiMmata rAkhI jema bane tema vizeSa jJAnapracAra kara. che. pustakanI je kiMmata upaje temAMthI navA granthanuM prakAzana karavuM. A uddezone dhyAnamAM laI maLI zaktAM ghaNA prAcIna temaja arvAcIna pustakene saMgraha karavAmAM AvyuM che ane tene pU. sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA varga lAbha uThAve che. zrI jJAnamaMdira taraphathI Aja sudhImAM zrI jIvalAla abajIbhAI jaina granthamAlAnA prathama Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane bIjA maNakA tarIke zrI siddhagirirAjanI yAtrAne anubhavI tathA zrI "namaskAra mahAmya--e be grantha pragaTa thaI cUkyA che. ane trIjA maNakA tarIke pU. munirAja zrI puNyavijayajI mahArAjanA uttama lekhene saMgraha parizramapUrvaka taiyAra karI ApI upakAra karyo che, je pAramArthika lekhasaMgraha" nAmane 24 pharmAne grantha Aje prasiddha thAya che. pU. sAdhu, sAdevI, zrAvaka ane zrAvikAo temaja jainetara baMdhuone A jJAnamaMdirane pUrato lAbha levA namra vinaMti karIe chIe. jaina samAjane paNa amArA A satkAryamAM sahakAra ApavA vinaMti che. che. nAthA vorAnI zerI) vaDhavANa zahera che saM. 2004-jJAnapaMcamI ! zrI jIvaNalAla abajIbhAI jaina jJAnamaMdiranA vyavasthApaka zAtilAla jIvaNalAla zAha tilAla jIvaNalAla zAha -- -- - Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 prakAzita thayelA granthA 1. zrI siddhagirirAjanI cAtrAne anubhava : jI. 150: paDatara kiMmata rUA. 0-8-0 2. zrI namaskAra mAhAtmya naya-nikSepAthI saMlita viziSTa lekhinI pR. 400) paDatara kiMmata rU. 2-0-0 3. zrI pAramArthika lekhasa graha (tathAprakAranI vastudaka 45 uttama lekhAne saMgraha-pR. 400 lagabhaga) paDatara karatAM ochI kiMmata rUA. 1-8-0 : darekanuM pesTeja alaga : o o prAptisthAna : (1) zrI jIvaNalAla amajIbhAI jaina jJAnama'dvira De. nAthA veArAnI zerI--vaDhavANa zahera (kAThIAvADa) (ra) zAhu tilAla jIvaNalAla OM. jIvana nivAsa sAme-pAlItANA (kAThIAvADa) (3) zAha vrajalAla amrutalAla De. jhaverIvADa, nIsApeALa-amadAvAda Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -prAstAvika kathana sAmAjika, dhArmika, naitika ane rAjakIya-ema lekhonA aneka prakAra che. te paikI keTalAka tattvajJAnane lagatAM hoya, keI naitika ane dhArmika mizra hoya ane keTalAka mAtra AtmadaSTie lakhAyelA heIyega athavA adhyAtmanA vicArane sparza karanArAM hoya che. prastuta lekhasaMgraha karthacit pAramArthika dRSTine sparza karanAre sujJa vAcakavarga joI zakaze, jethI granthanuM nAma "pAramArthika lekhasaMgraha rAkhavAmAM AvyuM che. saMkhyAbaMdha vega-adhyAtma Adi granthanuM jema jema vAMcana thatuM gayuM, tema tema te te mahatpanAne Adhunika vidvAne nA chUTA chUTA paDelA vAkyaratnane eka yA bIjI rItie mUkI-tyathAmati egya AkAre taiyAra karI "zrI jaina dharmaprakAza ane zrI jaina AtmAnaMda prakAza mAsikamAM lekharUpe mUkato ga. mAsikamAM AvatAM tene saMgraha eka pustakarUpe bahAra mUkAya te upayogI thavA yogya che. temAM keTalAka sajajanI preraNAthI A grantha zrI jIvaNalAla abajIbhAI jaina granthamAlAnA trIjA pustaka tarIke prasiddha karAya che. sadara granthamAMgazAstra, AtmAnuzAsana, adhyAtmatattvAlaka, sanmatitarka, tattvArthasUtra, vizeSAvazyaka, paMcasaMgraha, jJAnasAra, devadarzana, upadezachAyA, jainadazana, samyagdarzana, jaina ItihAsa, jaina sAhitya Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMzASaka aMka-e granthAmAMthI avataraNA laI cAgya AkAre lekhA taiyAra karI mUkavAmAM Avela che; jethI te te granthakAra vidvAnAnA upakAra mAnuM chuM. cAga-mImAMsA' nAmaka lekha eka vidvAn pU. munivarya zrInI noMdhabukamAMthI laI kathaMcit vadhArA karI lekhAkAre mUkavAmAM Avela che, jethI teozrInA paNa AbhArI chuM. dazeka lekhA rAjakoTathI pragaTa thatA jainapracAra' aThavADikamAM Apela, temAMthI laine mUkavAmAM Avela che. 'paramA sUcaka vastu vicArasa'graha' e mathALAvALA lekha jUdA jUdA mathALA nIce upayukta banne mAsikamAM pragaTa thayela, je uparanA eka ja nAmathI aMdhe saMgraha ekatra karI yathAmati--AAgya rIte karI mUkavAmAM Avela che. majakura lekhasaMgraha meM svata'tra lakhelA nathI. jema temAM mArA vicAra che, tema khIjA granthakartAnA paNa vicArA ! che; chatAM te mane mArA vicArane anukULa lAgavAthI saMkhyAbaMdha granthAmAMthI sArarupe laI ceAgya AkAre mUkavAmAM Avela che. emAMthI vividha vastuo samajavAne sAdhanabhUta khAkhatA jijJAsuvane jANavA ceAgya mAnI zakAya. mAsika AdimAM AvatA lekhe lakhavAnI mArI keTalI zakti-AgyatA che, te huM sArI rIte samajI chuM. lekhA cAkkasa rIte lakhavAnA meM prayAsa karyAM Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che; chatAM paNa koI bhUla rahI javAnI saMbhAvanA gaNAya, jethI mArI evI kaI bhUla rahI gaI hoya te badala mithyAdukRta dauM chuM. A sarva kAMI eka yA bIjArUpe zrI jinavANIne ja vibhAga che. sujJa vAcakavarga temAMthI samajavAyogya upAdeya vastune prApta karI sApekSa dRSTie vastune gaveSI vicAre. sAhitya najare ke anya rIte TIkA karavA gya nathI. emAM samajavA lAyaka tatva jaNAya te jIvavA lAyaka che, e daSTine sanmukha rAkhI lekhe vAMcavA vijJapti che. sadara lekhanuM vAMcana tathA prakAranA jijJAsu sujJavargane gya rIte lakSagata thavA saMbhava, jethI tenAM adhikArI tathAvidha cha samajavA. prAnta, mArA gAMbhIyadi guNagaNAlaMkRta, prazAntamati, paramakRpALu, pU. gurUvarya paM. zrI dharmavijayajI gaNivarazrInuM puNyanAma smaraNa karI viramuM chuM. matiSathI, lekhaSathI athavA presaSathI thayela bhUlacUka mATe huM pharIthI mithyA duSkRta dauM chuM. adezakabhAvathI mukta gaMbhIra hRdayavALA sajajane bhUla sudhArIne vAMce. 'gacchatAM skhalanaM kApi, bhavatyeva pramAdataH / hasanti durjanAstatra, samAdadhati sajjanAH / / -muni puNyavijayajI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA krmAMka 1 ma'gala 2 jainaSTinI mahattA 3 parizuddha-aparizuddha nayavAda ane sarva nacA zritanI mAdhyasthatA viSaya 0000 .... .... **** 9000 .... Re 17 4 vAda-prativAdanA bheda-prabheda 5 naya--pramANu-syAdvAda vaccenA saMmadha ane aMtara 26 6 sAta nayanI dRSTAMtarUpe pAramArthika ghaTanA 37 cha sApekSa-nirapekSadaSTi 4 46 48 50 57 .... .... . sAdhana sApekSatA 9 sApekSaSTi e uttameAttama mAga... .... **** .... 400. .... .... ... .... ' ' chuM ... .... 10 AtmadravyathI bhinna padravyaciMtana 11 sAdhajanAne vivikta sthAnanI AvazyakatA.... 12 AtmA sAthe kama pudgalAnA saMbaMdha ane a dhanamukti 13. AtmAnA AdhyAtmika vikAsakrama 14 rAga-dveSanA tAttvika vicAra 15 nayAnI apekSAe jene.... 16 sAcA AnaMda .... 11-0 .... .... .... .... .... 0460 .... .... pRSTa 6000 chuM."? OM ai Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 17 anekAntanA upayeAge vizALa dRSTi 18 sAdhyanI dRSTie sAdhaka nayAvatAra 19 dravya-kSetra-kALa-anubhAgAddhithI thatI AtmA para asara 20 jJAnanaya ane kriyAnayanI vaktavyatA 21 mAkSanA sAdhana 22 .... 3ra 101 105 109 adhyAtmavacana 114 jJAnasAranA maMtrIza aSTakanA saMkSipta sAra.... 116 127 129 131 135 23 24 SaTkaCna upara dRSTAMta .... 25 ana'tAnubaMdhI kaSAya-vicAraNA 26 vyavahArasatya ane paramA satya 27 virati-vicAraNA 28 4800 .... **** .... 6660 .... **** ... .... 0936 .... #400 ... .... .... .... karavAnA mananA bhedo ane tene vaza upAyA 29 3 arha namaH maMtranA jApa ane tenu mAhAtmya .... 0000 .... 1000 .... .... 1000 **** 60. 1000 1800 *40* 30 arihaMtaceyANunA kAceAtsargamAM zraddhAdi pAMca guNA 31 caturthAM avirata-samyagdaSTa ane paMcama deza virati guNusthAna zraddhAna ane samyaktvanA kathaMcit bheda 1000 1000 saraLa 1000 .... AvatA .... .hA. 95 97 .... 139 156 162 167 172 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 samyaka zraddhArahita jJAnanI sArthakatA . 174 34 tanizcayarUpa badhiratnanI durlabhatA - 179 35 samabhAvaprApta jIvanI dazA 36 samyakatvaprAptinuM mULa kAraNa .... " 183 37 cAritrAcAranA ATha prakAra : 38 vyavahAra-nizcayathI bAra vratanuM svarUpa * 1994 39 mArgonusArInuM prathama lakSaNa-nyAyasaMpannavibhava 40 ga-mImAMsA 41 nigada-svarUpa 42 naMdana maNiyAra 43 zramaNopAsaka aMkhaDa parivrAjaka 44 matabheda ane guNagrAhitA ... ... 45 paramArthasUcaka vastu vicArasaMgraha 46 saMghasvarUpa kulakama-sAthe - - Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhipatraka vRSTa lITI azuddha ApekSita 16. apekSita nivAraNa dazA nirAvaraNa dazA sApekSa-nirapekSakadaSTi sApekSa-nirapekSadaSTi paraciMtana padravyaciMtana cikAza karavI cikAza dUra karavI tathA rUpapaNe tathArUpapaNe tanamula takumala 115 17 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 3 are namaH | pAramArthika lekhasaMgraha [tathAvidha vastudarzaka 45 lekhethI savAMga sundara grantha] I sacIna-jJAna-vAritrALa mokSamA Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM arha namaH - maMgala - namo vIrAgANaM savvannRNaM deviMda pUiANaM jahaTThia vatthuvAiNaM teluguruNaM aruhaMtANaM bhagavaMtANaM / je evamAikkhaMtiiha khalu aNAIjIvassabhave, aNAIkammasaMjoga nivvittie, tuvarSe, tuvarava che, dudharavAnubaMdha, mataLa vRddhittI suddhadhammAo, suddhadhammasaMpattI pAvakammavigamAo, pAvakammavigamo tahAbhavvattAibhAvao / vItarAge, sarvajJa, sUrendrapUjita, yathAsthita vastutattvavAdI ane traileAkya gurU evA adbhuta bhagavAne namaskAra ho! te ema AkhyAna kare che ke-nizce A leAkamAM anAdi jIvAtmA che tathA anAdi kamasa cAganita janmajarA-maraNa-zAka lakSaNu duHkharUpa, du:khaphaLavALA ane duHkhanI para'parAvALA anAdi saMsAra che. e anAdi saMsArabhramaNanA aMta zuddha jJAna, darzIna ane cAritrarUpa dharmanuM aucityavarTa satat satkAra ane vidhipUrvaka sevana karavAthI thAya che. ukta zuddha dharmanI sa'prApti mithyAtva meAhanIya pramukha pApakanA vinAza thavAthI thAya che, ane pApakama nA vinAza tathAvidha bhavyatva, kALa, niyati, kama ne purUSAtanavarDa thavA pAme che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] zrI jI. e. jena canthamAlA jaina dRSTinI mahattA jainadharma e vastutaH vItarAga mAge che, ane vItarAga mArgamAM svAduvAda-anekAnta mAgane mukhya sthAna che. syAdvAda eka ja vastune judI judI apekSAe aneka rIte avalokavAnuM kathe che. arthAt eka ja vastu amuka apekSAe asti" che e nizcita vAta che ane amuka apekSAe nAsti" che e paNa nizcita vAta che. temaja eka vastu eka daSTie nityarUpe paNa nizcita che ane bIjI dRSTie anityarUpe paNa nizcita che. AvI rIte eka ja padArthamAM bhinna bhinna dharmone bhinna bhinna apekSA dRSTie abAdhitapaNe samanvaya kare enuM nAma "syAdvAda" che. jainadarzana arthAta kahe ke anekAnta darzana sivAya kaI paNa darzanakAra A syAdvAdane sIdhI rIte svIkAra karato nathI. jo ke ADakatarI rIte te te dazanakArene paNa sthAvAda svIkAryA vinA cAlatuM nathI, tathApi je syAdvAdasiddhatA, je daSTivizALatA, je sarvathA avisaMvAditA ane tethI karIne je jainadarzananI sarvoccatA nirvivAda siddha che, te harakoI paNa buddhimAna sajajana niSpakSapAtapaNe jaina siddhAMta ane jaina nyAyanuM sAMgopAMga nirIkSaNa karaze tene lAgyA vagara nahi ja rahe. syAdvAda-nayavAda manuSya-prajAnI dRSTine vizALa ane hadayane udAra banAvI maitrIbhAvane raste temane saraLa karI Ape che. jIvananA lahe zamAvavAmAM ane jIvanavikAsane mArga saraLa karI ApavAmAM nayavAda e saMskArI jIvananuM samartha aMga che. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 3 pArasmArthika lekhasaMgraha pitapotAnI hadamAM sthita rahIne anya daSTibindune teDI na pADavAmAM nAnI sAdhutA che. madhyastha puruSa sarva nane judI judI daSTie yAcita mAna ApI tattvakSetranI vizALa sImA avaleke che, ane ethI ja ene rAgadveSanI naDatara nahi UbhI thavAthI AtmasAdhananA prayAsamAM tene saphaLatA maLe che. nayavAda e svAduvAdane ja peTA vibhAga che, eTale syAdvAda ke nayavAda e vastutaH eka ja che. | vicAronI athaDAmaNane lIdhe jyAre prajAnAM mAnasa kSubdha bane che ane vAtAvaraNa azAnta bane che, tyAre tatvadazIe prajAnI sAme syAdvAdane prakAza dhare che ane vastusthitine judI judI dRSTie aneka rIte tapAsI samanvaya karavAne mArga samajAve che. syAhUvAda siddhAnta A rIte avalokana daSTine vizALa banAve che ane saMkucita daSTithI utpanna thanArA kelAhalene zamAve che. Ama rAgadveSa zamAvI janatAnA jIvanamAM mitrIbhAvano madhura rasa reDavAmAM syAdvAdanI upagitA che. A syAdvAdane "saMzayavAda kahe e prakAzane ja aMdhakAra kahevA barAbara che. jaina upadezanuM aMtima pariNAma rAgadveSanI nivRttimAM che e eka ja mAtra jaina vANInuM mukhya dhyeya che. atra svAduvAdane carcavAne viSaya nathI, kinta jaina dRSTinI mahattA darzAvavAne kiMcit prayAsa che. jaina dharmanA siddhAntane skuTa karavA mahAna AcAryoe mahAna graMtha nirmANa karyA che, jemAM te mahAna puruSoe madhyasthapaNe tatvanirupaNa karatAM prajAnA kalyANa tarapha mukhya Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA STi rAkhI che. kAI paNa dananA siddhAntAne teADI pADavAnI sa`kucita vRtti temanA vADmayamAM nahi dekhAya. malyuM anyAnya siddhAntAno samanvaya karavA taraphe prayAsa sevavAnI temanI udAra vRtti ane vizALa dRSTi temanA graMthAmAM spaSTa jovAmAM Ave che. dAkhalA tarIke-bhagavAna haribhadrAcAno 'zAstravArtA samuccaya ' graMtha. temAM eka sthaLe jainadarzanasammata " Izvara jagattta nathI "-e siddhAnta yuktipuraskara siddha karyAM pachI teozrI jaNAve che ke '' " tatazcezvarakarttatvavAdo'yaM yujyate param / samyagnyAyAvirodhena yathA''huH zuddhabuddhayaH // IzvaraH paramAtmaiva taduktavratasevanAt / yato muktistatastasyAH karttA syAd guNabhAvataH // tadanAsevanAdeva yatsaMsAro'pi tattvataH / tena tasyApi kartRtvaM kalpyamAnaM na duSyati // 97 arthAt-IzvarakartRtvanA mata AvI rItanI yuktithI ghaTAvI paNa zakAya che ke-paramAtmA-izvare pharamAvelA mAnuM anusaraNa karavAthI mukti prApta thAya che, mATe muktinA DhanAra Izvara che ema upacArathI kahI zakAya che. Izvaradazita mAnuM ArAdhana nahi karavAthI bhavacakramAM je paribhramaNa karavuM paDe che te paNa IzvaranA upadeza nahi mAnyAnI sajA che ema kahI zakAya che. jeAne ' izvara jagatanA karyAM che'evA vAkya upara Adara ma'dhANA che, tene mATe pUrvokta prakAranI kalpanA Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 5 pAramAyika lekhasaMgraha karavAmAM AvI che. ema AcAryazrI nIcenA kSekathI jaNAve che - "kartA'yamiti tadvAkye yataH kessaaNshcidaadrH| atastadAnuguNyena tasya kattatvadezanA / / " atha-A Izvara jagatane kartA che evA vAkaya upara jeone Adara baMdhANe che, teonA guNane mATe upara kathita izvara jagakartApaNAnI dezanA che. have bIjI rIte upacAra vagara izvarane jagatkartA AcAryazrI batAve che- " paramezvaryayuktatvAd mata Atmaiva veshvrH| sa ca kati nirdoSaH katrtavAdo vyavasthitaH // " arthAtu-kharI rIte A AtmA ja Izvara che, kemakedareka AtmasattAmAM Izvarazakti saMpUrNa rahelI che. ane AtmA-jIva te cokhkhI rIte kartA che ja. AvI rIte kavAda-jagatyatvavAda vyavasthita thaI zake che. AgaLa vadhIne AcArya mahArAja kahe che ke - "razAhaal HNAmanA nAyo vataNUNA ave sattvArthasampravRttAzca kathaM te'yuktabhASiNaH ? abhiprAyastatasteSAM samyag mRgyo hitaissinnaa| nyAyazAstrAvirodhena yathA''ha manurapyadaH // " arthAta-jyAM jyAM Izvarane kartA kahevAmAM AvyuM heya, tyAM tyAM pUrvokta abhiprAyathI kartA samaje. te sivAya paramArtha daSTie Izvarane sRSTikato keI zAstrakAra Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 6] zrI cha. a. jaina granthamAlA batAvI zake ja nahi, kAraNa ke-zAstra banAvanAra RSi- mahAtmAo prAyaH nispRha, paramArthadaSTivALA ane kepakAranI vRttivALA hoya che, mATe ayukta, pramANabAdhita upadeza kema kare? ataH teonA kathananuM rahasya barAbara zeAdhavuM joIe ke-amuka vAta teo kyA AzayathI kahe che. e pachI kapilanA prakRtivAdanI samIkSA Ave che. sAMkhya matAnusArI vidvAnoe prakRtivAdanI je vivecanA karI che, temAM doSa jAhera karIne prakRtivAdamAM kapilanuM zuM rahasya samAyeluM che e vAtanuM pratipAdana karatAM chevaTe AcAryazrI " evaM prakRtivAdo'pi vijJeyaH satya eva hi| kapiloktatvatazcaiva divyo hi sa mhaamuniH||" arthA-e pramANe (prakRtivAdanuM je kharuM rahasya batAvyuM te pramANe) prakRtivAda yathArtha jANave. vaLI te kapilano upadeza che, mATe satya che, kAraNa ke-teo divyajJAnI mahAmuni hatA. AgaLa jaIne kSaNikavAda, vijJAnavAda ane zUnyavAdanI khUba AlocanA karIne ane te vAdamAM aneka UbhA thatA deze batAvI chevaTe AcArya mahArAja vastusthiti jAhera " anye tvabhidadhatyevametadAsthAnivRttaye / kSaNikaM sarvameveti buddhenoktaM na tatvataH // vijJAnamAtramapyevaM bAhyasaMganivRttaye / vineyAna kAMzcidAzritya yadvA taddezanAItaH // Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthi lekhasaMgraha [ 7 evaM ca zUnyavAdopi sadvineyAnuguNyataH / abhimAyata ityukto lakSyate tattvavedinA // " arthAtu-madhyastha puruSanuM ema kahevuM che ke A kSaNikavAda buddha paramArgadaSTie arthAt vastusthitie kahyo nathI, kintu mAhavAsanAne dUra karavAnA uddezathI kahyo che. vijJAnavAda paNa tevA prakAranA yaMgya ziSyane AzrIne athavA viSayasaMgane dUra karavAnA uddezathI batAvavAmAM Ave che. zUnyavAda paNa yogya ziSyone AzrIne vairAgyanI puSTi karavAnA AzayathI tattvajJAnI buddhe kahyo jaNAya che. vedAntanA advaitavAdanI vedAntAnuyAyI vidvAnoe je vivecanA karI che, te para prApta thatA doSe batAvI chevaTe AcAryazrI kahe che ke - " anye vyAkhyAnayantyevaM smbhaavprsiddhyevatAnA zA nirvA na tu taraMvata: ", arthAta-madhyastha mahaSio ema nirUpe che ke-atavAda tatvika daSTie nathI kahyo, paNa samabhAvanI prApti mATe batAvavAmAM Avyo che. kharekhara! "samyagadaSTine mithyAdRSTinA zAstro paNa samyagarUpe pariName che"--e zAstrakathita bhAva paNa ItyAdi rIte samajavA gya che. AvI rIte jaina mahAtmAo anya dezonA siddhAtenI taTastha dRSTie parIkSA karavAnI sAthe zuddha daSTithI tene samanvaya karavA paNa prayatna kare, e jainadaSTinI keTalI Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ <} zrI jI. a. jaina granthamAlA vizALatA haze ? anya danAnA radhAne 'mahiSa ', 8 mahAmati" ane evA khIjA UcA zabdothI sanmAnapUrvaka peAtAnA granthAmAM ullekhavA ane dUSita siddhAntavALAenA matAnuM khaMDana karatAM paNa temanA halakA zabdothI vyavahAra na karavA ane sa`pUrNa sabhyatA tathA ziSTatA sAthe sAmAne prabuddha karavAnI peAtAnI mAyALu lAgaNI vahetI rAkhavI, e jaina maharSionuM keTaluM audAya haze? dhArmika ke dArzanika vAda-yuddha calAvatAM paNa viruddha daCnavALA tarapha AtmapremanA rasa UbharAtA rahe e keTaluM sAttvika hRdaya 1 jaina mahaSionI madhyasthalAvanI gheADI vAnagI-- " bhavabIjAMkurajananA rAgAdyAH kSayamupAgatA yasya / brahmA vA viSNurvA haro jino vA namastasmai // (bha. zrI hemacaMdrAcAya ) ve " nAzAmbaratve na sitAmbaratve na tarkavAde na ca tattvavAde | na pakSasevAsszrayaNena muktiH kaSAyamuktiH kila muktireva // ( zrI upadezatara'giNI ) 4 pakSapAto na me vAre na DheSaH RSijAtipu / yuktimad vacanaM yasya tasya kAryaH parigrahaH / / " (bha. zrI haribhadrasUri) - arthAt-saMsArakhIja-aMkura utpanna karanAra rAga-dveSa ADhi samagra DhASA jenA kSaya pAmyA che, te cAhe brahmA, viSNu, zakara athavA jina hoya tene mArA namaskAra che. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ . digambara avasthAmAM mekSa nathI, zvetAmbara dazAmAM mokSa nathI, tarkavAdamAM mekSa nathI ane pakSasevA karavAmAM mekSa nathI, kintu kaSAye-(krodha-mAna-mAyA-lobha) thI mukta thavAmAM ja mukti che. mahAvIra upara mAre pakSapAta nathI ane kapila vigere para mAre dveSa nathI, kintu jenuM vacana yathArtha hoya tene svIkAra kare joIe. A rIte jena daSTinI mahattA, jaina maharSionI daSTivizALatA ane teozrInI madhyasthatAne kiMcita paricaya graMthAdhAre mUkavA prayAsa karyo che, temAM kaI bhUlacUka yA viparItatAne sthAna hoya te vidvajane saMtavya lekhavA kRpA karaze. sAdhya-sAdhana sarva sAdhane che te sAdhya mATe che, paNa sAdhane kAMI sAdhya nathI. dayA, satya, asteya, brahmacarya, vinaya, viveka, sevA, bhakti, vrata, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi-e paNa sAdhana che; mATe sAdhananI bhinnatA ane upa gitA jANa sAdhana vaDe AtmAnI vizuddhi karavI-zuddhAtma svarUpa prApta karavuM, e ja mukhya dhyeya che. paraMtu sAdhanAmAM sAdhyabuddhithI muMjhAvuM nahi. sAdhyane lakSamAM rAkhI sAdhyanI siddhi thAya tevI sthitipUrvaka sAdhananuM sevana thAya te sAdhana sArthaka che ane temAM savyavahAra kAraNa vigere rahe che. AtmajJAna thatAM sarva sAdhanA ekAMta kadAgraha chUTI jAya che temaja sAdhana vaDe apekSAe vartana thAya che. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jI. aa. jaina granthamAlA parizuddha-aparizuddha nayavAda ane sanayAzritanI madhyasthatA 4 pramANunI dareka vastu aneka dharmAMtmaka siddha che. tenuM kAI paNa eka vivakSita aMzarUpe pratipAdana karavAnA abhiprAya te nayavAda che. jo e abhiprAya ekAMzasparzI hAvA chatAM te vastunA khInna avikSita aMza paratve mAtra udAsIna hAya arthAt te aMzanuM nirasana karavAnA Agraha na dharAvatA hAya ane peAtAnA vaktavya pradezamAM ja pravata te hAya, teA te 'parizuddha nayavAda' che. tethI ulaTuM je abhiprAya peAtAnA vaktavya eka aMzane ja saMpUrNa mAnI tenuM pratipAdana karavA sAthe ja bIjA aAAnuM nirasana kare, te aparizuddha nayavAda che. parizuddha nayavAda eka azanA pratiprAdaka chatAM Itara aAAnA nirAsa na karatA hovAthI tene bIjA nayavADhA sAthe virodha nathI hotA, eTale chevaTe te zrutapramANanA akha`Da viSayanA ja sAdhaka ane che, arthAt nayavAda jo ke hoya che. azagAmI, paNa je te parizuddha eTale Itara sApekSa hAya teA tenAvaDe chevaTe zruta pramANasiddha aneka dharmAMtmaka AkhI vastunuM ja samana thAya che. sArAMza e che ke-badhA ja parizuddha nasavAdo pAtapeAtAnA aMzabhUta vaktavyadvArA ekadara samagra vastunuM ja pratipAdana kare che, e ja parizuddha nayavAdanuM phaLa che. tethI ulaTuM aparizuddha nayavAda mAtra peAtAthI judA paDatA bIjA pakSanuM ja nahi paNa svapakSa suddhAMnuM nirasana kare che, kAraNa ke 10 ] Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 11 te je bIjA aMzane avagaNI pitAnA vaktavyane kahevA mAge che te bIjA aMza sivAya tenuM vaktavya saMbhavI ja nathI zakta, eTale bIjA aMzanuM paNa nirasana karI ja bese che. vastunuM samagra svarUpa aneka sApekSa aMzathI ghaDAyeluM che, eTale jyAre e sApekSa aMzene ekabIjAthI taddana chUTA pADI devAmAM Ave tyAre temAMthI eke rahete ke siddha thatuM nathI. tethI ja ema kahyuM che ke-aparizuddha eTale bIjAnI paravA na karate nayavAda pitAnA ane bIjAnA ema banne pakSanAM mULa ukhADe che. vacanane AdhAra vaktAnA abhiprAya upara che, tethI kaI paNa eka vastu paratve jeTalA vacana prakAre maLI Ave agara te saMbhavI zake teTalA ja te vastuparatve baMdhAyelA judA judA abhiprAyo che ema samajavuM joIe. abhiprAca eTale nayavAde. vacananA prakAro jeTalA ja nayavAde samajavA. e badhA ja nayavAde aMdaroaMdara ekabIjAthI nirapekSa rahe che te ja parasamaye eTale jainetara dRSTie che. tethI paraspara virodha karatAM ke aMdaroaMdara pakSapratipakSapaNuM dhAraNa karatA jeTalA na hoya te vAstavika rIte teTalA ja parasama che arthAt ekabIjAnuM nirasana karatI jeTalI vicArasaraNIo maLe agara saMbhave teTalA ja te vastu paratve darzane ane e ajaina. jenadarzana te aneka te vidhI darzanenA samanvayathI uddabhavatuM hovAthI eka ja che. ajena ane jaina darzanenuM niyAmaka tattva virAdha ane samanvaya che. pitAnA vakatavyanA pratipAdanamAM jene uddeza paravirodhane Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] zrI jI. e. jena canthamAlA hoya te ajainadarzana ane jene uddeza samanvaya hoya te jenadana. ahIM prazna thAya che ke-eka ja vastu paratve nityatvaanityatva Adi virodhI dharmonA samanvayamAM ja je jainadaSTi heya te vaizeSikadarzanane paNa jainadarzana kahevuM paDaze, kAraNa ke-e darzana paNa mAtra nityatva ke mAtra anityatva na svIkAratAM nityatva-anityatva ane svIkAre che. tene uttara e che ke-vaizeSikadarzanamAM nityatva ane anityata e virodhI be aMgenuM pratipAdana hovAthI emAM dravyAstika ane paryAyAstika bane nayenuM sthAna che kharuM ! paNa e bane to temAM sApekSapaNe jAyelA nathI. emAM yojAyelA ane naye pitapitAnA viSayanuM svataMtrapaNe ja pratipAdana kare che, eTale ke e ane na potapotAnA viSayanI pradhAnatAne lIdhe aMdaroaMdara ekabIjAthI nirapekSa che, jethI e jainadarzana nathI. eka eka chUTe vAda game teTalA prabaLa dekhAte hoya, chatAM te ekadezIya mAnyatA upara baMdhAyele heI yathArtha jJAna pUruM pADI zaktA nathI ane teTalI khAmIne lIdhe paraMparAe te pitAnAmAM baddha thanArane kalezamukta karI zaktA nathI. jyAre samanvaya e dRSTinI vizALatA upara racAyela hoI yathArtha jJAna pUruM pADe che. e ja pramANe sAmAnya vizeSanI bAbatamAM paNa che. dravyAstikanuM vaktavya sAmAnya ane paryAyAstikanuM vaktavya vizeSa che. e bane nirapekSapaNe chUTA chUTA javAmAM Ave te ekAntavAdane viziSTa banAve che arthAt UbhuM kare che. jainadarzana kaI paNa eka ja vastu Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa'graha 6 13 paratve e virAdhI dekhAtA dharmonA samanvaya apekSAvizeSathI kare che ane vaizeSikadana vastubhede virAdhI dharmonA bheda svIkAre che. A ja mannemAM taphAvata che. * keTalAka leAkA jainadarzana ane ajainadarzanane sarakhA mAnavAnA bhrama phelAve che. teo khAlajIvAne unmAge dvAravAnA prayAsa karI rahyA che. te mahAnubhAvAe samajavuM joI e ke-badhA dharmo pAtapAtAnA sthAne apekSAe sAcA che ema mAnavuM, paNa tethI ' badhA dharmo sarakhA che" ema siddha thatuM nathI. badhA dharmonA caDhatA-utaratA darajajA avazya che. sAdhake peAtAnI AtmAnnatine ceAgya ucca keDiTanA dhama cA tenI svaya zaiAya karavI joie ane madhyastha STithI-pakSapAtarahitapaNe je zeAdhAya tene svIkAravA tatpara rahevuM joI e. tattvavAdamAM mATI viSamatA dharAvatA vedAdi anya zAstromAM je paraspara ane aviruddha avisavAdI upadezeA maLI Ave che, te zrI jinAgamarUpI mahAsAgaramAMthI uchaLelA vacanarUpI biMdu che. jainadarzIna ke jemAM kAI nA paNa pakSapAta nathI ane sathA aviruddha ne avisavAdI che, te tA eka zrI jainadhama ja che. mATe AtmazreyanA Icchuke AvA bhrAmaka vicAra phelAvavA ane tenuM pravRttana karatAM aTakavuM joIe. svayaM satyavAdI na anavuM e jeTalA gunhA che, enA karatAM paNa jeo satyavAdI che emanA pratye asadbhAva dhAraNa karavA e mATeA gunhA che, ane asadbhAva thAya evuM pravatana karavuM e ethI paNa mATe! gunho che. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14] zrI jI. e. jena canthamAlA AcAryabhagavAna zrI hemacaMdrasUrijI kahe che ke"jeo madhyasthapaNAne Azraya karI-dhAraNa karIne tattvAtavane vicAra nahi karatAM jainadarzana ane ajainadarzana beune sarakhA mAne che, teo maNi ane kAcane sarakhA mAnavA jevuM kare che." mAdhyasthatA e geLa ane baLane sarakhA mAnavA mATe nahi, paNa apekSAbheda samajI samazIla rahevA mATe che. mAdhyasthatA e mahAna guNa che, paraMtu tene Azraya kyAM? zA mATe? ane kevI rIte pariNata ho joIe? e lakSagata karavuM joIe. vizALaSTi jena mahApuruSoe A bAbatamAM kevA ucca prakAranI mAdhyasthatA rAkhI che, te nIcenI u0 bhagavAna zrI yazeviDa vAcaka AdinI uktiothI samajI zakAya tevuM che. tipitAnA abhiprAce sAcA ane bIjA nayanI yuktithI calAve tyAre niSphaLa evA namAM jenuM mana pakSapAtarahita samAnabhAvane dhAraNa kare che, te mahAmuni madhyastha che. sarva na sapratipakSa che. je eka naya pakSapAtI te aSTa siddhAnta kahyo che." sammati tarkamAM kahyuM che ke sarva na pitatAnA vaktavyamAM sAcA che ane bIjAnA vaktavyanuM nirAkaraNa karavAmAM kheTA che, paraMtu anekAnta siddhAntano jJAtA te na "A sAcA che ane A khoTA che" evo vibhAga karatA nathI." pitAnA siddhAntano vicAra rahita kevaLa rAgathI ame svIkAra karatA nathI ane para siddhAntane vicAra rahita Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArasAzika lekhasa graha [ 15 kevaLa dveSathI tyAga karatA nathI, paNa madhyastha STithI vicAra karIne siddhAntano Adara athavA parasiddha!ntano tyAga karIe chIe. " bhagavAna zrI hemacaMdrasUrijI paNu kahe che ke-- st huM vIraprabhu ! amane kevaLa zraddhAthI tamArA upara pakSapAta nathI, tema kevaLa dveSathI anya upara aruci nathI, paNa yathArtha AmapaNAnI parIkSAthI ame tamArA Azraya karIe chIe. " (6 judA judA sa` nayeA pararapara vAda ane prativAdathI kadanA pAmelA che, paraM'tu samavRttinA sukhanA anubhava karanAra jJAnI sarvAM nayAne Azrita hoya che. cha paraspara pakSa ane pratipakSa bhAvathI anya pravA dveSathI bharelA che, paraMtu sa nayAne samAnapaNe IcchanAra huM bhagavan ! tamArA siddhAnta pakSapAtI nathI. 66 "( adhAya vacana vizeSa rahita hoya te te ekAnta apramANa nathI ane ekAnta pramANa paNa nathI, jethI anya siddhAntamAM raheluM sadvavacana paNa viSayanA parizeAdhanathI pramANa che. upalakSaNathI svasiddhAntanuM vacana paNa anuAge karI vizeSita na hoya tA te apramANa che. e prakAre sa syAdvAda ceAjanAthI sava nayAnuM jANapaNuM hoya, ' "" bhagavAna zrI haribhadrasUrijI kahe che ke-- " anya zAstrane viSe paNa dveSa karavA ceAgyu nathI, paraMtu tenA viSayane prayatnathI vicAravA. je pravacanathI Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 16] zrI jI. e. jene canthamAlA bhinna che tenuM paNa badhuM asaduvacana nathI, paraMtu je pravacanAnusArI che te sarvacana ja che." "je mahApuruSa cAritraguNamAM lIna che te sarva nayanA dhAraka hoya che, te sarva nayane saMmata vizuddha tatvane grahaNa kare che, samavRttivALA sarva nayanA Azrita jJAnI sukhano AsvAda kare che, sarva nayanA jANanArA-anubhavanArAonuM taTasthapaNuM lokane viSe upakArarUpa thAya che, paraMtu judA judA nayamAM mUDha-bhrAnta thayelAne ahaMkAranI pIDA ane ghaNe kaleza hoya che." - "nizcayanayamAM ane vyavahAranayamAM tathA jJAnapakSamAM ane kriyApakSamAM eka pakSagata bhrAntinA sthAnane tajIne jJAnanA paripAkarUpa zuddha bhUmikA upara ArUDha thayelA, lakSa na bhUle evA, sarva bhUmikAmAM pakSapAta-kadAgraha rahita, parama AnaMdathI bharapUra sarva nAnA AzrayarUpa jJAnI sarvotkarSathI varte che. tevA jJAnane namaskAra ho !" je mahApuruSoe lekene sarva na karIne Azrita eTale svAduvAdagaNita pravacana prakAzita karyuM che ane jeonA cittane viSe sarvanayAzrita pravacana pariNameluM che, teone vAraMvAra namaskAra ho !" bIjI tArAdaSTi prApta vinA vicAra samyaktva aprApta A daSTivALo mArgAnusArI jIva vicAra kare che ke-A saMsAra duHkharUpa che. Ane uccheda kayA kAraNathI ane kevI rIte karavo? A jagatamAM mahAtmAonI pravRtti vividha prakAranI hoya che. A tamAma pravRttio kevI rIte jANI zakAya ? Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramAthi lekhasaMgraha [ 17 vAda-prativAdanA bheda-gabheda vAda, e vAdI ane prativAdI e banethI saMbaMdha rAkhe che. vAdI ane prativAdI e bannenI vacanapravRtti parapakSanirAsa ane svapakSasiddhi mATe hoya che. A uddezathI thatI vacanapravRttine "vAdakahevAmAM Ave che. vAdano prAraMbha be prakAranI IcchAthI udbhave che. eka vijayalakamInI IcchAthI ane bIjI tattvanizcayanI IcchAthI. A uparathI vAdIomAM keTalAka vijayalakSmInI icchAvALA ane keTalAka tatvanizcayanI spRhAvALA hoya che. ane ethI "jigISa" tathA "tatvanINinISa" ema vAdI-prativAdInA be bheda paDe che. tattvanirNinISa paNa be vibhAgomAM vibhakta thAya che. eka svAtmatatvaniNinISa (sva AtmAmAM tattvanirNaya karavA IcchanAra) ane bIjA paratvatattvaniNinISa (pratipakSIne tattvanirNaya karI ApavA IcchanAra). vaLI paratvatatvaniNinISa paNa be bhedemAM vaheMcI zakAya che. eka te kSApazamika jJAnavAnuM arthAt asarvajJa ane bIjA sarvajJa. A pramANe gaNatrI karatAM vAdI-prativAdInA cAra bheda thAya che. te A rIte- 1-jigISa, ra-svAtmAmAM tasvanirNaccha, 3-paratvatatvanirNinISa kSApazamika jJAnI, ane 4-paratvatatvanirNayapravRtta sarvajJa. A cAra prakAranA vAdI tathA prativAdI thayA have eka eka vAdI sAthe eka eka prativAdIne vAda mAnatA vAdanA seLabheda paDe che. te A rIte- Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jI. a. jaina granthamAlA prathama jigISu sAthe sabaMdha rAkhatA cAra bheTTa, jigISu sAthe jigISu-1, svAtmAmAM taniNa yecchu sAthe jigISu-2, parattvatattvani cecchu kSAye pazamika jJAnI sAthe jigISu-3, ane paravatattvani yapravRttasajJa sAthe jigISu-4. 18 ] khIjA svAtmatattvani cembunI sAthe saMbaMdha rAkhatA cAra bhe. svAtmAmAM tattvaniNcecchu sAthe jigISu-1, svAtmAmAM tattvaniNu cecchu sAthe svAtmAmAM tattvani cecchu2, parattvatattvaniNu cecchu kSAryApazamika jJAnI sAthe svAtmAmAM tattvani cecchu-3 ane parastvatattvaniNyapravRtta kevaLajJAnI sAthe svAtmAmAM tattvaniNa cembu-4. trIjA parattvatattvani cecchu kSAceApazamika jJAnI sAthe samadha rAkhatA cAra bheda. paratvatattvani cecchu kSAyeApazamika jJAnI sAthe jigISu. 1, svAtmAmAM tattvaniNu cera sAthe paratvatattvaniNu ce kSAyeApazamika jJAnI-2, paratvatattvani enDrukSAyeApazamika jJAnI sAthe paratvatattvani cecchu kSAyeApazamika jJAnI-3, ane paratvatattvani yapravRtta kevaLajJAnI sAthe parastvatattvaniNa cecchu kSAyeApazamika jJAnI-4, ceAthA paratvatattvani yapravRtta kevaLajJAnI sAthe sadha rAkhatA cAre bhedo. parattvatattvani ya pravRtta kevaLajJAnI sAthe jigISu-1, ravAtmAmAM tattvani cennu sAthe paratvatattvaniya pravRtta kevaLajJAnI-ra, paratvatattvani cecchu kSAyeApazamika jJAnI sAthe parattvatattvaniNyapravRtta kevaLajJAnI-3, ane paratvatattvaniNa yapravRta kevaLajJAnI sAthe paratattvani yapravRtta kevaLajJAnI-4. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAraArthika lekhasaMgraha | [ 19 A pramANe cAra cAra bhedanA cAra varga paDatAM vAdanA seLa bheda thavA chatAM paNa prathama catuSka vargamAM bIje bheda, dvitIya catuSka vargamAM prathama tathA dvitIya ema be bhede ane caturtha catuSka vargamAM cotho bheda. ema kula cAra bhede kADhI nAMkhavA joIe; kemake-jigISa sAthe svAtmAmAM tattvanirNarachune vAda hoI zaktA nathI. kAraNa e che ke svAtmAmA tatvanizcaya cAhavAvALe khuda ja tattvajJAnanI tRSAthI jyAre vyAkuLa che, te pachI te vijayalakSamInI AkAMkSA rAkhanAra sAthe vAdabhUmine saMbaMdha dharAvavA zI rIte cogya kahI zakAya ? arthAt, na kahI zakAya. e mATe prathama catuSka vargane bIjo bheda vAdabhUmithI bahAra che ane e ja kAraNathI dvitIya catuSka vargane prathama bheda paNa nirasta thaI jAya che. have jyAM bane vyaktio svAtmAmAM tatvanirNarachu hoya tyAM te banne paraspara vAta karavAne adhikArI nathI e suspaSTa che. ethI dvitIya catuSka vargane bIjo bheda nIkaLI jAya che. ane kevaLajJAnIone vAda asaMbhava ja havAthI caturtha catuSka vargane ceAtho bheda paNa UDI jAya che. Ama cAra bhedo nIkaLI jatAM vAdabhUmikAnA bAra prakAre ghaTe che. te A rIta jigISa svAtmAmAM tattvanirNayeSu sAthe vAda-prativAda karI zake nahi. e sivAya traNenI sAthe 1-jigISa, 2paratvatattvaniSNu kSApazamika jJAnI ane 3-paratvatatvanirNayapravRtta sarvajJa vAda-prativAdI karI zake che. svAtmAmAM tattvaniccha jigISa sAthe temaja svAtmAmAM tavanirNaccha svAtmAmAM tatvanicembu sAthe Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 ] zrI jI. e. jaina granthamAlA vAda-prativAda karavAne lAyaka nathI. te sivAya paratvatattvaniSNu asarvajJa athavA sarvajJa sAthe vAda-prativAda karavAne rogya che. paratvatatvaniSNu asarvajJa jigISa vigere cArenI sAthe vAda-prativAda karavAne cagya che. paratvatattvanirNayapravRtta sarvajJa sAthe jigISa-1svAtmAmAM tatvaniSNu sAthe paratvatatvanirNaya sarvajJa-2, ane paratvatattvanirNacerachu asarvajJa sAthe paratvatatvanirNayapravRtta sarvajJa-3. e traNa vAda-prativAdanA prasaMgamAM utarI zake che, paNa paratvatavanirNayapravRtta sarvajJa sAthe paratvatattvanipravRtta sarvajJa utarI zake nahi. A pramANe jigISa sAthe saMbaMdha rAkhatA traNa bhede, svAtmAmAM tattvaniSNunI sAthe saMbaMdha rAkhatA be bheda, paratvatatvanirNaccha asarvajJa sAthe saMbaMdha rAkhatA cAra bhede ane parasvatavanirNayapravRtta sarvajJa sAthe saMbaMdha rAkhatA traNa bheda-ema badhA maLI bAra bhede vAdabhUmikAmAM ghaTe che. je vAdamAM vAdI yA prativAdI tarIke jigISa hoya, te vAda madhyastha sabhAsade ane sabhApatinA samakSamAM have joIe, jethI upadravane prasaMga na udbhave. ethI ja jigISanA vAdane caturaMga (vAdI, prativAdI, sabhya, sabhApati e cAre aMgethI yukta) batAvavAmAM AvyuM che. jyAM vAdI ane prativAdI bane tattvaniNinISa (svAtmAmAM tattvanirNaya IcchanAra athavA bIjAne nirNatatattva banAvavA Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 21 cAhanAra) maLyA hoya tyAM sabhya, sabhApatinI AvazyakatA hotI nathI, kemake-jyAM khUda vAdI-prativAdI pote ja tattvanirNaya karavA yA karAvavAnA umedavAra che tyAM keI upadraane saMbhava hoya ja zAne ke jethI sabhya-sabhApatinI jarUra hoI zake? eTaluM che ke agara paratvatattvanirNinISa lAyopathamika jJAnI sAmA prativAdInA hRdayamAM yathArtha rIte tatvanirNaya upara zraddhA na besADI zake, te tevA vAda avasare madhyastha sabhAsadanI hAjarI hovI jarUranI che. je vAdabhUmimAM jigISa na hoya ane sarvajJa vAdI yA prativAdI hoya, te te sthaLe sabhya sabhApatinI jarUra paDatI nathI. ahIM eka prazna UbhuM thAya che ke-kaI e jigISa athavA paratvatatvaniNinISa manuSya heya khare, ke je sarvajJane paNa yukti-prapaMcethI jItavAnI athavA temane tatvajJa banAvavAnI IcchA rAkhI temanI sAthe vAdamAM utare? paraMtu samajavuM joIe ke mehanI dAruNatA sImA vagaranI che. vicitra prakRtinA mANasathI saMsAra bhale che, te pachI upara kahyo che ke mANasa nIkaLe emAM asaMbhava jevuM nathI. suprasiddha vAta che ke bhagavAna zrI mahAvIrasvAane jItavA mATe IndrabhUti-autama kevA ahaMkArapUrNa ADaMbarathI temanI pAse AvyA hatA? (pachIthI je ke prabhunI mudrA ane temanA madhura vacanethI prazAnta thayA. astu.) vAda-kathA mATe sabhAsade evA hevA joIe ke jeo vAdI-prativAdInA siddhAntane samajavAmAM bahu kuzaLa hoya, te siddhAntane dhAraNa karavAmAM bahu nipuNa hoya Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ] zrI jI. e. jaina granthamAlA evA bahuzruta tathA pratibhA, kSamA ane mAdhyasthabhAvavALA hoya. AvA sabhyo vAdI-prativAdI bannenI saMmatipUrvaka mukarara karavAmAM AvelA hovA joIe. sabhAsadanuM kartavya e che ke-vAdasthAna sthira karavuM ane je viSaya upara vAdakathA calAvavAnI hoya tene prastAva tathA pUrvapakSa-uttarapakSane niyama kara, temaja vAdI-prativAdInI paraspara sAdhaka-bAdhaka yuktionA guNadUSaNanuM avadhAraNa karavuM. vaLI samaya upara ucita rIte yathArtha tatvane jAhera karI kathA baMdha karAvavI. e pramANe phalanI udgheSaNa karavI arthAt vAdI-prativAdInA jaya ane parAjya hoya te viSenuM pragaTIkaraNa karavuM. vAdane mATe sabhApati e have joIe ke je prajJAvAna, ANezvara ane madhyasthaSTi hoya. prajJA vagarane sabhApati vAdabhUminI aMdara keI prasaMga para tAttvika viSaya para bolavAnuM AvI paDe te zuM bolI zakaze? e mATe sabhApatimAM prathama guNa prajJA ApekSita che. Azvaratva guNa paNa sabhApatimAM ati AvazyakatA dharAve che, nahi te kadAcit kalaha-phisAda UbhuM thatAM vAdakathAnuM pariNAma zuM Ave? e ja pramANe madhyastha daSTi rAkhavAne paNa svabhAva sabhApatine mATe ati jarUra che. sabhApatinuM kartavya vAdI, prativAdI ane sabhAsadathI pratipAdita thayelA padArthonuM avadhAraNa karavuM, vAdamAM kaI jhaghaDe Ubhe kare te tene aTakAva ane vAda pahelAM vAdI-prativAdImAM je pratijJA thaI heya arthAt je hAre te Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 23 vijetAne ziSya thAya, evI yA bIjA prakAranI je pratijJA thaI hoya tene pUrNa karAvavI tathA pAritoSika ApavuM e che. anya vidvAne vAda, jalpa ane vitaMDA ema kathAnA traNa vibhAge mAne che. chela vigerene prayoga jemAM thAya te kathAne "jape kahevAmAM AvI che. svapakSasthApana tarapha pravRtti nahi karatAM parapakSane pratikSepa karavA tarapha vAgADaMbara uThAvo ene "vitaMDA" kahevAmAM AvI che. A vitaMDA vastusthitie kathA havAne cagya nathI. jalpa kathAne vAdamAM samAveza thaI zake che. jigISanA cha vAritva yA prativAdItvamAM je kathA cAle che tene vAdakathA paNa kahI zakAya che. vAdakathAmAM chalaprayoga na thAya e kharI vAta che, paNa kadAcita apavAda dazAmAM chalaprayoga karavAmAM Ave to ethI te vAdakathA maTI zakatI nathI. "jalpane vAdakathAno ja eka vizeSa bhAga mAnIe te e cheTuM nathI. prakArAntarathI vAdanA traNa bheda paDe che. zuSkavAda, vivAda ane dharmavAda. bakavAdI adharmAtmAnI sAthe je vAda kare te "zuSkavAda che. phakta vijayalakSmIne cAhanAra evA vAvadUka sAthe je chala-jAtipradhAna vAda karo te "vivAda che. madhyastha, gaMbhIra ane buddhimAna evA zANu manuSyanI sAthe zAstramaryAdApUrvaka je vAda kare te dharmavAda che. A traNa vAdamAM chello ja vAda kalyANa kArI che. pahele vAda te vastutaH bakavAda che. bIje vAda paNa jokhamabharelo athavA phalarahita che. deza, samaya, sabhA Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ] zrI jI. e. jaina granthamAlA vigere saMyogo joItadanusAra vivekapUrvaka vAda kara. vijyalakSmIne cAhanAranI sAthe vAda kara asthAne nathI, paNa samaya, prasaMga oLakhI levuM joIe. sAmagrI anukULa rahe tevAnI sAthe je ucita rIte vAda karavAmAM Avyo hoya te zAsananI prabhAvanA thAya che ane mahatva puNya meLavAya che, paraMtu Itara darzanIyAdi bakavAdI, vApaTu dhamaSInI sAthe te bhUlecUke paNa vAdanA prasaMgamAM na utaravuM. bha. zrI. haribhadrasUrijI svaracita gabindu grantharatnamAM pratipAdita kare che ke-kutarka janita vAda vyartha che, tattvasiddhi meLavavAnuM sAdhana to coga ja che. "evaM ca tatvasaMsiveryoga eva nibandhanam / ato yad nizcitaiveyaM nAnyatastvIdRzI kacit // ato'traiva mahAn yatnastatattvaprasiddhaye / prekSAvatA sadA kAryoM vAdagranthastvakAraNam // " arthAta-e prakAretasasiddhi meLavavAnuM sAdhana ciga" ja che. egathI jevI rIte tatvasiddhi nizcita thAya che tevI rIte bIjAthI thatI nathI. e mATe emAM ja (gamAM ja) te te tane yathArtha skuTa pratibhAsa karavA mATe prekSAvAne prayatna karavo joIe. ene mATe vAdanA grantha kAraNa nathI. vidvAnonI sabhAmAM aneka prakAranA vAda-prativAda thatAM jovAmAM Ave che, paraMtu ethI tattvane anta prApta thata nathI. e viSe ghAMcInA baLadanuM udAharaNa ApI upAdhyAya zrI yazovijayajI bhagavAna AgaLa kathana kare che ke Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AramArthika lekhasa'graha [ 25 vAdAMca prativAda, vadanto'nizcitastathA / tavAntaM naiva gacchanti, tilapIlakavad gatau // " bhAvArtha ghAMcInA baLadanI AMkhe pATA bAMdhelA DAya che. te savArathI karavA mAMDe che ane pharatAM karatAM sAMja pUrI kare che. eTalA lAMkhA vakhata sudhI bhramaNa karavA chatAM te baLada tyAM ne tyAM ja sthita rahelA hAya che. A pramANe vikalpa jALAthI bharelA vADha-prativAda karavA chatAM paNa tenuM phaLa vikalpajALamAM ja samApta thAya che. hRdayaMgama tattvaprakAza maLI zakatA nathI arthAt tattvaprakAza-tattvasiddhi te upara kathita cAga dvArA ja prApta thAya che. "" * kahevAnA hetu e che ke-zAsananI prabhAvanA mATe, zraddhAmAM sthira thavA tathA anyane karavA mATe dhavAda' yukta che, sivAya bIjA vAdA kutarka janita-aprazasta hAI graMtha che. ( adhyAtma tattvAleAkanuM avataraNa vadhArA sAthe. ) gRhasthane prathama sAdhya karavA cAgya gRhavAsanA jene udaya varte che, te jo kAMI paNa zubha dhyAnanI prApti IcchatA hoya te tenA mULa hetubhuta evA amuka sartanapUrNAMka rahevuM yAgya che, je amuka niyamamAM nyAyasa patra AjIvikAdi vyavahAra ' te pahele| niyama sAdhya karavA dhaTe che. e niyama sAdhya thavAthI dhaNA AtmaguNe! prApta thavAnA adhikAra utpanna thAya che. A prathama niyama upara jo dhyAna ApavAmAM Ave ane e niyamane siddha ja karavAmAM Ave, te kaSAyAdi svabhAvathI maMda paDavA ceAgya thAya che athavA jJAnIne mArge AtmapariNAmI thAya che. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jI. a. jaina granthamAlA naya-pramANa-syAdvAda vaccenA saMbaMdha ane aMtara [varSo pUrve pragaTa thatAM jaina sAhitya saMzAdhakanA trIjA khaMDanA prathama aMkamAM 5. sukhalAlajIe nyAyAvatAranAM e padyonuM praznottarapUrvaka vizada spaSTIkaraNa kareluM, jenA viSe bahu gheADA jJAta haze. sadara lekha atIva samajavA ce!gya upayeAgI jaNAyAthI atra tenA akSarazaH utArA ApavAmAM AvyA che. phera mAtra tyAM be padyo anaMta che, jyAre atra te chUTA karI mUkavAmAM AvyA che. trimAsikanA vidvAna saMpAdake AnA saMbaMdhamAM evA abhiprAya vyakta karyAM che ke- je spaSTIkaraNa kSeAka 29-30 nA vivecanamAM karavAmAM AvyuM che te te amArA abhiprAya pramANe advitIya ane ananya jJAta jevuM che. '' A uparathI prastuta lekhanI mahattvatA A viSayanA jJAtA vidvAna mahAzayAne jaNAI Avaze.] 26 ] anekAntAtmakaM vastu, gocaraH sarvasaMvidAm / | ekadezaviziSTo'rthI, nayasya viSayo mataH // 29 // ( nyAyAvatAra) ra arthAt " aneka dharmAtmaka vastu e sava saMvedananA pramANanA viSaya manAya che ane eka deza-aMza sahita vastu e nayanA viSaya manAya che. 29 "" pra0-pramANanA viSaya thanArI vastuo karatAM nayanA viSaya thanArI vastuo zuM taddana judI hAya che, ke jethI pramANa ane nayanA viSayane taddana judo judo batAvI zakAya ? Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 27 pAramArthika lekhasaMgraha uda-nA, eka-bIjAthI judA evA vastuonA kaI be vibhAga nathI, ke jemAMthI eka vibhAga pramANane viSaya bane ane bIjo vibhAga nayane viSaya bane. prave-je pramANa ane nayane viSaya thanAra vastu eka ja hoya, te pachI bannene viSayabheda kevI rIte? u0-vastu bhale eka ja hoya, paNa jyAre te vastu amuka vizeSatA dvArA arthAt amuka vizeSa dharmonI pradhAnatA chatAM akhaMDitapaNe bhAse che, tyAre te aneka dharmAtmaka viSaya kahevAya che. paraMtu jyAre te ja vastumAMthI koI eka aMza chUTA paDI pradhAnapaNe bhAse che, tyAre te eka aMza viziSTa viSaya kahevAya che. A vAta dAkhalAthI spaSTa karIe. AMkha sAme kaI eka gheDe Ave tyAre amuka AkAra, amuka kada ane amuka raMga e enI vizeSatAo pradhAnapaNe bhAse che, paNa te vakhate e vizeSatAonI pradhAnatA chatAM abhinnarUpe anya vizeSatAo sahita samagra gheDA ja cAkSuSa jJAnane viSaya bane che. te vakhate kAMI tenI amuka vizeSatAo bIjI vizeSatAo karatAM chUTI paDI bhAsatI nathI ke ghaDArUpa akhaMDa padArthamAMthI AkArAdi tenI vizeSatAo paNa taddana bhinnapaNe bhAsatI nathI. mAtra amuka vizeSatAo dvArA te Akho gheDe ja akhaMDapaNe AMkhane viSaya bane che. e ja pramANano viSaya thavAnI rIta che. pramANanA viSaya thayela e gheDAnuM jJAna jyAre bIjAne zabdadvArA karAvavuM hoya, tyAre te ghaDAnI amuka vizeSatAo bIjI vizeSa tAo karatAM buddhidvArA chUTI pADI vaktA kahe che ke-A Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA gheADA lAla che, UMcA che ke amuka AkAranA che. te vakhate vaktAnA bauddhika vyApAramAM ke zrotAnI jJAnakriyAmAM gheADA bhAsamAna chatAM te mAtra gauNu hAya che ane tenI vizeSatAA je zrIjI vizeSatAo karatAM judI pADI kahevAmAM Ave che te ja mukhya DAya che. tethI ja e vakhate jJAnanA viSaya anate gheADA amuka aMza viziSTha viSaya ane che. e ja viSayanA naya thavAnI rIta che. A vaktavyane bIjA zabdomAM-TrakamAM e rIte paNa kahI zakAya ke-bhAnamAM amuka vizeSatAo chatAM, pradhAnatA chatAM jyAre uddezya ane vidheyanA vibhAga sivAya ja vastu bhAsamAna thAya tyAre te pramANanA viSaya ane jyAre vastu uddezya-vidheyanA vibhAgapUrvaka bhAsamAna thAya tyAre te nayane viSaya. A rIte vastu eka ja chatAM tenA bhAnanI rIta judI judI hAvAthI pramANa ane nayamAM tenA viSayabheda spaSTa che. pra0-pramANanI peThe naya paNa jo jJAna ja hAya tA emAM taphAvata ze!? uindriyAnI madadathI ke madada sivAya ja utpanna thayeluM jJAna jyAre keAI vastune yathArtha paNe prakAzita kare che, tyAre te pramANa kahevAya che ane pramANadvArA prakAzita thayelI vastune zabdadvArA khIjAne jaNAvavA mATe te vastunA viSayamAM je mAnasika vicArakriyA thAya che te naya. arthAt zabdamAM utArAtI ke utAravA lAyaka je (vacana) kriyA te naya ane enA purogAmI (jJAna)-vyApAra te pramANu. A uparAMta naya ane pramANunuM aMtara eka e che kenvaya Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ ka jJAna te pramANajJAnanA aMzarUpe che ane pramANajJAna te nayajJAnanA aMzI ke samUharUpe che, kAraNa ke-pramANubyApAramAMthI ja nayavyApAranI dhArAe pragaTe che. 50-pramANa ane naya zabdanI vyutpatti matAvI tene arthabheda spaSTa kare. u-x + mAna = ( je jJAnavarDa pra-abhrAntapaNe vastunuM mAna-prakAzana ( ni ya ) thAya te ) pramANu, nI + a ( nI- pramANudvArA jANelI vastune bIjAnI arthAt zrotAnI buddhimAM paheoMcADavAnI kriyA. a-karanAra vaktAnA mAnasika vyApAra te) naya. pra0-jaina nyAya granthAnI jema jainetara nyAya granthAmAM naya viSe mImAMsA che ke nahi? u-nathI. jo ke jaina ane jainetara bannenA tarkagranthAmAM mImAMsA che, chatAM nayane pramANathI chUTA pADI tenA upara spaSTa ane vistRta mImAMsA te mAtra jainoe ja karI che. A rIte naya ane pramANanA viSaya upara prakAza pADanArA 29mA padyanuM spaSTIkaraNa che. " nacAnAmeniprAnAM, pravrutte jItavasmRtti / sampUrNArthavinivAyi, syAdvAdazrutamucyate // 30 // " ( nyAyAvatAra) arthAt-eka-niSTa eka eka dhamane grahaNa karavAmAM lIna evA nayAnI pravRtti zrutamAgamAM hovAthI sa'pUrNa Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 ] zrI jI. a. jaitu thathamAlA vastune nizcita karanAra arthAt vastune samagrapaNe pratipAdana karanAra te syAdvAdazruta kahevAya che. 30 A naya ane syAdvAdanA samadhane sUcavanArA padyanuM nIce mujama spaSTIkaraNa ApavAmAM AvyuM che-- 4-zruta eTale zuM ? u-AgamajJAna te zruta. pra-zuM madhuM zruta eka ja jAtanuM che ke temAM jANavA jevA khAsa bheda che? u-bheda che. pra-te kayA? u-zrutanA mukhya be bhAga pADI zakAya. eka tA azagrAhI vastune eka aMzathI sparza karanAra ane bIjo samagragrAhI vastune samagrapaNe grahaNa karanAra. a'zagrAhI te nayazruta ane samagragrAhI te syAdvAdazruta. A kathanane vadhAre spaSTa karIe. kAI eka tattva pratipAdana karanAra eka AkhuM zAstra, AkhuM prakaraNa ke AkhA vicAra te te tattva pUratuM syAdvAdazruta ane temAMnA te tattvane lagatA judA judA aMzeA uparanA khaMDa vicAro te nayazruta, A vicArA eka eka chUTA chUTA laIe tyAre nayazruta ane badhAnuM prastuta tattva paratve ekIkaraNa te te syAdvAdazruta. kAI eka tattva paratve naya ane syAdvAdazrutano je A bheda te ja saMpUrNa jagat paratve ghaTAvI zakAya. pra.dAkhalA ApI samajAve. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha 1 31 u-samagra cikitsAzAstra e AreAgyatattvanuM syAdvAdazruta che, paNa AreAgyatattvane lagatAM AdAna, nidAna, cikitsA Adi judA judA aMgreA upara vicAra karanAra e zAstranA te te aMze, e cikitsAzAsrarUpa syAdvAdazrutanA aze| hAvAthI te tattva paratve nayazruta che. A rIte nayazruta te azAnA saravALeA che. 50-naya ane syAdvAdane jainazrutamAM ghaTAvavA hAya tA kevI rIte ? . u-jainazrutamAMnA koI ekAda zrutane lyA ke je eka ja abhiprAyanuM sUcaka hAya. te nayazruta ane evAM aneka abhiprAyAnAM sUcaka aneka sUtro (pachI bhale te parasparavirAdhI bhAsatA hoya) te syAdvAdazruta. dAkhalA tarIke- 'vaDune nepa thaLaAEpha ' e sUtra tyeA. eno abhiprAya e che ke nArakI jIva utpanna thatAM veMta ja nAza pAme che. A abhiprAya kSaNabhaMgasUcaka che, eTale nArakI jIvanA utpAda ane vyaya sUcave che. tevI ja rIte nArakI jIvanI sthiratAnuM varNana karanAra khIjA sUtro lyA. provALuM maMte ! vaya vhAruM Tipha pannatA ? Go - goyamA ! jahaNeNaM dasa vAsasahassAI ukkoseNaM tettIsa sAgarovamAI ThiI pannattA | ( mAvatI pR. 13, rA. 1, 3. 1) e badhA ja sUtreA judA judA nArakI paratve nacavAya che ane eka sAthe maLe tyAre syAdvAdazruta bane che. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32] zrI jI. a. jaina granthamAlA pa0-tyAre ema thayuM ke-vAkya e naya ane vAkyasamUha te syAdvAdaH ane jo ema hoya te prazna thAya che ke-e ekaja vAkya syAdvAdAtmaka-anekAnadyotaka hoI zake? u0-hoI zake. praTa-kevI rIte? kAraNa ke-eka vAkya e ke eka vastu paratve eka abhiprAyanuM sUcaka hovAthI tenA keI eka aMzane sparza karI zake, bIjA aMzene sparza na karI zake. to pachI te eka vAkya samagragrAhI na thaI zakavAthI syAdvAdayuta kevI rIte kahI zakAya? u0-alabatta, dekhItI rIte eka vAkya vastunA amuka eka aMzanuM pratipAdana kare che, paNa jyAre vaktA te vAkyavaDe eka aMzanuM pratipAdana karavA chatAM pratipAdana karAtAM te aMza sivAyanA bIjA aMzane paNa eka ja sAthe pratipAdana karavA Iche, tyAre te itara aMgenuM pratipAdananA sUcaka syAta zabdane vAkyamAM pravega kare che athavA te syAta zabdo uccAra karyA sivAya paNa jyAre vaktA te zabdanA bhAvane manamAM rAkhI vAkyane uccAre che, tyAre te vAkya sAkSAt aMza mAtragrAhI dekhAvA chatAM paNa sthAt zabda sAthe athavA syAt zabda sivAya ja Itara samagra aMgenA pratipAdananA bhAvathI uccArAyeluM hovAne lIdhe syAdvAdazata kahevAya che. pra-vaktA syAt zabdane prayoga na kare temaja tene bhAva paNa manamAM na rAkhe, te te ja vAkaya kayI keTimAM Ave ? Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa'graha u-nayazrutanI keTimAM Ave. pra0-jyAre vaktA peAtAne iSTa evA eka azanuM nirAkaraNa ja karatA hAya tyAre te vAkya kyA zrutanI kreDiTamAM Ave ? u dunaya athavA mithyAzrutanI kATimAM Ave. pra-kAraNa zuM? [ 33 u-vastunA pramANasiddha aneka azeAmAMthI eka ja aMzane sAcA TharAvavA te vaktA AvezamAM AvI jai bIjA sAcA aMzAne apalApa kare che,tethI te vAkaya eka aMza pUratuM sAcu* hAvA chatAM IMtara aMzeAnA saMbaMdhamAM viccheda pUratuM khATuM hAvAthI duyazruta kahevAya che. pra0-AvA aneka dunaya vAkayA maLe te syAdvAdazruta mane kharUM? u--nA, kAraNa ke--AvA vAkaye paraspara ekbIjAna virAdha karatA hAvAthI vyAghAta-athaDAmaNI pAse che. te peAtapAtAnI kakSAmAM rahelA vastunA aMza mAtranuM pratipAdana karavAne adale bIjAnI kakSAmAM dAkhala thaI tenuM mithyApazu atAvavAnI mAgha kriyA kare che, tethI te mithyAzruta che; ane tethI jema paraspara athaDAtA virodhI aneka mANase eka samUhamaddha thaI kAI eka kArya sAdhI nathI zakatA, ulaTuM te ekabIjAnA kAnA khAdhaka ane che, tema aneka duca vAkayA eka sAthe maLI koI eka vastune sa'pUrNa jaNAvavAnI vAta teA khAjue rahI, te ekabIjAnA 3 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA AMzika arthanA satya pratipAdanane paNa satyapaNe pragaTa thatAM aTakAve che. pra--kAI eka ja vastunuM varNana karavAne prasaMge dunaya, naya ane syAdvAda--e traNe zrata ghaTAvavAM hAya te ghaTI zake kharAM ? ane ghaTI zake te zI rIte ? -keAIe jaganA nityapaNA ke anityapaNA viSe prazna karyAM ke-jagat nitya che, anitya che, ubhayarUpa che ke ethI vilakSaNa eTale anubhayarUpa che? AnA uttara Apa nAra vaktAne jo pramANathI evA nizcaya thayA hAya kejagat nitya-anitya ubhayarUpa che; ane te pachI te uttaramAM jaNAve che ke-jagat nityarUpeya che ane anityarUpeya che. tA e uttaramAM eka ja vastu paratve paraspara vireAdhI evA e aMzeAnA pratipAdana e vAkyA haiAvA chatAM te ane maLI syAdvAdazruta che, kAraNa ke e pratyeka vAya eka ja vastunA vAstavika aMzane peAtapeAtAnI dRSTie pratipAdana kare che arthAt peAtAnI maryAdAmAM rahI maryAdita satya pragaTa kare che, chatAM pratipakSInI maryAdAnA tiraskAra ke svIkAra karatA nathI. ukta bane vAkcAmAMthI kAI ekAda ja vAkya laIe te te nayazruta hAI zake, paNa e tyAre ja ke jo vaktAe e vAkayane prastuta vastunA ISTa aMzanuM pratipAdana karavA mATe ceAjeluM hAvA chatAM virAdhI khIjA aza paratve te mAtra taTastha ke udAsIna hAya. AthI UlaTuM e e vAkayeAmAMthI kAi eka vAkya duyazruta heAI zake, paNa te tyAre ke jo vaktA e vAkya Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAmArthika lekhasa thaha 6 35 vaDe ISTa aMzanuM pratipAdana karavA sAthe ja bIjA pramANika azanA niSedha kare. jemake-jagat nitya ja che arthAt atitya nathI. pra0-vicAraza anaMta hAvAthI vicArAtmaka nace paNa anaMta hAya teA ene samajavA e kaThaNa nathI zuM ? u-che ja, chatAM samajI zakAya. pra0-kevI rIte ? u-TUMkamAM samajAvavA mATe e badhA vicArAne e bhAgamAM vaheMcI zakAya. keTalAka vastunA sAmAnya aMzane sparza karanArA hoya che, kAraNa ke-vastunuM vicAramAM AvatuM koI paNa svarUpa laIe teA kAM aa te sAmAnya haze ane kAM te te vizeSa haze. A kAraNathI game teTalA vicArAnA TrekamAM sAmAnyagrAhI ane vizeSagrAhI e be bhAga paDI zake. ene zAstramAM anukrame dravyArthika ane paryAyAki evAM nAma ApavAmAM AvyAM che. pra0-A sivAya bIjuM TUMkuM vargIkaraNa thaI zake ? u0-hA, jemake-anaya ane zabdanaya, vicAre game te ane game teTalA hAya, paNa kAM te te mukhyapaNe ane spazI cAlatA haze ane kAM aa te mukhyapaNe zabdane spazI pravRtta thatAM haze. aspI te badhA anaya ane zabdaspazI te badhA zabdanaya. A sivAya kriyAnaya, jJAnanaya, vyavahAranaya, paramAnaya-evAM aneka ceAgya vagI karaNa thaI zake. pra0-AnA jarA vistAra karavA hAya teA zakya che ? Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jI. a, jaina granthamAla u--hA, madhyama paddhatie sAta vibhAga karavAmAM Ave che, jemAM prathamanA traNa draSyArthika ane pAchaLanA cAra padmacArthika che. prathamanA cAra anaya ane pAchaLanA traNa zabdanaya che. mAtra ahIM e sAta nAma ApIzuM. vigatamAM nahi utarIe. vadhAre vigata anyatra cIzuM. (1) naigama, (2) saMgraha, (3) vyavahAra, (4) Rju sUtra (5) zabda, (6) samabhirUDha, ane (7) evabhUta. 36 ] Atmaastitva siddhitAe sAdhanAdi siddhi AtmAnuM tatva siddha thavAthI dharma, adharma, punya, pApa vigerenuM astitva paNa siddha thAya che. je AtmAnuM astitva na samajAya te dharma-adharmAdinI hayAti buddhigamya thatI nayo, ane tema thavAthI nAstikabhAvanI prApti thavAnA saMbhava rahe che. dharmaadharmAdinI hAryAta chatAM te na samajAyAthI nAstikabhAva thAya, te AtmA IMdriyAsakta banI aneka duSkRtyAne AdhIna thaI niSvasa pariNAmI thAya che. tema thavAthI kalyANu sAdhavAne yeAgya thaI zakate nathI. mATe AtmAnuM astitva siddha thavAthI sAdhanAnuM astitva siddha thAya che, sAdhane nuM astitva siddha thavAthI satkAryoM tarapha prIti ane asakattabyA tarapha upekSA rahe che, dharma vA Atmazreya sAdhavAnI dRDha jijJAsA thatAM dayA, zAMti, tyAga, vairAgyAdi guNA utpanna thAya che ane AtmA sanmArge sanmukha ane che, jene mumukSudA kahe che. tevI sAcI mumukSubhAvanA utpanna thavAthI AtmazraddhA thAya che ane tene zuddha vyavahAra sakita kahe che. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 37 sAta nayanI dRSTAMtarUpe pAramArthika ghaTanA koI paNa vastunI yathArtha parIkSA karavAmAM nayaghaTanA karI zakAya che. Itara aMzane apalApa ke pratikSepa karyA vinA vastunA koI eka sadaMzanuM grahaNa kare, te apekSAvizeSanuM nAma "naya ema tenI zAstrIya vyAkhyA che, athavA vyutpattithI joIe te "' dhAtu derI javuM-laI javuM, te parathI naya eTale AgaLa ne AgaLa vastusvarUpa bhaNI derI jAya-laI jAya te naya athavA naya eTale nIti-nyAya ema sAmAnya paribhASA che. arthAt pramANapuraspara sanyAyasaMpanna kathana te naya ane zrI jinapraNIta naya paNa sanyAyasaMpanna nyAyAdhIzanI jema madhyastha parIkSA karanAro heI tene naya nAma yathArtha paNe ghaTe che. eTale nayane prAga paramArtha samajavA mATe ane pAmavA mATe jarUra karI zakAya. arthAt AtmazraddhAnA anumApanamAM, paramArtha prAptinA upakramamAM, bhaktiviSayamAM ke caraNasevA Adi viSayamAM tenI yathArtha arthaghaTana karI zakAya ane te pramANe zrI devacaMdrajI Adi mahAtmAoe karela che, mATe ema karavAmAM koI dUSaNa ke virodha jevuM nathI, eTaluM ja nahi paNa AtmArthI mumukSune paramArtha samajavA mATe ane pAmavA mATe te parama upakArI hAI parama prazasta ane rasaprada che. sAta namAMthI prathamanA traNa na bAhya nimitta sAdhana che ane pachInA cAra nA aMtara (upAdAna) sAdhana che. tene caTake nathI karI zakAya Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jI. e. jaina granthamAlA dRSTAMta-jema eka sAnIne kahI ghaDavAnI icchA thaI. jo te prabaLa pariNAmI na hAya te senAne abhAve vA sayeAgeAnA abhAve keMDInuM kArya thaI zakatuM nathI, paNa jyAre prakhaLa IcchA thAya che, tyAre tanatADa prayatna karIne kA karavA utsuka bane che. AthI kArya karavAnI dRDha IcchA--saMkalpa te vaizama naya.' nigama zabdenA artha salpa paNa thAya che. sarpa mAtranA viSaya karavAvALA negama naya kahevAya che. kAya kema karavuM tenuM saMpUrNa jJAna nathI ( gama nathI ), chatAM prakhaLa ane sArI IcchA ja ene kArya tarapha dAre che--prere che-- laI jAya che. sArI pramaLa IcchA te baiMgama naya.' te IcchAnI preraNAthI vA pAvarathI sAdhanasAmagrI ( eraNu, hatheADI, agni vagere)nA saMgraha karatA jAya te 'saMgraha naya.' pahelA naya bIjA naya sudhI kAryane sAdhaka sahAyaka thAya te te naya. tema na thAya te pahelA naya te nayAbhAsa ane che. ema trIjAne, trIjo ceAthAne paraparAe sahAyaka bane, AgaLa laI janAra preraka bane, tyAre tyAre preraka bananAra pAchaLanA naya, naya kahevAya. paraMtu jyAre jyAre vA jyArathI preraka khanatA aTakI jAya, tyAre tyAre te te naya nayAbhAsI ( niSphaLa pariNAmI ) anatA jAya. sAdhanasAmagrI taiyAra thai jAya tyAre ' vyavahAra naya 'kahevAya. A traNa naya vyavahAranA vA nimittakAraNanA nayA kahevAya che. vyavahAranA cha bheda che-zuddha, azuddha, zubha, azubha, upacarita ane anupacarita. A chamAMthI je vyavahAra ( sAdhanasAmagrI) peAtAnI prabaLa preraNAthI upAdAnane jAgrata karIne sahAyaka ane te ja zuddha vyavahAra kahevAya; nahitara azuddha vyavahAranA nAmamAM 38 ] Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 39 AvIne vyavahAranayAbhAsa bane che. zuddha vyavahAra eTale upAdAnane sarva prakAre sahAyaka bane che. vyavahAranI pUrNatA thatAM upAdAna svarUpa suvarNanI hAjarI thaI te "rAjusUtra naya." trAju eTale saraLa ane sUtra eTale kArya. kuzaLa kArIgara suMdara sAdhanethI hajAro varSa paryata prayatna kare paNa suvarNa vinA kaMThI thAya nahi, temaja zuddha suvarNa hajAra varSa eraNa upara paDI rahe chatAM kuzaLa kArIgara vinA kadi paNa kaMThI thAya ja nahi. arthAt nimitta kAraNa ane upAdAnakAraNae bannenuM samanvayapaNuM vA sahakArIpaNuM thAya tyAre ja kAryanI siddhi thAya che. tenuM gALI, DhALa pADI, jhaNuM tAra karI nAnA AMkaDA banAve, tyAre je kArya thavAnuM te zabdamAM AvI jAya athar A kaMThI thAya che, ema kAryanI pratyakSatA thAya te "zabda naya. kArya samyaka prakAre abhirUDha (pariNati pAme) arthAta kAryanI saMpUrNatA pahelA thoDuMka ApavA vigere bAkI rahe tyAre "samabhirUDha naya thAya ane kArya saMpUrNa paNe ApI palIza thaI kaMThI taiyAra thAya tyAre evaMbhUta naya thAya. jema che tema kAryanI pUrNatA tene "evabhUtanaya " kahevAya. A sAte nayanuM svarUpa dRSTAMta upara ghaTAvIne have mULa rUpamAM tene khyAla karIe. AMtara svarU5-1. anAdikALanA saMsAra paribhramaNa karatAM avyaktapaNe vAghadaSTie paNa saddagurunI upAsanA karate ane akAmanijara karato karate AtmA jyAre 70 kaDAkaDI Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rApathapravAsa 40 ] zrI jI. e. jena canthamAlA sAgaropama mohanIya kamanI utkRSTa sthitimAMthI eka keDAkeDImAM AvI yathApravRttikaraNa sudhI pahoMcyA pachI, pUrve aneka bhavamAM avyaktapaNe paNa sevelAM sadgurunI upAsanAthI aMtaramAM je je saMskAro paDayA hoya te daDhibhUta thaIne paramArthamArga pAmavAnI sAcI-prabaLa IcchA-jijJAsA thAya. saMsAranA anaMta mehavardhaka sAdhanAmAM zarIra, dhana, strI, kuTuMba-e cAra sarvotkRSTa mukhya sAdhana che. tene meLavavAmAM, sAcavavAmAM ane bheLavavAmAM je prIti che, tenA karatAM prabaLa prIti paramAne pAmavAmAM thAya. AvI paramArtha pAmavAnI sAcI ane prabaLa jijJAsA thAya, te saraLatA, sajajanatA pramANiktA ane niHsvArthatAdi guNe pragaTe. AvI nirmaLa jijJAsA arthAt pUrvasaMskAranI prabaLa jAgRti thavAthI paramArthanI tIvra IcchA (mumukSu dazA) te "naigamanaya"nI daSTi kahI zakAya. 