________________
૨૪
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬ નવેમ્બર, ૨૦૦૮
ચિદાનંદજી (ધર્મગુરુ) એમ ત્રણે ગુરુઓને પ્રત્યેક ઢાળને અંતે સમકાલીન લેખક દ્વારા લખાયેલું હોવાથી વિશેષ મહત્ત્વનું બની ભાવપૂર્વક સ્મરે છે. કવિ અચલગચ્છીય હોવા છતાં તપાગચ્છીય રહે છે. આ ટૂંકની પ્રતિષ્ઠા તપાગચ્છના અંતિમ શ્રીપૂજ્યોમાંના ગુરુઓ પાસેથી વિદ્યા પ્રાપ્ત કરી, તેમાં તે-તે ગુરુઓની વિશાળતા એક શ્રી દેવેન્દ્રસૂરિએ કરાવી, તેમ જ ત્યાં બિરાજમાન અને કવિ રત્નપરીક્ષકની વિદ્યાપ્રીતિના પણ દર્શન થાય છે. ગુરુપાદુકાઓમાં જિનેન્દ્રસૂરિ અને કવિના વિદ્યાગુરુ
કવિએ અન્ય ગચ્છોના ગુરુજનોનો ભાવપૂર્વક સ્વીકાર કર્યો અમરવિજયજીના પાદુકા પણ છે. તે વિગત વિશેષ નોંધપાત્ર છે. હોવાથી કવિનું માનસ વિશાળ બન્યું છે, આથી જ કવિ ટૂંકની એ જ રીતે રાયણપગલાંનો જીર્ણોદ્ધાર પ્રેમાભાઈ શેઠના ભાવનગર પ્રતિષ્ઠા કરનાર શ્રાવકો તેમ જ કરાવનાર આચાર્ય ભગવંતોનો પેઢીના મુનિમ જયચંદના પુત્ર ખેમચંદે કરાવેલા જીર્ણોદ્ધારની પરિચય આપતા તેમના ગચ્છોનો આદરપૂર્વક ઉલ્લેખ કર્યો છે. વિગત મળે છે તે નોંધપાત્ર છે. પ્રસ્તુત રચના “શ્રી અચલગચ્છીય
ઝવેરસાગરજી “રત્નપરીક્ષક' ભાવનગરમાં મુખ્યત્વે સ્થિરતા રાસસંગ્રહ’નું અવલોકન કરતા મારી નજરે ચઢી, અને પૂ. મુનિશ્રી કરી રહેલા ભાવસાગરજીના શિષ્ય હતા. કવિ તે સમયની દ્રવ્યાદિક સર્વોદયસાગરજી મ. પાસે તેની પર સંક્ષિપ્ત વિવરણ સાથે આ ધારણ કરનાર યતિ પરંપરામાં દિક્ષિત થયા હોય એ વિશેષ તીર્થમાળા સ્વતંત્રરૂપે પ્રગટ થાય એવી ભાવના મેં દર્શાવી. પૂ. સંભવિત છે. પોતે ચિદાનંદજી સમાન નિઃસ્પૃહ-યોગીજનોના મુનિશ્રીએ સંક્ષિપ્ત વિવરણ લખવાની જવાબદારી મારા પર છોડી. પરિચયમાં આવ્યા પછી શુદ્ધ સાધુત્વનો બોધ પ્રાપ્ત કર્યો હશે, મોતીશા શેઠના પુત્રને અંગ્રેજમંડળી સલામ ભરતી. પ્રેમાભાઈએ પરંતુ પરંપરા તેમ જ મનમાં રહેલા મોહ પર સંપૂર્ણ વિજય ઘડિયાળ સ્થપાવી વગેરે યુગ પરિવર્તનની સૂચક વિગતો પણ મેળવવા અસમર્થ રહ્યા હોય, એવું તેમની રચના પરથી જણાય સમાવેશ પામી છે. આ રીતે મને સિધ્ધગિરિરાજની ભક્તિ કરવાનો છે. માટે જ કવિ “રત્નાકર પચ્ચીસી'ની યાદ અપાવે એવા અવસર પ્રાપ્ત થયો છે, તેને હું મારું સદ્ભાગ્ય માનું છું. અંતરતમના પશ્ચાતાપના ઉદ્ગારોની અભિવ્યક્તિ કરે છે. શ્રી શત્રુંજ્ય તીર્થની યાત્રાનો મહિમા તો અપાર છે જ, પરંતુ ‘ત્રિકરણ જોગે સિદ્ધગિરિમાં, માગું એક પસાયો
તેના ધ્યાનનો મહિમા પણ અનોખો છે. ઇણ ભવમાં યતિવેશ ધરીને, ભ્રષ્ટ સે અધિક ગણાયો રે, પંડિત વીરવિજયજી ૨૧ ખમાસણના દુહામાં કહે છે. કંચન કામિની નેહ રમે હજી, મન ધીરજ નહીં છાયો, ‘વિમલાચલ પરમેષ્ટિનું ધ્યાન ધરે માસ ગુરુ કૃપા શ્રદ્ધા કછુ ભાસે, શુદ્ધ ક્રિયા ઘર નાયો રે,
તેજ અપૂરવ વિસ્તરે, ઘૂમે સઘલી આસ.” જ્ઞાન ક્રિયા સંપૂરણ પ્રગટે, સંવર ભાવ દીપાયો.
