________________
૬. જન, ૨00૮
મોટી સાધુવંદણાના સર્જક પૂ. જયમલજી મહારાજ
ગુણવંત બરવાળિયા ભારત વર્ષની પવિત્ર ભૂમિએ અનાદિકાળથી, સમયે સમયે યુગે યુગે) સંમતિમાં બદલી શક્યા. હવે તો માત્ર સંયમીજીવન સ્વીકારવામાં બાધક અનેક મહાપુરુષોને અવતરવાનું ગૌરવ પ્રાપ્ત કર્યું છે.
પ્રતિક્રમણ સૂત્ર આવડતું ન હતું તે જ બાકી રહ્યું હતું. એ જાણીને તેઓએ આવા એક મહાપુરુષ, આચાર્યશ્રી જયમલજી મ. સાહેબ જૈન ઉદ્યાનરૂપ પ્રતિજ્ઞા લીધી કે જ્યાં સુધી પ્રતિક્રમણ કંઠસ્થ ન કરી લઉં ત્યાં સુધી બેસીશ. બાગની રક્ષાને માટે રાજસ્થાનના જોધપુર જિલ્લામાં આવેલ મેડતા નહીં. એમનો આ સંકલ્પ ત્રણ કલાકના થોડા સમયમાં જ પૂરો થઈ ગયો. તાલુકાના લાંબિયા ગામે કામદાર મોહનદાસ મહેતાની સહધર્મિણી જેને શીખવામાં, સામાન્ય માણસને ૬-૬ મહિના લાગે છે એ આવશ્યક (ધર્મપત્ની) મહિમાદેવીની રત્નકણિએ વિ. સં. ૧૭૬૫, ભાદરવા સુદ ૧૩ના સૂત્ર (પ્રતિક્રમણ) ફક્ત ત્રણ કલાક (એક પહો૨)માં કંઠસ્થ કરી લીધું. રોજ જન્મ્યા હતા. એમના જન્મ સમયે પિતા મોહનદાસજીએ ભયંકર તત્પશ્ચાત, વિ. સં. ૧૭૮૮ માગસર વદ બીજી, ગુરૂવારે, મેડતા શહેરમાં ડાકુદળ ઉપર ઉલ્લેખનીય વિજય મેળવ્યો હતો, તેથી એ વિજય પ્રાપ્તિના પૂ. આચાર્યશ્રી ભૂધરજી મહારાજ સાહેબ પાસે જૈન ભાગવતી દીક્ષા અંગીકાર ફળસ્વરૂપે બાળકનું નામ “જયમલ' રાખવામાં આવ્યું.
કરી શ્રમણધર્મનું પાલન કરવા લાગ્યા. જયમલજી બચપણથી બહુમુખી વ્યક્તિત્વના સ્વામી હતા. એમનો ઉત્સાહ શ્રમણ જીવનમાં પગ મૂકતાની સાથે જ તેઓએ એકાંત૨ (વરસીતપ)ની તથા કાર્યકુશળતા અભુત હતી. અત્યંત તેજસ્વી પ્રભાવશાળી એમનું ઉગ્ર સાધનાની પ્રતિજ્ઞા લીધી અને ૧૬ વર્ષ સુધી એ નિયમનું પાલન કર્યું. વ્યક્તિત્વ કોઈના પર અમિટ છાપ પાડતું હતું. પુણ્યશાળી, મેધાવી ઉપરાંત, પારણામાં પાંચ પર્વતિથિને દિવસે પાંચેય વિગઇનો પણ ત્યાગ (બુદ્ધિમાન) બાળક જયમલજી પ્રાતઃકાળના સૂર્યની જેમ સતત પોતાની કરતા હતા. આ સિવાય, તેઓએ ૧૬ વર્ષ સુધી છઠ્ઠના પારણે છઠ્ઠ, ૨ બુદ્ધિ શક્તિને વિકસાવતા પ્રગતિ કરી રહ્યા હતા.
વર્ષ સુધી અઠ્ઠમના પારણે અઠ્ઠમ, ૩ વર્ષ સુધી ૫ ઉપવાસને પારણે પાંચ બાવીસ વર્ષની વયે, રિયાં નિવાસી કામદાર શિવકરણજી મુથાની સુપુત્રી
ઉપવાસનું તપ કર્યું. ઉપરાંત ૨૦ માસખમણ, ૧૦ બે માસખમણ, ૪૦ લક્ષ્મીદેવી, સાથે લગ્ન થયા. આણા તેડવાની તિથિ ચાતુર્માસ પછી નક્કી
A. અઠ્ઠાઈ, ૧૦ દિવસની અભિગ્રહ સાથેની તપસ્યા, એક ચોમાસી તપ અને થયેલ તેથી લક્ષ્મીદેવી પિયરમાં હતાં. જયમલજી મિત્રો સાથે, વ્યાપારના *
એક છ માસિક તપ કર્યું. વર્ધમાન આયંબિલ તપ વગેરેથી દીર્ધકાલીન તપ કામ માટે, કારતક સુદ ૧૪ના રોજ મેડતા ગયા હતા. મેડતાની બજારો કરાર
ગ કરીને, તેઓ પોતાના આત્માને તપાવીને સુવર્ણ બનાવવામાં જાગૃત રહ્યા. બંધ જોઈને અને એ બંધનું કારણ બધા વ્યાપારીઓ આચાર્યશ્રી ભધરજી એક ભવાવતારી આચાર્ય સમ્રાટ શ્રી જયમલજી મ.સા. નૈસર્ગિક મહારાજ સાહેબનું પ્રવચન સાંભળવા ગયા હતા, તેવું જાણીને તેઓ પણ પ્રતિભાના સ્વામી હતા, ઉપરાંત, પુરુષાર્થી, ઉત્સાહી, દઢ, ચારિત્ર્યનિષ્ઠ પોતાના મિત્રો સાથે પ્રવચન મંડપે પહોંચી ગયા.
