________________
તા. ૧૬ સપ્ટેમ્બર, ૨૦૦૮
પ્રબુદ્ધ જીવન
શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ દ્વારા પર્યુષણ વ્યાખ્યાનમાળાનું આયોજન
પ્રદક્ષા જાની
શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ તરફથી ૭૪મી પર્યુષણ વ્યાખ્યાનમાળા સેવંતીલાલ કાંતિલાલ ટ્રસ્ટના આર્થિક સહયોગથી જૈન ધર્મના અભ્યાસુ ડૉ. ધનવંત શાહની અધ્યક્ષતા હેઠળ નવ દિવસ સુધી ન્યૂ મરીન લાઇન્સ સ્થિત પાટકર હૉલમાં યોજાઈ હતી. ૨૭મી ઑગસ્ટથી ચોથી સપ્ટેમ્બર સુધી યોજાયેલી આ વ્યાખ્યાનમાળા શ્રાવકો માટે જ્ઞાન અને ભક્તિરસની ગંગા બની હતી. પર્વાધિરાજ પર્યુષણ દરમિયાન તીર્થંકરોની ઉપાસનાની સાથે જરૂરતમંદ સંસ્થાઓને ઉપયોગી થવાનો અનોખો સેવાયજ્ઞ સંઘે ઈ. સ. ૧૯૮૫થી શરૂ કર્યો છે. તેના ભાગરૂપે ગુજરાતના અંતરિયાળ વિસ્તારોમાં સેવાપ્રવૃત્તિ ચલાવતી સંસ્થાઓ માટે દર વર્ષે નાકાં એકઠા કરી આપવામાં આવે છે. તે અનુસાર આ વર્ષે નવસારી જિલ્લામાં મોલી સ્થિત કસ્તુરબા સેવાશ્રમને મદદરૂપ થવાની
ટહેલ નાખવામાં આવી હતી. તે સંસ્થા માટે આશરે ૨૧ લાખ
રૂપિયા જેટલી રકમ એકઠી કરાઈ હતી. કપડવંજ સ્થિત મંદબુદ્ધિના બાળકો માટેની શાળા માટે રમકડાં આપવાની ટહેલને પણ સારો પ્રતિસાદ મળ્યો હતો.
‘સંઘ’ના પ્રમુખ રસિકભાઈ શાહ તથા ઉપપ્રમુખ ચંદ્રકાંત શાહે મરોલી સ્થિત કસ્તુરબા સેવાશ્રમ સંસ્થાને ઉદાર હાથે સહાય ક૨વાનો અનુરોધ કર્યો હતો. ખજાનચી ભૂપેન્દ્ર ઝવેરી અને સહમંત્રી વર્ષાબહેન શાહે દાતાઓના નામની વિગતો જાહેર કરી હતી. મંત્રી નીરુબહેન શાહે આભારવિધિ કરી હતી.
જૈન ધર્મનું મેઘધનુષ વિશે ડૉ. કુમારપાળ દેસાઈ
ધર્મચિંતનના ચાર સૂત્રો વિશે વસંતભાઈ ખોખાની
ધર્મ સિવાય બીજું કોઈપણ કાર્ય કરવું નહીં. જે કાર્ય કરવાથી ધર્મનું આરાધન ન થાય તેનાથી અળગા રહેવું જોઈએ. બીજું, કોઈપણ સંજોગોમાં જીવમાત્રની હિંસા કરવી નહીં, જેવો મારો આત્મા છે એવી જ આત્મા બીજાનો છે એવો ભાવ રાખવો. બીજાના જીવને આદર આપવો. કોઈપણ પ્રાણી વધને યોગ્ય નથી. અહિંસા જૈન ધર્મની આગવી ઓળખ છે. અભયથી ઉત્તમ કોઈ દાન નથી. ત્રીજું, જગતમાં આત્મા શાશ્વત છે અને જીવન ક્ષણડી.