________________
૧૨૦ ]
શ્રી જી. અ. જૈન ગ્રન્થમાલા
૧૫. વિવેકવાન્-આત્મા આત્માને, આત્માએ કરીને આત્માને માટે આત્માથી આત્માને વિષે જાણે, તે છ કારક છે. એ છ કારક જેને સાધકપણે પરિણમ્યા છે, તે મહાભાગને જડ-વિષમ એવા અવિવેકરૂપી વરની સાથે આસક્ત થવાનું ક્યાંથી હાય ? સ`સારમાં શરીર, આત્મા અને આદિ શબ્દથી વચન, ચિત્ત, ચૈતન્યાદ્ઘિના અવિવેકઅભેદ એ સદા સુલભ છે. તે દેહાત્માદિનું ભેદ પુરિજ્ઞાનઆત્માની એકતાના નિશ્ચય કાટિ જન્માવર્ડ દુર્લભ છે. સંસારમાં બધાય ભવસ્થ જીવે શરીર અને આત્માની અભેદવાસનાથી વાસિત જ છે. ભેદનાની કાઈક જ હાય છે. એવા ભેદજ્ઞાની તેજ વિવેકવાન્ કહેવાય છે.
૧૬. માધ્યસ્થ સ્વપક્ષમાં સત્ય અને પરપક્ષમાં નિષ્ફળ એવા નયામાં જેનું મન તુલ્ય સ્વભાવવાળુ છે, તે મહામુનિને માધ્યસ્થ જાણવા. તે અપક્ષપાતપણાએ કરીને તત્ત્વની પરીક્ષા કરનાર છે એમ સમજવું, પરંતુ એક નયપક્ષી મધ્યસ્થ થઈ શકે નહિ. સર્વ પ્રાણીએ પેાતાના કમ કૃત આવેશવાળા છે અને પેાતાના કમ ભાગવે છે. તેમની પ્રત્યે મધ્યસ્થ પુરુષ રાગદ્વેષ નહિ ધરતાં સમવૃત્તિથી રહે છે. પચિંતા રાગાદિના હેતુ છે અને આત્મચિંતા પરમ સુખ આપનાર છે. મધ્યસ્થ પુરુષના મનરૂપી વાડા યુક્તિરૂપી ગાયની પાછળ જાય છે, જ્યારે કદાગ્રહીના મનરૂપી મટ તેને પૂછડે કરીને ખેચે છે.
નિ યવાન્-આત્માથી ભિન્ન પદાર્થી, કે જે દેહ વિષયાઢિમાં સુખ આદિની આકાંક્ષા, આલેકાદિ સાત
૧૭
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
