________________
- રાસ,
રા
.
પ્રબદ્ધ જીવન
શકે કે તા ૧દ કેબઆરી 200,
મળવા જવાનું. ક્યાંક કડક શબ્દોમાં ફરિયાદ કરે, ક્યાંક કામની તેમના પ્રવાસોમાં પણ અવારનવાર સાથે જવાનો મોકો મને ઉઘરાણી પણ કરે અને ક્યાંક લાગણીપૂર્વક સામેનાની મુશ્કેલીનો મળેલો. ભદ્રેશ્વરનો ઇતિહાસ લખ્યો ત્યારે હું, બા અને બાપુજી રસ્તો કાઢવાનો પ્રયત્ન પણ કરે.
(રતિભાઈ) અમે ત્રણ ભદ્રેશ્વર પંદરેક દિવસ રહેલા. ગામના લેખનકાર્ય અને પ્રવાસો.
વડિલોને મળે, પૂજારીને મળે અને તેની વાતોની નોંધ કરે. પોતે થઈ શકે તે કામ તો જાતે જ કરે. પણ બનતું એવું કે જગડૂશાનો મહેલ, ચોખંડા મહાદેવ જેવા સ્થળોની જાતે મુલાકાત આવનાર વ્યક્તિ નાનું કે મોટું કામ-ખાસ કરીને લખવાનું કે લીધી. સાથે પૂ. કેસરીબાપા હતા અને બાજુમાં પૂ. અમરેન્દ્રવિજયજી પ્રકાશનનું કે સંપાદનનું-સોંપે ત્યારે કોઈને ના પાડી ન શકે અને તીથલવાળા બંધુત્રિપુટી હતા. વાતોની મહેફિલ જામે. અને ક્યારેક કામને પહોંચી પણ ન વળે. આવા સંજોગોમાં મારે પોતાના પાછલા વર્ષોમાં તેમને માનવધર્મ ઉજાગર કરે તેવું . તેમના કામમાં જોડાવાનું આવતું. પહેલાં પ્રુફ રીડિંગથી શરૂઆતથી કથા-સાહિત્ય લખવું હતું. તે દરમ્યાન શેઠ શ્રી કસ્તૂરભાઈએ તેમને થઈ. પછી ‘ગૌતમસ્વામી’ અને ‘ભદ્રેશ્વરનો ઇતિહાસ'નાં મેટર “શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીની પેઢીનો ઇતિહાસ’ લખવાનું કામ લખવાનું કામ આવ્યું. પછી ‘નગરશેઠ શાંતિદાસ ઝવેરી’ની ચોપડી સોંપ્યું. લગભગ બાર-ચૌદ વર્ષ આ કામ ચાલ્યું. છેલ્લે તો તેમની લખવાનું કામ સોંપ્યું. શેઠ શ્રી કસ્તુરભાઈએ આ કામ તેમને શક્તિઓ પણ ઓછી થતી ચાલેલી. શ્રી કનુભાઈ શેઠ, શ્રી વસંતસોંપેલ, પણ તેમનાથી તે કામ માટે સમય કાઢવો મુશ્કેલ હતો ભાઈ દવે, હું, તેમની પૌત્રી બહેન શિલ્પા-આમ બધાંની મદદથી એટલે મને સોંપ્યું. વળી જૈન'ના લેખો લખવાના હોય ત્યારે તેમનો કામ ચાલ્યું. બીજો ભાગ તો તેમના અવસાન પછી બહાર પડ્યો, હાથ ધ્રૂજતો એટલે ઘરમાંથી અમને અવારનવાર બેસાડતા. લખાવે આ ઇતિહાસ લખતી વખતે પંદર દિવસ પાલીતાણા જઈને રહ્યા. ત્યારે પાછા પૂડ્યા કરે કે “બરોબર લખ્યું ને?' વાંચ્યા વગર કશું નગરશેઠના વંડામાં ઉતારો. અમૃતલાલભાઈ સોમપુરા ત્યાં જ રહે. મોકલવું નહીં તે નિયમ. એટલે લખેલું બધું વંચાવે. કવર ઉપર તેમની સાથે શત્રુંજય ડુંગર ઉપર જઈને વિગતો નોંધતા. પુજારી, પણ નામ, સરનામું, ટિકિટ વગેરે જોઈ લે. તરત જ ટપાલ પોસ્ટ ચોકીદારને મળતા. તેને બે પૈસા આપતા. કરવા જવાનું. નિયમિતતા એવી કે “જૈન”માં બત્રીસેક વર્ષ દર શ્રી વલ્લભ સ્મારકના ખાતમુહૂર્ત સમયે નવેમ્બર ૧૯૭૯માં અઠવાડિયે લેખ મોકલે તેમાં માત્ર એક જ વખત લેખ ભાવનગર દિલ્હી પૂ. મૃગાવતીશ્રીજીના સાંનિધ્યમાં રહેલ. ત્યાં પૂરેપૂરો નહીં પહોંચેલો. જોડણીના એવા આગ્રહી કે એકાદ જો ડણી ભક્તિનો માહોલ. લહેરા, જીરા, ધર્મશાળા, કાંગડા વગેરે જગ્યાએ આપણાથી ખોટી થઈ હોય તો કેટલોય ઠપકો સાંભળવો પડે. પ્રવાસમાં ત્યાંના ભક્તોનો સાથ સહકાર. એકવાર વાંકાનેર પોતાના અક્ષર એકદમ મરોડદાર, ભાષાશુદ્ધિ પૂરેપૂરી, વિચારોને પૂ. કેસરીબાપાની સાથે અમે ઘરના પાંચેક જણ ગયેલ. ત્યાં તીથલવાળા સ્પષ્ટ રીતે રજૂ કરવાની તેમની શૈલી, એટલે આપણી પાસે પણ બંધુ ત્રિપુટીનું સાંનિધ્ય. તેમની સાથે પ્રાણજીવનભાઈની વાડીએ ચોકસાઈનો આગ્રહ રાખે.