પણ હતા. એમણે જે વર્ષે દીક્ષા લીધી તેજ વર્ષે પહેલા ચાતુર્માસમાં જ ૧૧ પૂજ્યશ્રી ભૂધરજી મ. સા. શેઠ સુદર્શનનું જીવનવૃત્ત પ્રકાશી રહ્યા હતા.
આગમ ગ્રંથોને કંઠસ્થ કર્યા. એટલું જ નહીં, ફક્ત ત્રણ વર્ષમાં તેઓશ્રીએ તેઓએ દર્શાવ્યું કે કેવી રીતે કપિલા અને મહારાણી અભયા, પોતાની
૩૨ આગમ ગ્રંથોની સાથે અનેક અન્ય ગ્રંથો પણ કંઠસ્થ કરી લીધા. ઉપરાંત માયાજાળથી શેઠ સુદર્શનને ભોગવાસનામાં ફસાવવાનો અથાક પ્રયત્ન
અન્ય મતના ગ્રંથ વેદવેદાંત, શ્રુતિ, સ્મૃતિ, ન્યાય, દર્શન વગેરેનું અધ્યયન કરે છે અને કેવી રીતે શેઠ સુદર્શન પોતાના વ્રતમાં અડગ રહે છે? રાજા
પણ પંડિત મુનિશ્રી નારાયણદાસજી પાસેથી વિનયપૂર્વક ગ્રહણ કરી લીધું. દધિવાહને, પરિસ્થિતિને વશ થઈ મજબૂરીથી શેઠને શૂળીની (ફાંસી) સજા ક્ષમાશ્રમણ પૂજ્યશ્રી ભૂધરજી મ.સા.ના દેહાવસાન સમયે આપે પ્રતિજ્ઞા કરી અને ધર્મ શીલ તેમજ બ્રહ્મચર્યના પ્રભાવથી શુળીથી બચી જવાય છે કરીકે ‘આજથી જીવનપર્યંત ક્યારેય લાંબા થઈને સૂઈને ઊંઘ કરીશ નહીં.' (જાણે શુળીનું સિંહાસન) એ ઘટનાનું વર્ણન રજૂ કરીને, આચાર્યશ્રીએ આ નિયમ ૫૦ વર્ષ સુધી, જીવનની આખરી પળ સુધી એમણે પાળ્યો ! આ બ્રહ્મચર્યના મહત્ત્વ પર પ્રભાવશાળી ઉદ્બોધન કર્યું. આ સાંભળીને પ્રત્યાખ્યાનના પ્રભાવને લીધે જ તેઓશ્રી એ ૭૦૦ ભવ્ય આત્માઓને જયમલજીના હૃદયનું પરિવર્તન થયું. એમણે વિચાર્યું કે આજીવન પૂર્ણ દીક્ષાનું દાન આપ્યું. પૂજ્યશ્રીએ મોટી સાધુ વંદણા રચી જૈન ભક્તિ બ્રહ્મચર્યવ્રત પાળવાથી તો આઠ-આઠ કર્મ શૂળીઓ સિદ્ધશિલા રૂપ સાહિત્યને સમૃદ્ધ કર્યું છે. સિંહાસનમાં બદલાવી શકાય છે. ભરી ધર્મસભામાં તેઓએ ઊભા થઈને, એકાવતારી આચાર્યસમ્રાટ શ્રી જયમલજી મ.સા. સંયમ સુમેરુ તો હતા આજીવન બ્રહ્મચર્યવ્રતનો સ્વીકાર કર્યો અને એ વ્રતના સુદઢ પાલન માટે જ સાથોસાથ તેજસ્વી કવિ, બહુશ્રુતધર, ધર્મપ્રભાવક અને સમર્થ સમાજ સંયમી જીવન જીવવાનો, દઢ નિશ્ચય કરી લીધો.
સુધારક પણ હતા. આપે અનેક રાજા-મહારાજાઓ, નવાબો, ઠાકુરો, જયમલજીના સંયમ સ્વીકારવાના નિર્ણયને જાણીને પિતા મોહનદાસજી, જાગીરદારોને શિકાર, પરસ્ત્રી ગમન મદ્ય-માંસ સેવન વગેરે સાત માતા મહિમાદેવી, ભાઈ રિહમલ, પત્ની લક્ષ્મીદેવી તથા સાસુ-સસરા વગેરે
વ્યસનોનો ત્યાગ કરાવ્યો હતો. સ્થળ-સ્થળે યોજાતા પશુ બલિયજ્ઞ, , બધાં સ્વજનો મેડતા દોડી ગયાં. એમણે અનેક રીતે રોકવાના પ્રયત્ન
નરબલિયશ અને દાસ પ્રથા, સતી પ્રથા વગેરે મિથ્યા આડંબરોને બંધ કર્યા, આખરે તેઓ પોતાની વિલક્ષણ બુદ્ધિશક્તિથી બધાનાં વિરોધને કરાવ્યા. - '
* ૨Eાબ,