2. paramArthamAga pAmavAnI tIvra jijJAsA thayA pachI kaSAyanI maMdatA thatAM pagalika bhAva tarapha udAsInatA thavAthI, aMtarAtmAnI nirmaLatA thatAM saddagurunI zodha karatAM aMtaradaSTi jAgRta thavAthI puruSane aMtaradaSTithI vAstavikapaNe oLakhIne, zraddhAthI tenI upAsanA karatAM nyAya, pramANiktA, udAsInatA, sahiSNutA, sevAbhakti, saraLatA, niSpakSapAtavRtti, sazAstravAMcana-vicAra vigere Atmika guNene saMgraha karate jAya te "saMgraha nayanI daSTi kahI zakAya. 3. matAgrahathI mukta thaIne sadguNapremI banI sadgurunI AjJAe sata sAdhano dvArA sanmAnI upAsanA Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 41 karavAthI aMtaratyAga, aMtaravairAgya, aDaga zraddhA, ananya bhakti, abhigrAhika mithyAtvatyAga, kaSAyanI upazAMti ane AtmAne svAnubhava karavAmAM parama sahAyaka suvicArazreNI vigere samyaktvasthitine prApta karAvanAra Atmika guNNAnI prApti thAya te vyavahAra naya'nI dRSTi kahI zakAya. A savyavahArathI ja samyaktvanI prApti thAya che. 4. uparaiAkta sadvyavahArathI ana tAnubaMdhI kaSAya tathA traNa mAhanIya-e sAta prakRtinA kSaya vA kSacepazama karI AtmAnI vizuddhi thavAthI svasvarUpanI prApti thAya, AtmadarzananI jhAMkhI thAya arthAt AtmAne AtmAnA anubhava thAya, te zuddha samakita vA 'RjIsUtra' nayano dRSTi kahI zakAya. 5. AtmAnI vizuddhi thavAthI uttarAttara AtmazreNIe caDatAM, ghAtikamanA kSaya karavAnI ati vizuddha dazArUpa kSapazreNIe 'caDatAM, kaivalajJAnasvarUpanI prApti zabdagamya thavAthI, te 'zabda na'nI dRSTi kahI zakAya. 6. ghAtikane kSaya karavAnI aMtima zakti khAramA guNasthAne thAya, te samabhita naca'nI dRSTi kahI zakAya. 7. ane jema che tema AtmAnI pUrNa nivAraNa dazA, te 'evabhUta naya'nI dRSTi. TUMkAmAM aMtara'ga kArya rUci te naigama, tatakAraNu 'grahasamyagrahaNa te sagraha, tenA samyaga vyavahAraprayAga te vyavahAra-Ama sakAraNeAnA samyavyavahAra karatAM kArya thavAnI sanmukhatA-hAjarapaNuM thAya te RjusUtra, kAnA aza pragaTa thAya te zabda, ke jethI kA thavA mAMDyuM; Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA ema yathA amAM zabdaprayAga karI zakAya. kAnA uttarAttara adhikAdhika aMza pragaTa thatAM thatAM yAvat pUrNa kAryamAM eka aMza nyUnatA-UNApaNuM rahe tyAM sudhI samabhirUDha ane sapUrNa kAryAMnuM pragaTapaNuM te eva'bhUta. A sAta nayeAmAMthI RjIsUtra, zabda, samabhirUDha ane evabhUtae cAra nayA anukrame thADA aMza vyakta, arju aMza vyakta, mahetara aMza vyakta ane sarva aMza vyaktane mAnanArA bhAva naya kahevAya che. bAkInA traNa naya vyakta svabhAve nathI jene dravya naya kahevAya che. keTalAkeA RjIsUtrane dravyamAM gaNe che, paraM'tu te apekSAkRta DhAI virAdhane sthAna nathI. duHSamakALamAM divAkara, samAna prakhara, tArkika zrI siddhena divAkarajI RjIsUtrane bhAvanayamAM gaNe che. nayanuM svarUpa aneka dRSTie vicArI zakAya che. ekabIjAnA virAdha zamAvavAmAM paNa Ane ja upayAga thaI zake che. te viSe jinAgamamAM ghaNuM kathana che. zrI jinabhagavAne naya-syAdvAdanuM svarUpa eTalA ja mATe rAgadveSanA upazama mATe ja upadezyuM che. vAcaka sajjane! huMsacacu nyAye AmAMthI sAra-paramAne grahaNa karaze. A zAsrapaddhatie nayanuM svarUpa nathI, zAstramAM parakRta Azaya-apekSA samajavA mATe je mApa bharavAnI pAlI AdinuM STAMta ApeluM che tathAprakAre A nathI, kintu AtmazraddhAnuM anumApana samajavA DAMtarUpe A nayaghaTanA che ane e rIte mahAmunIzvara zrI devacaMdrajIe zrI caMdraprabha jinastavanamAM prabhunI utsa-apavAda sevAmAM : Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DAramArthika lekhasa'graha 1 43 nayaghaTanA karI atAvI che. tene anusarI eka vidvAn sadgRhastha taraphathI noMdha jANavA maLela, temAM yathAmati prAsa'gika ane bIjuM chUTaka umerI sadara lekha taiyAra karavAmAM Avye che. A lekhamAM virAdhane leza paNa sthAna hAya tema mAnatA nathI, kintu AtmA-paramArtha samajavAne prerakarUpa eka rasaprada vastu che tema vicAraka gaveSakene jaNAI Avaze. AtmavicAra karttavyarUpa dharma du:khanI nivRttine sarva jIva Icche che ane duHkhanI nivRtti :kha jenAthI janma pAme che evA rAga, dveSa ane ajJAnAdi doSanI navRtti thayA vinA saMbhavatI nathI. te rAgAdinI nivRtti eka AtmajJAna sivAya bIjA kAI prakAre bhUtakALamAM thaI nathI, vartamAnakALamAM thatI nathI ane bhaviSyakALamAM thaI zake tema nathI-ema sarva jJAnIpurUSAe bhAkhyuM che; mATe te AtmajJAna jIvane prayeAjanarUpa che, tenA sarvazreSTha upAya sadgurUvacananA zravaNanuM ke satzAstranuM vacAravuM e che. je kAI duHkhanI nivRtti IcchatA hAya teNe e ja eka mArga ArAdhyA sivAya anya bIje kAI upAya nathI; mATe jIve sarva prakAranA matamatAMtarAnA,kuLadharmanA, leAkasaMjJArUpa dharmanA ane edhasaMjJArUpa dharmanA udAsabhAva bhajI eka AvicAra kartavyarUpa meM bhajavA yAgya che. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 ] zrI jI. a. jana granthamAlA sApekSa-nirapekSakadaSTi ekAnta dRSTithI kAI paNa padArthanuM svarUpa avaleAkavAthI tenI badhI bAjue dekhI zakAtI nathI. kAI vastunuM saMpUrNa svarUpa jovuM heAya te sa nayAnI apekSAvaDe jovuM joIe. nayAnI apekSA vinA koI paNa vastunuM saMpUrNa svarUpa kathI zakAtuM nathI ane samajI zakAtuM paNa nathI. kAI paNa lekhaka koi graMtha manAve che temAMthI tenA Azaya te ghaNAkharA tenAM hRdayamAM rahe che, temaja te grathAmAM lakhavAnI ghaNIkharI apekSAo paNa tenA hRdayamAM rahe che. amerikA vigerenA keTalAka vidvAnA paNa kathe che ke-vaktAnuM vA lekhakanuM vAkaya kaI paNa jAtanI tenA hRdayamAM rahelI apekSA vinA zUnya heAtuM nathI. keAi vidvAna anyane samajAvatAM the che ke-mArA kahevAnI vA lakhavAnI A apekSA che, meM amuka AzayathI kahyuM che vA lakhyuM che. lekhakanA Azaya vA vicAranI apekSA jANyA vinA abhiprAya ApatAM ghaNI vAra bhUla thavA saMbhava che, vicArAnA mahAsAgara mahAn che ane tenA taraMgAthI paNa adhika apekSAo che. teonA saMpUrNa rahasyane jANavAne mATe ane kAI paNa vicArane anyAya na maLe te mATe nayavAdanuM jJAna Avazyaka che. sAta nayenuM paripUrNa jJAna karavAthI ane sApekSavAdane samyak prakAre jANavAthI kAI paNu vicArane ekAnta anyAya maLata nathI ane sarva prakAranA vicArAne darzAvavAmAM anya nacAnI apekSA pUrvaka khelavAthI kAI paNa nayanA tiraskAra thatA Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 45 nathI. ekAnta bhinna bhinna naceAthI utpanna thayelA paraspara viruddha evA dharmAMmAMthI paNa sAta nAnI apekSAe samyajJAnIne samyakSaNe save bAbatanuM jJAna thAya che. ekAnta nayathI mithyAtvadhanA svIkAra karI mithyAtvamatinA othI ekAntavAdI dhama yuddho karIne kamanI vRddhi kare che. sAta nayAnI apekSAe ekeka nayakathita sarve dhUmaaMgenA jemAM samAveza thAya che, evuM zrI jainadana jagamAM sa dharmAMnA aMgAnuM sApekSatAe pratipAdana karatuM vijayavaMta varte che. mahatpurUSAnI nirbhayatA jema AkAzamAM vizvanA praveza nathI-sarva bhAvanI vAsanAthI AkAza rahita ja che, tema samyagdaSTa purUSAe pratyakSa sarva dravyathI bhinna sarve paryAyathI rahita ja AtmA dIThe che. jenI utpatti kAI paNa dravyathI thatI nathI tevA AtmAne nAza paNu kyAMthI heAya ? ajJAnathI ane svarUpa pratyenA pramAdathI AtmAne mAtra mRtyunI zrAnti che. te ja bhrAnti nivRtta karI zuddha caitanya nija anubhavapramANa svarUpamAM parama jAgRta thaInAnI sadAya nirbhaya che. e ja svarUpanA lakSathI sarva jIva pratye sAmyabhAva utpanna thAya che ane sarva paradravyathI vRtti vyAvRtta karI AtmA kaleza samAdhine pAme che. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jI. a. jaina granthamAlA sAdhana sApekSatA dAnanI apekSAe dAna mahAna che, ziyalanI apekSAe ziyala mahAna che, tapanI apekSAe tapa mahAna che, bhAvanI apekSAe bhAva mahAn che, kriyAnAM sthAnamAM kriyA mahAna che ane jJAnanA sthAnamAM jJAna mahAna che. dAna, zIla Adi ekeka dharmaparyAyagrAhiNI jJAnApekSAne naya kathe che. saMpUrNa dharma vastunA ekeka dharmaparyAya grahanArI vANIne nayA kahe che. a nya sApekSa nayane suna kahe che. dAnAdika dharmo anya sApekSatAe muktiprada thAya che. nayonI apekSAne dhyAnamAM rAkhIne sApekSa dRSTithI muktinA asaMkhya yogamAM ekeka rogane ArAdhanAra ekeka ge anantA ja bhAvane lakSyagata rAkhI muktie gayA che. anya rogane tiraskAra nahi karatAM ane je gamAM pitAnI sahaja rUci thatI hoya evA ekeka ganI ArAdhanA karatAM ekeka ge anaMtA ja siddhipadane pAmyA che. AvuM avagata thayA pazcAt AtmAthIM jJAnI aneka sAdhane pikI keI paNa sAdhanaganuM khaMDana karatuM nathI. dareka jIvane mAnyatAmAM sarva nAnI ekasarakhI sApekSatA rahI che, paraMtu sAdhanapravRtti ekI vakhate AdarI zakAtI nathI, tethI adhikArabhede sAdhanapravRttimAM keI ne kaIganI mukhyatA vate che ane kaIne kaI yoganI mukhyatA varte che tethI dharmazraddhAnamAM ane sApekSa na bedhamAM virodha na AvavAthI ekeka yoge anaMtA je mukti pAme ema samyaka Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 47 avadhavuM. bhAvarUpa zubha adhyavasAyathI dareka pegamAM mukti che. AtmAne je gamAM zubha pariNAma vRddhi pAme ane zukala lesthAnI vRddhi thAya te coga vaDe mukti thAya che. mATe ja adhyAtmasAramAM kathana karavAmAM AvyuM che ke - " apunarbandhakasyApi, yA kriyA zamasaMyutA / citrA darzanabhedena, dharmavighnakSayAya saa||" bhAvArtha-"apunabaMdhaka jIvana zubha adhyavasAyathI janya zamapariNAme karI yukta je kriyA, te judA judA darzanabhedavaDe vicitra prakAranI hovA chatAM dharmamAM AvatAM vidanene kSaya karI muktiprada thAya che." AtmAnI ujavala pariNatI vRddhi pAme evuM khAsa lakSya hovuM joIe. AtmAnI zuddha pariNati kharekhara je gamAM pravRtta thavAthI vadhatI jAya ane je gamAM saheje rUci tathA pravRtti thAya te vaDe AtmAnI satvara mukti thAya che. keI paNa manuSya game te dharmakriyAmAM pravRtti karate hoya ane temAM tenA AtmAnA pariNAmanI ujavalatA vadhatI hoya, te temAMthI tene pAche pADo nahi paNa temAM tene uttejana ApavuM joIe. Aghe paNa kaI bAlajIvanA pariNAma keI dharmapravRttithI vA dharmakriyAthI vadhatA hoya temAM viddha nAMkhavuM nahi, paNa tenA pariNAmanI zuddhatA thAya te tema tenA adhikAra pramANe karavuM joIe. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA sApekSadaSTi e uttamAttama mA dareka bAbatanuM paripUrNa jJAna thavAthI vastudharmanA anaMta bhedo avamedhavAne samyagajJAnanI najIkamAM AvI zakAya che. vastudhama ne paripUrNa avadhyA vinA zraddhA ane vicArAmAM ghaNI bAbate mAM saMkucitatA rahe e banavAceAgya che. pratyeka manuSya dareka vastunA amukAMzane avabAdhine peAtAne jJAnI mAnI le tathA vastunA amuka rUpathI vA lAgathI peAtAne AnadabheAktA mAnI le, temAM te vAstavika dRSTithI jotAM bhUla kare che ane peAtAnI uttarAttara vijJAnAvasthAmAM te te bhUlAne te dekhate jAya che. zrI vIra prabhunI sarvajJaSTithI paripUrNa padArthIne dekhyA che, tevI dRSTi jyAM sudhI prApta na thAya tyAM sudhI pratyeka manuSya chadmastha hAvAthI sarvajJa na kahevAya ane tethI te vastunA anaMta dharmanA jJAnanA abhAve jANavAmAM tathA thavAmAM bhUla kare e svAbhAvika che. AvI sthiti jayAM sudhI hoya tyAM sudhI sApekSa STie vadavuM, jANavuM, vicAravuM e bhaviSyanI jIdagI arthe uttameAttama mAga che. pratyeka manuSyanA AcArA ane vicAromAM paripUrNa satyatA hAya ema mAnI levuM ema te vacana mAtrathI kathI zakAya che. zrI sarvaijJa--vItarAgadeva sivAya pratyeka manuSyanA vicArAmAM ane AcAramAM satyatA na heAI zake, para Mtu dravya kSetra-kAla-bhAvanI apekSAe amukAze satyatA hAI zake e banavAyeAgya che. zrI vItarAganAM vacanAnI apekSAe A bAbatane vicAra karatAM pratyeka manuSyanI dRSTibhe? satya ane asatya evA AcArA ane vicAro manAya che, temAMthI Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -- pAramArthika lekhasaMgraha [ & ghaNuM satya tAravI zakAya che. amuka bAbata amuka dravyakSetra-kAla-bhAvathI satya hoya che ane te ja bAbata amuka dravya-kSetra-kAla-bhAvathI asatya hoya che. vyavahAra nathI amuka bAbata amukarUpa gaNAya che ane te ja bAbata nizcayadaSTithI vicArIe te amukarUpe lAge che. dareka vastune aneka draSTithI aneka apekSAoe tapAsavAnI jarUra che. pratyeka manuSyanA vicAre ane AcArone bhinna bhinna apekSAe jANavA joIe ane bhinna bhinna daSTithI dekhIne heya, reya ane upAdeya buddhithI tene viveka karavo joIe. AvI rIte vivekadraSTithI je dekhe che te kaI bAbata para amukAze vicAra bAMdhavAne zaktimAna thAya che. manuSyanI jIdagImAM uttarottara jJAnAvasthA vRddhigaMta thatAM pUrvanA vicAra karatAM uttaranA vicAromAM vizeSa satyatA anubhavAya che, paNa vAstavika dravya-kSetra-kAla-bhAvanI apekSAe kahIe te je kALe jeTalA jJAne jeTale nirNaya thAya che, teTale te kALe nirNaya mATe satyarUpe te kALanI apekSAe hoya che, ema apekSAthI vicArIe te AkhA jagamAM manuSyanA AcAra ane vicAromAM dravya-kSetra-kAla ane bhAvanI apekSAe ghaNuM avabodhavAnuM maLe che ane ghaNI rIte aneka prakAranuM vyavahArika tathA pAramArthika jJAna thAya che. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 50 ] - zrI jI. a. jaina granthamAlA AbhadravyathI bhinna 5raciMtana dvitIye vastuni sati ciMtA bhavet , tataH ciMtayAH sakAzAda karma, tena karmaNA kRtvA janma saMsAra vartate / paciMtana karavuM te ja kamabaMdhanuM kAraNa che. te kamavaDe janma-saMsAra vate che. e paraciMtanane tyAga karI pavitra AtmadravyanuM ciMtana karavuM te kevaLa mokSanuM ja kAraNa che. - sajIva ane nirjIva bane padArthothI A vizva bhareluM che. sajIva padArthamAM anaMtA chavadravyo che. ajIva padArthamAM jIvadravya karatAM anaMtaguNA jaDadravyA che. anaMtA chavadramAMthI pitAnA AtmAne jude karIne tene vicAra kare tenuM ciMtana karavuM ane temAM ja sthira thaI rahevuM te ja mokSanuM kAraNa che. te sivAya bAkI rahyA te sarve sajIva ane nijIva dravyo che. te paradravya che. tenuM ciMtana karavuM, temAM zubhAzubha upaga deva ane temAM tadAkAre pariNamavuM te paradravyanuM ciMtana kahevAya che, je karmabaMdhanuM kAraNa che. ciMtana be prakAre thAya che. eka te tenA svarUpane vicAra karI pariNAme duHkharUpa jANuM tenAthI pAchA haThavArUpe hoya che. bIjuM ciMtana rAgadveSanI lAgaNIthI thAya che. ahIM je vAta kahevAmAM Ave che, te rAgadveSanI lAgaNIo pedA karanAra ciMtananA tyAga mATe che. jaDa vastunuM ciMtana tenA AkarSaka ne mohaka guNane laIne thAya che ane bIjuM tenA svabhAvathI AtmAne svabhAva jude che tenI sarakhAmaNI athavA nizcaya karavA Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ pA mATe thAya che. prathamanuM ciMtana tyAga karavA ceAgya che. trIjI ci'tana vastutattvanA nirNaya mATe karIne tenA nizcaya thayA pachI ja tyAga karavA ceAgya che. AtmavastunA ciMtanamAM paNa anaMtA AtmadrabyA che. temAMthI jJAtAApaNuM, sukhaduHkhanA anubhava karavApaNuM peAtAnuM peAtAne upayAgI che ane peAtA mATe peAtAmAM ja anubhavA thAya che mATe bIjA arihaM'tAdi pavitra AtmA sAthe peAtAnI sarakhAmaNI ke nizcaya karI lIdhA pachI pAtAmAM ja sthiratA karavAnI che ane te sivAyanA bIjA jIvAnA ciMtananA te avazya tyAga karavA ceAgya che. AgaLa vadhavAmAM Alakhana mATe zrI arihaMta, siddha, AcAya, upAdhyAya ane munirAja-A pAMca parameSThinI madada levAmAM Ave che. paraMtu mALa upara caDavAmAM jema nisaraNInI sahAya levAmAM Ave che, tema AtmadravyathI judA te arihaMtAdinI madadathI AgaLa vadhavuM ane mALa upara caDI gayA pachI jema nisaraNIne tyAga karavAmAM Ave che, tema zuddha AtmadravyanI prApti thayA pachI A madadagArAnA ciMtananA paNa tyAga karavAnA hAya che. je je AtmA jeTalA jeTalA AgaLa vadhyA haze temanA AtmA jeTaleA niLa thayA haze, tenA pramANamAM te paravastunA ci'tananA tyAga karI zakaze.AgaLa vadhavAmAM prathama vairAgyanI bhUmikA che. dArdazana vairAgyavALAne duniyAnI ghaNIkharI vastumAM duHkha ja dekhAya che. te dareka vastunI kALI mAjI joIne temAM doSa jaNAtAM tenA tyAga karaze. AvA Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - 52 ]. zrI jI. a. jaina granthamAlA tyAganI prathama ghaNI jarUra che. A tyAga tenA mArgamAM mukhyatAe vijJarUpa jaNAtI rAjyavaibhava, strI, putra, dhana, mitra, kuTuMba saMbaMdhIo, ghara, jamIna Adi tamAma vastuone tyAga karAvaze. A tyAgathI meha utpanna karAvanArAM ane duniyAnA baMdhanamAM bAMdhI rAkhanArA karmabaMdhananAM ghaNuM kAraNe ochA thaze, chatAM zaruAtane A tyAga hovAthI ekane tyAga karAvI bIjI vastuono te saMgraha karAvaze. te tyAgI thaze tyAM mAtApitAnA ThekANe tene gurunI jarUra paDaze, bhAIonA ThekANe gurubhAI sthAna leze, putra-putrIone ThekANe ziSya-ziSyAo Avaze, gharanA ThekANe upAzraya-maTha-dharmazALAdi sthAna grahaNa karavAM paDaze, dhananA ThekANe pustaka Avaze, tAbAM-pittaLa-senA-rUpAne vAsaNenA sthAne lAkaDAnAM upakaraNe goThavAze, vastrone rUpAMtare saMcaya karavo paDaze ane nokara-cAkarAdinA sthAne gRhastha, ziSyono samudAya hAjarI Apaze. Ama ekanA tyAga pachI bIjAnuM grahaNa karavAnuM Ave che, chatAM prathama karatAM A rUpAMtara ghaNuM sAruM che, AgaLa vadhavAmAM te madadagAra sAdhana che. pApa-AzravanAM sAdhanA ThekANe punya-AzravanAM kAraNe A che. azubhanA sthAne e zubha sAdhana che. tAvika mamatvavALAne badale upara uparanI lAgaNIvALAM che eTale majabUta baMdhana ke pratibaMdharUpa nathI. ATaluM chatAM je prathamane vairAgya vairAgya banyuM rahe, te cA na gayo hoya eTaluM ja nahi paNa temAM dina. para dina vadhAro thato rahyo hoya, te AgaLa vadhatAM, sUtra Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 53 siddhAMta bhaNatAM, gurvAdikanI sevA karatAM ane satyamAgamamAM rahetAM tAttvika tyAga jene 'jJAnabhita vairAgya ? kahevAmAM Ave che te pragaTa thAya che. paraMtu jo te vairAgya amuka divasa pUratA ja hAya, vyavahAranA kaMTALAthI ja utpanna thayelA hAya athavA amuka vastunA abhAvathI utpanna thayelA hAya, teA A pustakAdi je rUpAMtare grahaNa karelAM che te ja pratibaMdha ane mamatvanA sthAna thaI paDaze. strIputrAdi je baMdhananAM kAraNeA hatAM, tenA karatAM A ziSyaziSyAdvi vadhAre madhananAM nimitto thaze. prathamanA kama baMdhanA kAraNeAthI A vizeSa dhananAM kAraNA thaI paDaze. prathama jene pratibaMdharUpe prabhunA mAmAM A jIva mAnatA hatA, tene have A rUpAMtare grahaNa karelAM sAdhanA prabhunA mAga mAM vizeSa prakAre pratibadharUpe thaze, AtmabhAna bhUlAvaze, Asakta banAvaze ane chevaTe AgaLa vadhavAmAM azakta anAvI mUkaze. jo prathamanA cAlu vairAgyamAM vadhArA thatA rahe, AtmA taraphanuM nizAna majabUta thAya, game te bhege AtmasvarUpa pragaTa karavuM ja che. e nizcaya dRDha thAya, A zubha adhanAmAM paNa kyAMI na baMdhAyeA hAya, mata-matAMtaranA kadAgrahA syAdvAda zailInA jJAnathI teADI pADyA hAya, krodha-mAnAdi kAyAne pAtALA karI nAMkhyA hAya ane gurukRpAthI AtmatattvanuM jJAna prApta thayuM hAya, te tene vairAgya tattvajJAnanA rUpamAM badalAI jaze. have tene kama kAMDathI paDelA matabheda najIvA lAgaze. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA apekSAe temA mata-matAMtarAnA savaLA arthoM ane niz yA karI zakaze, tene mana peAtAnuM ane pArakuM have raheze nahi, temaja kAI peAtAnuM ke pArakuM nathI athavA badhA peAtAnA che evA divya prema pragaTa thaze. game te gaccha-matanA hoya chatAM A guNIne dekhIne te matAMtaravALAne paNa prema ane pUjyabuddhi pragaTa thaze. tenuM nizAna eka satya AtmA ja raheze. tenI najaramAM hajArA mAge dekhAI Avaze ane koI paNa mAge prayANa karanArane kAM te tenuM nizAna adalAvIne-kAM tA tenI apekSA samajAvIne bIjA mArga tarapha aprIti ke dveSanI lAgaNI adha karAvI prabhumAga nA rasika banAvI zakaze. tenA game te kama mAga mAM paNa jJAnanI mukhyatA haze. tenA saheja vArtAlApamAM paNa AtmajJAna bhareluM haze. tenI dhAmika dezanAmAM paNa AtmamA ja Dagale ne pagale pASAtA raheze. te vyavahArathI adhAne khelAvaze, badhAne cAhaze, chatAM tenuM hRdaya nile pa ja raheze. 'huM AtmA chuM, zuddha AtmA chu' 'A nizAna ane hRdayanI bhAvanA tadAkAre pariNamatI raheze. tene kai paraciMtananA adhyavasAya nahi haiAya. pahelAM vastunI kALI Ajune te jotA hatA, have tenI dRSTi badhI mAjI nArI thaze, chatAM tenuM hRdaya ujjavaLa khAju tarapha ja pravRtti karatuM raheze ane kALI bAjInI upekSA karaze H athavA kALI mAjInA svabhAvane jANIne amuka bhUmikAmAM ema ja vana hAya, evI ja lAgaNI hAya ema mAnIne pAte peAtAnA nizAna tarapha lakSya rAkhIne AgaLa ne AgaLa cAlyA karaze. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa'graha [ 15 evI rIte banne vastunA svabhAvane jANanAra te rAgadveSa na karatAM peAtAnA svabhAvamAM ja raheze. jema jema AtmA AgaLa vadhatA jAya che, tema tema paravastunA ciMtanane tyAga tenAmAM vadhAre ne vadhAre thayA kare che. A vairAgya chevaTe samabhAvanA rUpamAM badalAI jAya che. e samabhAvamAM nahi rAma ke nahi dveSa, paNa kevaLa madhura zAMti ja hAya che. A zAMtimAM AvatA paravastunuMpaudgalika vastunuM ciMtana lagabhaga ba`dha thAya che. tenI mIThI najarathI khIjAne zAMti maLe che. tenA upadeza ghaNebhAge amAla DAya che. eka vAra kahevAthI ja bIjA upara sArI asara thAya che. tenI AjubAju najIka AvelA jIveAnA vera-virAdha zAMta thAya che. A tenA samabhAvanI chAyA che. A bhUmikA pachInI bhUmikAmAM mananI UThatI vRttienA kSaya thAya che. have tenA manamAM saMkalpA ke vikalpe mIlkula UThatAM nathI. je che te vastu che. temAM vacanane ke manane praveza karavAnA adhikAra nathI. tenuM mana manAtIta vastumAM laya pAmI jAya che. AtmAnA akhaMDa sukhanA te bhektA mane che. A vizva tene hastAmalakavat dekhAya che. hAthamAM raheluM AmaLuM jema joi zakAya che, tema te vizvane joi zake che. A sava pratApa AtmA sivAya anya vastunuM ciMtana na karavAnA ja che. A paravastunA ciMtananA tyAga Ama kramasara vairAgyanI vRddhithI ane satya tattvanA jJAnathI bane che. jevI rIte paradrabyAnuM niraMtara ci Mtana karavAmAM Ave che, tevI ja rIte jo AtmadravyanuM smaraNa karavAmAM Ave Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 ] zrI cha. a. jaina granthamAlA to mukti hAthamAM ja che. je prayatna lokene raMjana karavAne niraMtara kare che, tevo prayatna je tamArA AtmAne mATe karo te mokSapada tamArA mATe cheTuM nathI. parane raMjana karavA te vibhAva pariNAma che. AtmA svabhAvarupa che. svabhAvadazAmAM AvyA vinA tAttvika sukha nathI. sadguru pAsethI AtmajJAna meLavI, anya saMgane tyAga karI, AtmAnuM avalaMbana laI temAM sthira thavAthI A paradravyane avazya viga thAya che, mATe AtmadravyamAM ja prIti karavA gya che. tatvaSTivALAne zuM tyAga karavA yogya nathI? arthAta sarva che. AtmasvarUpanI prApti vinA rAjyathI, strIothI, IndriyenA viSayothI, kalpavRkSe ane kAmadhenu AdithI paNa keI kRtArtha thayo nathI ane thaze paNa nahi. jJAnasAramAM vAcakavara pU. upAdhyAyazrIe kahyuM che ke"pudglaiH pudgalAstRpti yAntyAtmA punarAtmanA / paratRptisamAropo jJAninastanna yujyate // 1 // " arthAta-pudgalathI pugala tRpta pAme che ane AtmA AtmAthI tRpta pAme che, mATe paratRptine-paciMtanane samAreya jJAnI-munirAjane ghaTato nathI. AtmArtha arthe jinAgama zrI jinAgama upazamasvarUpa che. upazayasvarUpa evA sapurUSoe upazamane arthe prarUpyA che te upazama AtmArthe che, anya koI prayojana nathI. AtmArthamAM je tenuM ArAdhana karavAmAM na AvyuM te te jinAgamanuM zravaNa-vAMcana niSphaLarUpa che. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa'graha [ 57 sAdhaka janA mATe vivikta sthAnanI AvazyakatA ekAnta nirupAdhika-nirjana sthAna ja sAdhakajanA mATe adhika upayegI che. sahu koI zreyasAdhaka janeAne zarIrakhaLa, manakhaLa ane hRdayakhaLanuM pASaNa ApanAra ekAntavAsa che. jyAM citta-samAdhimAM khalela paDe, jyAM aneka prakA2nA saMkalpa-vikalpA UbhA thAya ane jyAM vasavAthI saMyamaceAgamAM hAni pahoMce, evA sthaLamAM nivAsa karavA-evA upAdhimaya sthaLa samIpe vAsa karavA e sAdhaka janA mATe hitakara nathI. samAdhizatakamAM vAcakavara pU. u. zrI yaroAvi jayajI kahe che ke~ " heta vacana mana capaLatA, jana ke saMga nimitta; jana saMgI hAthe nahi, tAte muni jagamitta, cha manuSyeAnA saMsaga thI vANInI pravRtti thAya che, ane tethI mananI capalatA thAya che ane tethI cittavibhrama thAya che--nAnA prakAranA vikalpanI pravRtti thAya che; mATe munie-ceAgIe ajJAnI manuSyeAnA saMsaga tajavA. je ceAgImuni manuSyanA saMsargamAM Ave che, te mAyAnA prapa'camAM sAya che, ane mAyAnA prapaMcamAM phsAyAthI rAgadveSanI utpatti thAya che ane rAgadveSa bhavanuM mULa che, mATe manuSyAnA saMsaga tajavA. je munirAja manuSyasaMsaga - : Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 ]. zrI jI. e. jaina granthamAlA rahita che, te muni jagatanA mitra che ane te muni pitAnuM hita sAdhI zake che. prAyaH manuSyanA saMsargathI upAdhinI prApti thAya che, mATe munirAja manuSyone saMsarga tyAgI ekAMta sthAnamAM vase che. kAraNa vinA vizeSa prakAre keInI sAthe bhASaNa paNa karatA nathI. je manuSyanA pari. cayathI AtmAnuM hita nathI thatuM temane paricaya kema kare? vyAkhyAna-zikSAdi kAraNe manuSyanA saMbaMdhamAM Ave, te paNa aMtarathI nyArA vate che. evA munirAja upAdhirahita hoya te anupama AnaMdanA bhegI bane che. lekaparicaya-gRhastha leke sAthe nikaTa saMbaMdha joDI rAkhatA svahitasAdhaka sAdhujanene saMyamamArgamAM ghaNuM ADakhIlI naDe che-UbhI thAya che. gRhasthajanene-strIpuruSane adhika paricaya karavAthI sAdhu yogya samabhAva-samatA TakI zakatI nathI, eTale rAga-dveSa-mahAdi doSa Upaje che, viSayavAsanA paNa kavacit jAge che ane jJAna, dhyAna, brahmacarya vigere aneka amUlya guNaratnane lepa thAya che. eTale sAdhu saheje satvahIna-zithilAcArI thaI jAya che. "mULa muni je AtmaveSI, na kare gRhasthane saMga, jIhAM paricaya tihAM avajJA, thAye samakita bhaMga. (kumArapALa rAsa-aSabhadAsa kavi) brahmacaryavaMta sAdhujanone bhagavaMte je nava vADo brahmacaryanI rakSA mATe pALavA pharamAvyuM che, te nava vAomAM mukhya vAta e che keniravadya-nirdoSa-nirupAdhika (strI, pazu, paMDaka, napuMsaka vigere viSayavAsanAne jagADanArA kAraNe vagaranA) sthaLamAM ja vivekasara nivAsa kare, jene Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArasAzika lekhasa graha 1 59 'vivikta zayyA' kahevAmAM Ave che. pUrvakALanA mahApuruSA evA ja sthaLane pasaMda karI tyAM ja jJAna-dhyAnamAM peAtAnA samaya pasAra karatA. vartamAnamAM meTA bhAganI sthiti gRhasthAnA gADha paricayavALI upAdhi saddeza hAI prabhUta sudhAranI vicAraNA mAgI le che. saMyamavaMta sAdhujanAe prathama AtmasaMyamanI rakSA tathA puSTi nimitte ukta doSa vagaranInirdoSa ane nirupAdhika ekAnta vasati-nivAsasthAna pasaMda karavA ceAgya che. ethI sthira-zAnta cittathI jJAna, dhyAna vigere sa'camakaraNImAM ghaNI anukULatA thAya che. te karatAM anyathA vavAthI, tathAprakAranA upAdhi DhoSavALA sthAnamAM vasavAthI mana-vacanAdika ceAganI skhalanA thaI Ave che. eTale ke gRhasthaleAkeAnA gADha paricayathI temanI sAthe nakAmI aneka prakAranI vAtacItamAM bhAga levAthI Atmahita nahi thatAM sAdhujanone saMyamamAnI rakSA thatI nathI. sacamamAnI rakSA ane puSTi karavAnI prabaLa IcchAnA ceAge vikti-ekAnta sthAnamAM vasavAthI te aTakI zake che. A madhI sAdhadazAnI vAta thai. khAkI jemaNe mana, vacana ane kAyAnuM samyag niya-traNa karI dIdhuM che ane jemane svarUparamaNatA ja thaI rahI che evA sthirayAgi adhikArInI vAta judI che. temane teA vana ane ghara satra samabhAvaja pravarte che. kahyuM che ke " sthiratA vAgamana: jAnai-caiAmakAzitAM thatA | yoginaH samazIlAste grAme'raNye divA nizi // " (jJAnasAra aSTaka) Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 ] - zrI jI. a. jaina mAlA AvA sthira gine ja grAma ane araNya sarakhuM che. have ApaNe nirjana-anirjana sthAnasevananA guNadeSane vivecanamAM daSTAMtapUrvaka jarA joI laIe. buddhimAna sAdhaka puruSa sukhadAyI nirjana sthAnane seve che. te dhyAnamAM ane saMyamAbhyAsamAM sAdhanarUpa che tathA rAga, dveSa ane mohane zAnta karanAra che. jene AtmAnuM sAdhana karavAnuM che, dharmazAstrone abhyAsa karavAnuM che tathA dhyAna karavAnuM che, teone manudhyAdi saMsarga vinAnuM sthAna ghaNuM upagI che. saMsAraparibhramaNa karavAthI jeo thAkayA che, kaMTALyA che, AtmAnuM bhAna gurukRpAthI meLavyuM che, manane nirmaLa tathA sthira karavAnA sAdhane jANuM lIdhA che ane te pramANe vartana karavA taiyAra thayela che, tevA AtmAone manuSya, pazu, strI, napuMsakadi vinAnuM sthAna sukhadAyI che. - manuSya uparathI badhI vastune tyAga karyo hoya che, brahmacarya pALavAne tathA krodhAdi kaSA na karavAne niyama lIdhe hoya che, chatAM sattAmAM te te karmo rahelAM te hoya che. kAMI niyama levAthI karmo cAlyA jatAM nathI, paNa niyama pramANe vartana karavAthI dhIme dhIme te te karmane thato udaya niSphala karavAmAM Ave che ane te dvArA kamane kSaya thAya che. paraMtu nimitto baLavAna che. nimittone laIne sattAmAM paDelA karmo udIraNArUpe thaIne je moDA udaya AvavAnA hoya te vahelA bahAra Ave che. A vakhate sAdhakanI je pUrepUrI taiyArI na hoya-udaya Avela karmane niSphaLa karavA Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -- -- - pAramArthika lekhasaMgraha [ 61 jeTaluM baLa tenI pAse na hoya, te udaya AvelA karmo jIvane tenA mArgathI bhraSTa kare che. eTalA khAtara AvAM nimittothI dUra rahevAnI jarUra che. jema ghAsa vinAnAM sthAnamAM paDelo agni bALavAnuM kAMI na hovAthI pitAnI meLe bUjhAI jAya che, tema nimittonA abhAve sattAmAM raheluM karma dabAI rahe che ane dhIme dhIme AtmabaLa vadhatAM jIvane tenA mArgathI patita karavAnuM baLa ochuM thaI jAya che ane AtmajAgRti vakhate udaya Avela karma AtmasattA sAme pitAnuM jora vAparI zakatuM nathI. jema keI baLavAna chatAM gaphalatamAM rahelA rAjAnA zahera upara bIje rAjA caDhI Ave, e vakhate rAjAnI pAse laDavAnI sAmagrInI taiyArI na hovAthI, potAne bacAva karavA khAtara te rAjA potAnA zaheranA daravAjA baMdha kare che ane aMdarakhAnethI teTalA vakhatamAM badhI taiyArI kare che ane zatrune haThAvavAnI zakti meLavIne pachI te rAjA pitAnA zatru upara ekI vakhate hallo kare che ane zatrune harAve che, tema AtmAnI AgaLa upazamabhAvanuM ke karmakSaya karavAnuM baLa nathI hatuM. tevA prasaMge mehazatru tenA para caDhAI kare che, te vakhate A jIva amuka amuka jAtanA vrata, japa, tapa, niyama, jJAna, dhyAnAdinA vrata grahaNa karIne ekAMta sthAnamAM jAya che ke jyAM rAga-dveSamohAdine pragaTa thavAnA kAraNe hatAM nathI. A nimittonA abhAve sattAmAM paDelA karmone upazama ke kSayopazama thAya che ane teTalA vakhatamAM nirmaLatArUpa AtmabaLa vadhAre Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kura ] zrI jI. a. jaina granthamAlA che. A vratAdi levAM te mehazatrunI sAme killA adha karavA jevuM che. liA baMdha karyAMthI kAMI zatru cAlyA jatA nathI ke zatrunA nAza thatA nathI. tenI sAme khUllI laDAI tA karavI ja paDavAnI cheH paNa teTalA vakhatamAM azubha nimittonA abhAve mAhanA upadrava jIvane AchA hAya che ane te vakhatamAM rAjA jema laDAinI sAmagrI meLavI le che, tema A jIva upazamabhAvanuM maLa vrata, tapa, japa, dhyAnAdithI meLave che. A ekaThuM kareluM khaLa jyAre jyAre sattAmAM paDela kama udayamAM Ave che, tyAre tyAre tenA upara vApare che ane tethI kama nA uya niSphaLa karIne kanI nirjarA kare che. navA karmAM na khAMdhavA ane junA sattAgata udaya Avela karmo samabhAve bhAgavI levAM, te kamanA uyane niSphaLa karavA kharAkhara che. bhagavAna zrI mahAvIradevanI mAphaka kAI AtmA vizeSa maLavAna hAya te te uya AvelA karmone bhAgavI niSphaLa kare, paNa te sAthe sattAmAM paDelA karmonI udIraNA karIne je mADA uDDaya AvavAnA hAya tene te te nimittovaDe mahAra lAvI samabhAve nirjarI nAMkhe che. AvA samartha AtmA mATe nirjana pradezamAM rahevAnA hetuka thI DaravAnA ke te haThAvavAnA sAdhanA peAtAnI pAse AchAM che te meLavavA mATenA nathI, paNa peAtAnA ku kSaya karavAnA AtmadhyAnAdi sAdhanAmAM manuSya vijJarUpa na thAya--vikSepa karanAra na thAya te hAya che, ane teTalA mATe paNa ninasthAna tevA mahAtmAone vizeSa upayAgI che. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 63 potAnA kAryanI siddhi mATe zrI zatruMjaya parvatanI guphAmAM zuka rAjA cha mahinA sudhI paramAtmAnA jApa ane dhyAnamAM ninasthAnamAM rahyA hatA. zrI neminAtha prabhu AtmadhyAna mATe gIranArajInA pradezamAM rahyA hatA. prabhu zrI mahAvIradeva paNu AtmadhyAna mATe zUnya gharA, smazAnA, pahADA, guphAo ane nina pradezavALA vanAdimAM rahyA hatA. mahAtmA anAthI muni vRkSAnI gIca jhADImAM dhyAnastha rahyA hatA. kSatriya muni ane galAlI muni paNa vananA zAnta pradezamAM dhyAnastha rahyA hatA. A zAnta pradezanA abhAve mahAtmA prasannacaMdra rASie zreNika rAjAnA sumukha ane durmukha nAmanA dUtAnA mukhathI peAtAnI praza'sA ane nindAnA vacanA sAMbhaLIne raudradhyAne sAtamI narakanAM dalIyAM ekaThAM karyAM hatAM. emanA dhyAnanI dhArA dharma ane zukla dhyAnane badale Artta ane raudradhyAnanA rUpamAM badalAI gaI hatI. chevaTe pAchI anya nimittonA ceAge temanI dhyAnanI dhArA badalAI tyAre ja te kevaLa jJAna pAmyA hatA. gIranArajInI guphAmAM dhyAna dharatAM zrI rahenemi muninA dhyAnanI dhArA paNa zrI rAjImatInA nimittathI adalAI hatI, paraMtu zrI rAjImatInI AtmajAgRtie pAchA temane sthira karyAM hatA. mahAtmA zrI naMdISeNunI dhama dhyAnanI dhArA vezyAnA nimitte badalAI hatI, mahAtmA kramasAra muninI AtmadhArA brAhmaNe gAmanAM ghAnI bhIMtAvALA pAchale mArga batAvavAthI krodhanA rUpamAM badalAI hatI. tapele Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA AvA AvA seMkaDA chAMtA sArA nimittothI AtmakhaLa jAgRta thavAnA ane kharAba nimittothI AtmamAga mAMthI patita thavAnA zAstromAMthI maLI Ave che, temaja ApaNe paNa pratyakSa anubhavIe chIe; mATe sAdhaka AtmAne-AtmaciMtana karanArane nirjanasthAnanI bahu jarUra che e nirvivAda vAta che. buddhi, samabhAva, tattvArthanuM grahaNu, mana-vacanakAyAnA nirAdha, virodhI nimittonA abhAva, sArA nimittonI hayAti, rAgadveSAdinA tyAga ane AtmajAgRti, e sarva AtmAnI vizuddhinA jema prakhaLa nimittakAraNeA che, tema Atmaci'tana mATe nijanasthAna e paNa eka uttama nimittakAraNa che. jema caMdrane dekhIne samudramAM veLAvRddhi pAme che, meghanI vRSTithI nadIomAM pANInA vadhAro thAya che, mAhathI karmImAM vadhAro thAya che, aniyamita bhAjana karanAramAM rAga vadhe che ane indriyeAnA viSayAmAM vizeSa pravRtti karanAramAM duHkhanA vadhArA thAya che, tema manuSyeAnA saMsargathI viAnA, AzravavALA vacanAnA tathA pravRttinA vadhArA thAya che. jema lAkaDAMthI agni vadhe che, tApathI tRSA ane ukaLATa vadhe che, rAgathI pIDA vadhe che, tema manuSyAnI sAmatathI vicAre ane ciMtA vadhe che. viSayAnA tyAga, nirjanasthAna, tattvajJAna, ciMtArahita mana, niregI zarIra ane mana-vacana-kAyAnA nirAdha-e sarva munine mAkSane arthe dhyAnanA prabaLa nimitto che. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa'graha [ pa vikA dUra karavA saMgatyAganI jarUra che. manuScAnI sAkhata kAMI ne kAMI smaraNa karAvyA vagara rahetI nathI. ekI sAthe vaLagelA vIMchIe jema manuSyAne pIDA utpanna kare che, tema viSeA AtmAne pIDA karanArA che. A vikA jyAM sudhI hAya tyAM sudhI AtmAne zAMti kyAMthI hAya? jo bAhya saMganA tyAgathI A jIvane ATaluM sukha thAya che, teA pachI AtmAnA saMgathI kharuM sukha teNe zA mATe na bhagavavuM ? ajJAnI jIvA mAhya vastunA saMgathI sukha mAne che, tyAre jJAnIo tenA tyAgamAM ja sukha anubhave che. je nirjana pradezanA sevanathI vizeSa prakAre sAdhya thatA adhyayana ane sa dhyAnarUpa abhyaMtara ane bAhya tapa kare che, te mumukSuone dhanya che ! te guNI che, vazvanIya che ane vidvAnAmAM mukhya che, ke jeo nira Mtara zuddha AtmajJAnamAM magna thaI nijanapradeza seve che. jJAnadhyAnamAM vijJarUpana DAya evA nirjanasthAnane satpurUSa amRta kahe che. te mahAtmAone dhanya che, ke je bheAMyarAmAM, guphAomAM, samudra yA saritAnA kinAre, smazAnamAM, vanamAM ane tevA ja zAMta pradezamAM zuddha AtmadhyAnanI siddhine mATe vase che. AvA zAMta pradezanA abhAve yAgIAne manuSyAnA samAgama thAya che. temane jovAvaDe ane vacanathI beAlavAvaDe mananuM halanacalana thAya che. temAMthI rAgadveSAdi pragaTe che, kaleza thAya che ane chevaTe vizuddhinA nAza thAya che. vizuddhi vinA zuddha cirUpanuM ciMtana kharAkhara thatuM nathI ane 5 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ }} ] zrI jI. a. jaina granthamAlA tenA vinA karmonA nAzathI pragaTa thatI AtmAnI anaMta zaktie mahAra AvatI nathI. mATe ja vivikta sthAna kalezanuM nAza karanAra ane mumukSu cegIne parama zAMtinuM kAraNa che, ema mahAtmAoe svIkAreluM che. paradravyasvarUpa vicArakarrAvya paradravyanuM svarUpa vicAravAthI vRtti bahAra na jatAM aMtaraMgate viSe rahe che, ane svarUpa samajyA pachI tenA thayelA jJAnathI te tenA viSaya thaI rahetAM athavA amuka aMze samajavAthI teTale tene viSaya thaI rahetAM vRtti pAdharI bahAra nIkaLI parapadArtho viSe ramaNu karavA doDe che. tyAre paradravya ke jenuM jJAna thayuM che, tene sUkSmabhAve krI samajavA mAMDatAM vRttine pAchI aMtaramAM lAvavI paDe che ane tema lAgyA pachI vizeSapaNe svarUpa samajAyAthI jJAne karI teTalA tenA viSaya thaI rahetAM vaLI vRtti ahAra doDavA mAMDe che, tyAre joNuM Aya tethI vizeSa sUkSmabhAve pharI vicAravA mAMDatAM vaLI paNa vRtti pAchI aMtaraMgane viSe prerAya che. ema karatAM karatAM vruttine aMtaraMgabhAvamAM lAvI zAMta karavAmAM Ave che, ane e pramANe vRttine aMtaragamAM lAvatAM lAvatAM AtmAnA anubhava vakhate thaI jAya che. jyAre e pramANe thAya che tyAre vRtti bahAra jatI nathI, paraMtu AtmAne viSe zuddha pariNatirUpa thaI pariName che ane te pramANe pariNamavAthI khAdya padArthanuM darzana sahaja thAya che. A kAraNathI paradravyanuM vivecana kAmanuM athavA heturUpa thAya che. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha AtmA sAthe karmanA pudgalAnA sabaMdha ane baMdhanamukti AtmA potAnuM bhAna bhUlI, peAtAnA svabhAvathI manavaDe, vacanavaDe ane zarIravaDe rAgadveSavALI pravRtti kare che, te vakhate jema laTTu leAhacuMbaka tarapha AkarSAya che, tema A jagamAM satra bharelA pudgala paramANuomAMthI peAtAnI lAgaNIne lAyakanAM pudgalA pAtA tarapha AkarSe che ane tIvra ke maMda lAgaNInA pramANamAM te pudgaleAnuM Atmapradeza sAthe joDANa kare che. [ 67 A rAgadveSavAnI lAgaNIonA cAra vibhAgeA paDe che. eka viparIta pravRttivALI lAgaNI ke jene mithyAtva kahevAmAM Ave che. tene laIne je vastu AtmA nathI temAM AtmAnI lAgaNI thAya che: je vastu anitya che, asAra che temAM nityapaNAnI, sArApaNAnI lAgaNI thAya che : avitramAM pavitrapaNAnI lAgaNI thAya che. A mithyAtvanI lAgaNI AtmabhAna bahu ja bhUlAve che ane pudgala je jaDa padArtho che te dehArdimAM satyatAnI, nityatAnI, sArapaNAnI ane pavitratAnI buddhi dhAraNa karAve che. satya, nitya, sArabhUta ane pavitra te AtmA ja che. tene badale jaDa padArthamAM tevI lAgaNI ane pravRtti thavI tene mithyAtva' kahe che. pudgalAnA AtmA sAthe saba Mdha joDanAra bIjI lAgaNI 'avirati' nAmanI che. aviratinA TUMkA atha IcchAone chUTI mUkavI te. AtmAnI zakti meLavavAnI Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA IcchAne badale pudgaleA meLavavAnI IcchA karavI, AtmazaktinA upayAga AtmAnA AnaMda mATe na karatAM pudgale meLavavA ane pudgalAnA sukha bhAgavavA mATe karavA ane indriyAnA viSayAne ja pASaNa maLe te tarapha AtmazaktinA upayeAgane vahevarAvyA karavA, te avirati. tethI pudgalene AtmA sAthenA saMbadha vadhAre vadhatA jAya che. AtmA sAthe kA~nA pudgalAnA saMbaMdha vadhAranAra trIjI lAgaNI 'kaSAyA'nI che. indriyAne pASaNa ApavAviSayA meLavavA mATe krodhanA, mAnanA, mAyAnA ane lAbhanA upayegakaravAmAM Ave che. A cArane kaSAye| kahe che. koI prasa'ge A viSayA meLavavA mATe tA koI vakhate tenuM rakSaNa karavA mATe athavA peAtAnA ke puranA prasa'gamAM A cAra kaSAyeAmAMthI kAI paNu kaSAyavALI lAgaNInI mukhyatA hoya che. A kaSAyavALI lAgaNIe pudgalAnA AtmA sAthe saMbaMdha vizeSa dRDha karAve che ane TakAvI rAkhe che. ceAthI lAgaNI ka pudgaleAnA sabaMdha joDanArI manavacana-zarIranI pravRttinI che. te lAgaNI rAga utpanna karAvIne ke dveSa karAvIne, peAtAne mATe ke parane mATe paNa te traNa mana Adi 'yAga'nI pravRtti pudgalAnA saMcaya karAve che. te pudgalA zubha paNa hAya ane azubha paNa hAya, chatAM banne baMdhanarUpa tA che ja. A cAra prayatnAmAM mithyAtvanI lAgaNI sarva karatAM pudgalAnA AtmA sAthe vizeSa saMbaMdha karAve che ane TakAvI paNa rAkhe che. kharI rIte joie tA mAluma paDaze Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha ke-jema jhADane TakAvI rAkhanAra ane poSaNa ApanAra tenAM mULa che, tema karmone TakAvI rAkhanAra ane poSaNa ApanAra A mithyAtvanI lAgaNI che. mithyAtvanI lAgaNI na heya te avirati-IcchAnI lAgaNI tethI e che karmasaMgraha karAve che. mithyAtva ane avirati te banne lAgaNI na heya te kaSAyanI lAgaNI tethI paNa ocho saMgraha karAve che ane uparanI traNeya lAgaNI na hoya te prasaMge mana Adi traNanI lAgaNI ghaNe ja zeDo kamabaMdha karAve che. A uparathI e spaSTa jaNAya che ke-AtmabhAna bhUlavuM te 'mithyAtvI icchAone kAbUmAM rAkhavAno niyama na kare te "avirati" rAgadveSavALI pravRtti te "kaSAya ane manavacana-zarIranI sAmAnya pravRtti te "ga." kaI vakhate eka, keI vakhate be, kaI vakhate traNa ane kaI prasaMge cAreya jAtanI lAgaNIo ekI sAthe hoya che. A cAra kAraNe vaDe grahaNa karAyelAM karma pudgalene AtmAnI sAthe saMbaMdha thAya che. te saMbaMdha te te kAraNe vaDe vRddhi pAme che ane nimittanI prabaLatAthI lAMbA vakhata sudhI TakI rahe che. prastuta cAra kAraNothI AtmA sAthe baMdhAtA karmapudgalene tenA virodhI A cAra kAraNathI dUra karI zakAya che. baMdhanamuktatA-ajJAnadazAmAM AtmA pitAnI zaktine upaga rAgadveSa sAthe kare che, e kAraNathI AtmA ane karmapudgalene saMbaMdha TakI rahe che. te kAraNene dUra Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 ] karavAthI karma pudgalAnA saMbadha kama badhathI mukti che. zrI jI. a. jaina granthamAlA chUTI jAya che, jenuM nAma AtmA je vastu che tene te rUpe jANavI arthAt satne sape jANavuM, te mithyAtvanuM virodhI samyagdarzana che. AtmA nitya che, satya che, pavitra che, AnadasvarUpa che. ane kharekhara samajavAthI ane pravRttinA sarva prasagAmAM te jJAna TakAvI rAkhavAthI mithyAtvathI AvatAM karma pudgalA aTakI jAya che. A satyanA prakAza pramaLa thatAM vividha prakAranI mAyika IcchAe AchI thaI jAya che. ane je IcchA thAya che te peAtAne ane parane AnaMdapa thAya tevI thAya che. tema thatAM arNita nAmanI kamasaMbaMdha TakAvI rAkhanAra khIjI lAgaNIthI AvatAM karmo paNa aTakI jAya che. AtmA tarapha jema jema prema vadhatA tema IcchAe paNa AtmAne poSaNa maLe che. vaLI tene laine krodha, mAna, mAyA ane lAbhanI pravRtti maMda thai jAya che, kemake-pudgaleA meLavavAnI IcchA mATe ja krodhAdine upayoga karavA paDe che. te IcchAo madha thatAM krodhAdminI pravRtti paNa aTakI ja paDe ane kaSAcanI pravRtti maMda thatAM te prasaMge teTalI mana-vacana-zarIranI pravRtti hAya chatAM te nirasa hovAthI karma pudgalene AkarSavAnuM baLa temAMthI AchuM thai gayeluM hAya che, tethI AtmAnA kama pudgalA sAthenA saMbaMdha AchA thatA jAya che ane pUrve je ajJAnadazAmAM sabadha bAMdhelA hAya che te jAya che, tema tevI ja thAya Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 71 AtmasvarUpamAM sthiratA karavAthI tathA vatamAnakALe anubhava karI levAthI sattAmAM rahelA karmo paNa ochAM thatAM jAya che. A sa kahevA uparathI e niNa ya thayeA ke--(1) mithyAtvavALI ajJAnadazAthI AvatAM karma pudgalA samyagdarzanathI rAkAya che, (2) avirati-IcchAethI AvatAM karma pudgalA IcchAnA nirAdha karavArUpa viratithI zakAya che, (3) krodha, mAna, mAyA ane leAlathI AvatAM kama pudgalA kSamA, namratA, saraLatA ane saMtASathI rAkAya che, ane (4) mana-vacanazarIrathI AvatAM kama pudgaleA manAtIta, vacanAtIta, kAyAtItarUpa AtmasvarUpamAM sthiratA karavAthI rezakAya che. AvatAM kane rokavA tene 'saMvara' kahe che. pUnA sattAmAM je karyAM hatAM tene zarIrAviDe bhAgavI levAthI ane AtmasvarUpamAM sthiratA karavAthI phaLa ApavAnA svabhAvathI vikherI nAkhavAmAM Ave che, tene 'nija rA' kahe che. A pramANe mahenata karavAthI kama pudgalAnA AtmA sAthenA saMbadha tADI zakAya che yA chUTA karI zakAya che. TreDamAM ke bhavamAM TakAvI rAkhanAra A sarva karmonA Atmapradeza sAthenA saMbaMdha sa thA chUTA thavA tenuM nAma adhanamuktatA arthAt 'mAkSa' che. A karmonA AvaraNA dUra thavAthI AtmAnI ana'ta zaktie pragaTa thAya che. jema AMkha pAsenA amuka bhAganA AvaraNA khasI javAthI AMkhathI ghaNA dUranA pradeza paryaMta joI zakIe chIe, tema AtmAnA tamAma pradeza uparathI A zaktione rAkanAra karma pudgalA nIkLI jAya te Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA AtmAnI anaMta zaktie pragaTa thAya temAM Azcarya zuM ? A pramANe AtmA sAthenA karma pudUMgalAnA saMbadha tUTI jAya che ane te teADavA mATe ja tyAga, vairAgya, dhama vigerenI jarUrIyAta mahAn sadgurue svIkArI che. dravyAnuyoganuM phaLa dravyAnuyAga parama gaMbhIra ane sUkSma che, nizcentha pravacananuM rahasya che, temaja zukladhyAnanuM kAraNa che; ane zukaladhyAnathI kevaLajJAna samutpanna thAya che. darzanameAhanA anubhAga ghaTavAthI athavA nAza pAmavAthI, viSaya pratye udAsInatAthI ane mahatpurUSanA caraNukamaLanI upAsanAnA baLathI dravyAnuyAga paraName che. jema jema saMyama vamAna thAya che tema tema dravyAnuyAga yathArtha pariName che. saMyamanI vRddhinuM kAraNa samyagdarzananuM nilatva che. tenuM kAraNa paNu ' dravyAnuyAga ' thAya che. dravyAnuyAganuM mULa sarva bhAvathI virAma pAmavArUpa saMyama che. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha AtmAnA AdhyAtmika vikAsakrama AtmAnI zaktionA kramika vikAsane gurusthAna kahe che. jainazAstramAM guNasthAna e pAribhASika zabdanI matalaba Atmika zaktinA AvirbhAva arthAt enuM zuddha kArya rUpamAM pariNata rahevAnI taratama bhAvavALI avasthAo che. AtmAnuM vAstavika svarUpa zuddha cetanA yA pUrNAnaMdamaya che. jyAM sudhI AtmAnI upara ghana vAdaLAnI jema tIvra AvaraNanI ghaTA chavAelI hAya che tyAM sudhI enuM asalI svarUpa dekhA detuM nathI, kintu AvarA kramazaH zithila cA naSTa thaye ja enuM asalI svarUpa pragaTa thAya che. AvaraNAnI tIvratA jyAM sudhI AkharI hadanI hAya che tyAM sudhI AtmA prAthamika avikasita avasthAmAM hAya che ane jyAre AvaraNu khIlkula naSTa thAya che tyAre AtmA carama avasthA-zuddha svarUpanI pUrNatAmAM vartamAna hAya che. jema jema AvaraNeAnI tIvratA kama heAya che, tema tema AtmA prAthamika avasthAne ADIne dhIme dhIme zuddha svarUpanA lAbha prApta karatA carama avasthA tarapha prasthAna kare che. prasthAna vakhate A be avasthAnI vacamAM ane aneka nIcI-UMcI avasthAone anubhava karavA paDe che. prathama avasthAne avikAsanI avasthA athavA adhaHpatananI parAkASThA ane chellI avasthAne vikAsa yA utkrAntinI parAkASThA samajavI joIe. A vikAsakramanI madhyavatinI badhI avasthAone apekSAe ucca yA nIca paNa kahI zakAya che. arthAt madhyavatinI kAI paNa avasthA uparavALI avasthAnI [ 73 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA apekSAe nIca ane nIcevALI avasthAnI apekSAe ucca kahI zakAya che. vikAsanI taraph prasthAna karatA AtmA vastutaH ukta prakAranI saMkhyAtIta AdhyAtmika bhUmikAonA anubhava kare che, paraMtu jainazAstramAM sakSepamAM enuM vargIkaraNa karIne tenA cauda vibhAga karyA che, je ' cauda guNasthAna ' kahevAya che. ' rAga-dveSanA adhyavasAyathI mananA nigraha karanArI temaja aihika-pAralaukika abhilASAonA tyAga karanArI vyakti kama rokI zake che. karmInA upAdAnamAM heturUpa evA pariNAmaneA abhAva te 'saMvara " kahevAya che. AdhyAtmika vikAsanA krama Asanirodha yAne saMvaranA krama upara avalakhita che. ethI jema jema saMvaranI mAtrA vadhatI jAya, tema tema ucca ucca guNasthAna prApta thatuM jAya che. tamAma AvaraNAmAM mAhunuM AvaraNa pradhAna che ke jenAthI rAga-dveSanI utpatti che. jyAM sudhI meha balavAn ane tIvra hAya tyAM sudhI anya tamAma AvaraNA alavAn ane tIvra anelA rahe che. enAthI viparIta mADu nikha la thaye ja anya AvaraNAnI evI ja dazA thaI jAya che. arthAt mAha nila thaye chate anya AvaraNA paNa nila anI jAya che. ataH AtmAne vikAsa karavAmAM mukhya bAdhaka mAhanI pramalatA ane mukhya sahAyaka mAhanI nikhalatA samajavI joI e. ethI karI guNasthAnAnI vikAsakramagata avasthAe mAhazaktinI utkaTatA, manttA tathA abhAva para avala'Sita che. meAhanI pradhAna zaktio e che. emAMthI paDelI Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 7pa zakti AtmAne darzana arthAt svarUpa-pararUpane nirNaya kiMvA jaDa-cetanane vibhAga yA viveka karavA detI nathI ane bIjI zakti AtmA vivekane prApta karyo chate paNa tadanusAra pravRtti arthAt adhyAsa para pariNatithI chUTI svarUpalAbha karavA detI nathI. vyavahAramAM paNa sthAna sthAna para e dekhAya che kekaI vastunuM yathArtha darzana yA bodha karyethI ja te te vastu meLavavAnI yA tyAgavAnI ceSTA hoI zake che ane saphala paNa bane che. AdhyAtmika vikAsagAmI AtmA mATe mukhya be ja kArya che. pahelA svarUpa tathA pararUpanuM yathArtha darzana kiMvA bhedajJAna karavuM ane bIjuM svarUpamAM sthita rahevuM. emAMthI pahelA kAryane rokavAvALI mehazaktine jainazAstramAM darzanamAha" ane bIjA kAryane rokavAvALI mohazaktine cAritraha" kahevAya che. bIjI zakti pahelI zaktinI anugAminI che arthAta pahelI zakti prabala hoya che, tyAM sudhI bIjI zakti kadi paNa nirbala hetI nathI. ane pahelI zakti manda, mandatara ane mandatama heye chate ja bIjI zakti paNa kramazaH e ja pramANe thAya che. athavA eka vAra AtmA svarUpadarzana pAme te phera svarUpalAbha karavAne mArga prApta thAya che. avikasita kivA sarvathA adhapatita AtmAnI avasthA prathama guNasthAna che. emAM mehanI ukta banne zaktio prabala hevAnA kAraNe AtmAnI AdhyAtmika sthiti bIlakula nIcI hoya che. A bhUmikAmAM AtmA cAhe Adhibhautika utkarSa game teTale karI le, paNa enI pravRtti tAvika Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 ] zrI jI. e. jaina granthamAlA lakSyathI sarvathA zUnya hoya che. jevI rIte dizAzramavALo manuSya pUrvane pazcima mAnI gati kare che ane pitAnA ISTa sthAnane nahi pAmatA ene badhe zrama vRthA bane che, tevI rIte prathama bhUmikAvALo AtmA pararUpane svarUpe samajI ene meLavavAne pratikSaNa anurakta rahe che ane viparIta darzana yA mithyASTinuM kAraNa rAgadveSanI prakhelatAne zikAra banIne tAtvika sukhathI vaMcita rahe che. A bhUmikAne zrI jainazAsanamAM "bahirAtmabhAva" kiMvA "mithyAdarzana" kahevAya che. A bhUmikAmAM jeTalA AtmA vartamAna hoya che e badhAnI AdhyAtmika sthiti eka ja sarakhI hotI nathI, arthAtu badhA upara sAmAnyataH mehanI bane zaktinuM Adhipatya hoce chate paNa thoDeghaNe taratamabhAva avazya hoya che. keI para mohane prabhAva gADhatama, keI para gADhatara ane kaI para enAthI paNa ochA hoya che. vikAsa kare e AtmAne prAyaH svabhAva che. ethI karI jyAre jANatAM ke ajANatAM AtmA uparathI mohane prabhAva kama thate Ave che, tyAre kaMIka vikAsanI tarapha agresara thAya che ane tIvratama rAgadveSane kaMIka manda karIne mohanI prathama zaktine chinnabhinna yogya AtmabaLa pragaTa karI le che. AvI sthitine jainazAstramAM "granthibheda" kahevAya che. pranthibhedanuM kArya ati viSama che. rAgadveSarUpa tIvratama viSagraMthi eka vAra zithila yA chinnabhinna thaI jAya to beDe pAra thaye samaja, kAraNa ke-tyAra bAda mehanI pradhAna zakti darzanamohane zithila thavAmAM vAra lAgatI nathIH Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramAthi lekhasaMgraha [ 77 ane dazameha zithila thaye eTale cAritrahanI zithilatAno mArga khUllI javAmAM vAra lAgatI nathI. eka tarapha rAgadveSa pitAnA pUrNa baLane praveza kare che ane bIjI tarapha vikAsamukha AtmA paNa rAgadveSane prabhAvane kama karavAne mATe potAnA vIrya-baLane prayoga kare che. A AdhyAtmika yuddhamAM mAnasika vikAra ane AtmAnI pratidvandratAmAM koI eka te kaI bIje lAbha prApta kare che. aneka AtmAo evA paNa hoya che ke-rasthibheda karavA gya baLa pragaTa karIne paNa chevaTe rAgadveSanA tIvra prahArathI Ahata banI-hAra khAIne pitAnI mULa sthitimAM AvI jAya che ane aneka vAra prayatna karavA chatAM paNa rAgadveSa para jyalAbha prApta karI zakatA nathI. ghaNA AtmAo evA paNa hoya che ke-teo na te hAra khAIne pAchA phare ane na to jayalAbha prApta kare, kintu cirakALa sudhI AdhyAtmika cuddhanA medAnamAM paDI rahelA hoya che. keI ke AtmA evA paNa hoya che, ke je pitAnI zaktine yathocita prayoga karIne A AdhyAtmika yuddhamAM rAgadveSa para jayalAbha prApta karI le che. koI paNa mAnasika vikAranI pratidvandratAnI A traNe avasthAomAM kadi hAra khAIne pAchA pharavuM, kadi pratispardhAmAM sthira rahevuM ane kadi lAbha prApta kare, A anubhava darekane hoya che. A ja saMgharSa kahevAya che. saMgharSa vikAsanuM kAraNa che. cAhe vidyA, dhana, kIrti Adi koI paNa ISTavastu prApta karatI vakhate acAnaka aneka vidane upasthita thAya che ane enI pratidvandratAmAM ukta prakAranI Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SZ ] zrI jI. ma. jaina granthamAlA traNa avasthAone anubhava prAyaH badhAne hoya che. koI vidyArthI dhanArthI cA krItikAMkSI jyAre peAtAnA iSTanI prApti arthe prayatna kare che, tyAre kAM te vacce aneka kaThinatA joine prayatnane cheDI Tru che cA tA kaThinatAAne pAra karIne thriprAptinA mArga para agresara thAya che. je agresara thAya che, te mATeA vidvAn, dhanavAna cA kIrti zALI ane che. je kaThinatAothI DarIne pAchA bhAge che, te pAmara, ajJAnI ane kItihIna anI rahe che : ane je kaThinatAAne na tA jItI zakatA ke na tA hAra khAi pA pharatA, te sAdhAraNa sthitimAM ja paDI rahI kAI dhyAna kheMcavA ceAgya utkarSa yA lAbha prApta karI zakatA nathI. A bhAvane samajAvavAne zAstramAM eka dRSTAMta ApeluM che. te e che ke-keAI traNa pravAsI amuka nagara tarapha nIka jyA che. cAlatAM cAlatAM teo upadravathI bhayaMkara aTavImAM AvI caDe che. temanA AgamananI rAha joIne ja esI rahyA hAya ema e cAre temane pakaDavA doDI Ave che. A bannene AvatAM joi bhayabhIta thayelA eka manuSya tA satvara pAmArA gaNI jAya che, khIje mANasa te cArAnA pajAmAM sapaDAya che, jyAre trIjo puruSa te asAdhAraNa puruSArtha phAravIne e cArAne haMphAvI-harAvI aTavI oLaMgI ISTanagare jaI pahoMce che. A dRSTAntanA upanaya e che ke-traNa manuSyA te saMsArI jIveA, bhayaMkara aTavI te saMsAra, e cAra te rAgadveSa, cArenuM nivAsasthAna te granthideza, cArAthI khIjo bhAgI janAra manuSya te malina adhyavasAyanA ceAge Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthi lekhasa'graha [ se pAchA dIrgha sthitivALA karmo mAMdhanArA jIva, ceArezanA paMjAmAM sapaDAyelA manuSya te granthidezamAM rahelA jIva, ke je vizeSa zuddha pariNAmanA abhAve granthi bhedatA nathI temaja avasthita pariNAmI hAvAthI pAchA paNu vaLatA nathI, tathA peAtAnuM zUrAtana vAparI ISTanagare jaI pahoMcanAra manuSya te kuhADAnI tikSNa dhAra jevA AgaLa kahevAmAM AvanAra apUrNAMkaraNarUpI adhyavasAye karI rAgadveSanI granthine cIranAra samyaktva saMpAdana karanArA bhavya jIva. A rIte mAnasika vikArAnI sAthe AdhyAtmika yuddha karavAmAM je jayaparAjaya thAya che, tenA suMdara khyAla A dRSTAntathI AvI zake tema che. prathama guNasthAne rahevAvALA vikAsagAmI evA paNa AtmAo hAya che, ke jeNe rAgadveSanA tIvratama vegane gheADA paNa dakhAvelA heAya che, paNa mAhanI pradhAna zakti arthAt daname hane zithila karelI hAtI nathI. ethI karI tevA AtmAo jo ke AdhyAtmika lakSya viSe sava thA anuphUlagAmI nathI hAtA, teA paNa enA medha tathA cAritra anya avikasita AtmAnI apekSAe suMdara haiAya che. A jIvAne IrSA--dveSa Adi doSo bahu ja thoDA prabhAva pADI zake che arthAt ghaNA maMda paDI gayelA hAya che, kemake-A jIvAne AtmakalyANa karavAnI tIvra abhilASA hoya che ethI karIne tee saMsAranA prapaMcathI dUra rahevA mathe che. Ama hoine teo nItinA mArge cAle, satpuruSAnA pakSapAta kare tathA sudevAdinuM bahumAna jALavavA athAga parizrama Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 ] zrI jI. e. jaina granthamAlA Adare temAM navAI nathI. AvA jI adhyAtmanI prathama bhUmikALavALA mitrAdaSTiAna "apunabaMdhaka" hoya che, eTale ke-je avasthA daramiyAna mithyAtvane ukRSTa baMdha aTakI jAya evI avasthAe teo pahoMcelA hoya che. jo, ke evA AtmAonI AdhyAtmika dRSTi sarvathA Atmonmukha na hevAnA kAraNe vastutaH mithyASTi, viparItadaSTi vA asadRSTi kahevAya che, te paNa te saddaSTinI samIpa laI javAvALI hovAnA kAraNe zAstrakAre upAdeya mAnelI che. dha, vIrya ane cAritranI taratamabhAvanI apekSAe A asat daSTinA paNa cAra bheda karIne mithyASTi guNasthAnanI antima avasthAno zAstramAM vizada ullekha karela che. A cAra daSTiemAM je vatamAna hoya che, tene saddaSTine lAbha prApta karavAmAM vAra lAgatI nathI. sAdha, saddavIrya ane saccAritranI taratamabhAvanI apekSAe saddaSTinA paNa cAra vibhAga karelA che, jemAM mithyASTine tyAga karI athavA mehanI eka yA be zaktiene chatI AgaLa vadhelA vikasita AtmAone samAveza thaI jAya che athavA bIjI rIte kahIe te jemAM AtmAnuM svarUpa bhAsita hoya ane enI prApti mATe mukhya pravRtti hoya te saddaSTi. enAthI viparIta jemAM ArabAnuM svarUpa na te yathAvata bhAsita hoya ane na te tenI prApti mATe pravRtti hoya, te asaSTi . bedha, virya ane cAritranA taratamabhAvane lakSyamAM rAkhI zAstramAM banne dRSTinA cAra cAra vibhAga pADelA che, Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 81 jemAM save vikAsagAmI AtmAonA samAveza thaI jAya che ane jenuM varNana jANavAthI AdhyAtmika vikAsanuM citra AMkhA sAme khaDuM thaI jAya che. e jANavAne mATe bha zrI haribhadrasUriSkRta ceAgaSTisamuccaya tathA pU. u. zrI yaze|vijayajIkRta 21 thI ra4 sudhI cAra dvAtri'zikA jovI joie. AtmA anAdikALathI janma-maraNanA pravAhamAM paDelA temaja aneka zArIrika tathA mAnasika duHkhAne anubhavatA ajJAnapaNAmAM-anAleAgathI, girinadI-pASANanA nyAyathI jyAre AtmAnuM AvaraNa kaMIka zithila thAya che ane enuM kAraNa te AtmAne anubhava tathA vIrcIllAsanI mAtrA kaMIka vadhe che, tyAre te vikAsagAmI AtmAnA pariNAmAnI zuddhi tathA komaLatA kaIka vadhe che; jethI karI rAga-dveSanI tIvratama bheda granthine teADavAnI cAgyatA ghaNe aMze prApta karI le che. A ajJAnapUrvaka duHkha saMvedanAjanita ati alpa Atmazuddhine jainazAstramAM yathApravRttikaraNa' kahevAya che. tyAra bAda jyAre adhika Atmazuddhi tathA vIcallAsanI mAtrA vadhe che, tyAre rAga-dveSanI durbheda viSagranthine bheda karI zake che. A granthibhedakAraka Atmazuddhine 'apUva karaNa' kahe che, kAraNa ke"evuM karaNa-pariNAma vikAsagAmI AtmAne mATe apUrva-prathama ja prApta thAya che. tyAra bAda ethI paNa Atmazuddhi tathA vIrcIllAsanI mAtrA kaMIka adhika vadhe che, tyAre AtmA mAhanI pradhAnabhUta zakti-danamAha para avazya vijayalAbha prApta kare che. A vijayakAraka Atmazuddhine jainazAstramAM anivRttikaraNa' kahevAya che, kAraNa Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA ke-Atmazuddhi prApta karyethI AtmA darzanamAha para vijayalAbha prApta karyAM sivAya rahetA nathI arthAt te pAchA haThatA nathI. ukta traNa prakAranI AtmazuddhimAM bIjI arthAt 'apUrvakaraNa' nAmanI zuddhi ja atyaMta durlabha che, kAraNa ke-rAgadveSanA tIvratama vegane rokavAnuM atyaMta kaThina kArya enA dvArA thai zake che, je sahaja nathI. jo eka vAra A kArya mAM saphalatA prApta thaI jAya, teA phera cAhe vikAsagAmI AtmA uparanI koI bhUmikAthI gabaDI paDe te paNa pharI kAI ne kAI vAra peAtAnA lakSyane--AdhyAtmika pUrNa svarUpane prApta karI le che. A AdhyAtmika paristhitinuM svarUpa anubhavagata vyavahArika dRSTAntadvArA kahevAya che. jema kAI eka evuM vastra che, ke jemAM melathI atirikta cikaNApaNuM paNa lAgeluM che. te vajranA mela upara uparathI dUra karavA eTaleA kaThina ane zramasAdhya nathI, teTalA cikAza dUra karavAmAM che. arthAt mela karatAM cikAza karavI e kaSTasAdhya che. jo eka vAra cikAzapaNuM dUra thaI jAya tA bAkInA mela dUra karavAmAM kivA kAraNavaza phrI lAgelA melane dUra karavAmAM vizeSa zrama paDatA nathI ane vastrane asalI svarUpamAM sahajamAM lAvI zakAya che. upara uparanA mela dUra karavAmAM je aLa vaparAya che enI sadeza yathApravRttikaraNa ' che, cikAzapaNuM dUra karavAmAM vizeSa maLa tathA zramanI samAna 'apUrNAMkaraNa ' che, ke je cikAzanI sarakhI rAgadveSanI tIvratama granthine zithila kare che. khAkI acelA mala kivA cikAza dUra thayA khAda TrIne lAgelA : Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 83 mane dUra karavAvALA maLa-prayAganI samAna ' anivRttikaraNa' che. ukta traNeya prakAranA khaLa-prayAgamAM cikAza dUra karavAvALA maLa-prAga ja viziSTa che. e prakAre apUrvakaraNurUpa papiraNAmadvArA rAgadveSanI ati tIvratA maTI gayA pachI darzanameAha para vijaya prApta karavA sahaja che. danamADu jItAyA eTale pahelA guNasthAnanI samApti thaI. ukta pramANe hAye chate ja vikAsagAmI AtmA svarUpanuM darzana karI zake che arthAt Aja sudhI te AtmAnI je chIpamAM rUpAnI bhrAntinI jema pararUpamAM svarUpanI bhrAnti hatI te dUra thaI jAya che. ethI ja tenA prayatnanI gati UlaTI nahi thatAM sIdhI banI rahe che arthAt te vivekI anIne kartavya-akartavyanA vAstavika vibhAga karI le che. A dazAne jainazAstramAM antarAtmabhAva' kahevAya che, kAraNa ke--A sthiti prApta karIne vikAsagAmI AtmA peAtAnI aMdara vartamAna sUkSma ane sahaja evA zuddha paramAtmabhAvane dekhavA lAge che, arthAt antarAtmabhAva e AtmamadiranuM garbhadvAra che, jemAM praveza karIne te maMdiramAM vartamAna paramAtmabhAvarUpa nizcaya devanuM darzana karI zake che. A dazA vikAsakramanI caturthI bhUmikA kivA catu guNasthAnaka che, jene pAmIne AtmA prathama vAra ja AdhyAtmika zAMtinA anubhava kare che. A bhUmikAmAM AdhyAtmika dRSTi yathArtha (AtmasvarUpeAnmukha) hAvAnA kAraNe viparyosa Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84] zrI cha. a. jaina granthamAlA rahita hoya che, jene jenazAstramAM samyagdaSTi kiMvA "samyakutvakahe che. atra caude bhUmikAne-guNasthAne ne vicAra nahi karatAM caturtha samyagadaSTi guNasthAna sudhInuM kathana karyuM che. AtmavikAsanI zarUAta A bhUmikA prApta thayA pachI ja gaNatarImAM lekhAya che. A caturtha bhUmikA pAmelo AtmA utkrAnitakramamAM AgaLa vadhatA paMcama Adi guNasthAnI prApti thatAM uttarottara vikAsa ane dRSTinI zuddhatA adhikAdhika hoya che. e rIte vikAsakamamAM AgaLa vadhatA AdhyAtmika zAntinA anubhavathI vizeSa baLavAna thaI,cAritramehane naSTa karI, chevaTe aghAti karmane nAza karI pUrNa sthiratAsvarUpa chellI-carama avasthA arthAt caudamAM guNa sthAnane pAmI pUrNa zuddha svarUpI paramAtma avasthAne prApta karI kRtakRtya bane che. (sadara lekha hindInA gUrjarAnuvAdarUpe keTalAka pheraphAra tathA vadhAro karI mUkavAmAM Avela che. ) asaMgadazAne hetu vairAgya ane upazamanuM baLa vadhavAthI jIvane viSe saheje kSapazamanuM nirmaLapaNuM thAya che ane saheja sahejamAM siddhAMtajJAna thavAnuM kAraNa thAya che. je jIvamAM asaMgadazA Ave te AtmasvarUpa samajavuM sAva sulabha thAya che ane e asaMgadazAno hetu vairAgya ane upazama che, je pharI pharI zrI jinAgamamAM vistArela che-kahela che. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 85 rAga-dveSane tAtvika vicAra jaganI kaI paNa vastune apanAvavI athavA potAnA tarapha kheMcavI tene AvRtti kahe che tathA kaI paNa vastune dUra karavI athavA tethI haThAvavuM tene parAvRtti kahe che. prathamanA prakArane rAga kahe che ane bIjA prakArane dveSa kahe che. A banne prakAranA rAgadveSa samyaka prakAre jyAM sudhI chUTatA nathI, tyAM sudhI vastuonA grahaNa karavAthI tathA tene tyAga karavAthI-ema banne prakAre karmone baMdha tathA tene yathAkALe udaya thayA ja kare che. kAraNa ke-ajJAna ane buddhinA vibhrama vege vastuonA grahaNa ane tyAga banemAM rAga-dveSa jAjavalyamAna banele pravartI rahyo che. veSTana eTale baMdhAvuM ane uSNana eTale chUTavuM. e bane te tyAM sudhI banI rahe che, ke jyAM sudhI cittamAM rAgadveSa vA IchAniSTa bhAvanApUrvaka vastuone grahaNa-tyAga thayA kare ane ene ja jJAnI puruSo saMsAraparibhramaNa kahe che. pratyeka vastuonA cheDavA-dharavAnI ciMtAmAM nimagna rahevuM, mUDha banI karmabaMdhanathI jakaDAvuM, udayakALa prApta thatAM atyaMta mohamugdha-unmatta banI duHkhI thavuM ane ItastataH bhavanA prakAre vahyA karavuM arthAt janma-maraNAdi karyA karavAM enuM ja nAma bhavaparibhramaNa che. jema dahIM maMthana karavAnI goLImAM rahelA vAMsanI rasInA bane cheDAmAMthI ekane pitA bhaNI kheMce che, tyAre bIjAne DhIla mUke che. jyAM sudhI e pramANe karavAmAM Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e che ke tA tene aDI dUra karo 86 ]. zrI cha. a. jaina granthamAlA AvyA kare tyAM sudhI cakkare caDhelo vAMsa kadI paNa sthirapaNane pAmate nathI. ene kheMcavAmAM tema DhIla karavAmAM- banne prakAre baLa kharcavuM paDe che, chatAM vAMsa te sthira thatuM ja nathI. tema ajJAna ane mUDhatApUrvaka vastune grahaNa karavAmAM tema tene tyAga karavAmAM ema banne prakAre AtmavIrya kharcavuM paDe che, chatAM AtmapariNAma kadI sthira ke zAMta thatA nathI. kharI vAta e che ke je te vAMsane sthira kare hoya te tene bAMdhelI bane cheDAvALI rasIne choDI dUra karavAmAM Ave ane te ja te vAMsa sthira thAya, tema jIva jeTalI e paravastunA grahaNa-tyAganI sAvadhAnatA rAkhe che, teTalI pite rasapUrvaka grahaNa karI rAkhelA rAgadveSamaya vikalponA tyAganI sAvadhAnatA rAkhe te saheje AtmapariNAma sthira ane zAMta thAya. rAga-dveSanI mAtrA AtmAmAM jyAM sudhI banI rahe che, tyAM sudhI karmabaMdhana chUTavAnA avasare paNa rAgadveSa vazIbhUta thaI te baMdhAyA ja kare che arthAt karmabaMdhana chUTavA mAtramAM vAstavika kalyANa nathI; kAraNa ke-baMdhanuM mULa kAraNa rAgadveSa mojUda che. eka baMdhananI nivRtti TANe bIjA citravicitra baMdhane turata tene jakaDI le che, tethI baMdhananI cirazRMkhalA kadI tUTatI ja nathI. ema chUTavuM e karmabaMdhathI vAstavika chUTakAro nathI. je karmabaMdhanathI vAstavika chUTavuM hoya, te tistataH AtmapariNAmanuM bhramaNa che tenA kAraNarUpa rAgadveSane samyak prakAre rokavAmAM Ave te ja karmabaMdhana sarvathA rokAI jAya. ane tene sarvathI prabaLa ane Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 87 pA2Arthika lekhasaMgraha samyaka upAya yathArtha jJAnapUrvaka samapariNatimAM sthira thaI nisatva karavAmAM Ave, ene ja sAcI nirjarA bhagavAne kahI che. te sivAyanI baMdhasahabhAvinI nirjarA te jagata AkhuM karI ja rahyuM che. geLIne vAMsa jyAre eka taraphathI chUTe tyAre bIjI taraphathI baMdhAya che. tenuM chUTavuM te paNa baMdhAvA mATe ja vate che; paNa je te vAMsane rasIthI sarvathA choDavAmAM Ave to pharI baMdhAte nathI, tema mahAsakta jIva eka taraphathI prabaLa cama-niyamAdi AcarI chUTavA mATe pravRtti kare che, tyAre vyakta ke avyakta rAgadveSAdi pariNAme karI bIjI taraphathI baMdhAtA jAya che. baMdhananI nivRttinA eka nimitta kAraNarUpa evA yama-niyamAdipUrvaka pravartanakALe paNa rAgadveSanI mAtrA jIvane kyA prakAre unmAde caDhAvI rahI che tenuM ene bhAna nathI. e rAgadveSa tajavAnA bahAne jIva kare che zuM? eka khUNethI nIkaLI mAtra bIjA khUNAmAM bharAya che. bIje paNa pahelAnA je ja hoya che. anAdikALathI jIva samyaka prakAre nirAvalaMba udAsIna rahI zake nathI ke udAsIna rahevA tathArUpa prakAre teNe prayatna karyo nathI, evI sthitine prApta thavA yogya samyaka sAdhane sevyA nathI, lokeSaNA, lekaherIne lokasaM. jJAmAM chuMdAI rahyo che ane tethI udAsInatA janya sukhane anubhava paNa tene nathI. e sukhane anubhava ke vAstavya zraddhA vinA tene tathA rUpapaNe prayatna paNa kyAMthI hoya? eTalA ja mATe kahevAmAM AvyuM che ke-mUDha ane ajJAnI jIvane grahaNa ane tyAga ane baMdhanarUpaNe pravarte che Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 ] zrI jI. e. jaina granthamAlA arthAt tene tyAga e paNa grahaNane arthe che, ane tenuM grahaNa te paNa pratyakSa grahaNa ja che. sArAMza karmabaMdhanathI chUTavAne sarvathI pradhAna ane vAstavika upAya rAgadveSanI samyaka prakAre nivRtti karavI e che. nahi te gajasnAnavat jIva niraMtara duHkhI ane karma parataMtra banyA rahe che. mohanA udayathI rAgadveSarUpa pariNAma jIvane thayA kare che, jethI kaI vakhata azubha kAryonI pravRtti tathA zubha kAryonI apravRtti (nivRtti) AtmAne vate che. ane kadAcit zubha kAryonI pravRtti tathA azubha kAryonI apravRtti (nivRtti) jIva kare che, paNa evI mehagabhita pravRttinivRttivaDe zubhAzubha baMdhananI vRddhi hAni jIva anaMtakALathI karatA AvyA che. mahadaya kSINa thavAthI vA atyaMta maMda thavAthI tattvajJAna nirmaLapaNAne pAme che tathA e samyaka tatvajJAnanA prasAdathI Atma upaga mahadaya pratye ALase che-nisipaNane bhaje che, jethI vijJAnarUpa zuddhopayoganI pravRtti tathA zubhAzubha bhAvanI apravRtti athata nivRtti saheje thAya che, ane evI pravRtti-apravRttivaDe sarva karma saMskAranA AtyaMtika kSayarUpa nirvANadazAne jIva saMprApta thAya che. prathama baMdha ane AtmA ubhayamAM anAdikALathI tenA svarUpanI vAstavika pratItipUrvaka jIvane bheda ja paDyo nathI, chatAM mAtra anupaga pariNAme baMdha ane AtmA jUdA che, ema kathana mAtra jIva gAyA kare che. ane evI ajJAna mane dazAyuktapaNe karelI pravRtti-apravRttivaDe baMdhananI vAstavika nivRtti kyAMthI hoya? baMdha, baMdhahetu, baMdhaphaLa ane Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 89 pAramArthika lekhasaMgraha baMdhasvAmI enA vAstavika svarUpane samajyA vagara tathA baMdha ane baMdhaphaLathI virakta citta thaI sva-svarUpane viSe apUrva prema ullasyA vagara anAdi baMdhananI AtyaMtika nivRtti haya ja nahi. AthI ja kahevAmAM AvyuM che ke-ajJAna ane rAgadveSayukta pariNAme karelI pravRtti te baMdhanuM kAraNa thAya e te nizcita che, paNa tenA pariNAme karelI nivRtti paNa baMdhanuM kAraNa thAya che; jyAre AtmapariNatiyukta samyagajJAna pariNAme karelI pravRtti tathA nivRtti banne mokSanuM kAraNa thAya che. e eka tattvajJAnapUrvaka AtmadazAnuM apUrva mAhAtmya che. siddhipadane sAco upAya jIvanA pUrvakALanA badhA mAThA sAdhana, kalpita sAdhana maTavAM apUrva jJAna sivAya bIjo koI upAya nathI; ane te apUrva vicAra vinA utpanna thavA saMbhava nathI ? ane te apUrva vicAra apUrva purUSanA ArAdhana vinA bIjA kayA prakAre prApta thAya?-e vicAratAM ema ja siddhAMta thAya che ke- jJAnI purUSanI AjJAnuM ArAdhana e siddhipadane sarvazreSTha upAya che. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA naceAnI apekSAe jaine nagamanayanI apekSAe jainadhama ne Agha zraddhAe mAnatA hAya tA jaina kahevAya. gADarIyA pravAhe navakAra gaNatA hAya, prabhunI pUjA karatA hAya, deva-gurU--dhamA~nI bhakti karavAnA bhAva hAya temaja tithie navakArasInuM pratyAkhyAna karatA hAya, te te jaina kahevAya che. jainanA guNa peAtAnAmAM na pragaTathA hAya chatAM upacArathI tene sthApana karatA hAya, te naigamanayanI apekSAe jaina kahevAya che. zrAvakanA ekavIza guNA, sattara guNI ane khAra vrata vigere peAtAnAmAM na hoya, teA paNa tenA aMzarUpa piraNAmavaDe te te guNNAne peAtAnAmAM upacAra karatA hAya ane vastutaH te te guNA peAtAnAmAM pragaTacA na heAya, teA paNa naigamanayanI apekSAe jaina kahevAya che. sAdhunA vratA ane sAdhunA guNAmAM ekAMza pariNAme pravRtti karanAra dravyasAdhune naigamanayanI apekSAe sAdhu kahevAmAM Ave che. naigamanaya ekAMzarUpa vastuno dharma vA te vastunA pariNAmane utpanna thayelA jANI saMpUrNa vastu utpanna thaI ema mAne che. vastunA eka a'za pragaDyo hAya te te vastu utpanna thai ema mAnavuM, e naigamanayanI mAnyatA che. AkhI duniyAmAM je je manuSyA jaina thavAnA pariNAma dhAraNa karIne aza thakI paNa dhama'mAM pravRtti kare che, te te manuSyA kula thakI jainA che. aMtaramAM mithyAtvI chatAM jee jainadharmanI upara uparanI kriyAo kare che, te save Aghe gaNAtA nagamanayanI apekSAe jenA che. jainadharmanA eka azathI pariNAma dhAraNa karIne ekAMtathI jainadhama mAM pravRtta Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa'graha [ 91 sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA, e naigamanayanI apekSAe caturvidha saMgha gaNAya che. saMgrahanayanI apekSAe sattAe jainapaNuM rahyuM che, evA sarvAM jIvA jaina kahevAya che. sattAe sAdhutva, sAdhvItva, zrAvakatva ane zrAvikAtva rahyuM che, evA sarva jIvA saMgrahanayanI apekSAe caturvidha saMgha gaNAya che temaja jaina gaNAya che. vyavahAranayanI apekSAe jainanA AcArA je pALatA hAya teo jaina kahevAya che. saMgrahanaya sAmAnya grAhaka che, tethI sarva jIvAmAM sattAe jainatva mAnIne sarva jIvAne te nA kahe che. vyavahAranaya vizeSa dharmagrAhI che, tethI AcAra arthAt jainadhamanI kriyAone jeA karatA hAya teone jena kaheche. vyavahAranayamAM aneka gaccha phikAvAlA kriyAne karanArA jenA gaNAya che. 'RjIsUtra" mata pramANe je jainanA pariNAmane dhAraNa karanAra hAya te jena kahevAya che. RjusUtranaya phakta eka vartamAnakALane grahaNa kare che, paNa bhUtakALa tathA bhaviSyakALane grahaNa karatA nathI. vata mAnamAM jevA pariNAma vatA hAya tene RjusUtranaya kahe che. jainadhama nI kriyAo karatA hAya paNa tenA pariNAma jainanA nathI, teA tene RjusUtranaya jaina kahetA nathI. vata mAnamAM jo jainanA piraNAma vatA hAya tA teneRRjusUtranaya'jainakaheche,'zabdanaya'peAtAnImAnyatA AgaLa TarIne kahe che ke-jenAmAM samyaktva pragaTayuM hAya che te jaina kahevAya che. vAstavika samyaktva vA nizcaya samyaktvanI prAptivaDe manuSya jaina kahevAya che. 'samabhirUDhanaya'nI apekSAe samyakpaNe jaina evA zabdanA bhAvAtha je grahaNa karAya che temAM Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 ]. zrI jI. e. jaina granthamAlA je ArUDha thAya che, te jaina kahevAya che. jenapaNAmAM ekAMza nyUna hoya tene samabhirUDhanaya jaina kahe che. "evabhUtanaya" jaina evA zabdavaDe saMpUrNa arthakriyAkAritva jenAmAM heya, paripUrNa jenapaNuM, samyakatva, jJAna ane cAritrAdi guNe jenAmAM hoya, tene evaMbhUtanaya jena kahe che. e rIte sarva nAnI apekSAe jaina mAnI zakAya. naigamanayanI apekSAe duniyAmAM ghaNuM jene hoI zake, sattAe jenapaNuM mAnanAra saMgrahanayanI apekSAe duniyAmAM ghaNA jene hoI zake, vyavahAranayanI apekSAe duniyAmAM ghaNa jene hoI zake, paNa nigama ane saMgraha naya karatAM vyavahAranayavaDe pahelA be nayanI apekSAe thaDA jaine hoI zake. pUrvAcAryo sAmAnya jIva AgaLa traNa naya utAravAnI bhalAmaNa kare che. vartamAnamAM naigama tathA vyavahAranayanI apekSAe catuvidha saMghanI mAnyatA vA jenanI mAnyatA svIkArIne jainazAsananI sevAmAM pravRtta thaI zakAya. naiyagamana tathA vyavahAranayathI jainone oLakhI zakAya ane jena tarIke sthApI zakAya. jusUtra vigere upara uparanA nAnI apekSAe nyUna, nyUnatara ane nyUnatama jaina hoI zake ane tevA jainene kevaLajJAnI vigere viziSTa jJAnI oLakhI zake, chamastha anumAnathI oLakhI zake. zrI tIrthaMkaradeve vyavahAranayanI mukhyatAe caturvidha saMghanI sthApanA kare che, mATe vyavahAranaya jaina tarIke karAtA vyavahAramAM baLavAna che. sarvananI mAnyatAe-- apekSAe jaino mAnavA gya che. naigamanavaDe sarvane AdyamAM jenapaNuM hoya che. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 93 sAco AnaMda khAvAnA mATe duniyAmAM jIvavAnuM nathI, paNa AnaMda mATe jIvavAnuM che. AnaMdamaya jIvana gALavA mATe zvAsazvAsa levAnI jarUra paDe che. zeka ane ciMtAnA zvAsozvAsathI mRtyu thAya che, udAsInatAthI duHkha thAya che ane duHkha e AtmAnA svabhAvathI virUddha hovAthI mRtyu samAna che. AnaMda e ja AtmAnuM lakSaNa che. jyAre AnaMdathI zvAsazvAsa cAle che, tyAre AtmA pitAnA dharmane dhAraNa kare che ema avadhavuM. zAtAdanIyajanya AnaMdathI bhinna e vAstavika AnaMda e ja vastutaH AnaMda che ane te AnaMdarUpa AtmA che. jyAM vAstavika AnaMdanI hera vahe che, tyAM AtmA jAgRta dazAmAM che ema jANavuM. AtmAnA svAbhAvika AnaMdanA bhegathI AtmA potAnuM svarUpa jANuM zake che ane tethI te anya padArthothI nivRtta thaIne zuddhAnaMda svarUpamAM akhaMDa upayogathI ramyA kare che. AnaMdanuM jIvana anadhi che. AnaMdanuM jIvana e pitAnuM jIvana che ane zAtAdanIyajanya sukha, duHkha, zeka vigerenuM jIvana te pitAnuM vAstavika vizuddha jIvana nathI paNa pratikULa jIvana che. zuddha jJAnanI sAthe vAstavika AnaMdane anubhava Ave che ane tethI AnaMdanI ghena mukhanA caherA para paNa AnaMdanA cihno pragaTAvI zake che. jJAnagarbhita vairAgInuM jIvana AnaMdanI jhAMkhIvALuM hoya che. tenA hRdayamAM saralatA, svacchatA, nirbhayatA, sujanatA ane zuddha premanA jharaNA Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94] zrI jI. e. jaina granthamAlA vahe che ane tethI tenuM AMtarika hadaya ucca guNanI bhUmikAbhUta bane che. jJAnI duHkhanA prasaMgomAM paNa duHkhanA vicArane haThAvI vAstavika sukhanI laharIne anubhava le che. jJAnI duHkhanA vicArone sukhanA vicArorUpe pariNAvI de che ane tenA aMtaramAM sukhI jIvana vahe che. AnaMdajIvana e ja jIvanAra AtmAnuM lakSaNa che. AtmArthI je AtmArthI hoya te jyAM jyAM je je karavuM ghaTe te te kare ane jyAM jyAM je je samajavuM ghaTe te te samaje athavA je je jyAM samajavuM ghaTe te te tyAM samajavAnI kAmana jene che ane je je jyAM AcaravuM ghaTe te te tyAM AcaravAnI jene kAmanA che, te paNa AtmArthI kahevAya che. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa'graha [ 95 anekAntanA upacAge vizAla dRSTi AtmAnA zuddha dharmanuM jyAre smaraNa karavAmAM Ave che, tyAre bAhyAcArathI vadhI paDelA matabhedothI mahattva jaNAtuM nathI. sarva prakAranA matabhedevAnI buddhi jenAmAM utpanna thAya che, evA AtmAnA guNNAnI zuddhi karavAmAM Ave te peAtAnA AtmAnuM hita sAdhI zakAya che. peAtAnA AtmAnI zuddhi karavAmAM anyAmAM rahelA matabhedenuM naDatara peAtAne thatuM nathI. jene peAtAnA AtmAne zuddhatArUpa sAdhyanA samyaga upayAga nathI, tene ekeka nayathI uThelA ekAnta matabhedonI asara thAya che. jema samudramAM zRMgImatsya rahe che ane khArA jalamAM vahetI evI mIThI velanuM pANI pIve che, tema samyagajJAnI AtmA A saMsAramAM ekeka nayathI uThelA evA aneka patharUpa khArA sAgara chatAM anekAnta nayanA vicArarUpa mIThA jalanuM pAna kare che. dravyAnucAgavaDe jyAre AtmAnuM samyak svarUpa vicAravAmAM Ave che, tyAre anya pathA ane anya matavAdIo para maitrIbhAvanA rahe che ane matasahiSNutA nAmanA guNa pragaTavAthI anya dharma pALanArAo upara paNa kArUNyabhAvanA khIlI uThe che. Atmadhama sAdhaka madhue samajavuM joIe ke- amArA janma jagatamAM uttama kAryAM karavAne mATe thayA che, mATe sarva jIvAne potAnA AtmA samAna mAnIne peAtAnA AtmAnI peThe anyAnA AtmAnuM zreya karavA prayatna karavA joIe. vItarAgadhamathI dUra rahelA manuScA para kadi paNu Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thathAlA 96 ] zrI jI. e. jaina granthamAlA zatrutA dhAraNa karavI nahi, temaja jainadharmane nahi pALanArA manuSyonI jAtiniMdA karavI nahi. vizALa dRSTimAM lehacuMbakanA jevI zakti rahI che. jemAM anekAna-vizALa daSTine dhAraNa kare che ane tene samyaka upayoga kare che, teo anya manuSyone pitAnA suvicAronuM dAna ApI zake che. jaina zAstro ane jenetara dharmazAstronA rahasyone jeo sArI peThe jANI zake che ane vizALa daSTithI AtmAnA satya dharmane avabodhe che, teo jainadharmanI unnati karavAne samartha thAya che. aneka paMthenA vacce ubhA rahIne tevA jaino kharekhara aneka matavAdIone paNa "anekAnta" dharmanuM amRta pAna karAvavA samartha thAya che. upAdAna-sAdhana jema mATImAM ghaDe thavAnI sattA che, paNa daMDa, cakra, kuMbhArAdi sAdhane maLe te ghaDe thAya, tema AtmA mATIrUpa che te sadgurU Adi sAdhano maLe te AtmajJAna thAya. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha sAdhyanI dRSTie sAdhaka nacAvatAra [AtmAnA saMbaMdhamAM sAta naye| nIce invarTeDa krAmAmAM mUkAyela cauda kheAlamAM utArelA, je tattvajJAna' nAmaka pustikAmAM vAMcavAmAM Avela, jenA Azaya parama gaMbhIra hAI, eka vidvAna sagRhasthane AnA Tre| bhAvA samajAvavA jaNAvela; te uparathI sAdhakajanAne upayogI dhArI atra lekhAkAre ApavAmAM Ave che. ] 1. 'evabhRtaSTithI RjIsUtra sthiti kara. ' " jevA prakAre zuddha nizcayathI AtmAnI evabhUta zuddha svarUpasthiti che, te dRSTi lakSamAM rAkhI RjusUtrapaNe-va mAna paryAyamAM tathAprakAre sthiti kara! eTale ke vamAnamAM zuddha svarUpamAM va [ 97 ' 2. ' RnusUSTithI evabhUta sthiti kara.1 ane vata mAna paryAyanI RjIsUtranI dRSTie paNa jevA prakAre AtmAnuM eva'bhUta zuddha nizcayasvarUpa che, tevA prakAre sthiti kara ! athavA vartamAna vyavahArarUpa AcaraNanI dRSTie paNa jevuM zuddha AtmasvarUpa che tevI sthiti kara ! zuddha svarUpa thA! 3. ' naMgamadaSTithI evabhUta prApti kara.' negamaSTithI eTale ke-jevA prakAre caitanyalakSaNathI AtmA leAkaprasiddha vyavahArathI vyavahArAya che, te dRSTithI lakSamAM rAkhI eva'bhUta zuddha caitanyasvarUpe sthiti kara ! athavA negama eTale jevA prakAre vItarAgabhakti, vairAgya Adi meAkSasAdhaka vyavahAra leAkaprasiddha che, te dRSTithI-tathArUpa vyavahAra AcaraNanI dRSTithI evabhUta eTale ke-jevA prakAre Atma 7 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98] zrI jI. a. jaina granthamAlA svarUpa che tevA prakAre thA! A lokaprasiddha vyavahAra AcarIne paNa niraMtara evaMbhUta- kta AtmasvarUpa pAmavAne ja lakSa rAkha! 4. "evabhUtadaSTithI nigama vizuddha kara.' ane evabhUtadaSTithI eTale sAdhya evA zuddha AtmasvarUpane niraMtara lakSamAM rAkhI naigamathI cita lakSaNa AtmAne vizuddha kara ! athavA leprasiddha mekSasAdhaka vyavahArane vizuddha kara ! 5. "saMgrahadaSTithI evabhUta thA." sAmAnyagrAhi evA saMgrahanayanI daSTithI evaMbhUta thA! saMgrahanayanI dRSTinI apekSAe sarva jIva sattAthI siddha samAna che. A dRSTi lakSamAM rAkhI evabhUta thA! arthAt jema AtmasvarUpa che tevI sthitine pAmelo thA! e svarUpastha thA! 6. "evabhUtadaSTithI saMgraha vizuddha kara.' evaMbhUta arthAt jevuM yathAsthita zuddha sahaja AtmasvarUpa che, tevI daSTithI te apekSA draSTisanmukha rAkhI saMgraha arthAt je potAnI svarUpasattA che te vizuddha kara ! eTale ke-zuddha nizcayasvarUpa lakSamAM rAkhI tene anukULa zuddha vyavahAranuM evuM anuSThAna kara, ke jethI karIne-je sAdhana vaDe karIne te evaMbhUta AtmArUpa sAdhya siddha thAya. 7. "vyavahAradaSTithI evabhUta pratye jA.' vyavahAradaSTithI eTale paramArtha sAdhaka vyavahAraSTithI evaMbhUta pratye jA! zuddha svarUpa pratye jA ! kAraNa ke-sarva vyavahAra-sAdhananuM eka ja sAdhya svarUpasiddhi che. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [99 pAramArthika lekhasaMgraha 8. "evaMbhUta daSTithI vyavahAra vinivRtti kara.' evaMbhUta-nizcayarUpa zuddha svarUpadaSTi lakSamAM rAkhI vyavahAra vinivRtti kara! evI uttarottara caDhatI AtmadazA utpanna karate jA, ke jethI pachI vyavahAra-sAdhananI vinivRtti thAya, apekSA na rahe. (kAraNa ke-samasta vyavahAra nizcayanI siddhi mATe che. tenI siddhi thatI jAya che, tema tema vyavahAranI nivRtti thAya che.) 9. "zabdadaSTithI evaMbhUta pratye jA.' zabdaSTithI eTale AtmA zabdanA kharekharA arthamAM evabhUta-zuddha svarUpa pratye jA ! dAkhalA tarIke-jJAna-darzanacAritra pratye gamana-pariNamana kare te AtmA. ema "AtmA zabdano artha che. A zabdanA yathArtha artharUpa daSTi lakSamAM rAkhI evaMbhUta pratye jA! zuddha AtmasvarUpane pAma ! 10. "evabhUtadaSTithI zabda nirvikalpa kara.' evaMbhUta-zuddha svarUpalakSI dRSTithI zabdaneyathArtha artharUpa "AtmA" nAmadhArI zabdane nivika9pa kara ! arthAta AtmA" sivAya jyAM bIje kAMI paNa vikalpa vartate nathI e kara! nivikalpa AtmadhyAnane-zukaladhyAnane pAma!. 11. "samarUiDhadaSTithI evaMbhUta avaloka." samabhirUDha-nizcayasvarUpanI sAdhanAmAM samyakSaNe abhirUDha-ati uMce caDhela ucca guNasthAna sthitine pAmela evI daSTithI, evabhUta eTale jevA prakAre mULa zuddha AtmasvarUpa che te avaloka! je! kAraNa ke-samabhirUDha sthitivALAne pratyakSa pragaTa evaMbhUta Atmadarzana-kevaladarzana thAya che. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 ] zrI jI. e. jena canthamAlA 12. 'evaM bhUtadaSTithI samabhirUDha sthiti kara.' evaMbhUta-zuddha AtmasvarUpa sthitinI dRSTithI samabhirUDha-AtmasvarUpamAM samya5Ne atyaMta ArUDha, evI parama gadazAsaMpanna sthiti kara ! svarUpArUDha thA ! theMgArUDha sthiti kara ! 13. "evabhUtadaSTithI evabhUta thA." evaMbhUtadaSTithI-zuddha AtmasvarUpa sthitinI dRSTithI lakSamAM rAkhI evaMbhUta thA! arthAta zuddha AtmasvarUpamAM jeNe sthiti karI che e svarUpasthita thaI jA! 14. "evaMbhUtasthitithI evabhUtadaSTi zamAva.' ane AvA prakAre evaMbhUtasthitithI-yathAsthita zuddha AtmasvarUpamAM sthitithI evaMbhUta arthAt AtmasvarUpa sthitinI daSTi zamAva! arthAt zuddha AtmasvarUpa je hAruM sAdhya, dhyeya, lakSa hatuM, te zuddha sahajatmasvarUpamAM te tuM have sthita thaI cUkyo che, eTale have jUdI evI evabhUtadaSTi rahI nathI. dRSTi ane sthiti ane ekarUpa-ekAkAra thaI gayA che, ekamekamAM samAI gayA che, tanmaya thaI gayA che eTale have enuM alaga-jUduM grahaNa karavApaNuM rahyuM nathI. daSTi pramANe sRSTi" te utpanna karI dIdhI che, mATe he parabrahma! have te evaMbhUtadaSTine paNa samAvI de, kAraNa kete tuM ja che. dRSTi ane sthitinI ekarUpatArUpa parama siddha abhedarUpa, parama nizcayarUpa temaja parama yogadazAne te pAmyo che. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArasAthika lekhasa graha [ 101 dravya--kSetra--kALa anubhAgAdithI thatI AtmA para asara AtmA para dravya-kSetra-kALa-anubhAgAdi aneka kAraUAnI asara thAya che, jene laI adhyavasAyanI bhinnatA thAya che. kamanA eka sthitibadha thavAmAM asaMkhya adhyavasAyanA sthAnA haiAya che. te dareka adhyavasAye kAI paNa jIva te samaye te ja sthiti mAMdhI zake che. e rIte ghaNA jIvAe ekasarakhI sthiti khAMdhavA chatAM, te saghaLAM jIvA eka ja kSetramAM, eka ja kALamAM tathA eka ja prakAranA sarapza saMcAgeAmAM anubhavatAM nathI, paraMtu bhinna kSetrakALAdi ane bhinna bhinna saMyeAgAmAM anubhave che. AnuM kAraNa bhinna bhinna kSetra, kALa ane anubhAgAdivaTe ( rasavarDa ) thayelI adhyavasAyanI vicitratA che. e rIte bhinna kSetra, kALa Adi asaMkhya kAraNI bhinna bhinna adhyavasAyA thavAmAM kAraNa che. kSetrAdi tathA meAhanIyanA sthAnakA asaMkhya hAvAthI adhyavasAye paNa asaMkhya hoya che. A asaMkhya adhyavasAyeAvaDe ekasarakhI ja sthiti adhAyA chatAM ekasarakhA saMyeAgeAmAM anubhavAtI nathI. kAI paNa eka sthitima'dhanuM eka adhyavasAyarUpa eka ja kAraNa hAya, tA te sthitine eka chatra je sAmagrI pAmI anubhave, te ja sAmagrI pAmI te sthitine bAMdhanAra saghaLA jIveAe anubhavavI joIe, paraMtu tema thatuM nathI. kamanI eka sthiti mAMdhanAra aneka jIveAmAMthI eka jIva je Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - 102 ] zrI jI. a. jaina granthamAlaya sthitine amuka kSetra ke amuka kALamAM anubhave che, tema bIje jIva te ja sthitine bIjA kSetra ke bIjA kALamAM anubhave che. A kAraNathI eka ja sthitibaMdha thavAmAM aneka adhyavasArUpa aneka kAraNe che. te aneka kAraNavaDe sthitibaMdha eka jIvane eka samaye ekasarakho ja thAya che. mAtra temAM bhinna bhinna saMgemAM anubhavavArUpa temaja aneka kAraNevaDe pheraphAra thavArUpa vicitratA rahelI che. tAtparya e ke-ghaNuM jIvee samAna sthitivALuM karma bAMdhyuM hoya, temAM paNa pariNAmanI taratamatAthI anubhavakALa jude jude dekhAya che ane te pariNAmanI taratamatA dravyAdi pAMca kAraNanI apekSA rAkhe che. vizeSa samaja khAtara pharI vicArIe ke-ekaeka sthitisthAnakanA baMdhamAM hetubhUta nAnA javAnI apekSAe asaMkhyAta kAkAza pradezapramANa kaSAyodayanA sthAne hoya che, eTale ke-sthiti sarakhI ja bAMdhe che, chatAM kaSAda bhinna bhinna hoya che ane bhinna kaSAyadayarUpa kAraNevaDe eka ja sthitisthAnanA baMdharUpa kArya thAya che. kAraNe aneka chatAM sAmAnyataH eka sthitisthAnanA baMdharUpa kArya je ke eka ja thAya che, chatAM je sthitisthAna baMdhAya che te ekasarakhI ja rIte bhagavAya-anubhavAya tevuM baMdhAtuM nathI; paraMtu dravya, kSetra, kALa ane bhAvAdi aneka jAtinI vicitratAyukta baMdhAya che. bhinna bhinna drArUpa nimittavaDe bhinna bhinna kSetramAM, bhinna bhinna kALamAM ane jUdA jUdA bhamAM je eka ja sthitisthAna anubhavAya che. te je tenA baMdhamAM aneka kaSAyadayarUpa kAraNe na hoya te na anubhavAya. www. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = pAramArthika lekhasaMgraha [ 103 baMdhamAM eka ja kAraNa hoya to bAMdhanArA sarve ekasarakhI ja rIte anubhave, paraMtu tema nathI. eka ja sthitisthAna jUdA judA ja dravyAdi bhinna bhinna sAmagrI pAmIne je anubhave che, te jUdA jUdA kaSAdayarUpa bhinna bhinna kAraNene ja AbhArI che ane te kaSAyodayarUpa pariNAmanI taratamatA dravyAdi pAMca kAraNenI apekSA rAkhe che. A uparathI ema babara kahI zakAya ke-jIvane dravya-kSetra-kALAdine anusarI jevA jevA prakAranA saMgasAmagrI-nimitta prApta hoya, tevA tevA prakAre AtmA adhyavasAyane pAmI dravyAdi sAmagrI anusAra tIvra ke maMda rasavarDa sthitibaMdha anubhave che. kArya temaja kAraNe banneya dravyAdinI apekSA rAkhe che, kAraNa ke-kamane udaya, kSaya, kSapazama ane upazama dravya, kSetra, kALa, bhava ane bhAvaA pAMcanI apekSAe che. sukha-duHkhanA kAraNabhUta punya - pApAtmaka karma paNa dravyakSetrAdinI apekSAe ja udaya athavA kSaya pAme che. saMsAranA sarva kAryomAM anubhAgarasarUpa kaSAya eka ke bIjI rIte joDAyelA ja rahe che. rAgadveSa vagara saMsAranAM kAryo banatAM nathI ane tethI guptapaNe ke ughADI rIte kaSAya thaI jAya che. A ja bAbata tyAgI jIvanamAM paNa lAgu paDI zake. atra kaSAya zabdanI vyAkhyA baMneya (sthUla ane sUkSma) rIte samajavAnI che. sUmanI gaNatrI saMjvalana kaSAyamAM ane tethI pUrva pUrvamAM anukrame skUla, sthUlatara ane skUlatama mAnI zakAya. sUma daSTie-tAtvika Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA dRSTie vicAravAmAM Ave te jIvane kSaNe kSaNe kaSAya jAgRta che. AtmA peAtAnA karmAnusAra dravya-kSetra-kAlAdi sAmagrIne pAmavA chatAM te te dravya kSetrAdine amuka aMze svAtmAnukULa karavA ke pratikULa karavA te peAtAnA hAthamAM che. vicAraka AtmA dhAre te tene (dravya-kSetrAdi sAmagrIne) svAtmAnuM hita thAya tevA karI zake che ane e kAraNe peAtAnA je rIte AtmavikAsa thAya, AtmasthiratA thAya, tathAprakAranA mAga zeAdhavA lalacAya e sahaja che, ke jethI AtmavikAsanuM je mukhya kAraNa adhyavasAyanI zuddhatA rahevAnA hetu anyA rahe ane tethI kanA anubhAga-2sa thavAmAM cikAza na thAya. dhyAnamAM rAkhavuM ke-sthitibaMdha ekasarakhI ja rIte bheAgavAya tevA thAya, chatAM rasabaMdha ekasarakhI ja rIte bhAgavAya tevA thatA nathI. lesyAnA bhinna bhinna pariNAmarUpa nimittavaDe jaldI jUdI rIte bhegavAya tevA paNa rasakhadha thAya, tethI sthiti ekasarakhI bAMdhavA chatAM rasa Achevatto baMdhAya che ane te dravya-kSetrAdi sAmagrI pramANe anubhavAya che. sthiti paNa rasAdhIna hAvAthI rasanA nAzathI sthitinA nAza avazya thAya che. kama baMdhanA kAraNabhUta adhyavasAya sthAnakA dravyAdi pAMcamAnA kAI paNa kAraNathI utpanna thatAM, yeApazamanI mAphaka vicitra hAvAthI sthitirasanA upakrama ( ghaTADA) karI zake che ane tema thatAM AtmA ucca sthitine pAmavA lAyaka banI zake che. ( 5'casa'grahanI saMkalanA ) Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 105 jJAnanaya ane kriyAnayanI vaktavyatA jJAnanaya-A naya kahe che ke-samyagdarzanacAritrAdi grAhya che, mithyAtva, ajJAna, avirati vigere agrAhya che ane svavibhUti vigere upekSA karavA ceAgya che. uparAkta grAhya, agrAhya ane upekSA karavA ceAgya padArtha jANyA chatAM, tenA prApti, parihAra ane upekSA karavAnI icchAvALAe temAM pravRttirUpa yatna karavA joIe. e pramANe sa vyavahAranuM kAraNa jJAna che. aihika ke pAralaukika phaLanA arthIe sArI rIte jANelA amAM ja pravRtti karavI joIe; anyathA pravRtti karavAmAM phaLanA visaMvAda jaNAya che. pApathI nivRtti, kuzaLapakSamAM pravRtti ane vinayanI prApti-e traNeya jJAna Ape che tathA dIkSA prApta karelA, utkRSTa tapa ane cAritravALA sAdhu chatAM paNa teone jyAM sudhI samasta jIvAdi vastusamUhane sAkSAtkAra karAvanAruM kevaLajJAna utpanna nathI thatuM, tyAM sudhI temane meAkSaprApti nathI thatI. " je jenA vinA na ane te tenuM kAraNa che. " arthAt kriyA jJAna vinA na hAya tethI kriyA e jJAnanuM kAraNa che. jema bIjAdi vinA aMkura nathI thatAM tethI te tenuM kAraNa che, tema sakala puruSArthanI siddhi paNa jJAna vinA thatI nathI mATe te tenuM mukhya kAraNa che. A naya. cAra prakAranA sAmAyikamAMthI samyaktvasAmAyika ane zrutasAmAyika-e ene ja mAne che, kemake-te banne jJAnAtmaka hAvAthI te ja mukhyatve karIne meAkSanA kAraNa che. dezivarati ane savirati sAmAyika A naya nathI mAnatA, kemake-te jJAnanuM kArya hAvAthI gauNabhUta che. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jI. a. jaina granthamAlA kriyAnaya-A naya kahe che ke-grAhya, agrAhyAdi artha jANyA chatAM puruSAnI siddhi icchanArAe pravrutyAdi rUpa kriyA karavI joIe. matalama ke-padArtha jANyA chatAM paNa kriyA ja sAdhya-sAdhaka che. jJAna tA kriyAnuM upakaraNa hAvAthI gauNa che. kevaLajJAna utpanna thayA chatAM paNu, bhagavaMta zrI arihaMtadevane jyAM sudhI sa`ka rUpa Indhanane bALI nAMkhavAne agninI jvALAnA samUha samAna zailezI avasthArUpa kriyA prApta thatI nathI, tyAM sudhI mukti prApta nathI thatI. " je jenI pachI tarata ja thanAruM hAya te tenuM kAraNu che. " jema anya avasthA pAmela pRthvI Adi sAmagrI pachI tarata ja thanAra aMkura tenuM kAraNa che, tema sarva purUSArtha siddhi paNa kriyAnI anaMtara ja thAya che; mATe kriyA ja sa puruSAOsiddhinuM pradhAna kAraNa che. A naya cAra prakAranA sAmAyikamAMthI dezavarati ane saviratine ja mAne che, kemake-kriyArUpe te muktinuM pradhAna kAraNa che. samyaktva ane zruta sAmAyika te tenA upakArI mAtra hAvAthI gauNabhUta hAvAne lIdhe nathI mAnatA. 106 ] ziSya-bhagavan ! A anne pakSamAM yukti jaNAya che, teA pachI emAMthI satya tattva karyuM ? guru-svataMtra sAmAnya-vizeSavAdI dhAe nayAnI paraspara viruddha vaktavyatA sAMbhaLIne sarva nayAne saMmata je tattvarUpe grAhya hoya te muktinuM sAdhana che, arthAt cAritrarUpa kriyA ane jJAnAdi guNu e ubhaya (jJAna-kriyA) vaDe je sAdhya hoya te meAkSasAdhaka che, paNa emAMthI ekale koI pakSa mAkSasAdhaka nathI. jJAnanayavAdI kahe che ke- je Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa thaya [ 107 jenA vinA na thAya te tenuM kAraNa che. " AmAM tadavinAbhAvitvarUpa hetu asiddha che, kemake jJAna mAtrathI ja puruSArthasiddhi nathI evuM kAMi paNa jaNAtuM nathI. jo ke dAha-pAka Adi karavAnA arthIne dahanAdinA jJAna mAtrathI ja dAhArdika kAryasiddhi thatI nathI, parantu agni lAvavA, tene pheMkavA, saLagAvavA vigere kriyA paNa karavAmAM Ave te ja te dAhAdi kAryanI siddhi thAya che. zrI tIrthaMkara bhagavaMtA paNa mAtra kevaLajJAnathI ja meAkSa sAdhe che ema nahi, sAthe yathAkhyAtacAritrarUpa kriyA paNa hAya che mATe satra puruSArthasiddhinuM kAraNa jema jJAnasiddha thAya che, tema kriyA paNa tenuM kAraNa siddha thAya che; kemake tenA vinA puruSArtha siddhi thatI nathI, mATe e hata anekAntika che. e ja pramANe kriyAnayavAdIe je jenA pachI thanAruM hAya te tenuM kAraNa che, ityAdi prayAgamAM "je jenA pachI thanAra " rUpa hetu kahela che, te paNa asiddha ane ekAntika che; kAraNa ke-srI-lakSya-bhAga AdinA kriyAkALamAM jJAna haiAya che. tenA jJAna sivAya temAM pravRtti ja thaI zake nahi. e ja pramANe zailezI avasthAmAM sava saMvararUpa kriyAkALe paNa kevalajJAna haiAya che. tenA sivAya tenI prApti nathI hAtI mATe e hetu asiddha che. vaLI jema upAkta hetu mukti Adi puruSArthInA kAraNarUpe kriyAne siddha kare che tema jJAnane paNa kAraNarUpe siddha kare che, kAraNa ke tenA vinA puruSAnI siddhi kAMI thatI nathI, mATe e hetu anekAntika che. vastutaH 'jJAna-kriyA' ubhayathI ja muktisAdhya che, paNa bhinna bhinna eka ekathI sAdhya nathI. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA 6 kriyA binA jJAna nAhi kahuM, kriyA jJAna bhitu nAhi; kriyA jJAna dAu milata rahetu he, jyu jalasa jalamAMhi." ziSya-bhagavan! jo jJAna-kriyA pratyekamAM prApta karAvavAnI zakti nathI, te tenA samudAyamAM kyAMthI hAya ? jema retInA pratyeka kaNamAM tela nathI hAtuM tema tenA samuddAcamAM paNa nathI hAtuM, tevI rIte ahIM paNa pratyeka jJAna nekriyAmAM paNa muktiprApaka zakti je nathI, te bannenA samudAyamAM paNa na heAvI joie. guru-jo saCthA prakAre e pratyekanI muktimAM anupakAritA kahevAmAM Ave te tuM kahe che tema thAya, parantu tema nathI. ahIM pratyekanI muktimAM dezeApakAritA che ane samudAya thatAM saMpUrNa upakAratA thAya che, mATe samudrita jJAnakriyA ja muktinuM kAraNa che. viveka dharma zuM che ane adharma zuM che, puNya zuM che ane pApa zuM che, nitya zuM che ane anitya zuM che, satya zuM che ane asatya zuM che, pavitra zuM che ane apavitra zuM che, sukha zuM che ane du:kha zuM cheA vastuonA mULa svarUpane jyAre buddhi saMpUrNa pRthakkaraNa bAda yathArtha anubhava karAve, tyAre samajavuM -viveka jAgyA che. saMkSepamAM jaDa-cetananuM bhedajJAna te viveka. A be vastumAM uparanI badhI vastu AvI jAya che. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha ( 109 mokSanA sAdhana " jJAnajJAnavArivALi mokSapA." samyagadarzana samyagrajJAna ane samyAritra-e traNeyathI mekSanuM sAdhana thAya che. mokSanuM svarUpa-baMdhanA kAraNene abhAva thavAthI je Atmika vikAsa paripUrNa thAya te mokSa che arthAt jJAna ane vItarAgabhAvanI parAkASTA e ja mekSa che. sAdhananuM svarUpa-je guNa eTale zaktinA vikAsathI tatvanI arthAt satyanI pratIti thAya ane jenAthI heya-cheDI devA gya ane upAdeya-svIkAravA egya tatvanA yathArtha vivekanI abhiruci thAya, te "samyagadarzana." naya ane pramANathI thanAruM jIvAdi tanuM yathArtha jJAna te samyajJAna. samyajJAnapUrvaka kASAyika bhAvonI eTale rAga-dveSanI ane yoganI nivRtti thavAthI je svarUparamaNa thAya che, e ja "samyaphacAritra." sAdhananuM sAhacArya-upara jaNAvelA traNeya sAdhana jyAre paripUrNa rUpamAM prApta thAya tyAre saMpUrNa mAkSane saMbhava che, anyathA nahi. eka paNa sAdhana jyAM sudhI apUrNa hoya che tyAM sudhI paripUrNa mekSa thaI zakato nathI. udAharaNa tarIke-samyagadarzana ane samyagajJAna paripUrNa rUpamAM prApta thayA che, chatAM samAritranI apUrNatAne lIdhe teramAM guNasthAnakamAM pUrNa mekSa arthAt azarIra, siddhi athavA videhamukti thatI nathI ane caudamAM guNasthAnamAM Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 ] zrI jI. e. jaina granthamAlA zileza avasthArUpa paripUrNa cAritra prApta thatAM ja traNeya sAdhanonI paripUrNatAnA baLathI pUrNa mekSa thAya che. sAhacarya niyama-uparanA traNeya sAdhanamAMthI pahelA be eTale samyagadarzana ane samyajJAna avazya sahacArI hoya che. jema sUryane tApa ane prakAza ekabIjAne choDIne rahI zaktA nathI tema samyagadarzana ane samyaga jJAna ekabIjA sivAya rahI zaktA nathI, paraMtu samyAritranI sAthe emanuM sAhacarya avayaMbhAvI nathI; kAraNa ke--samyAritra sivAya paNa keTalAka samaya sudhI samyagdarzana ane samyagajJAna jevAmAM Ave che. Ama hovA chatAM paNa utkrAMtinA krama pramANe samyAritra mATe evo niyama che ke-jyAM te hoya tyAM enI pUrvenA samyagadarzana Adi banne sAdhana avazya hoya ja. samyagadarzananuM lakSaNa-utaravAcakA saTsanama' yathArtha rUpathI padArthono-mukhyatAe Atmatatvane nizcaya karavAnI ruci tathA te cetana-Atmatatvane nizcaya thavAmAM kAraNabhUta achavAdi-jaDa padArthone nizcaya karavAnI je ruci, te "samyagdarzana." .. samyagadazananI utpattinA nimitto-samyagadarzana nisargathI eTale svAbhAvika pariNAma mAtrathI athavA adhigamathI eTale bAhya nimittathI utpanna thAya che. jagatanA padArthone yathArtha rUpathI jANavAnI ci sAMsArika ane AdhyAtmika banne prakAranA abhilASAthI thAya che. dhana-pratiSThA Adi keI sAMsArika vAsanA mATe Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = pAramArthika lekhasaMgraha [ 111 je tatvajijJAsA thAya che te samyagadarzana nathI, kemake-enuM pariNAma saMsAravRddhi che. paraMtu AdhyAtmika vikAsane mATe tavanizcayanI je ruci phakta AtmAnI tRpti mATe thAya che te samyagdarzana che. nizcaya ane vyavahAradaSTithI pRthakkaraNa-AdhyAtmika vikAsathI utpanna thaela eka prakArane AtmAne pa~i NAma te "nizcaya samyakatva che. teNeya mAtrane tAtvika rUpamAM jANavAnI, heyane choDI devAnI ane upAdeyane grahaNa karavAnI rucirUpa che ane e rucinA baLathI utpanna thatI dharmatatvaniSThA e "vyavahAra samyakatva che. samyakatvanA lakSaNa-samyagadarzananI pratIti karAve evA pAMca lakSaNe mAnavAmAM Ave che te prazama (zAMti), saMvega (vairAgya), niveda (saMsAra para kaMTALe), anukaMpA (sarva prANI para dayA) ane Astikya (AsthA) che. pAMca lakSaNonI saMkSipta vyAkhyA-1-tatvanA mithyA pakSapAtathI utpanna thatAM kadAgraha Adi doSone upazama e "prazama" che, 2-sAMsArika baMdhanene bhaya e "saMvega" che, 3-viSayomAM Asakti ochI thavI te "nirveda che, 4-duHkhI prANIonuM duHkha dUra karavAnI IcchA te "anukaMpA" che, ane pa-AtmA Adi pakSa kintu yuktipramANathI siddha padArthane svIkAra te Astikya che. hetubheda-samyagdarzanane cagya AdhyAtmika ulkAnti thatAM ja samyagadarzana pragaTa thAya che, paNa AmAM kaI AtmAne enA AvirbhAva (pragaTa thavA mATe bAhya nimittanI apekSA rahe che, jyAre koIne rahetI nathI. e te Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA prasiddha che ke-koI vyakti zikSaka AdinI madadathI zilpa Adi keTalIka kaLAo zIkhe che, jyAre keTalAka bIjAnI madada sivAya peAtAnI jAte ja zIkhI le che. AMtarika kAraNeAnI samAnatA heAvA chatAM paNa mAhya nimittanI apekSA ane anapekSAne laine samyagadananA 'nisa samyagdarzana ane ' adhigama samyagdarzana' evA e bheda karyo che. mAhya nimitto paNa aneka prakAranA hAya che. koI pratimA ADhi dhArmika vastuonA mAtra avaleAkanathI, koI gurunA upadeza sAMbhaLIne, kAi zAstro bhaNIne ane kAI satsaMgathI paNa samyagdarzana prApta kare che. utpattikrama-anAdikALanA saMsArapravAhamAM tareha tarehanA du:khAnA anubhava karatAM karatAM ceAgya AtmAmAM phAI vAra evI piraNAmazuddhi thai jAya che, je e AtmAne te kSaNa mATe apUrva ja che. e pariNAmahine 'apU karaNa' kahe che. apUrNAMkaraNathI tAttvika pakSapAtanI mAdhaka rAga-dveSanI tIvratA maTI jAya che. evI rAga-dveSanI tIvratA maTI jatAM AtmA satyane mATe jAgaruka banI jAya che. A AdhyAtmika jAgaraNa e ja 'samyaktva' che. samyagajJAna-tenA pAMca bheda che. mati, zruta, avidha, mana:paryAya ane kevaLa,-e pAMca jJAna che. sUtramAM jema samyagdarzananuM lakSaNa batAvyuM che tema samyajJAnanuM lakSaNa tAvyuM nathI. te eTalA mATe ke-samyagdananuM lakSaNa jANI lIdhA pachI sabhyajJAnanuM lakSaNa vinA prayAse anAyAse jANI zakAya che. te A rIte-jIva karNaka vAra samyagadaza narahita hAya che paNa jJAnarahita hAte Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 113 nathI. kAI ne kAI prakAranuM jJAna enAmAM avazya hoya che. e ja jJAna samyagadananA AvirbhAva thatAM ja sabhyajJAna kahevAya che. samyagajJAna ane asamyagajJAnanA taphAvata e che ke-paheluM samyaktva sahacirata che, jyAre bIjuM samyaktvarahita mithyAtva saharita che. pra.-samyaktvanA evA zuM prabhAva che ke tenA abhAvamAM cAhe teTaluM vizALa jJAna hAya teA paNa te asamyagajJAna yA mithyAjJAna kahevAya che ? ane thADuM ne aspaSTa jJAna hoya te pazu samyaktva pragaTa thaye chate samyagajJAna kahevAya che ? u.-A ( tattvArthasUtra) adhyAtmazAstra che, eTalA mATe emAM samyAna ke asabhyajJAnane viveka AdhyAtmika dRSTithI karavAmAM Ave che, paraMtu nyAya yA zAstranI mAphaka viSayanI dRSTithI karavAmAM AvatA nathI. nyAyazAstramAM je jJAnanA viSaya yathArtha hAya te ja samyajJAna-pramANu ane jene viSaya ayathA hoya te ja asamyagajJAna-pramANAbhAsa kahevAya che : kintu A AdhyAtmika zAstramAM nyAyazAstrane sammata sabhya-asamyagajJAnanA vibhAga mAnya hAvA chatAM paNa gauNa che. ahIMA je jJAnathI AdhyAtmika utkrAnti thAya te samyagajJAna e dRSTi mukhya che ane jenAthI saMsAra vRddhi athavA AdhyAtmika patana thAya te asamyajJAna che. A rIte samyagadarzana, samyagajJAna ane samyakacAritra -e traNeya mAkSanA sAdhana che. e sAdhanAnI jeTale jeTale aMze prApti, teTale teTale a'ze AtmAnA ucca vikAsa che. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 ] zrI jI. e. jaina granthamAlA adhyAtma vacana adhyAtmanI vyAkhyA karatAM zAstrakAra mahArAjAe kahyuM che ke-AramAnAmapijhA vArA vArimA " AtmAne uddezIne je pAMceya (jJAnAcArAdi AcAranI sAdhanA karavI tenuM nAma "adhyAtma kahevAya che. A adhyAtmazAstrano upadeza amRta samAna kahyo che, tethI pragaTa AtmAmAM parama zAMti anubhavAya che ane anukrame mokSasukhanI prApti thaI zake che. adhyAtmamArga batAve te "adhyAtmavacana che. je vacana ekAMta Atmahitane ja arthe pravarte che, je vacana rAga-dveSAdika vikAravarjita zrI vitarAgadevanI amRtamaya vANIne anuvAdaka hoya che, je vacana jJAna ke kriyAne ekAMta pakSa kheMcatA nathI, je vacanathI jJAna ane kriyAne sAthe ja puSTi maLe che ane je vacanavaDe zuddha samajapUrvaka zuddha kriyA sevavA ja pravartAya che, tenuM nAma "adhyAtmavacana kahI zakAya che. jema paMkhI be pAMkhavaDe ja UDI zake che ane ratha be cakravaDe ja cAlI zake che, tema "adhyAtma" paNa zuddha jJAnakriyAnA saMmelanathI ja pravarte che. te vinA adhyAtma kahI zakAya ja nahi. vastutatvanI samaja meLavI, hitAhitane yathArtha viveka karI, je svahitasAdhanamAM pravRtta thAya che ane ahita kAryathI nivRtta thAya che, te ja aMte sva-ISTasiddha karI zake che. te vinA ekAMta jJAna ke WiAnA pakSamAM paDI sva-parane bhAre nukazAnImAM utAravAnuM bane che. adhyAtmamArga AtmakalyANane amegha upAya che, jethI temAM Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha 115 je kAMI kartavya karavAmAM Ave che te lokadekhAva mATe nahi, paNa kevaLa pitAnA ja AtmAne lakSI tenI zuddhi ane tenI ja unnati arthe karavAmAM Ave che. AvI aMtaradRSTi jene jAgI che, te "adhyAtmadaSTi" vA "adhyAtmI kahevAya che. evA adhyAtmadaSTi mahApuruSa sattaramA ne ogaNIsamA saikAmAM zrI AnaMdaghanajI ane zrI cidAnaMdajI thaI gayA. vartamAnamAM paNa kaI kaI virala AtmA ene AMzika anubhava anubhavatA haze. anAdikALathI parapudgalanA abhyAsayege jIvane adhyAtmanuM AcaraNa te dUra rahyuM, paNa e vArtA pratye prema Ave eya kaThInatama che. evA ja pU. u. mahArAje ATha daSTi pikI bIjI tArASTimAM vartatAne jaNAvyA che. eha daSTi hoya vartatA manamohana mere, yoga kathA bahu prema manamehana mere.' A adhyAtma vinA pU. upAdhyAyajI mahArAjanA zabdomAM kahIe te- adhyAtma viNa je kriyA, te te tanamula tele; mamakArAdika yogathI, Ima zAnI bele. " bAkI nAma-adhyAtmathI kAMI di vaLavAne nathI. jenuM bhAva-adhyAtma sAcuM che agara tenI suruci che, sanmukhabhAva che, te ja AtmAnA adhyAtmanA traNa nikSepA (nAma, sthApanA ne dravya) sAcA che. A cAramAMthI ekeya nikSepa eLavavA yogya nathI. AvA adhyAtmane sau koI lekhaka-vAcaka pAmI sva-para AtmAnuM hita sAdhe e ja samIhA. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116] zrI jI. a. jaina granthamAlA zrI jJAnasAranA batrIza aSTakano saMkSipta sAra 1. pUrNatA-paugalika upAdhithI rahita svabhAvajanita pUrNatA e ja pUrNatA. je vastuothakI kRpaNa pitAne pUrNa mAne che, tene tyAga te ja sAcI pUrNatA che. vivekI purUSanI dRSTi pUrNAnaMdarUpI amRtathI nigdha thayelI hoya che. 2. magnatA-pAMca Indriyone pitAnA vyApArathI para banAvIne ane manane ekAgra karIne jJAnasvarUpa evA para brahmane viSe vizrAtine dhAraNa kare che, te magnatA kahevAya che, arthAt sva-svabhAvamAM sthiratA karavAthI magnatA prApta thAya che. parabhAvane viSe AtmAnuM kartApaNuM nathI, paraMtu jJAnarUpa mAtra kiyA che. jJAnanuM sukha svAdhIna che, savAbhAvika che, kaTTarahita che ane bIjuM sukha tethI viparIta che. parAbhAvathI pitAne sukhI mAnanAra cakravartI jevA paNuM eka kSaNamAM raMka thaI jAya che, jethI te sukha asthira che. - 3. sthiratA-cittanI asthiratA-caMcalatAne nAza thavAthI sthiratA pragaTe che, arthAt saMkalpa-vikalpane tyAga thavAthI sthiratA pragaTe che. 4. mehatyAga-"ane mArUM" te ja moha che ane huM ane mAruM jenAmAM nathI te ja meharahita che. moha eTale Atmabhinna padArthone viSe Atmiyatva buddhi utpanna karanAra mehanIya karma-mUDhatA. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 117 5. jJAnI-te ja uttama jJAna che, ke jethI AtmA vAraMvAra eka parabrahma-nirvANapadane viSe tanmaya thAya che. meATA zAstrapAThanA kAMI Agraha nathI. rAgAdikavALuM jJAna te ja ajJAna samajavuM. te ja jJAna kahevAya che, ke je sva-svabhAvalAbhanA saMskAranuM kAraNa che ane tethI anya buddhi arthAt bIjuM rAgAdikavALu jJAna mAtra adha karanAra che, ema mahAtmAoe kahyuM che. 6. zama-vikalpanA viSayane pAra utarela sadA svabhAva grahaNavALA evA jJAnanA je paripAka, te 'zama'kahevAya che. ceAgArUDha thavAne icchatA muni bAhya kriyAne pazu seve che, paraMtu antakriya evA ceAgArUDha muni zame karIne ja siddhine pAme che. 7. indriyajaya-jo sasArathI hItA haiA ane meAkSaprAptinI AkAMkSA rAkhatA hA, te indriyA para ya meLavavAne ghaNuM parAkrama phAravA. hajArA siratAthI nahiM pUrAya evI samudranA uttara samAna indriyAnA samUha tRptimAna thA nathI, mATe aMtarAtmAe karIne tRpta thA! 8. tyAga-mamatAnA tyAga ane samatAnA svIkAra, temaja khAdya AtmabhAvanA tyAga ane aMtara AtmabhAvanA svIkAra, te ja tyAga che. jyAM sudhI Atmatattva prakAze karIne peAte peAtAne zikSA Ape evA gurUne pAmatA nathI, tyAM sudhI uttama gurUnI sevA karavI, 9. kriyA-bhagavAna zrI jinezvaradevanA mukhAdimAMthI nIkaLelA vacanarUpa jinAgama tene anusarIne kriyAnuM karavuM, Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA te kriyA samajavI. Ane 'vacanAnuSThAna' kahevAya che. 10. AtmAne viSe tRpta-pudgalathI pudgala tRpta pAme che ane AtmA AtmAthI tRpta pAme che, mATe paratRptineA samAropa jJAnIne ghaTatA nathI. pudgalanI bhAgatRSNAe Atura jIvanI viSoAra jevI durgati thAya che ane jJAnanA svAdathI tRpta jIvane dhyAnarUpI amRtanA udgAra jevI para'parA thAya che. jJAnarUpI amRtanuM pAna karIne, kriyArUpI suralatAnA phaLanuM bheAjana karIne ane zAmya tAMbulanuM AsvAdana karIne muni utkRSTa tRptine pAme che. 11. nile pa-pudgalabhAvanA huM kartA nathI, karAvanAra nathI ane tadguNa anuyAyI nathI. AvA jJAnavALA AtmA lepAtA nathI. tapa ane zrutajJAnAdie matta evA kriyAvAn AtmA paNa lepAya che, paraMtu bhAvanA jJAne karIne pUrNa evA kriyArahita lepAtA nathI. meATA DhoSanI nivRtti kriyAnA ane sUkSma dASanI nivRtti jJAnanA khaLathI ja thAya che. dezavarati-saviratine te sthAnanI kriyAnI mukhyatA che, jyAre sAtamA, AThamA ane navamA guNasthAne vatA jIvane jJAnanI mukhyatA che. 12. niHspRhaspRhAvAna muni tRNu athavA rUnI jema halakA dekhAya che ane bhavasamudramAM DUbe che, temAM kAMI Azcaya nathI. paraspRhA e ja mahAdu:kha ane niHspRhatva e ja mahAsukha che. 13. mAnavAnlR--(pudgalane viSe apravRtti e ja mauna.) samyaktva te ja mauna ane mauna teja samyaktva che. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 119 zuddha zraddhAe nirdhAra karela AtmasvabhAvanI upAdeyatAne viSe ja upagapariNatinuM avasthAna te ja samyakatva che ane samyagadarzana karIne hepAdeyatA vibhakta karI upAdeyane viSe ramaNa svabhAva e ja mauna che. e bannenuM aikya che. AtmA AtmAe karIne AtmAne viSe zuddhatA jANe che, mATe muninI jJAna avasthA ratnatrayImAM-jJAna, darzana ane cAritranI ektA kare che. AtmAnA jJAnamAM ramaNa karanAra je puruSanI kriyA jJAnamayI che tenuM mauna sarvottama che. jema viparItagrAhI maNinuM jJAna ane maNinI zraddhA zuddha maNimAM pravRtti karatuM nathI, temaja je jJAna ane zraddhAthI zuddha AtmasvabhAvane viSe AcaraNa thatuM nathI athavA duSanivRtti thatI nathI, te jJAna nathI ane te darzana nathI. jema pradIpanI sarva kriyA prakAza zaktivALI che, tema AtmasvarUpathI bhinna jenA pariNAma nathI evA ananya svabhAvavALAnI sarva kriyA jJAnamaya che, tenuM mauna sarvottama che. 14. vidyAvAna-tatvane viSe je buddhi tene cAgacAoe vidyA kahI che. AtmA pariNAmI nitya che. parasaMga-pudgalasaMga anitya ema je jANe che, te vidyAvAnuM jANa. samatAnA kuMDamAM snAna karIne ane karmamaLane dUra karIne je malinatAne pAmate nathI, te aMtarAtmA utkRSTa pavitra che. huM ane mArApaNAnI buddhi te avidyA che. sarvadA kSIra-nIranI jema ekarUpa thaI rahelA karma ane jIvane je vibhinna kare che ane jaDa-cetana lakSaNathI tenI vyavasthA karIne pRtha kare che, te bhedajJAnI munirAja vidyAvAnuM che. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA 15. vivekavAn-AtmA AtmAne, AtmAe karIne AtmAne mATe AtmAthI AtmAne viSe jANe, te cha kAraka che. e cha kAraka jene sAdhakapaNe pariNamyA che, te mahAbhAgane jaDa-viSama evA avivekarUpI varanI sAthe Asakta thavAnuM kyAMthI hAya ? sa`sAramAM zarIra, AtmA ane Adi zabdathI vacana, citta, caitanyAdghinA avivekaabheda e sadA sulabha che. te dehAtmAdinuM bheda purijJAnaAtmAnI ekatAnA nizcaya kATi janmAvarDa durlabha che. saMsAramAM badhAya bhavastha jIve zarIra ane AtmAnI abhedavAsanAthI vAsita ja che. bhedanAnI kAIka ja hAya che. evA bhedajJAnI teja vivekavAn kahevAya che. 16. mAdhyastha svapakSamAM satya ane parapakSamAM niSphaLa evA nayAmAM jenuM mana tulya svabhAvavALu che, te mahAmunine mAdhyastha jANavA. te apakSapAtapaNAe karIne tattvanI parIkSA karanAra che ema samajavuM, paraMtu eka nayapakSI madhyastha thaI zake nahi. sarva prANIe peAtAnA kama kRta AvezavALA che ane peAtAnA kama bhAgave che. temanI pratye madhyastha puruSa rAgadveSa nahi dharatAM samavRttithI rahe che. paciMtA rAgAdinA hetu che ane AtmaciMtA parama sukha ApanAra che. madhyastha puruSanA manarUpI vADA yuktirUpI gAyanI pAchaLa jAya che, jyAre kadAgrahInA manarUpI maTa tene pUchaDe karIne khece che. ni yavAn-AtmAthI bhinna padArthI, ke je deha viSayADhimAM sukha AdinI AkAMkSA, AlekAdi sAta 17 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 121 prakArane bhaya, viSayAdimAM sukhaprApti Adi bhrama ane sAMsArika pravRtti vigere pApapravRttine nAza karavAthI nirbhayavAna thavAya che. je mahAmunine kAMI gopya nathI, Apya nathI, heya nathI, deya nathI ane jJAna karIne peyane jANe che, temane kaI ThekANe bhaya nathI. 18. anAtmazaMsA-svaguNarUpI deraDAnuM AlaMbana kare te tenA hitanA mATe thAya che, paraMtu pite ja stuti karatA bhavasamudramAM paDe che, mATe AtmaguNaprazaMsA tyAga karavA yogya che. pUrvanA puruSothI atyaMta nIcatva bhAvavuM. pratyeka AtmAne viSe tulya daSTie karIne zuddha paryAya jeNe jANyA che, evAM mahA munine utkarSa e azuddha paryAya hevAthI nathI hoto. 19 tattvadaSTi-jenI daSTi rUpavatI che, te rUpane joIne rUpane viSe moha pAme che ane jenI arUpI tattvaSTi che, te nirUpa evA AtmAmAM magna che. bAhyadRSTi te atatvadaSTi ane aMtaradaSTi te tavaduSTi jANavI. tatvadRSTithI joIe tyAre ja vastunA satya svarUpanuM bhAna thAya che. bAhyadRSTi jIva bhasma karIne, kezalace karIne ane zarIra upara rAkhelA malina vastroe karIne pitAne moTe mAne che, jyAre tattvaSTi jJAna sAmrAjya karIne pitAne gariSTha jANe chemAne che. 20. sarva samRddhivAnu-bAhyadRSTine pracAra virUddha karyo chate mahAtmA munine sarva samRddhi AtmAne viSe pratyakSa dekhAya che. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 ] zrI cha. a. jaina granthamAlA bAhira daSTi dekhatAM, bAhira mana dhAve; aMtara daSTi dekhatAM, akSayapada pAve." 21. karmavipAka cintana-sarva jagat karmavaza che, ema jANu muni sukhathI harSa pAmatAM nathI temaja duHkhathI bhaya pAmatAM nathI. prazamazreNi para ArUDha thayelA zrutakevalI paNa azubha karmanA udayathI bahalasaMsArI thAya che, te bIjAnI zI vAta? udayamAM AvelA sarva karmo kSaya thavAnA che ema samajI tulyadaSTi dhAraNa kare che, te ja gi sahajAnaMdarUpa prApta kare che. karmavipAka chellA pudgalaparAvattanI hadamAM pahoMcyA vinAnA jIvane ArakSaNa karavA chatAM, eTale chellAthI anya pudgalaparAvarnamAM dekhatAM chatAM dharmane hare che ane carama pudgalaparAvartavALA sAdhunuM te pramAdAdarUpa chidro jene dharmane ati malina kare che, jethI pramAdAdine avakAza ApavA na de. je pramAda vigerethI zatakevalI jevA mahApuruSa paNa anaMtasaMsArI thAya che. 22. bhavaudvega-A saMsArane pAra pAmavA mATe, muni maraNanI bIke rAjAnA bhayathI telanuM vAsaNa grahaNa karanAra ane rAdhAvedhane sAdhavA viSe jema udyamavaMta thavAya che, tema muni dharmakriyAne viSe ekAgra hoya che. jema jheranuM osaDa jhera che, tema bhayanuM osaDa bhaya che. upasargAdi bhaya jyAre prApta thAya, tyAre saMsArathI hItA evA sAdhu te upasarga samyaka prakAre sahana kare che ane nirbhaya rahe che. vyavahAramAM sthita sAdhu A saMsAranI bhIti dhyAve, paraMtu nijabhAvamAM ramaNa karanArane bhAvabhayane avakAza rahetuM nathI. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMha [ 123 23. lokasaMjJAtyAga-bhavarUpI durgama parvatanuM ullaMghana karI zake evA cha guNasthAnakane prApta karIne lekottara jenI sthiti che, evA muni saMjJAne viSe rakta thAya nahi. ghaNuM mANase lakasaMjJAne anusaranArA che, paNa tethI pratikULa janAra eka munirAja che, tema zuddha mAgane anusaranAra bahu ja virala hoya che. lokasaMjJAne tyAgI ane matsara-mamatA vigere jenA nAza thaI gayA che te sAdhu sukhamAM rahe che. lokanuM avalaMbana karIne bahu jaNAe kareluM kartavya hoya to mithyASTine dharma kadI tajavA gya thAya nahi. lokasaMjJAe karIne haNAelA evA pitAnA satya vratarUpa aMgamAM thayelI marmaprahAranI mahA vyathAne nIcuM gamana karavuM, ItyAdi karIne darzAve che. AtmasAkSika dharmamAM lokyAtrAe karIne zuM kAma che? lekamAM zreyanI IcchAvALA bahu che, paNa kettaramAM bahu nathI. jema ratnanAM vyApArIo haMmezAM zeDA che, tema svAtmasAdhaka paNa bahu thaDA che. 24. zAsrarUpI daSTi-jJAnIpuruSa zAstrarUpI netrathI sarvabhAvane jUe che. jeo zAstrajJAmAM svecchAcArI che, teonI zuddha beMtAlIza deSarahita bhikSA Adi paNa tene hitakArI thatAM nathI, jJAnAdi guNanI vRddhi karanAra nathI, kAraNa ke-mithyAtva tathA ajJAnAdi dethI tenuM hRdaya dUSita che. zAstramAM kahelA AcArane je muni pALe che ane zAstra e ja jenA cakSu che, evA ja muni paramapadane pAme che. 25. parigrahatyAga-parigrahanuM jora eTaluM badhuM che ke-tene vaza thayelA munivarenI paNa saMgadeSathI mati Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 124 ]. zrI jI. e. jaina granthamAlA naSTa thAya che. parigraharUpI grahanA AvezathI dUSita vacanerUpI dhulIne veranAra liMgionA-muni veSa dhAraNa karanArAenA vikRta pralApa zuM saMbhaLAtA nathI ? arthAt ghelachAnA pratApe saMbhaLAya che. patrakalatrane jeNe tyAga karyo che, mUrachathI je rahita che tathA jJAna mAtramAM je pratibaddha che evA gIne pudgalajanita baMdhanathI zuM? bAhya tathA abhyatara parigrahane tRNavat tajI daIne je udAsInabhAvane bhaje che, te ja sAcA muni jANavA. mUcchAe karIne jenI buddhi AcchAdita che tene sarva jagata parigraha che ane mUrachIthI je rahita che tene sarva jagatu aparigraha che. 26. anubhavajJAna-sarva zAstrane vyApAra mAtra digadarzana-dizA mAtra dekhADanAra che, paNa eka anubhava ja bhavasamudrane pAra pamADe che. vizuddha anubhava vinA seMkaDe zAstrayuktiothI paNa atIndriya parabrahmanuM jJAna thatuM nathI ema paMDite kahe che. sudhA ane tRSA,zeka ane meha,kAma, kaSAya vigerenA abhAve karIne paNa nikaleza che, evA zuddha be vinA lIpImaya, akSaramaya, vANImaya athavA hRdayane viSe jalpAkArarUpa ciMtana-e pramANe traNa rUpavALI dRSTithI joI zake nahi, paNa ISTaniSTa vikapa viraha thavAthI (mithyAtva, ajJAna ne mehanA abhAvathI) ja anubhavajJAna prApta thAya che. anubhave karIne ja svasaMvedya parabrahmane prApta kare che. . cogavAna-AtmAne mekSanI sAthe joDavAthI sarva AcAra paNa vega kahevAya che. tenA bheda karIne sthAna, varNa, artha, AlaMbana ane nirAlaMbana te jene gocara che, Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 125 te coga kahevAya che. pahelA be kriyAga che ane pachInA traNa jJAnaga che. te sthAnAdinA pratyeka IcchA, pravRtti, sthiratA ane siddhi-e cAra bheda che. e pramANe vIsa yoga paNa prIti, bhakti, vacana ane asaMga anuSThAnanA bhede cAra prakAre che. A badhA maLIne roganA eMsI prakAra thAya che. te sakala cogathI zelezI yoganI prApti thavAthI anukame mekSAga siddha thAya che. sthAnAdi vegathI je rahita che, tene tIrtha ucchedAdinuM AlaMbana karIne paNa sUtra bhaNAvavAmAM mahAdeSa che, ema pUrvAcAryo kahe che. 28. niyAga-caitanyanA svabhAvamAM AtmAne jeNe arpaNa karyo che, vikArane jeNe tyAga karyo che, sAdhunA zuddha AcArane je pALe che ane paramezvaranI aSTaprakAre bhAvapUjA kare che, e ja muninuM kartavya che-ema je yathArtha samaje che, evA brahmavedI pApathI lepAtA nathI. 29 pUjA-dayArUpI jaLathI snAna, saMteSarUpI ujavaLa vastra dhAraNa karanAra, vivekarUpI tilaka, bhAvanAe karIne jene Azaya pavitra che, evA bhakti ane zraddhArUpI kesaramizrita caMdanarasavaDe navavidha brahmacaryarUpa aMge zuddha AtmA rUpa devanI pUjA karavAthI "bhAvapUjA thAya che. gRhasthane bhedapUrvaka upAsanA karavArUpa "dravyapUjA' ucita che ane abheda upAsanArUpa bhAvapUjA sAdhune cagya che. 30. dhyAna-dhyAtA, dhyeya ane dhyAnanuM trika jenuM ekatAne pAmyuM che, evA ananyacitta munine kAMI duHkha hetuM nathI. aMtarAtmA dhyAtA che, paramAtmA dhyeya che ane Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 zrI jI. a. jaina granthamAlA ekAgrabuddhi e dhyAna che. e traNeyanI samApatti te ektA che. jema dhyAnathI vRttine abhAva thaye chate maNine viSe pratibiMba paDe che, tema nirmaLa aMtarAtmAmAM paramAtmAnI samApatti thAya che. ema dhyAnanA trividha phaLathI visasthAnaka tapa vigere ghaTe che. ukta trividha dhyAnaphaLarahita tapAdi kaSTa te abhavya Adine paNa saMsAramAM durlabha nathI. 31. tapa-karmonuM jvalana karavAthI jJAna e ja tapa che, ema to kahe che. te AtyaMtara tapa ISTa che. bAhya tapa tene vadhAranAra che. ajJAnInI saMsAranA pravAhane anusaranArI "huM lokenI sAthe hoIza" ItyAdi lakSaNavALI AnutasikI pravRtti hoya che ane jJAnavaMtanI pratizrotasAme pUre cAlavArUpa dharma saMjJAmUlaka ugra mAsakSapaNAdi pravRtti hoya che. ethI ja caturNAnI pite taddabhavasiddhigAmI che, ema jANatAM chatAM tapa Adare che. bhavathI virakta thayelA tatvajJAnanA athIne dhananA arthInI jema zIta-tApAdi duHsaha nathI. te ja tapa kare, ke jene viSe durthAna nathI, gahIna thatAM nathI ane Indriyone nAza thatuM nathI. 32. sarvanaya Azrayaje cAritraguNamAM lIna che, te sarva nayanA dhAraka hoya che. samavRttivALA sarva nayAzrita jJAnI Atmasukhane AsvAda kare che. sarva nayanA jANanArAonuM taTasthapaNuM lekane viSe upakArarUpa thAya che. pRthaka naya karIne je mUDha che, tene ahaMkAranI pIDA ane kalahaphaLanI prApti thAya che. lekanA hitane mATe sarva nayAzrita mata jeNe prakAzita karyo che ane jenA cittamAM te pariNata thayo che, tene vAraMvAra namaskAra che ! Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 127 parzana upara dRSTAMta [ vaidyo ] cha jUdA jUdA vaidyonI dukAne che. temAM eka vaidya saMpUrNa sAce che. te tamAma rogone, tenA kAraNane ane te TALavAnA upAyane jANe che. tenAM nidAna-cikitsA sAcA hovAthI rogIne roga nimULa thAya che. vaidya kamAya che paNa sArUM. A joI bIjA pAMca kUTa paNa pitapotAnI dukAna khole che. temAM te sAcA vaidyanA gharanI davA pitA pAse hoya che teTalA pUrato te regIne roga dUra kare che ane bIjI pitAnI kalpanAthI pitAnA gharanI davA Ape che tethI ulaTa rega vadhe che. paraMtu davA sastI Ape che eTale lobhana mAryA leka levA mATe bahu lalacAya che ane ulaTA nukazAna pAme che. Ane upanaya e che ke sAce vaidya te jainadarzanavItarAgadarzana che, je saMpUrNa satyasvarUpa che. te mehaviSayAdine, rAga-dveSane, hiMsA Adine saMpUrNa dUra karavA kahe che, je viSayavivaza regIne meMghA paDe che, bhAvatAM nathI: ane bIjA pAMca kUTavaidyo che te kudarzane che. te jeTalA pUratI vitarAganA gharanI vAta kare che teTalA pUratI te roga dUra karavAnI vAta che. paNa sAthe sAthe mohanI, saMsAravRddhinI, mithyAtvanI, hiMsA AdinI dharmanA bahAne vAta kare che te pitAnI kalpanAnI che ane te saMsArarUpa roga TALavAne badale vRddhinuM kAraNa thAya che. viSayamAM rAcI rahela pAmara saMsArIne mohanI vAte mIThI lAge che arthAt sastI Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA paDe che, eTale phUTavaidyo tarapha kheMcAya che, paraMtu pariNAme vadhAre rAgI thAya che. vItarAgadana trivaidya jevuM che. arthAt 1-regInA rAga TALe che, 2-nirogIne rAga rahevA detuM nathI, ane 3-bharAgyanI puSTi kare che. arthAt-1-jIvanA samyagdarzanavaDe mithyAtvarAga TALe che, r-samyagajJAnavaDe jIvane rAganA bhAga thatAM bacAve che, ane 3-sAritravaDe saMpUrNa zuddha cetanArUpa ArAgyanI puSTi kare che. sva-para vicArakattavya jyAM sudhI AtmasvarUpa jANavAmAM na Ave, tyAM sudhI paramAtmatattvanA sAcA khyAla kadI thatA nathI; kAraNa ke--AtmAnuM svarUpa na jANanAra manuSya AtmAmAM sthiti karI zakatA nathI. jyAM sudhI deha e para che ane dehI AtmA tenAthI jUdA che, te bheda yathArtha samajavAmAM na Ave tyAM sudhI jIvane muMjhavaNanA pAra rahetA nathI; mATe AbhAthAe AnA vicAra prathama karttavya che. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha anaMtAnubaMdhI kaSAya-vicAraNA A saMsArane viSe anaMtA evA keTi jIvAnI sakhyA che. vyavahArAdi prasaMge kodhAdghi vaNuMka anaMtA jIvA calAve che. cakravartI rAjA Adi krodhAdi bhAve saMgrAma calAve che ane lAkhA manuSyeAnA ghAta kare che, te paNa teomAMnA kAI kAinA te ja kALamAM meAkSa thayA che. krodha, mAna, mAyA ane lAbhanI cAkaDIne kaSAya evA nAmathI ALakhAvavAmAM Ave che. A kaSAya che te atyaMta krodhAdivALA che. te jo ana ta saMsAranA hetu hAI ne anaMtAnukha'dhI kaSAya thatA hAya, te te cakravartI Adine anaMta saMsAranI vRddhi thavI joie ane te hisAbe anaMta sa'sAra vyatita thayA pahelAM mekSa thavA zI rIte ghaTe? e vAta vicaravA ceAgya che. je krodhAdithI anaMta saoNMsAranI vRddhi thAya te anaMtAnukha dhI kaSAya kahevAya che, e paNa niHzaMka che. te hisAbe upara batAvelA krodhAdi anu MtAnu adhI jyAre sA~bhavatA nathI, tyAre anaMtAnubaMdhInI cADI bIjI rIte sabhave che. [ 129 samyajJAna, darzana ane cAritra-e traNeyanI aikyatA te 'mAkSa.' te samyajJAna, darzana ane cAritra eTale vItarAgajJAna, darzana ane cAritra che. tenAthI ja anaMta saMsArathI muktapaNuM pamAya che. A vItarAgajJAna kanA ama dha hetu che. vItarAganA mArge cAlavuM athavA temanI AjJA pramANe cAlavuM e paNa akha'dhaka che. te pratye je krodhAdi kaSAya hAya 10 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130] zrI jI. a. jene canthamALA tethI vimukta thavuM, te ja anaMta saMsArathI atyaMtapaNe mukta thavuM che arthAt mokSa che. mokSathI viparIta e je anaMta saMsAra tenI vRddhi jenAthI thAya che, tene anaMtAnubaMdhI kahevAmAM Ave che, ane te paNa temaja. vItarAganA mAge ane temanI AjJAe cAlanArAonuM kalyANa avazyameva thAya che. A je ghaNu jIvene kalyANakArI mAga, te pratye krodhAdi bhAva ke je mahA viparItanA karanArA che, te ja "anaMtAnubaMdhI kaSAya che. jo ke krodhAdi bhAva laukike paNa aphaLa nathI, paraMtu vItarAge prarUpela vItarAgajJAna athavA mokSamArga athavA te sadharma, tenuM khaMDana athavA te pratye krodhAdi bhAva tIvra-maMdAdi jevA bhAvathI hoya tevA bhAvathI anaMtAnubaMdhI kaSAyathI baMdha thaI anaMta evA saMsAranI vRddhi thAya che. guNasaMkalanA guNanI hakIkata evI che ke eka guNane sarvaze grahaNa karyo ke tenI pAchaLa aneka guNe svataH cAlyA Ave che. jemake-kSamAguNa Ave tyAre abhimAna, daMbha, mUcchI, matsara, niMdA vigere dezo tatkALa nAza pAme che. ApaNe pAMca-sAta bAbatone na vaLagatAM eka guNane game te bhoge vikasAvavA aDaga prayAsa karIe te paNa kArya saphaLa thAya che, jIvana dhanya bane che ane sAdhya samIpa Ave che. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa'graha [ 131 vyavahArasatya ane paramA ' vastunuM yathArtha svarUpa jevuM jANavuM, anubhavavuM tevuM ja kaheluM, te satya vyavahArasatya ane paramA satya 'ema e prakAre che. paramA satya eTale AtmA sivAya bIja koI padArtha AtmAnA thaI zakatA nathI, ema nizcaya jANI bhASA eTalavAmAM deha, strI, putra, mitra, dhana, dhAnya, gRha Adi vastuonA prasaMgamAM khelatAM pahelAM eka AtmA sivAya bIjuM kAI mArUM nathI, evA upayAga rahevA joI e. anya AtmA saMbaMdhI khelatAM AtmAmAM jAti, liMga ane tevA aupacArika bhedabhAvA, te AtmA na chatAM mAtra vyavahAranayathI kAne mATe khelavAmAM Ave che, evA upayegapUrvaka elAya tA te pAramArthika bhASA che ema samajavAnuM che. dRSTAMta tarIke eka mANasa peAtAnA AreApita dehanI, gharanI, strInI, putranI ke anya padArthanI vAta karatA hAya, te vakhate vaktA spaSTapaNe te padArthathI huM bhinna huM ane te mArA nathI, ema spaSTapaNe khelanArane bhAna hAya tA te satya kahevAya. jema keAI graMthakAra zreNika rAjA ane celA rANInuM varNana karatAM hAya. te ane AtmA hatA ane mAtra zreNikanA bhava AzrayI temanA sabaMdha agara strI, putra, dhana, rAjya vagerenA saMbaMdha hatA, te vAta lakSyamAM rAkhyA pachI khelavAnI pravRtti paramArtha satya.' vyavahArasatya AvyA vinA khelavAnuM ane tema na heAvAthI vyavahArasahya nIce pramANe kare e ja paramA satya satya Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132] zrI jI. a. jaina grathamALA jANavAnuM che. jevA prakAre vastunuM svarUpa jevAthI, anubhavavAthI, zravaNathI athavA vAMcanathI ApaNane anubhavavAmAM AvyuM heya tevA ja prakAre yathArtha paNe vastunuM svarUpa kahevuM ane te prasaMge je vacana bolavuM tenuM nAma vyavahAra satya. jemakeamuka mANasane lAla azva jaMgalamAM divase bAra vAge dIThe hoya ane keInA pUchavAthI te ja pramANe yathAtathya vacana bolavuM te vyavahAra satya. AmAM paNa kaI prANInA prANune nAza thato hoya agara unmattatAthI vacana belAyuM hoya, te kharUM hoya te paNa asatya tulya ja che ema jANI pravartavuM. satyathI viparIta tene asatya kahevAya che. krodha, mAna, mAyA, lobha, hAsya, rati, arati, zeka, bhaya ane durgacchA ajJAnAdithI asatya bolAya che. krodhAdi mohanIyatA aMgabhUta che. tenI sthiti bIjA badhA karmathI vadhAre eTale sIttera kaDAkeDI sAgaropamanI che. A kama kSaya thayA vinA jJAnAvaraNIyAdi karma saMpUrNapaNe kSaya thaI zakatA nathI. jo ke gaNatrImAM prathama jJAnAvaraNIyAdi karmo kahyAM che, paNa A karmanI ghaNuM mahattvatA che, kemake-saMsAranA mULabhUta rAgadveSanuM A mULa sthAna hovAthI bhavabhramaNa karavAmAM A kamanI mUkhyatA che. AvuM mahanIyamanuM baLavAnapaNuM che, chatAM paNa tene kSaya karavuM muzkela nathI. eTale ke-jema vedanIyakarma vedyA vinA niSphaLa thatuM nathI, tema A karmane mATe nathI. vipakSa bhAvanAthI mohanayakarmanI prakRtirUpa krodha, mAna, mAyA ane lebhAdi kaSAya tathA nekaSAyanA anukrame kSamA, namratA, nirA Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 133 bhimAnapaNuM, saralapaNuM, nirdabhatA ane saMteSAdinI vipakSa bhAvanAthI upara darzAvelA kaSAyo niSphaLa karI zakAya che. nekaSAya paNa vicArathI kSaya pamADI zakAya che. eTale ketene mATe bAhya kAMI karavuM paDatuM nathI. "muni' e nAma paNa A pUrvokata rIte vicArIne vacana bolavAthI satya che. ghaNuM karIne prajana vinA bolavuM ja nahi tenuM nAma munipaNuM. rAgadveSa ne ajJAna vinA yathAsthita vastunuM svarUpa kahetAM bolatAM chatAM paNa munipaNuM-maunapaNuM jANavuM. pUrve tIrthakarAdi mahAtmAoe Ama ja vicAra karIne maunapaNuM dhAraNa kareluM ane sADA bAra varSa lagabhaga manapaNuM dhAraNa karanAra bhagavAna zrI mahAvIra prabhue AvA utkRSTa vicAre karI AtmAmAMthI pheravI pheravIne mohanIyakamane saMbaMdha kADhI nAMkhI kevaLajJAnadarzana pragaTa karyuM hatuM. AtmA dhAre te satya bAlavuM kAMI kaThina nathI. vyavahArasatyabhASA ghaNI vAra balavAmAM Ave che, paNa paramArtha satya bolavAmAM AvyuM nathI, mATe A jIvanuM saMsAraparibhramaNa maTatuM nathI. samyakatra thayA bAda abhyAsathI paramArtha satya bolavAnuM thaI zake che ane pachI vizeSa abhyAse sahaja upayoga rahyA kare che. asatya bolyA vinA mAyA thaI zakatI nathI. vizvAsaghAta kare tene paNa asatyamAM samAveza thAya che. beTA dastAvejo karavAM te paNa asatya jANavuM. pachI tapa vigere mAnAdinI bhAvanAthI karI AtmahitArtha karavA jevo dekhAva kare te asatya jANavuM. zuddha-akhaMDa samyagadarzana Ave te ja saMpUrNa paNe paramArtha satya vacana Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134] zrI jI. a. jaina granthamALA belI zakAya. eTale ke te ja AtmAmAMthI anyapaNe padArtha bhinnapaNe upaga laI vacananI pravRtti thaI zake. keI pUche ke-leka zAzvata kema kahevAmAM Avyo? tenuM kAraNa dhyAnamAM rAkhI te bole te te satya gaNAya. vyavahArasatyanA paNa be vibhAga thaI zake che. eka sarvathA prakAre ane bIje dezathI. nizcayasatya para upaga rAkhI, priya eTale je vacana anyanA athavA jenA saMbaMdhamAM belAyuM hoya tene prItikArI hoya ane pacca-guNakArI hoya, evuM ja satya vacana bolanAra sarvavirati munirAja (tyAgI) prAyaH hAI zake che. saMsAra upara abhAva rAkhanAra hovA chatAM, pUrvakarmathI athavA bIjA kAraNathI saMsAramAM rahenAra gRhastha dezathI satya vacana belavAno niyama rAkhavA yaMgya che. te mUkhya A pramANe che-manuSya saMbaMdhI (kanyAlika), pazu saMbaMdhI (gevAlika), bhUmi saMbaMdhI (mAlika), beTI sAkSI ane thApaNa, temaja bharUso eTale vizvAsathI rAkhavA gyA ApelA dravyAdi padArtha, te saMbaMdhI InakAra javuM che. A pAMca sthUla prakAra che. A vacana bolatAM paramArtha satya upara dhyAna rAkhI yathAsthita eTale jevA prakAre samyaka vastuonAM svarUpa hoya tevA prakAre ja karavAne niyama tene dezathI vrata dhAraNa karanAre avazya karavA gya che. A kahelA satya viSe upadeza vicArI te kramamAM AvavuM e ja A loka ane paralokamAM hitakArI che. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha virati vicAraNA 'virati' eTale ' mUkAvuM athavA ratithI virUddha, eTale rati nahi te. aviratimAM traNa zabdanA e samadha che ke-a +vi + rati. a-nahi + vivirUddha + rati-prItimAha eTale prIti-mAha virUddha nahi te 'avirati ' che. te aviratipaNuM pAMca iMdriya, chaThThuM mana, pAMca sthAvara jIva ane eka trasa jIva-ema bAra prakAre che. [ 135 evA siddhAMta che ke kRti vinA jIvane pApa lAgatuM nathI. te kRtinI jyAM sudhI virati karI nathI, tyAM sudhI aviratipaNAnuM pApa lAge che. samasta evA cauda rAjalAkamAMthI tenI pApakriyA cAlI Ave che. kAI jIva kAMI padArtha ceAjI maraNa pAme ane te padmA'nI ceAjanA evA prakAranI hAya kete cAjelA padArtha jyAM sudhI rahe tyAM sudhI tenAthI pApakriyA thayA kare, tA tyAM sudhI te jIvane aviratipaNAnI pApakriyA cAlI Ave che. jo ke jIve bIje paryAya dhAraNa karyothI agAunA paryAya samaye je je padArthInI cAjanA karelI che tenI tene khabara nathI, te paNu tathA hAlanA paryAyanA samaye te jIva te ceAjelA padAtha nI kriyA nathI karatA, tA paNa jyAM sudhI tenA mAhabhAva viratipaNAne nathI pAmyA, tyAM sudhI avyaktapaNe tenI kriyA cAlI Ave che. hAlanA paryAyanA samaye tenA ajANapaNAnA lAbha tene maLI zaktA nathI. te jIve samajavuM joItuM hatuM ke Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 ] zrI jI. a. jaita granthamALA A paTTAthI thatA prayAga jyAM sudhI kAyama raheze, tyAM sudhI tenI pApakriyA cAlu raheze. te ceAjelA padAthathI avyaktapaNe paNa thatI lAgatI kriyAthI mukta thavuM DAyA mAhabhAvane mUkavA. meAha mUkavAthI eTale viratipaNuM karavAthI pApakriyA baMdha thAya che. te viratipaNuM te ja paryAyane viSe AdaravAmAM Ave, eTale cALelA padArthInA ja bhavane viSe ADhavAmAM Ave, te te pApakriyA jyArathI viratipaNuM Adare tyArathI AvatI baMdha thAya che. ahIM je pApakriyA lAge che te cAritrameAhanIyanA kAraNathI Ave che. te meAhabhAvanA kSaya thavAthI AvatI aMdha thAya che. kriyA e prakAre thAya che. eka vyakta eTale pragaTapaNe ane bIjI avyakta eTale apragaTapaNe, avyaktapaNe thatI kriyA jo ke tamAmathI jANI nathI zakAtI, paraMtu tethI te thatI nathI ema nathI. pANIne viSe lahera athavA hilleALa te vyaktapaNe jaNAya che, para Mtu te pANImAM gaMdhaka athavA kasturI nAMkhI hAya ane pANI zAMtapaNAmAM hAya, teA paNa tene viSe gaMdhaka athavA kasturInI je kriyA che te jo ke DhekhAtI nathI, tathApi temAM avyaktapaNe rahelI che. AvI rIte avyaktapaNe thatI kriyAne zraddhavAmAM na Ave ane mAtra vyaktapaNAne zraddhavAmAM Ave, te eka jJAnI jene viSe aviratirUpa kriyA thatI nathI te bhAva ane bIjo uMdhI gayelA mANasa je kAMI kriyA vyaktapaNe karatA nathI te bhAva samAnapaNAne pAme che; paraMtu vAstavika rIte tema che Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 137 nahi. uMdhI gayela mANasane avyaktapaNe kriyA lAge che. A ja pramANe je mANasa-je jIva cAritramAhanIya nAmanI nidrAmAM sutA che tene avyakta kriyA lAgatI nathI ema nathI. jo mehabhAva kSaya thAya teA ja aviratirUpa cAritramAhanIyanI kriyA baMdha paDe che. te pahelAM te baMdha paDatI nathI. kriyAthI thatA baMdha mUkhya evA pAMca prakAre che. (1) mithyAtva pAMca, (2) avirati khAra, (3) kaSAya pacIza, (4) pramAda, ane (5) yAga padara. A viSayaka graMthAdikamAMthI samajavA ceAgya che. jyAM sudhI mithyAtvanI hAjarI hAya tyAM sudhI aviratipaNuM nirmULa thatuM nathI eTale jatuM nathI, paraMtu jo mithyAtvapaNuM khase teA aviratipaNAne javuM ja joIe e niHsadeha che kAraNa ke-mithyAtvasahita viratipaNuM AdaravAthI mAhabhAva jatA nathI. jyAM sudhI mAhabhAva kAyama che tyAM sudhI abhyaMtara viratipaNuM thatuM nathI ane bhUkhyapaNe rahelA evA je mAhabhAva te nAza pAmavAthI abhyaMtara aviratipaNuM rahetuM nathI: ane je bAhya aviratipaNuM AdaravAmAM na AvyuM heAya te paNa abhyaMtara che tA saheje bahAra Ave che. abhyaMtara viratipaNuM prApta thayA pachI ane uddaya AdhIna bAhyathI viratipaNuM na AdarI zake te paNu, jyAre udayakALa saMpUrNa thaI rahe tyAre saheje viratipaNuM rahe che; kAraNa ke--abhyaMtara viratipaNuM pahelethI prApta thayeluM che; jethI have aviratipaNuM che nahi ke te aviratapaNAthI kriyA karI zake. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138] zrI cha. a. jaina granthamALA mAhabhAvavaDe karIne ja mithyAtva che. mehabhAvane kSaya thavAthI mithyAtvane pratipakSa je sabhyatvabhAva te pragaTe che. mATe tyAM AgaLa mehabhAva kema hoya? athatuM heta nathI. je evI AzaMkA karavAmAM Ave ke-pAMca Idriya, chaThuM mana, pAMca sthAvarakAya ane chaThI trasakAya-ema bAra prakAre virati AdaravAmAM Ave, te lokamAM rahelA jIva ane ajIva rAzi nAmanA be samUha che, temAMthI pAMca sthAvarakAya ane chaThThI trasakAya maLI jIvarAzinI virati thaI paraMtu lekamAM rakhaDAvanAra eTale ajIvarAzi je jIvathI para che te pratye prIti tenuM nivRtipaNuM AmAM AvatuM nathI, tyAM sudhI virati zI rItie gaNI zakAya? tenuM samAdhAnapAMca IMdriya ane chaThA manathI je virati karavI che tenuM je viratipaNuM che, temAM ajIvarAzinI virati AvI jAya che. A rIte je jIva mohabhAvane kSaya, kSayopazama ke upazama kare che teTalA pramANamAM te viratine pAmavA gya bane che. karmasattA ane AtmasattA karmanA acaLa niyamanI ameghatA joIne ghaNuo DarI jAya che, paNa temAM tevuM karavA jevuM kAMI nathI. jema karmanI sattA baLavAna che, tema AtmAnI sattA tenA karatAM anaMtaguNa baLavAna che. yogya sAdhane ekaThA karI puruSArtha karatAM AtmAnI sattA AgaLa karmo dhrujI uThe che. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 139 mananA bhedI ane tene vaza karavAnA saraLa upAA [ceAJA sarva AdhAra mana upara che. mananI avasthAe jANyA sivAya ane tene ucca sthitimAM mUkyA sivAya yAgamAM praveza thaI zakatA nathI, jethI prathama mananI sthitinA bhede batAvI, tyAra bAda mananI ekAgratA karavAmAM je je bAbate upayAgI jaNAI che, te te khAkhAne saMgraha ye!gazAstra vigere granthAmAMthI laine jaNAvavAmAM Avela che. ] sananA bhedanA-1. vikSipta, ra. yAtAyAta, 3. zliSTa, ane 4. sulIna. " vikSipta manane capaLatA ISTa che ane yAtAyAta mana kAMIka paNa AnaMdavALuM che. prathama abhyAsamAM A ane jAtinAM manA DAya che ane temanA viSaya vipane grahaNa karavAnA che. '' vivecana-prathama abhyAsI jyAre abhyAsa zarU kare che, tyAre tenA manamAM aneka jAtinA vikSepa AvyA kare che ane tenuM mana TharatuM nathI ane capaLatA karyAM ja kare che. prathama abhyAsI mananI AvI capaLatA ane vikSepatA joI nirAza thai jAya ane peAtAnA abhyAsa mUkI de tA mana chUTI jaze, pachI kadI svAdhIna nahIM thAya; paNa hiMmata rAkhIne te peAtAnA abhyAsa AgaLa vadhAraze te ghaNI capaLatA ane vikSepatAvALuM mana zAMta thaI svAdhIna thaI jaze. pahelI 'vikSipta' dazA ALagyA pachI yAtAyAta dazA che. yAtAyAta Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 ]. zrI jI. a. jaina granthamALA eTale javuM ane AvavuM. jarA vAra mana sthira rahe, vaLI cAlyuM jAya arthAt vikalpa AvI jAya, vaLI samajAvIne cA upagathI sthira karAya, vaLI cAlyuM jAya, A "yAtAyAta" avasthA che. pahelI karatAM bIjI zreSTha che ane temAM kAMIka paNa AnaMdane leza rahelo che, kAraNa ke-jeTalI vAra sthira rahe teTalI vAra te AnaMda meLave che. zliSTa nAmanI mananI trIjI avasthA sthiratA ane AnaMdavALI che tathA "sulIna" nAmanI cethI avasthA nizcala ane paramAnaMdavALI che. jevAM nAma tevA ja tenA guNe che ane te ja be manane grahaNa karavAne-AdaravAne viSaya che, ema jJAnI purUSoe kahyuM che. " vivecana-jeTalI mananI sthiratA teTale AnaMda, trIjI mananI avasthAmAM bIjI karatAM sthiratA vizeSa hevAthI AnaMda paNa vizeSa hoya che, tethI paNa adhika sthiratA cethI avasthAmAM che. temAM mana nizcala thAya che ane tethI AnaMda paNa alaukika thAya che. te manane viSaya AnaMda ane paramAnaMda che. A pramANe manane uccatA prApta karavAnA mavaDe abhyAsanI prabaLatAthI sAlaMbana ane nirAlaMbana dhyAnanI gyatA prApta thAya che. gIe mana, vacana ane kAyAnI caMcaLatAne ghaNA prayatnapUrvaka tyAga karavo ane rasanA bharelA vAsaNanI mAphaka AtmAne zAMta tathA nizcala ghaNe vakhata dhArI rAkha." Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prayatna karavAmAM jarA paNa na AdhArarUpa che pAramArthika lekhasaMgraha [141. vivecana-rasanA vAsaNanI mAphaka (vAsaNamAM rahelA rasanI mAphaka) AtmAne nizcala dhArI rAkho. rasane nizcala dhArI rAkhavA mATe te rasanA AdhArabhUta vAsaNane sthira rAkhavuM ja joIe. vAsaNamAM-AdhAramAM jeTalI asthiratA teTalI asthiratAnI asara Adheya upara thAya che. A ja hetuthI AcAryabhagavAna zrI hemacaMdrasUrijI mahArAjAe jaNAvyuM che ke-mana-vacana-kAyAne jarA paNa kSeAbha na thAya e mATe bahu ja prayatna kare, kemake-mana-vacana-kAyA AdhArarUpa che ane AtmA temAM AdheyarUpe rahelo che. AdhAranI vikaLatA yA asthiratAnI asara Adheya upara thAya che. A asthiratA "ekAgratA" karyA sivAya baMdha thaI zaktI nathI ane ekAgratA karavAmAM paNa kamasara abhyAsa karavAnI jarUra che. ekAgratA thatAM "laya ane tattvajJAnanI sthiti paNa prApta karI zakAya che, mATe AtmAne nizcala dhArI rAkha ane mana-vacana-kAyAmAM lebha na thAya te mATe ekAgratA avazya karavI. ekAgratA-mananI vAraMvAra parAvartana pAmatI sthitine zAMta karavI ane manane keI eka ja AkRti ke vicAra upara daDhatAthI joDI rAkhavuM, tene ekAgratA kahe che. prathama abhyAsIone zarUAtamAM ekAgratA karavAmAM jeTalI mahenata paDe che, teTalI mahenata bIjI kaI paNa jAtinI kriyAmAM paDatI nathI. A kriyA ghaNI mahenata ApanAra ane duHkharUpa lAge che, paraMtu Atmavizuddhi mATe ekAgratA prApta karyA vinA bIje keI upAya ja nathI. te Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 ] zrI jI. a. jaina granthamALA sivAya AgaLa vadhI zakAya ja nahi, mATe prakhaLa prayatna paNa ekAgratA siddha karavI ja joIe. ekAgratA karavAnI rIti ane upayAgI sUcanA" mananI aMdara utpanna thatAM vikalpeAnI avagaNanA karavI nahIM ane tene manathI kAMI uttara vALavA nahIM. A me vAte buddhi tikSNa karI vAravAra smaraNamAM rAkhavI. " abhyAsa cAlatI vakhate te eka kSaNa paNa bhUlavuM na joIe. jyAre kAMi paNa uttara vALavAmAM nathI AvatA ane abhyAsa deDha thAya che, tyAre vicArane pratyuttara vALavAnI vRtti zAMta thAya che. ekAgratAmAM pUrNa sAmya avasthAnI jarUra che, arthAt vikalpo utpanna na thavA devA, tema tene haDaselavAnA prayatna paNa na karavA arthAta sthira zAMtatA rAkhavI. te zAMtatA eTalI prabaLa thavI joie ke bAhyanA koI paNa nimittathI cAlatA viSaya sivAya mananuM pariNAmAMtara cA viSayAMtara na ja thAya. ekAgratAmAM dhyeyanI eka AkRti upara ja (eka vicAra upara ja) mana sthira thAya che. vastugate tapAsatAM ekAgratAmAM mananI pravRtti zAMta thatI nathI, paNa peAtAnI samagra zakti eka ja mAge vahena karAvAya che. nadInA aneka jUdA jUdA vahana thatAM pravAhA pravAhanA mULa maLane jUdA jUdA bhAgamAM vaheMcI nAMkhe che ane tethI pravAhanA mULa mULanA josathI je pramaLa kArya thAya che, te pravAhanI jUdA jUdA bhAgamAM vaheMcAI gayelI zaktithI thatuM nathI. temaja ekAgratAthI eka ja pravAhe vahana thatuM ane tethI majabUta thayeluM prakhaLa mana thADA vakhatamAM je Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 143 kArya karI zakaze, te astavyasta jUdA jUdA vahana thatA mananA pravAhA nahi ja karI zake. A mATe ja ekAgratAnA mahAn upayegIpaNA viSe dareka mahApuruSAe vizeSa Agraha karyo che. A pramANe kAI eka padArtha upara ekAgratA karavAmAM mana pUrNa kUtteha meLave. arthAt " muhUtta paryaMta pUrNa ekAgratAmAM mana rahI zake. tyAra pachI te padAnA vicArane mUkI devA ane koI paNa padArthanA ciMtana tarapha manane preryA vinA dhArI rAkhavuM." A avasthAmAM mana koI paNa AkArapaNe pariNameluM hatuM nathI, paNa taraMga vinAnA sarAvaranI mAka zAMta avasthAmAM rahe che. A avasthA svalpakALathI vadhAre vakhata rahetI nathI. A avasare mana zAMta thAya che, arthAt manapaNe pariNamela AtmA manathI chUTA paDI peAtAparNo (strapaNe) svasvarUpe rahe che. A svapa vakhatanI paNa uttama avasthAne 'laya' avasthA kahevAmAM Ave che. A 'laya' avasthAmAM vadhAre vakhata sthiti thatAM 'tattvajJAna'-AtmajJAna prApta thAya che. A ja khAkhata AcAya bhagavAna zrI hemacadrasUrijI mahArAjA kahe che ke 44 yAvat prayatnalezo, yAvatsaMkalpanA kApi / tAvanna layasya prAptistattvajJAnasya tu kA kathA || " 'jyAM sudhI mana-vacana-kAyAnA leza mAtra paNa prayatna che ane jyAM sudhI kAMI paNa sa'kalpavAnI kalpanA che, tyAM sudhI layanI prApti thatI nathI te tattvajJAnanI vAta ja zI Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 ] zrI jI. a. jena granthamALA karavI ?" (arthAt jyAM sudhI sakalpavikalpanI sthiti hoya tyAM sudhI AtmajJAna na ja thAya.) A pramANe ekAgratAnuM aMtima phaLa batAvI, kevI rIte ekAgratA karavI te vAta sahelAIthI samajI zakAya, te mATe A ja vAta pharI jarA vistArathI kahevAmAM Ave che. AkRti upara ekAgratA-keAI paNa pUjyapuruSa upara bhaktivALA mANasA sahelAIthI ekAgratA karI zake che. dhArA ke-tamArI kharI bhaktinI lAgaNI bhagavAna zrI mahAvIradeva upara che. teo temanI chadmastha avasthAmAM rAjagRhI pAse AvelA vaibhAragira pahADanI gIca jhADIvALA pradezamAM AtmadhyAnamAM nimagna thai UbhelA che. A sthale vaibhAragiri, gIca jhADI, saritAnA pravAheAnA dheASa ane temanI AjubAjunA harIALIvALA zAMta ane ramaNIya pradeza,-A sa tamArA mAsika vicArothI aa. A panA manane zarUAtamAM khUzI rAkhanAra che. pachI zrI mahAvIra prabhunI pagathI te mastaka sudhI sa` AkRti citarA. jema citArA citaratA hAya tema haLave haLave te AkRtinuM citra tamArA hRdayapaTa para citarA, Alekhe ane anubhave. A AkRti spaSTapaNe tame dekhatA hai| teTalI prabaLa 5nAthI manamAM AlekhI tenA upara tamArA manane sthira karI rAkhA. muhUttaparyaMta te upara sthira thatAM kharekhara ekAgratA thaze. A pUjya bhagavAnanA zarIrane tame nahIM dekheluM hAvAthI tame kalpI na zakatA hA, teA temanI pratimA-mUti upara ekAgratA karo. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [15 A te eka dRSTAMta che. A ja rItie temanA samavasaraNane citAra khaDe karI te upara ekAgratA karaze. temane thayelA upasarga ane te vakhatanI sthiti yAda karI temanA zarIra upara ekAgratA kare. A ja pramANe vIzeya zrI tIrthakarade ane tamArA parama upakArI kaI paNa guru-gI mahAtmA heya temanA zarIra upara paNa ekAgratA kare. game tevAM uttama avalaMbane laIne ekAgratA karavI, emAM kAMI Agraha ke vAdavivAda karavAnuM che ja nahi. sadaguNa upara ekAgratA-sadguNa upara ekAgratA thaI zake che. keI eka saguNa laI te upara ekAgratA karavI. guNanI prIti dvArA tenuM mana jAgRta thaI tadAkAra thaze. UMcAmAM UMce saguNa pite kalpI zakAya tevo ka5. tenI sAmAnya rIte asara jyAre mana upara thAya tyAre tenA tAtvika svarUpa upara manane sthira karavuM. chevaTe A saguNanI ekAgratA svAbhAvika tenA pitAnA upara thAya che arthAt pite te te guNarUpa banI rahe che. sUcanA-A bhaktivALuM ke saguNavALuM avalaMbana manamAMthI jatuM raheze athavA temAMthI mana nIkaLI jaze. eka vAra nahi paNa vAraMvAra tema thaze. te avasare nahi gabharAtAM, te avalaMbana vAraMvAra manamAM ThasAvavuM-pharI pharI te vastu sAthe joDI devuM. AraMbhamAM te vAraMvAra mana layathI khasI jaze, paNa e vAta cheDe vakhata te lakSamAM paNa nahi Ave. pachI ekAeka te vAta pAchI yAda Avaze kehuM jenA upara ekAgratA karavAno vicAra karate have tene *10. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 ]. zrI jI. e. jaina granthamAlA mUkI kevaLa kaI judI ja vastune vicAra karuM chuM. Ama vAraMvAra thaze, paNa dhairyatAthI manane pAchuM te dhyeya--ekAgratA mATenA avalaMbana upara caTADavuM. A kriyA mahenata ApanAra lAgaze, paNa tema karyA sivAya chUTake ja nathI, kAraNa ke-ekAgratA sivAya AtmamArgamAM AgaLa vadhAze ja nahi. A vAta zarUAtamAM ja jaNAvI che. jyAre mana ApaNI vismRtine laI keI anya vicAra upara bhramaNa karatuM hoya, tyAre te je mAge thaIne gayuM heya arthAt je kame eka pachI eka vicAra karatuM ADe raste gayuM hoya, te ja raste ulkame arthAt chevaTanA vicArathI pakaDI zarUAtanA vicAra upara lAvI pAchuM cAlatA avalaMbanamAM cUMTADavuM. A kriyA ghaNI upayogI ane manane bedha tathA parizrama ApanAra che, temaja A kriyAthI vAraMvAra cAlyA jatA maneazvane kAbUmAM rAkhavAnI zaktimAM vadhAre thAya che. aneka vicArakama-"A ekAgratAne abhyAsa jeone kaThIna paDe teoe judI judI jAtanA aneka vicAre karavA." A paNa ekAgratAnuM eka sAdhana che, paNa te ekAgratA nathI; kemake-jUdA judA vicAre karavAmAM manane aneka AkAra dhAraNa karavA paDe che arthAt aneka AkAre pariNamavuM paDe che ane tethI eka AkRti ke eka jAtinA vicAra upara mana sthira rahetuM nathI. tathApi eka AkRti upara manane TharAvavuM te karatAM A raste ghaNuM saraLa che. A pachInA duSkara kArya ekAgratA upara haLave haLave sAdhaka Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - pAramAyika lekhasaMgraha [ 147 pahoMcI zake che, mATe zarUAtamAM sAdhakoe A rasto le. vicAra karanArane sUcanA-manane suzikSita karanArA manuSyoe manamAM je vicAro Ave tenA saMbaMdhamAM dRDha sAvadhAnatA rAkhavI joIe. - niraMtara evo dRDha nirNaya kare ke "mAre asadda vicAre bIhula manamAM dAkhala thavA devA nathI." kadAca te pasI jAya to tatkALa kADhI nAMkhavA, temaja te kharAba vicAranA sthAne tenAthI viparIta sArA vicArone tarata ja sthApana karavA. A abhyAsathI mana eTaluM badhuM vaza thaze ketheDA vakhata pachI potAnI meLe ja sArA vicAre karaze ane asadu vicAre dUra thaze, mATe zarUAtamAM upara jaNAvela daDha saMkalpa karavo. ApaNA manamAM AvatA vicArenI je ApaNe pite tapAsa karIzuM, te khAtrI thaze ke-je vicArene ApaNe vAraMvAra uttejana ApIe chIe te ja prakAranA te vicAre che. "pitAnI sAmAnya pravRttine anukULa je vicAre heya tenuM mana AkarSaNa kare che, mATe ja ApaNe nirNaya karavo joIe ke AvA ja vicAro mAre karavA ane AvA vicAra na ja karavA." ekAgratAne jorathI mana pitAnI meLe baLavAna thAya che, tethI A vicAra karavA ane A vicAra na karavA te kAma mana pitAnI meLe karI leze, paNa ekAgratAnI zarUAtamAM tene AvI Teva paDAvavI ja paDaze. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA azuddha vicAro sAthe yuddha karavAmAM prAyaH manuSyAne aneka varSoM vyatIta karavA paDe che, paraMtu zuddha vicArAne manamAM zAMta prakAre sthApavAthI tenA pratipakSI azuddha vicArAne avakAza rahetA nathI : temaja azuddha vicArAne pratyuttara nahi ApanAra mana jema jema pAtA taraph AkarSAtuM jAya che, tema tema manuSya kharAma vicArIne nahi svIkAravAne caiAgya banatA jAya che. sArA vicAra karavAnA abhyAsa rAkhavAthI, kharAkha vicArI na karavAnI dRDhatAvALA ane sArA vicAre svIkAra karavAnA sAmarthyavALA ApaNe banIe chIe. asad vicArAne sthAne sadbhavicAza A pramANe sthApana karavA. dhAro ke-tamane koI manuSyanA saMkha`dhI apriya vicAra AngeA, te te ThekANe sAmA manuSyamAM je kAMI tamArA karatAM kAI jUdA ja sadguNu hAya athatrA teNe kAMI sAru kArya karyuM hAya tenA vicAra kare, eTale apriyatA dUra thaze. kadAca tamAruM mana ciMtAthI vyagra hAya, te te ThekANe te ciMtAnuM mULa kAraNa ane tenAthI jene geraphAyadA thayA hoya tevA manuSyanI sthiti tamArA mana AgaLa sthApana karA, athavA AvI ciMtAthI mukta thayela mahAvIya vAn mahAtmAnA vicAra| sthApana kare, jethI ciMtAmAM avazya pheraphAra thaI kAMIka zAMti maLaze. kadAca tamane zarIrAdi upara rAga-sneha thatA hoya, te vastunI utpattinuM mULa ane tenuM aMtima pariNAmaA e vicAre -tapAseA. te vicAra sthApana karatAM rAgane madrale virAga thaze. kadAca kAI amuka prakAranA kharAma te Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa'graha [ 149 vicAra jorathI manamAM praveza karavAnA durAgraha karatA hAya, tyAre tenAthI viparIta bhAva dekhADanAra eka sUtra ke padma mAMDhe karI rAkhavuM ane te pada ke sUtranuM vAravAra matamAM punarAvartana karavuM-gaNavuM-khelavuM. Ama nira'tara karavAthI gheADA ja divase pachI te kharAba vicArA AvatA adha paDaze. prAta:kALamAM nidrAnA tyAga karI ke tarata ja sArAmAM sArA vicArothI manane puSTa kare. je rIte tamAre vana karavAnuM hAya tevI ja tene zikSA Ape|. uttama zikSAvALA paDho ke bhajanAnuM dhIme dhIme paDana karo. paThana karatI vakhate manane! tamAma pravAha prabaLatAthI temAM vahana karAvA arthAt vikSepa vinA ekarUpa thai te pade ele. tenAthI aMtaHka raNane dRDha vAsita karI ane tyAra pachI ja khIjuM kAI paNa kAma kare. Ama karavAthI divasanA koI paNa bhAgamAM jyAre tamArU mana keI kAmamAM rAkAyeluM hoya, tyAre te padonuM punarAvartana tamArU mana karyo karaze. Ama thavAthI tame zubha bhAvanAthI divasanA meoTA bhAgamAM paNa vAsita thaI raheze. vicArazakti khIlavavAnI kriyA-vicAra karavAnI Teva na heAvAthI ghaNAM mANase taraphathI AvI phariyAda Ave che ke-ame sArA vicAra karavA besIe chIe, paNa kAMI sArA vicAra AvatA nathI, athavA kharAba vicArA vagara teDyA AvI pahoMce che. teoe samajavuM joI e ke-dRDha AgrahapUrvaka nira'tara abhyAsathI ja vicArazakti vRddhi pAme che. A vicAre pachI sArA hAya ke naThArA hAya, paNa sArA vicArathI Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 ] sArA vicAranI ane kharAba zakti vRddhi pAme che. zrI jI. a. jaina granthamAlA vicArathI kharAma vicAranI vicAranI adhikatA upara mananA praznAhanI vRddhinA AdhAra che ane vicAranA guNa upara te guNanI dRDhatAnA AdhAra rahe che. manane sudhAravAnI ane tene vikasita karavAnI jemanI IcchA hAya, temaNe nira Mtara niyamita rIte manana karavAne abhyAsa karavA ane peAtAnI mAnasika zakti sudhAravAnA nizcaya lakSamAM rAkhave. A abhyAsa pUrNa phaLadAyaka thAya te mATe peAtAne AdhyAtmika Adi je viSaya priya hAya, evA kAI viSayanA saMbaMdhamAM koI uttama puruSa lakheluM ane temAM navIna pramaLa vicAra| dAkhala thayA hAya tevuM pustaka levuM, temAMthI gheADAM vAkye haLave haLave vAMcavAM. pachI vAMcela vAkacA upara dRDhatAthI Asakta cittathI vicAra karavA. jeTalA vakhatamAM te vAyeA vAMcyAM hAya tethI amA vakhata sudhI vicAra karavA. vAMcavAnuM kAraNa navA vicAre meLavavAnuM nathI, paNa vicArazakti pramaLa karavAnuM che. zarUAtamAM ardhI ghaDI ( khAra mInITa ) vAMcavAnuM masa che, kAraNa ke vadhAre vakhata vAMcavAthI dRDhatAthI dhyAna ApavAnuM kArya AraMbhamAM jarA vizeSa parizrama ApanAra thAya che. keTalAka mahinA sudhI AvA niyamita abhyAsa karanArane mAnasika maLamAM spaSTa vadhAro thayeleA mAluma Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAraspArthika lekhasa'graha [ 151 paDe che ane prathama karatAM ghaNI sArI rIte te navIna vicAra karI zake che. << A sa vicArAnI utpattinuM mULa ApaNA AtmA che. sattAmAM rahelI zakti AvA vicArI dvArA mahAra Ave che. ATalI vAta yAda rAkhavI ke-aneka vicAre karanAramAM paraspara je viSamatA ke nyunAdhikatA dekhAya che te sattAzaktinI nyUnatAne lIdhe nahi, paNa sAdhananI ayeAgyatAne lIdhe thAya che; mATe pUrNa sAdhanA meLavI prayatna karanAra vijayI nivaDaze. ,, peAtAnA manane pratikULa thaI paDe tevAM-kSeAbha thAya tevAM nimittone paNa dUra karavAM arthAt sArAM nimitto UbhAM karI devAM. vaLI abhyAsIoe A vAta vAravAra smaraNamAM rAkhavI ke avicchinna unnati mATe abhyAsanI niyamitatA jarUranI che. eka divasanA abhyAsa skhalita thatAM cAra divasanA abhyAsa jeTalI khoTa khamavI paDe che-teTalI hAni pahoMce che. vicAranI sthiratA thayA pachI A niyamitatAnI eTalI badhI jarUra rahetI nathI. mananI astavyasta sthiti ane tenA nAzanA upAya-je mANasA vicArazaktine khIlavatA nathI tenA manamAM ghaNA astavyasta vicArA haiAya che. kAMI paNa phaLaprAptinA Azaya vinA vAravAra te jema-tema vinA pratyeAjane jevA-tevA vicArA karyA kare che ane preya-preraka bhAvanI bhinnatA teomAM rahetI nathI. eka jaMgalI mANusa ke ajJAna pazu ADuMavaLu' vinA prayAjane jema-tema pharyAM Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para ] zrI jI. a. jaina granthamAlA karatuM hAya, tema tenA manamAM vagara kimatanA vicAro Amatema ghUmyA kare che ane tenA pariNAmanuM paNa tene bhAna nathI. AvI sthitivALA manuSyeAnA mana vikaLa kai astavyasta kahevAya che. parizrama karatAM paNa AvI vikaLatAthI manuSya ghaNA jINlR thAya che. parizrama adhika lAgatA na hAya te jema yatrane hAni thatI nathI paNa UlaTu prakhaLa rahe che, tema A vikaLatArUpa mAnasika kriyAthI mAnasika catrane mATI hAni pahoMce che. AvI viLatAvALA vicArAnuM kAraNa tapAsatAM jaNAze ke te nAnA prakAranI IcchA, tRSNA, bhaya, zAka ke tevA ja kAI kAraNathI pIDAtA haiAya che. AvA manuSyAe A vikaLatAvALI sthitimAMthI mukta thavA mATe karmAMnA uttama niyama upara AdhAra rAkhavAnuM manane zikSaNa ApavuM joIe. teoe A pramANe saMtASavRtti hayamAM sthApana karavI ke" kanA niyamane anusarIne sarva vRttAMtA ane che. " akasmAt kAMI paNa thatuM nathI. je kAMI kama prApta karAve che te ja ApaNane prApta thAya che. pachI te game te rastethI Ave. jevI hAni ApaNA bhAgyamAM nathI-kamamAM nathI, tevI hAni ApaNane kAi karI zake nahi. je duHkha ke pIDA pUrvakRta karmAMthI ApaNI sanmukha Ave te bhAgavavAne sajja thavuM, zAMtithI tenA svIkAra karavA tathA tene anukULa thavuM. A ja niyamane AdhIna thavAthI tenI tevI vedanA ke vikaLatA ghaNA aMze ochI thaI jaze. AvA vicArAnA nitya abhyAsa rAkhIe teA mananI vikaLatA dUra thaI jAya Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 153 che, kemake-saMtASa ke vicAranI prabaLa zAMtimAM vikaLatA sukhanA AkAramAM badalAi jAya che. manathI thatI kriyA ane virati-AtmacchAe manana karavuM ane tema karatAM AbhecchAe viramavuM, A ubhaya zikSAthI mAnasika khaLanI adhika prApti thAya che. jyAre ApaNe manana karatAM hAie tyAre ApaNuM saMpUrNa mana temAM sthApana karavuM joIe, temaja sArAmAM sArA vicAra karavA joie. jyAre manana karavAnuM kAma samApta thAya tyAre saMpUrNa rIte virAma karavA, paNa meATA khaDakeAnI sAthe athaDAtAM nAvanI mAphaka eka vAra mananA sparza karavA ane bIjI vAra tenA tyAga karavA, vaLI game te jAtinA vicAra karyAM tenA tyAga karI trIjo vicAra karyAM, AvI anizcita sthitimAM manane bhaTakavA devuM nahi. jyAre kAma na karavuM hAya tyAre yaMtrane gatimAna rAkhavAthI ghasAI jAya che, temaja mananI amUlya yaMtraracanAne niSprayeAjana vAravAra bhramaNa karatI rAkhavAmAM Ave te tethI kAMI paNa upayeAgI pariNAma utpanna karyA sivAya te jarjarita thaI jAya che ane akasmAt nAza pAme che. vicAravRttine nivRtta kema karavI ?-vicAravRttine nivRtta karavAnuM A kArya+ saraLa nathI. vicArakriyA karatAM te adhika kaThina che. jyAM sudhI tene abhyAsa saMpUNa dRDha na thAya tyAM sudhI thoDA thoDA vakhata te abhyAsa cAlu rAkhavA. prAraMbhamAM manane zAMta rAkhavAmAM paNa zaktinA vyaya thAya che. jyAre abhyAsI pUrve kaDDI AvyA tevA sthira manana karavAnA Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154]. zrI jI. a. jaina granthamAlA kAryamAM vyApRta hoya tyAre anya vicArane mUkI de ane je manamAM anya vicAra utpanna thAya te tarata ja temAMthI potAnuM mana nivRtta karavuM-kheMcI levuM. kaI paNa vicAra, balAtkAre manamAM Ave te tenAthI Agrahasahita pAchuM pharavuM, arthAt pratyuttara nahi vALatAM te vicArane mUkI devokADhI nAMkho. jarUra jaNAya te zAMti prApta karavAnA kAraNarUpa zUnyanI (AkAzanI) kalpanA karavI. kevaLa zAMtatA tathA aMdhakArane anubhava karavAne yatna karaze. A pramANe je Agrahasahita abhyAsa karavAmAM Avaze, te nivRtti adhikAdhika sugama thaze ane svasthatA tathA zAMti maLaze. bAhya bhAvanI pravRttiomAMthI manane vyAvRtta karavuM, e uttama bhUmikAnA prAraMbhanI nizAnI yA prastAvanA karavA jevuM che. manane zAMti ApavAne saraLa mArga-manane athavA magajane vizrAMti ApavAne ananya mArga ane te vaLI cittavRttinI nivRtti karatAM ghaNuM sahelo mArga vicAranuM parAvartana karavAnuM che. eka ja zreNine anusarIne je manuSya niraMtara Agrahasahita vicAra karato hoya, teNe bane teTalI tenAthI kevaLa bhinna prakAranI eka anya vicArazreNi rAkhavI joIe, ke je zreNi upara te pitAnuM mana vizrAMti mATe parAvartana karI zake. jemake-dravyAnuyegane vicAra karanAre magaja athavA mananI vizrAMti mATe te vicArazreNi mUkI daI zeDo vakhata kathAnuga (mahApurUSanAM caritre)nA vicAranI zreNine aMgIkAra karavI? athavA dhyAnasamApti karyA pachI jema bAra bhAvanA saMbaMdhI Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramAthi lekhasaMgraha [ 155 zreNi sAdhako aMgIkAra kare che, tevI ja rIte te viSayathI koI jUdA ja prakAranI zreNi levI. AthI thAkelA ke kaMTALelA manane sahelA viSayamAM vicAra karavAnuM gamatuM hovAthI te vicArazreNimAM vizrAMti pAmI zakaze. jema ati parizrama karyA pachI zarIrane vizrAMtinI jarUra paDe che, tema vicAranA vyAyAmamAM paNa manuSyane vizrAMtinI jarUra paDe che. je tevI vizrAMti levAmAM na Ave te zarIra jema pakSaghAtAdikathI pIDA pAme che, tema magajamAM paNa pakSaghAta ane vicAramAM ghelachA thAya che, mATe vicArakramanA abhyAsIoe manane, magajane ane zarIrane vizrAMti ApavI ane chevaTe ekAgratA prApta karI ekAgratA dvArA "laya" ane "tattvajJAna" suprApta karavAM. mananI ekAgratA" ane "tattvajJAna" prApta karavAmAM je je bAbate upayogI jaNAI che, te te bAbatenI sAmAnya sucanArUpa saMgraha ahIM karavAmAM Ave che. sAdhakane ekAgratA ane tatvajJAna sulabha thAya, te mATe teoe mananI vikaLa sthitine sudhAravI, vicArazakti khIlavavI, aneka sArA vicAra karavAne abhyAsa rAkhave, AkRti upara ke saguNa upara ekAgratA karI eka vicAramAM sthira thavAnI Teva pADavI ane pachI nirvicAra thavuM. chevaTe mananI zAMta (upazama) "laya" ane "tattvajJAna" prApta karavAM. A prasaMge je je sUcanAo batAvavAmAM AvI che te te sUcanAo upara pUratuM lakSa ApavuM. sAdhake je ATalI hadanI dazA prApta karaze, te AgaLa zuM karavuM te teone pitAnI meLe samajAze. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 ] zrI jI. e. jecanthamAlA OM sarve namaH maMtrane jA5 ane tenuM mAhAbhya eka rAjA ane eka raMka, eka sukhI ane eka duHkhI, eka regI ane eka niragI-AvI vividhatA vizvamAM ApaNa najare paDe che, tenuM kharuM kAraNa punya ane pApa che. punyathI jIvo sukhI thAya che ane pApathI che duHkhI thAya che. vizvamAM kAryakAraNanA niyama acaLa che. kAraNa vinA kArya thatuM nathI. sukha-duHkha utpanna thavAnAM kAryo tenA kAraNanI apekSA rAkhe che. kAraNa paheluM ane kArya pachI. A niyamAnusAra atyAranI manuSyanI sthiti pUrvanAM karmonusAra banelI che. dhanAdi anukULa sAdhananI prAptimAM puruSArthanI sAthe punyaprakRti hoya te ja manuSya saphaLatA pAme che. paramArtha ane paropakAranAM kAryothI ja punya upArjana kare che. mana-vacana-zarIra ane dhanAdithI sadupayoga karavAthI punya baMdhAya che ane tethI jIvo sukhI thAya che. paramAtmAnuM smaraNa karavAthI AtmA nirmaLa thAya che ane vizeSa prakAre putya baMdhAya che. jIva uttarottara AgaLa vadhe che. paramAtmAnA nAmanuM smaraNa garIba ane dhanADhaya, bALa, yuvAna ane vRddha, sukha ane duHkhI-dareka jI karI zake che. jene vakhata ocho maLato hoya tevA hAlatAM, cAlatAM, sUtAM, besatAM ane kAmakAja karatAM paNa prabhusmaraNa ww Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 157 karI zake che. vastra ke zarIranI zuddhi nahAya tA paNa hADha na cAle tema manamAM jApa karavAmAM vAMdheA nathI. cAlavAnuM kAma paganuM che, te vakhate paNa manane jApanA kAmamAM joDavAmAM Ave te jApa thaI zake che. jyAre relvemAM ke vAhunamAM musApharI karatA haiA tyAre paNa tame tyAM beThA beThA manamAM jApa karI zakA che. pathArImAM sutAM sutAM paNa jyAM sudhI nidrA na Ave tyAM sudhI jApa karI zakAya che ane te jApa karatAM nidrA AvI jAya te svapna paNa sArAM Ave che. matalaba ke-game te vakhate ane game te sthAne azucisthAna vaIne jApa karavAmAM vAMdhA nathI. manuSyAnuM AyuSya game te prakAre pUruM thavAnuM che, paNa peAtAnA jIvanamAM ekAda mahattvanuM kArya karyuM hoya tA bhAvI jIMdagI sukhI ane che. vyavahAranA koi paNa kArya karatAM paramAtmAnuM nAma na bhUlAya, kArya pUruM thAya ke tarata prabhunuM nAma yAda Ave ane svapnadazAmAM paNa paramAtmAnuM smaraNa cAlu rahe, ATalI sthiti manuScA A jIvanamAM prApta kare, te teNe manuSyajIvanamAM sArI kamANI karI gaNAya ane tene janma sala thaye| kahevAya. jApa aneka prakAranA che, paNa je jApa karavAmAM peAtAnuM sAdhya smaraNamAM rahe, meremamAM potAnuM lakSa pariNamI rahe, te jApa uttama che. Ave! jApa '34 arda na... A pAMca akSaranA che. Ano artha A pramANe che-- Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 ] zrI jI. . jaina granthamAlA kAramAM paMcaparameSThino samAveza thAya che. paMcaparameSTi e AtmAnA zuddha svarUpanI prAptinI bhUmikA che. te darekane prathama akSara laIne 34kAra bane che. arihaMta, azarIrI, AcArya, upAdhyAya ane muni, -A pAMca bhUmikA che. AtmAnuM zuddha pUrNa svarUpa te azarIrI siddha paramAtmA che. tene dehAtIta, pUrNabrahma, brahmasvarUpa, siddha, ajara, amara, avinAzI ItyAdi aneka nAmathI bolAvAya che. AnI aMdara nirvANa pAmelA-mokSe gayelA dareka AtmAne samAveza thAya che. 1. arihaMta e dehamAM rahela pUrNa svarUpa paramAtmAnuM nAma che ane dehane tyAga karatAM te siddha paramAtmA gaNAya che. AnI aMdara dareka pUrNajJAnI, kevaLajJAnI zrI tIrthakara Adine samAveza thAya che. 2. - AcAryanI aMdara prabhumArganA rakSaka, piSaka, saMdezavAhaka, satya vastunA pratipAdaka, samudAyanA svAmI ane pUrNatA meLavavA prayatna karanArane samAveza thAya che. 3. upAdhyAyanI aMdara mULa vastutattvanA pratipAdaka, aneka jIvane jAgRti ApanAra ucca koTinA sAdhakane samAveza thAya che. 4. munionI aMdara jeone bedhibIjanI prApti thaI che, te pachInA sarvasva tyAgI, vairAgI tathA svarUpamAM ramaNatA karanArA svapara upakArI sarva sAdhuvargane samAveza thAya che. 5. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 159 A sarvanA prathama akSara a, ga, ma, 3, mU thI TeMkAra anelA che. vyAkaraNanA niyama pramANe pAMceya akSara maLIne sau thAya che. " ' e akSarA paramezvarasvarUpa parameSTipadanA vAcaka che, zrI siddhacakranuM Adi khIja che, sarva zAstronuM rahasyabhUta che, sarva vighnasamUhone nAza karanAra che ane sadRSTa evAM je rAjyasukhAdi tathA aSTa evAM je sva sukhAdi phaLane ApavA mATe tenA jApa karanArane kalpadruma samAna che. jI' e sava mAMtrapamAM Adya pada che ane sava varNAnA Adijanaka che. enuM svarUpa anAdyanaMta guNayukta che. zabdasRSTinuM e mULa khIja che, jJAnarUpa jyAtinuM e kendra che, anAhata nAdanA e pratighASa che, parabrahmanA e ghotaka che ane parameSThinA e vAcaka che. sarva dezanA ane sa tAmAM e samAnabhAve vyApaka che ane ceAgIjanAnA e ArAdhyavibhu che. sakAma upAsakone e kAmita phaLa Ape che ane niSkAma upAsakone AdhyAtmika phaLa Ape che. hRdayanA dhabakArAonI mAphaka e nira Mtara yAgIonA hRdayamAM sphuryo kare che. nIcenA bleka enA sthUla svarUpanuM yathArtha varNana kare che. :: " AravindusaMyu, nityaM thAyanti yoginaH / kAmadaM mokSadaM caiva, OMkArAya namo namaH // " bindu sayukta che te sarve icchitane tathA meAkSane ApanA che, tethI ceAgIA nitya enuM ja dhyAna kare che ane ene ja namaskAra karyo kare che.' < Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 ] zrI jI. a. jaina graMthamAlA ahaiM zabda e paramAtmAnuM nAma che. ardhe eTale lAyaka vizvamAM je lAyakamAM lAyaka tattva che te maDhe che. jenI AgaLa vizeSa lAyakAta bIjA phAinI na heAya tene sUcavanArA zabda aa che, temaja arju zabda e siddhacakranA bIjamatra che. siddhasamudAya te siddhacakra che, jemAM vizvanA tattvarUpa deva, guru ane dhama-e traNeya tattvAnA samAveza thAya che. arihaMta ane siddha-e enI aMdara devanA samAveza thAya che, AcAya, upAdhyAya ane munione guruva mAM samAveza thAya che ane darzana, jJAna, cAritra tathA tapae cAranA dhamamAM samAveza thAya che. AtmAnuM zuddha svarUpa pragaTa thavAnA sAdhano te dhama che. AtmAdi vastunA Adha te jJAna che. tenI dRDha zraddhA te dana che. jJAna ane zraddhA pramANe vaMna karavuM te cAritra che. sa` icchAonA nirAdha karavA te tapa che. A cArane dharma kahevAmAM Ave che. uparanA pAMca parameSThi sAthe e cArane meLavatAM nava thAya che. e navanA samudAyane siddhacakra kahe che. te navanA vAcaka zabda rdU zabda khIjarUpa hAvAthI temAM zrI siddhacakranA samAveza thAya che. A deva, guru ane dhama e AtmAnI caDatI bhUmikA che. tenuM lakSa rAkhI jApa karavA te AtmAnA zabdarUpe jApa karavA kharAkhara che. te 'OM ahaiM namaH A jApa che. A jApa gaMbhIra zabdavALA che. A maMtranA kroDA jApa karavA joI e. jApa karavAthI halakA vicAra ApaNI AgaLa AvatA nathI ane mana bIje laTakI pApa AMdhatuM madha thAya che, jhrakAranA jApathI ApaNI tarapha : Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 161 pavitra paramANuo kheMcAI Ave che, ApaNI AjubAjunuM vAtAvaraNa pavitra thAya che, mana-zarIrAdinA paramANuo pavitra bane che, saMkalpa zuddha thAya che, pApa ghaTe che, prabhunA mArgamAM AgaLa vadhavAnA adhikArI thaIe chIe, lokapriya thavAya che, vyavahAranI muMjhavaNa ochI thAya che, temaja lAMbA vakhate vacanasiddhi paNa prApta thAya che. A sarva paramAtmAnA nAmasmaraNathI thAya che. TUMkAmAM kahIe te manane pavitra karI zraddhA, bhakti ne sthiratApUrvaka A jApa japavAthI kamarane kSaya thAya che tathA dareka manokAmanA siddha thAya che. avadhijJAna jevA vizuddha jJAna paNa A jApathI pragaTe che. A jApa sarva guNono banelo che. kaI paNa dhamane bAdha na Ave te A jAya che, kemake-keI paNa dharmanuM AmAM vizeSa nAma nathI, paNa sAmAnya nAma che ke "vizvamAM kei paNa lAyakamAM lAyaka tatva hoya tene huM namaskAra karuM chuM." eTale mahAphaLadAyaka A jApa dareka manuSyae karavA gya che. AgaLa vadhavA IcchanArane A jApa e prathama bhUmikA che. AMkho baMdha karI bhUkuTinI aMdara upaga ApI UghADI AMkhe jema joIe tema baMdha AMkhe aMdara jevuM ane tyAM 34 namaH" A maMtra jApa kara. je manuSya saMyama ane zraddhApUrvaka A maMtrapadane cogya rItie jApa kare che, tenA sarva mane ratha saphala thAya che. 11 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 ] ' zrI jI. a. jana granthamAlA 'arihaMtaceIANu'nA kAceAtsa mAM AvatA zraddhAdi pAMca guNA devava'dana, caityavaMdana ane pratikramaNAdi kriyAmAM belavAmAM AvatA 8 arihaMtaceIANu 'nA kAussaggamAM sadAra, medAva, dhI 5. dhAbApa, prabhupeddApa '-e pAMca guNNA je Ave che, tenuM vivecana 'devadra'na ' nAmaka grantharatnanI karela kuTaneTamAMthI samajavA yAgya upayeAgI dhArI A nIce ApavAmAM Ave che. tr 1. sadAva-( zraddhAvaDe. ) zraddhA e mithyAtvamAhanIyakamanA kSaceApazamAdithI janya cittanI nija abhilASArUpa eka prakAranI prasannatA che. A zraddhA jIvAdi tAttvika padAne anusaranArI, bhrAMtinA nAza karanArI tathA karma phaLa, ka saMbaMdha ane kA~nA astitvanI samyak pratIti karAvanArI che. zAstramAM ane 'udakaprasAdakamaNi'nI upamA ApavAmAM AvI che. sarAvaramAM nAMkhela '#kaprasAdamaNi' jema pArdi kAluSyane dUra karI svacchatAne pamADe che, tema zraddhArmANa paNa cittarUpI sareAvaramAM rahela saMzaya-viSaya yAdi kAluSyane dUra karI bhagavAna zrI arihaMtapraNita mArga upara samyagbhAva utpanna kare che. 2. medAha-(medhAvaDe.) medhA e jJAnAvaraNIyakama nA kSayApazamathI utpanna thatA granthagrahaNa paTu pariNAma-eka prakArane sadUgranthamAM pravRtti karAvanArA pariNAma che ane pApa Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 163 zrutanI avajJA karAvanArA tathA guruvinayAdi vidhimAM joDanArA cittanA dhama che. zAstramAM ene 'Atura auSadhApti-upAdeyatA 'nI upamA ApavAmAM AvI che. jema kAI buddhimAna rAgIne uttama auSadhanI prApti thAya ane tenA viziSTha phUlanA anubhava thAya, tyAre anya sa vastune dUra karI tenA upara ja tene mahAn upAdeyabhAva ane grahaNa karavAnA Adara rahe che; tema medhAvI puruSAne peAtAnI medhA (buddhi)nA sAmarthyathI sagranthane viSe ja atyaMta upAdeyabhAva ane grahaNAdara rahe che, paNa bIjA upara rahetA nathI; kAraNa ke- sagranthAne teo bhAva auSadharUpa mAne che. 3. |rUpa-(dhRtivaDe.) dhRti e mAhanIyakamanA kSApazamAdithI utpanna thatI viziSTa prIti che. avandhya kalyAnA kAraNabhUta vastunI prAptinA dRSTAMtavaDe A prIti dInatA ane utsukatAthI rahita tathA dhIra ane gaMbhIra AzayarUpa hAya che. zAstramAM ene dau tyathI haNAelAne cintAmachInI prApti'nI upamA ApavAmAM AvI che. jema dhaityadaridratAthI upahata thayelAne cintAmaNiratnanI prApti thAya ane tenA guNa mAluma paDe tyAre maddAnI vAnastha Ta 'have dripaNuM gayuM '-e jAtinI mAnasika ti-satISa utpanna thAya che, tema jinadhama rUpI cintAmaNiratnanI prApti thavAthI ane tene mahimA mAluma paDavAthI 'vanakrAnta saMsAra:'- have saMsAra kANu mAtra che ?' e jAtinI duHkhanI cintAthI rahita mAnasika lAgaNI utpanna thAya che. 4. dhAraLAva-(dhArAvaDe.) dhAraNA e jJAnAvaraNIya ( Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164] zrI cha. a. jaina granthamAlA karmanA kSapazamathI utpanna thanArI, prastuta eka vastune viSaya karanArI tathA avizruti, smRti ane vAsanArUpa bhedavALI cittapariNati che. zAstramAM ene "sAcA motInI mAlAne parovavA"nA dRSTAMtanI sAthe sarakhAvI che. tevA prakAranA upaganI daDhatAthI tathA yathAyogya avikSipaNe sthAnAdi gamAM pravRtta thavAthI garUpI guNanI mALA niSpanna thAya che. 5. ajudA-(anuprekSAvaDe.) anuprekSA e jJAnAvaraNIyakarmanA kSapazamathI utpanna thayele anubhUta arthanA abhyAsane eka prakAra, parama saMvegane hetu, uttarottara vizeSa ne vizeSa pratIti karAvanAra kevalajJAnanI sanmukha laI janAro cittane dharma che. zAstramAM ene "ratna zedhaka analanI upamA ApavAmAM AvI che. ratnane prApta thayelo ratnazodhaka anala-agni jema ratnanA malane bALI nAMkhI zuddhi pedA kare che, tema Atmaratnane prApta thayela anuprekSArUpI anala karmamalane bALI nAMkhI kevalyane pedA kare che, kAraNa ketene te svabhAva ja che. "arihaMtaceIANuM"nuM saLaMga sUtrapada nIce pramANe che 'arihaMtaceiyANaM karemi kAussagaM-vaMdaNavattiyAe pUaNattiyAe sakAravattiyAe sammANavattiyAe bohilAbhavattiyAe niruvasaggavattiyAe, saddhAe mehAe dhIie dhAraNAe aNuppehAe vaDhamANIe ThAmi kAussaggaM / ' artha-arihaMtanA pratimAlakSaNa cityone vandanAdi karavA mATe kAyotsarga karuM chuM. vandana nimitte vandana eTale Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 165 mana-vacana-kAyAnI prazasta pravRtti, (kAryAtsaga thI ja mane vandenanuM phaLa kevI rIte maLe ? ema satra samajI levuM.) pUjana nimitta, satkAra nimitte, sanmAna nimitte, AdhilAbha nimitte, nirupasaga -meAkSa nimitte, vadhatI evI zraddhAvaDe, medhAvaDe, dhRtivaDe, dhAraNAvaDe ane anuprekSAvaDe kAcAtsaMgamAM sthita rahuM chuM.' vadhatI kintu avasthita nahi. vadhatI zraddhA, vadhatI medhA, vadhatI ti, vadhatI dhAraNA ane vadhatI anuprekSA. zraddhAthI rahita AtmAne kAryAtsaga karavA chatAM abhilaSita arthanI siddhi mATe thatA nathI, mATe 'madAva' ItyAdi paTTA kahelAM che. A rIte bhagavAna zrI arihaMtanI pratimAne vandanAdi nimitte kAceAtsa karavAmAM Ave che. A zraddhAdi pAMca guNA apUrNAMkaraNa nAmanI mahAsamAdhinA khIja che. tenA paripAka ane atizayathI ' apUrva karaNa 'nI prApti thAya che. kutarkothI utpanna thatA mithyA vikalpAne dUra karI zravaNa, pAna, pratipatti, icchA ane pravRttimAM joDAvuM e enA paripAka che tathA sthaya ane siddhi prApta karavI e enA atizaya che. zraddhAdi guNAnA paripAka ane atizayathI pradhAna parApakAranA hetubhUta ' apUrvakaraNa ' nAmanA guNasthAnakanI prApti thAya che. lAbhane krama paNa e rIte ja che. zraddhAthI medhA, medhAthI dhRti, dhRtithI dhAraNA ane dhAraNAthI anuprekSA Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166]. zrI che. a. jaina granthamAlA tathA vRddhine kama paNa e rIte ja che. zraddhAnI vRddhithI medhAnI vRddhi, medhAnI vRddhithI dhRtinI vRddhi, dhRtinI vRddhithI dhAraNAnI vRddhi ane dhAraNAnI vRddhithI anuprekSAnI vRddhi thAya che. AtmAnI svataMtratA dareka jIva pitAnA karmavaDe pitAnI kArya karavAnI zakti utpanna kare che, temaja potAnI amuka zarIramAM, dezamAM, kALamAM ke bhAvamAM rahevAnI maryAdA paNa pite ja bAMdhe che; chatAM A maryAdAne vadhAravA ke zaktione khIlavavA te kevaLa svataMtra che. A maryAdA ane zaktine saMkucita paNa e ja jIva karI zake che. karmane je baMdhana manuSyane naDe che te teNe pote ja bAMdhelAM che. e baMdhanene majabuta karavAM ke DhIlAM karavAM athavA toDavA e tenA ja hAthamAM che. kuMbhAra jema mATI laIne temAMthI navA navA ghATa ghaDe che, tema jIva paNa karmaThArA-pariNAme karI navA navA karmane saMgraha kare che ane ghATa ghaDe che. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 167 caturtha avirati-samyagdaSTi ane paMcama dezavirati guNasthAna [ aviratisamyagdaSTi ane dezavirati guNasthAnamAM kevA ucca guNone samAveza thAya che, te bahu TUMkAmAM jaNAvavAne A lekhane hetu che. te guNe hoya to ja cothuM ane pAMcamuM guNasthAna kahI zakAya che. je pUrva pUrvanA guNasthAnamAM guNe heya, te uttarauttara guNasthAnamAM hoya ja ema dareka sthAne samajI levuM.] cethuM aviratisamyagadaSTi guNasthAna-saMpUrNa paNe pApavyApArathI jeo viramyA hoya te virata ke virati kahevAya che ane jeo pApavyApArathI bIkula viramyA nathI te avirata ke avirati kahevAya che. pApavyApArathI sarvathA nahi viramelA samyagadRSTi AtmAo "avirati samyagRSTi' kahevAya che. A samyagadaSTi AtmAo avirati nimitta thatAM duraMta narakAdi duHkha jenuM phaLa che, evA karmabaMdhane jANatAM chatAM ane parama munIzvarAe prarUpela siddhirUpa mahelamAM caDavAnI nisaraNuM samAna virati che ema paNa jANatAM chatAM, viratino svIkAra karI zaktA nathI tema pAlana mATe prayatna paNa karI zakatA nathI; kAraNa keteo apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyanA udayathI dabAelA hoya che. te kaSAyo a5 paNa paccakhANane roke che (chatAM ahIM yama-niyamanA svIkArane bAdha nathI, kAraNa keaviratisamyagadRSTi AtmAne pU. upAdhyAyajIkRta ATha daSTinI sajajhAyamAM temaja gaSTisamuccayamAM tene svIkAra mAnele Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 ]. zrI jI. e. jaina granthamAlA che. mithyAdaSTi tathA abhavI jIvane paNa yama-niyama hoya che, te pachI samyagadRSTine te hoya temAM zuM kahevuM? kaIka ja zreNikAdika jevA AtmAne te na paNa hoya.) tathA aviratinimittaka karmabaMdhane ane rAgadveSajanya duHkhane jANatAM chatAM, temaja viratithI thatAM sukhane IcchatA chatAM paNa virati dhAraNa karavA mATe asamartha thAya che. pitAnA pApakarmane niMdatA evA jeNe jIva-ajIvanuM, jaDa-cetananuM svarUpa jANyuM che, jenI zraddhA acaLa che ane jeNe mehane calita karyo che, e A aviratisamyagadaSTi AtmA hoya che. A avirati AtmAne aMtarakaraNanA kALamAM jene saMbhava che te "upazamasamyakatva" athavA vizuddha darzana- mehanI-samyakatvamehanI udayamAM chatAM jene saMbhava che te kSApazamika samyakatva' athavA darzana mehanIyane sarvathA kSaya thavAthI utpanna thatuM "kSAyika samyava"--A traNa samyatvamAMthI kaI paNa sabhyatva hoya che. A guNanA prabhAvathI AtmA svaparanI vaheMcaNI karI zake che arthAt deha ane AtmAnA bhedajJAnane prApta kare che. A bhedajJAnanI durlabhatA viSe pU. u. zrI yazovijayajIkRta jJAnasAra 'nA vivekASTakamAM kahyuM che ke"mAghavize, zA sumo mA bhavakoTyA'pitabhedavivekastvatidurlabhaH // " saMsAramAM zarIra, AtmA Adi zabdathI vacana ane cittane aviveka-abheda e sadA sulabha che, paraMtu te dehAtmAdinuM bhedaparijJAna-AtmAnI ekatAne nizcaya keTi Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa'graha [ 169 janmAvaDe paNa atyaMta durlabha che. saMsAramAM badhAya bhavastha jIvA zarIra ane AtmAnI abheda vAsanAthI vAsita ja DAya che. bhedajJAnI kAIka ja hAya che. samayaprAbhUtamAM kahyuM che ke 66 sadaparicidANubhUtA savvassa vi kAmabhogabaMdhakahA | egantasulabha vari Na sulabho vibhattassa || " 'sarva jIvAne paNa kAmabheAgAdi andhanI kathA sAMbhaLavAmAM AvI che, paricayamAM AvI che ane anubhavamAM AvelI che tethI sulabha che, paraMtu vibhakta-zarIrAdithI bhinna evA AtmAnI ekatA sAMbhaLavAmAM AvI nathI, paricayamAM AvI nathI ane anubhavamAM AvI nathI tethI sulabha nathI.' samyagdarzane AvuM bhedajJAna hAya che. tenA saMsAra taraphanA tIvra AsaktibhAva Ache. thaI gayelA hAya che, te pUrvanA azubha karmAMnA uyathI kadAca pApakriyAmAM pravarte te paNa pazcAttApapUrNa hRdaye pravarte che ane AtmAne hitakArI pravRttimAM ullAsapUrNa hRdaye pravarte che. tenA guNAnA svarUpabhedane aviratisamyagdaSTi guNasthAna kahe che. nIcenA guNasthAnanI apekSAe ahIM ana'taguNahInavizuddhi hAya che. pAMcamuM dezavata guNusthAna-je samyagaSTi AtmA saviratinI IcchA chatAM paNa pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyanA uyathI hi'sAdi pApavALI kriyAonA sathA tyAga karI zakatA nathI, paraMtu dezathI-aMzataH tyAga karI zake che, te 'deviti' kahevAya che. temAM keAI eka vrataviSayaka Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA sthUla sAvadya yAganA tyAga kare che, kaI e vrata saMbadhI yAvat kAI satraviSayaka anumati varjIne sAvadya yAganA tyAga kare che. anumati traNa prakAre che. 1-pratisevAnumati, 2-pratizravaNAnumati, ane 3-saMvAsAnumati. temAM je kAI pAte karelA ke bIjAe karelA pApakAyanI prazaMsA kare tathA sAvadyAra'bhathI taiyAra karelA bhAjanane khAya tyAre 'pratikSetranAnumati' doSa lAge che, putrAdie karelA hiMsAdi sAvadya kAyane sAMbhaLe tene saMmata thAya paNa tene niSedha na kare tyAre 'pratizrayaLAnumati' doSa lAge che ane hiMsAdi sAvadya kA mAM pravRtta thayelA putrAdikamAM mAtra mamatva rAkhe, paraMtu tenA pApakA ne sAMbhaLe nahi, vakhANe paNa nahi tyAre tene 'saMvANAnumati' doSa lAge che. temAM je 'saMvAsAnumati' sivAya sarva pApavyAparanA tyAga kare che te utkRSTa dezavirati zrAvaka kahevAya che ane saMvAsAnumatinA paNa jyAre tyAga kare tyAre te yuti-sathA pApavyApArathI viramele sAdhu kahevAya che. kahyuM che ke-'samyagdarzana sahita peAtAnI zaktinA pramANamAM viratine grahaNa karatA eka vratathI mAMDI chevaTa saMvAsAnumati sivAya sarvathA pApavyApAranA tyAgI dezavarati kahevAya che. te dezivarati AtmA parimita vastunA upayAga karatA ane aparimita anaMta vastunA tyAga karatA paralAne viSe aparimita anata sukha pAme che.' A dezaviratipaNuM apratyAkhyAnAvaraNu kaSAyanA kSayApazama thavAthI prApta thAya che. A guNasthAnake aviratisamyagadRSTi Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramAthi lekhasaMgraha [ 171 guNasthAnakanI apekSAe anaMtaguNI vizuddhi hoya che ane tenA jaghanyathI mAMDI kramazaH caDatA caDatA asaMkhyAtA sthAnake kahyA che. kahyuM che ke te avirati samyagdaSTi guNasthAnakathI AraMbhI uttarottara vadhatI vizuddhine prApta karate pUrvakame vizuddhinA aneka sthAne para ArUDha thAya che-caDhe che ane apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyane kSapazama kare che tethI tene a5 a5 pApavyApArane tyAga karavAnI buddhi thAya che. ahIM pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyano udaya hovAthI sarvathA pApavyApArane tyAga heta nathI. kahyuM che ke-sarvathA prakAre pApa vyApArane tyAga karavAnI IrachA chatAM paNa tene dabAve che tethI pratyAkhyAnAvaraNIya kahevAya che. e rIte dezaviratinA svarUpavizeSane dezavirati guNasthAna kahe che. kArya-kAraNanA niyama karmane sAmAnya artha-karAya te karma. A apekSAe kArya thAya che. A kArya mAtrane kAraNa hovuM joIe. dareka kArya bhUtakALamAM thayelA kAraNanuM kArya che ane te ja kArya bhaviSyamAM thavAnA kAryanuM pAchuM kAraNa thAya che. A pramANe jemAM dareka karma eka rIte kArya che ane bIjI rIte jotAM kAraNa che. A rIte kArya mAtrane kArya- kAraNa saMbaMdha che. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172] zrI jI. e. jana granthamAlA zraddhAna ane samyakatvane kathaMcita bheda zraddhAna e uttama adhyavasAyarUpa che. tasvArtha zraddhAna e samyakatvanuM kArya che. jyAM jyAM zraddhA hoya tyAM tyAM samyakatva jarUra hoya. daSTAMta e ke-jeNe mana:paryApti pUrI karI che evA karaNaparyAptA ane daze prANane dhAraNa karanAra zraddhAvALA zrI tIrthaMkaradeva Adi mahApuruSone samyakatva jarUra hoya che. A bAbatamAM nyAya paNa ema ja spaSTa jAhera kare che ke-rasoDAnA dRSTAMte jyAM dhUmADo hoya tyAM agni jarUra hoya ja; paraMtu jema tapAvelA loDhAnA geLA AdimAM dhUmADA vinA paNa agni dekhAya che ane raseDA AdimAM dhUma sahita agni dekhAya che, tema jyAM samyakatva heya tyAM te jIvane zraddhA hoya athavA na paNa hoya. jeo pAchalA bhavanuM samyatva laIne mAtAnA garbhamAM Upaje che, evA zrI tIrthaMkara Adi mahApuruSone manaHparyApti pUrI thayA pahelAM ekaluM samyatva heAya che ane te paryApti pUrI thayA pachI banne samyakatva ane zraddhA hoya che. AthI sAbIta thayuM ke-kharI rIte samyakatva ane zraddhA e banne alaga che, chatAM aupacArika bhAvathI samyakatvarUpa (zraddhAnA) kAraNamAM zraddhArUpa (kAya)ne upacAra karIe to banne eka paNa kahI zakAya, ema "dharmasaMgrahamAM 5. u. ma.nA vacanethI jANI zakAya che. tAtparya e ke-zraddhAna e uttama mAnasika adhyavasAyarUpa che, tethI ekAMte zraddhA ane samyakutva eka ja mAnavAmAM upara jaNAvelA aparyApta jIvemAM Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 173 ane siddha paramAtmA vigeremAM paNa sabhyatvanuM lakSaNa ghaTI zake nahi; kAraNa ke-teone mana nathI mATe zraddhArUpa samyakatva paNa hoI zake nahi. zrI tIrthaMkaradevoe te temane samyakatva hoya ema kahyuM che, jethI A guMcavaNa dUra karavA mATe zrI bhadrabAhusvAmIe "AtmapariNAmarUpa samyatva" ema pharamAvyuM. A lakSaNa sarvatra vyApaka che ema samajavuM. vicArazakti dhyAna ane yoganA svataMtra mArge A5Nu vicArazaktinA savyaya ane nirodhane mATe ja jAyelA che. cittanI vRttiono nirodha kare te ga che. vicArazakti e mahAna zakti che. vizvamAM tamAma mAyika sukhaduHkhanI utpatti A vicArazaktinA sadupayogathI ane durUpayogathI ja thAya che ane mananI nirvikalpa dazAmAMthI AtmAnI anaMta zaktio pragaTa thAya che, je zAzvata hAI parama zAMti ApanAra che. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 ] zrI jI. e. jana canthamAlA sabhya zraddhArahita jJAnanI asArthakatA zraddhAnI prApti e sauthI duSkara che. jJAnaprApti e dunyavI lebhathI paNa thaI zake che, jyAre dunyavI leja e samyaka zraddhAnI prAptimAM kAma AvI zakato nathI, UlaTe aMtarAyarUpa thaI paDe che. sADA nava pUrvane jJAnI paNa agnadvALuM rahI gayA ane alpa jJAnane dharanArA paNa zrI jinavacana pratye niHzaMkapaNe zraddhALu AtmAo ubhaya loka sAdhI gayA. zraddhAnI prApti duSkara eTalA mATe che keamuka aMze paNa dunyavI svArthathI nispRha banyA vagara te pragaTa thaI zakatI nathI, jyAre jJAnanI prApti sarva prakAranA dunyavI svArthathI bharelA AtmAomAM paNa dunyavI daSTie UMcAmAM UMcI keTinI lAge tevI paNa thaI zake che. e kAraNe uttama agara adhama manuSyanI sAcI parIkSA "tenAmAM keTaluM jJAna che?" enI tapAsa e dvArA thaI zakatI nathI, paraMtu te kevI jAtinI zraddhA dharAve che?" arthAt tenI zraddhA, vizvAsa ane ruci kayA padArtha upara che?" enI parIkSA e dvArA ja thaI zake che. UMcI koTinuM jJAna dharAvanAra AtmA paNa je adhama keTinI rucivALuM hoya, te te duniyAmAM paNa uttama gaNata nathI. manuSyanI parIkSA tenI ruci upara che paNa mAtra jJAna upara nathI. dhananI rucivALe jJAnI paNa pApI bane che ane dharmanI rucivALe ajJAnI paNa niSpApa jIvana gALI zake che. jIvanamAM pApI banavuM ke niSpApa banavuM tene mUkhya Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha AdhAra jJAna upara nathI paNa ruci upara che. e cine sudhAranAra jJAna tAraka che, ane bagADanAra jJAna DUbAvanAra che. adhama acivALA AtmAo potAnI te cine cheDI nahi zakatA hovAthI uttama rucivALA AtmAo pratye temane virodha cAlu hoya che. e virodhanuM mULa rucine bheda che. jyAM sudhI be viruddha prakAranI ruci rahevAnI che tyAM sudhI e virodha paNa kAyama rahevAno che. e virodhane jeo TALavA IcchatA hoya, teoe racino bheda TALavAnI prathama AvazyaktA che. paraspara viruddha rucivALA ja pitAnI te rucine samAna banAvyA vagara ekamati banAvavA mAgatA hoya agara teone je kaI ekamati banAvavA IcchatuM hoya, te teonI te IrachA kevI rItie phalibhUta thavAnI che? ekamati banavA mATe rucinI ekatA karavI e prathama Avazyaka che. te cinI ektA karavAno prayAsa karyA vagara ja jagatane eka abhiprAyavALuM banAvI devAnI ceSTA karavI, e eka bAliza ceSTA ja che. sarvadharmasamabhAva, sarvadarzanasamabhAva, sarvazAstrasamabhAva AdinI vAta karanArA e dharmaruci samAjane dharmarucithI bhraSTa karI adharmaruci banAvavA mATe prayAsa karanArA che. jyAM sudhI cibheda rahevAne che tyAM sudhI dhamabheda paNa rahevAne che, dharmabheda rahevAne che tyAM sudhI darzanabheda paNa rahevAne che, darzanabheda rahevAne che tyAM sudhI zAstrabheda paNa rahevAnuM ja che ane zAstrabheda rahevAne che tyAM sudhI jJAnabheda paNa rahevAne che. e ja rItie Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 ] zrI jI. e. jaina granthamAlA sarvajAtisamabhAva, sarva saMpradAyasamabhAva, naranArIsamabhAva AdinI vAta paNa teTalI ja unmArge doranArI che. jyAM sudhI AcArabheda rahevAne che tyAM sudhI vicArabheda paNa rahevAne che. jyAM sudhI vicArabheda rahevAne che tyAM sudhI gyatAbheda paNa rahevAne che ane jyAM sudhI regyatabheda rahevAne che tyAM sudhI saMpradAyabheda ane naranArIne bheda paNa rahevAne ja che. vinA zraddhA jJAnanI prApti zakya nathI ane zraddhAthI cuta thanArAne vinipAta sunizcita che. zraddhA e sarva guNonuM mULa che. paramArthanA ke vyavahAranA mArgamAM zraddhAbhraSTa AtmAo sarvadA nAlAyaka manAya che. je koI paNa AtmAne tenA kalyANamArgamAMthI bhraSTa karavuM hoya, to tene saraLamAM saraLa upAya e che ke-sauthI prathama tenA kalyANamArganI zraddhAthI bhraSTa kare. mAnasazAstrIonuM paNa kahevuM che ke-vicAra e AcArane ghaDanAra che. je koI mANasane sudhAro yA bagADa hoya, te sauthI pahelAM tenA vicAre pheravavA prayatna kare joIe. jyAM sudhI te pitAnA vicA mAM makkama haze tyAM sudhI tene tenA AcAramArgathI khaseDa dazakaya che. savicArenI makkamatAnuM nAma ja zraddhA che. sAcI zraddhA AtmapariNAmarUpa hoya che. e zraddhA jJAnathI ghaDAya che e vAta sAcI che, te paNa sarva prakAranuM jJAna zraddhAne ghaDanAra ke daDha karanAra ja thAya che ema kahevuM e sAcuM nathI. jJAnathI jema vicAro ane zraddhA makkama bane che, tema jJAnathI ja vicAre Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 177 ane zraddhA naSTa thAya che yA zithila mane che. zraddhAne ghaDanAra, sthira karanAra ke vadhAranAra jJAna jema sahAyaka ane AdaraNIya che, tema zraddhAne bagADanAra, ukheDanAra ke nAza karanAra jJAna teTaluM ja anarthakAraka ane anAdaraNIya che. badhAnA mathitArtha e ja che ke-jo mAnavIne caDhAvavA ke pADavA hAya, tA sauthI prathama enI vicAraNAne palaTAvavAnI ja mATAmAM mATI AvazyakatA rahe che ane eTalA mATe kAI paNa kSetranA nAyakA sauthI prathama prayatna tene mATe ja kare che. A uparathI vastusthiti jANanArA bahu sahelAIthI samajI zakaze ke-zrI jainazAsane viparIta zraddhAnarUpa mithyAtvane parama zatru tarIke svIkAryo che te seAe sA TakA vyAjabI che. mithyAtva e vicArIne viparIta mArge palaTAvanAra che ane eTalA mATe ja zrI jainazAsanathI vyuta karavAnA IrAdA dharAvanAra kAI paNa AtmA zrI jainazAsanane anusaranAra AtmAonI samyak zraddhA upara prathama ghA kare che. zraddhA upara ghA ryA vinA kevaLa AcArAne kheATA varNavavAnA prayatna karanArA zrI jainazAsanane parAjita karavA mATe kadI paNa saphaLa thai zakatA nathI. jeTalI saphaLatA teo zraddhAne nabaLI pADavAmAM meLavI zake che, teTalI ja saphaLatA teone tyAra pachI bIjA kAryomAM maLI zake che. A vastu dhyAnamAM rAkhIne ja keTalAka ahulakarmI AtmA zrI jinamatanA anuyAyIenI zraddhAnA pAyA hucamacAvavA bhAre prayatna karI rahyA hAya tema joI zakAya che. zAsananA pAceA zraddhA che ane e zraddhAne ja uDA 12 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178] zrI jI. a. jaina granthamALA vavA prayatna karanArA zAsananA pAyAne ja ukhADavAne prayatna karanArA che. zraddhA cAne sanmArga pratyenI ruci, e mAnavasamAjanuM ane jaina samAjanuM amUlya dhana che. e dhana jeTaluM amUlya che, teTaluM ja tenuM rakSaNa karavuM kaThina che. amUlya vastuone paDAvI lenAra, paDAvI levA mATe tAkI rahenArA ane e cAlyuM jAya che te rAjI thanArA duniyAmAM ochA detA nathI. viparIta zraddhAnarupa mithyAtvanA nAzane parama upAya jaganA ekanA eka sanmArgarUpa zrI arihaMtAdi sudeva, suguru ane sudharmatatvanI yathArtha zraddhApUrvaka ArAdhanA ja che. sAcI zraddhA je jaDa zraddhA zAstraprAmANya para avalaMbe che ane Atmanika banavAne parizrama kathA vinA dharmanAM AzvAsana anubhavavA Icche che, te zraddhA athavA saddabhUta arthonuM tathAvidha AtmapariNati vinAnuM zraddhAna ane svAnubhavanA pAyA para sthira ane daDhamUla thayelI zraddhA, e bemAM jamIna-AsamAnano pharaka che. zraddhA eTale koI eka athavA aneka matamatAMtara nahi. pachI bhalene te game teTalAM sAcAM kAM na hoya ? zraddhA e AtmAnI AMkha che. jema bhautika Idi dvArA bhautika vastuonuM Akalana thAya che, tema je zaktivaDe atIndriya-AdhyAtmika vastuonuM Akalana thAya che te zaktinuM nAma zraddhA che ane e ja sAcI zraddhA che. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 179 tattvanizcayarUpa edhiratnanI durlabhatA rAjya, cakragati paNuM ke IndrapaNuM prApta thavuM durlabha nathI, paNa mAdhinI prApti atyanta dula bha che--ema zrI jinapravacanamAM kahyuM che. sarva jIvAe badhA bhAve pUrva anaMta vAra prApta karyAM che, parantu tene kadApi AdhinI prApti thaI nathI, tethI ja saMsAramAM paribhramaNa kare che. sarva jIvAne anaMta pudgalaparAvata vyatIta thayA, parantu jyAre kAMIka nyUna a pudgalaparAvarta saMsAra bAkI rahetAM, Ayu sivAyanA sAta karmanI sthiti antaHkATAkATIsAgarApamanI khAkI rahe tyAre kAIka jIva granthilethI uttama eSiratna pAme che. ane bIjA jIvA yathApravRttikaraNathI graMthinI maryAdAmAM AvelAM chatAM pAchA vaLe che ane punaH saMsAramAM bhame che. kuzAsrazravaNa, mithyASTinA saMga, kuvAsanA ane pramAdazIlatA e badhA dhinA virAdhI che. jo ke cAritranI prApti du`bha che, tA paNa Adhi prApta thaye cAritranI saphaLatA che, anyathA niSphaLatA che. alabhyA paNa cAritra prApta karI utkRSTa dravyakriyAnA maLe navamA traiveyaka sudhI jAya che, paNa eSi na heAvAthI nirvANa prApta karI zakatA nathI. jene edhiratna prApta thayuM nathI te cakravita hovA chatAM paNa raMka jevA che, parantu jeNe edhiratna prApta karyuM che te ra ka paNa cakravati karatAM adhika che. jemane badhiratna prApta thayela che te jIvA saMsAramAM kayAMya Asakta thatAM nathI, paraMtu mamatvarahita thaine Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 ] zrI jI. a. jaina granthamALa eka mAtra muktimArganI ja upAsanA kare che. jemAM paramapada pAmyA che, pAmaze ane pAme che, te badhA bAdhi pAmIne ja te pAmI zake che, mATe bedhinI ja upAsanA kare. mokSano eka ja mArga mokSanA mArga be nathI. je je puruSe mokSarUpa parama zAMtine bhUtakALe pAmyA, te te saghaLAM puruSo eka ja mArgathI pAmyA che, vartamAnakALe paNa tethI ja pAme che ane bhaviSyakALe paNa tethI ja pAmaze. te mArgamAM matabheda nathI, asaraLatA nathI, bhedabheda nathI, mAnyAmAnya nathI. te saraLa mArga che, te samAdhimArga che tathA te sthira mArga che ane svAbhAvika zAMtisvarupa che. sarva kALe te mArganuM hevApaNuM che. e mArganA marmane pAmyA vinA kaI bhUtakALa mokSa pAmyA nathI, vartamAnakALe pAmatAM nathI, ane bhaviSyakALe pAmaze nahi. zrI bhagavAna jine sahastragame kriyAo ane sahastragame upadeze e eka ja mArga pAmavA mATe kahyAM che, te mArgane arthe te kriyAo ane upadeze grahaNa thAya te saphaLa che ane e bhAgane bhUlI jaI te kriyAo ane upadeza grahaNa thAya te sau niSphaLa che. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa'graha samabhAvaprApta jIvanI dazA priya ane apriya evA cetana-acetana padmAmAM jenuM mana mAha pAmatuM nathI, te samabhAvane prApta thayele che ema jANavuM. koI pAtAnA hAthavatI geAzISa candrananuM vilepana kare ke kAI vAMsalAthI chedana kare, tA paNa bannemAM samAnavRtti haiAya tyAre sarvottama samabhAva prAsa hAya che. kAI prasanna thaine stuti kare ke kAI gusse thaine apamAna kare, tA paNa jenuM citta te bannemAM sarakhuM varte che, te samabhAvamAM magna che. prayatnathI thatA ane klezajanaka evA rAgAdinI upAsanA zA mATe karavI ? tene badale vagara prayatne maLI zake evA aneka khAvAyAgya, cATavAyAgya, cUsavAAgya ane pIvAyeAgya-ema cAra prakAranA sukha ApanArA maneAhara padmArthAMmAM samabhAvanA Azraya karavA ceAgya che. khAtrAyeAgya, cATavAyAgya ane cUsavAyAgya padArthothI vimukha cittavALA ceAgIo paNuM samabhAvarUpa amRta vAraMvAra pIve che. AmAM kAMI gupta nathI tema kAI gupta rahasya nathI, parantu ajJa ane buddhimAnAne mATe eka ja bhavavyAdhine zamana karanAruM samabhAvarUpa auSadha che. jenAthI pApIo paNa kSaNamAtramAM zAzvata pada pAmI zake che, te A samabhAvanA parama prabhAva che. je samabhAva prApta thatAM ratnatraya saphaLa thAya che ane jenA vinA niSphaLatA pAme che, te mahAprabhAvayukta samabhAvane namaskAra karuM chuM. huM ( bhagavAna zrI hemacaMdrasUrijI ) sarva zAstranA rahasyane [ 181 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182] zrI cha. a. jaina granthamALA jANI pikAra karIne kahuM chuM ke-A loka ane paralokamAM samabhAvathI bIjI keI sukhanI khANa nathI. jyAre upasargo AvI paDe che ane mRtyu sAme UbhuM hoya che, tyAre te kALane ucita samabhAvathI bIjuM kAMI paNa upayogI nathI. rAgadveSAdi zatruono nAza karanAra samabhAvarUpa sAmrAjyanI lakSamI bhegavIne prANIo zubha gatine prApta kare che, tethI je A manuSyajanma saphaLa kara hoya te amaryAda sukhathI pUrNa samabhAvane prApta karavAmAM jarA paNa pramAdana karavo joIe. deva ane purUSArthanI sApekSatA ekalA daivathI ja ke ekalA purUSAkArathI thatAM kAryanuM niSpanna thavuM azakya che. je ekaluM karma ja purUSAkArathI sAdhya kAryanI paNa niSpatti karI zakatuM hoya, te dAnAdimAM bhAva mAtranA bhede karIne ja phalane bheda prApta thAya che te siddha thAya nahi. mATe karmathI purUSAkAra ane puruSAkArathI karma-banne anya Azrita che. ekanI prabaLatA vakhate bIjAnI gauNutA ane bIjAnI prabaLatA vakhate pahelAnI gauNatA thAya che. carama-chellA pudgalaparAvarta kALane viSe purUSAkAranI prabaLatA ane karmanI nirbaLatA hoya che, jyAre e sivAyanA-acaramAvartimAM karmanI prabaLatA ane purUSAkAranI nirbaLatA hoya che. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pAramArthika lekhasaMgraha [ 183 sakhyatva prAptinuM mULa kAraNa samyakatvanI prApti mATe jJAnAvaraNIyakarmane kSaye pazama sAkSAt pradhAna hetubhUta thatuM nathI. samyakatvavALAne jJAnAvaraNayakarmane kSayapazama jeTalA pramANamAM hoya che teTalA pramANane kSapazama mithyASTiomAM paNa hoya che. e mATe "sakhyatvaprAptinuM mULa kAraNa darzanamohana nirAsa che." khAsa prayajanabhUta AtmA vigere padArthomAM brAnti TaLI javI e darzanamohana nirAsa upara AdhAra rAkhe che ane enAthI samyakatvane AvirbhAva thAya che. AvI rIte samyakatvanI prAptimAM sAdhAraNa rIte saMjJI paMcendrimAM jJAnAvaraNane jeTale pazama hoya che, te karatAM vadhu jJAnAvaraNa kSayopazamanI AvazyaktA hotI nathI, kintu upara kahyuM tema brAnti nirAsanI ja agatyatA che. jo ke sarvathA brAntine nirAsa kaivalyadazAmAM thAya che, paNa keTaleka aMze muddAnI bAbatamAM brAnti TaLI gaI hoya te kramazaH sarva brAntirahita evI uraca sthiti upara AvavuM sahelA thaI paDe che. jema vastrane eka cheDe saLagatAM kramazaH te AkhuM vastra baLI jAya che, tema AtmabrAntinuM AvaraNa eka dezathI khasyuM eTale te sarvathA naSTa thavAne cagya thaI jAya che. jema bIjane caMdra kramazaH pUrNatA upara Ave che, tema brAntinA AvaraNane aMza naSTa thatAM je bIjajJAna pragaTe che te kramazaH pUrNatA upara AvI jAya che. e kAraNe samyakatva e kharekhara mekSavRkSanuM bIja che ane tenuM mUkhya Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 ] zrI jI. a. jaina granthamALA tayA mULa kAraNa 'darzanameAhanA nirAsa e ja che. pra.-samyaktvanA evA zuM prabhAva che ke tenA abhA vamAM cAhe teTaluM vizALa jJAna hAya, tA paNa te asamyajJAna yA mithyAjJAna kahevAya che? ane thADuM ne aspaSTa jJAna hAya tA paNa samyaktva pragaTa thaye chate samyag jJAna kahevAya che? -bhagavAn tattvArthasUtrakAre jaNAvyuM che ke-'taravAtha zraddhAnuM sampanTazanam / ' yathA rUpathI padArthone nizcaya karavAnI je rUci te samyagdarzana che. jagatanA padArthone yathA rUpathI ANavAnI ruci sAMsArika ane AdhyAtmika anne prakAranA abhilASAthI thAya che. dhana, pratiSThA Adi kAI sAMsArika vAsanA mATe je tattvajijJAsA thAya che te samyagdarzana nathI, kemake-enuM pariNAma meAkSaprApti na heAvAthI enAthI sa'sAra ja vadhe che; parantu AdhyAtmika vikAsane mATe je tattvanizcayanI ruci phakta AtmAnI tRpti mATe thAya che te samyagdarzana che. tattvAsUtra e adhyAtmazAstra che, eTalA mATe emAM samyajJAna ke asamyagajJAnanA viveka AdhyAtmika dRSTithI karavAmAM Ave che, paNa nyAya yA pramANuzAstranI mAphaka viSayanI dRSTithI karavAmAM AvatA nathI. nyAyazAstramAM je jJAnanA viSaya yathArtha hoya te ja samyajJAna pramANa ane jene viSaya ayathAtha' DAya te ja asamyajJAna pramANAbhAsa kahevAya che. paraMtu AdhyAtmika zAstramAM nyAyazAstrane saMmata sabhya-asamyaggAnanA vibhAga mAnya hAvA chatAM paNa gauNa che. ahiM A Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 185 je jJAnathI AdhyAtmika utkrAnti thAya te samyajJAna ane jenAthI sa`sAravRddhi athavA AdhyAmika patana thAya te asabhyajJAna, e dRSTi mUkhya che. evA paNa sabhatra che ke-sAmagrI AchI hAvAne kAraNe samyaktvI jIvane kAI vAra kaI viSayamAM zakA, bhramaNA, aspaSTa jJAna paNa thAya, chatAM te satyagaveSaka ane kadAgraharahita hAvAthI peAtAnAthI mahAna, yathArtha jJAnavALA ane vizeSadarzI puruSanA AzrayathI peAtAnI bhUla sudhArI levA huMmezAM utsuka hAya che ne sudhArI paNa le che. te peAtAnA jJAnanA upayeAga mUkhyatayA vAsanAnAM pASaNamAM na karatAM AdhyAtmika vikAsamAM ja kare che, jethI karI samyaktvaprAptinuM mUkhya kAraNa jJAnAvaraNunA kSApazama upara nahi, parantu darzanameAhanA nirAsa upara che. vyavahAra ane Atmika jI'gI Atmika jee pAtAnI vyavahAru jIMdagIne cAhe che te jIMdagI khAve che ane jeA vyavahAru jIMdagI tyAge che teo AtmAnA anaMta jIvanamAM jIMdagInuM sthAna pAme che. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jI. a. jaina granthamALA cAritrAcAranA ATha prakAra [aSTa pravacana mAtA ] 1. IrSyAsamiti-sayama pALavAne mATe khAsa karIne sUryanA prakAza thayA bAda sUrya ugyA pachI ( ane te Athame te pUrve ) cAreya bAju yugapramANa eTale cAra hAtha jeTaluM kharAkhara jovApUrvaka kAcI mATI, vanaspati, jaLa, bIjae sthAvara ane kuthuvA, kIDI vigere trasa jaMtunI rakSA mATe lAkathI ati vAhita mAge pagale pagale sArI rIte joIne cAlavuM ane samyak prakAre jinapravacanane anusAre AtmAnI pravRttirUpa ceSTA karavI, te pahelI 'Iyyasamiti'kahevAya che. gati karavI te paNa Alekhana, kALa, mA ane yatanA-e cAra kAraNe karIne niyamita karavAnI kahI che. (1) AlaMbana-te jJAnAdika jANavuM. jJAna eTale sUtra ane tenA atha e banne rUpa Agama, darzana ane cAritra, te pratyeka jJAnAdikane Azraya karIne athavA e enA saceAge karIne gamana karavAnI anujJA ApI che, paraMtu jJAnAdikanA AlaMbana vinA javuM--AvavuM ( e enA saceAge eTale jJAna ne darzona athavA jJAna ne cAritra athavA krena ne cAritra, A Alekhana vinA gati-vihAra, javA-AvavAnA niSedha che. ) thaI zake nahi. (ra) kALa-gamananA viSayane mATe dvivasa ja zrI jinezvaradeve kahelA che, paNa rAtre nahi. (3) mA-unmAneA tyAga karIne leAkeA puSkaLa cAlatA hAya tevA mA, 186 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 187 (4) yatanA-dravya, kSetra, kALa ne bhAva-e cAra bheda che. te nIce pramANe-- 1. dravyathI yatanA eTale yugapramANa pRthvIne AzrIne rahelA jIvAdika dravyane netravaDe jevA. 2. kSetrathI yatanA eTale sacittAdi pRthvIne tyAga karIne tathA AtmavirAdhanA thAya tevuM sthAna vajIne cAlavuM. 3. kALathI yatanA eTale eTale kALa gati karavI teTala kALa upaga rAkha. 4. bhAvathI yatanA eTale upagapUrvaka cAlavuM te. arthAt zabdAdika IdrinA viSayane tathA pAMca prakAranA svAdhyAyane (vAcanA-pRrachanAdine) tajI daIne cAlavuM te. kemake-tene tyAga nahi karavAthI gatinA upagane ghAta thAya che. gati vakhate bIje kaI paNa vyApAra yogya nathI. gati vakhate ja Isamiti rAkhavI ema nahi, paNa beThA beThA, hAlatA-cAlatA ceSTA thAya che tyAM paNa IryosamitinI jarUra che. 2. bhASA samiti-sarva jIne hitakArI ane deSarahita parimita vacana hoya te dharmane mATe belavuM. ke, mAna, mAyA, lobha, hAsya, bhaya, mukharatA ane vikathA-e ATha sthAna vajIne bhASA bolavAnuM sAdhune mATe kaheluM che. 3. eSaNasamiti-anna, pAna, rajoharaNa, vastra, pAtra vigere dharmasAdhanAnI temaja upAzrayanI udgama, utpAdana ane eSaNA-e trividha deSanA nivAraNapUrvaka gaveSaNa karavI, te "eSaNA samiti che. TUMkamAM kahIe te Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188] zrI jI. a. jaina granthamALA jIvanayAtrAmAM khAsa jarUrI hoya tevA nirdoSa sAdhane meLavavA mATe upagapUrvaka pravRtti karavI, te "eSaNAsamiti che." 4. AdAnanikSepa samiti-dharmanA upagaraNe- rajeharaNa, vastra, pAtra, pITha, phalaka, daMDa vigerenuM barAbara nirIkSaNa ane pramArjana karyA bAda levA-mUkavA, te "AhAnanikSepa samiti che. 5. pAriSThApanikA samiti-jIvajaMtu vinAnI eTale ke nijIva sthAna barAbara I-pramAjIne tyAM maLa, mUtra vigerene tyAga kare, te pAriSThApanika samiti arthAt vyutsarga samiti' kahevAya che. daSTAMta-kaI garachamAM dharmarUci nAmanA sAdhu hatA. te eka vakhata pare pakAranA kAryamAM vyagra rahevAthI IMDilanI pratilekhanA karavI cUkI gayA. rAtre mAgu karavAnI zaMkA thavAthI pIDA thavA lAgI. te pIDAthI prANa javAnI taiyArI hatI. tevAmAM kaI devatAe prakAza dekhADyo tethI temaNe zuddha sthaDila (jIvAkula vinAnI zuddha bhUmi) joI lIdhuM ane laghuzaMkA TALI. tyAra pachI aMdhakAra thayo. tenuM mithyAduSkRtya ApyuM. e pramANe dharmarUci sAdhunI jema pAMcamI samitinuM pAlana dravya-kSetra-kALAnusAre karavuM joIe. | guptinuM sAmAnya lakSaNa-samyagradarzana ane samyajJAnapUrvaka traNa prakAranA vegone zAstramAM kahelI vidhi anusAra potapotAnA mArgamAM sthApana karavA, te guptinuM sAmAnya lakSaNa che. A guptinA mane gupti, vacanagupti ane kAyagupti-ema traNa bheda paDe che. tenAM lakSaNe nIce mujaba che. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 189 mane guptinuM lakSaNa-sarva prakAranI kalpanAjALane tyAga karI manane rAkhatA supratiSThita karyA bAda je AtmaramaNatA karAya, te "mane gupti" che. athavA kuzaLa ane akuzaLa saMkalpanA nidhane mane gumi kahevAmAM Ave che. temAM kuzaLa saMkalponuM anuSThAna te sarAga saMyamAdirUpa che, jyAre akuzaLa ethI viparIta svabhAvanuM che. kuzaLamAM arthAt sarAga saMyamAdimAM pravRttine sadbhAva hevA chatAM, saMsAranA heturUpa akuzaLane je abhAva hoya te te mane gupti che. roganA nirodhanI avasthAmAM te sarvathA abhAvane ja mane gupti kahevAmAM Ave che ane te samayamAM sarva karmane kSaya karavAne ja AtmAne pariNAma hoya che. vacanaguptinuM lakSaNa-vAcanA, pRcchanA, praznottara vigere kAryone uddezIne paNa sarvathA vANIne nirodha kare, te "vacanagupti jANavI. anya zabdomAM kahIe te bhASAne sarva prakAre nirodha yAne eka paNa akSara na uccAra te vacanagupti che. kAyaguptinuM lakSaNa-sutAM, besatAM, keI vastu mUktAM, jatAM, AvatAM vigere kriyAomAM zarIranI ceSTAne samyak prakAre kAbumAM rAkhavI, te kAyagupti che. mane guptinA traNa prakAre Ariaudra dhyAnAnubaMdhI kalpanAjALane tyAga, e akuzala nivRttirUpa prathama prakAranI mane gupti che. zAstrAnusArI, paralokasAdhaka, dharmadhyAnAnubaMdhI ane mAdhyacca pariNAmarUpa gupti, e ene bIje prakAra che. eTale ke-dharma ane zukala dhyAnamAM manane Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chAdita karI che. puchanA vize prakAranI vaca 190 ] zrI jI. e. jaina granthamALA paravavuM te kuzala pravRttirUpa bIjA prakAranI managupti che ane kuzala-akuzala manavRttinA nidhapUrvaka tamAma coganA nirodhanI avasthA daramiyAna AtmaramaNatA, e roganirodharUpa trIjA prakAranI mane gupti che. vacanaguptinA be prakAre-mukha, mastaka, AMkha, hAtha vigerenI arthasUcaka ceSTArUpa saMjJA vigerenA tyAgapUrvakanuM mauna, te maunAvalaMbanarUpa prathama prakAranI vacanagupti che ane vAcanA, pRcchanA vigerene viSe mukhavastrikAthI AchAdita karI vAcAnuM niyaMtraNa karavuM, te vAganiyamarUpa bIjA prakAranI vacanagupti che. A be bhede dvArA vacanaguptithI vANIne sarvathA nirodha temaja samyaga bhASaNa-e banne svarUpanuM pratipAdana karAya che. bhASA samitimAM te yathArtha rIte vacanapravRtti mATe ja avakAza che. ethI vacanagupti ane bhASAsamitinuM aMtara spaSTa thAya che. kAyaguptinA be prakAre-devAdikRta upasargo ke pariSahonA prasaMgamAM paNa kAtsaga sevatA muninA zarIranI sthiratA athavA sarva yoganA niSedha samayanI kevalajJAnInI kAyika nizcalatA, te "kAyika ceSTanivRttirUpa" prathama prakAranI kAyazuddhi che; temaja zAstramAM sUcavyA mujaba zayana, Asana, nikSepa (mUkavuM), grahaNa ane caMkramaNa viSe kAyAnI ceSTAne niyamamAM rAkhavI, te "ceSTA niyamarUpa bIjA prakAranI kAyamurti che. dRSTAMta-kaI eka sAdhue sAthe sAthe vihAra karyo. eka araNyamAM mukAma thaye. te araNyamAM bhUmi bahu jIva Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 191 vyAkula hAvAthI zuddha sthaDila maLyuM nahi, tethI te sAdhu rAtrie eka paga pRthvI para rAkhI ubhA rahyA. te joine IMdre sabhAmAM te sAdhunI prazaMsA karI. te sAMbhaLIne mithyAdRSTi devatAe si'harUpe AvI capeTAthI prahAra karyA. te capeTAthI paDI jatAM sAdhue vAravAra prANInI virAdhanAnA saMbhava jANIne mithyAduSkRta ApyuM. devatA pragaTa thayA ane sAdhunI prazaMsA karI khamAvyA. AvI rIte sAdhue kAyaguptidravya, kSetra, kALa ane bhAvathI zakti anusAra dhAraNa karavI joie. upara kahelI yuktithI traNeya guptinuM munie pAlana karavuM joie. te viSe dRSTAMta kAi nagaramAM eka sAdhu zrAvakane ghera bhikSA levA gayA. temane te zrAvake namana karIne pUchyuM ke-huM pUchyuM ! tame traNa guptie gusa che ? tenA javAkhamAM munie kahyuM kehuM traNa guptie gupta nathI. zrAvake kAraNa pUchyuM, eTale munie kahyuM ke-eka divasa huM kAine ghera bhikSAe gayA. tyAM tenI strInI veNI joi mane mArI strInuM smaraNa thayuM, mATe mAre maneApti nathI. ekadA zrIdatta nAmanA gRhasthane ghera bhikSA mATe gayA. teNe mane ceAgya jANI keLAM vaDArAvyA. tyAMthI huM khIje ghera gayA. te bIjA gharavALAe, tamane A keLAM kANuM ApyA ?-ema pUchyuM, eTale meM satya vAta jaNAvI. te zrAvaka pelA keLAM ApanAra zrAvakane dveSI hatA. paraparAe dveSa vadhyuM. zrIdattane rAjAe zikSA karI tethI mAre vAgazupti nathI, kemake- zreSThine daMDa karAvavAmAM huM kAraNabhUta thayA. ekdA vihAra karatAM araNyamAM Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jI 192 ] gayA. tyAM thAkI javAthI nidrA pAmyuM. te ThekANe sA AvIne rahyo. rAtrie sAthe patie kahyuM ke-hai manuSyA ! prAtaHkALe ahIMthI vahelA cAlavuM che, mATe velAsara bheAjanasAmagrI taiyAra karI lyeA. te sAMbhaLI sau raseAI karavA lAgyA. te vakhate aMdhakAra hAvAthI eka mANase mArA mastaka pAse patthara mUkIne culA karyAM ane agni saLagAvyeA. te agninI garamI lAgavAthI meM mArUM mastaka laI lIdhuM, tethI mAre kAyaSTi paNa nathI; mATe huM bhikSAne ceAgya muni nathI. A pramANe te muninA satya bhASaNathI zreSThi ahu hu' pAmyA ane munine pratilAbhyA. A rIte bIjA sAdhue paNa jevuM pAtAmAM hoya tevuM satya jaNAvavuM joie. a. jaina granthamALA je samitithI yukta che te nizcaye guptithI paNa yukta ja che, para`tu je guptithI yukta che te samitithI yukta hAya paNa kharA ane na paNa haiAya: kemake-kuzaLa vANI vadanAra e vAtathI yukta hAI bhASAsamitithI paNa yukta che. bhASAsamitinA vacanaguptine viSe, eSaNAsamitinA manAguptine viSe ane bAkInI samitinA kAyasine viSe samAveza karI zakAya. eTale ke guptine viSe samitinA atarbhAva che, ema upadezaprAsAdanA kathanathI jANI zakAya che. A ATheya pravacananI mAtA kahevAya che. cAritra e munionuM gAtra (zarIra) che. tenI utpatti pAMca samiti ane traNa guptine AbhArI che. vaLI e utpanna thayelA cAritrarUpa gAtranuM sarva upadraveAthI nivAraNa ane pASaNa Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 193 pUrNAMka e ATha pAlana kare che, temaja e cAritragAtra melathI malina bane che tyAre ATha tenuM saAAdhana kare che. A pramANe mAtAnI peThe janana, paripAlana ane saMzAdhanarUpa kriyAo A ATha kare che, ethI ene ' ATha pravacana mAtA' tarIke oLakhAvAya che. pAMca samiti ane traNa guptithI pavitra evuM je cAritra, te ja samyakcAritra che. AThe pravacana mAtAmAM dvAdazAMgInA samAvezaIausamitimAM prAthamika ahiMsAvratane aMtarbhAva thAya che. khIjA badhA tratA A vratarUpa sarAvaranI pALa samAna hAvAthI tene paNa AmAM ja aMtarbhAva zakaya che. bhASAsamiti e niravadya vacanarUpa che, eTale samagra vacanaparyAyanA ane ethI karIne sa pUrNa dvAdazAMgInA emAM aMtarbhAva thAya che; kemake-dvAdazAMgI kAMI vacanaparyAyathI bhinna nathI. e pramANe eSaNAsamiti vigere mATe vicArI levuM. athavA A ATheya pravacana mAtA samyakcAritrarUpa che. cAritra e jJAna ane darzana vinA hAya ja nahi ane samyagdarzana, jJAna ane cAritrathI dvAdazAMgI athanI dRSTie bhinna nathI. eTale ke-dvAdazAMgInA emAM atarbhAva thAya che, mATe cAritradhArI muniee pramAdanA tyAga karIne A ATheya pravacana mAtAnI upAsanA karavI joie; kemake temAM sa pravacananuM rahasya samAyeluM che. 13 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 ] zrI jI. e. jaina granthamAlA vyavahAra nizcayathI bAra vratanuM svarUpa [ zrI vItarAga zAsanamAM vyavahAra ane nizcaya-e banneya nayapramANa che. jevI rIte sujJa zrAvake vyavahArathI vratasvarUpane jANe che, tevI rIte nizcayathI-paramArthathI paNa vatasvarUpane jANavuM joIe. jyAM sudhI paramArthathI vastu svarUpanuM yapaNuM nathI hotuM, tyAM sudhI tenA upAdeyano Ichuka bhavyAtmA paNa pitAnA apaNAnA aMge temAM pravRtti karavA zaktimAna thaI zakato nathI. eka vastu upAdeyamAM mUkI zakAya ke nahi te eka judI vAta che, kAraNa ke-e sau saune kSayapazama upara AdhAra rAkhe che; kintu yapaNuM e kaI ne kaI vakhate tathA prakArane viziSTa kSopazama thatAM upAdeyatvamAM upayogI thaI zake che. anyathA tema banI zakatuM nathI. atra baneyanuM TUMka svarUpa ApavAmAM AveluM che. ] "ekaikaM vratamapyeSu, dvidvibhedena sAdhitam / tadvijJAya sudhIzrAddhaiH, ruciH kAryAvratAdare // 1 // " "bAra vate mAMhelA ekeka vrata nizcaya ane vyavahAra-evA babbe bhedathI kahelA che. te barAbara jANune saddabuddhivALA zrAvakee te vratane AdaravA ruci karavI." 1. je bIjAnA jIvane potAnA jIvanI jema sudhAdi vedanAthI pitA samAna jANe tenI hiMsA kare nahi, e vyavahAranayanI apekSAe paheluM vrata che. " ane A pitAne jIva (AtmA) anya jIvanI hiMsA karavAvaDe kama bAMdhI duHkha pAme che, tethI pitAnA AtmAne karmAdikane viga pamADa yogya che. vaLI A AtmA aneka svAbhAvika guNavALe che tethI hiMsAdivaDe karyagrahaNa karavAne Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 195 tene dharma nathI, evI jJAnabuddhithI hiMsAnA tyAgarUpa AtmaguNane grahaNa kare, e "nizcayanayanI apekSAe paheluM ahiMsAvrata che." 2. lokaniMdita evA asatya bhASaNathI nivRtta thavuM, e "vyavahArathI bIjuM vrata che." ane trikALajJAnI bhagavate kahela jIva-ajIva (cetana-jaDa) nuM svarUpa ajJAnavaDe viparIta kahevuM ane paravastu je pudgalAdika che tene potAnI kahevI, te ja kharekhara "mRSAvAda" che, tenAthI viramavuM te "nizcayathI bIjuM vrata che." A vrata sivAya bIjA vatanI virAdhanA kare tenuM cAritra jAya che, paNa jJAna tathA darzana rahe che; paraMtu nizcaya mRSAvAdathI virAdhita thatAM jJAna, darzana ne cAritra-traNeya jAya che. 3. je adatta evI paravastu dhanAdika le nahi-tenuM pratyAkhyAna kare, te "vyavahArathI trIjuM adattAdAna viramaNa vrata che." ane je dravyathI adatta vastu na levA uparAMta puNyatattvanA beMtAlIza bheda prApta karavAnI IcchAe dharmakArya karatuM nathI ane pAMca iMdriyonA trevIza viSaye, jJAnAvaraNIyAdi ATha karmanI vargaNa vigere paravastu grahaNa karavAnI IcchA karatuM nathI-tene niyama kare che, te "nizcacathI trIjuM vrata che." 4. zrAvakane svadArAsateSa ane parastrIne tyAga tathA sAdhune sarva strIono tyAga, e "vyavahArathI cothuM vrata che" ane viSayanI abhilASA, mamatva ane tRSNAne tyAga, e "nizcayathI cothuM vrata che. ahIM eTaluM samajavuM Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 zrI jI. a. jaina granthamAla : ke-bAhyathI strInA tyAga karyo chatAM aMtaramAM tenI leAlupatA hAya che, teA tene viSaya saMbadhI kamanA aMdha thayA kare che. 5. zrAvakane nava prakAranA parigrahanuM parimANu karavuM ane munione sarva parigrahanA tyAga karavA, te vyavahArathI pAMcamuM vrata che. 'ane bhAvakama je rAga, dveSa ne ajJAna tathA dravyakama, ATha prakAranA kama tathA kaiDu ane iMdriyanA viSayAnA tyAga, e ' nizcayathI pAMcamuM vrata che.' kadi paravastu para mUrchAnA tyAga karavAthI ja bhAvathI pAMcamuM vrata thAya che, kAraNa ke-zAstrakAre mUrchA (Asakti-mamatva) te ja parigraha kahelA che. mUcchA pariggaho vutto ityAdi vacanAt. 6. cha dizAe javA-AvavAnuM paramANu karavuM, te vyavahArathI chaThThuM vrata che. 'ane nArakAdi gatirUpa kanA guNane jANI te pratye udAsInabhAva rAkhavA ane siddha avasthA pratye upAdeyabhAva rAkhavA e nizcayathI cha vrata' che. 7. bhAgApabhAga vratamAM sarva bhAgya vastunuM parimANu karavuM e vyavahArathI sAtamuM vrata che. ' tathA vyavahAranayanA mate kaneA kartA ane bhAkhtA jIva ja che ane nizcayanayane mate kanuM kartApaNuM ka`ne ja che, paNa jIvane-AtmAne nathI. ' , 6 - pudgala karmAdrika taNA kartA vyavahAre, kartA caitana kanA nizcaya suvicAre," ( pU . upAdhyAyajI ) kAraNa ke-mana-vacana-kAyAnA cAga ja karmInA koM che, tema bhaktApaNuM paNa ceAgamAM ja raheluM che. ajJAne Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasathaha [ 197 karIne jIvanA upayAga mithyAtvAdi kama grahaNa karavAnA sAdhanamAM maLe che. paramArthavRttie teA jIva kanA pu" galAthI bhinna tathA jJAnAdi guNeAnA kartA ane bheAktA che. pudgalA jaDa, cala ane tuccha che. jagatanA aneka jIvAe te bhegavI bhAgavIne ucchiSTa (eDhA) thayelA bhAjananI jema mUkI dIdhelA che. tevAM pudgalAne bhega-upabheAgapaNe grahaNa karavAnA jIvanA dhama nathI. A pramANe ciMtana karI tethI viramavuM, te 'nizcayathI sAtamuM vrata che. ' 8. pracAjana vinAnA pApakArI ArabhathI virAma pAmavuM, te ' vyavahArane AzrI AThamuM anada DaviramaNa vrata che. ' ane mithyAtva, avirati, kaSAya ane cega enA uttarabheda sattAvana je kama madhanA hetu che tenuM nivAraNa karavuM, te 'nizcayathI anatha 'viramaNa nAme AThamuM vrata che.' 9. ArabanA kAne cheDI, sAmAyika karavuM, te ' yaMtrahArathI navamuM sAmAyika vrata che.' ane jJAnAdi mULa sattA dharmavaDe sarva jIvAne sarakhA jANI sane viSe samatA parijIAma rAkhavA, te 'nizcayathI navamuM sAmAyika vrata che, ' 10. niyamita kSetramAM sthiti karavI, te ' vyavahArathI dazamuM dezAvagAzika vrata che, ' ane zrutajJAnavarDa jIvAstikAya Adi SadravyanuM svarUpa oLakhI dharmAstikAyAdi pAMca dravyamAM tyAjya muddhi rAkhI jJAnamaya jIvanuM dhyAna karavuM-temAM sthiti karavI, te ' nizcayathI dazamuM dezAvAzika vrata che. ' 11. aheArAtra sAvadya vyApArane DhADI svAdhyAyadhyAnamAM pravRtti karavI, te 'vyavahArathI agiyAramuM pauSadha Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198] zrI jI. . jaina granthamAlA vata" che ane AtmAnA guNanuM jJAna dhyAnavaDe piSaNa karavuM, te "nizcayathI agiyAramuM vrata che." 12. pauSadhanA pAraNe athavA haMmezAM sAdhu ane zrAvakone atithisaMvibhAga karI (dAna daI) bhajana karavuM, te "vyavahArathI bAramuM atithisaMvibhAga drata che." ane pitAnA AtmAne temaja bIjAne jJAnAdikanuM dAna karavuM, paThana pAThana, zravaNa vigere karavuM, te nizcayathI atithisaMvibhAga drata che. A pramANe nizcaya ane vyavahAra-ane bhede karI sahita bAra trata pAMcame guNaThANe rahelA zrAvakane nizcayanI -sAdhya sApekSa buddhipUrvakanA heya te svargasukhane ane paraMparAe mekSasukhane ApanArA thAya che. vyavahArarUpa kAraNa vinA nizcayarUpa kAryanI niSpatti thatI nathI, arthAt nimittakAraNa vinA upAdAnakAraNanI siddhi thatI nathI, temaja nizcayanI sAdhyabuddhi vinAne eka vyavahAra sAcA kAraNabhAvane egya kahI paNa zakAtuM nathI; jethI kaI keAIne a5lApa kare te mokSane ja a5lApa karavA barAbara che. baMneya naya pramANa che ane te pitapitAnA guNaThANAne viSe yogya ja che. A vize u. bhagavAna zrI yazevi. kahe che ketasa sAdhana tuM je je dekhe, nija nija guNaThANAne lekhe; teha dharama vyavahAre jANe, kAraja kAraNa eka pramANe. artha-bate nizcayadharmanAM je je sAdhana tuM dekhejANe che, te te sAdhane pitApitAnA guNaThANane viSe gyA Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAmAyika lekhasa graha [ 199 ja che ane te ja vyavahArathI dharma kahevAya che, kAya ane kAraNa manneya pramANa che. anyatra mahaSioe upadezyuM che ke-- " ja cavadAro'nta, naiti nothaLAmivat / sadotsargo'pyagacchedAd, RjugAmIva no mataH // 1 // " " carcavADaiinsTA vRkSa, vRdghate tasya tad jIm | vyavajJArnanuMjadRzya, dhAto nizcayantathA // 2 // ' " nizcayastavasAroupa, cavAreLa nirvadet / sakalasyAspi devasya, rakSA prAharikairbhavet // 3 // " a - kevaLa ekalA vyavahAra nadInA pANInA samUhanA vahananI jema meAkSanA aMtane pamADatA nathI, tema ekalA utsaga-nizcaya paNa sarala-sIdhI rIte aMtapaNAne pamADe che ema mAnyA nathI. tAtpa e ke-vyavahAra ane nizcaya banne sAthe hAya tA ja meAkSanA a`tane pamAya che. 1. " jema vRkSane nahi chedatAM-kApatAM evA puruSavaDe vRkSanuM mULa grahaNa karAya che, tema vyavahAranuM ullaMghana nahi karIne nizcayane dhyAvavA joIe-avalaMbana levuM joIe. 2. " nizcayanaya e tattvanA sArarUpa hAvA chatAM vyavahAravaDe tenA nirvAha thAya che. jema saghaLA mAlikanI rakSA nAkarAthI thAya che, tema vyavahAra vinA nizcayanuM rakSaNa thaI zakatuM nathI. 3." Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA mArgAnusArInuM prathama lakSaNa --nyAyasa pannavibhava nIti-anItinA dravyanA prabhAva ApaNA jainazAstramAM mArgAnusArInA pAMtrIza guNA paikI prathama guNa nyAyasaMpannavimala" Ave che. nyAya eTale zuddha vyavahAra, tethI A leAka ane paraleAkanuM hita-kalyANa thAya che. draSyaprAptinA utkRSTa ane rahasyabhUta upAya nyAya ja che, ema siddhAMtavAdI kahe che. nyAyathI upArjana karelA dravyanI prAptimAM tenA aMtarAya karanArA karmanA avazya nAza thAya che. te lAlAMtarAya kamanA nAza thavAthI uttarakALe eTale AgAmI kALe asiddhi icchita vaibhavanI prAptinA AvirbhAva thAya che. anyAyathI vyavahAranI pravRtti karavAmAM dravyalAbha thAya ane na paNa thAya, paraMtu pariNAme hAni te niHsaMdeha avasya thAya che. anyAyathI vyavahArapravRtti karanAra koI pApAnukha zrI puNyanA udayavALA jIvane dravyalAbha thAya che, paNa tevI anyAyI pravRttithI AMdhelA pApa niyatapaNe peAtAnuM phaLa ApyA sivAya upazama pAmatAM ja nathI. anyAyeApArjita dravya te A leAkane paraleAkamAM ahitanuM ja kAraNa che, emAM zaMkAne sthAna nathI. sau koI peAtAnA aMtarAtmAne pUchI jUo ke-tame je dhana pedA karyuM che athavA karI rahyA che, te nyAyathI ke anyAyathI ? yAda rAkhaze! ke-anyAyathI utpanna karelA paisA jIvanane bhraSTa kare che. Aje sAdhuo, gRhasthA ane rAjA Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 201 saunI buddhimAM parivartana dekhAya che ane pitAnA dharmane cUktA dekhAya che. tenuM khAsa kAraNa keI hoya te anItinA dravyanuM anna peTamAM jAya che te che. eka dRSTAMta ApI samajAvIzuM ke nIti ane anItinuM dravya che prabhAva pADI zake che? eka rAjAne mahela baMdhAvavo hate. khAtamuhUrtanA divase rAjAe sabhA bharI. A sabhAmAM rAjA uparAMta tiSI, pratiSThita zaherIe tathA amaladAre beThA hatA. rAjAe jyotiSIne pUchyuM ke-mahArAja ! khAtamuhUrtane keTalI vAra che? jotiSIe kahyuM ke-pAMca sonAmahera joIe che. rAjAe kahyuM ke-ApaNI pAse ghaNe khajAne che. khajAnacI pAsethI joIe teTalI senAmahoro laI le. jyotiSIe kahyuM ke-pAyAmAM mUkavA mATe te nyAyanuM dravya joIe, anyAyanuM-anItinuM dravya mUkIe te enI asara evI thaze ke-A mahela lAMbo samaya TakI nahi zake. rAjAe vicAryuM ke-AvaDI moTI sabhA beThI che temAMthI keI ne keInI pAsethI pAMca gInIo te maLI Avaze, ema dhArI hukama karyo ke-jenA gharamAM nItinuM dravya hoya te laI Ave. ApaNAmAM kahevata che ke pApa jANe A5 ane mA jANe bApa." arthAt chokarAne sAce bApa koNa che te tenI mA jANe che ane meM zA pApa karyo che te pite ja jANe. sau nIcuM mastaka karIne besI rahyA. A joIne rAjA belyo ke-"zuM mArI AkhI prajA anyAyI che? jevo huM tevI mArI prajA !" keIe rAjAne kahyuM ke-amuka Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA gRhastha pAse nItinuM dravya che paNa te AvyA nathI. rAjAe gADI meklIne tene khelAvI maMgAvyeA. te gRhastha gADImAM na beThe, paNa page cAlatA rAjA pAse hAjara thayA. hAtha joDIne teNe rAjAne prAthanA karI ke-ze| hukama che?" rAjAe kahyuM ke- pAMca seAnAmaheAra joIe che. ' te gRhasthe kahyuM ke- mArI pAse nItinuM dravya che, paNa mahelanA pAyAmAM nAMkhavA huM te na ApI zakuM; kAraNa ke-mahela viSayAnuM sthAna banaze, meATI meATI vezyAonA nAca-mujarA thaze, madirA-mAMsanI mahephIleA uDaze ane bInagunhegArAne paNa pIDavAnuM kendra thaze, mATe A mahelanA pAyAmAM mAruM dravya na vaparAya. mane mAph karaze! !' peAtAnI sAme peAtAne prajAjana AvI rIte khelavAnI hiMmata kare tethI rAjA sheja Azcaya pAmyA ane AMkha lAla karIne khAlI UThaco 3-'tuM sAnAmaDAra Ape che ke nahi ?' jozImahArAja khelI UThacA ke- rAjAjI have te A paisA paNa anyAyanA thaI gayA, kAraNa ke-tame anItithI levA mAMge che. have khAtamuhUtta vItI gayuM che mATe te vAtane javA do.' rAjAne manamAM ema thayuM ke-jozImahArAja nIti- anItinA dravyanI asaranI je vAta kare che te sAcI che ke khATI, tenI mAre parIkSA karavI joie. e pramANe vicAra karIne temaNe pAtAnI eka maheAra ane pelA gRhasthanI eka mahAra-ema banne mahArA divAnanA hAthamAM mUkI. divAne vicAra karyo ke-zeThanI gInI ke je nItithI meLavela che, te huM pApI mANasanA hAthamAM mUkuM te tenI Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArasAzika lekhasa graha [ 203 asaranI mane khakhara paDe. evA khyAla karIne paraDhiyAnA pAMca vAge eka macchImAra mAchalAMnA TopalA laI ne AvatA hatA tenA hAthamAM divAne pelI zeThanI gInI mUkI dvIdhI. AkhA divasamAM mAchalAM vecavA chatAM phakta cAra-cha AnA kamAnAra macchImArane Ama anAyAse gInI maLatAM te rAjI rAjI thaI gayA. tenA manamAM thayuM ke Aje mane vepAra karavAnI jarUra nathI. sIdhA jaIne te mAchalAMne dhIre rahIne pANImAM nAMkhI AvyeA. vaLatAM teNe eka rUpIAnuM anAja, gALa, ghI vigere lIdhuM ane cauda rUpIA rokaDA lIdhA. tene vicAra Avye ke-huM zA mATe pApa karuM ? huM game te dhaMdhA karIza, paNa have mAre pApI dhaMdhA teA na ja karavA. AvI rIte te pApI dhadhA choDI de che. e rUpIyAthI lAveluM anAja khAtAMnI sAthe enA kuTubane paNa e ja vicAra thAya che ke-ATalA rUpIyAmAM te ApaNA 2-3 mahinA nIkaLI jaze. tyAM sudhI kAI ne kAI majurI zeAdhI laizuM. zA mATe have A pApI dhadhA karavA ? A pratApa hatA e nItinA dravyanA, have tyAMthI divAna gaMgA nadInA kinArA tarapha gayA. tyAM jaIne jUe che tA eka cAgirAja Asana lagAvIne samAdhimAM masta anyA che. tenuM kapALa tejasvI che. A cAgInI sAme AstethI pelA divAna rAjAnI gInI mUkI Dhe che. gheADI vAra pachI cegI samAdhimAMthI jAgrata thAya che. sUcanA prakAza gInI upara paDe che. AthI gInI khUba cakacakita ane che. A gInInA prakAza ceAgInI najare paDatAM Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA tenA vicAramAM parivatana thavA mAMDayuM. teNe svataH khelavA mAMDyuM ke- gAmanA leAkeA gAMjo pItrA mATe e paisA nathI ApatAM tyAM A seAnAmaheAra kacAMthI? kharekhara, Aje izvare mArA upabheAga mATe gInI meAlI che. mArI AkhI jIdagImAM me' tene joI nathI. ' evA vicAra karatAMnI sAthe te vezyAne tyAM jAya che ane cAlIza varSoMnA joga upara pANI pherave che. A pariNAma che anItinI gInInuM. bIjI eka dRSTAMta kathAnuyoga graMthamAM AveluM yAda Ave che ke-eka khAra vratadhArI zeTha hatA. peAte dravyApAja na nItithI ja karatAM. anItinI leza paNa vastu temanA gharamAM saMgharAtI naheAtI. zeTha pAte dharmiSTha hAI eka vAra sAmAcika laIne beThA hatA. sAmAyika pUruM thaye strIe jamavA mATe melAvyA. zeTha jamavA beThA. jamatAM pahelAM sa5vilapa thavA mAMDayAM. raseAI bhAvI nahi. zaMkA vyakta thaI ke Aje game tema hA paNa rasAImAM kAMI paNa anItinuM dravya vaparAyuM lAge che. peAtAnI strIne pUchyuM ke-Aje rasAI kAnA dravyathI khanAvI che? zeThANI vicAramAM paDI ke-badhI vastuo ApaNA gharanI ja vaparAya che, chatAM svAmI Ama kema pUche che! UhApAha karatAM yAda AvyuM ke-pADAzInA ghara pAsethI pete agni pragaTAvavA mATe chANuM lAvI hatI. zeThane vAta karI ke AvI rIte huM devatA pADavA eka chANuM lAvelI tenAthI A seAI anI che. zeThanI zakA kharI paDI ane peAtAnI srIne zikhAmaNa ApI ke AvI tuccha vastu paNa anItimaya hAi AhAra azuddha Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 205 bane che ane tethI mane AhAra upara ruci thaI nahi. ahIM zeThanI strIe kaI paNa jAtinA cerInA adhyavasAya vinA chANa jevI kiMmatarahita dravyathI banAvelI rAI jyAre azuddha nivaDI, tyAre je anItimAM ja jIvana pasAra karI rahyA che teonA mATe te pUchavuM ja zuM? A pramANe nIti-anItinuM dravya buddhimAM parivartana kare che. je anItinuM dravya haMmezAM pitAnA peTamAM nAMkhe che, temane khabara nathI paDatI ke temanI buddhi bhraSTa thAya che. have nyAyasaMpannavibhava kene kahevAya? te TUMkAmAM paNa judI judI rIte vigatathI vicArI joIe, ke jethI khyAlamAM rahe ke-zuM karavAthI nyAya ane anyAya gaNAya? sarva prakAranA vyApAramAM nyAyapUrvaka vartavuM, anyAyathI cAlavuM nahi. eka bhAva kahI bIje bhAva kahe, ucita rIte napho nahIM letAM rUpIe traNa-cAra AnA ke tethI vadhu naphe le, saTTAne vepAra kare, nekara yA majurane mahenatANA pramANe pagAra-pUrI majurI nahi ApatAM tenI garaja joI echuM ApavuM e sarva anyAya tarIke gaNAya che. nokarI karatAM dhaNInA sepelA kAryamAMthI paisA khAvA nahi, lAMca khAvI nahi, echI samajavALA manuSyane chetaravA prayatna karavo nahi, vyAjavaTaMtara karanAre sAmA dhaNIne chetarIne vyAjanA paisA vadhAre levA nahi, mAla seLabheLa karIne veca nahi, sarakArI nokarI karanAra manuSya vahAlA thavA mATe leke upara kAyadAviruddha julma gujAre nahi, majurI yA kArIgarIne dhaMdho karatAM rAja laI kAma barAbara Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA karavuM-khATuM dIla karavuM nahi, nAta athavA mahAjanamAM zeThAI karatA hAya tA pAtAthI viruddha matavALAne dveSabuddhithI geravyAjakhI gunhegAra TharAvaveA nahi, koi mANase ApaNuM bagADavuM hoya te dveSathI tenA upara khoTA Aropa mUkavA nahi athavA nukazAna karavuM nahi, kAIne khATuM kalaMka devuM nahi, dhama ane gurune bahAne paisA levA mATe dharmAMmAM na hoya te vAta samajAvavI nahi, nAkaranI strI sAthe aAgya karmoMmAM vatavuM nahi, dhama nimitte paisA kaDhAvI peAtAnA kAryamAM vAparavA nahi, dhama saMbadhI kA mAM vAparavA mATe paNa khATI sAkSI pUrI paisA levA nahi, dha kA mAM phAyadA thatA hAya te badala manamAM vicAravuM ke-ApaNe dhane vAste ja jI elIe chIe-ApaNA kAma mATe jI' khelatA nathI, tethI temAM doSa nathI ema samajI UMdhuMcattuM karavuM, te paNa anyAya ja che. derAsara athavA upAzrayanA kArabhAra karanArAoe te khAtAnA makAnA peAtAnA khAnagI kAmAM vAparavA nahi, koI mANasa nAta jamADatA hAya tenI sAthe kAMI bigADa hAya tethI tenA varA agADavA kAMi laDAi UbhI karavI, pakavAnna vigere joIe tethI vizeSa laI bagADa karavA, saMpa karI vadhAre khAI javuM ane tene tUTa paDe tevI yuktio karavI, te paNa anyAya ja che. parastrIgamana karavuM nahi, strI agara puruSa kAMi salAha pUche teA jANyA chatAM khATI salAha ApavI nahiM, pAtAnA dhaNInA hukama sivAya tenA paisA levA nahi, ekabIjAne laDAI thAya tevI salAha ApavI Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 207 nahi, peAtAnI mAna-pratiSThA vadhAravA mATe asatya dharmopadeza deve! nahi, anya matavALA dharma saMbaMdhI kharI vAta kahetA hAya, ema chatAM 'e dhama vadhI jaze '-ema jANI te vArtA juTThI pADavAnI kuyukti karavI, te paNa anyAya che. pAte avidhie pravatatA hAya ane bIjA puruSane vidhithI vatA joI tenA upara dveSa dhAraNa karavA, te anyAya che. dANacArI karavI, TAMpanI cArI karavI temaja kharI pedAza chUpAvI thADI pedAza upara sarakArane kara ApavA, te paNa anyAya ja che. khAtara pADavuM, kUMcI lAgu karavI athavA lUMTa pADavI, te paNa anyAya che. guNavaMtA sAdhumunirAja, deva, gurumahArAja, temaja zuddha dharmAMnAM avavAda khelavA nahi tathA kanyAnA paisA laI peAte vivAha karavA nahi. A sivAya bahu prakAre anyAya thaI zake che. te sa tyAga karIne vyApAra karavA arthAt zuddha vyavahAra calAvavA, te mArgAnusarInuM prathama lakSaNa che. A eka ja lakSaNa samucita rIte Ave te mArgAnusarInA bIjA lakSaNA paNa sAMkaLanA akADAnI mAphaka prApta thAya che. A satya haMmezAM yAda rAkhavAnuM ke-A duniyAmAM ApaNe eka guNa savAro grahaNa karIe athavA grahaNa karavA prayatna karIe, te bIjA sadguNA paNa tenI pachavADe cAlyA Ave che. A vAta bahu dhyAna rAkhI mana upara ThasAvavA jevI che. dAkhalA tarIke-kAI mANasa sAthe pramANipakaNuM grahaNa kare athavA tevA thavA mahenata kare, tA te kadI hiMsA kare nahi, asatya khele nahi-e sava mahA Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 ] zrI jI. e. jaina granthamAlA pApi patI jAya che, kAraNa ke tenI UMDI vicAraNA cAle te tene jaNAI jAya che ke A sarva kRtyane paNa apramANikapaNAmAM ja samAveza thAya che. manuSya pAMca-sAta bAbatane na vaLagatAM A eka ja guNane game te bhege vikasAvavA pAchaLa je AkhI jIMdagI arpaNa kare, te te sarva prakAranA aihika ane pAralaukika lAbha meLavI zake che. gRhasthane A (mArgAnusArI) sAmAnya dharma che. A guNe AvyA pachI ja vizeSa dharma samyaktvAdinI prApti thAya che. arthAt samakita paNa A mArganusArInA guNe AvyA hoya te ja Ave, anyathA zuddha deva-gurudharmane mAnate chate mithyAtvI samaja, kAraNa ke-jene deva-guru-dharma mAne che, te deve, gurue ke dha mArgonusArIthI viruddha vartavAnI AjJA ja karI nathI. te pachI je te deva-gurU-dharmane mAnate chate temanI AjJAne, kAyadAne, niyamane na aMgIkAra kare, te te purUSa vastutaH deva-gurUdharmane mAnato kema kahI zakAya? jarA UMDI buddhie vicAra karavAthI A samajI zakAya tevuM che. A sAmAnya guNe AvyA vinA samyakatvanI prApti thatI nathI ane samyakatvanI prAptimAM te zuddha deva-gurU-dharmanI mAnInatA samAI jAya che. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha cAga--mImAMsA [ prastuta lekha eka vidvAna munivaryazrInI noMdha uparathI saMgrahita che. temAM meM keTalAka zabdo tathA vAyeAnA yathAsthAne umerA karI yathAmati saMkalanA karI mUkela che. peAtAnI vAstavika dazAnuM bhAna karAve tevA atIva upayeAgI jaNAyAthI A lekha tarIke prasiddha karAya che. yAga paratve zAstrIya dRSTie abAdhita vimarza viziSTa vicArane sthAna heAI lekhanuM nAma 'yeAga-mImAMsA' rAkhyuM che. saM] [ 209 ' mukhyatveLa nauyaLAmAM nono' jenA cage AtmAnuM mukti sAthe kharAkhara yAjana thAya, te '* cAga ' kahevAya che. e AcArarUpa paNa hAya ane pariNAmarUpa paNa hAya. je AcArarUpa cAga che, te kayAga kahevAya che ane je pariNAmarUpa cAga che tene jJAnayAga kahevAya che. kayAgamAM AcAranI bhUkhyatA ane pariNAmanI gauNutA che ane jemAM mAtra pariNAmanI ja mukhyatA che te jJAnayeAga kahevAya che. kaceAgamAM zubha upayeganI dazA haiAya che, jene savilpaka dazA kahevAya cheH athavA te pravRttimAga (asatuthI nivRtti ane samAM pravRtti) yA tA bheDhApAsanA kahevAya che, ke jemAM jagat mAtrathI peAtAnA AtmA bhinna rUpe che--evuM dhyAna karAya che. cAthA guNasthAnakathI Ara'bhI cAvat sAtamA sudhI zubheApayeAga yA te bhedopAsanAnI bhUkhyatA hoya che. bAda abhedopAsanAnA eTale ke-paramAtmA sAthe AtmAnA abheda siddha karavA Arala thAya che. eTale ke-nira'janinarAkAra paramAtmAnuM je dhyAna te AThamA guNasthAnakathI zarU thAya, ene ja abhedopAsanA 14 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA athavA nivRttimArga kahevAya che ke jemAM bAhya AvazyakAdi kriyAo paNa hotI nathI, mAtra samatA yA te nivikalpaka samAdhi hoya che. nirvikalpaka eTale mAnasika vRttione saMpUrNa niSedha, jene "zuddha upaga" kahevAya che. e dazA AThamAthI bAramA guNasthAnaka sudhI hoya che. jenA aMte "ujAgaradazA" athavA te "prAtibha" nAmanuM anubhavajJAna thAya che ane jenA pratApe kevaLajJAnarUpa jyoti pragaTa thAya che. e nivRttimArgane ja "dharmamegha samAdhi" yA te asaMgAnuSThAna kahevAya che. caganA bIjA paNa aneka bhede che. sthAna, varNa, artha AlaMbana ane anAlaMbana. prathamanA be 'karmaga" che, jyAre bAkInA traNa "jJAnaga" che. A yoganI zuddhi praNidhAna, pravRtti, vinaya, siddhi ane viniyegarUpa zuddha Azaya paMcaka dvArA thAya che. e ja prakAre adhyAtma, bhAvanA, dhyAna, samatA ane vRttisaMkSayarUpa yeganA pAMca bheda che. emAM vRttisaMkSayanA be bheda che. cittavRttisaMkSaya (je bArame guNasthAnake siddha thAya che.) ane yogavRttisaMkSaya (je caudame guNasthAnake siddha thAya che.) tevI ja rItie IcchA, zAstra ane sAmarthyarUpa traNa bhede che, jemAM IcchAga prAyaH caturthathI, zAstrAga paMcamathI sakSama paryata ane sAmarthyoga aSTama guNasthAnakathI zarU thAya che. e sAmanA paNa dharmasaMnyAsa ane gasaMnyAsarUpa be bheda che. cittavRttine pUrNa nirodhane dharmasaMnyAsanuM phaLa kahevAya che. dharmasaMnyAsa eTale kSApathamika dharmone Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 211 saMnyAsa-tyAga ane kSAyika dharmonA AThamA guNasthAnakathI prAdurbhAvArthe prayAsa. ceAgasaMnyAsa eTale saMpUrNa kAcika vRttinA nirodha, jene ' aAgi dazA 'kahevAya che, je zailezIkaraNanuM phaLa che. e ja rItie te te ceAgamAM praveza karavA mitrA Adi ATha dRSTi ( zuddha pariNAmajanya vizeSa edha) e paNa cAga ja che. A cogAnI prAptinuM kAraNa te te anuSThAna che. jenA prIti, bhakti, vacana ane asaMgaA cAra nAme che. pUrvokta sthAnAdinA IcchA, pravRtti, sthiratA tathA siddhi kAya che ane enA paNa prazama, saMvega, niveda ane anukaMpA kAya che. ceAganA vAstavika kALa saMyamadazAnA kALa che. te pUrve upacArathI ceAgadazA mAnI zakAya. samyagdarzananA astitvamAM mUkhyatayA prIti ane bhakti anuSThAna heAI zake tathA zAstrayAganI sanmukhatA saMbhavI zake. Ama chatAM apunaa~dhakadazAthI paNa yAganA prAra'bhakALa mAnI zakAya, paNa te pUrvamAM te asaMbhavita ja gaNAya. jyAM sudhI jIva caramAvartI ane nahi, tyAM sudhI ene ceAganI dazA prApta jana thAya, eTaluM ja nahi balke ceAgyatAnI paNa prApti thAya nahi. vadhumAM cAganI dRSTie vAstavika cAgaDhazAnuM zravaNa karavAnI paNa ceAgyatA prApta thAya nahi. taviSayiNI jijJAsA paNa caramAvatamAM ja thAya. je jIva caramAvatamAM-chellA purdUgalaparAvata mAM hAya, saMsArathI svAbhAvika udvigna hAya, tIvrabhAve pApA~ na hAya, sarvatra ucita pravRttimaMta hAya, asiinavezI na Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] zrI jI. a. jana granthamAla hAya ane zAstraSTie AntaradhamanI apekSAe dhanA jijJAsu tathA arthI DhAya, te apunabaMdhaka kahevAya. dRSTi e prakAranI che. eka eSTi ane bIjI vAstavikaSTi cA cAgaSTi, je prakAza gADha mithyAtvanA sahakArathI atyaMta AcchAdita thaela che ane ethI ja jemAM viparyAsanA ati saMbhava che, viparyAsa ja che, te 'AghadRSTi' kahevAya che; ke jemAM jagat muMjhAyuM che. jyAre jemAM carama yathApravRttikaraNanA prabhAve mithyAtvanA vega maMda paDayo che ane ethI alpa paNu vizuddha prakAza patharAyA che, te 8 vAstavikaSTi ' kahevAya che. emAM paNu aMzathI paNu mithyAtvanA saMparkathI rahita prakAza te sthirAdi chellI cAra zudghaSTi ja kahevAya che. apunaaidhaka dazAnA vikAsamAM dRSTinA paNa vikAsa thAya che. Ama chatAM e dRSTi avizuddha hoya che, kAraNa-maMda hAvA chatAM mithyAtvanA saMparkathI kaluSita thaela che. e dazAmAM mitrAdi pahelI cAra dRSTi haiAya che. samyagdarzananI prApti anaMtara zuddhadaSTinA lAbha thAya che. tenA avadhikALa kevaLajJAnanI sImA sudhI che. samyagdarzananI upalabdhi bAda ' aparatattva 'nI ( samavasaraNamAM virAjamAna zrI jinezvaradevanuM rUpa te aparatattva kahevAya che. ) jijJAsA dikSA thAya che, jenI saphaLatA saptama guNusthAnake pUrNarUpe thAya che. e dazAmAM pravRttimAganI yA te zAstrayeAgadvArA bhaktimArganI tathA vacanAnuSThAnanI mukhyatA hAI vAstavika nira'jananirAkAra Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa thaha [ 213 svabhAvI paramAtmasvarUpa paratattvanI jijJAsAvarDa krizA thatI nathI. Ama chatAM zAstra-sApekSatAe te dhyAnanI pUrvabhUmikA mAnavAmAM harakata nathI. caturthAMthI saptama guNasthAnaka paryaMta sAlekhana dazAnuM prAdhAnya hAya che. ethI tyAM sudhI sthAnAdi cAra cAge, tathA prIti, bhakti, vacanAnuSThAna, adhyAtmabhAvanA, ane dhyAnayeAga, tathA IcchA, zAstracAganuM prAkhatya ane kSAye pAmika bhAvanuM astitva hAya che. zAstrayeAgadvArA vacanAnuSThAnanI kSAyeApamika bhAve pUrNAhuti thayA bAda AtmA atIva ni`La ane saMskArI anI jAya che; tethI ja e jema prAthamika daDaprerita bhramiTruDajanya chatAM punaH daDanI nirapekSatAe ja ghaTajananamAM svataH vyAvRta manI ghaTane utpanna kare che, tema zAstrayAganI nirapekSatAe ja vacanAnuSThAnanI upAsanA vinA ja svataH zAsrayAgajanita AtmasAdbhUta saMskAradvArA kSAyeApazamika paNa guNAnA vidhvaMsa karavA prayAsa Adare che; je samaye ane AvazyakAdi bAhya anuSThAnanI AvazyakatA rahetI ja nathI. mAtra samabhAvamAM ke abheda upAsanAnA yA te zuddha nija upayAgamAM ja ramaNatA rahe che, jenA pratApe e e asaMga anuSThAnarUpa banI jAya che ane ethI zAstramAM je rItie siddha paramAtmAnuM svarUpa vaLyuM hAya, te rItie paratattvanI sakala cittavRttinA nirAdha thaI nirvikalpaka dazA prApta thaI jAya che; jenA pratApe ratnatrayarUpa guNa tanmaya AtmasAt manI jAya che. e dazAmAM aparatattvanA sAmathI paratattvanI dikSA tIvra hAya che. ene phalibhUta karavA Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 } zrI jI. a. jaina granthamAlA mATe aruNeAdayakalpa prAtibhajJAnanI anubhavajJAnanI prApti e samaye thaI jAya che. e dazAnA kALane 'dharmAMsanyAsa ' cA te ' cittavRttisaMkSaya 'rUpa 'sAmarthyayAga'nA kALa kahevAya che. bAda paramAtmAnA svarUpanA AviSkAra kALane phaLakALa kahevAya che. e kALamAM kAI paNa dhyAna hatuM ja nathI. tyAra bAda pUrNa jyotisvarUpa AviSkArArthe je dhyAna karAya ane sarvathA ceAganA nirodharUpa je phaLa Ave, tene ' sarve saMnyAsa ' cA tA kAyivRtti nirodharUpa ' sAma ceAga' kahevAya che; jene ' ayAga ' paNa kahevAya che, jenA astitvamAM aupAdhika sarva guNAne vidhvaMsa thAya che ane 'pUrNa brahma 'nA anaMta guNamaya z2yAtinA prAdurbhAva thAya che; jene itara daza"nakAraza'nirgu'brahma kahe che ane caiAtimAM jyAtinA samAveza kahe che-abheda kahe che. vastutaH e dazAmAM sAhajika anaMta guNAnA prAdurbhAva thAya che. , ceAgaprAptinI mULa bhUmikA apunaaidhaka dazA che. yadyapi apunama~dhakAdine paNa jee mithyAtvanI utkRSTa sthitinA mAtra eka ja vAra aMdha kare, te ' samRdbaMdhaka ' ane na kare te 'apunabaMdhaka' kahevAya che. samRtbaMdhaka jIva paNa apunamaitrakanI ceAgyatA saMpAdaka che, jenA saMsAra dADha-purdUgalaparAvartta hAya che, te jo ke caramAvatane pAmeleA nathI, kintu samIpavartI hAvAthI bhAvimAM pAmavAnI tenI ceAgyatA che. ana'tA pudgalaparAvartta khapAvI A sthitie-caramA vartInI sAmIpyamAM paheAMcavuM e paNa virala jIvAmAM saMbhavita che. jo ke enuM anuSThAna tA apradhAna ja che, chatAM Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 215 bhagavAna zrI jinezvaradevanA vyavahAravaDe arthAt sadnuSThAnanA abhyAsarUpa kiyAe karI ane gItArtha gurnAdinI pArataRtAe bhAvimAM e apavartanazIlane egya thavAthI kramika zuddhinuM pAtra banI zake che. e jIne dravyasamyatva ane dravya dIkSAnI prApti karAvI mukti mAM mokalyAne zAstramAM ullekha che, tathApi mUkhyatve veganI bhUmikAne prAraMbhakALa apunabaMdhaka dazAthI che ane e ja maunIndra vyavahAramArgane arthAt mArgamAM pravezane egya che. e apunabaMdhaka jaina paNa hoI zake ane Itara paNa hoI zake. zuddha anuSThAnakArI jInA nirIkSaNathI jeonA mAnasamAM te sadanuSThAnakArI jI pratye Adara ane bahumAna pragaTa thAya tathA bhavaudvega sahita zuddhAnuSAnakaraNanI IcchA thAya, te ja apunabaMdhaka dazAne prApta thAya che. eTale ke-e ja lekara dharmanI prApti mATe adhikArI bane che, kAraNa ke-teonA mithyAtvanI atyaMta maMdatA thaI gaI che. eTale emanuM mana aMzamAM zuddha baneluM che, tethI ja dharmabIjanA vapana mATe cogya baneluM che. dharmabIja upara kathita mujaba ja che. -jhAra, 2- frfsa, rU-mavigha, ka-sarAja:, 9fairNA (tattvanI jijJAsA), tajJatevA ja zuddhAnuEnajhakSaNam !" A dharma bIje kahevAya che. A dharmabIjanA upAdAna (grahaNa) samaye jema apramatta sarAga yati tene vitarAgadazAnI prAptimAM je anubhavasiddha AnaMda athavA atizayane lAbha thAya che, kAraNa ke--tathAvidha viziSTa kSapazama thayo che tevI ja rItie Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA " abhinna granthi jIvane paNa caramAvartamAM carama yathApravRttikaraNanA sAmarthyathI mithyAtvanI maMdatA ane samyakatvanI sanmukhatA thavAthI tathAvidha kSaceASazamanA ceAge cAgabIjanA upAdAna samaye kai apUrve mAtra svAnubhavasiddha atizacita AnaMda prApta thAya che. dharmasaMgrahamAM mIttayAji anumaaidagamyartha' ItyAdi kathanathI paNa siddha thAya che. eTaluM vizeSa ke--A cAgabIjonuM zrI jinezvaradevAdi paratve prazasta kuzala citta ItyAdinuM upAdAna jainadarzanAbhimata apunaaidhaka karI zake che, jyAre ItaradarzanAbhimata apunaa~dhakamAM tenI cAgyatA mAtra hAya che. te jyAre jainadarzanamAM Ave tyAre AnuM upAdAna karI zake che. sivAya bIjA apunargaMdhaka aprApta jIvAmAM teA tenI ceAgyatA ja haiAtI nathI. apunamaidhaka dazA prApta thAya, eTale mukti pratye acaramAvartamAM gADha mithyAtvanA sahakArathI je dveSa thayeA hatA te nAbUda thaI jAya che ane AtmIya dazAnA adveSa ( saMsAra pratye sahaja udvega ane meAkSa pratye sAcI ruci) AvI jAya che. te te dveSAdine saMsAranI IcchAthI seve nahi, ake saMsAranA kArgomAM nirasatA hAya ane dhaivatattvAdinA kAryamAM vadhu rasa haiAya. e jIvane tyAra khAda sAcA tattvanI jijJAsA thAya; bAda sadgurunuM zeAdhana, emanI parIkSA, emanA svIkAra, emanI upAsanA-A rIte karI e jIva *mika zuddhi kare ane vAstavika 'dhAgAva'caka' bane. eTale ke-jijJAsA ane asthitvabhAve parIkSApUrvaka sadgurunA samAgama sAdhe tathA temanI upAsanA Adi kare, tenuM zravaNa kare Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 117 ke A ane ttinepu churAsuM vittam' zrI jinezvaradevanA viSayamAM nimaLa citta kare, emanA svIkAra kare ane vizuddhabhAve emane praNAmAdi kare. vizuddhi ane kahevAya che pUrdi anuSThAna ja saMsAramAM atyaMta upAdeya che paNa anya upAdeya nathI. ' ethI ja e anuSThAnan saMjJA viyaMmanAtim ' AhArAdi daza prakAranI saMjJArahita yA tA rokavAvaDe ane paulika kLAnI apekSA vinA je AcaraNA karavI, te 'trizuddhi ' kahevAya che. ' . ItaradarzInanI apunaHrgaMdhaka dazAne prApta karavA mATe ' pUrvasevA ' kAraNu che, je caramAvata'nI najadikanA AvamAM saMbhavita che. pUrvasevA eTale cAgane prApta karavA mATenI je ceAgyatAprApaka tattvAnI upAsanA arthAt leAkeAttaraguNaprAptinI ceAgyatA sa`pAdaka gurU, deva Adi pUjyavaganuM pUjana, sadAcAra, tapa ane mukti adveSa-e badhI dhAmika vRttionA samAveza thAya che. tidanAbhimata apunaaidhaka tathAvidha kSaceApazamanA abhAve mugdhabhAve anya devAdi pratye adveSapUrNAMka sarva devAdine mAne che, jyAre jainadarzanAbhimata punama~dhaka zrI arihaMtAdine devAdarUpa mAne che ane enI pUrvasevA caramAvatanI prAptino lagabhagamAM hAya che. eTaluM vizeSa ke--apunaaidhanI pUrvasevA nirUpacarita che, jyAre samRdhakanI pUrvasevA kAraNamAM kArya nA upacAra karI uparita hAya che. A uparita vastu pazu avastu nathI, kAraNa ke-caramAvata sAmIpya che. sivAya bIjA jIvA tA dUravartI hAi asadbhUta kAraNa paratve ja hAya che. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218] zrI cha. a. jaina granthamAlA pUrvokta daSTiemAM Adya cAra pratipAtinI paNa che ane sApAya paNa che, jyAre aMtima cAra apratipAtinI che. kadAca zreNikAdinI mAphaka sApAya heI zake, paNa emAM mAtra kAyika ja duHkha hoya, kintu mAnasika bhAvanA te nirmaLa ja hoya. egomAM paNa sAjhavatA ane nirAzavatA tathA sApAyatA ane anA pAyatA hoya che. jemAM pApabaMdhanI zakyatA hoya tathA kamabaMdhajanita duHkhonI zakyatA hoya tene sAzrava ane sApAya kahevAya che. vRttisaMkSayAga te nirAzraya ja hoya, kemake-emAM ajJAna ke vikalpajanya vRttionuM astitva hotuM nathI. prathamanI cAra dRSTimAM ajJAnabAhulya hAI pratipAta saMbhavita che. emAM apAya paNa saMbhavita che. paraMtu ene artha e na thAya keprathamanI cAra pratipAti ja che. anyathA, agretana cArane lAbha ja thAya nahi. caramAvartI je jIve carama yathApravRttikaraNamAM AvI gayA hoya, te ja vastu tyA Adya cAra daSTionA adhikArI bane che. te ja zAnta udAtAdi prakRtimaya heya, kintu sutvAdi prakRtimaya bhavAbhinaMdI jIva Adya cAra daSTinA vAstavika adhikArI banI zaktA nathI. bhavAbhinaMdI jI acaramAvatamAM nibiDa mithyAtvanA udayanA kAraNe vivekacanathI parAMbhukha hoya che tathA viparyAsa buddhimaMta hoya che ane ethI mAtra kAdara mATe ja dharmakriyAnA AcaranArA hoya che. eTale emanuM anuSThAna zuddha hetuM nathI, kintu kutarka ane tajanita Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [219 abhinivezathI kalaMkita thayeluM hoya che. jyAre je ja mithyAtvanI maMdatAnA prabhAve kutarkathI ane mithyA abhinivezathI dUra haDyA hoya, teo kramazaH caramAvatanI najadikamAM Ave che ane bhavitavyatAnA pege carama yathApravRttikaraNa paryata pahoMcI zake che. carama yathApravRttikaraNa apUrvakaraNanI nikaTamAM hovAnA kAraNe tathA apUrvakaraNarUpa kAryanuM utpAdaka hevAnA kAraNe apUrvakaraNa" ja che. apUrvakaraNanA pratApe graMthibheda thayA bAda samyakatvanI prAptimAM pAMcamI sthirAdaSTine lAbha thAya che, je samaye ekSaprApaka anuSThAnamAM vAstavika pravRtti thAya che ane audayika karmanA prabhAve viSayAdine upabhegA thavA chatAM te heyatA mAnIne ja nirasabhA thAya che. A bannene anukrame "sapravRttipadAvaha (zAstrAvirUddha pravRttithI prApya je mekSapada tenuM prApaka) tathA vedasaMvedyapada kahevAmAM Ave che. aAma stro kAra = cattA ghare gumAre 2n afsa-mArA phoI kSati sata zAghama" prathamanI cAra dRSTimAM "avedyasaMvedyapadanI tathA prakAranI ubaNatA-ugratA hovAnA kAraNe vAstavika nirmaLa hete nathI, mAtra "zrutajJAna" mAnI zakAya; jene sakala zAstra-avidhi-arthanirNAyakajJAna tarIke mAnavAmAM Ave che, kiMtu padArthagrAhi mAtra jJAna te nibiDa mithyASTi ene ja hoya. tevuM jJAna apunabaMdhakAdine na hoya; chatAM pramANunayanikSepAdithI yukta mahAvAkayArtharUpa sUkSama yuktigamya "ciMtAjJAna paNa na hoya, temaja tAtparyagrAhi Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA ( aida paryorUpa satra hitakArI tathA sanuSThAnamAM pravata ka bhAvanAjJAna paNa na heAya. e te samyagdaSTamAM ja hAya. capa mAsatuSAdivartI samyagdaSTimAM paNa ciMtAjJAnanA abhAva anubhUta thAya che, tathApi gItA gurthAMnA pArataMtrya hAvAnA kAraNe ane jJAnanA phaLarUpa zraddhA ane virati hAvAnA kAraNe eemAM ciMtAjJAna mAnavAmAM bAdha nathI. " muktinA vAstavika adveSaguNa pragaTa thayA bAda apunama~dhakAdi kathaMcit paudgalika sukhanI apekSAe dhama kriyAnA karanAra chatAM tenuM anuSThAna viSa ke garala thatuM nathI, para Mtu tadbhutuanuSThAna rahe che; kAraNa ke-enI apekSA vAstavika jJAna thayA bAda vinAzInI che. arthAt-enAmAM prajJApaka gurUnA ceAgamAM dhama dezanAnA zravaNu khAda prajJApanAnI ceAgyatA AvI gaI che. mAtra viziSTa jJAna nathI, tethI ja ApAtamAM apekSA haiAvA chatAM bhAvimAM e apekSA nivRtta thaI zake che. ethI ja zAstromAM saubhAgyAdinI icchAthI te te ceAgya jIvAne rahiNyAdi tapanuM vidhAna paNa karavAmAM AvyuM che. vAstavya adveSaguNa pragaTa thayA mAda je anuSThAna muktinA uddezathI karAtuM hAya athavA tA je paraMparAe muktinuM kAraNa manatuM hAya, te anuSThAnane 'tadbhutu anuSThAna' kahevAmAM Ave che. arthAt-AtmAnI siddhine mATe je kriyA-sadRnuSThAna thAya tene tadbhutu anuSThAna kahevAya che. jyAre mithyAtva ati ma thai jAya, tyAre mitrAdi dRSTie paNa apunama~dhakAdi prakAre mAbhimukha karI bhAvanA kAraNarUpa 'dravyayAga' mane che ane meAkSanuM ceAjana kare Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 221 che. caramAvartI hovAthI viziSTa yogyatA prApta thaI che, ethI bhadraka pariNatimAna apunabaMdhaka-mithyAdRSTinuM mokSanA uddezathI sevAtuM dravyAnuSThAna paNa bhAvanuM prApaka hAI zivarAjarSinI jema regya che. acaramAvartamAM anAmeMge yA te viSaryAse je anukAnanuM sevana karavAmAM Ave, te anuSThAna mUkhyatayA lokAnuSThAna yA te "AghAnuSThAna" kahevAmAM Ave che. emAM paNa bhavAbhinaMdI je kriyA kare, te te ganI vidhinI ja hoya che. A ja kAraNe acaramAvartane dharmanI daSTie bAlyakALa kahevAya che. emAM anaMta vAra paNa karAtI dharmakriyA tuccha ane niSphaLa mAnavAmAM AvI che. je dravyakriyA turacha mAnI kAyakalezajanika mAnI che te acaramAvatanI samajavI, jyAre caramAvata e dharma mATe navanItakalpa che ane "vaivanakALa che. emAM AcarAtA anuSThAne apunabaMdhakAdidvArA vizeSa jJAna nahi hovA chatAM muktinA kAraNa banI jAya che, kAraNa ke e anuSThAne bhAvAnuSThAnanA kAraNa bane che. ethI ja e dravyarUpa chatAM tuccha nathI, kintu AdaraNIya che. ethI ja bhAvAjJAnA pAlananI vAstavika gyatA samyakatva lAbhanaMtara hovA chatAM kAraNarUpe apanabaMdhakAdimAM paNa mAnavAmAM Avela che. dravyAnuSThAnanA pradhAna-apradhAna be bheda che. bhAvanA kAraNane pradhAna dravyAnuSThAna kahevAya che, jyAre aMgAramaEkAdi acaramAvartInuM dravyAnuSThAna bhAvanuM kAraNa nahi hovAthI apradhAna arthamAM dravya che. A apradhAnatA "magyoga sarva' e niyamAnusAra samajavI. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jI. a. jaina granthamAlA apunaaidhaka jIvamAM evI cAgyatA pragaTa thaI jAya che ke-teomAM dhama*bIjanuM vapana thaI zake che ane kramika zuddhinuM paNa te pAtra khanI zake che. ethI ja enI tattvajijJAsA tathA zuzruSA tIvra hoya che, eTale ja enAmAM Agamavacana sabhyatayA pariNamI jAya evI ce|gyatA pragaTa thaI jAya che. e Asanasiddhika matimAnlR bhavya hAvAnA kAraNe hileAkanI sAmagrInI sajAvaTamAM yA tA pUrtimAM anAsakta hoya che, jyAre pAralaukika kalyANasAdhaka sAmagrI pratye enI STi kendrita thaI gayelI hAya che. pAralaukika kalyANanuM dazaka yA te jJApaka zAstra ja hAya che, evA tenA aphara nirdhAra hAya che; kAraNa ke-enA evA khyAla hAya che ke- dharma vinA kalyANu hAya nahi, jyAre dharmajJApakatA e sadyAgamamAM ja sthita che; eTale dhanI ArAdhanA karavI hAya te| zAstranI ja upAsanA karavI joI e. zAstranI upAsanA eTale bhagavatanI upAsanA. enI ja AjJAnuM pAlana karAya te ja dhama thAya. kri zAstranI AjJAnuM virAdhana karavAmAM Ave te adhama ja thAya. jema cakravartInI AjJAne bhaMga mahA anatha janaka ane che athavA tA jema auSadhi avidhithI sevana hAnikara bane che, tema zAstranuM paNa yatheccha sevana ahitakara ane che. e zAstra atIndriya AtmA ane puNya-pApAdi tattvAnuM prakAzaka che ane dharma-adharmAdinuM vyavasthApaka che. te atIndriya anA dRSTA vItarAganuM ja pramANabhUta hAI zake. atIndriya athanA sAkSAtkAramAM rAga, dveSa ane mAha "" 222 ] Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArasAthika lekhasaMgraha [ 223 AvaraNabhUta che-avarAdhaka che. enA sarvathA vilaya vinA atIndriya tattvAnA sAkSAtkAra zakya nathI, e sAkSAtkAra vinA enuM prakAzana prAmANika saMbhavita nathI, e sAkSAtkAra vinA pAralaukika anuSThAnAnuM pradarzana saMbhavita nathI, ane enA nirUpaNa vinA tathi jIvAne e anuSkAnAnA jJAnarUci ane upAsanAdi zakaya nathI. e nirUpaNamAM asatyanI sa'bhAvanA rAgadveSAdri DhASAnA astitvamAM hAI zake. sajJanA nirUpaNamAM e dveSAnuM AMzika paNa saMbhAvana ghaTI zake nahi, kAraNa ke-te dASAnA AsUlacUla pravasamA ja sajJatAnA prAdurbhAva thAya che. ethI ja mAtra mahAmeAhanA prAMmalya vinA sananA vacanamAM anAzvAsa thAya ja nahi. zAstranI vidhipUrvaka ArAdhanAthI eTale ke-zAstradarzita mArga pUrNAMka ja te te saSThAnenuM sevana karavAthI vAstavika ArAdhana thAya che, enA dvArA bhagavata pratye AdarabhAva ane bahumAna pragaTa thAya che, ethI ja bhAvAjJAnA ArAdhananI ceAgyatA prApta thatI jAya che ane eTale ja kramika vikAsa thatA jAya che. paraMtu zAstrapradarzi`ta anuSThAnanuM sevana karavA chatAM, jo zAstranI sApekSatA na haiAya, pradyuta nirapekSatA hAya ane yatheccha anuSkAnAnuM upAsana thatuM hAya, te| e anuchAnanuM sevana ajJAnanita ane vAstavika dRSTie zAstranA dveSapUrvakanuM hAI mithyAtvajanana karI saMsArava ka banI jAya che. punama~dhakAdi jIvanI dRSTi paraleAkapradhAna hAI, parale kahitasAdhaka anuSThAnAnuM mAtra zAstrapradaza ka hAI zAstra pratye ja te jIva Adara-bahumAnavaMta tathA bhaktivaMta hAya Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 ] zrI jI. a. jaita mAlA che. ethI ja anuSThAnasevanamAM zAsralakSI haiAya che, eTale enAmAM leAkeAttara dharmanI prAptinI ane bhAvANAnA pAlananI paNa cAgyatA prApta thatI jAya che. e apunaaidhaka jIva mithyAtvanI ati maMdatAnA prabhAve asagrahathI rahita tathA bhagavatkathita anuSThAnAmAM dattacitta ane upayukta banI gayelA hAya che. mAtra ene samyagdana nahi hAvAnA kAraNe viziSTa dha nathI. Ama chatAM zakayatAnusAra e jItra arthAMnA paryAlAcaka hoya che, sUtra, artha ane bhagavaMta pratye AdarazIla hAya che, gatAnugatikathI para hAya che ane sAcA guNeAnA rAgI hAya che. apAra sa'sArasAgaramAM aneka duHkhAne sahuvAvALA evA mane mahApuNye dula bhatama prabhudana prApta thayuM che'- A prakAre apUrva pramAdavALA hoya che, temaja vidhinuM pUrNu pAlana nahi thavA chatAM tenA rasika DAya che, vidhipUrvaka anuSThAnanA pAlaka pratye bahumAnI hAya che, vidhibhaMganA atIva bhIrU hAya che, sAthe ja kanA niyeAjanathI madyabhAve pApakriyAkAraka chatAM tIvrabhAve akartA hAya che, tattvanA parama zuzrUSa hAya che, deva-gudinA yathAsamAdhi sevaka ane pUjaka hAya che tathA dharmanA atyaMta rAgI hAya che. ataH enuM anuSThAna apradhAna athamAM dravyarUpe gaNAtuM nathI, kintu bhAvAjJAnA kAraNarUpe pradhAna arthamAM dravyarUpe gaNAya che. jyAre satkRSa'dhane paNa zudinA ceAge asagrahathI nivRtta thavA chatAM dattacitta ane upayukta nahi hAvAnA kAraNe bhAvAnAnA ceAgyatAvALA gaNI zakAtA nathI. sAthe ja Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa'graha guNAnu tevA jIvAne vAstava arthanI paryAlAcanA, vAsta rAga, pUrvamAM aprApta evA paNa apUrva tattvanI prAptithI janita pramAda, vidhibhagajanita duHkha ane tathAvidha sa'sArabhIti nahiM hAvAnA kAraNe emanuM anuSThAna apradhAna amAM-tuSTarUpa arthamAM dravyarUpe samajavuM. mAtra anuSThAna pavitra hAI sAMsArika bhAgalajanaka samajavuM, je bhAga la bhAvimAM saMsAra ane duHkhavaka haiAya che. zubha anuSThAnanI sadviSayatAnA pratApe ja abhabyAnA anatazaH traiveyakAmAM utpAda zAstramAM zravaNugAcara thAya che. abhavI bhavAbhinaDhIne sukhanI prAptimAM muktiadveSa ja mUkhya kAraNa che; paraMtu abhaLye kareluM zubhAnuSThAna muktiadveSa rUpe hAce chate satkRta (sAcI) muktirUpa nathI, kintu tenI mukti svaga thI abhinnapaNe pariNamita DAya che. ethI ja tenuM anuSThAna sadanuSThAna rAgaprayAjaka nathI. ataH alabyAnI kdApi paNa mukti hAtI nathI, jyAre bhavya caramAvartI jIvanuM muktiadveSatva sadbhUta muktirUpa hAi saghanuSThAna rAgaprayAjaka hAya che. arthAt abhavyeAne lanA viSayamAM dveSa heAtA nathI, jyAre bhavya caramAvartIne phUla ane phaLanA sAdhana pratye dveSa nathI hotA. e rIte muktiadveSa nAmakaraNa eka hAvA chatAM bannemAM taphAvata jANavA. capi jema prajJApaka sadgurvAdikanA ceAgamAM prajJApya apunama~dhakAdinA asagrahatyAga paraparAe ratnatrayInA hetu ane che, mATe apunaaidhakAdinuM anuSThAna kAraNarUpa dravyAnu chAna kahevAya che; tema samRddhakAdinA paNa asaha 15 [ 25 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 ] zrI jI. . jana granthamAlA apavatanazIla che, teA e paNa ratnatrayInuM kAraNa banI te jIvAnA zubhAnuSThAnane bhAvAjJAnA kAraNarUpa kema na banAve? A praznanuM samAdhAna e che ke-apunama~dhakAdine bhAvAjJAnI prAptimAM alpakALanuM aMtara che tethI temanuM anuSThAna kAraNarUpa mAnI zakAya che, jyAre samRddhakAdine bhAvAjJAnI prAptimAM adhika aMtara che tethI temanA anuSThAnane bhAvAnAnA kAraNarUpa mAnI zakAya nahi, paraMtu apradhAna ja mAnavuM joI e. gADha mithyAtvanA udayamAM Agamavacana pratye rUci thatI nathI ane ethI ja Agamavacana samyag rItie riNamatuM nathI. e kAraNathI anuSThAnanuM sevana avidhithI thAya che. viSayatRSNAnuM prAbalya hoya che, kaSAyanuM paNa Adhiya hoya che, tAttvika dhama pratye arUci hoya che ane satsamAgama hotA nathI; ethI ja viparIta buddhi naSTa thatI nathI ane AdarAtuM anuSThAna lAbhanA sthAne ja hAnikara anI jAya che. e jIvAnI paralAka sAme dRSTi hotI nathI, kintu mAtra A lekanA ja viSayasukha pratyeSTi kendrita thayelI hoya che ane ethI ja evA jIvAne sukhamAM ja sukhanI bhramaNA thaelI hoya che. ataH vAstavika AMtarika sukhanA zeAdhanAthe teone IcchA paNa pragaTatI nathI. eTale AvA-acaramAvartI jIveAnuM anuSThAna haragIja bhAvAnuSThAnanA kAraNarUpe banI zake nahi mATe ja e anuSThAna tuccha hoI anAdaraNIya gaNAya. jyAre apunaaidhakAdinA ( Adi zabde mAbhimukha, mArga patita gratuNu karavA je punarma Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 227 dhakanI ja dazAvizeSa che.) mithyAtvanI maMdatAnA pratApe asagrahane tyAga thavAthI, AcarAtA anuSThAne bhAvAjJAnA kAraNarUpa banatA hovAthI tathA nirmaLa bedhanA abhAvamAM viziSTa upaga nahi hovAnA kAraNe dravyarUpa kahevAtA chatAM anumodanIya che tathA kramazaH vikAsaka paNa che. bhAvAjJA eTale samyaga jJAnapUrvaka bhagavatkathita anuSThAnA AcaraNanI zuddha pariNati. e pariNatipUrvaka ratnatrayInuM vizuddha pAlana e bhAvAjJAnuM pAlana che. e pAlana yathAzakya hoI zake, kAraNa ke-ayathAbala yA te zaktinA atirekathI kriyamANa AraMbha hAnikara bane che; chatAM zaktinuM pramAdathI gopana paNa na levuM joIe. eTale A rItie zuddha pariNatithI bhAvAjJAnI sanmukhatAe paNa je anuSThAnenuM sevana karAya, te vizuddha upaga nahi hovAnA kAraNe dravyAnuSThAnarUpa gaNAvA chatAM avazya anudanIya che. yadyapi sarvaviratine dravyAnuSThAnanI anumodanA kema hoya?-A prazna thaI zake che. kAraNa ke-sAdhuno adhikAra mAtra bhAvastavamAM ja paryApta thaelo hoya che. tenuM samAdhAna e che ke-sAdhune sAkSAt dravyastavakaraNamAM pravRtti karavAnuM niSedhavAmAM AvyuM che, paraMtu enA karAvaNa ane anumodavAmAM niSedha karavAmAM Avyo nathI. je yogya prajJApya hoya tene je viSayane niSedha karavAmAM na Avyo hoya, te viSayanuM sAdhune paNa anumodana hoI zake che, paraMtu je agya hoya tene bhAvinA lAbhAlAbhanI daSTie agara jo niSedhavAmAM na AvyuM hoya to te anumodanIya banI zakatuM nathI. AthI tevA adhikArI jIvanuM paNa tathAvidha dravyAnuSThAna paNa anu Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228] zrI jI. a. jaina granthamAlA modanIya ja bane che. A ja kAraNe "arihaMtaIyANuM" sUtramAM sAdhu ane zrAvaka-bannene udezI kAyotsargakaraNamAM vaMdanAdi cha kAraNe darzAvavAmAM AvyA che. emAM sAdhune pUjA-satkArAdi, ke je vastrAdidvArA thAya che, tene te sAkSAtakaraNane niSedha che; te pUjA Adi nimitte kAyotsargakaraNa kema saMbhavI zake ? ethI ja sAbIta thAya che ke-sAkSAta karaNa niSedha chatAM bIjA yogya dvArA karAvaNamAM ane anumodanamAM sAdhuone niSedhavAmAM Avela nathI. e niSedha nahi hovAnA kAraNe ja vyastavanI anumodanA hoI zake che ane ethI ja apunarbhadhakAdinA bhAvAttAnA kAraNabhUta banatA evA dravyAnuSThAnanI paNa anumodanA hoI zake che: kAraNa ke-e jIvamAM dhanaMbIjanA vapananI yogyatA pragaTa thaI cUkI hoya che. dharmanuM bIja bhAvAjJA pratye sadbhAva kiMvA bahumAna je AtmAmAM pragaTa thAya te che, athavA te bhAvAjJAnA kAraNabhUta dravyAjJAnA pAlanamAM paNa bahumAna pragaTa thAya te che. jema zrI jinezvaradeva pratye kuzala cittAdi paNa dharmanA bIjarUpe varNavAmAM AvyA che, athavA te zuddha dharmAnuSThAna ane tenA kartA cha pratye Adara ane bahumAna paNa dharmanA bIja tarIke varNavavAmAM AvyA che; tema bhAvAjJAnA kAraNarUpa dravyAjJAnA pAlana pratye Adara ane bahumAna e paNa dharmanuM bIja che. jema agya bhUmimAM kriyamANa bIjanuM vapana niSphaLa che, tema aprazAMta cittavALA prANImAM dharmabIjanuM Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa grahe [ 229 vapana niSphaLa che. jyAM sudhI mithyAtvanA prabaLa udbhaya hAya tyAM sudhI citta prasanna ke zAMta thatuM nathI, enA manamAM zAstra pratye sadbhAva pragaTa thatA nathI tathA ethI ja e jIvanA pUjA Adi kAryo libhUta thaI zakatA nathI ane sAthe ja apUrNa rahI jAya che. aprazAMtamatika jIvanA cittamAM zAstranA sadbhAva arthe pratipAdana karavA mathavuM, te enA ahita mATe thAya che; kAraNa ke ayeAgya hAI anadhikArI che. ethI ja zAstrasadbhAva pratipAdanarUpa 'dhabIja' enA cittamAM vAvI zakAya tema nathI; chatAM parIkSA vinA dhama bIjanuM vapana karavAmAM Ave te e jIva dharmAnuSThAnanuM viparItapaNe ja AcaraNa kare. ataH enuM adhaHpatana ane saMsAramAM paTana thAya, jenA nimitta tarIke e aparIkSaka jIva ja AlekhAya ane ethI ja e jIva paNa saMsAramAM bhramaN karanArA ane. jyAre jIvamAM paraleAkaprAdhAnyanA bhAva pragaTa thAya ane ethI paraleAkasAdhaka zAstra pratye sadbhAva pragaTa thAya, tyAre e jIvamAM praNidhAnAdirUpa pAMca AzayAnA zubha pariNAma kramazaH pragaTa thAya. e pAMceya AzayA kAMIka bAhya kriyArUpa hAvA chatAM aMtaranA zubha pariNAmarUpa che. ataH e bhAvarUpa che ane ethI ja A bhAva vinA jeTalI kriyA karavAmAM Ave te dravyarUpamAM jAya che eTale tuccharUpe gaNAya che, khake hAnikara paNa banI jAya. 'zikSitAni' vizeSaNeAthI alaMkRta paNa AvazyakAdi anu Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA SThAna uparyukta AzayapaMcaka zUnya hoya arthAt e AzayarUpa upayega yA te bhAvathI zUnya hoya teA tuccha gaNAya, tyAre azuddhanA te vicAra ja ze karavA ? dhama bIjanI lAyakAtavALA jIvamAM dhabIjanuM vAve tara thayA bAda dezanAdi dvArA jo enuM siMcana karavAmAM Ave, te atamAM saddhamanI eTale leAkeAttara dharmanI prApti thaI zake che. e leAkeAttara dhama vAstavika niLa cittarUpa che ane e nirmaLa cittanA zubha pariNAmajanita zubha anuSThAnarUpa che. jyAM sudhI maLane vigama thatA nathI, tyAM sudhI vAstavika dharmanA prAdurbhAva thatA nathI. rAga, dveSa ane meha e maLarUpa che. temanA samyajJAna ane samyakriyA dvArA vigama thAya che. e vigama dvArA jeTalI zubha pari ti thAya eTale ke-jeTalA zubha sapA thAya, teTalA azamAM dharmanI puSTi thAya che. e zubha upayAgane ja savikalpa samAdhi' kahevAmAM Ave che. enA dvArA puNyAnubadhI puNyanuM upArjana ane daDhIkaraNa thAya chetathA e rAgAdinA vigamathI jo cittanI vAstavika zuddhi thAya te kamanI nirjarA thAya che ane AtmA zuddha dazAmAM sthira thAya che. A zuddha dazAne zud upayAga' kahevAya che, je nivikalpaka dazArUpa che; jemAM ektvanA AviSkAra thAya che. AvA puSTi ane zuddhi svarUpa dharmAMnI prApti, sthiratA tathA saphaLatA pUrvokta AzayapaMcadvArA thAya che. A banne (puSTi ane zuddhi) jo anubaMdhI hoya te phaLajanaka ane che. enA anubaMdha praNidhAnAdirUpa bhAvA Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 231 tmaka zuddha AzayadvArA thAya che ane tethI ene anubaMdha cAlu ja rahe che, tethI zuddhinA paNa prakaSa thAya che paraMtu bannenI sAnukha'dhatA na hoya teA niSphaLa jAya che, mATe AzayapaMcaka zuddha bhAvarUpa che. A Azayapa cakapUrvaka sthAnAdi paMcanuM cathAvidhi zuddha pAlana te dhama kahevAya che ane ene ja yAga paNa kahevAya che. e AzayapaMcaka vinA sthAna, ke je muddAtrikarUpa ane urdhvasana yA te padmAsanAdika rUpa che: vaNa, ke je askhalitAdi padmopeta ane 'ttiyAti'payukta sUtranA zuddha uccAraNarUpa cheH a ke je vAyA-mahAvAkayA ane aida paryAM tatcitta, tamana, tallekSya ane tadhyavasAyarUpa upayAgAtmaka che: Ala'bana, ke je cAra nikSepArUpa zrI jinezvaradeva ane jJAnAdi viSayarUpa che. athavA jJAnAcArAdirUpa viSayAtmaka che ane anAlaana, ke je paDastha, padmastha ke rUpasthasvarUpa AlekhanAtmaka nahi hoI rUpAtItasvarUpa nira'jananirAkAra paramAtmAnA dhyAnarUpa che, e Adi niraka che. A pAMceyanI sAOkatA praNidhAnAdi bhAvapaMcaka para nirbhara che. A Azayapa'caka uttarAttara dhamazuddhi ane siddhinA kAraNabhUta che. leAkeAttara dhamanI eTale samyagdarzananI prApti anaMtarakALamAM A AzayapaMcakanA lAbha kramazaH thAya che. leAkeAttara dhama-pApaudvega, pApajugupsA ane cittathI pApaakaraNadvArA prApta thAya che. jyAM sudhI akaraNaniyama prApta na thAya, tyAM sudhI leAkeAttara dharmanI sanmukhatA thatI Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra3ra ] zrI jI. a. jaina canthamAlA nathI ane pApAkaraNa vinA vAstava dharmanuM AcaraNa paNa thatuM nathI. jo ke mUkhyatAe sarva zubhAnuSThAne ane tasAdhaka zubha pariNAmane tyAga e ja vAstavika "akaraNaniyama' che. jyAM sudhI tevI utkaTa dazA prApta na thAya, tyAM sudhI dharma ane adharmanuM zAstradvArA pAramArthika jJAna meLavI ane tevI ja rItie vizvAsa karI, je adharmanuM akaraNa ane dharmanuM AcaraNa karavuM, te paNa "akaraNaniyama" che. A dazA apunarNakapaNe prApta thayA bAda gyatA athavA prAthamika bhUmikA tarIke prApta thAya che, kettara dhamanI prApti bAda ene prAraMbha thaI jAya che tathA vAstavika aSTama guNasthAnake prApta thAya che. apunabaMdhaka jIva pApabhIrU chatAM ajJAnI hovAthI vAstavika pApane tyAgI banI zakyuM nathI ane temAM paNa anAmegAdinA kAraNe keTalIka vAra virUddha AcaraNa paNa thaI javAne saMbhava rahe che, chatAM samyagadarzanane nikaTavatI hoI pApAkaraNanI regyatAvALe thaI gayA che. jyAre mithyAtvanA sarvathA abhAvamAM artha ane anarthanuM tathArUpe samyagadarzananA prabhAvathI prakAzana thaela hovAthI, vivekI samyagadaSTi jIva nirmaLa bedhanA athavA te sadgurUnI parAdhInatAnA pratApe cittathI pApane karanAre hote ja nathI, mAtra karmanA avazya bhegya nijananA pratApe kAyAthI ja pApane kartA hoya che. ethI ja te kAyapAti kahevAya che paNa cittapAti kahevAto nathI ane sAthe ja ene bodhisatva paNa kahevAya che. bedhi eTale bhagavadubhASita dharmanuM jJAna, Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 233 tenI zraddhA, tadunusAra pApanuM akaraNa tathA zubhAnuSThAnanuM karaNa. AvA bedhipradhAna jIvane "bAdhisatva kahevAya che. A rItie prathama kALamAM cittathI ane zarIrathI pApAcaraNa thatuM te dUra thaI jyAre mAtra kAyAthI ja pApAcaraNa thavA mAMDyuM ane cittathI muktinI abhilASA tathA pApa pratye dhRNA jArI rahI, tyAre pariNAme kAyAthI paNa pApAkaraNane niyama AvI jAya; eTale citta ane zarIra ubhayathI paNa pApAcaraNa thAya nahi. je samaye duHkhathI udvega hotuM nathI, sukhamAM spRhA hotI nathI, paNa mAtra karmavipAkanA jJAnapUrvaka sarvatra rAgadveSarahita yA te ahaMbhAva ke mamatArahita "samabhAva vidyamAna hoya che. AvI sthitivALA jIvane "sthitaprajJa" ke "samAhitasattva paNa kahevAmAM Ave che. A jIva samatAmAM ane sthiratAmAM daDha banI e saMskArathI vAsita thAya che, ke jethI enA prabhAve vairionuM vaira nivRtta thAya che, kramazaH enA sarva AvaraNane vilaya thAya che tathA "paramatattvane sAkSAtkAra thAya che; je samaye ene kaivalyamukta' yA te videhI kiMvA "jIvanamukta" kahevAya che. e paramatatvane sAkSAtkAra aupAdhika guNanA viSayAnaMtara thAya che. mati, kRtAdi guNe paNa pAdhika guNe che, kAraNa ke-AvaraNanA sarvathA vilayajanya nathI, ataH AtmAnA svabhAvabhUta nathI, paraMtu kSApazamika hAI vibhAvarUpa che. ethI ja evA guNonA viSayAtara ja paratattva kiMvA jagane sAkSAt AviSkAra thAya che. e Avi Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234] zrI che. a. jaina granthamAlA kAranA astitvakALamAM kaI paNa prakAranuM dhyAna hotuM nathI ane mAtra sAmayika baMdha hoya che tathA jagat prati sarvathA udAsIna valaNa hoya che. AvI utkaTa dazA "lAvaMcaka jIvane prApta thAya che. jyAre zubha upagapUrvaka zubha kiyAonuM dattacitte ArAdhanA thAya che, tyAre e kriyAone phaLane avaMcita karavAnI arthAt saphaLa karavAnI cagya dazA prApta thAya che; jenA vege AtmaramaNatA rUpa zuddha kriyAmAM samatA yA te abheda upAsanArUpa nirvikalpa dazAmaya zuddha upayoga dvArA ramaNatArUpa phaLanI prApti thAya che. phalAvaMcaka jIvane jAgara dazAmAMthI paNa, ke je samyagraSTi saMyamI Adine hoya, tethI AgaLa vadhI mAtra AtmAnubhavarUpa "ujAgaradazA paNa prApta thaI jAya che. je anubhavadazA mAtra svasaMvedya che paNa zabdadvArA vAcya nathI, manadvArA gamya nathI ane cakSudvArA dazya nathI; Ama chatAM niSedhya paNa nathI jakAraNa ke te te jIvane anubhavasiddha che. evuM paNa saMbhavita che kejenuM AMzika paNa Alekhana thaI zake nahi, balake je kalpanAthI paNa ala hoya te paNa tane anubhavathI gamya thaI zake che. ethI ja anubhavasiddha tattvane apalApa karI zakAya nahi. kiyA avaMcaka banyA vinA phalAvaMcaka banI zakAtuM nathI. kriyA-avaMcakatA eTale ke-zAstrAnusArI saddagurvAdi dvArA zAstrane anusarI dazita tane svIkAra kare ane sUcita anuSThAnenuM yathAkAla ane yathAzakti sevana karavuM te che. e kiyA-avaMcatAmAM guNasthAnaka bhede ArAdhanAne Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 235 bheda paNa saMbhavI zake. Ama chatAM te jIva 'IcchAyAgi' te! hAya ja ane ethI ja zakya anuSThAnAnA ArAdhaka chatAM azakayanA vAMka paNa hoi zake che; chatAM vAstavika tA 'zAsrayAgi' jIva vacanAnuSThAnanuM pUrNa ArAdhana kare te ja 'kriyA--avacakatA' che. jeTalA jeTalA aMzamAM kriyA-avaMcakatA pragaTa thatI jAya, teTalA teTalA azamAM jAgRti dazA pragaTa thatI jAya che. e jAgRti dazA eTale mithyAdRSTi jIva je viSayakaSAyajanita sukhasAmagrImAM ke sukhamAM sukhanI kalpanA ane vairAgyanita Atmika sukhamAM duHkhanI kalpanArUpa suSuptimAM nidrita hAya, tenAthI parArmukha banI, viSayakaSAyajanita sukhamAM duHkhanI mAnyatA ane Atmika sukhamAM ja mAtra sukhanI mAnyatArUpa je 'anidrita dazA" te che. viSayakaSAyajanita sAmagrImAM mAhira sukha ane AMtarika duHkha, jyAre vairAgyajanita Atmika sukhamAM mahiduHkha hoya paraMtu AMtarika te| sukha ja hoya. arthAt mithyAtva aMdha jIvAne mATe je antaskruTa prakAzarUpa jhagajhagatA dina hovA chatAM nizArUpa hAya ane ethI ja e prakAzanA viSayamAM e ajJAnI jIvAnI ajJAnarUpa 'nidrA dazA' hAya tyAre tevI sthitimAM ja jIvAnI paripUrNa jAgRti hoya te 'anidrita dazA' che tathA mUDha ajJAnI jIvAnI viSayakaSAyanita sAmagrImAM sukhanI kalpanArUpa je jAgRti hoya te ja sthitimAM jenuM parama audAsInya hAya balke jenI dhRNA ke saMsthA nirapekSatA hoya, te 'jAgRti dazA' che. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA nigeAda--svarUpa A sauMsAramAM sathI kaniSTha avasthAne bhAgavanArA jIvA nigeAdanA nAmathI oLakhAya che. temane traNa ceAgamAM mAtra zarIra ja hAvAthI te zarIra saMbaMdhI anaMtI pIDA bhAgave che, chatAM atyaMta avyaktapaNuM hovAthI te pIDA bhAgavatAM samabhAva sapAdana karI kama` khapAvI zakatA nathI; mAtra vipAkADhayavaDe je kama khape che te ja khape che. tenA pramANamAM karma badhAya paNa che. prANI mAtranA keTalAka kama pratyeka samaye pradezeAyathI paNa khape che, parantu tenI ahIM vivakSA karavAmAM AvI nathI. nigeAda e prakAranI che H sUkSma-nigeAda ane bAdaranigeAda. 'sUkSma-nigeAda' te sUkSma vanaspatikAya jIvA samajavA. sUkSma pAMceya prakAranA sthAvare paikI mAtra vanaspatikAya ja nigeAda che ane te ja eka zarIramAM anata jIvapaNe rahela che. bAkInA cAra ( pRthvI, apa, teu ane vAyukAya ) sthAvara sUkSmajo ke aNyAdika guNAvaDe vanaspatikAya jevA che, parantu teo pratyeka zarIrI che ane tenI gaNanA vyavahArarAzimAM karelI che. nigodanA khIjo prakAra 'bAdara-nigeAda' che. te kadAdikanI mAphka sAdhAraNa vanaspati tarIke oLakhAya che. kaMda- mULa, lIlakula vigerenA tenI aMdara samAveza thAya che. te chadmastha ane cacakSuvALA jIvezane dRzya che, paraMtu Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa'graha [ 137 tenI aMdara paNa eka zarIramAM anaMtA jIvAnI sthiti che. nigeAda nAma ( anne jAtimAM) tenA zarIranuM paNa che. tevA zarIra asaMkhyAtA che ane dareka zarIramAM jIvA anaMta hAvAthI te badhA jIvA anatA che. kama graMthakAranA mate nava prakAranA anaMtA paikI sUkSma-AdaranigeAdanA sarva jIvA temaja eka nigeAdamAM rahelA jIvA paNa AThame madhyama ana tAna te varte che. kAI paNa kALe jo sarvAMgane prazna karavAmAM Ave, teA tenA tarathI uttara e ja maLe ke-khAdara athavA sUkSma eka nigodamAM rahelA jIvAnA anaMtamA bhAga siddhipadane pAmelA che. mAdara-nigeAda karatAM sUkSma-nigeAdamAM jIvanI saMkhyA vizeSa che, eTale ke asakhyAtaguNI che. mAdara javAmAM eka paryAptAnI nizrAe khIjA asaMkhyAtA aparyAptA jIvA hoya che, jyAre sUkSma-nigeAdamAM tethI viparItapaNuM che; eTale ke temAM eka aparcoptAnI nizrAe asaMkhyAtA paryAmA jIvA hAya che. e prakAranI nigeAda paikI sUkSma nigeAda te 'avyavahArarAzi' che. temAM evA paNa anaMtA jIvA che, ke je anatakALathI te ja avasthAe rahelA che ane rahevAnA che. jeo kadApi sUkSma-nigeAdamAMthI bahAra nIkaLyA ja nathI. teo guphAmAM janmyA ane guDhDhAmAM mRtyu pAmyAnI peThe avyavahArI che. mAdara-nigeAdane vyavahArarAzi' kahelI che, kAraNa ke te jIvA vyavahAramAM AvyA kare che. eka vAra sUkSma-nigeAdarUpa avyavahArarAzimAMthI nIkaLelA jIva ' Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA pharIne sUkama-nigadamAM jAya, te paNa vyavahArarAzio ja kahevAya che ane te amuka kALa (anaMtI utsarpiNa-avasarpiNIe) pAche temAMthI nIkaLIne bIjI vyavahAranI jIvajAtimAM jarUra Ave che. vyavahArarAzimAM rahelA che sarve mekSe javAnA che e nizcaya nathI, kAraNa ke-temAM anAdikALathI bAdara-nigoda rahelI che, ke jenA anaMta bhAga ja mekSe gayela che ane javAne che. temaja vyavahArarAzimAM rahelA anaMtA abhavya jIve che, ke jeo kadApi mokSe javAnA ja nathI. (abhavya che ethe jaghanyayukta anaMte che) temaja avyavahArarAzimAM rahelA sarva jIvo mokSe javAnA nathI ema paNa nathI, kAraNa ke-vyavahArarAzimAMthI eka jIva mekSe jAya tyAre avyavahArarAzimAMthI eka jIva vyavahArarAzimAM Ave che-e acaLa krama che. mAtra je che "jAtibhavya che ane tathA prakAranI sAmagrIne abhAve avyavahArarAzimAMthI nIkaLavAnA ja nathI, tethI ja tene mokSanI sAmagrI maLavAnI nathI ane tevI sAmagrInA abhAvathI te (jAtibhavya) cha mekSe paNa javAnA nathI. je sAmagrI maLe te teo mekSe jaI zake tevA svabhAvavALA che. A jIne abhavyanI keTe vaLagelA kahevAmAM Ave che. anaMta jIve evA che, ke jeo trasatva pAmyA nathI ane anaMtAnaMtakALa nigodamAM sabaDyA kare che. sUma-nigada cauda rAjalokamAM sarvatra sarva AkAzapradezamAM rahelI che. kAjaLathI bharelI DAbaDInI jema sakaLa leka A jIthI bhareluM che. jema pudgala vinAne kaI Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [239 pradeza nathI, tema A jI vinAnuM paNa keI sthAna nathI ane "bAdara-nigada te lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela che. sUkSma-nigoda ane bAdara-nigada e te jIvanA zarIranuM nAma paNa che. eka nigadamAM rahelA anaMta jIvanuM zarIra eka ja hoya che, tethI te ja paNa nigadanA nAmathI oLakhAya che. samakALe utpanna thayelA te anaMta jenI zarIraracanA paNa samakALe (sarva jIvonI ekI sAthe) thAya che, ucchavAsa-niHzvAsaga pudgalonuM grahaNa ane mUkavAnuM paNa sarva jIvenuM samakALe ekI sAthe che. anaMta jInuM audArika zarIra eka ja hovA chatAM tejasa-kAmaNazarIra to te jIvanA potapotAnA judA judA hoya che. dareka jIva pota potAnI avagAhanAmAM asaMkhya AtmapradezavALo hoya che ane tenA pradezanI saMkhyA lokAkAzanA pradeza tulya barAbara che. kaI paNa jIva jyAre ladhumAM laghu avagAhanA kare, tyAre paNa asaMkhyAta AkAzapradezane avagAhIne ja rahI zake che. jo ke te te AkAzapradeza bIjA anaMta jIvonA dareka asaMkhya asaMkhya Atmapradeze heAya che, te paNa jIvana ane pudgalene maLIne rahevAne svabhAva hovAthI ekeka Atmapradeze anaMtA chUTA paramANu bethI mAMDIne yAvat anaMtA paramANunA skaMdha ane anaMta jInA asaMkhya asaMkhya Atmapradeza parasparane bAdhA ryA sivAya rahI zake che. (jema eka dIvAnA prakAzamAM aneka dIvAnA prakAza maLI jAya che tema.) te dareka jIvanA pratyeka Atmapradeze anaMtI anaMtI Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA kavaNAo lAgelI hAya che. te vagaNuAo anaMta paramANuonA skaMdhAnI banelI hoya che. A pramANe pratyeka AkAzapradeze jo ke anaMtA jIvAnA asaMkhya asabhya AtmapradezA rahelA che, te paNa temAM jaghanyapada ane utkRSTapada lAle che. leAkane aMte jyAM khUNA nIkaLelA hoya che ane je niSkuTa kahevAya che tyAM, ke jyAM rahelA jIvAne traNa dizinA ja AhAra maLI zake che, spanA paNa traNa dizAnI ja temane hoya che, khAkInI traNa dizAe alAka hoya che, tyAM ja 'jaghanyapada' lAle che. tyAMnA pratyeka AkAzapradeza upara jIvapradezeAsathI thADA hoya che te jaghanyapada kahevAya che. te jaghanyapadyanA jIvapradezeA karatAM sarva jIvA asakhyaguNA hoya che ane utkRSTapadavALA ekeka AkAzapradeze te sarva jIvA karatAM vizeSAdhika jIvapradezeA hoya che. bAkI jyAM cAra ke pAMca dizAnA Ahara maLe, tyAM 'madhyamapada' lAle che. traNa, cAra ke pAMca dizAthI AhAra maLe tevA sthAnAmAM khaDagALA utpanna thAya che. jyAM cha dizAne AhAra maLI zake, tyAM ja pUrNagALA' utpanna thAya che ane evA gALAmAM ja 'utkRSTapada' lAle che. A kha'DagALA ane pUrNa gALAnI niSpAdaka nigeAda hevAya che. gALAonuM khaMDapaNuM ke akhaMDapaNuM te avagAhanAnI apekSAe nathI paNa spanAnI apekSAe che. gALaka (gALA ) te AkAzapradezanI racanA che. tenA AkAra gALa lADavA jevA hovAthI te gALaka kahevAya che. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 241 jyAM Urdhva, adhe ane pUrva-pazcimAdika cAra maLI cha dizAe leka hoya che, tyAM pUrNa Laka utpanna thAya che. te pratyeka asaMkhya AkAzapradezanA banelA hoya che. te pratyeka geLAnA ekeka madhyabiMdu tarIke AkAzapradezane mUkIne bIjA madhyabiMdune AzrIne asaMkhya goLAe e dizAmAM utpanna thAya che, tethI tevA pULAo prastuta pUrNaLaka karatAM paNa asaMkhyAtaguNa thAya che. AvA geLA jyAM eka-be-traNa dizAe aleka hoya che tyAM banI zakatA nathI, tethI te sthAne khaMDagoLA bane che ane tethI ja tyAM jIvanA pradeze ochA hoya che. te hetuthI ja traNa dizAe alakavALA sthAnane "jaghanya" kahevAmAM AveluM che. AvA ekeka geLAnA sarva pradezane avalaMbIne asaMkhya nigodo rahelI che, ke jenI avagAhanA te pUrNagoLaka sadaza ja che. paraMtu te prastuta geLAne anusarIne bIjA te geLAnI bahAra asaMkhya goLAo niSpanna thAya che ane geLAonI saMkhyA karatAM nigodanI saMkhyA asaMkhyAtaguNa thAya che. AvA goLake prastuta geLakamAM ekeka pradezanI hAni ane ekeka pradezanI anya tarapha vRddhi-ema karatAM jUdA jUdA madhyabiMdu ka2vAthI asaMkhyAtA bane che. te saMbaMdhI vadhAre samajutI "nigedaSatrizikA prakaraNamAM ApelI che. vyavahArane jeTalA pUrNaLaka che teTalA ja utkRSTapada che. nizcayanaya A saMbaMdhamAM eTaluM vizeSa kahe che kejyAM bAdara-nigada kaMdAdi rahela hoya te AkAzapradeza, Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jI. a. jaina granthamAlA mAdara-nigeAdamAMthI ane sUkSma-nigedamAMthI nIkaLelA paNa te be prakAranI nigADhamAM ja upajavAnA jIvAnA AtmapradezeA, temaja te banne prakAranI nigeAdamAM upajavA AvatA anya pRthvIkAyAdi jIvAnA Atmapradeze jyAM jyAM vadhAre lAle tyAM tyAM utkRSTapada samajavuM: jethI gALaka ane utkRSTapada e eka sarakhA nahi thAya paNa utkRSTapada gALA karatAM ochA thaze. khAkI mAdara-nigeAda vigerenA Azraya vinA te tenI samAnatA ja thaze. gALA asaMkhyAtA che ane pratyeka geALAmAM asakhya nigeAda teA teTalI ja avagAhanAvALI rahelI che. AkI vadhatI-ghaTatI avagAhanAvALI nigodA asaMkhyAtaguNI che ane te pratyeka nigeAdamAM anaMtA jIvA rahelA che. te dareka nigodanA jIvA siddhanA jIveA karatAM anaMtaNA che. siddhanA jIveA 'pAMcame madhyamayukta' anate che ane A eka nigedamAM rahelA jIvA AThame anate che. samakti pAmyA pachI patita thayelA jIvA, ke jeo adha pudgalaparAvarttananI aMdara pharI samati Adi pAmIne mAkSe avazya javAnA ja che, tevA jIvA alabhya karatAM anaMtaguNA che ane siddhane anatame bhAge che. te paNa pAMcame anate che. pAMcamA anatAnA anatA sthAnA hAvAthI A saMkhyA amAdhitapaNe ghaTI zake che. siddhanA jIvAmAM niraMtara vRddhi thatI jAya che, chatAM te pAMcame anate A kArathI ja gaNI zakAya che. pudgalaparAvarttananA kALa anaMtA haiAvAthI apudgalaparAvana jeTalA kALamAM prathamanA paDavA jIvA mAkSe jAya che ane bIjA lagabhaga teTalA jIve navA paDavAI thAya che. 2423 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 243 kSetravicAraNAe pratyeka gaLakanI temaja pratyeka nigodanI avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI ane asaMkhya AkAzapradezanI ekasarakhI hoya che. bAdara-nigedanI avagAhanA paNa aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI che ane temAM paNa dareka nigodamAM anaMtA jIve che. dareka jIvanuM tejasa ane kAmaNa-e be zarIra jUdA jUdA chatAM dArika zarIra juduM juduM nathI. nigadanA jI anaMtakALa sudhI ati dukhita kema hoya che?--A saMbaMdhI vicAra jaNAvavAne kevaLI sivAya kaI samartha nathI, te paNa tene Azaya samajavA sAru kiMcit karma prakAra kahevAmAM Ave che. nigadanA che sthUla Azrava sevavAne samartha nathI, paraMtu te ekekane viMdhIne ekeka zarIra AzrI anaMta rahelA che. te pRthaka pRthak deharUpI gRhathI rahita che, paraspara dveSane kAraNabhUta audArika zarIramAM saMsthita che ane atyaMta saMkIrNa nivAsa maLavAthI anya anya vidhIne nikAcita vaira bAMdhe che, je pratyekane anaMta che sAthe ugrapaNe baMdhAya che. have jyAre eka jIve eka jIva sAthe bAMdheluM vaira atyaMta gADha heIne, eka jIve anaMta jI sAthe bAMdheluM vaira anaMtakALe bhAgavAya temAM zuM Azcarya ane te bhegavavAne kALa anaMta che. kedakhAnAmAM pUrAyelA kedIo jema paraspara saMmardanathI pIDAyA chatAM, AmAMthI keI mare athavA jAya te huM sukhe rahuM ne bhakSya pramANamAM kAMIka vadhAre maLe, evI duSTa bhAvanAthI ekeka jIva prati azubha karma bAMdhe che; tema nigoda Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 ] zrI jI. e. jene canhamAlaya jIvonA karmabaMdha viSe paNa samajavuM. ati sAMkaDA pAMjarAmAM pUrAyelA pakSIo ane jALa vigeremAM sapaDAyelA mAchalAM parasparanI bAdhAthI zreSayukta thayA chatAM ati duHkhI thAya che. paMDite kahe che ke-"cArane marAte athavA satIne. agnimAM praveza karatI kutUhalathI jenArA dveSa vinA paNa sAmudAyika azubha karma bAMdhe che, je kharekhara aneka jIne ekI sAthe bhegavavuM paDe che. e pramANe, kautukathI baMdhAyelA karmone vipAka ati duHkhadAyI thAya che, te pachI nigadanA jIe paraspara bAdhAjanya virodhathI anaMta jIvo sAthe bAMdhelA karmone bhega (paripAka) anaMtakALa vityA chatAM paNa pUre na thAya temAM zuM Azcarya che? nigadanA jIvone mana nathI tema chatAM, paripAka anaMtakALa sudhI pahoMce-evA kama zAthI baMdhAya che?-nigadanA jIvane mana nathI, te paNa anyonyanI bAdhAthI duSkarma te utpanna thAya ja. viSa jANatAM khAdhuM hoya athavA ajANatAM khAdhuM hoya, to paNa te mAre ja. je jANavAmAM hoya te pite athavA bIjA upAya kare tethI kadAca bacI jAya, paraMtu ajANapaNe khAdheluM te mArI ja nAMkhe. tevI ja rIte mana vinA utpanna thayeluM paraspara vaira anaMtakALe paNa bhegavatAM pUruM thAya nahi. nigodanA jIne mana nathI, paNa mithyAtva, avirati, kaSAya ane kAya. je karmabaMdhanA hetu che, te hoya che. zAstramAM kahyuM che ke-"vIrya be prakAranA cheH eka manaciMtana sahita (abhisaMdhI) ane bIjuM manaciMtana rahita (anabhisaMdhI). Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 245 anabhisaMdhI vIryathI paNa dareka AtmA samaye samaye karmabaMdha kare che. jema AhArAdikanuM pAcana mananA ciMtana vinA (anAgathI) thAya che, tema anAbhegathI karma paNa baMdhAya che. jIva kaI paNa dazAmAM vatate kema na hoya, chatAM tenAM paryAye tenAM vIryajanita he pachI te vIrya abhisaMdhI ja che ke anabhisaMdhI, paNa tethI karma baMdhAya che. karmabaMdhanA kAraNe mithyAtvAdika cAra-mithyAtva, avirati, kaSAya ane vega che." jIva jema jema upara uparanA guNa ThANe caDhate jAya, tema tema tene karmabaMdha ochA thatA jAya che. nigadanA jIvone zarIrane lagatI saghaLI kriyA samAna hoya che, paraMtu kamane baMdha, udaya ane AyunuM pramANa e kAMI saghaLA ekI sAthe utpanna thayelAne sarakhA ja hoya che ema nathI. sarakhAya hAya tema ochAvattA paNa hoya. bAdara-nigedanA ja carmacakSuvaDe pratyakSa dekhI zakAya che mATe pratyakSa che, paraMtu sUkSma-nigodanA jIvane te zrI sarvajJa ja dekhatA hovAthI AgamapramANathI mAnavA lAyaka che, kAraNa ke-sUkSma-nigoda jIve cakSunA sparzamAM AvatA nathI. keTalAka padArtho pratyakSa pramANathI manAya che ane keTalAka padArtho AgamapramANathI eTale AsapuruSanA vacana pramANathI paNa mAnavA joIe. kevaLa pratyakSa pramANa mAnavAvALA nAstika ja kahI zakAya. nidAnuM svarUpa eTaluM badhuM sUkSma ane mAtra kevaLIgamya che, ke jene mATe zAstra upara ane paramAtmAnI vANI upara ja AdhAra rAkhavAthI samajAya tema che. atIndriya Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 ] padArtha mAtra zraddhAvaDe ja grahaNa thaI zake che, te chatAM pUrvapuruSAe aneka granthAmAM ane sUtreAmAM temaja tenI TIkAemAM tenuM svarUpa vistArathI varNavyuM che. sadarahu niAdanuM svarUpa eka mumukSujana gurugama samajelA, temanA utArAnI lIdhela keTalIka noMdha temaja nigeRRSatrizikA, leAkaprakAza tathA prasaMgataH jainatasAra vigere granthAmAMthI uddharIne atra sa MkSipta darzAvyuM che. vizeSa khapI jIvAe te te granthe mAMcI gurugamadvArA samajavuM, zrI jI. a. jaina granthamAlA '. nizcaya-vyavahArathI daiva ane purUSA daiva ane purUSAkAra jene leAkeA prArabdha ane purUSArtha kahe che, te daiva ane purUSAkAra tulya baLavALA che e nizcaya che. AtmA ane pudgalamAM pariNamana dhA svIkAra karyAM pachI A e vinA avasthA ghaTatI nathI. daiva eTale zubhAzubha ka ane purUSAkAra eTale jIvane svavyApAra ema bannene arthe che. e banne paraspara AzrayI che ema vyavahAra-nayAnusAra kahevAya che. nizcaya-nayAnusAra to daiva ane purUSAkAra pAtapAtAnI pravRttimAM pote ja kAraNa che. ane vyavahAra-nayAnusAra te banne paraspara sApekSa vRttivALA che. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [247 naMdana maNiyAra rAjagRhI nagarImAM naMdana maNiyAra nAmane eka dhanADhaya gRhastha rahetuM hatuM. eka vakhata bhagavAna zrI mahAvIradeva zahera bahAra udyAnamAM padhAryA hatA. dharmazravaNa ane vaMdana karavA nimitte tyAM zreNika rAjA tathA bIjA zraddhALu loke tyAM AvyA. te vakhatamAM eka dadrAMka nAmane deva sabhAmAM AvyuM. teNe vividha prakAre devakumAra ane devakumArIone pitAnI zaktithI pragaTa karI, nRtyagAyana karI, pitAnI devazakti sarva sabhAne batAvI. A zakti batAvavAno hetu kAMI pitAnI zakti ke RddhinuM abhimAna na hatuM paNa dharmanA phaLamAM saMdeha karanArA jIvane daDha karavA nimitte ane je potAnA AtmabaLathI anaMta zaktio meLavI zake che te jaNAvI dharmakAryamAM utsAhita karavA nimitte tathA je mahApuruSanA badhathI pite A zaktine pAmyuM hatuM tenI koI paNa bhakti karavI- A nimitte tene prayAsa hato. dazAMka deva A pramANe bhagavAna zrI mahAvIradevanI bhakti, stuti, vaMdana, namana karIne tathA bhagavAnanA zarIre uttama sugaMdhI dravya-caMdana AdinuM vilepana karIne, te dravya sabhAne pitAnI zaktithI viSTA ne paru jevA dekhADI svasthAnake gayo. tyAre jANavA chatAM paNa sabhAnA lakane dharmamAM sthira karavA nimitte zrI gautamasvAmIe bhagavAna zrI mahAvIradevane pUchayuM ke he prabhu! A deve ATalI badhI ddhi ane zakti yA zubha kartavyathI Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248). zrI cha. a. jene rathamAlA meLavI? vAta kharI che ke-zubha kartavyathI nAnA prakAranI saddhisiddhi maLe che. jenuM mULa lakSya te Atmavizuddhi upara ja hoya che, paraMtu jema anAja nimitte anAja vAvavA chatAM ghAsa, kaDaba vigere svAbhAvika anicchAe paNa thAya che, tema Atmavizuddhi karavAnA prayatnamAM punyakarma svAbhAvika thAya che ane tene laIne badhI anukULa sAmagrIo maLI Ave che, chatAM mULa uddeza te vizuddhatAne hovuM joIe." bhagavAna zrI mahAvIradeve javAba Ape ke-"he gautama! A devane jIva rAjagRhI nagarImAM naMdana maNiyAra nAme eka dhanADhaya gRhastha hatuM. eka divasa huM ahIM AvyA hatuM tyAre mAre upadeza sAMbhaLI te samyagadRSTi pAmyo hato. vaLI teNe gRhasthane lAyaka vrata-niyame mArI pAse grahaNa karyA hatAM. keTalAka vakhata sudhI teNe A gRhastha dharma sArI rItie pALe, paNa pAchaLathI kudaSTi-unmArgagamana karanAra pAMca idrinA viSayomAM AsaktivALA manuSyane saMsarga tene vadhAre thavA lAge ane tene tenI samyagadRSTine poSaNa ApanAra, vRddhi pamADanAra tathA zuddha mArgamAM TakAvI rAkhanAra sAdhuonI-AtmaniSTha guruonI sebata bIskula rahI nahi. sAdhupuruSonI sabatanA abhAve tenAmAM. miththAbuddhine vadhAre thato rahyo ane buddhi-samyagdaSTi dhIme dhIme maMda maMda bhAvane pAmavA lAgI. kAMIka mizrapariNAme te kALakSepa karavA lAge. eka vakhata unALAnA divasomAM te traNa upavAsapUrvaka pauSadha laIne dharmakriyA karate hate. upa-samIpe-vacana Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 249 vAsa=AtmAnI samIpe rahevuM te upavAsa. upavAsane khare AMtabhita artha AtmAnI samIpe rahevuM te thAya che ane pauSadhano artha AtmAne piSaNa tathA puSTi ApanAra AtmAnI vizuddhi karanAra thAya che. anAjane tathA pANIne tyAga karI bhUkhyA rahevuM teTale sAMkaDo upavAsane artha nathI. te artha te upavAsanuM bAhya rUpaka che. vyavahArika artha e thAya che khare, paNa tenAM AMtarajIvana sivAya A vyavahArika artha upacagI thato nathI. samyagaSTi jIvamAM te upavAsanuM AMtarajIvana hoya che. A AMtarajIvananA abhAve, bAhya svarUpavALe upavAsane artha cekhA kADhI lIdhA pachI bAkI rahelA pherA jevo che. AtmAnI samIpe rahevuM te cokhA jevuM che, tyAre khAvuM nahIM te upavAsane artha uparanA pherA jevo che. A phetarAM upagI che, cekhAnuM rakSaNa karanAra che, upaSTabhaka che, paNa cekhA vinAnA ekalA phetarAM upayegI nathI, tenI kiMmata nathI. AtmAnI samIpe nivAsa karavArUpa AMtarajIvana sivAya A ekalA upavAsane lAMghaNa kahevAmAM Ave che. A zarIra eka rAphaDA jevuM che, tyAre kAma, krodha, rAga, dveSa, IrSA, abhimAna ItyAdi sarSa samAna che. mAre che sarSa ane toDe che rAphaDAne, tethI zuM phAyado thAya? jema rAphaDAne tADanA karAya che, tema aMdarane sarSa UMDe pisatuM jAya che. kharI rIte kAma-krodhAdine haThAvavAnA che. AtmajJAnanA prakAzathI te haThI zake che. tene bhUlI jaI Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA ekalA zarIrane zoSI nAkhavAthI ulaTuM sAdhana nabaLuM paDI jAya che. sAdhanane nabaLuM pADI nAMkhavAthI kAMIajJAna haThI zakatuM nathI. A naMdana maNiyAra arDama-traNa upavAsa karI zarIrane nabaLuM pADatuM hatuM, paNa tenA kAma-krodhAdi nabaLA paDatA na hatA; kAraNa ke-tenAmAMthI samyagdaSTi cAlI gaI hatI ane mithyASTi AvI beThI hatI. samyagdaSTi te AMtajIvanane garbha che. te cekhA samAna che. tenA abhAve A upavAsa karavArUpa phetarAM zuM upayogI thAya? Ama upavAsathI nabaLuM paDeluM zarIra bIje divase bhajana karavAthI pAchuM hatuM tevI sthitimAM AvI javAnuM. ekAda mahinA sudhInA upavAsa karAyelA manuSyanuM zarIra ekAda-be mAsa pachI pAchuM pUrvanI sthitimAM AvI jAya che, tyAre tenA krodhAdi kaSAye te upavAsanA divasamAM paNa prasaMge adhika dIpI nIkaLe che. AthI A upavAsathI-ekalA upavAsathI-AtmAnI pAse rahevA sivAcanA upavAsathI vastutaH phAyade mAluma paDato nathI. bAhya upavAsa AMtarapravRttimAM AvatAM vida-aDacaNe dUra karavA mATe che ane khAvApIvAne vakhata bacAvavA mATe che. khAvAne lIdhe bahAra jaMgalapaNuM javAnuM thAya che, ALasa Ave che, UMgha vadhe che ane vyavahAranA kAmamAM pravRtti vadhe che. A sarva aTakAvavAne uddeza bAhya upavAsane che. upavAsane divase AraMbha ocho karAya che. upavAsanA kAraNe pravRtti-vyavahAranI bAhya pravRtti ochI karAya che. viSayanI IrachAo upara kAbu meLavAya che ane ALasa, UMgha, jaMgalapANI ane khAvApIvAno tyAga ItyAdi kAraNone laI Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ---- pAramArthika lekhasaMgraha [ 256 bacelA vakhatane dharmadhyAnamAM upayoga levAmAM Ave che. Aje mAre upavAsa che-e bhAvanAne laI jANI joIne halakI pravRtti karate jIva aTake che, ItyAdi kAraNe bAhya upavAsa upagI che. paraMtu A upayogIpaNuM jenI AMtaraSTi khUlelI hoya tene ja vastutaH kAma lAge che, jene AtmAnI pAse rahevAnI pUrNa IcchA che tene upayogI che, paNa te sivAyanAne te A maLele vakhata paNa sUtrArtha, parisi, dhyAna AdithI mukta vikathA-mAdAdimAM niSphaLa jAya che. samyagadaSTivALA che A upavAsa karI zake che. ekAda divasane mATe paNa AvI pravRtti karavAthI dhIme dhIme tenA mArgamAM AgaLa vadhI zakAya che. A bAho upavAsane niSedha karavAne ahIM jarA paNa uddeza nathI. uddeza mAtra samyagraSTi tarapha deravavAne che. samyagadaSTi sAthe A bAhya upavAsa thayA vinA kevaLa ajJAnadazAthI dehane kSINa karI nakhAya tyAM sudhI karAtA upavAso e yogya nathI te kahevAnuM che ane kevaLa A upavAsane Agraha karI AMtardaSTine bhUlI javAmAM Ave che tene jAgRta karavAne che. samyaka, jJAna, saMvega vigere kSAyopathamika guNo jyAM anubhavAya che, tyAM AtmazAnti paNa anubhavAya che. e pramANe samyaka tapazcaryA sevanArane zAMtine anubhava thAya che, mATe tapa e paNa kSApathamika bhAvarUpa che. naMdana maNiyAra traNa upavAsa karIne beThe hato, paNa mithyASTi havAthI A upavAsanuM rahasya tenA jANavAmAM na hatuM. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA tenAmAM AtmazAMti na hatI, temaja paulika AzaMsA tarapha DhaLelA hAI mithyAtva tarapha tenuM sthAna hatuM ane tethI tenuM bAhya tapa paNa vakhANavA ceAgya na hatuM. pUrva samajAyelA Adha mithyASTionA vizeSa paricayathI tenAthI bhUlAI gayA hatA. Aghasa'jJAe peAte amuka dharma pALanAra che, eTale mAre Ama karavuM jAIe'-e kAraNe tenI e pravRtti hatI. AtmasvarUpanA mArgamAM cAlanAra mahAt sadgurunA abhAve jIvAne kharA rastA hAtha lAgatA nathI ane hRdayanI U'DI lAgaNIvALI pravRtti vinA te satya tattvo A hRdayamAM pragaTa thatA nathI. samyagadRSTi thayA sivAyanI kriyA aMdhananI hetubhUta thAya che. vyakta ke avyakta kAI paNa AzA ke IcchAthI te kriyA karAya che. viparIta prasage| AvI paDatAM-du:khadAyI prasaMge AvI maLatAM samabhAva rahI zakatA nathI ane Arttaraudra pariNAma thaI Ave che. A sthaLe sabhyaSTi tenA saghaLA a le che, vicAradvArA viSayane paNa samarUpe parigumAve che, duHkhamAMthI paNa sukha zodhI kADhe che ane pUkamanA udaya jANI AkuLatArahita udayane veThe che. naMdana maNiyAramAMthI samyagdaSTa rIsAI gayelI hovAthI ane mithyAdRSTi tyAM hAjara hovAthI vikaTatAnA prasaMge tene peAtAnuM AtmabhAna bhUlAyuM. banAva evA anyA ke-unALAnA vakhata hAvAthI rAtrinA vakhate tene khUkha tRSA lAgI. tene laine vividha Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha 2 253 prakAranA vicAro UThavA lAgyA. AtmabhAna te hatuM Achu ane temAM tRSAne laI ArttadhyAna vRddhi pAmyuM. te vicAra karavA lAgyuMA ke dhanya che teAne, ke jeA kuvA, vAva, taLAvA adhAve che. dharmopadezakoe paNa Ane uttama dhama gaNyA che. jeA Ane dhama gaNatA nathI paNa temAM doSa batAve che teonuM kahevuM mithyA che. unALAmAM tRSAtura thayelA aneka prANIe pANI pIne zAMti pAme che. huM eka suMdara vAva havethI khaMdhAvIza. mane paNa punyabaMdha thaze vigere.' peAtAnA mAthe saMkaTa ke vipatti AvI paDavA pahelAM khIjAnAM duHkhA dUra karavA mATe jee koI paNa jAtanA badalAnI AzA rAkhyA vagara peAtAnI sthiti ane adhi kAranA pramANamAM parApakAranA kAryoMmAM prayatnazIla thAya che, teo uttama gaNAya che; chatAM peAtAne tevI sthitinA anubhava thayA pachI paNa je bIjAnAM duHkhAne ke hAjatAne jANatAM thAya che ane tene madada ApavA prayatna kare che, te paNa ThIka gaNAya che. naMdana maNiyAranI atyAranI pANI vinAnI duHkhI sthitie, peAtAnI mAphaka grISmaRRtumAM aneka jIvA pANI vinA prANatyAga kare che, duHkhI thAya che, pIDAya che, mATe tene mAre madada karavI joie, e sthitinuM bhAna karAvI ApyuM. tenI atyAranI sthitine mATe te vicArA ceAgya hatA, paNa peAte upavAsa karI, pauSadha grahaNa karI, AtmAnI najIkamAM rahevAnA tathA AtmaguNane pASaNa maLe tevI AvaraNa vinAnI sthitimAM AgaLa vadhavAnA prayatna karavA nimitta beThA hatA Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254] zrI jI. a. jaina granthamAlA niya karyAM hatA-pratyAkhyAna grahaNa karyuM hatuM athavA tevA sAmarthya vinA paNa tevA sAmarthyane sUcavatA hAya tevA dekhAvavALA je prayatna karAtA hatA, tene lAyakanA-te vAtane madada karanAra atyAranA tenA vicAre na hatA. eTale ke-tRSAnA aMge AttadhyAnanA pariNAma temaja vAva vigere AMdhavAnA vicArI A sthitimAM tene ceAgya na hatA. vizeSamAM A vicArAmAM tene aDhalAnI paNa AzA hatI. 'huM vAva baMdhAvI anyane pANI ApuM tenA badalAmAM punya aMdhAya. te punyanA kAraNathI huM AgaLa upara sukhI thAuM? kAya karI khale| mAgavA jevuM A kAma hatuM. A vyApAra levaDadevaDanA jevA hatA. AmAM duniyAnA sukhanI AzA hatI, punyanI icchA hatI ane vAva baMdhAvavAnuM abhimAna hatuM. A Azayane laIne te kArya AvaraNa tADanAra na hatuM paNa punyanuM paNa AvaraNa lAvanAra hatuM. vAva, kuvA, taLAvA manAvavAthI jema aneka jIvA pANI pIne zAMta thAya che-sukhI thAya che, tema mAchalAM ane nAnA aneka jaMtuonA nAza paNa thAya che. bagalAM Adi prANIo tathA pAradhi, mAchImAra sAdi manuSyA taraphathI temAM rahelA jIvAne upadrava paNa thAya che. eTale jema te kAma aneka jIvAne sukhI karanAra che, tema du:khI karanAra paNa che. jo punyanuM abhimAna che, punya levAnI IcchA che, te pApa paNa AvavAnuM ja. A kAraNane laIne te kriyA tadna nirdoSa nathI, chatAM te te bhUmikAmAM rahelA jIvAne karavA lAyakanuM te kAya che. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 255 jJAnI mahAtmAonuM kahevuM ema che ke-tame paropakAranA kArya bhale karA, paNa temAM Asakti rAkhyA vinA kare, tenA badalA tarIke phaLanI AzA rAkhyA vinA niSkAmavRttie karI ane leAkA tamAne 'sArA kaheze' evI IcchA vinA kare. matalama ke-keI paNa jAtanA mAna, mahattva ke badalAnI AzA vinA ja kArya karA, te te kAryAMmAMthI tamane baMdhana karanArA khIja nAza pAmaze, tame tamArI pharaja bajAvI gaNAze; paNa jo kAI AzA ke IcchA rAkhIne abhimAnathI ke ajJAnadazAthI doravAIne kAryanI zaruAta karaze, te tame jarUra khaMdhAvAnA ja. pachI zubha kAma haze te punyathI aMdhAvAnA, azubha kAma haze te pApathI adhAvAnA ane zubhAzubha haze te punya-pApa baMnethI aMdhAvAnA, e vAtamAM tamAre jarA paNa saMzaya na rAkhavA. naMdana maNiyAre prAtaHkALe upavAsanuM pAraNuM karyuM. tyAra pachI pAtAnA saMkalpAnusAra te nagarInA zreNika mahArAjA AgaLa jai bheTathuM mUkI eka meATI vAva baMdhAvavA mATe jamInanI mAgaNI karI. rAjAe tenI IcchAnusAra vaibhAragiri pahADanAM nIcANunA pradezamAM jamIna ApI. naMdana maNiyAre te sthaLe eka mahAna suMdara vAva maMdhAvI. tenI cAre bAju aneka vRkSeAvALA cAra agIcA banAvyA, eka annakSetra khAlyuM, temaja eka dharmazALA ane devakuLa madhAvyAM. A vAvamAMthI aneka manuSyA pANI bharatA, tyAM snAna karatA ane vastro dhAtA. tyAM vaTemArgue vizrAMti letA ane garIba bhikSuke| Adi Azraya paNa letA. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256] zrI jI. e. jena canthamAlA naMdana maNiyAra avAranavAra tyAM Avate ane kenA mukhathI A vAva Adi baMdhAvanAranI prazaMsA sAMbhaLI khUzI thatuM hatuM. samyagraSTi thayA sivAya kharUM nispRhapaNuM AvatuM nathI, karela kAryane badale meLavavAnI IcchA zAMta thatI nathI ane niMdA, stuti, kheda ke harSa thayA sivAya rahetuM nathI. lokenA mukhathI karAtI pitAnI prazaMsAthI te khUzI thato. keI bhikSukane pitAnI IcchAnusAra tyAMthI - dAna maLatuM na hatuM tethI teo niMdA karatA hatA, je sAMbhaLI te kheda paNa pAmate hato. ahIM AvanAra AtmadaSTi vinAnA aneka manuSyane tene saMga thatA harte. mahAtmA-AtmajJAnI puruSa te kaIka bhAgye ja AvatA hatA ane AvatA hatA te paNa temane oLakhavAnI ke temanI sevA karavAnI athavA temanI pAsethI dharmazravaNa karavAnI, vAva, bagIcA AdinA vyavasAyamAM guMcavAcela hovAthI tene IcchA paNa thatI na hatI, vakhata paNa maLatuM na hatuM. ghaNA lAMbA vakhatanA A kusaMganuM pariNAma e AvyuM ke-tenI samyagadaSTi sarvathA nAza pAmI ane mithyAdaSTi, AtmaprazaMsA, viSayamAM Asakti, kartavyanuM mithyAbhimAna ane ISTaniSTathI harSa-kheda ItyAdi vRddhi pAmyAM. AvI sthitimAM pUrvakanA prabaLa udayathI tene zarIramAM vividha prakAranA moTA seLa re utpanna thayA. A bAhA roga ane mithyAtvarUpa AMtaraga ema ubhaya regathI tenA ArtadhyAnamAM vadhAro thaye. A banAvelI suMdara vAva upara tene vizeSa Asakti Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 257 hatI. ahA ! A suMdara vAva, A magIcAo, A devakuLa ane dhamazALA, A suMdara havelI, A dhana, mAla, milkata badhuM mUkIne zuM mAre javuM paDaze ? huM vaidyo ! A rAganA pratikAra karI mane macAve. tame mAge teTaluM dhana ApuM, paNa kANu acAve tUTInI khuTI kyAM che? mithyASTine laIne ja A asat mithyA padArthoM para Asakti thAya che. samya STi vicAradvArA jAgRta heAya che. AtmA sivAya sava vastue teNe anya-mithyA-tyAga karavA ceAgya mAnelI hoya che. samyagdaSTi thatAM ja sarva vastu uparathI teNe mA-mamatva kADhI nAkhyA hoya che. vidyAnA tyAga karavA te jeTalA sahelA ane ISTa che, teTaaA ja A duniyAnA sa padArthonA tyAga samyagdaSTine sahelA hoya che. ahoniza AtmA e ja tenuM lakSamindu hoya che. meha, mamatva, ajJAna, abhimAna, rAga, dveSa ItyAdi zatruone teNe pahelethI ja parAjaya karelA hoya che, jethI A chevaTanI sthitimAM tene kAI naDatuM nathI. te sarva jIvAne AtmasvarUpa mAne che, eTale mithyAtvanI vRddhi karanAra nimitto peAtAnA AtmabaLa AgaLa eka paNa TakI zaktA nathI. vaLI jene niraMtara sAdhupuruSonA saMga hoya che, tenI AtmajAgRti niraMtara vRddhi pAmatI jAya che. A naMdana maNiyArane tevI uttama saMgati na hatI ke-A chevaTanI sthitimAM paNa koI tene jAgRti Ape, vAta kharI che ke je manuSya pahelAMthI jAgRta thayA nathI, te AvI chevaTanI prayANu vakhatanI vaLavaLatI sthitimAM jAgRta thaI zakate nathI. 17 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA naMdana maNiyAra A dehanA tyAga karI, te vAva uparanI Asaktine lIdhe ArttadhyAne maraNa pAmI te vAvamAM deDakApaNe utpanna thayA. maraNu vakhatanI jevI buddhi hAya-jevI lAgaNI hAya, te pramANe gati thAya che. A chevaTanI mati paNa jIMdagInA karttavya ane lAgaNIo upara AdhAra rAkhe che. pudgala uparanA mAha-mamatvane laI temAM mamatA rahI jatAM, te te sthAne utpanna thavuM paDe che. nidhAna uparanA mamatvane laI keTalIka vAra te nizvAnanA rakSaka tarIke sApa ke UMdara AdipaNe A jIva utpanna thAya che. jJAnIpuruSA A chevaTanI sthiti mATe ghaNI bhalAmaNa kare che. tevA prasage mAha utpanna karanArA nimittone dUra rAkhavA ane meAha-mamatvane AchA karAvanAra AtmajJAnI mahAtmAone pAse rAkhavA. samyagdaSTa jIva peAte jAgRta hoya eTale tene khIjA mahAtmAonI madadanI jarUra nathI paDatI, chatAM kAMika maMda jAgRti hAya te| avazya AtmajJAnI puruSAne chevaTanI sthitimAM pAse rAkhavA. svAbhAvika paNa tevA puruSA pAse hAya te alaukika jAgRti rahyA kare che. AtmajJAnI puruSa| paNa mAyA ke pudgalAnA, mAha ke mamatvanA jarA paNa bharAMsA rAkhI tene vizvAse rahetA nathI. A dekhAvA sahaja vAramAM AtmabhAna bhUlAvI de che, teA pachI jIMdagInA meATe bhAga te dRzya vastunA upaseAgamAM gaye! hAya che tevA pramAdI jIvA phei paNa uttama Alekhana vagara chevaTanI sthitimAM jAgRta rahe te banavuM azakya che. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha 2 259 naMdana maNiyAra vAvamAM gabha ja deDakApaNe utpanna thayA pachI pAtAnA nityanA paricayavALI ane vizeSa AsaktivALI vasturUpa vAvane jotAM, tarkavitarka uhApAha karatAMvicAraNA karatAM, AvuM meM kAI vakhate joyuM che, te saMbaMdhI dhAraNA karatAM, tene pAchalA janmanuM jJAna thavArUpa jAtismaraNu ' jJAna thayuM. ghaNA paricayavALI ane thADA vakhatanA AMtarAvALI vastunI smRti jaldI thavA sabhava che. jema koi bhUlAyelI vastu ApaNane sAMbharI Ave che, tema A naMdana maNiyAranA jIva dadura-deDakAne peAtAnI vAva dekhI pAchalI sava vAta yAda AvI. peAtAnI A gati thavAthI tene ghaNA pazcAttApa thayA, tenuM mULa kAraNa zeAdhatAM vAva Adi jaDa padArtho uparanI Asakti samajAI tathA AsaktinuM kAraNa zeAdhatAM asaSTivALA jIvAnA paricaya ane sa STivALA jIvAnA sama'dhanA abhAva samajAyeA-bhUla samajANI. peAtAnA pUrvadharmAcA| yAda AvyA. teonA sacanAthI vimukha thavAnuM phaLa maLyuM. have pAzcAttApa karavA nakAmA che. peAtAnI bhUla samajANI, te paNa ochA AnaMdanI vAta nathI. ghaNA manucaiAne peAtAnI bhUla samajAtI nathI ane kadAca samaje te sudhAratA nathI. have teA jAgyA tyAMthI savAra gaNIne peAtAnA mAga zaru karavA te tene ceAgya lAgyA. teNe pUrva sAMbhabela ane te pramANe vartana karela vrata-niyame manathI grahaNa kA, pAtAnA sadguru tarIke vIra paramAtmAne hRdayamAM dhAraNa karyAM, kAI paNa sajIva dehanA AhAra na karavAnA Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 ] zrI jI. e. jecanthamAlA niyama lIdhe, nirdoSa mela Adi khAI AjIvikA karavI ane zrI vIra prabhunuM aheniza smaraNa karI A jIvana pUrNa karavuM-evo nizcaya karyo. kharI vAta che ke thoDA vakhatanA paNa AtmajJAnI mahAtmA puruSanA saMgane badale maLyA vagara rahetuM nathI. karyuM kyAMI jatuM nathI. samyagadaSTi te samyagraSTi, thaDe paNa prakAza, thoDuM paNa AvaraNanuM ochuM thavuM, te A jIvane viSama prasaMgomAM paNa jAgRta karyA vagara rahetuM nathI; te jene ahoniza puruSane saMga ane samyaSTivALI jAgRti hoya che, teonA AnaMdanuM, sukhanuM ane svarUpasthitinA bhAna viSenuM pUchavuM ja zuM? te te aheniza AnaMdamAM ja rAcatA hoya che. zrI mahAvIra prabhu kahe che ke-"gautama! hamaNAM huM ahIM AvIne rahelo chuM, te vAtanI khabara te vAvamAM pANI bharavA ane snAna karavA gayelA lokonI vAte uparathI teNe sAMbhaLI, jethI tenA AnaMdano pAra na rahyo. "mAre dharmaguru! mAre tAraka nAtha! ahIM Avela che, jarUra huM tyAM jauM, tenA darzana karuM ane mAruM jIvana sudhAruM. A lAgaNIthI te vAvamAMthI bahAra nIkaLyo. rastAmAM mane vaMdana nimitte AvatA zreNika rAjAnA ghoDAnA paga nIce dabAIne te deDake maraNa pAmyo. tenI IcchA-tenI AzA-tenA manerA manamAM rahI gayA. teNe pitAnA manane eka tAra mArA deha upara nahIM paNa mArA AtmA upara bAMdhyuM hatuM, te ja tenuM lakSyabindu sAdhyuM hatuM ane te mArA dhyAnamAM Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [261 ekarasa thaI gayo hate. "kRpALu prabhu pAse javuM ane mArA dharmagurunAM darzana karI pAvana thauM. -A lAgaNamAM maraNa pAmI te durdara (deDako) saudharma devalokamAM mahadhika vaimAnika devapaNe utpanna thaye. utpanna thayA pachI tarata ja teNe vicAra karyo ke--huM ahIM kayA sukRtathI utpanna thaye chuM? kayA sArA kartavyathI A devanI addhi mane maLI che? avadhijJAnathI tapAsatAM tene potAne sarva vRttAMta samajAyo. sarva kAma paDatAM mUkI darzananI tIvra lAgaNIthI te ahIM AvyuM ane vividha prakAranA nATaka-dekhAva dekhADavArUpa bhakti karI, vaMdana-namana karI, te deva pitAnA sthAnake gayo. "gautama! A durdarAMka devanA jIvana uparathI A sabhAnA lokone ghaNuM samajavAnuM ane jANavAnuM maLe tema che. kusaMgatinuM pariNAma ane susaMgatinA phaLe pratyakSa rIte A deve anubhavyAM che. A jIvane pitAnI aneka jIMdagImAM AvA aneka anubhave thayA hoya che ke thAya che, tathApi jeo pitAnI bhUla samajIne temAM sudhAro kare che, niratara satsaMgatimAM rahe che ane AtmadaSTi jAgRta karI tene chevaTa sudhIne anubhava meLave che, teo A viSama saMsArasAgara tarI jAya che ane janma-maraNano pravAha baMdha karI AtmazAntimAM sthira thAya che." Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 262]. zrI jI. a. jaina granthamAlA zramaNopAsaka aMbaDa parivrAjaka [zrI gautama ane bha0 zrI mahAvIrane saMvAda] zramaNa bhagavAn zrI mahAvIradeve trIsamuM varSa-caturmAsa vANijyagrAmamAM vyatIta karyuM.caturmAsa pUruM thaye teozrI zrAvastI Adi nagaramAM vicaratA vicaratA pAMcAla deza tarapha padhAryA ane kAmpityapuranI bahAra sahasAmravanamAM vAsa karyo. kompityapuramAM aMbaDa nAmane brAhmaNa parivrAjaka sAtase ziSyane guru rahetuM hatuM. aMbaDa ane tenA ziSya bha0 mahAvIranA upadezathI jainadharmanA upAsaka banyA hatA. parivrAjakane bAhya veSa ane AcAra hovA chatAM paNa teo zrAvakene pALavA gya vrata-niyame pALatA hatA. - kAmpityapuramAM IndrabhUti-gautame abaDanA viSayamAM je vAta sAMbhaLI, tethI IndrabhUti-gautamanuM hRdaya sazaMka hatuM. temaNe bhagavAnane pUchyuM ke-bhagavad ! ghaNA loko ema kahe che ane pratipAdana kare che ke-aMbaDa parivrAjaka kAmpityapuramAM eka ja vakhate te gharanuM bhajana kare che ane se gharamAM rahe che, te te kevI rItie? - bha0 zrI mahAvIra-gautama! aMbAnA viSayamAM lekenuM te kahevuM yathArtha che. zrI gautama-bhagavad ! te kevI rItie ? bha0 zrI mahAvIra-gautama! aMbaDa parivrAjaka vinIta ane bhadra prakRtino puruSa che. te niraMtara chaTsa- chaThane tapa karI sakhta tApamAM UbhA rahI AtApanA le che. A duSkara Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 263 tapa, zubha pariNAma ane prazasta lezyAzuddhithI vizeSa karmone kSaye pazama thaI, aMbaDane vaikiyalabdhi ane avadhijJAnalabdhi prApta thaI che. A labdhionA baLathI aMbaDa potAnA se rUpa banAvI se gharamAM rahI bhejana kare che ane lekane Azcarya dekhADe che. zrI gatama-bhagavana! zuM aMkhaDa parivrAjaka nirgathadharmanI dIkSA laI Apane ziSya thavAne yogya che? bha0 zrI mahAvIra-gautama! aMbaDa mAre zramaNaziSya nahi thAya. te jIvAjIvAdi tatvajJa zramaNe pAsaka che ane zrama pAsaka ja raheze. te sthUla hiMsA, sthUla asatya tathA sthUla adattAdAnane tyAgI, temaja sarvathA brahmacArI ane sateSI che. te musApharInA mArgamAM vacce AvavAvALA pANIthI atirikta kupa, nadI Adi koI prakAranA jalAzayamAM utaratuM nathI. te gADI, ratha, pAlakhI Adi vAhana athavA gheDA, hAthI, uMTa, baLada, bheMsa, gadheDA Adi vAhana upara besIne yAtrA karatA nathI. te nATaka, khela, tamAsA dekhate nathI. te strIkathA, bhejanakathA, dezakathA, rAjakathA, cArakathA temaja anya anarthakArI vikathAothI dUra rahe che. te lIlI vanaspatinuM chedana-bhedana ane sparza zuddhAM nathI karate. te tuMbaDuM, kASThapAtra ane mATInA pAtrathI anya atirikta loha, trapu, tAmra, cAMdI, senA Adi kaI prakAranA dhAtunA pAtra nathI rAkhate. te eka geruA cAdarathI anya bIjuM kaI paNa raMgIna vastra rAkhatA nathI. te eka tAmramaya aMgulI (vIMTI) sivAya anya hAra, ardha hAra, Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264] zrI jI. a. jaina graMthamAlA ekAvalI, muktAvalI, TIsUtra, mudrikA, keyUra, kuM Dala, mukuTa Adi koi paNa AbhUSaNa paheratA nathI. te gaMgA nadInI mATIthI atirikta agara, caMdana, kuMkuma AdinuM zarIra upara vilepana karatA nathI. te peAtAne mATe manAvelA, lAvelA, kharIDhelA tathA anya dUSita AhAra grahaNa karatA nathI. te apadhyAna, pramAdAcarita, hiMsapradAna ane pApakarmopadezarUpa caturvidha anaMda'DathI dUra rahe che. te divasamAM mAgadha ADhakapramANa vahetA evA svaccha jalane sArI rItie gALIne grahaNa kare che ane adha AkapramANa pIvA tathA hAtha-paga dhAvAne mATe bIjAe ApelA jalane grahaNa kare che, kintu banne rIte svaya' jalAzayamAMthI letA nathI, temaja te abaDa ahunta bhagavatA ane temanA caityAne (mUtione) cheDIne anya tIthikAnA devA ane anyatIrthika parigRhIta arhata caityAne vaMdana-namaskAra karatA nathI. zrI gaiAtama-bhagavan! aMkhaDa parivrAjaka AyuSya pUruM karIne ahIMthI kyI gatimAM jaze? bha0 zrI mahAvIra-gautama! aMkhaDa nAnA-moTA zIlavrata, guNavrata, pauSadheApavAsapUrvaka AtmaciMtana karatA, ghaNA varSo sudhI zramaNeApAsaka vratamAM rahIne, ante eka mAsanA anazanapUrvaka dehano tyAga karI brahmadevaleAkamAM dhruvapada prApta karaze ane prAnte abaDanA jIva mahAvidehamAM manuSyajanma pAmIne siddhigatine prApta karaze. zramaNeApAsaka a'khaDa parivrAjakanA viSaya paratve zAstramAM je kathana che, tenA bhAvAtha nIce pramANe cheH-- - Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 265 " aMkhaDa sthUla hiMsAne tajate, nadI Adine viSe krIDAne nahiM karatA, nATaka-vikathAdi anaDane nahi AcaratA, tuMbaDu, lAkaDAnuM pAtra ane mATInA pAtra sivAya anyane nahi rAkhatA, gaMgA nadInI mATI sivAya anya vilepana nahi karatA, kaMdamULa-lAdine nahi khAtA, AdhAkarmAdi doSaduSTa AhArane nahi sevatA, eka mAtra dhAtunI vIMTI sivAya anya AbhUSaNane nahi dhAraNa karatA, geruA raganA vastrane paheratA, kAI paNa gRhasthavaDe apAyeluM-vasravaDe sArI rIte gALeluM adhu AkapramANa jala pIvA mATe kamaMDaLavaDe zeAdhIne grahaNa karatA, te ja pramANe ADhapramANa jala snAna mATe grahaNa karatA, zrI jinezvaradevapraNIta zuddha dharmane viSe ja ekatine dhAraNa karate, peAtAne saghaLAya janma saphaLa karIne, prAnte najIkamAM sadgati che jene evA eka mAsanI salekhanA karIne brahmadevalAkane pAmaze. tyAM divya evA devatAnA sukhane bhAgavIne, krame mAnavabhava pAmIne sayama-ArAdhanApUrvaka meAkSagatine pAmaze. " dharmanI sAdhanA jJAnanI sAthe saMbadha rAkhe che, paNa mAhya veSanI sAthe nahi. khAdya veSa pIchAna ane sa'yamanirvAhanuM kAraNa mAtra che. meAkSaprApti jJAna, darzana ane cAritranA svIkAradvArA ja hAya che. paiAtAthI zakya anuSThAnamAM rakta ane bhagavAna zrI jinezvaradevapraNIta zuddha dharmane viSe ekacittavALA zramApAsaka abaDa parivrAjakanA sadarahu vyatikarathI vartamAna zrAvaka leAkAne parigraha vigere khAkhatamAM keTalI hitazikSA levA ceAgya che, te svayaM hRdayagata vicAre! Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA matabheda ane ane guNagrAhitA dareka sa'pradAyamAM vidvAnAnA be prakAra najare paDe che. eka te AgamapradhAna ane bIjo tapradhAna. AgamapradhAna paDatA huMmezAM peAtAnA para'parAgata AgamAne siddhAMtAne zabdazaH puSTa rIte vaLagI rahe che, jyAre tarka pradhAna vidvAnA Agamagata padArtha vyavasthAne tarkasaMgata ane rahasyAnukUla mAnavAnI vRttivALI hAya che. eTale keTalIka vakhate anne vacce vicArabheda paDe che. e vicArabheda je ugra prakAranA hAya che teA kALakrame sapradAyabhedanA avatAramAM pariName che ane saumya prakAranA hAya che teA te mAtra matabheda rUpamAM ja viramI jAya che: jemAM sa`pradAyanA itihAsanuM avaleAkana karatAM temAM AvA aneka vicArabheda, matabheda, saMpradAyabheDhA ane tenAM mULabhUta ukta prakAranA kAraNeA buddhi AgaLa spaSTa tarI Ave che. zrI jinabhadra kSamAzramaNu AgamapradhAna AcAya hatA. tezrIe jaina AgamAsnAca para parAgata cAlyA AvatA hatA tene anusarI saMgata bhASya racavAnuM pradhAna kArya karyuM che, temAM je ta AmnAyAnukULa hoya tenA upayoga peAtAnA samanamAM pUrI rIte karyAM che ane AgamanI AgaLa janAra tarkane upekSaNIya gaNyA che. teozrInA purAgAmI zrI saiina divAkara tarka pradhAna AcAya hatA. zrI siddhasena divAkaranA graMthA maulika-siddhAMtapratipAdaka ane prauDha vicArapUrNa che. teo jema tarkazAstranA vyavasthApaka ane vivecaka che, tema Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 267 jainadarzananA eka ananya AdhArabhUta AptapurUSa che. zrI siddhasena divAkare peAtAnA sa'matitamAM kevalIne ( sarvajJane ) kevalajJAna ane kaivaladarzana-e anne yugapat eTale ekIsAthe thatAM nathI, e Agamapara parAnA matathI virUddha jaI banne eka ja che ane jUdA nathI-ema tarkathI siddha karyuM che; jyAre zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNe AgamaparaparAgata te matane abhimata rahI zrI siddhasenajInA vicArane vigatavAra pratikSepa vizeSAvazyakamAM karyo che. Ama zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNa AgamaparaparAnA mahAn saMrakSaka hatA, tethI te AgamavAdI ke siddhAMtavAdInA birUdathI jaina vAhamayamAM eLakhAya che. A prakAranA e Ata-mahApurUSamAM matabheda-saumya matabheda hAvA chatAM keTalI guNagrAhitA ne samabhAvitA hatI, te jinabhadragaNi kSamAzramaNe racela jItakalpa sUtra upara, 'jitakalpa zU'iracanAra zrI siddhasenasUrivare tenI AdimAM teozrInI je gabhIrAka stuti cha padyamAM karelI che te A pramANe-- 66 anuyAganA-AgamAnA-ajJAnanA dhAraka, yugapradhAna, pradhAna jJAnIone bahumata, sarva zruti ane zAstramAM kuzala ane dana-jJAna upayAganA mArgastha ne mArgarakSakaH" 1 kamalanA suvAsane AdhIna thayelA bhramare jema kamalanI upAsanA kare che, tema jJAnarUpa makaraMdanA pipAsu muni jemanAM sukharUpa niramAMthI nIkaLelA jJAnarUpa amRtanuM sadA sevana kare cheH "2 66 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jI. a. jaina granthamAlA tr sva-samaya ane para-samayanA Agama, lipi, gaNita, chanda ane zabdazAstro upara karelA vyAkhyAnAmAMthI nimita thayelA jemanA anupama yazaHpaha daze dizAmAM bhamI rahelA cheH "" OM cr 268 ] jemaNe peAtAnI anupama matinA prabhAve jJAna, jJAnI, hetu, pramANa ane gaNadharapRcchAnuM savizeSa vivecana 'vizeSAvazyaka'mAM granthaniSaddha karyuM cheH " 4 " jemaNe chedasUtreAnA AdhAre purUSavizeSanA pRthakkaraNa pramANe prAyazcittanA vidhinuM vidhAna karanAra 'jIta5sUtra'nI racanA karI cheH " 5 - evA sva -para samayanA siddhAMtAmAM nipuNu, saMyamazIla, zramaNeAnA mArgonA anugAmI ane kSamAzramaNAmAM nidhAnabhUta zrI jinabhadrargANu kSamAzramaNane namaskAra !" 6 AtmaciMtananuM mahattva AtmavAdathI khIjA badhA vAda gauNa che. jyAM sudhI AtmAne na oLakhI zakAya, tyAM sudhI AtmAnuM avicala sukha prApta karavAnA puruSArtha paNa kyAMthI thAya ? jyAre e tattva yathAsthita samajAya, tenuM dhyAna pragaTe, karmanuM jJAna thAya, tyAre tene nivAravA puruSArtha karI kharUM zAzvata sukha prApta karI zakAya. bIjI badhI jaMjALA karatAM Atmacittvana jaMjALane vadhu mahattva ApavuM. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArasAthika lekhasa graha paramA sUcaka vastu vicArasagraha Atmika unnati karavAne, AtmAnI zakti khIlavavAne ane AtmAnA sAmAnya ane vizeSa guNA khIlavavAne zabdApUrvaka dhArmika jJAnanI atyaMta jarUra che. zabda ane artha upara vicAra karyAM vinA bhAgarUpa prakAza bahAra AvatA nathI ane bhAvarUpa prakAza mahAra AvyA vinA manuSyane yathArtha jJAna thatuM nathI. nava tattvanA yathAsthita abhyAsa sivAya tattvazraddhA thavI muzkela che. [ 269 samyak zraddhA sivAya samyag jJAna thai zake nahi, samyagajJAna sivAyanI zraddhA adhazraddhAmAM jAya che ane adhazraddhAthI athavA mithyA zraddhArtha AtmA zuddha tattva prApta karI zakatA nathI. jJAna jJAna tarIke sAdhya nathI, paNa kriyAnA sAdhana tarIke sAdhya che. jainadana jJAnane jJAna tarIke mAnatuM nathI, paNa jJAna AcaraNamAM mUkavA mATe mAnavAmAM Ave che. jJAnanuM-jANavAnuM phaLa e ja ke-anatha thI khacavuM ane iSTanuM sarakSaNa karavuM. AthI ja kahyuM che ke jainadazanamAM jJAna jJAna mATe nathI. zAstrAdinuM paThana e dravyajJAna che ane AtmasvarUpanuM jANavuM te bhAvajJAna che. samyaktva vinA bhAvajJAna thatuM nathI. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 ] zrI jI. e. jaina granthamAlA vAcana (vAMcavuM), pRcchanA (pUchavuM), parAvartana (pharI pharI vicAravuM) ane dharmakathA (dharmaviSayanI kathA) karavI-e cAra dravya che ane pAMcamI anuprekSA e bhAva che. prathamanA cAra anuprekSA (mananarUpa upayoga) na Ave te dravyarUpa samajavA. jIva-ajIva Adi tanuM jJAna paNa AtmajJAna mATe ja che, eTale te jANavuM e AtmajJAnanuM prayojana che. kiyA vagaranuM jJAna ane jJAna vagaranI kriyA saphaLa nathI, eTale kiyA hoya te ja jJAna kahevAya che ane jJAna hoya te ja kriyA kahevAya che. bannemAM gauNa-pradhAnabhAvathI dazAne bheda che. jJAna ane kriyA ekalA kaI paNa vakhata rahI zaktAM nathI. koI vakhata jJAnanI mUkhyatA te kiyAnI gaNatA ane kaI vakhata kiyAnI mUkhyatA te jJAnanI gaNatA, paNa banne-joDuM kAyama sAthe ja rahe che, chatAM jJAnamArga ane kriyAmArga kahevAne Azaya jJAnanI mUkhyatA te jJAnamArga ane jemAM kriyAnI mUkhyatA te "kriyAmAga" e ja che. jJAna ane kriyAthI mokSa thAya che. te bannemAMthI ekane paNa niSedha karanAra mokSano sAdhaka thaI zakto nathI, kAraNa ke kriyA e vIryanI vizuddhirUpa che ane jJAna e cetanAnI vizuddhirUpa che. jyAre cetanA ane vIryanI vizuddhi thAya che tyAre ja sarva saMvararUpa mekSa thAya che. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 271 kevaLajJAnI bhagavaMte paNa sarva saMvararUpa cAritra yA kriyAne pAmyA vagara paramapada-mokSane pAmI zaktA nathI, te pachI bIjAnI te zI vAta? matalaba ke-samyaga jJAna saMvaranA sAdhanarUpa samitigupti Adi samyaka kriyA-ema ubhayathI mokSa che, paNa beumAMthI ekanA abhAvamAM mokSa nathI. AtmAnI zaktione ekasarakho vikAsa sAdhyA vagara kaI paNa phaLa prApta karI zakAya nahi. enI zaktio mUkhya be che-eka cetanA ane bIjuM vIrya. e banne zaktio arasaparasa evI saMkaLAyelI che ke-ekanA vinA bIjAne vikAsa adhuro ja rahI jAya che, jethI banne zaktio sAthe ja Avazyaka che. cetanAne vikAsa eTale jJAna meLavavuM ane vIryane vikAsa eTale jJAna pramANe jIvana ghaDavuM. jJAna ane kriyA-e banne ekAMte arthAt jIvananA chUTA chUTA cheDAo che. e banne cheDAo goThavAya te ja phaLasAdhaka bane, anyathA nahi. A bAbatamAM aMdha--paMgu nyAya prasiddha che. jJAna game teTaluM meLavyuM hoya, paNa samyaka cAritra sivAyanuM jJAna pAMgaLuM che. jema pAMgaLe mANasa bhale dekhate hoya, paraMtu paga vinA baLatA agni pAsethI te ISTa sthAne jaI zaka nathI; tema jJAnIo jJAnabaLe bhale dekhatAM hoya, paNa teo sarva saMvara (cAritra) kriyArUpa paga vagara dAvAnaLathI bacI kadI mukti mukAme jaI zaktAM nathI. zrI jainazAsanarUpI rathane nizcayanaya ane vyavahAranayaema be cakro che. jeo e be cakromAMthI eka paNa cakrano Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 ] zrI jI. a. jaita granthamAlA InkAra karanArA hAya agara tema nahi te ekamAM ja rAcatA hAya tee ane e ubhayanA yathAsthita svIkAra ane amala nahi karanArAo-manneya rathane bhAMgI nAMkhavAnuM pApa karanArA che. jema e netrA vinA vastunuM avaleAkana kharAkhara thatuM nathI, tema e naya vinA drabyAnuM avaleAkana yathArtha thatuM nathI. keTalAka jIvA vyavahAranayavinA kevaLa nizcayanayathI nAza pAmyA che, jyAre keTalAeka jIvA nizcayanaya vinA ekalA vyavahAranayathI mALa patita thayA che-ema zrI tIrthaMkaradevAe kahyuM che. siddhAntamAM jyAM nizcayadhanuM varNana che tyAM nizcaya dharmAMnA Adara karavA mATe che paNa vyavahAradhama nA khaMDana mATe nathI, tema vyavahAradhanuM varNana che tyAM vyavahAra nA Adara mATe che paNa nizcayadhamanA khaMDana arthe nathI. vyavahAra ane nizcayadhamanI gauNutA-mukhyatA pratyeka jIvanA adhikAra pramANe jANavI. sApekSabuddhie sarva satya che, vyavahAra ane nizcaya-e anne nAne gauNa-mUkhya rAkhI pravRtti karatAM vastunA yathA medha thAya che. je vakhate vyavahAranI mUkhyatA hoya te vakhate nizcayanI gauNatA hoya ane je vakhate nizcayanI mUkhyatA hAya te vakhate vyavahAranI gauNutA hAya : Ama banne nayaSTimAM jyAre jenI jarUrIyAta DAya tyAre tenA upayAga bIjI sRSTinA tiraskAra na karatAM samabhAvanI dRSTie karavAmAM Ave, te vastutattvanA yathA anubhava thAya che. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 273 peAtAnA zuddha AtmAne mUkIne kAi sthaLe, kAi kALe, koI paNa prakAre zuddha nizcayanaya bIjAnA sparza karatA nathI; chatAM vyavahAranuM Alakhana laI nizcayamAM paheAMce che. Ama vyavahAranA Alekhanane laI, nizcaya vartatA hAvAthI te zuddha AtmasvarUpanI prApti kare che. ahArathI je vastu AvelI DAya te tarapha najara rAkhIne vyavahAra ekale che, tyAre nizcaya aMdaramAM peAtAnI je vastu che te tarapha najara rAkhIne vAtA kare che. nizcayamAM ja lIna thayelA mahAtmAone je kriyA ati pratyeAjanavALI nathI, te ja kriyAo vyavahAramAM rahelAne ati guNakArI che. pAMcamA ane chaThThA guNasthAnake vyavahAranI mUkhyatA ane nizcayanI gauNutA hAya che, jyAre apramatta Adi guNasthAnakathI mAMDI nizcayathI bhUkhyatA hoya che. vyavahAranayane jANI AdaryA vinA nizcayanaya AdaravAnI IcchA karavI e anupayeAgI che. zuddha vyavahAra vinA nizcayanI prApti kI paNa thatI nathI. sthUla malinatAvALAne vyavahAra-kriyA upayAgI che. vRttiomAM rahelI sthUla malinatA uttama vyavahAravALA dAna, tapa, japa, vaMdana, pUjana, dayA Adi kriyAothI dUra karI zakAya che, jyAre manamAM rahelI sUkSma malinatA vivekadRSTivALA vicArathI vizuddha karI zakAya che. kriyAmAmAM praveza karanAra manuSye peAtAnA mana-vacanazarIrane vrata-tapa-japAdi yama-niyamAmAM aharniza prazna 18 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA tavA paDe che ane jJAnamArgamAM praveza karanAra manuSya kriyAmAga mAM dRDhatA thayA pachI ahAniza AtmApayeAgamAM tatpara rahevuM paDe che. je bhUmikAmAM je ghaTe naThui te jIva kare, te te bhUmikAnA saheje tyAga thAya che. jJAnapakSI sathI ArAdhaka che ane dezathI virAdhaka che, jyAre kriyApakSI dezathI ArAdhaka che ane sathI virAthaka che. jJAna ane kriyA-khannene mAnanAra tathA AcaranAra anekAntavAdI hAvAthI sarvathI ArAdhaka che. sava nayanA Azraya karanArA mahAtmAo nizcayamAM kheMcAtA nathI, vyavahArane tajI detAM nathI, jJAnane sarvotkRSTa mAnIne svIkAre che paNa kriyAnA anAdara karatAM nathI, utsagane Adare che paNa apavAdane bhUlI jatAM nathI, bhAvamAM tatpara rahe che paNa dravyanuM nimittapaNuM yAda rAkhe che, evI rItie sApekSapaNe ahineza vartana kare che. kSApazamathI sarva manuSyAnI bhinna vRtti hAvAthI peAtAnuM anyane sA~ pasaMda na Ave ane sanuM peAtAne sathA prakAre pasadana Ave,--AvI sthiti sarvatra thADA-ghaNA aMze jyAM--tyAM DhekhAya che; temAM jJAnI sApekSabuddhi dhAraNa karIne sApekSabhAve vyavahAra ane nizcayathI madhyasthavRttie AtmakalyANamAM pravate che. sApekSa eTale vastusvarUpanI apekSA rAkhIne utsaga tathA nizcayane pAmavA mATe apavAda ke vyavahAranuM sevana karavuM te ane tenAthI rahita ekAMta vyavahAra avivekathI Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [275 Acare te nirapekSa-ju vyavahAra che ane jyAM ju vyavahAra che tyAM dhama hete nathI. je vyavahAra nizcaya tarapha laI jatuM nathI, nizcayanA anubhavamAM madadagAra thatuM nathI, te vyavahAra zuddha nathIH athavA nizcayanA lakSa vagarane vyavahAra te asaddabhUta vyavahAra che. vyavahArahetu vyavahAra ane paramAra hetu vyavahAra eTale vyavahAranA mATe sevAto vyavahAra ane paramArthanI prApti arthe sevAte vyavahAra-e bemAM bheda che. bhagavAnanI AjJAne AtmasAt karI samyagdarzanapUrvaka AcAramAM mUkAto vyavahAra e zuddha vyavahAra hAI paramArthanuM kAraNa che. pahelo sAdhyazUnya hAI tyAjya che, jyAre bIjo AdaraNIya che. jeo mokSane pAmyA che, pAme che ane pAmaze, te sarva prathama zuddha vyavahAranuM AlaMbana laIne pachI nizcayanA AzrayavaDe pAmyA che. zuddha vyavahAra vinA nizcayanI utpatti hotI nathI. vyavahAraratnatrayathI nizcayaratnatraya pragaTa thAya che. A ratnatraya (jJAna-darzanacAritra) vinA koIne koI paNa kALe pitAnA parama zuddha cidrapanI prApti thatI nathI, e jJAnIone daDha nizcaya che. saMyama-AcaraNa cAritra e vyavahArarUpa che ane svarUpAcaraNa cAritra e nizcayarUpa che. saMyama-AcaraNa cAritra vinA kevaLa svarUpAcaraNa Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276] zrI jI. e. jena canthamAlA. cAritrathI siddhi thatI nathI. svarUpAcaraNa cAritra kevaLa apramattAdi guNaThANe ja ghaTe che. saMyama-AcaraNa cAritrarUpa yama-niyamAdi je sAdhane zAstramAM kahyAM che, te nijasvarUpanI prApti arthe che, kAraNa ke-e sAdhane paNa kAraNane athe che. te kAraNa A pramANe che-AtmajJAna rahI zake evI pAtratA prApta thavA tathA temAM sthiti thAya tevI yogyatA thavA, AvA e kAraNe upadezyA che. tattvajJAnIe ethI evA hetuthI A sAdhane kahyAM che, paNa jIvanI samajaNamAM sAmaTe phera hovAthI te sAdhanamAM ja aTakI rahyo athavA te sAdhana paNa abhiniveza-pariNAme grahyA. AMgaLIthI jema bALakane caMdra dekhADavAmAM Ave che, tema tatvajJAnIoe e tattvanuM tattva kahyuM che. jJAnIe jeTalI dharmakriyAo-AcaraNAo batAvI che, te sarva eka AtmasvarUpanI prApti arthe ja batAvI che, chatAM adhikArabhede sAdhanAo paNa bhinna bhinna hoya che. AtmA amuka hetuthI zuddha thAya ane amuka hetuthI zuddha na thAya, e kadAgraha che. zrI jinezvara bhagavAne AtmAne vizuddha thavAnA asaMkhya mArgo potAnA jJAnamAM dekhyAM che-batAvyAM che, temAMthI tamArA daIne je davA (upAya) lAgu paDe te pADo. jJAnInI AjJA pramANe-jJAnIe batAvyA pramANe game te kriyAmAM vate, te paNa te mokSamArgamAM ja che. jJAnInI AjJAe cAlatAM jJAnI gurUe kriyAonI Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 277 cagyatAnusAra keIne eka rIte batAvyuM hoya ane keIne bIjI rIte batAvyuM hoya, tethI mokSane mArga aTakta nathI. jIvanI jyAM sudhI ekAnta vyavahArika daSTi hoya, tyAM sudhI pAramArthika khyAla Ava bahu duSkara che. jyAM sudhI vyavahArane paramArtha mAnya hoya ane sAdhanane sAdhya mAnyuM hoya athavA sAdhanane sAdhya mAnI. temAM ja aTakI rahyo hoya, tyAM sudhI tevA jIvanuM kalyANa thavuM duSkara che. nizcaya tane samajanAra jIva kAraNamAM kAryane mAnI levAnI bhUla karavAthI bacI jAya che ane kAryasiddhinA kharAM kAraNe samajI asat vyavahArathI dUra rahevA prayatna karI zake che, jethI vyavahAra sAthe nizcayatattvane paNa samajavuM jarUrI che. nijakalpanAe jJAna-darzana-cAritrAdinuM svarUpa game tema samajIne athavA nizcayAtmaka bele zIkhI laIne sadvyavahAra levAmAM je pravarte, tethI AtmAnuM kalyANa thavuM saMbhavatuM nathI. athavA kalpita vyavahAranA durAgrahamAM rokAI rahIne pravartatA paNa jIvane kalyANa thavuM saMbhavatuM nathI. bAhya sAdhana manane sthira karavAne mATe avalaMbanarUpa che-e vAta pAchaLathI bhUlI javAya che ane bAhya sAdhanamAM ja sarvasva manAI javAya che. sAdhanane uddeza e ja ke-manane sthira karI kame vRttizUnya karavuM. bAhya kriyA e sadAcAra nathI, paNa sadAcAra utpanna Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278] zrI jI. . jaina granthamAlA thavAnuM sAdhana che. sAdhya siddha thatuM hoya te temAM sAdhanane samAveza thaI jAya che, paNa sAdhana hoya tyAM sAdhya hoya ja ema banatuM nathI. sAdhyane lakSyamAM rAkhI sAdhyanI siddhi thAya, tevI sthitipUrvaka sAdhananuM sevana thAya te sAdhana sArthaka che. je kAraNa kAryane pahoMcADe te ja kAraNa kahevAya che. kArya tarapha lakSa rAkhI nirAgraharUpe kAraNa seve te kAryanI siddhi thAya che, paraMtu kAraNamAM ja-sAdhanamAM ja Agraha rAkhI tene kAryabhAve mAnI kAraNane seve te te kAraNabhAsa thAya che. - sAdhyane lakSamAM nahi lIdhelA dhanurdharanI bANa pheMkavAnI ceSTA jema niSphaLa jAya che, tema sAdhyane sthira karyA vagara karAtI kriyAo nirarthaka jAya che. lakSa vinAnuM bANa phekavuM te jema nakAmuM che, tema AtmanirNaya karyA vinA tene baMdhanamukta karavA kriyA karavI te paNa nirUpayogI nivaDe che. - sAdhyanI siddhi paNa pratikULa sAdhanathI thaI zaktI nathI. sAdhyane anukULa sAdhana hoya to ja sAdhyasiddhi thaI zake che. AtmAne doSamukta karavA nirdoSa sAdhanenI AvazyakatA che. sAdhya te mAkSa, sAdhana te samitigupti ane sAdhaka te AtmA jANa; eTale samitiguNirUpa sAdhana vaDe sAdhya je mekSa tenI siddhi thAya che. samitiguptimAM sarva kAMI carakaraNa-sittarI AvI jAya che. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [279 saghaLA dhAmika anuSThAne uddeza AtmAne vikAsamAM mUka e che. AtmasvarUpanI jAgRti-bIjA zabdomAM AtmadRSTine prakAza e ja che. samyagadarzanAdi guNenI prApti ane prApta thaelA e AtmaguNenI nirmaLatA-A uSNa AMkha sAme rahe joIe. e uddezane sArthaka karavA mATe ja dareka dharmakriyAne hetu he joIe. karmanA yogathI anAdikALathI jakaDAyelA AtmAne pitAnuM nirmaLa svarUpa pragaTAvavAmAM je vastu agara je saddagurU Adi vyakti sahAyaka thavAnI lAyakAta dharAvatI hoya, te te sAdhane sevavA cagya cheH artha-je je sAdhane AtmAnA sabhyadarzanAdi guNe pedA karavAmAM sahAyaka banavAnI lAyakAta dharAve che, te te sevavAne cagya che. AtmajJAna prApta karavAne IrachatA jijJAsuoe sAdhanAdi karmo karavA, paNa tenA phaLAphaLamAM leza mAtra Asakti rAkhavI nahi. matalaba ke kriyAnuSThAna Adi sAdhane sAdhake cittazuddhi mATe bahu jarUranA che. je kriyAnuSThAnanA phaLarUpe Atmadarzana thatuM heta, te karmonA phaLane tyAga karavA mATe zAstro kadApi upadeza karata nahi. bhagavAnanI sevAnuM phaLa nirvANa athavA muktatA prApta thavArUpa hovuM joIe. je cittazuddhi karavA mATe athavA manane ane Indriyone nirodha karavA mATe kriyA thatI hoya te tethI viparIta pariNAma AvatuM nathI, paNa mAtra kriyAkAMDamAM ja aTanArane muktatA prApta thatI nathI. ' Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 ]. zrI jI. a. jaina granthamAlA dravyapUjA e mananA azuddha vAtAvaraNane haThAvavAnuM sAdhana che. e ja kAraNathI gRhasthane mATe te bhAvapUjAnuM sAdhana mAnavAmAM AvyuM che. paraMtu yAda rAkhavuM ke-sAdhanane sAdhya mAnI levAnI gaMbhIra bhUlathI sAvaceta rahevuM. sAdhananI bhUmikA ucita rIte bAMdhyA pachI sAdhya vastumAM (bhAvapUjAmAM) adhika udyama rAkha. - kriyA e manane niyamita karanAra sAdhana che, paNa dharma nathIH upacArathI tene dharma kahevAya che. kriyA karavAmAM pitAnuM ke bIjAnuM jJAna je ke mArgadarzaka bane che, paraMtu kriyAtmaka phAyade meLavavA mATe kiyA te pite ja karavI paDe che. jainadharmamAM je ATalA badhA parvo tathA utsava kahyAM che, tene hetu mAtra e ja ke-dharmanI mahAna bhAvanAo leke samajI zake ane tene kriyAmAM mUkI krame krame nijasvarUpanI prApti karI zake. aneka loko dharmanI yathArtha bhAvanAne nahi samajI zakyAthI tene sthUla rIte vaLagI rahe che ane utsava-Amoda pUro thaye eTale bhAvanAo bhUlI jAya che. eTalA ja mATe dharmanuM bAhya AvaraNa yathArtha dharmane tathA AtmajJAnane DhAMkI de che-ema je kahevAya che, te eka apekSAe kharuM paDe che. dulabha evuM sabhya rAga-dveSanI graMthine bheda thavAthI prApta thAya che. te rAga-dveSanI graMthine bheda amuka hada sudhI karmamaLane ThAsa thaye apUrva adhyavasAya dvArA prApta thAya che. Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 281 jema keAI jaLAzayamAM kAI kAe tadAsakta thaine rahetA hAya che ane jaLAzayanuM jaLa sevALa tathA kamaLanA patrathI chavAyeluM hAvAthI pelA kAcabAne pANI upara AvavAnuM chidra maLI zakavuM ghaNuM muzkela hoya che, tema saMsArarUpI jaLAzayamAM jIvarUpI kAcabAne samyaktvarUpa chidra hAtha lAgavuM eTaluM ja muzkela che. jema kalikAlamAM edhiSIja (samati)nI prApti thavI, tema marUdezamAM kalpavRkSanI utpatti, niSa~na sthitimAM nidhAna ane duSkALamAM dudhapAkanuM bheAjana samajavuM. samena mukhya nizka na sarjaka vaica'-zrI jine zvaradeve kahyuM te ja sAcu' ane zaMkA vinAnuM che.' AtmAnA AvA pariNAmanuM nAma samyaktva kahevAya che. A guNa anaMtAnuba'dhI kaSAya vigere sAta prakRtinA kSayApazama, upazama athavA kSayathI pragaTa thAya che. ema thayA vinA vastutaH A guNa pragaTatA nathI. sAta padArtho upara zraddhArUpa AtmapariNatinI vyAsi te 'tattvA zraddhAna.' te jyAre samyaktva hAya tyAre ja pragaTe che, jethI vastutaH zraddhAna e samyaktvanuM kArya che, te paNa tene samyaktvarUpa kAraNanA upacAra karIne samyakatva kahevAmAM AvyuM che. samyagdananA lakSaNamAM mUkAyela 'tattva' zabdathI kevaLa athathI arthazraddhAna' e samyagdarzananI vyAkhyA nathI, paraMtu tattvArthe zraddhAma' tattvarUpa arthAMnI-padArthInI zraddhA: eTale je je padArthoM tattvarUpa che, vAstavika rIte ( Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA peAtAnA svarUpamAM rahela che, te te jIva, ajIva, puNya, pApa vigere arthAne svIkAravArUpa zraddhA. A samyagdarzananuM kuladazaka lakSaNa che, eTale ke-samyagdarzananA phaLane dekhADavAvALupamADavAvALuM A lakSaNa che. tattvarUpa arthAnI zraddhA e paNa svayaM samyagdarzanarUpa nathI ke samyagdarzananuM svataMtra svarUpa nathI, kintu anAaikALathI je suSupta AtmasvarUpa pariNAma, mithyAtvamAhanIya karmAMnA kSaya, kSApazama yA upazamathI tevA prakAranI jAgRtine pAme che, tene 'samyagadarzana' kahevAya che. tenuM bAhya cihna-kArUpa liMga tattvA zraddhA che. mAnyatA ane zraddhAnamAM pharaka samajavAnA che. mAnyatA e nIcI keTanI vastu che, jyAre zraddhAna e mAnyatAnA paripAka haiAvAthI uMcI keTanI vastu che. mAnyatA e manuSyanA amuka prakAranA mananA bhAva ja sUcave che, jyAre zraddhAna manuSyanA AtmA upara ajavALuM pADanAra divya prakAza che. zraddhAnanA utkraya thatAM jIva ane dehanuM AtmasparzI vivekajJAna sphurI bhedajJAna thAya che. e bhedajJAnanuM thavuM e ja 'samyagdana' kahevAya che. jevI AsaktipUrvakanI mAnyatA peAtAnA zarIra upara ane mAtA, pitA tathA sAMmrArika vastu upara hAya che, tevI aDaga mAnyatA AtmA ane zarIranI bhinnatA upara aMdhAya tyAre tene zraddhAna thayuM kahevAmAM Ave che. catu guNasthAnanuM je gaurava zAstromAM batAvyuM che, te AvI zraddhAne avala e che. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha jyAre tattvArthaM zraddhAnarUpa samyaktva upaje, meAkSanI abhilASA-sAcA mumukSabhAva hAya che. caudamA guNasthAnakanI zraddhA eka ja che. mAtra ane vatanamAM phera che. sarva kAryanI prathama bhUmikA vikaTa haiAya che. sAcA mumukSubhAva AvavA duSkara che, teA anaMtakALathI anabhyasta mumukSutA mATe tema hAya emAM kAMi Azcaya nathI. [ 283 tyAre tene ceAthA ane temAM jJAna samyagdarzananA zama-saMvegAdi je pAMca lakSaNlRAnA nirdeza karavAmAM AvyeA che, te pAMceya (zama, sa Mvega, niveda, anukaMpA ane Astikaya) lakSaNA yadyapi samakitavata AtmAmAM hAvA ja joI e, tathApi zama-saMvegAdi prathamanA cAra lakSaNA kadAca kAI tevA karmodayajanya nirUpAyanA prasaMgAmAM nyUnapaNe dRSTigocara thAya, teTalA mAtrathI samyagdanamAM kSati mAnavAnuM sAhasa karavuM ucita nathI. zama, savega, niveda ane anukaMpA-e cAreya lakSaNA pUrNa keTie kAI AtmAmAM STigocara thatAM hAya, paraMtu 'Astisya' lakSaNamAM khAmI heAya, te zama-saMvegAdi ucca kakSAnA hai|vA chatAM te AtmAmAM samyagdarzananA prAyaH abhAva che. jo Astiya nAmanA paMcama lakSaNamAM eka akSara mAtra paNa arUci-azraddhAna thAya, te te AtmA samyagdarzanathI bhraSTa thaI jAya che. kAI apekSAe ema kahevAmAM Ave che ke--'Astisya vinAnA zama-saMvegAdi lakSaNA Atmi3 vikAsa mATe nirarthaka che te te kathana asagata nathI.' Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA saddhamavizikAmAM Astiyane ja pradhAnapaNe apekSI A pramANe pratipAdana karyuM che- rAmasaveniyalAnukaMpAS'stivaca lakSaNAnAM samyakatvaguNAnAM pazcAnupRThayaiva lAmakramaH prAdhAnyacetthamupanyAsa iti / samyagdanaguNa je AtmAmAM pragaTa thayeA hAya, te AtmAmAM 'Astiya' lakSaNa avazya hAya che. samyagdana ne Astiya-e bannenA anvaya vyatireka saMbaMdha che, eTale Astiya hAya tyAM avasya samyagdarzana hoya ane jyAM Astikaya nathI tyAM samyaktvane abhAva hoya che. AtmA che, AtmA nitya che, kartA che, bheAktA che, mAza che ane meAkSanA upAya che,"A AstiyanA cha lakSaNNA jyAre AtmapariNatipUrvaka-AtmasAt thayA hoya, tyAre ja AstiyaguNa sAka gaNAya che. kevaLa AtmA-paraleAka vigerenA svIkAra karanAra AtmA samyagadaSTa nathI thaI zakatA, paNa vAstavikarIte te te jIvaajIva Adi tattvo, ke je peAtAnA svarUpamAM rahelA che, tene te te rIte svIkAranAra, sahanAra AtmA samyagdarzanaguNane pAmelA kahI zakAya. tAtpa e che ke-AtmAnA astitvane svIkAryA pachI AtmAnA svarUpane saMpUrNa paNe vaphAdAra rahenArI kartA, bheAktA,nityAnityAdi dareka prakAranI mAnyatAne svIkArI AtmasAt karavI joie-pariNamavI joie. AtmAnI astitAne svIkAranAra danakArA ekAntavAda satyanI eka ja mAjI nirapekSa dRSTithI pakaDI le che ane mIjI bAju ke je satyanI aMgabhUta che tenA Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 285 nizcayAtmaka InkAra karavAnI gaMbhIra bhUla kare che. AthI satya vAta paNa asatyarUpa bane che, kAraNa ke je satyanuM saMpUrNa svarUpa nathI, satyane aMza che, satyanI eka bAju che, tene te rUpe eTale ke satyanA ekAda aMzarUpa nahi svIkAratA kaI paNa prakAranI apekSA vagara tene jyAre saMpUrNa satya mAnI levAne durAgraha thAya, tyAre te satya satya tarIke nahi rahetAM asatya-mithyArUpa bane che. jainadarzana syAdvAdane anulakSIne pratyeka padArthane te je svarUpamAM che, te ja svarUpe svIkAravAne sadAgraha seve che ane Itara Astika darzanakAre pote svIkArela rIti mujaba jaganA padArthone svIkAravAne-mAnavAne durAgraha cAlu rAkhe che. jo ke Astika tarIke jainadarzana ane Itara sAMkhyAdi Astika darzane sAmAnya rIte eka samAna hovA chatae, jenadarzanamAM kevaLa svAduvAdanI daSTi hevAne aMge A baMne (jena-ajaina) darzananI taravavyavasthAmAM meLa rahe zakya nathI, mATe ja tattvane tattvarUpe nahi svIkAranAra - azraddhAnarUpa hAI mithyArUpa bane che. viparIta tattvArthapratIti-AtmapratIti e ja mithyAtva che. jIva anAdi saMsAradazAmAM jaganA saghaLA banAve, bhAve ane pravRttione nirNaya karyA karate chate paNa, mAtra pitAnA vAstavya svarUpa saMbaMdhI anirNaya arthAt viparIta zraddhAnavaDe ja duHkhI thaI rahyo che ane e ja anaMta saMsAradazAnuM bIja che. je manuSya jaDa-cetananA vAstavika svarUpane samaje Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA che, te AtmazraddhAnA apUrva baLavaDe peAtAnI Atmapariti ane bAhya zarIrAi yAgane ava'cakabhAve pariNamAvI zake che. samitI jIva rAga-dveSathI paravastumAM-paudragalika vastumAM rAcatA-mAcatA nathI, aMtarathI nyArA varte che. jema jaLamAM utpanna thayela kamaLa jaLathI nilepa rahe che, tema bhavyajIva samakitanI prApti thatAM saMsAramAM paravastunA sabadhathI nyArA vate cheH sa'sAramAM rahyA chatAM te sa sAMsArika padArtho parathI mamatA tyAge cheH te paravastumAM thatI iSTa-aniSTa buddhinA tyAga kare che eTale pudgalAna dI kahevAtA nathI, paNa caturtha guNasthAnakavALA samitIjIva ja aMtarAtmA kahevAya che. samyagdaSTine sarva prakAranA bhAgeAmAM pratyakSa rAgAnI mAka arUci thAya che, kAraNa ke--je samaye samyagdaSTinI cetanA samyaktva hAvAne lIdhe zuddha avasthAne prApta thAya che, te samaye tenI viSayeAmAM arUci hAvI svAbhAvika che. sabhyaSTi heyane heya samajI cheADI de che, paraMtu heya padArthonA tyAgamAM kevaLa samyaktva ja kAraNa nathI, kintu samyaktvanA sadbhAvanI sAthe caritrameAhanIya AdinA kSayApazama paNa kAraNa che. arthAt-samyaktvanA saddabhAvamAM viSayA pratye arUci thAya che, paNa viSAnA tyAga te samyakatva sAthe cAritramAhanA kSayApazama hAye chate ja thAya che. avirati samyagadaSTi pApasevanane aniSTha mAnavA chatAM ane bIjAne tenA tyAganA upadeza ApavA chatAM, pAte Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [287 parityAga karI zakatuM nathI tenuM kAraNa cAritrAvaraNIya kamane udaya che. guNa, deSa ane tenAM kAraNene samyaga viveka thaI AtmAmAM tathArUpa dazApUrvaka nizcaya vartavo e ja samyagdarzana sahita samyagAna che tathA doSanA kAraNone cheDI guNanA kAraNene heyopAdeya vivekapUrvaka parama AdarabhAve grahaNa karavA e ja samyacaritra che. e traNeyanI aiyatArUpa AtmadazA vatavI te mokSamArga che. samyagadarzananA sabhAvathI ja gRhasthadharmane athavA munidharmane dharma kahevAya che. e vinA banne prakAranA dharmane vastutaH dhama kahevAtuM nathI. jaDa tathA cetanyane bhinna samajIne jyAre AtmAnI sanmukha valaNa thAya che, tyAre ja jainamArgamAM praveza karI zakAya che ane temAM AgaLa vadhyA pachI ja zrAvaka ane zramaNa AdinI bhUmikAo-adhikAre zarU thAya che. AtmahetubhUta evA saMga vinA sarvasaMga mumukSu jIve saMkSepa karavA ghaTe che, kemake-te vinA paramArtha AvirbhUta the kaThaNa che ane te kAraNe vyavahAra-dravyasaMgamarUpa sAdhutva zrI jine upadezya che. samyakatvaguNa hoya te ja paramArthathI mananI zuddhi kahevAya che-thAya che, jyAre samyakatva vinA mananI zuddhi mahabhita hAI ulaTI baMdhana karanArI thAya che. samakitathI saguNanI prApti thAya che ane saguNanI prAptithI samadaSTipaNuM prApta thAya che. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 ]. zrI jI. e. jaina granthamAlA kIkI vagaranuM netra ane sugaMdha vagaranuM puSpa jema nakAmuM che, tema samyakatva vagaranI dharmakriyA nakAmI mAnI che. dAnAdi kriyAo karavAthI kSaphaLa maLe che, paNa temAM samyakatva ja sahAyaka che. samyagAna kaho ke AtmajJAna kahe, te AtmAnuM kharuM hita sAdhI zake che. jyAre evI sAcI karaNa AtmA sAthe eka rasa thAya che, tyAre te jaladI jIvane janma-maraNanA duHkhathI mukta karAvI zake che. jema jaLamAM jaLane rasa sAthe ja maLI rahe che, tema jJAnamAM sAcI karaNI paNa sAthe ja maLI rahe che. pU. u. ma. kahe che ke - "kriyA binA jJAna nahiM kabahu, jJAna kriyA binu nAhi; kriyA jJAnadAu milata rahetu hai, jya jalasa jalamAMhIM." mekSAbhimukha AtmAo potAnA jJAnane upayoga samabhAvanI puSTimAM kare che paNa sAMsArika vAsanAnI puSTimAM karatAM nathI, jethI temanuM jJAna alpa hoya te paNa samyaga- . darzanapUrvakanuM havAthI satya jJAna che tethI ulaTuM saMsArAbhimukha AtmAnuM jJAna game teTaluM vizALa ane spaSTa hovA chatAM sAMsArika vAsanAnuM piSaNa karanAra hovAthI mithyAjJAna-ajJAna kahevAya che. cauda pUrvanuM jJAna, munipaNuM, hajAre jAtinA sadAcaraNa, tapazcaryA Adi je je sAdhana-je je mahenate-je je purUSArtha kahyAM che, te eka AtmAne oLakhavA mATe zodhI kADhavA mATe AtmAne arthe thAya te saphaLa che, nahi te Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [289 niSphaLa che. jo ke tethI bAhya phaLa thAya, paNa cAra gatine cheda thAya nahi. samyagdaSTi athavA tathA prakAranI dRSTibhedane tyAgI anyadarzanIyanA vedAMtAdi kaI paNa graMthane vAMce te samyakarUpe pariName che, kAraNa ke-te purUSa te te graMthemAMthI heya, seya ne upAdeyanA vibhAga svarUpane samaje cheH ane zrI jinezvaranA athavA game tenA graMtha kudaSTithI vAMce te miththArUpe pariName che. daSTiviSa gayA pachI game te zAstra, game te akSara, game te kathana tathA game te vacana prAyaH ahitanuM kAraNa thatuM nathI. AtmazraddhAne sthira rAkhanAra dravyAnuyoga arthAt tattvajJAna-tattvabedha ja che. aneka upayogI viSayo carcavA uparAMta zraddhAne sthira rAkhanAra dravyAnuyega upagI che. dravyAnuyegamAM bAhya vastu ane Atmika vastuone arasaparasa saMbaMdha, ekabIjA upara thatI tenI asara ane teonuM vAstavika svarUpa batAvavAmAM AveluM hoya che. AtmazraddhA sudaDha thavAne sahele ane sarvottama upAya AtmajJAnI-sadgurUmukhe samyajJAnanA bhaMDAra samA zrI jinAganuM zravaNa karavuM e ja che. A ja kAraNe buddhinA ATha guNe pikI zuzruSAguNane vadhu vajana ApavAmAM AvyuM che. zraddhAnI sAthe je zuzruSAdi buddhinA guNa bhaLe te ja zraddhAnI sthiratA ane daDhatA rahe che, paraMtu eklI buddhi 19 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA kAryakara nivaDatI nathI. zraddhAnI mukhyatA ane buddhinI gauNutA samajavI. jyAM sudhI bhagavAna zrI jinezvaradevanI AjJA mAnavAmAM na Ave, tyAM sudhI samaktinI prApti thatI nathI. prabhu atyAre vidyamAna nathI, paraMtu temanA bhAkhelAM sUtrA mAjuda che. te sUtrAmAM prabhue kahyuM che, te mujaba jo ApaNe mAnIezraddhie tA ja prabhunI AjJA mAnI kahevAya ane teA ja samaktiprAptine ceAgya anI zakAya. mAnavuM ane pALavuM-e e vastu eka nathI. mAnavuM eTale pALavAnI hArdika bhAvanA ane pALavuM eTale alpsalita jIvana gALavuM. A bhAvanA tyAre ja TakI zake ke jyAre zraddhAbhAvita hRdaya hAya. duniyAnA tamAma dharma zAstromAM pAradarzitA meLavavAmAM Ave, paNa jo peAtAnA katta byA samajavAmAM na Ave, peAtAnuM kharUM dhyeya dhyAnamAM levAmAM na Ave, peAtAnI dRSTi AtmasvarUpane abhimukha karavAmAM na Ave, te te game teTalI vidvattA-game teTalI zAsrapAradarzitA paNa kAgaDha che, jyAre eka vidvAna gaNAtA manuSyane azuddha vyavahAramAM pravatA dekhavAmAM Ave, tyAre samajavuM ke--tenuM jJAna haju prathama paMkti upara ja che. pravRttimAM AtmAne lAbhaalAbhanA sadbhAva jyAM sudhI tenA jJAnane viSaya thAya nahi, tyAM sudhI jJAna ADaMbara mAtra rahe che ane tevA jJAnane zAstrakAra aneka prasaMge ajJAna ja kahe che. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 291 padArthonuM jJAna sArAmAM sAruM hoya, pustakone abhyAsa vizALa hoya, paNa jyAM sudhI tattvane tatva tarIke svIkAravA jeTalI jutA jeonA aMtaramAM janmI nathI, tyAM sudhI teonuM jJAna jJAna tarIke jaganA vyavahAramAM saMbodhAvA chatAM vAstavika rItie e jJAna ajJAna banI rahe che, eTale ke vastuparicachedaka banI zakyuM nathI. je vAMcavAthI, je samajavAthI tathA je vicAravAthI AtmA vibhAvathI, vibhAvanA kAryothI ane vibhAvanA pariNAmathI udAsa na thaye, vibhAvane tyAgI na tha, vibhAvanA kAryone ane vibhAvanA phaLane tyAga na thaye; te vAMcavuM, te vicAravuM ane te samajavuM ajJAna che. vicAravRtti sAthe tyAgavRtti utpanna kare te ja vicAra saphaLa che. - je vidyAthI jIva karma bAMdhe che, te ja vidyAthI jIva karma cheDe che. te ja vidyA saMsArI hetunA prayoge vicAra karavAthI karmabaMdha kare che ane te ja vidyA dravyanuM svarUpa samajavAnA prayogathI vicAra kare te karma cheDe che. game tevI vizALa buddhi hoya paNa je AtmatatvanI zraddhA na hoya, te tevI lukhkhI buddhithI satya sukha prApta thatuM nathI. mana je AtmAbhimukha na thayuM te bhaNavuM-gaNavuM sarva vyartha che. AtmA sAthe prIti thayA vinA parathI-pudgalabhAvathI prIti chUTatI nathI, arthAt AtmadharmamAM rUci thayA vinA pudgala upara thatI mamatA tyAgI zakAtI nathI. Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jI. a. jaina granthamAlA peAtAnA AtmAnI sthiti A jagamAM kevI che tenuM pahelI take jJAna meLavavAnI jarUra che. 292 3 vairAgyapUrvaka karavAmAM AvelA vicAra ja saphaLa thAya che, paNa rAgavALAe karelA vicAra saphaLa thatA nathI. je suSuddhivALA purUSane divase divase sa MsAranA sukhAnI lAlasA pAtaLI thatI hAya, te purUSanA vicAra phaLadAyaka thAya che. jyAM sudhI vairAgyavAsita citta karavAnA vAravAra abhyAsa pADavAmAM AvatA nathI, tyAM sudhI te asthira avasthAmAM rahI AdhyAtmika mArga tarapha valaNa pakaDatuM nathI ane tethI jIva ahirAtmabhAvamAM vAM kare che. vairAgya ane abhyAsathI cittavRttinA nirodha thai zake che. viSayamAM Asakti nahi rAkhavI tenuM nAma 'vairAgya' ane viSaya tarapha jatAM manane vAravAra zakavuM tenuM nAma abhyAsa. tattvamedhanA vikalpa thavAmAM hetubhUta evI ciMtA karavAnA jenAmAM svabhAva nathI, te gatAnutika pAmara prANIne prazasta vairAgya prApta thaI zakatA nathI ane ethI ja meAkSanA sAdhanabhUta mAgamAM praveza thaI zakatA nathI. vairAgyaviSayanA mUkhya uddeza svavastu oLakhAvavAnA, tenA upara prema utpanna karAvavAnA ane paravastu kayI che. tene zeAdhI tenI sAthenA saMbaMdha AA karAvI dhIme dhIme te tADI nAMkhavAnA hAya che. vairAgya vinAnuM jJAna AtmAnI paramAtmadazA pragaTAvI Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 293 zakatuM nathI. prathama sAdhanadazAmAM vairAgyathI bhedajJAnanI puSTi thAya che ane bhedajJAnathI sva-paranA bheda bhAse che ane tethI AtmA savarabhAvamAM rame che. viveka tathA vairAgya Adi sAdhanAthI tikSNa karelI ane sukha-duHkhAdika sahana karavAmAM dhIrajavALI buddhithI AtmAnA tattvanA sArI peThe vicAra karanAra purUSa nijasvarUpane prApta kare che. paryAyaSTi viraktabhAva utpanna karavAne upayeAgI che, jyAre dravyaSTi svasvarUpamAMsthiratA karavAne advitIya kAraNa che. adhyAtmazAstra pAte kANuM che ?, tenuM svarUpa zuM ?, tenA viSaya-kaSAyAdi sAthe saMbaMdha kevA che ?, zA kAraNathI che?, keTalA vakhata sudhInA che?, AtmAnuM sAdhya zuM che?, te kema ane kyAre prApta thAya ?, vigere viSaya carce che. adhyAtmazAstranA uddeza vairAgya utpanna karAvavAnA ja che, jethI enI jijJAsAvRtti sarva mumukSuone hAvI joI e, je pustake -graMthA ApaNane sauthI vizeSa utsAha Ape, je AtmAne unnata thavAne sauthI vizeSa nizcayavALA manAve tathA jemAM pAramArthika ciMtana ane AcaraNamAM joDavAne preraka hAya, te ja uttama graMthA che. jo tamArA jJAna ane cAritryanA vikAsa karavA hAya tA jJAnavadha ka graMthA ane uttama caritro dhyAnapUrvaka vaMcA tathA temAMthI nIti ane AdhyAtmikatAne vatanamAM utArI jIvanamAM meLavI letAM zIkhA. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294] zrI jI. a, jaina granthamAlA je vAMcanaparicaya, nididhyAsana hoya, te temAMthI kAMI ne kAMI samajavAnuM vicAravAnuM, AdaravAnuM ane manana karavAnuM jarUra maLI Ave che. jyAre manananI Teva paDe che, tyAre ja vasturahasya samajAya che. manana karyA vagara vastusthiti samajAtI nathI, AtmajAgRti skurAyamAna thatI nathI ane vAcele viSaya aMtaraMgamAM jarA paNa asara karyA vagara upara uparathI cAlyA jAya che. eka aMgreja vidvAne kharUM kahyuM che ke pAMca mInITa vAMce ane tenA upara paMdara mInITa vicAra kare." AvI rIte jyAre manana karavAnI Teva paDaze, tyAre ja kharekhara sAra zodhI zakAze. pitAnI rUcivaDe pitAnI buddhithI ja vicAra karIne jyAM sudhI jANavAyegya vastu jANI na hoya, tyAM sudhI te vastu samajAtI nathI. kaI paNa dharmanI mahattvatA samajavA mATe tenA dravyAnuyoganI mahattvatA samajavAnI jarUra paDe che ane kiMmata paNa tenAthI ja thAya che. bhASA game te hoya, paraMtu jemAM adhyAtmanirUpaNane viSaya hoya ane anubhavane rasa bharelo hoya, te tene saMskRta karatAM paNa gaMbhIra samajavI joIe. jema bhejananI eka ja vastu bhinna bhinna pAtromAM mUkvAthI tenA svAdamAM pharaka paDato nathI, tema bhASAnA bhede hovA chatAM tethI karIne arthamAM kazo pharaka paDatuM nathI. Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 295 pote samajavA karatAM bIjAne samajAvavAmAM vANIne vizeSa krama goThavo paDe che. je dRSTAMtanA ekAda aMzathI sAdasyane laIne je samajavAnuM hoya ne samajAtuM hoya, te te dRSTAMtane svIkAra karI zAstronA mahA vAkayenA arthane nizcaya kare; paNa kutArkikapaNuM rAkhIne jeothI anubhavanuM khaMDana ja thAya evAM apavitra vicArathI parama purUSArthane dhakko pahoMcADe nahi. ekI vakhate lakhavA ke belavAmAM badhI bAjuonI pUrNa hakIkate AvI zakatI nathI. eka lakhAtI ke belAtI bAbatamAM bIjuM kahevAnI ke lakhavAnI bAbate ghaNuM rahI jAya che, paNa mUkhya-gauNapaNe jyAre je prasaMga cAlata hoya, ke je adhikArone uddezI vAta cAlatI hoya, te ja rIte bolAya che. AthI tenA hRdayamAM bIjI bAbate kahevAnI nahatI ke A ja kahevAnI hatI ane bIjI niSedhavAnI hatI, evuM dhAraNa kadI nakkI karI na nAMkhavuM. samyagraSTi AtmAo apekSAne samajI gauNa-bhUkhya ane adhikArI-adhikArI bAbatanuM mAdhyastha dRSTie samAjanArA hoya che. AtmAthe sivAya zAstranI je je prakAre jIve sva2chAe mAnyatA karI che, te sarva zAstrIya abhiniveza che. jeo zAstrakAroe goThavelA anukrame nahi cAlatAM game te rIte svacchede vatavA mAMDe che, te jarUra niSphaLa ane ubhayabhraSTa thAya che. eka mANasanA hAthamAM ciMtAmaNI AvyuM hoya, paNa Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296] zrI jI. e. jana granthamAlA je tenI oLakhANa na paDe te niSphaLa che ane je oLakhANa paDe te saphaLa che, tema jIvane kharA jJAnInI oLakhANa paDe te saphaLa che. jIve ajJAna grahyuM che tethI upadeza pariName nahi, kAraNa ke-tenA AvaraNane lIdhe pariNamavAne raste nathI. jyAM sudhI lekanA abhinivezanI kalpanA karyA kare, tyAM sudhI AtmA uMce Ave nahi ane tyAM sudhI kalyANa paNa thAya nahi. ghaNA purUSa jJAnIone bedha sAMbhaLe che paNa vicAravAne ega banatuM nathI. je jIva laukika bhayathI bhaya pAme che tenAthI kaI paramArtha thavo saMbhava nathI. leka game tema bole tenI darakAra na karatAM, Atmahita jenAthI thAya tevA sadAcaraNuM sevavAM joIe. jyAM sudhI jIva laukika dRSTine vame nahi tathA temAMthI aMtavRtti chUTI na paDe, tyAM sudhI jJAnInI dRSTinuM vAstavika mAhAsya lakSagata na thAya emAM saMzaya nathI. loke jJAnIne lokadaSTie dekhe te oLakhe nahi. laukika dRSTi ane jJAnanI draSTimAM mahad aMtara che. jIvane anAdikALathI pramAdamAM rati hevAthI jJAnInI daSTi lekane (jIvana) rUcikara thatI nathI. A kSaNabhaMgura duniyAmAM jJAnI- purUSane samAgama thave e ja amUlya ane anupama lAbha che. - jo jJAnInI ane jJAnInA vacananI parIkSA sarva ane sulabha hota, te nirvANa paNa sulabha ja hota. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 297 zAstramAM kahelI AjJAe pakSa che ane te jIvane adhikArI thavA mATe kahI che. mokSa prApta karavA mATe pratyakSa jJAnInI AjJA ArAdhavI joIe. jJAnInI vANuM pUrvApara aviredha, AtmArtha upadezaka, apUrva arthanuM nirUpaNa karanAra hoya che ane anubhavasahitapaNuM hevAthI AtmAne satat jAgrata karanAra hoya che. jyAM sudhI bane tyAM sudhI jJAnI purUSanA vacanane laukika AzayamAM na utAravA athavA kettara daSTie vicAravA cogya che ane jyAM sudhI bane tyAM sudhI lokika praznottaramAM paNa vizeSa upakAra vinA paDavuM na ghaTe. tevA prasaMgathI keTalIka vAra paramArthadaSTine kSobha pamADavA jevuM pariNAma Ave che. AtmAne unnatikama hadayanI ucca vRttionA pravanavaDe ja sAdhI zakAya che. adhyavasAyanI vizuddhithI ane pagalika dazAnA tyAgathI jIve ucca sthAnamAM caDhI zake che. ISTa vastumAM manAtuM sukha jema kSaNika che, tema aniSTa saMgethI thayeluM duHkha paNa kSaNika che. keI paNa padArthane viSe IcchAnI pravRtti ane kaI paNa parapadArthanA viyeganI ciMtA, tene zrI jinadeva A dhyAna kahe che. bAhya saMgenA nimitte jIvanI vRtti jyAM jevA saMyogo maLe che, tyAM tevA prakAranI thaI jAya che. WWW Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 ] zrI jI. a. jaita granthamAlA vastutaH joIe te| bahirmukhavRtti e ja saMsAra che. bahirmukhavRttimAM rAga ane dveSanA rasa hAya che, tethI AtmAne kama paNa cIkaNA khaMdhAya che. jyAM sudhI sasAramAM Asakti hoya che, tyAM sudhI mahimu khavRtinuM vizeSa prAmalya hoya che. AtmajJAna-samyagsRSTinI prApti thatAM AtmA potAnA zuddha svarUpane ALakhe che ane tethI a`tamu khavRttinI sAthe ramaNatA kare che. jyAM sudhI ahirmukhavRtti hoya che tyAM sudhI sa prakAranI vidyAnA abhyAsa paNa paribhramaNahetu che, kAraNa ketattvane tattvasvarUpe jANyA sivAya saMsAranA pAra AvatA nathI. aMtamu khavRttine sAdhavA mATe jeje nimittakAraNeAne avalakhavA paDe ane je je vrata-bAhya kriyAo karavI paDe, tene vyavahArathI aMtamu khavRtti kahevAya che. rAga-dveSanA pariNAmanI mahatA ane AtmAmAM mananI sthiratAvaDe je je aMze AtmaramaNutA thAya ane mananI amuka sAdhanAvaDe ekAgratA thAya, tene aMtamu khavRtti kahevAya che. AtmAbhimukhavRttine aMtarmukhavRtti kahevAmAM Ave che. saMyamanA bAhya hetuonuM avala mana paNa aMtamu khavRtti mATe ja che. prabhupUjA-bhakti, gurUnuM avalaMbana, pratikramaNa, pratilekhanA, tItha yAtrA vagerenA mUkhya uddeza . aMtamu khavRtti prApta karavAnA che. dhArmika kriyAnA rahasyAne avamAdhyA vinA aMtamu khavRttinA prayatna siddha thatA nathI. sAdhuone agara zrAvakAne sadA aMtamu khavRtti rahevI Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [299 durlabha che, kintu satat abhyAsabaLathI aMtarmukhavRttine amuka kALAvachedana prApta karI zakAya che. dheya guNane khIlavyA vinA aMtarmukhavRttinA sAdhaka banI zakAtuM nathI. zAstronuM vAMcana ane manana jema jema vizeSa karavAmAM Ave, tema tema aMtarmukhavRtti vizeSa prakAre khIlatI jAya che. bahirmukhavRttithI bAhya sAdhanamAM paDelA bhedanI laDAIo ane tenAM vivAdomAM jeo samaya vyatIta kare che, teo aMtarmukhavRttine sparza paNa karI zaktA nathI. gacchAdi bhedane nirvahavA-nAnA prakAranA vika siddha karavA, te AtmAne AvaraNa karavA barAbara che. sAdhanadharmomAM takarAra karavI, e mULa muddAne kSati karanAra che. sAdhyanI spaSTatA hoya che, jene je sAdhana egya lAge te dvArA pitAnI mukti sAdhe. A daSTi sahiSNubhAva, vizALa zAstrajJAna ane uDA rahasyanI AlocanA vagara Ave nahi. jainadarzanamAM anaMtajJAnI paramAtmAe AtmAne taravAnA aneka sAdhane batAvyAM che. temAMnAM je sAdhanathI. sAdhyanuM sAmIpya thAya, sAdhyanuM darzana thAya ane sva-adhikAra mujaba samyunirvahana thaI zake, te sAdhana sAdhakane upakAraka che. upAye keTalAka vidhirUpe te keTalAka niSedharUpe-ema be prakAranA hoya che, paraMtu uddezane eka bAju mUkI daI kevaLa upAya saMbaMdhI jhagaDA karavAthI kAMI kalyANa thaI zakyuM nathI. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA jeonA hRdaya upara mAhanI asara thai hAya-maMdatA pAmI na heAya, tenuM zAstrajJAna vAdavivAdane mATe thaI paDe cheH ane mAha vinAnA vidvAnAe saMpAdana karela zAstrajJAna tenA AtmAnA uddhArane mATe thAya che. jJAnI purUSAe tithionI maryAdA AtmArthe karI che. jo cAsa divasa nizcita na karyAM hota te Avazyaka vidhiAnA niyama raheta nahi; mATe AtmArthe tithinI mA~dAnA lAbha levA. khAkI rAga-dveSanI kalpanA karI bha'gajALamAM paDatA AtmAne te te AvaraNarUpa thAya che. pUrvAcAryoe jIvAnA svabhAva pramAdI jANIne khae divasane AMtare niyama pALavAnI AjJA karI che. tithine mATe upavAsa nathI, paNa AtmAne arthe upavAsa che. hitakArI zuM te samajavuM joI e. AThama vigere tithinI takarAra tithi arthe karavI nahi, paNa lIletarI AdinA rakSaNa athaeN karavI. adhyAtmanI vyAkhyA jaNAvatAM zAstrakAre kahyuM che kemAnadhidravyapaMcAcA cArimA ' AtmAne uddezIne je pAMceya AcAranI sAdhanA karavI tenuM nAma adhyAtma kahevAya che. A vyAkhyA ja jaNAve che ke-bhAvacAritra TakAvavAne dravyacAritranI jarUrIyAta che, mATe dravyane bhAvanuM kAraNa mAnIne uttama nimittone sevavApUrvaka pAMceya AcArane pALe, te badhA adhyAtma kahevA yAgya che. je AtmA jevA che tevA prakAze eTale pAte jANe, 5 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 301. anubhave ane leAkAne samajAve, te ja mAtra kharA adhyAtmI che. khAdya ane abhyaMtara ekasarakhI pravRtti hoya tathA svarUpanI mUkhyatA sahita kriyAmAM jenI pravRtti hoya (jemAM AtmAnI adhikatA sivAya bIjuM kAMi na hoya ), tene adhyAtma kahevAya che. adhyAtmarUpI ratha zuddha jJAna ane zubha kriyArUpI be paiDAthI cAle che. zuddhajJAna ane zuddhakriyA-e e 'ze| sivAya adhyAtmanA nirvAha thaI zakatA nathI. kriyA upara saMpUrNa abhilASa ane adhyAtmabhAvanAvaDe ujavaLa evI maneAvRttine ceAgye hitakArI kAya, e e AtmAne zuddhi karanArA upAse che. AtmasvarUpa jANyA vinA ane zubha kriyA karyAM vinA ' adhyAtma-adhyAtma ' peAkAravAthI kAMi lAbha maLatA nathI, paNa cAgyatA mujaba zrI jinezvaradeve kahela zrAddhadhama ane yatidhamane anusarIne zuddha vyavahAramAgamAM vartavAthI AtmasvarUpa pAmavAne ceAgya anI zakAya che. zuddha vyavahAradvArA ja nizcayamAM pahoMcI zakAya che. te banneya arasaparasa saMkha yukta che. dhyAna, mauna, tapa ane anuSThAna-e badhuM adhyAtmamAnI sanmukha hovuM joI e, jo ema na hoya te kalyANanA sAdhaka thaI zakAya nahi. haMmezAM dareka pravRttimAM lakSa bAMdhavAnI jarUra che. jo lakSane-sAdhyane sthira karI taddanukULa pravRtti karavAmAM Ave, tA ja pravRtti saphaLa thaI zake che. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302]. zrI jI. a. jaina granthamAlA jyAM-tyAM bhaTaktI cittanI vRttione AtmAnA svarUpamAM joDI rAkhavI, ene "ga-bIjA zabdamAM "adhyAtma" kahevAmAM Ave che. eTaluM ja nahi paraMtu evI hada upara AvavAnA je sAdhanabhUta vyApAre che, tene paNa yoganA bIjA zabdamAM adhyAtmanA kAraNa hovAthI upacArathI . cega yA adhyAtma kahevAya che. samyagrajJAna-AtmajJAna thavAthI AtmA ja priya lAge che ane tenuM jyAM sudhI jJAna thayuM nathI, tyAM sudhI jaDapigalika vastu priya lAge che. mehadaSTinA tyAgathI ane aMtaradRSTinA pragaTIkaraNathI AtmAnuM yathArtha svarUpa bhAse che. zarIrathI AtmA bhinna che-ema vadavA chatAM, jyAM sudhI AtmAne dehathI bhinnarUpa jANato-anubhava nathI, tyAM sudhI mokSa mATe nathI. AtmAnI jJAnAdika addhine je tirabhAva anAdikALathI che, tene AvirbhAva tha te ja paramAtmapada che. paramAtmA sAdhya che, aMtarAtmA sAdhaka che ane bahirAtmabhAva tyAga karavA gya che. bahirAtmapaNuM TaLI aMtarAtmapaNuM prApta thayuM te kharekharuM kaThaNa che. je prANa zarIrathI AtmA bhinna mAne che ane ema mAnIne nizcayapUrvaka pitAne zarIranI kriyAne sAkSIrUpa mAne che, tene aMtarAtmA jANa. jyAre aMtarAtmA thAya che, tyAre ja zarIra uparathI Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 303 mamatvabuddhi dUra thAya che. evI buddhi thayA bAda samyagadaSTijJAnI chava aMtarathI bhinnapaNe vate che. ajJAnI jIva zarIranA dharmane ja potAnA kape che, te uparAMta duniyAnA padArthomAM mamatvabuddhi kalpI zleSmamAM mAkhInI jema saMsAramAM lapaTAya che. mithyAtvane nAza thAya che, tyAre sabhyatva prApta thAya che, samyakatvanI prApti thavAthI AtmAnI zuddhi thAya che ane AtmAnI zuddhithI vega siddha thAya che. samyakatvanI prApti thayA pachI zuddha evI jJAnadhArA hoya che, je prApta thayA pachI yoganI dhArA pravarte che. yoganI IcchA rAkhanArAne AvazyakAdika kriyA yeganA kAraNarUpa thAya che. satpAe jijJAsA rAkhavI e jAya che. je purUSa gane jJAtA na hoya paraMtu ganI jijJAsAvALo hoya, te paNa kALAMtare AtmajJAnane pAme che. jyAM sudhI AtmajJAna na thayuM hoya tyAM sudhI saMnyAsatyAga kahevAtuM nathI, kAraNa ke AtmajJAna vinA vastutaH tenuM varUpa sAvadya che. AtmajJAna na thayuM hoya, paraMtu je AtmajJAna pAmavAnI sanmukhatApUrvaka AtmajJAnane pAmavAnA sAdhane sevAtAM hoya, te upacArathI saMnyAsa-tyAga kahI zakAya che. AtmA ane paramAtmA viSe je vivAda che, te bhedabuddhithI karelo che. jJAnI dhyAnarUpI saMdhIthI e vivAdane Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304] . zrI jI. e. jaina canthamAlA dUra karI AtmA ane paramAtmAne meLa karI batAve che. aikyatA ane bhinnatAthI (nizcaya ane vyavahArathI) AtmAnuM dhyAna hitakArI che ane tethI jUdI rIte Agraha rAkhanArA purUSonI je buddhi te vRthA viDaMbanArUpa che. AtmasvarUpane anubhava nizcayanayathI thAya che ane vyavahAranaya bhedadvArA AtmAthI para evA zarIra vigerene anubhava karAve che. vizvamAM je badhe jIvasamUha jUdA jUdA svarUpe che, te nAmakarmanI prakRtithI thayela che. AtmAne e svabhAva nathI. AtmAne ajJAna ane viSaye baMdhana Ape che ane samyajJAna mukti Ape che. jJAna vinA je kevaLa zAstrane abhyAsa kare che te zAstranA pudgalathI mukti thatI nathI. saghaLA satuzAstro AtmAne anubhava thavAmAM kAraNa che ane zuddha anubhavajJAna kArya che. A jagamAM jIvane baMdhana karanAra viSayo ane dukhe che, je cAra kaSAyomAMthI utpanna thAya che. dhyAnI purUSa tevA viSayethI ane dukhethI baMdhAtuM nathI, kAraNa ke tene AtmAne viSe ja prIti-lInatA che. jema kuvAnA jaLanI siddhi AvakanA jharaNuM upara rahelI che, tema karmonA phaLanI siddhi uMcA prakAranA dhyAnamAM rahelI che. evuM dhyAna ja paramArthanuM kAraNa che. jJAna, darzana, cAritra ane vairAgya-e cAra bhAvanAthI purUSa dhyAnanI egyatAne prApta kare che. Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArasAzika lekhasa'graha [ 321 pAmIne, prANIne pAtAmAM guNIpaNuM manAvI ane khIjA guNIemAM avaguNIpaNuM manAvI, teonI avajJA ane peAtAnA utkarSa dvArA anata kALacakra sudhI saMsAramAM rajhaLAve che. svagaccha ke pagacchamAM je savajJa eTale tIvra vairAgyavAna bhavabhIru khaDuzruta gItAtha munijanA haiAya, temanA guNAnurAga karavA matsara ke gaccha mamatvabhAvathI tuM cUkIza nahi. guNAnurAgIne 'A mArA gurU ane mArA gacchanA'e vicAra hAya nahi. veSa mAnya che. jyAM sudhI avaguNNA na mAluma paDe tyAM sudhI temane dUrathI sAmAnya rIte namana karavA ceAgya che. pUjA te guNanI ja che ane aMtara-rAga paNa te para ja hAvA joie ane gurU thavA ceAgya sAdhune tA A mArA zrAvaka che" evI vRtti svArtha sAdhavAnI buddhie na ja hAvI joie. guNapUjA che te yathA vivekamArga che, paNa vyaktipUjA te mAga nathI--yathA viveka nathI. jyAM yathArtha guNa dekhAya tyAM Adara karavA caiAgya che. amuka ja vyaktine mAnavI te pakSapAta che, evuM jainadarzanamAM che ja nahi. jainadanamAM guNupUjA che paNa vyaktipUjA che nahi. amuka jJAna, guNa, padma ke sthitine dhAraNa karanArA sAdhuone vaMdana ane namana karanArA, pAte pelA jJAnAdi guNNAnuM aMze ArAdhana karavA chatAM, sAdhutAnA bIjA guNAnuM virAdhana karanArA thaI jAya che. sava guNNAnA Adara, eka guNInA anAdara ke avajJA 21 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA thatAM nAza pAme che. sarva guNNA ane trevIza tIrthaMkarAne mAnanArA gAzALA eka ja guNI bhagavAna zrI mahAvIradhruvanI virAdhanA karavAthI ana'ta saMsAra upArjana karanArA thayA. guNunI ArAdhanA kabUla kare, paNa guNavAnAnI ArAdhanAthI vimukha rahe ke guNavALA ekanI paNa virAdhanA kare, te paNa te saMsAracakramAM rakhaDI paDe. kAraNa e ja ke-guNavAnAnI ArAdhanA eTale jJAnada na--cAritra (ratnatrayI)nI ArAdhanA ane e ratnatrayIrUpa guNavAnAnI je virAdhanA kare, te sa'sAracakramAM rakhaDI paDe temAM navAi nathI. vIsa sthAnakAdi tapa zaktinA abhAve nahi karavAthI aticAra lAge nahi. AtmajJAnaprApta guNAdhikanI praza'sA pharajIyAta heAvAthI te nahi karanArane avazya aticAra lAge, vaiyAvacca Adi jema padmasthAnA karavAnA che, tema sAmAnya sAdhuonA paNa karavAnA che. bharata, mAhubalIjI ane vasudevajI vigerenuM pUrvabhavanuM vaiyAvacca-vizrAmaNA-sevA sAdhu mAtranA aMge hatuM. nAnA, meATA, padastha, apadastha, kuTuMbI, akuTuMbI vigere bheda sivAya vinaya-vaiyAvacca karavA joie. sAdhune mATe mAMdAnI mAvajata jema pharajIyAta che, tema ratnatraya mATenI sahAya tathA pravRtti paNa pharajIyAta che. eka sAdhu anya sAdhunI sahAyanI darakAra na kare, paNa anya sAdhue te sAdhune sahAya karavA tatpara rahevuM joIe. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 323 samiti-guptie guma ane AcAramAM rahelA sadAcArI munivaro jagatupUjya che. pachI cAhe te garacha-samudAyanA hoya ane tevA ja sAdhu sAdhu tarIke vaiyAvaccAdi sarvamAM apekSita che. aMge pAMganI suMdaratA e ja aMganI suMdaratAnI jaDa che, e vAtane samajanAre mULa guNanA pAlananI mAphaka ja uttara guNanA pAlanamAM kaTibaddha thAya. uttara guNenuM durlakSya mULa guNanA durlaphayamAMthI ja janme che athavA uttara guNonuM durlakSya mULa guNanA durlakSyamAM pariName che. anya bIjA paNa nAnA guNonI virAdhanAnA paraMparAmAM moTA pApa, tenA prasaMge ane pArAyaNa gaNAvyA che, te A dRSTie vAstavika che. eka aMgreja vidvAne kharuM ja kahyuM che ke-"je mANasa nAnI vastuone dhikkAre che te dhIme dhIme patita ja thaze." yathArtha brahmacArI banavA mATe sau pahelAM saMyama saMbaMdhI kaThora vrataniyama pALatAM zIkhavuM joIe, strIonA nAma ane gaMdhathI te dUra rahevuM ja joIe; eTaluM ja nahi paNa strIonI sAthe saMsarga rAkhanArA gRhasthanA sahavAsathI paNa tyAgI-brahmacArIoe dUra rahevuM joIe. anaMtajJAnIoe niyata karelA veSanI sAthe samyadarzanAdi guNe paNa joIe. te sivAyane sAdhu e tAtvika daSTie sAdhu nathI, mATe kevaLa veSadhArIne joIne paNa muMjhAvAnuM nathI. jema jagatamAM-vyavahAramAM zuddha cAMdI ane mahAra Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324] zrI jI. a. jaina granthamAlA sAcI hoya te te nANuM cAle, anyathA nahi; tema zrI jinazAsananA vyavahAramAM je guNa ane veSa e ubhaya hoya te te vaMdanIya-pUjanIya mAnyo che. guNa pUjanIya che, paNa veSa nahi-ema mAnI. veSane uDAvanArA agara te bhagavAna zrI mahAvIradevane veSa pUjya che ema mAnI kevaLa veSamAM ja muMjhAI janArA zrI jainazAsananA marmane samajyA nathI. guNanI parIkSA budhajane ja karI zake che. bAla-ajJAnI jIva liMga (veSa) jUe che, madhyama buddhivALo jIva AcaraNAne vicAra kare che ane budhajIva sarva prayatnavaDe AgamatatvanI parIkSA kare che. uttama purUSa je pramANe AcaraNa kare che te pramANe ja bIjA prAkRta jane paNa vate che ane te sAdhupurUSa je vastune pramANa mAne che tene ja sAmAnya loko anusare che, jethI dharmAdhikArI uttama purUSoe potAnA AcAramAM jarA paNa kSati na AvavA devI joIe. dRDha pratijJa' daDha pratijJA vagaranA AtmAo dharmane mATe lAyaka gaNyA nathI. A uparathI cokkasa kare che kedharmadAtA gurUoe dharmaciMtAmaNi detAM, lenAra egya che ke nahi-e zAstravidhi mujaba jevAnI anivArya pharaja che. uttama bhojana karavuM te zreSTha che, paNa tenA abhAve taddana bhUkhe maravuM-tenA karatAM sAmAnya janathI paNa peTa bharavuM te egya che. A nyAye jyAM sudhI nivRttinA ke parama Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 325 zAMtinA uttama mArgamAM AvavAne potAnI gyatA na thAya, tyAM sudhI gRhasthadharma aMgIkAra kare te paNa zreSTha cheyegyatA vadhAravAnuM te parama kAraNa che. yogyatA sivAya ucca padArohaNa karyA pachI guNenI vRddhi karavI e muzkelIbharyuM kAma che. tevAone te padathI pAchuM paDavuM paDe che, mATe yogyatA na hoya te te pada saMpAdana karavAnI cegyatA jyAM sudhI na meLavI zakAya, tyAM sudhI thoDI paNa cagyatAvALo ke pitAnI lAyaka gyatAvALe gRhastha dharma svIkAra karavo yogya che. siddhAMta jANIne paNa, jeo te siddhAMtanI virUddha artha kahenArA che, teo ISTa karatAM hoya te paNa temanuM ISTa thavuM duSkara che. vidhinuM kathana, vidhi upara rAga, vidhimArganuM sthApana, vidhinI IcchA ane avidhine niSedha-e zAstranI bhakti ane utkRSTa siddhAMta che. - sUtrazailIe rahita, gatAnugatikapaNe, oghasaMjJAthI athavA lekasaMjJAthI je anuSThAna karavAmAM Ave, te ananukAna (anuSThAna nahi) kahevAya che, je tyAga karavA lAgyA che. paramArtha zUnya dharmazAstrathI avirodha nahi pAmatI ane sAmAnya janee zAstranI apekSArahita lekarUDhie karelA anuSThAna-pravRtti, e saMjJAnuM lakSaNa che. kaI jIva ema samaje ke-huM kriyA karuM chuM ethI mekSa maLaze. te mANasa kriyA kare che e sArI vAta che, paNa je lekasaMjJAe kare te tenuM phaLa tuccha maLe che. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326] zrI jI. a. jaina granthamAla jainazAstramAM bhAvanI abhilASI evI dravyakriyA ja prazasta kahI che ane e ja pAMca anuSThAna paikI cethA tahetu anuSThAnamAM AvI zake che. e sivAya bIjA anuchAne dvArA karAtI kriyA tuccha hAI tyAjyamAM gaNuM che. uttamottama janmane lAbha thayA chatAM paNa pAchuM halakI nimAM AvavuM paDe che, mATe uttama lekanI (deva kAdikanI) AzA tajavI joIe, arthAt mAtra mekSanI IcchA rAkhavI e ja uttama che. jenadarzanamAM uttama lekAdinI AzAe karavAmAM AvatAM anuSThAnane garalAnuSThAna kahe che, je tyAjya mAnyuM che. dAnAdi dharmothI viruddha vastu AcaravAnA bhAvane zAstrakAroe kadI paNa bhAva kahyo nathI, paraMtu dAnAdi dharmone anukULa pravRtti AcaravAnA bhAvane ja zAstrakAroe zubha bhAva tarIke pratipAdita karela che. bhagavAnanI AjJAnuM ullaMghana karIne thatI bhakti e bhakti ja kahevAtI nathI. bhagavAnanI AjJAne lakSyamAM rAkhI kALAnusAra denA parihArapUrvaka thatI bhakti e ja sAcI bhakti kahevAya che. saMyamanI rakSA karatAM rahIne jIvanayAtrA nirvahavI. svAdhyAya, pUjana, dAnAdika kriyAmAM paNa e ja hetu rahele che. je saMyamanI rakSA thatI na hoya-saMyama na ja jaLavAtuM hoya ane bAkInA kriyAkAMDa cAlatAM hoya, te e badhuM ekaDA vinAnA mIMDA jevuM che. jaDa padArthane levA-mUkavAmAM unmAdathI vate, te tene Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 327 asaMyama kahyo che. tenuM kAraNa e che ke-utAvaLathI levAmUkavAmAM AtmAnA upayAga cUkI jaI tAdAtmyapaNuM na thAya. A hetuthI upayAga cUkI javA tene asayama kahyo che. vastutaH upayAga cUkI javA e ja cittanI kliSTatA che ane enAthI ka baMdha thAya che. jIvane saceAgI bhAvamAM tAdAtmyapaNuM hAvAthI te janma-maraNAdi duHkhAne anubhave che. viveguNane laI ne AtmA sarva prakAranA sacAgathI bhinna che ema mAne che ane vyutsatyAganA guNane laI ne deha tathA sarva upakaraNamAM Asakti vagaranA rahe che. svAdhyAya eTale svanA adhyAya-AtmAnA svarUpanuM ci'tavana. 'huM kANu chuM ?, mArUM svarUpa zuM ?, mArUM kartavya zuM ?, mArUM sAdhya zuM ?"--AvA vicAro karavA ke AtmAnA svarUpane lagatuM vAMcana karavuM, te svAdhyAya che. peAtAnA jJAna ane zakti mahAra hAya tevA anuchAnamAM pravRtta thavuM, te kharekhara peAtAnA adhikArathI bhraSTa thavA kharAkhara che. eTalA ja mATe pUrvAcAya bhagavaMtA kahe che ke-zakya kAnA AraMbha karavA ane zuddha pakSanA svIkAra karavA. tenAthI ulaTA azakaya kAryanA Arabha ane azuddha pakSanA svIkAra karavA, e AtmaviDa'banArUpa hAI ahitakara che. je kAryaM karavuM zakya na hoya athavA te te karavA pUratuM ApaNuM vIya utthAna kaheA ke sAmarthya paNa na hoya, Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328] zrI jI. a. jaina granthamAlA te teno AraMbha ja na karo e buddhinuM prathama lakSaNa che ane AraMbhelA kAryane nirvAha karavo e buddhinuM bIjuM lakSaNa che. jeo cunAnA kaNIAnI peThe pArakAne raMgavAnI yogyatA dharAve che arthAta svayaM Atmadharmavimukha heI anyane dharmI banAvavAno DoLa kare che, tevA kugurUnI kakSAmAM gaNAya che. sva-AtmAmAM pratyeka dharmasthAna prApta thayA pahelAM, gyatA AvyA pahelAM, barAbara pariNamavA pUrve vidhijJAna ane svarUpa samajyA vinA anyane upadezavA prayatna kara, e vinA rasavatIe bhajanane Agraha karavA barAbara che. jyAM manuSyanA hRdayamAM adhikAranI prabhutA AvI jAya che, tyAM nyAyanI IcchA rAkhavI te veLamAMthI tela kADhavA barAbara che. jeo Atmabhega ApavAnI taiyArI batAvyA sivAya ane adhikAranI prApti vagara adhipatipaNAnuM pada dhAraNa kare che, te pitAnI jAtane mahA nukazAna kare che. pakSapAtayukta buddhivALe mANasa aMdhazraddhAthI vastutatvane yathAsthita vicAra karI zaktA nathI, te pachI guNane Adara ne dezane tyAga te zI rIte ja karI zake? pakSapAta vinAne je vizeSajJa hoya te ja vizeSajJa jANa. pakSapAtI vastunI barAbara parIkSA karI zakta nathI ane pote je vAta mAnI lIdhI hoya tenuM ja samathana kare che. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [329 jema jema rAga-dveSane upazamabhAva thAya che, tema tema nyAyapriyatA khIlatI jAya che. nyAyapriya manuSya satya dharmane grahI zake che ane asatyane tyAga karI zake che. je manuSya nyAyapriya hetuM nathI te rAga-dveSanA pakSapAtamAM paDe che. - satyanI khAtara satya che, nahi ke mane priya che athavA mArUM che mATe satya che. e amogha cAvI je dhyAnamAM hoya, te daSTirAga, lekeSaNA, gADarIo pravAha, darzanamoha-e badhAM jhapATAmAM dUra thaI AtmA pitAnA sanAtana-anAdinidhana sat bhaNuM saheje vaLe. jyAM sudhI sAcI vAta kahevAnI tathA sAcI rIte vartavAnI ApaNAmAM hiMmata AvI nathI, tyAM sudhI ApaNe utkarSa the kadI paNa saMbhavita nathI. zuddha AzayathI sva-parahitanI cagya tulanA karatAM je lAge te kahevAmAM tathA karavAmAM ja puruSArtha che. vicakSaNa buddhizALI mANasanA vacanathI tenA guNaavaguNane tela niHsaMzaya karI zake che. amuka vacane kRtrima che ane amuka tenA zuddha aMtaHkaraNanA satya che, e tAravaNI-e pArakhuM teo potAnI buddhivaDe karI zake che. mahaMtatAnA abhimAnI evA vAcALa manuSya ane ghaTATepa vAdaLa phelAvate paNa khAlI garjanA karate e megha te ThAma ThAma che, paraMtu jenuM hRdaya kevaLa dharmabuddhithI bhIMjAyuM che, AtmajJAne karI sahita che tathA saMsArapariNAmI AtmAone saMsAraduHkhathI mukta karavAnI sAcI IcchA Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 ] zrI jI. a. jaina granthamAA mAtra che; evA uttama manuSyA ane varSo karavAvALA meghae e jagamAM bahu durlabha che. je leAkeA mAtra zabdagauravapUva ka bIjAone edha devAmAM kuzala hAya che, paNa pete peAtAne e upadezathI vinAkAraNa ja mukta samaje che, evA leAkeAnA upadeza nirarthaka siddha thAya che ane tenAthI vastutaH kAMi lAbha thatA nathI. AjanA moTA bhAganA upadezakA, zikSakA, adhikArI ane netAomAM A doSa sAMbhaLavAmAM Ave che, tethI ja teo peAtAnA upadezadvArA sudhArA karavAmAM janatAne kumAgathI haThAvI sanmArga para lAvavAmAM niSphaLa nivaDe che. mukhyatve karIne upadezanA aMtaramAM samatA ramI rahI haiAya, mAdhyasthabhAva jAgRta hAya, mata-mamatvanA pakSatulanA tyAga karyo hAya, tA jarura madhura vacanAthI zrotAnA mana upara tevI ja sArI asara karI zake che; paraMtu jo tenA manamAM ja kAI bIjI vAta vasI hAya tAti ke agabhita, sIdhI ke ADaktarI TIkA karI ubhayanA hitane nukazAna kare che : mATe ja vaktAe mAdhyasthatA, pakSatyAga, vinaya ane vacanazuddhi rAkhavAnI AvazyakatA mAnI che. tattvajJAnI mahAtmAoe ApelA upadeza jo vAravAra vicAravAmAM Ave, tA ja uttama phaLa Ape che. je purUSa anAdarathI upadezanA ane dhAre nahi, tene te upadeza kAMI paNa phaLa ApatA nathI. khAnapAna, raheThANa vigeremAM jema mANaseAnI ruci Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 332 bhinna bhinna hoya che, tema vAMcana ke jJAnanA saMbaMdhamAM paNa mANasanI ruci alaga alaga jovAmAM Ave che. kaI paNa vastu vAMcI ane sAMbhaLI eTale jJAnI banI javAtuM nathI. te te vastuonA svarUpane anubhava karavAthI ja jJAnI thavAya che. AtmAnI vAta karI kaMTha besADavAmAM Ave, paNa jyAM sudhI AtmAnA samyagadarzanAdi guNene prApta karavA yathAzakti mArga pakaDavAmAM na Ave, tyAM sudhI zuSka jJAnIpaNuM che. | madhyastha daSTi rAkhI mahAtmAone satsaMga karatAM, temaNe ApelA divya vicArarUpa jJAnacakSuthI bhagavAnane mArga jenAra ja kharekhara mArga pAmI zake che. bAkI jAti, kuLa, veSa vigere para mamatva rAkhanAra kadI paNa bhagavAnane mArga jANavAne samartha thaI zaktA nathI. rAga-dveSathI jemanAM citta duSita che ane matanA AgraharUpa grAhathI grasAyalA che, temanI pAsethI zAstrazravaNa karI bhagavAnane mArga pAma te sarpanI pAsethI-amRta ane mArkeTanI pAsethI zAntatA meLavavA jevuM che. eka tarapha mata athavA gacchane mamatva ane bIjI tarapha nirmaLa AtmatattvanI vAta karavI, e banatuM nathI. jyAM matane mamatva hoya, tyAM AtmatattavanuM jANapaNuM hotuM nathI. jema vRkSanA mULamAM agni baLate chatAM vRkSa lIluM rahe te saMbhavita nathI, tema mamatva ane tattvanI vAta tene visaMvAda che. eTale mamatvIo yathArtha tattva jANe ane kahe te upara kahelA vRkSanA dRSTAMta jevuM che. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33ra ] zrI cha. a. jaina granthamAlA, je ekAMtapakSI, game te dayApakSI, bhaktipakSI vA kiyA pakSI hoya, te paNa nirapekSa vacana bolanAra cAreya gatiomAM bhramaNa kare che. je matavAdI athavA gacchavAdI hoya tenAthI prAyaH tamAma vacane sApekSa belAya ja nahi, kAraNa ke-matanA Agrahane laI tevA mamatane kAraNe nirapekSa vacana bele ane tethI game tevI kriyA karate hoya paNa tenuM phaLa saMsAranI vRddhi ja che, mATe nirapekSa vacanavALo vyavahAra juThe kahyo che. - je paramArthane sAdhaka thAya te ja sadvyavahAra che ane je paramArthane bAdhaka thAya te asadvyavahAra che. samasta jinavANI paNa paramArtha sAdhaka vyavahAranA vivaraNarUpa che. eTale paramArthamULa jinavacana sApekSa je vyavahAra che te sAro vyavahAra che, bAkI badhA vacananirapekSa vyavahAra juThe vyavahAra che. jyAre keI paNa vAtane pakSa thAya che, tyAre te pakSane majabUta karavA vacana bolavuM paDe che. AvA pakSagrahaNa karelAethI kharekharUM bolAtuM nathI, tethI je pakSamAM pite heya te pakSanI paraMparAmAM je deva, guru ane dharmanuM svarUpa kahyuM hoya te ja te kahe che ane tema na karanAra athavA na mAnanAra upara AkSepa paNa kare che. AvA pakSapAtInA vacanathI kharekharA deva, guru ane dhamanI oLakhANa thatI nathI ane sadeva, sadguru ane saddharmanI zuddhatA na thaI eTale zuddha zraddhA paNa rahetI nathI. jyAre zuddha zraddhA na rahI tyAre samyatva na rahyuM Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka pAramArthika lekhasaMgraha [333 ane samakita vinAnI sarva kriyA dhULa upara lIMpaNa karavA samAna niSphaLa mAnI che. devatatva, gurutatva ane dharmatattvane yathArtha nirdhArI jyAre te zuddha deva, guru ane dharma upara AtmapariNatipUrvakanI zraddhA hoya, tyAre ja samakita thAya che. devAdi traNeya tattva navatatvamAM ja aMtargata che. jIvAdi padArthone yathArtha-AtmapariNatipUrvaka nizcaya vinA jaganA sthAvara-jaMgamAdi sarva cara-acara padArtho ISTa-aniSTarupa bhAsyA kare che. para-padArtho pratyenI ISTaniSTa bhAvanA e ja rAga-dveSa che. te vAstavika padArthazraddhAna vinA TaLatuM nathI. zarIra ane jIva-e bannemAM jyAM sudhI bhedabuddhi thaIne zarIrathI AtmA bhinna yathAvat AtmasvarUpa pratItimAM na Ave, tyAM sudhI jJAna ajJAnarUpa che. eka kSetrAvagAhapaNe pariNamelA anAdi saMbaMdhavALA e banne padArthone bheda bhAsa, e ja jJAnane mahimA che. bhedajJAna thayA pachI jIvana ane pudgalane kartA-kamabhAva che evI buddhi rahetI nathI, kAraNa ke-jyAM sudhI bhedajJAna thatuM nathI, tyAM sudhI ajJAnathI kartA-karmabhAvanI buddhi thAya che. jyAre A AtmA, AtmA ane Azrone bheda jANe che tyAre kaSAyAdi AzrothI nivRtta thAya che, kAraNa ke tenAthI je nivatata na hoya tene AtmA ane AzranA pAramArthika (sAcA) bhedajJAnanI siddhi ja thaI nathI. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334] zrI jI. e. jaina granthamAlA sat pratyenI aruci e anaMtAnubaMdhI kaSAya samAna che. anAdikALanA paribhramaNamAM jIvane anaMta vAra zAstrazravaNa, anaMta vAra vidyAbhyAsa, anaMta vAra jinadIkSA ane anaMta vAra AcAryapaNuM prApta thayuM; mAtra sat zukyuM nathI ane sat zraddhayuM nathI. e maLe, e zuye ane e zraddhaye ja chUTavAnI vArtAne AtmAthI bhaNakAra thaze. paramAthe jIva-pudgalanI pravRtti bhinna hovA chatAM, jyAM sudhI bhedajJAna na hoya-thAya, tyAM sudhI bahArathI temanI pravRtti eka jevI dekhAya che. ajJAnIne jIva-puduMgalanuM, jaDa-cetananuM bhedajJAna nahi hevAthI upalaka daSTie jevuM dekhAya tevuM mAnI le che. be dravyonI kriyA bhinna ja che. jaDanI kriyA cetana karatuM nathI ane cetananI kriyA jaDa karatuM nathI. je puruSa eka dravyane be kiyA karatuM mAne te ajJAnI che, kAraNa kebe dravyanI kriyA eka dravya kare che ema mAnavuM, te zrI jinane mata nathI. AtmA pitAnA ja pariNAmane kare che, pudgala pariNAmane kadI karatA nathI. AtmAnI ane pudagalanI banneyanI kiyA eka AtmA ja kare che ema mAnanArA ajJAnI che. je jaDa-cetananI eka kiyA heya, te sarva dravya palaTI javAthI sarvane lepa thaI jAya-e mATe deSa upaje. samya dRSTi AtmAne bhedajJAna heI jaDa-pudgalane AtmAthI bhinna daSTie nihALe che arthAta eka jJAtA tarIke ja rahe che. Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 335 "huM kartA parabhAvane, Ima jima jima jANe, tima tima ajJAnI paDe, nija karmane ghANe, utpatti, sthiti ane vyaya e padArthonuM sAmAnya lakSaNa che. sarva padArtha aMtargata jIva paNa eka dravya vA tattva che. tene sAmAnya svabhAva upagalakSaNa e ja che. vaLI dayA, dAna, tyAga e sarva kalyANathI ja sAdhI rahyA che, e paNa eka sAmAnya pravRtti che; paraMtu e sarvathI nirALI oLakha jIvatattva-AtmatattvanI je jIvane thAya, te vAstavika ekaniSTapaNe samyak prakAre pravartI zake. saMsAranuM mULa kAraNa Atma-ajJAna che ane te saMsArI jIvane anAdikALathI vartI rahyuM che tethI ja vartamAna dehamAM Atmabuddhi karI navA navA zarIra dhAraNa karI rahyo che. jIva ane dehanI bhedabuddhirUpa supratIti kaI tathA- 5dazAvAna mahapurUSanA joga ane saMga vinA tathA jaDathI osarI kaMIka jIva sanmukha daSTi thayA vinA AvatI nathI. manuSyajanmanI sArthakatA be vastuo upara AdhAra rAkhe che, te buddhi ane kartavyapAlana che. buddhithI kartavyanI zodha karavAmAM Ave che. buddhinA ajamAvyA vagara kartavya para prakAza paDatuM nathI ane kartavya samajyA vagara kartavyapAlana banI zakyuM nathI. pitAmAM game teTalI mahAna zakti, buddhi ane uttama zikSaNa heya, chatAM AtmazraddhAnA pramANamAM ja manuSya kArya karI zake che. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA anaMta janmathI kama kalezavALA gADha thayelA A AtmA nA te kamalezathI je rIte chUTakAro thAya, tevA prakAranA prayatna te paramA arthAt te ja svArtha-AtmA che. anAdikALanA ajJAnane lIdhe jeTaleA kALa gayA taiTaleA kALa meAkSa prApta karavA mATe joI e nahi, kAraNa ke-puruSArthanuM khaLa karmAMnA prAbalya karatAM vadhu che. keTalAka jIvA e ghaDImAM kalyANa karI gayA che. sabhyaSTi jIva game te rIte AtmAne uMcA lAve arthAt samyaktva prApta thaye jIvanI dRSTi karI jAya che. anAdikALathI ApaNI dRSTi azubha nimittonI pramaLatAne laine parAdhInatA tarapha dhasI rahI che. para-padArthonA nimittapaNAne lIdhe iSTAniSTa kalpanAe ApaNA upara svArI karIne besI jAya che. tene nAza karavA ane tevA nimittone dUra karI AtmadravyanI zuddha STi vikasAvavI, e ja sAcA meAkSamA che. * " AtmAe AtmAnA (peAtAnA) sanmukha thavuM, pAte peAtAne jANavA e ja dharmanA yauvanakALa ' che. jyAre chellA pudgalaparAvatanakALanI aMdara jIva praveza kare che, tyAre ja puruSArtha kharekhara viyI nivaDe che. sivAya dareka manuSyanA puruSArtha saphaLa thatA nathI. puruSArtha vaDe zubhAzubha karmAMnA parAjaya karavA mATe tattvajJAna jANavuM joI e. AtmA ane tenA virAdhI padArtha jaDabhAva-A bannenuM jJAna jANavAthI ja svabhAva tarapha puruSA karavA sugama paDe che. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 337 mADhanA vinAza tattvaciMtana karavAthI thAya che. tattvaci'tana e ja ke--saMsArasamudranI nirguNutA ( vicitratA, niHsAratA, duHkharUpatA) ane jagat tathA A sukha-du:kha zuM che?-e saMkha`dhI vicAraNA karavI, temaja AtmA ane jaDa-paudgalika padArthonuM pRthapaNuM vicAravuM. AtmA zI vastu che?, AtmAne sukha duHkhanA anulava kema thAya che ?, AtmA pAte ja sukha-duHkhanA anubhavanuM kAraNa che ke koI anyanA saMsargathI AtmAne sukha-duHkhanA anubhava thAya che?, kanA saMsaga AtmAne kema thaI zake che ?, te saMsaga anAdi che ke AdimAna ?, anAdi hAya te tenA uccheda kevI rItie thaI zake ?, kamanuM svarUpa kevA prakAranuM che?, kamanA bhedAnubeda kevI rItie che ?, karmAMnA adha, udaya ane sattA kevI rItie niyamabaddha che ?-A badhI Akhate adhyAtmarUpI bagIcAmAM viharavAnA abhilASIoe jANavAnI hAya che, temaja saMsAranI nirguNutAnuM-asAratAnuM avalAkana karavAnI jarurIyAta rahe che. duniyAnA jIvA je je vastuthI vastutaH sukhanI prApti thavAnI ja nathI paNa duHkhanI ja prApti thavAnI che, te te vastuonI prApti mATenA prayatno karI rahyA che ane ethI mahenata sukha mATenI chatAM pariNAma duHkhamAM Ave che. jo duHkhane TALavuM hAya ane sAcA sukhane prApta karavuM hAya, te paravastune paravastu tarIke yathAsthita samajI svavastune AtmasAt karavI joIe, arthAt AtmasvabhAva tarapha dRSTi karavI joie. 22 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338] zrI cha. a. jaina granthamAlA zarIra e paNa paravastu che. paravastuone sAcA sukhanI sAdhanAmAM sahAyaka banAvI zakAya che. deha jene dharmopayoga mATe che, te deha rAkhavA je prayatna kare che te paNa dharmane mATe ja che. anaMta vAra dehane arthe AtmA gALe che. je deha AtmAne arthe gaLAze, te dehe AtmavicAra pAmavA gya jANuM-sarva dehAthanI kalpanA choDI daI, eka mAtra AtmAImAM ja tene upayoga, e mumukSu jIvane avazya nizcaya have joIe. sAcI mumukSutA-sAco mumukSubhAva AvyA vagara paravastune paravastu tarIke oLakhI zakAtI nathI ane tene tyAga thaI zakyuM nathI. eka AtmA sivAya-AtmAnA guNe sivAya jagatamAM jeTalI dazyamAna vastuo che, te te badhI paravastuo che. jagatamAM cha (dharmAstikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya, kALa ane jIva) ja dravya che. temAM eka jIvAstikAya arthAt AtmAne ja oLakhavAnI prathama jarUra che. cetana-AtmAne oLakhavA mATe jaDanA svarupane paNa jANavuM joIe, kAraNa ke-eka vastuthI virodhI vastu jANyA vinA vAstavika jJAna thatuM nathI. cha dravyamAM jIva-AtmA sivAya saghaLAM dravye jaDa che ane je jaDa che te paravastu-pagalika vastu che. cetana phakta AtmA ja che, te sasvarUpa AtmAne Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' = = pAramArthika lekhasaMgraha [339 oLakhyA vagara, AtmAnuM pariNati jJAna thayA vagara ane tene oLakhavAnA samyaka sAdhane sevyA vinA AtmAmAM AtmAnA guNa meLavavA pravRtti thaI zakatI nathI. jIvane jyAM sudhI vastusvarupane yathAsthita baMdha thata nathI, tyAM sudhI te asapariNatimAM rahI kALa nigamana kare che. jIva pitAnuM svarupa ja jANI zaktA nathI, to pachI paranuM svarUpa jANavA Iche te tenAthI zI rItie jANIsamajI zakAya? ane jyAM sudhI te na samajavAmAM Ave, tyAM sudhI tyAM rahI guMcavAI 3LAyA kare che. zreyakArI evuM nijasvarUpanuM jJAna teNe jyAM sudhI pragaTa nathI karyuM, tyAM sudhI paradravyanuM game teTaluM jJAna meLave te kazAya kAmanuM nathI; mATe uttama rasto e che ke bIjI badhI vAte mUkI daI pitAnA AtmAne oLakhavA prayatna kare. pitAne zAnI jarUrIyAta che ane zuM meLavavuM che?e jyAM sudhI nakkI na karyuM hoya, tyAM sudhI nizAna vinAnA phekelA bANenI mAphaka temane prayAsa saphaLa thatuM nathI. eTale prathama pitAne meLavavA yogya zuddha AtmAne bedha kare joIe ane pachI tene pragaTa karavAmAM sahAyaka kriyAo karavI joIe. samyagadaSTi AtmAne zuddha AtmAne bodha hoya che ane tyAra pachI ja kiyA phaLadAyaka thAya che. pitAnuM zuM che ane zuM nathI e je spaSTa samajAI jAya, te pitAnuM je hoya te pragaTa karavA ane jALavavA prayAsa thAya. ema karatAM sAdhya paNa spaSTa thAya. pitAnuM ane pArakuM samajavAnA jJAnane jaina paribhASAmAM bhedajJAna kahevAmAM Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 ] zrI jI. e. jaina granthamAlA Ave che ane e bhedajJAna thAya tyAre sarva jaDa-paradravya uparathI vairAgya utpanna thAya che. anAdikALathI A jIva parabhAvamAM-paravastuomAM ramaNa karatA AvyA che. potAnuM zuM che ?, pitAnuM zreya zuM karavAmAM che?, pitAne AtmavikAsa kara yukta che ke nahi? ane hoya te te kevI rItie thAya?-e saMbaMdhI ene vicAra ja AvatuM nathI. anAdikALanA atao vicAroe AtmAne evo chuMdI nAMkhe che ke-have tene pitAnI tarapha moM pheravavAnI zudhabudha rahI nathI. parakIya padArthonI pariNatimAMthI chUTA thavuM e ja aMtarataratva prApta karavA barAbara che. AtmAnuM ajJAna-AtmabhAna bhUlavuM te ja kRSNa pakSa che, te ja pudgalaparAvartana che, te ja duSamakALa che, te ja durgatine mAge che, azAMtinI utpatti paNa te ja che ane rAga-dveSa, vera-virodha, viSaya-kaSAya sarva temAMthI ja pragaTe che. IndriyanA nigrahanuM na hovApaNuM, kuladharmane Agraha, mAnazlAghAnI kAmanA, amadhyasthapaNuM-e sarva kadAgraharUpa che. te kadAgraha jyAM sudhI jIva na mUke, tyAM sudhI tenuM kalyANa thAya nahi. nava pUrva bharyo toya rakhaDaDyo! cauda rAjalokanuM svarUpa jANyuM paNa dehamAM rahelA AtmAne na oLakhyo ! jyAM sudhI jIvanuM-AtmAnuM svarupa jANavAmAM na Ave, tyAM sudhI anaMtA janma-maraNa karavAvaDe jIvanI zuM bhUla che Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [341 parAdhika lekhasaMgraha te dhyAnamAM AvatuM nathI. zAstrane saghaLe prapaMca-vistAra e jANavAne mATe ja che. svabhAvamAM rahevuM ane vibhAvathI mUkAvuM e ja mUkhya samajavAnuM che. bAlAjIne samajavA mATe siddhAMtanA moTA bhAganuM varNana jJAnI purUSoe upakAraSTithI karyuM che. AtmavicAranA abhAve A jIva aneka prakAranA sAMsArika vRttinA vamaLamAM aTavAyA kare che ane jIvanane hetu zuM che?, sAdhya zuM che?tene spaSTa khyAla karyA vagara durlabha manuSyabhava pUrNa karI nAMkhe che. jeTale vakhata AyuSyane teTalo ja vakhata upAdhine jIva rAkhe, te manuSyapaNAnuM saphaLa thavuM kayAre saMbhave ? manuSyatvanA saphaLapaNA mATe jIvavuM e ja kalyANakAraka chee nizcaya kare joIe ane tenA saphaLa paNa mATe je je sAdhananI prApti karavA egya hoya te te prApta karavA nitya prati nivRtti meLavavI joIe. nivRttinA abhyAsa vinA jIvanI pravRtti na ja TaLe. laukika bhAva ADe jyAM AtmAne nivRtti nathI AvatI, tyAM hitavicAraNA bIjI rItie saMbhavatI nathI. ekanI nivRtti te bIjAnuM pariNAma thavuM saMbhave che. ahita hetu e saMsAra saMbaMdhI prasaMga, laukika bhAva, lekaceSTAe saunI saMbhALa jema bane tema jatI karIne-saMkSepIne Atmahitane avakAza ApavAmAM Ave, te ja hitavicAraNA saMbhave che. lekanI dRSTine jyAM sudhI jIva vame nahi tathA Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 342]. zrI jI. a. jaina granthamAlA temAMthI aMtatti chUTI jAya nahi, tyAM sudhI jJAnInI daSTinuM vAstavika mahAsya lakSagata thaI zake nahi. AtmAnubhava meLavavAnA jijJAsu evA tyAgIo, pitAnA manamAM niraMtara ekAMta sthAnamAM jaI AtmA kayAM che, tenuM mULa svarupa kema pragaTa thAya ? e ja ciMtA karyA kare che. teo lekasaMjJA, lokaherI ne lokeSaNanA tyAgI hoya che ane jarUra pUrato ja upakAra karavA mATe lekaparicaya rAkhI avakAzanA vakhatamAM AtmA sAthe AtmAnI ja-AtmAnA hita saMbaMdhI ja vAta karyA kare che. je jJAnI-dhyAnI AtmA che, te nirIhapaNe bAjIgaranI bAjI jevI duniyAmAM svAdhikAre karmo kare che. evI AtmadazA pAkyA vinA jyAM-tyAM paropakAra karavA pravRtti karavI te vastutaH baMdhana che, tethI AtmAnI vAstavika zuddhi thatI nathI; mATe Atmonnatine upaga pragaTe tevI dazA prathama prApta karavI e ja satya kartavya che. pazcAt sevAdharmathI AtmAnI zuddhi thayA kare che. - nigraMtha mahAtmAne vedanAne udaya prAyaH prArabdha-nivRttirUpa hoya che, paNa navIna karmabaMdha heturUpa hetuM nathI. dehamAM Atmabuddhi ane AtmAne viSe dehabuddhi nahi hevAthI, teo tIvra reganA udayakALe paNa bhaya ke lobhane pAmatA nathI. jeo pitAne svArtha-AtmArtha paNa pUre sAdhI zakatA nathI, teo pArakAnuM kalyANa zI rItie karI zakavAnA hatA ? mana je je sthitione vaza vate che, te tenA pUrva Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 343 gAmI kAraNane lIdhe heI AtmA te prakAre vate che. jagatamAM zarIra ane mana saMbaMdhI dukhe prApta thavAnuM kAraNa zarIra ane mana ja che. mana svataMtra nathI, paNa AtmA svataMtra che. ApaNA badhA vicAra ane bhAvanAo tenA pUrvagAmI vicAra ane bhAvanAonA pariNAmarupe ane avalaMbanabhUta che. pUrvajanmanA saMskAra ane A janmanA AjubAjunA saMge e bannene laIne atyAranI ApaNuM sthitinuM svarUpa baneluM hoya che. jevI jevI lAgaNIthI je je kALe karmabaMdha karyo heya, tevA tevA prabaLa ke nirbaLa, tIvra ke maMda rase te karma udayamAM Ave che ane te pramANe sukha-duHkhane anubhava thAya che. A saMsAranI saghaLI pravRttio karmanI preraNA pramANe vate che, eTale jevuM karma tevI pravRtti thAya che. hRdayanA zubhAzubha vicAramAM prathama rasa, pachI nizcayabaLa, pachI prayatna ane pachI phaLa-ema anukrama udbhave che. - jema rasane ghAta thAya che, tema sthitine paNa ghAta thAya che. vyavahAranayathI dareka jIva pitApitAnA zubhAzubha kamane kattAM ane te ja tene bhaktA che. Izvara A lokamAM koIne paNa kartApaNAne athavA Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344] zrI jI. a. jaina granthamAlA karmone sarjatuM nathI, tema ja karmonAM phaLanAM saMgane paNa utpanna karatuM nathI. mAtra manuSya svabhAva-prakRtithI ja zubhAzubha karmo kare che ane tenAM phaLane bhegave che. saMskAranuM evuM sAmarthya che ke-parabhavamAM paNa tevA ja prakAranI buddhi utpanna thAya che. arthA-A bhavanA saMskAro jevI buddhimAM daDha thayelA hoya che, tevA prakAranAM parabhavamAM janma thatAM pragaTa thAya che. gata bhavamAM ApaNe je kRtya karyuM haze, te Aje A bhavamAM ApaNe bhegavI rahyA chIe ane AvatA bhava mATenI paNa Aje ja taiyArI karI rahyA chIe. AjanuM jIvana e pUrve bAMdhelA karmonI prasAdIrUpa che, AjanA ApaNA sukha-duHkha ke taDakA-chAMyaDA-e badhuMya bhUtakALanI ApaNuM karaNanuM ja pariNAma che ane bhUtakALanI karaNuM te ja AjanA anubhavAtAM karmo che. rAjA, raMka vigerenI vizvamAM je vicitratA che, te jIve karelA karmathI thayelI che. je ema na hoya te sukhadukha vigerenuM vetana na thAya. A saMsArasamudra jIvanAM karmathI utpanna thayela che, eTale karma bhegavavAne jIvane saMsAramAM AvavuM paDe che. jema vAdaLAM vigerenA cihno uparathI varasAdanuM anumAna thAya che, tema A jIvanI A bhavanI ceSTA uparathI tenA pUrva ane pazcAt bhava kevA hovA joIe te paNa thoDe ghaNe aMze samajI zakAya che. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 345 kAI paNa vastune sarvathA nAza thatA nathI paNa tenA paryAyA badalAya che. pudgalAnI AkRti badalAya che paNa tenA paramANu te jagamAM kAyama ja rahe che. A rUpAMtara thavuM te ja dareka vastunA 'punarjanma' samajavA. sukha-duHkha e pUrNAMkane anusAre prApta thAya che, e vAta svAnubhavasiddha che. te garbhamAM AvyeA te kyA kamathI ? te karmonA kALa garbhamAM AvyA pahelAMnA mAnavA ja paDaze, eTale garbhamAM AvyA pahelAMnA janma te ja AtmAnA 'punarjanma,' kA -kAraNanA vicAra karatAM kAraNa paheluM saMbhave che, teA mAnavadeharUpa kAryAM. tenuM kAraNa A dehAtpattinI pahelA ja mAnavuM paDaze. e ja punarjanmanI siddhi. dareka kArya bhUtakALamAM thayelA kAraNanuM kArya che ane te ja kAryaM bhaviSyamAM thavAnA kAryanuM pAchuM kAraNa thAya che. A pramANe jotAM dareka kama eka rIte kArya cheane bIjI rIte jotAM kAraNa che. A rIte kArya mAtrane kArya-kAraNu sabaMdha che. jo punarjanma na hAya tA A bhavamAM nItinA niyamAne anusaravAnI kAI paNa lAlaca rahetI nathI. phakta vyavahAramAM kamAI khAvA khAtara nItinA dekhAva karavAnI jarUra jaNAya che. je jIvanabhAvanAmAM paralAka samadhInI javAbadArI mukhyapaNe hAya ane manuSya Adi AtmAnuM anaMtapaNuM svIkArAtuM hAya, tyAM ja hRdayapUrvakanI nIti, nyAya, satana, prema ane uttama vyavahAranI AzA rAkhI zakAya. Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA A bhava sivAya bIjo bhava che-evI nIti je svIkAratI nathI, te nItivaDe peASAyelI bhAvanAo deha ane tenAM dharmI sivAya kyAM najara ja nAMkhI zake ? bhavitavyatAthI prerAeleA jaMtu, pariNAmane anusAre puNya tathA pApane bAMdhatA te pramANe varte che. rAganI sthitine anusAre jema rAgInI pravRtti hAya che, tema saMsAranI sthitine anusAre baMdhanI pravRtti varNavI che. manuSyA pariNAma bhaNI jUe che, kAraNa bhaNI jovAnA prasaMga tattvajJo ja meLavI zake che. duHkhamAM prasannatAne anubhava karavA ane sukhane samAna dRSTie-madhyasthapaNe veDhavuM,e ja jJAnIonA prakhAdhelA mArga che. jyAM jyAM parAdhInatA tyAM tyAM alpajJatA ane jyAM jyAM alpajJatA tyAM tyAM parAdhInatA. jyAre IcchA thAya che, tyAre te IcchA paripUrNa karavA mATe pravRtti paNa thAya che. dareka kAryanI utpatti te te vastunA kALa, svabhAva, niyati, udyama ane kama-e pAMca kAraNeAne AbhArI che. pAMca kAraNe| maLe tyAre kAya thAya. te pAMca kAraNeAmAM mUkhya puruSArtha che. anatA ceAthA ArA maLe paNa pAte jo puruSArtha kare, tA ja mukti prApta thAya. jIve anaMtAkALathI puruSArtha karyo nathI, paNa badhA khATA AlamanA laI ADA vighnA nAMkhyA che. e puruSArtha manuSyaparyAyamAM ja Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 347 sAdhI zakAya che. jIvane jyAre sAcI klyANavRtti jAge, tyAre bhavasthiti pAkI che ema samajavuM. jagamAM jIvAnI anaMtAna'ta rAzi che, emAM manuSyasaMkhyA te ati alpa che. te nAnI hAvA chatAM sarva paryAyamAM mUkhya che. A ja paryAyamAM jIva peAtAnI zaktinA vikAsa sAdhIne anAdi sasAranA adhanajanya-mama bhedI du:khAnA samULA nAza karI anaMta sukhAnA AdhArarUpa paramapadane meLavI zake che. saMyamaNanI pUrNatA paNa A ja paryAyamAM sadhAya che, je paramapadanA heturUpa che. sa'sArarUpa samudrane taravAnA upAyarUpa cAritrarUpI vahANa che, paNa temAM karmInA AzravarUpa chidro na paDe tenI satat sAvadhAnI rAkhavI paDe che. majabUta nAva ane mAhitagAra nAvikathI jema sAgaranA tarIne pAra pamAya che, tema saMsArasAgara saddharUpI nAva ane saddagururUpI nAvikathI pAra pAmI zakAya che. seAnAnA grAhaka seAnuM lIdhA pahelAM cAra prakAre tenI parIkSA kare che. pramatha seATI upara ghase che, tethI nizcaya na thAya te tene kApa mAre che, tethI paNa nizcaya na thAya tA agnimAM tapAve che ane hatheADIthI TIpe che. tevI rIte dhama nA jijJAsuoe dhamanI cAra prakAre parIkSA karavI joie. prathama dharmAMnA upadezakA kevA cAritravALA che te jovuM ane pachI dharmanA zAstro kevA saMgata che. arthAt pUrvApara avirAdha che ke nahi te jovuM. eTalethI jo nizcaya na thAya tA dharmanA syAdvAda siddhAMta ane AcAra-vatana kevA Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348]. zrI jI. e. jena canthamAlA prakAranuM che te jovuM ane temAM AtmAnubhava, zAMti-samAdhine AvirbhAva keTalA aMze che te jovuM. A cAra bAbate jemAM barAbara hoya, te ja dharma mAnanIya thaI zake. eka-be paisAnI hAMDalI levI hoya te paNa cAreya tarapha TakorA mArI tenI parIkSA-tapAsa karavAmAM Ave che, te A leka-paralokanA sukhanuM advitIya sAdhana evA dharmanI pichAna mATe pUrI tapAsa kema na karavI? - je vastu sakalasiddhi, divyasiddhi ane Atmasiddhine ApanAra che, te dharmanuM zuM svarUpa che tene vicAra karavo joIe. te vicAra keI paNa jAtine pakSapAta rAkhIne upalaka buddhithI karavAne heta nathI, paNa niSpakSapAtapaNetAvika buddhivaDe karavAnuM hoya che. kaI paNa bAbatamAM ekAMta Agraha je thaI jAya, te prazcAt kharA satyane nizcaya karavAnI zakti prApta thatI nathI. daSTirAgathI vA mUDhatAthI manuSya deva-guru-dhamanI parIkSA karI zakato nathI. dharma, e Ihalaukika ane pAralaukika athavA vyavahArika ane pAramArthika-e banne prakAranI unnati meLavavAnuM sAdhana che, paraMtu dharmanuM yathArtha svarUpa jyAM sudhI samajavAmAM Ave nahi, tyAM sudhI dharmanI ArAdhanA ArAdhanArUpa thaI zakatI nathI. vastunuM phaLa samaje, paNa je svarUpa na samaje te ISTanI siddhi thaI zaktI nathIH hIrA, metI ke pannAnI kiMmata samaje, paNa je svarUpa na samaje te ThagAyA vagara rahe nahi, tevI ja rIte dharmanA svarUpanuM yathArtha jJAna Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 349 meLavavuM joIe ane e meLave tA ja yathA dhamanI prApti thAya, anyathA DhagAvAnuM thAya. nAnA prakAranAM duHkhAne anubhavatA prANIne traNeya leAkamAM keAI zaraNu nathI. dhamane zaraNu mAnIe te te vyAjabI che, paraMtu ema mAnavA chatAM jo dharmanI ArAdhanA karavAmAM na Ave teA du:khane naSTa karavAnuM kyAMthI banI zake? dhama mAnanAra-karanAra kAi AkhA samudAya meAkSe jazeevuM zAstrakAranuM kahevuM nathI, paraMtu jenA AtmA dharmAMtva dhAraNa karI tattvA pAmaze te siddhipada pAmaze tema kahevuM che. AtmazreyakArI leAkeAttara upakArI dhama sAdhanAne lagatAM kAryAMnI siddhi sabhyazraddhA-AtmazraddhA vinA thavI azakya che. e ja kAraNe muktimAga nA varNanamAM jJAna ane cAritranI paNa pahelAM darzIna yA zraddhAnI jarurIyAta upara bhAra mUkayA che. kRSi kriyAne vikasAvavAmAM mUkhya hetu jema pANI che, tema jJAna, cAritra ke dhama nimittaka anuSThAnone zelAvanAra, dIpAvanAra ke vikasAvanAra mUkhya hetu AtmazraddhA che. zraddhA jJAnane zaiAbhAve che, cAritrane dIpAve che ane kriyAne vikasAve che athavA teA te sanI saphaLatA mATe AtmazraddhA e eka anivArya vastu che, dharmAMnnati ane pariNAme thatI vizvAnnati jo meLavavI hAya, teA bIjA prayatnAne gauNa banAvI AtmazraddhAsabhyazraddhAne sudRDha banAvavAnA prayatnAne ja agatya ApavAnI jarUra che. Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 ] zrI jI. a. jana grathamAlA jainadhama pratye sAmAnya zraddhA thayA pachI sabhyazraddhAsAcI zraddhA prApta thavAnI jarUra che.zraddhA e eka zukala AtmapariNati che. samyagdana kaheA ke zraddhA kaheA e eka ja che. jainadhama nA jIva-ajIvAditattvajJAnanA yathAsthita abhyAsaparizIlana sivAya sabhyazraddhA thavI ati duSkara che. e thayA pachI ja dharmone lAyaka banI zakAya che. saMkSepamAM je vicAro, je vacanA ane je AcaraNA AtmAne svabhAva bhaNI AkaSaeN athavA svabhAvamAM joDe,te dhama, kevalajJAnI bhagavAneAnA avirAdhI evA vacananA anusAre maitrI Adi sAttvika cAra bhAvanAvALuM je pravana thAya te dhama che ane e vacanAnA anusAra maitrI Adi cAra bhAvanAovALuM jIvana je jIve te yathA dharmI che. jainadharmanI TUMkI vyAkhyA eTalI ja, ke jemAM syAdvAda-anekAntavAda rahelA che, kAinA paNa pakSapAta nathI ane sarvathA aviruddha-avisaMvAdI che; te dhama zrI jainadhama che. vedAdi anya zAstromAM je keTalAka avisavAdI upadezA maLI Ave che, te zrI jinAgamarupI mahAsAgaramAMthI uchaLelA vacanarUpI binduo mAtra che. dareka dharma pAtapeAtAnA sthAne apekSAe sAcA che ema mAnavuM, paNa tethI badhA dharmAM sarakhA che'-ema siddha thatuM nathI. badhA dharmAMnA caDhatA-utaratA darajajA avazya che. sAdhake peAtAne AtmAnnatine cainya ucca koTinA dhama Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 351 ka-tenI svayaM zedha karavI joIe ane madhyasthaSTithIpakSapAtarahitapaNe je dhAya te svIkAravA tatpara rahevuM joIe. saghaLAM darzanakAre zabdathI syAdvAdane nahi mAnavA chatAM, arthathI jaina syAdvAda cakravatinI AjJAne sIdhI ke ADakatarI rIte svIkAra karyA vinA cAlatuM nathI. sarva naya sApekSa jJAna prApta thavAthI dharmazAstromAM pragaTatAM aneka virodhe zame che ane mithyAjJAna tathA rAgacheSane paNa upazama thAya che. sadguru sarvananI apekSAe sarva dharmadarzane samajAvIne ziSyane samape che, tyAre ziSyamAM gyatA pragaTe che. vizvamAM pravartita sarva dharmanA mULa siddhAMtanuM svarUpa anubhavyAthI tathA sarva dharmonI vRddhimAM hetuone anubhava kyathI, sarvadharma pravartaka vicAra-AcarAnI kuzalatA prApta karI zakAya che. sarva dharmanA siddhAMtanI mAnyatAone sApekSapaNe samajanAra tathA vartamAnakALamAM dharmapravartaka mAnyatAone tathA pravRttione sApekSapaNe samajanAra, dharmanI ane dharmIenI vRddhi karI zake che. vizvavartI sarva dharmamAM je satya sAra che, te sarvajJa- viraprabhu pratipAdita vedavacane che-ema jANuM, sarva dharmanA satya sArane je grahaNa kare che te satya jJAnI banI zake che. samyadRSTi AtmAnI A daSTi hoya che. je syAdvAdaSTi yAne anekAntaSTi prApta thAya, te Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352]. zrI jI. e. jaina granthamAlA aneka nonI sApekSatAe sarva dharmomAMthI satya grahI zakAya che. A vizvamAM jyAM-tyAM satya ghaNuM che-ema zrI vItarAga-sarvajJadeva prarUpe che. satyanA aMza vinA keI dharma vizvamAM jIvI zakato nathI. hiMsA, mithyA mAnyatA vigere asatya paNa hoya che, paraMtu samyagadRSTi jJAnI puruSa haMsanI daSTi dhAraNa karI asatya dharmane mUkI satyane grahe che. duniyAmAM je kaI nItimAna mANasanA cepaDA zaMkAzIla ke khoTA che-ema kaI kahe te gunhegAra gaNAya che, te sarvajJa bhagavAna jevA parama vItarAga paramAtmAnA vacanamAM zaMkA dhAraNa karanAre, tene beTe kahenAro gunhegAra kema na gaNAya? svayaM satyavAdI na banavuM e jeTalo gunho che, enA karatAM paNa jeo satyavAdI che emanA pratye asadubhAva dhAraNa kare e meTo gunho che ane e asadbhAva thAya evuM pravartana karavuM e tethI paNa maTe gunha che. asatyavAdI jIva satyavAdI thaI zake che, paNa satyavAdI pratye asadbhAva dhAraNa karanAra kadI paNa satyavAdI banI zakto nathI. je manuSya tatvajJAnamAM kAMI samajatA nathI-jeone zuddha deva, guru ane dharmanuM jJAna nathI, teo paramAtmAnA sAcA sevaka banI zakatA nathI. jeone muktinI IcchA nathI ane jeo paramAtmAnI AjJA yathArtha pALatA nathI, teo paNa paramAtmAnA sevaka banI zakatA nathI, Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [353 jUdA jUdA manuSya, jUdA jUdA saMpradAya ane judA jUdA dArzanika vicAro dharAvatA hoya toya, je teo saduvicAra ane sadAcaraNa, sahiSNutA, udAratA, suzIlatA ane sabhyatA, temaja pavitra vartana-pravartanathI pitAne jIvanavikAsa sAdhI rahyA hoya, te te badhA bhinna bhinna saMpradAyanA chatAM dharmamAM eka che. jeoe Indriyone jya karI krodhane jaya karyo che, krodhane jaya karI manane ya karyo che ane manane jaya karI jemanA Azaya zubha thaI gayA che arthAt jemanAM hRdaya pUrNa pavitra che, evA mahAnubhAva puruSe jUdA jUdA dharmamAge paNa paramAtmagati prApta karI zake che. kharekhara sarva mumukSuo paramezvararUpI sevyanA sevake che ane keI dUra ane kaI pAsenA sevake evA bheda maTADI zakAtA nathI. jeo paramAtmAnA nAme karI gaviSTa banI gayA che ane jJAnamArgathI vimukha che, teo ghuvaDa jema sUryane joI zaktA nathI tema paramAtmAne joI zakatA nathI. dharmanA vibhAgo paDI zakatA nathI, paNa dharmanA sAdhanenA vibhAgo paDI zake che. paramAtmadazAmAM keIne paNa matabheda nathI, paraMtu paramAtmadazA prApta karavAnA dharmanA sAdhanamAM-vyApAromAM matabheda che. | sarva Astikadarzana pAriNAmika bhAve muktine upadeza kare che e niHsaMzaya che, paNa yathArthaSTi-samyakaSTi thayA vinA sarva darzananuM tAtparyajJAna hRdayagata thatuM nathI. Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354] zrI cha. a. jaina granthamAlA jainadharmane Azaya, digaMbara temaja zvetAMbara AcAne Azaya ne dvAdazAMgIne Azaya mAtra sanAtana dharma pamADavAne che ane te ja sArarUpa che. A vAtamAM keI prakAre jJAnIone vikalpa nathI ane te ja traNeya kALamAM jJAnIonuM kahevuM che, hatuM ane haze. mULa tattvamAM kayAMya bheda na hoya-mAtra daSTimAM ja bheda jaNAya, te Azaya samajI pavitra dharmamAM pravRtti kara! vartamAnakALa duSamakALa vate che. manuSyonA mana paNa duHSama ja jovAmAM Ave che. ghaNuM karI paramArthathI zuSka aMtakaraNavALA paramArthane dekhAva karI svecchAe vate che. evA vakhatamAM kene saMga kare?, kenI sAthe keTaluM kAma pADavuM?, kenI sAthe keTaluM bolavuM?, kenI sAthe pitAnA keTalA kArya-vyavahAranuM svarUpa vidita karI zakAya? e badhuM lakSamAM rAkhavAno vakhata che, nahi te saduvRttivAn jIvane e badhA kAraNe hAnikartA thavAne saMbhava che. vAtAvaraNa tathA sthAnanA parivartanathI manuSyanA mane bhAva tathA vicAranuM keTaleka aMze parivartana thaI jAya che. je sthalamAM rahevAthI AtmA zubha bhAvamAM na rahI zake, te sthalane turata ja tyAga kare. nimitte karIne jene harSa thAya che, nimitte karIne jene zeka thAya che, nimitte karIne jene Indriyajanya viSaya pratye AkarSaNa thAya che, nimitte karIne jene Indriyane pratikuLa evA prakArane viSe dveSa thAya che, nimitte karIne jene utkarSa Ave che, nimitte karIne jene kaSAya udbhave che; Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAramArthika lekhasa graha [ 355 evA jIvane ane teTalA te te nimittavAsI jIveAnA saMga tyAgavA ghaTe che ane nitya pratye satsaMga karavA ghaTe che. satsaMganA ayeAge tathAprakAranA nimittathI dUra rahevuM ghaTe che. jo satsaMgati, dhama zAstronuM vAMcana ane tattvamananae tripuTInA aharniza samAgama rAkhavAmAM Ave, te game tevA viSamakALamAM paNa manuSyA pAtAnI jIMdagIne pavitra anAvI zake che. sAMbhaLavA cAgya tattva sAMbhaLavAnI utkaTa IcchA, pari hArane ceAgyane parihAra, sattzAstranuM zravaNu ane Atmadhamane viSe sthita evA satpuruSAne ALakhI temanI hRdayathI prazaMsA karavI-e cAra AtmAne parama hitakArI che. satpuruSAnI prazaMsA e che ke-guNavAna mahAtmAonI guNavAna tarIkenI oLakhANapUrvaka temane cathAyeAgya praNAmanamaskAra karavA ane aMtaHkaraNamAM pUjyabuddhi dhAraNa karavI. darighra manuSya jema dhanavAnane tyAM raheluM suvaNa jUe tathA sparzI kare te paNa bhAgyahanane te dravyanI prApti thaI zakatI nathI, tema saccidAna da svarUpavALA AtmAnuM zravaNa tathA manana karyo chatAM paNa vairAgyarUpa bhAgyavinA viSayI janAne te AtmAnI prApti thaI zaktI nathI. zAstra, gurUnA vinaya, kriyA ane Avazyaka-e sa vyavahArane viSe nipuNa puruSAe savaranA aMgarUpa eTale sAdhanapaNe kahyA che, paNa savararUpa kahyA nathI. vANI, zarIra ane mananA pudgalA eTale paramANusamUhA (skA) prANInA saMbaMdhamAM svabhAvathI vilakSaNa hAya Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356]. zrI cha. a. jaina granthamAla. che. teo eTale upara kahelI bAhya kriyAmAM pariNAma pAmelA pudgale karmanirodharUpa phaLane vahana karanArA-prApta karanArA thatAM nathI, paNa AtmAnA svabhAvarUpa jJAnAdika-jJAna, darzana, nivRtti, kSamA vigere bhAve eTale cetananA pariNAme saMvarapaNAne arthAt karmanA niredhamAM kAraNapaNAne pAme che. ziSyanI je khAmIo hoya che te je upadezakanA dhyAnamAM AvatI nathI, te sAco upadezaka na samaje. AcAryAdi evA hovA joIe ke--ziSyanA alapa paNa deSa jANe ane tene yathAsamaye bedha paNa ApI zake. bhUlane vaza banelAne tiraskAra kare cogya nathI, kemake-tyAM temane deSa nathI. pUrva prabaLa saMskAra tenI veganI dizAmAM jhaDapathI gati karate hovAthI te sAme Takkara jhIlI ubhA rahevuM, e game tevA purUSArthI AtmAne mATe azakya ane asaMbhavita prAyaH che. koinA ekAda sAmAnya nirbaLa bhAgane dekhI tenA AkhA cAritranuM mApa kADhavuM yogya nathI. ApaNe bIjAnA AzayonI tulanA karavAmAM ghaNI vAra bhUla karIe chIe. ApaNe amuka kArya joIe chIe, paNa te kArya karavAne Azaya jotAM nathI. jevI jenI mane vRtti haya, tadanukULa manovRtti pramANe vadhavAthI yA pravRttithI manamAM AnaMda pragaTe che ane tevI mane vRttithI pratikULa vadavAthI yA tevA AcaraNathI manamAM arUci utpanna thAya che. Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 357 asamyak mAbatamAM sAmAne anukULa thavuM, te ahitaphArI hAi tajavA ceAgya che. amukanA upakAra karIza te tenAthI amuka jAtinA mane lAbha thaze-evI buddhi rAkhIne je upakAra kare che, te upakAra nathI paNa eka jAtinA levaDa-devaDanA vyApAra che. keTalIka vAra ApaNe bIjAnI dAkSiNyatA rAkhavI paDe che ane tethI karIne ApaNA manane aNugamatuM kAma karavAnI pharaja paDe che. jo dhArmika ane sAMsArika uttama kAmAM preraNA hoya, teA ja dAkSiNyatA sAcavavI ane tenuM ja nAma dAkSiNyatA kahevAya che. mAtsaya bhAvarahita ane pApakAya prati tiraskArasahita gAMbhIryaMtA ne dhairyaMtA-e anne pavitra Azayayukta jemAM dAkSiNyapaNuM hAya, te ja tenuM satya dAkSiNyapaNuM kahevAya. anyathA, e banne Azaya vinAnuM dAkSiNya paNu bhadrika AtmAne mAranArUM kAtila zastra jANavuM. pANImAM mIThuM' jema ekarasa thaI jAya che, tema AtmAmAM mananuM aikaya thavuM tenuM nAma samAdhi che. kahevuM te rUpuM ane karavuM te seAnuM, temaja tenA anubhava leve te ratnasamAna che. AtmaprasannatA 'sattvaguNa'nuM cihna che, paritApa upajAvave e 'rajoguNanuM cihna che ane dInatA krodhapramukha 'tamArguNa"nuM cihna che. adhamAdhama purUSanA lakSaNa A pramANe hAya che. sAcA-satpurUSane dekhI dveSa utpanna thAya, tenAM sAcA vacana Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA sAMbhaLI nidA kare, sAcI buddhivALAne dekhI rASa kare, saraLane bhUkha kahe, vinaya karanArane khuzAmatIA kahe, pAMca indriyA vaza karI hAya tene bhAgyahIna kahe, sAcA guNavALAne dekhI rASaIrSA kare, viSayAsaktimAM layalIna thAya ane nitya vikathA kare, AvA jIve azubha gatine prApta kare che. pAzavIya-1, dharmAMndha-2, vivekazUnya-3, zArIrika-4, svArtha-5, vaikArika-6, anA"-7, indrajAla-8, viSayaprema-9, aviveka-10, cala-11, vyaktiprema-12, sAdhyazUnya-13, naitika-14, kSayika-15, niHsAra-16, dha bIja-17, pUrva saMskAra-18,guNaprema-19, ane Atmika presa-20. A vIsa jAtinA prema che. prathamanA seAla saMsAravRddhinA hetu che, jyAre dhakhIja Adi chellA cAra prema muktinA uttarAttara kAraNarUpa che. dhamaja premanI sAmAnyathI mArgAnusArIpaNAthI zarUAta thAya che ane vizeSathI sabhya thI zarUAta samajavI. A prema sivAya dharmonI zarUAta thatI ja nathI. mekSa ApaNuM parama sAdhya hAvuM joIe, ApaNe zubha kAryo karIe chIe tenA tathA dAna, jJAna, kriyA, indricAnuM damavuM vigerenA hetu ze| ? kAI kaheze ke-janahita. janahita karavAnA hetu ze| ? A pramANe savAla pUchatAM pUchatAM chevaTe mAkSa prApta karavAnA hetu ja Avaze. AtmA sava vyavahArika upAdhiothI mUkAI sthiratAmAM rahe, e sthiti prApta karavAnuM sarvanuM aMtima sAdhya Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 359 che, ane huMmezane mATe avinAzI evA meAkSasukhane prApta karavuM e parama sAdhya che, tathA tene mATe ja prayAsa che ane hAvA joIe. je leAkanA vyavahAramAM pravate te ja vyavahArAgya kahevAya. lAke upAdeya padyArthImAM pravRtti ane haiya padAcauthI nivRtti zrutajJAna dvArA ja kare che, mATe vyavahAraceAgya zrutajJAna heAvAthI te ja atyaMta leAkeApakArI che. zrutajJAnanI bhAvanAthI AtmajAgRti, vivekadRSTine vikAsa ane buddhi sUkSma padArtho samajavAne lAyaka ane che, utsa-apavAda samajAya che, vastunI badhI dizAo jANI zakAya che ane sApekSavRttie vastutattvanA vicAra karavAnuM maLa Ave che. syAdvAda sRSTi te ja kahevAya che. tene laIne dareka vastu tathA darzananA bhedonA apekSAe saddabhAva samajI zakAya che. sarva janamatanuM cihna syAdvAda che. ' syAt ' padmanA a' kaMcit ' che; mATe je upadeza hAya tene savathArUpa jANI na levA, paNa upadezanA ane jANI tyAM ATalA vicAra karavA ke-A upadeza kyA prakAre che ?, kayA pratyeAjana sahita che ? ane kayA jIvane kAryakArI che ? ityAdi vicAra karIne atha grahaNa karavA. vividha dRSTibinduodvArA nirIkSaNa karyAM vagara kAi vastu sa'pUrNa svarupe samajavAmAM Ave nahi. A mATe syAdvAda upayAgI ane sArthaka che. vastusvarUpa jevA prakAranuM hAya tevI rItie tenI vivecanA karavI joIe. Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 ] zrI jI. a. jaita granthamAlA jyAre kAI paNa prakAranA pUrvagraha adhAI jAya che, tyAre vicAraka gaNAtA samartha AtmA paNa syAdvAda pradhAna jainadarzananI tattvavyavasthAne samajI zakatA nathI ane pariNAme vijAtIya bhramaNAomAM aTavAI mithyAtvanA gADha aMdhakAramAM DUbI jAya che. syAdvAda siddhAMtanA uddeza e ja ke--kAI paNa samajadAra vyakti kAI vastunA viSayamAM siddhAMta nizcita karatI vakhate peAtAnI pramANasiddha thatI prAmANika mAnyatAone na cheDe, paraMtu anyanI prAmANika mAnyatAonA paNa Adara kare. syAdvAda siddhAMta hRdayanI udAratA, dRSTinI vizALatA, prAmANika matabhedanI jijJAsA ane vastunA vividhapaNAnA khyAla para ja che. syAdvAdI eTale 'A paNa sAcuM ne te paNa sAcu" * Ameya kharUM ne temeya kharUM '-ema avyavasthita vicAravALA nathI hAtA. syAdvAda tema mAnavA ke manAvavA kahetA paNa nathI, ulTuM te tA dRSTine sthira karIne aneka dRSTie vastune jovAnuM kahe che. bhagavAna mahAvIranA syAdvAdanA pATha jaganI bhinna bhinna jaNAtI vicArasaraNIone bhinna bhinna apekSASTie samanvayanA dhAraNa para vicAravAnuM zIkhave che. anekAnta eTale kAI paNa eka vastune prAmANikapaNe aneka dRSTionA tapAsapUva kanA aneka dRSTinA-apekSAAnA Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa'graha [ 361 samuccaya. A mAtra vicAranA ja viSaya nathI, paraMtu AcaraNAmAM paNa tene sthAna che. syAdvAdanuM A zikSaNa jagatnA sAMpradAyika lahe- kAlAhalane zamAvavAmAM ane rAga-dveSane ThAravAmAM mahAn upayAgI che. syAdvAdanI pAchaLa sAmyavAdanuM rahasya che, arthAt-temAM samabhAvapUrvakanA vAda che. syAdvAdanA abhyAsapAThamAM 'apekSAvAda' ane 'samanvayavAda" prAdhAnya dharAvatAM hAI, e anne syAdvAdanA ja nAmAntara thaI paDyA che. anekAntavAda janatAmAM zAnta bhAvanuM vAtAvaraNa upajAvanAra che ane ethI ja e samabhAvanuM mULa che. eTalA mATe satpuruSA ane sAmyavAda paNa kahe che. nayavAda manuSya-prajAnI dRSTine vizALa ane hRdayane udAra manAvI maitrIbhAvanA rastA temane saraLa karI Ape che. A rIte jIvananA kalA zamAvavAmAM ane jIvanavikAsanA mArga saraLa karI ApavAmAM nayavAda saMskArI jIvananuM samatha aMga che. anekAntavAdanuM mUkhya dhyeya sapUrNa danAne samAnabhAvathI ( sarakhA bhAvathI nahi ) DhekhI mAdhyasthyabhAva prApta karavAnA che. A ja dharmavAda che ane A ja zAstranA mama che. jevI rItie pitA peAtAnA satra putrA upara samabhAva rAkhe che, tevI rItie anekAntavAda sapUrNa nayAne samAnabhAvathI dekhe che. jema saghaLI nadIe eka samudramAM jaIne maLe che, tema saghaLAM dAnA anekAnta dezanamAM Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 ] zrI che. a. jaina granthamAlA samAveza thAya che. ethI ja jainadarzana sarva danAne samanvaya kare che. jema anekAntASTi e ekAntASTi upara pravatatA matAMtarAnA abhinivezathI khacavAnI zikSA Ape che, tema te anekAntadRSTine nAme maMdhAtA ekAnta grAthI bacavAnI paNa zikSA Ape che. jaina pravacana anekAntarUpa che-ema mAnanAra paNu, jo temAM AvelA vicArazane ekAntarUpe grahaNa kare, te te sthUlaSTie anekAntasevI chatAM tAttviSTie ekAntI ja anI jAya che. jemAM anekAntASTi lAgu karavI hAya, tenuM svarUpa bahu bArIkAIthI tapAsavuM. tema karavAthI sthUlaraSTie dekhAtAM keTalAka viSe ApeAApa zamI jAya che ane vicAraNIya vastunuM tAttvika svarUpa cAkkasa rIte dhyAnamAM Ave che. zrI AnaMdaghanajI mahArAja pAtAnA racelA padmamAM khaLApA karI evA bhAva jaNAve che ke jo A sAteya nayAdine-anekAntavAdane eka bAjuthI joI e te te yAt asti lAge che, bIjI dRSTithI joI e teA te sthAt nAsti lAge che, vaLI avaktavya lAge che,-ema aneka rupe dekhAya che. vaLI e sAteya nace! tenA jUdA jUdA AkAramAM atAve che. AvuM tenuM svarUpa tA koI niSpakSa thaI ne jUe tA ja dekhI zake ne tevA te| jagamAM viralA ja che. peAtAnA matamAM Asakta hAya te tene samajAvI zakatA nathI. satyane satya na mAnatAM peAtAnuM satya mAnavArupa AgrahamAM masta khanI gayA haiAya, te kevI rItie dekhI zake? Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAmArthika lekhasa graha [ 363 bhagavAna mahAvIra jamAlIne kahe che ke-vyavahAra ane nizcaya e ubhaya dRSTine AdhAre kAI paNa mAnyatA sthira karavAmAM Ave agara pravRtti rahI zake. kevaLa vyavahAraSTi pramANe thatA bheda athavA virAdhabuddhi vadhAre keLavAya ane TUMkI dRSTi ne dheya khUTI jatAM sAdhya sudhI na ja pahoMcI zakAya : ane vyavahAra vinAnI kevaLa nizcayadRSTine kharA arthamAM anusaratAM nukazAna thAya. vaLI tema karanAra paNa ghaNA alpa hoya, paNa sAmudAyika hitanI saMbhAvanA ghaNI AchI rahe che. AthI nizcayadRSTine lakSyagata rAkhI vyavahAraSTi anusAra vartana karavAmAM ja kramika vikAsanA vadhAre saMbhava che. jemAM pratyakSa, anumAna Adi pramANeAthI viruddha kathana na hoya ane AtmAnI unnatine lagatA jemAM bhUri bhUri upadeza karyo hAya, evuM tattvanA gabhIra svarupa upara prakAza pADanAruM ane rAga-dveSa upara dabANu karI zakanAruM parama pavitra zAstra Agama 'kahevAya che. ' AgamamAM prakAza kareluM tattvajJAna ati gaMbhIra hAya che. ethI ja taTasthabhAvathI vicAravAmAM na Ave te arthanA anatha thaI javAne pUrNa saMbhava rahe che. durAgraDuMnA tyAga, jijJAsAguNunI pramaLatA ane sthiratA tathA sUkSmadRSTieTalAM sAdhanA prApta thayA hAya, teA AgamatattvAnA uMDANamAM niItAthI vicarI zakAya che. ', sAta naya athavA anaMta naya che, AtmAne ja artha che ane AtmA je badhAM eka e ja eka kharA Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 ] zrI jI. a. zveta granthamAlA naya che. nayanA paramArtha jIvathI nIkaLe teA phaLa thAya, chevaTe upazamabhAva Ave teA phaLa thAya, nahi tA jIvane nayanuM jJAna jALarUpa thaI paDe . ane vaLI ahaMkAra vadhavAnuM ThekANuM paNu ane : jagamAM manuSyeAnA kAI paNa viSaya sadhI ekasarakhA mata hAtA nathI, sanA vicArA jUdA jUdA hAya che chatAM apekSAvAdathI--anekAntavAdathI bhinna bhinna vicAremAM raheluM satya tAravI levuM ane je je asatya vicArA hAya te saMbadhI mauna rahI sahanazIlatA dhAraNa karavI. vicArAnI bhinnatAthI vyakti upara dveSa na karavA. dveSane zamAvavA mATe ja bhagavAne anekAntavAda prarupyA che. madhyastha puruSa sarva nacAne jUdI jUdI dRSTie mAna ApI tattvakSetranI vizALa sImAnuM avaleAkana kare che ane ethI ja ene rAga-dveSanI naDatara nahi thatI hAvAthI AtmAnI niLa dazA meLavavA bhAgyazALI thaI zake che. duDhigdha, pakSaSTi ane irSALu manuSya anyanA satya lakhANane asat-viparIta dRSTithI jUe che. enAmAM adezakabhAva tathA dRSTibhedanA tyAga nahi thayelA hAI satya vastu pratye premazUnyatA hAya che. 36 dharmarUpa AtmabhAva je je prakAre AtmA AtmabhAva pAme, te te prakAra dharmanA che, AtmA je prakAre anya bhAva pAme, te prakAra anyarUpa che paNa dharmarUpa nathI. Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 365 pUrvAcAryaviracita saMghasva rUpa kRla kam - sArtha 'keI ummaggaThiyaM, ummaggaparuvayaM bahu loyaM / dardu bhaNaMti saMgha, saMghasaruvaM ayANaMtA // 1 // ' 'suhasIlAo sacchaMdacAriNo veriNo sivapahassa / ANAbhaTTAo bahujaNAo, mA bhaNaMha saMghutti // 2 // ' "saMghanA svarUpathI ajJAta loko unmArgamAM sthira rahelA tathA unmArganI prarUpaNa karatA ghaNA manuSyane joIne saMgha kahe che. 1." paraMtu te saMgha kahevAtuM nathI, kAraNa ke sukhazIlIA, svachaMdAcArI, mekSamArgane verI ane zrI jinezvaranI AjJAthI bAhya-evA samUhane saMgha na kahevAya. 2." ' ammApiyasArittho sivagharathambho ya hoI susNgho| gALAvaka saMgha, agvamAMjaro rU " susaMgha mAtApitAnI sarakhe che, mokSarUpI gharanA thaMbhabhUta che ane zrI jinezvaranI AjJAthI bAhyA saMgha A saMsAramAM bhayaMkara sarpa jevo che. 3." ' asaMghaM saMgha je, bhaNaMti rAgeNa ahava doseNa / cheo vA mUlaM vA. pacchittaM jAyae tesiN| 4 / ' "rAga athavA zreSathI asaMghane saMgha kahenArane cheda athavA mUla prAyazcitta Ave che. (daza prakAranA prAyazcittamAMthI A sAtamuM ne ANuM prAyazcitta che.) 4." Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 ] zrI cha. a. jaina granthamAlA 'kAuNa saMghasadda-avavahAraM kuNati je ke'vi / papphoDiyasauNIaMDagaM va te haMti nissArA // 5 // " saMgha zabdane vApare che ane saMghane pratikULa vyApAra kare che arthAt azuddha vyavahAra calAve che, te cha phuTI gayelA pakSIne iMDAnI jevA nakAmA che-sAravagaranA che. 5." 'saMghasamAgamamiliyA je samaNA gAravehi kjaaii| sAhijjeNa karitI, so saMghAo na so saMgho / / 6 // ' "saMghanI aMdara maLelA sAdhuo rasa tathA ddhi Adi gAravanA kAraNavaDe saMghane svAdhIna kare te te saMghAta che, paraMtu saMgha nathI. 6." 'jo sAhije vaTTai, ANAbhaMge pavaTTamANANa / maNavAyAkAehiM, samANa dosaM tayaM viti / / 7 / ' AjJAbhaMgamAM pravartatA evA sAdhunI sahAyamAM manavacana-kAyAnA gavaDe je sAdhu vate che, te baMnene AjJAbhaMga-samAna doSavALA kahyA che. 7." "gALAmaM daM, mA jo vadaMti tuLa : avihiaNumoyaNAe. tesipi ya hoi vayalovo // 8 // " AjJAbhaMganA prasaMgane joIne je madhyastha puruSa tenuM nivAraNa karavA UThatA nathI ane mauna dhAraNa kare che, teone paNa avidhinI anumodanAvaDe vratane lepa thAya che.....' 'tesipi ya sAmannaM, bhaTThabhaggavayAya te haMti / je samaNA kajjAI, cittarakkhAe kubvati // 9 // " Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 367 > 'je sAdhu cittanI anukULatA mATe saMghane svAdhIna kAryo kare che arthAt-svaccha'paNe kAryo kare che, te sAdhunuM zrAmaNyapaNu bhraSTa thayuM che-te bhagnatratavALA thayA che. 9. tA titthayarArAhaNapareNa, suyasaMghabhattimateNa / ANAbhaTTajaNammi ya, aNusaTThI savvahA deyA // 10 // ' 8 zrI tIrthaMkaranI ArAdhanAmAM tatpara, temaja zrutasaMghanI bhaktimAM tatpara-evA sa`ghe AjJAbhraSTa evA janane haMmezAM zikSA ApavI joI e. 10.' ' savvo'vi nANadaMsaNacaraNaguNavibhUsiyANa samaNANaM / samudrAno ropha saMtho, muLasaMdhAtti jALa - sarvI evA jJAna-dazana-cAritraguNathI vibhUSita sAdhuAnA samudAya ja saMgha thAya che, kAraNa ke-saMgha te guNathI ja yukta levAnA che. 11. ' 'ikko'pi nAyabAI, avalaMbato vizuddhavavahAraM / so hoi bhAvasaMgho jiNANamANaM alaMghato // 12 // ' eka paNa nyAyavAdI vizuddhe vyavahArane avala ana karatA ane zrI jinezvaranI AjJAne nahi ullaMdhana karatA hAya, te bhAvasaMgha thAya che. ( kahevAya che. ) 12. ' phlo sAdU dhA sAmULI, sAvago ya saddo yA ANAjutto saMgho, seso puNa aTThisaMghAo // 13 // diyAno ro " : eka sAdhu, eka sAdhvI, eka zrAvaka ane eka zrAvikA zrI jinezvaradevanI AjJAthI yukta hAya tA te sadha che, sivAyanA-jinAjJAthI rahita hADakAMnA DhagalA che. 13. ' Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368] zrI cha. a. jaina granthamAlA * nimmalanANapahANo, saNasuddho crittgunnvto| titthayarANa vi pujjo, vuccai eyAriso saMgho // 14 // " nirmaLa jJAnathI pradhAna, darzanathI zuddha, cAritraguNavALo, zrI tIrthakarane paNa pUjya evA prakAranA saMghane saMgha kahevAya che. 14.' 'AgamabhaNiyaM jo pannavei, saddahai kuNai jahasatti / __ tayalukkavaMdaNijjo, dusamakAle'vi so saMgho // 15 // ' AgamamAM je kahyuM hoya te kahe, tenI zraddhA dhAraNa kare ane zakti mujaba AcaraNamAM mUke e saMgha dUSamakALamAM paNa traNeya lekane vaMdana karavA gya che. 15." Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education international For Private & Personal use only