તો અન્ય કવિએ પણ કહ્યું છે, આતમ અંગ અબંધ પ્રકાશે, દીયે એ વિનંતી સુણાયો રે.’ ‘વિમલગિરિ ધ્યાવો રે ભવિકા, વિમલગિરિ ધ્યાવો,
કવિનું આ નિખાલસ આત્મકથન અને ઉર્ધ્વગમન માટેની ઘેર બેઠા પણ બહુ ફળ પાવો.” પ્રાર્થના આપણા અંતરને સ્પર્શે છે.
કવિ ઝવેરસાગરજી પણ પ્રારંભિક દુહામાં કહે છે, કવિએ તીર્થોની જિનપ્રતિમા સંખ્યાની તો ગણતરી કરી જ ‘સમરે નિત્ય સવારમાં, નિજ ઘર બેઠા જેહ છે, પરંતુ આ તીર્થાધિરાજના પ્રત્યેક અંગ આદરણીય છે, પાવન તીરથ જાત્રા ફળ લિયે, જે ભવિ ભણશે એક.” છે, એથી કવિ ત્યાં રહેલ મુનિમૂર્તિઓ, શેઠ-શેઠાણી, આમ, આ તીર્થમાળા (મુનિ સર્વોદયસાગરજી દ્વારા મઠારાયેલી મરૂદેવામાતા, અન્યષ્ટિઓની મૂર્તિઓ, માર્ગમાંના વૃક્ષો આદીની મંત્રોચ્ચારયુક્ત કરાયેલી પૂજા) ભવ્ય જીવોને શ્રી સિદ્ધગિરિની ગણતરી પણ મૂકી છે. કવિએ પ્રસ્તુત કરેલી વૃક્ષસંખ્યાને આધારે નવટૂંકયુક્ત ભાવયાત્રા કરવામાં સહાયક બને, તેમ જ શ્રી વર્તમાનકાળમાં ગિરિરાજ પર પુનઃ વૃક્ષ સ્થાપનાના કાર્યને વેગ ગિરિરાજની યાત્રા કરનારને નવટુંકની યાત્રા વિશેષ મળ્યો છે.
ભાવભક્તિપૂર્ણ બની રહે અને સૌ આત્માઓ વિમલગિરિવરના ચોદમી ઢાળમાં પાલીતાણા નગરમાં તે સમયના બે દેરાસરોથી ધ્યાને નિજ આત્માની વિમલતા પ્રગટાવી સિધ્ધગિરિના આલંબને માંડી શ્રી શત્રુંજ્ય પર્વત પરના સર્વ પગલાં આદિ વર્ણવ્યા છે. બે સિદ્ધપદને પ્રાપ્ત કરનારા થાઓ એ શુભેચ્છા. દેરાસરોનો ઉલ્લેખ પણ ઇતિહાસ દૃષ્ટિએ મહત્ત્વનો છે.
સરનામું : એ/૩૧, ગ્લેડહર્ટ, ફિરોઝ શાહ રોડ, સાંતાક્રુઝ સમગ્ર તીર્થમાળાનું ઐતિહાસિક દૃષ્ટિએ મહત્ત્વ નિઃસંશય છે (વેસ્ટ), મુંબઈ-૪૦૦ ૦૫૪. જ, પરંતુ તેમાં પણ શ્રી જિનેશ્વરસૂરિની ટૂંકની પ્રતિષ્ઠાનું વર્ણન ફોન નં. : ૨૬૧૦૦૨૩૫ | ૯૮૯૨૬-૭૮૨૭૮