ખૂબ સત્ત્વશીલ વાતો થતી. મહેસાણા તીર્થનો પરિચય લખવાનો તેમની પાસે પ્રકાશનના કામો ખૂબ આવતા. કેટલાય લેખકો હતો ત્યારે પૂ. જગનકાકા અને તેઓ-એમ બે જણ મહેસાણા અને સંસ્થાઓના પુસ્તકને છપાવવાનું કામ તેઓ પ્રેમપૂર્વક કરતા. ગયેલ. બંને ઉંમરલાયક અને છતાં સાહસપૂર્ણ રીતે ફોટા પાડીને, કાગળ પસંદ કરવા માટે ઘરે નમૂના આવે અથવા પોતે કાગળ નોંધ કરીને આવ્યા. ' ' માટે “કલ્યાણ પેપર માર્ટ' કે એવી ઑફિસમાં જતા. આપણે જેમ વાતો તો ઘણી છે. કદાચ રજૂઆતમાં મારાથી અંગત રજૂઆત ' કપડું હાથમાં પકડીને જોઇએ તેમ તેઓ કાગળ જોતા. ભાવતાલ પણ થઈ હશે, પરંતુ વિચાર-વાણી અને વર્તનમાં ઐક્ય દાખવીને, કરતી વખતે જણાવે કે “સંસ્થાનું કામ છે એટલે વ્યાજબી લેજો. માનવતાથી ભરપૂર જીવન જીવી જનાર રતિભાઈ આપણને ઘણું વધારે લેશો તો લોકો કહેશે કે રતિલાલ પૈસા ખાઈ ગયો.” આમ બધું શિખવાડી જાય છે. અંતે તો માણસ ગુણ અને દોષથી ભરેલો કરકસરથી પસંદગી કરે તેથી તો શ્રેષ્ઠિઓ, સાધુભગવંતો અને છે, તેમનામાં કદાચ અમુક દોષ મળે, પરંતુ તેમની જે નિસ્પૃહતા સંસ્થાઓ તેમના પર પૂરેપૂરો વિશ્વાસ મૂકતા. સંપાદન વખતે છે, તેમની જે કાર્યનિષ્ઠા છે તે અજોડ છે એમાં બેમત નથી. ફોટાઓની પસંદગી અને ગોઠવણી પણ આયોજનપૂર્વક કરે. આજના યુગમાં જ્યારે મૂલ્યોનો હ્રાસ થતો દેખાય છે ત્યારે તેમની ટાઇટલ પેજના નમૂના આવે ત્યારે કલર પસંદગીમાં પણ તેમની જીવનશૈલીની આ વાતો કિંવદંતી કે દંતકથા જેવી ભાસે. પરંતુ સૂઝ. કયા રંગ સાથે કયો રંગ ઉઠાવ આપે તે તેઓ સૂચવતા. પૂ. તેમણે તો પોતાની જાતને, કુટુંબના સભ્યોને અને સમાજને આ, પ્રદ્યુમ્નસૂરિજી, પૂ. આ. શીલચંદ્રસૂરિજી, પૂ. અમરેન્દ્રવિજયજી ટાંકણા મારી મારીને સુંદર શિલ્પ કંડારવાનો જ આદર્શ રાખેલો. વગેરે પાસે લખાણની ઉઘરાણી કરતા. ન લખતા હોય તેને લખતા કરે. ૮, શ્રીપાલ એપાર્ટમેન્ટ, દેરી રોડ, . . * * * ‘તમે લખો તો ખરા, સુધારશું, છપાવશું” આમ કહીને બળ આપે. કૃષ્ણનગર, ભાવનગર-૩૬૪ ૦૦૧
-