ભંગુર છે. આ જગત પંખીના માળા જેવું છે. રાગમાંથી ઉત્પન્ન થયેલા પ્રેમમાંથી બંધનો આવે છે. પુત્રપ્રાપ્તિની મહેચ્છા સ્નેહરાગ છે. કામરાગમાં નાણાં વડે મેળવી શકાય એવા ભૌતિક-ક્ષણિક સુખો ભોગવવાની લાલસાનો સમાવેશ થાય છે. દૃષ્ટિરાગમાં અહમ્ અને પ્રતિષ્ઠાની એષણાનો સમાવેશ થાય છે. ઇચ્છાઓ ક્યારેય પૂરી થતી નથી તે હંમેશા વધે છે. ચોથું જીવને વિવેક હોતો નથી. ઇશ્વરનો ઉપદેશ માનવો કે ડૉક્ટરની સલાહ તેમજ ગુરુની શીખામણ માનવી કે વકીલની સલાહ તેની સમજ પડતી નથી. અંતર્મુખ થઈને પ્રજ્ઞાથી પરમતત્ત્વને પામવાનો, ઓળખવાનો પ્રયત્ન કરો. તેના વડે થોડા જન્મોના ફેરામાંથી બચી શકાશે. ગુરુ ગૌતમ સ્વામી વિશે ભારતીબહેન ભગુભાઈ શાહ
દિવાળીમાં ચોપડા પૂજન ટાણે આપણે તેમાં ગૌતમ સ્વામીની લબ્ધિ હોજો એવું લખાણ લખીએ છીએ તે ગુરુ ગોતમ સ્વામીમાં વિદ્યા, વિનય, વિદ્યુક, સરળતા, સમર્પશ, સમતા, ત્યાગ, તપ અને તિતિક્ષા એ નવ ગુણ હતા. ગૌતમ સ્વામીનો જન્મ ગૌતમ કુળમાં થયો હતો. તેમના પિતાનું નામ વાસુદેવ હતું. તેમનું બાળપણનું નામ ઈન્દ્રવૃતિ હતું. તેમના ભાઈઓના નામ અગ્નિવૃતિ અને વાયુવૃતિ હતાં. સ્વામીનો અર્થ સ્વમાં એટલે કે પોતાનામાં અમી ભરવું. જે પોતાના માનવ જીવનના ઘડામાં અમી ભરે છે તે સ્વામી બને છે. સૌમિલ બ્રાહ્મણ દ્વારા થતાં યજ્ઞ સમયે પ્રભુ
૧૩
જૈન ધર્મની પરંપરા શબ્દસ્થ અથવા ગ્રંથસ્થ નહીં પણ હૃદયસ્થ છે. બીજી વિશેષતા પ્રાચીનતા છે. જૈન ધર્મ બૌદ્ધ ધર્મનો સમકાલીન નહીં પણ તેનાથી પુરાણો છે. ત્રીજી વિશિષ્ઠતા વાણિજ્ય છે. ટ્રસ્ટીશિપના સિહાંતની વાતો થોડા દાયકાથી સંભળાય છે પણ દાન અને સ્નેહ જૈનોના લોહીમાં છે. દુષ્કાળ સમયે જગડુશા શેઠે માત્ર ભારત નહીં પણ છેક કંદહાર સુધી ૧૧૪ દાનશાળા શરૂ કરી હતી. પોતા માટે ઓછું અને સમાજ માટે વધુ વાપરવાની જૈનોની પરંપરા છે. ત્યાગ ચોથી ખાસિયત છે. પ્રભુ મહાવીરે રાજપાટ અને પરિવારનો ત્યાગ કર્યો હતો અને વનમાં આશ્ચર્ય લીધો હતો. પાંચમી ખાસિયત બાહ્યશત્રુ કરતાં અંદરના શત્રુઓને જીતવા પર વધુ ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે. છઠ્ઠી વિશિષ્ઠતા વૈરાગ્યની છે. રાજા કુમારપાળની વિજયયાત્રામાં ફર્યા પછી તેમના ગુરુ હેમચંદ્રાચાર્યે રાજ્યમાં અન્નવસ્ત્ર વિના જીવતા લોકોની વાત કરી હતી. રાજાના ગુરુ હોવા છતાં હેમચંદ્રાચાર્ય સાવ સામાન્ય
અંગવસ્ત્ર ઓઢીને વિજયયાત્રામાં ફર્યા હતા. જૈન સાધુઓ ઓછામાં ઓછા અન્નવસ્ત્રથી જીવન વ્યતિત કરે છે. જૈન ધર્મ માત્ર મનુષ્યને નહીં પણ જીવ માત્ર અને પ્રકૃતિને પ્રેમ કરતાં શીખવે છે તે તેની સાતમી વિશિષ્ટતા છે. જૈન ધર્મમાં માત્ર પશુઓના નહીં પણ પર્યાવરણના અધિકારીની વાત પણ છે. આ સાતેય વિશિષ્ટતાઓ મેઘધનુષના રંગોની જેમ એકમેકથી સંકળાયેલી છે.
