________________
તા. ૧૬ ડિસેમ્બર, ૨૦૦૮ પ્રબુદ્ધ જીવન
| ૧૩ નથી, આપણા ગુજરાતીઓ પણ સૌ કોઈ ગુજરાતી છે તે કરતાં હોય’...બહાર જે છે તે મારું પણ છે અને તમારું પણ છે, એવો તે અમદાવાદી કે સુરતી કે ચરોતરી કે પટ્ટણી કે મારવાડી, અગર ભાવ આવે ત્યારે, સમાજ નિર્મિત થઈ શકે તો આપણી વચ્ચે તો નાગર કે બ્રાહ્મણ કે વાણિયો કે અનાવિલ કે જૈન કે પટેલ કે એકતા, સંગઠન, નિકટનો સંબંધ અને પરસ્પરનું અવલંબન બીજું કંઈ વિશેષ છે. મતલબ કે પ્રજાપણાનો કે એક્યભાવનો આપણને એક સૂત્રે બાંધે’ પણ ભારતના ધર્મોએ અંતર્મુખતા અભાવ અન્ય કરતાં વિશેષ છે. આની તુલનાએ અમેરિકાના ૨૧૯ શિખવી, સંપ, સહકાર દ્વારા સમાજઘડતર થાય છે તે ન શિખવ્યું; વર્ષના લોકશાહીના ઇતિહાસમાં બરાક ઓબામા પ્રથમ અશ્વેત એટલે આ દેશમાં સમાજ, રાષ્ટ્ર કે દેશના એજ્યની ભાવના જાગ્રત પ્રમુખ તા. ૪-૧૧-૦૮ના રોજની ચુંટણીમાં વિજયી નીવડ્યા ન થઈ શકી.” શ્રી રજનીશજી રાષ્ટ્ર-ઐક્ય અને રાષ્ટ્ર નિર્માણમાં ત્યારે અઢી લાખની મેદની સમક્ષ પ્રવચન આપતાં કહ્યું: ‘લોકોની, બીજી અડચણ દર્શાવતાં કહે છે કે વ્યક્તિને પોતાનાં પૂર્વજન્મના લોકો દ્વારા, લોકો માટે, ચાલતી સરકાર બે સદી પછી પણ આ કર્મફળ ભોગવવા પડે છે, તેઓના મતે ગરીબી વ્યક્તિના કર્મનું પૃથ્વી પરથી ભૂંસાઈ ગઈ નથી. અમેરિકાની ખરી તાકાત તેનાં ફળ નથી, પરંતુ સમાજની વ્યવસ્થાનું પરિણામ છે. સમૂળી શસ્ત્રો કે સંપત્તિમાં નહીં પણ તેના સિદ્ધાંતોમાં છે. અમેરિકાની ક્રાન્તિમાં મશરૂવાળાએ દર્શાવેલ છે તે હજારો વર્ષથી મળેલી ખૂબ જ સ્ટેટ્સ (ડેમોક્રેટ અને રિપબ્લિકન) તરીકે વહેંચાયેલાં વર્ણવ્યવસ્થાને રજનીશજી ત્રીજા અંતરાયરૂપ ગણે છે. રાષ્ટ્ર-એક્ય રાજ્યોનો સમૂહ નથી. અમે હંમેશાં “યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ ઓફ અમેરિકા ને રાષ્ટ્રનિર્માણ માટે તેઓ લખે છેઃ “ભારતને એક રાષ્ટ્ર બનવું હતાં અને રહીશું.' આપણે ત્યાં આવી રાષ્ટ્ર-ઐક્ય-ભાવના છે? હોય તો ‘લગ્ન ઉપર દરેક ધર્મે મૂકેલાં બંધન તોડી નાંખવા જોઇએ. સિદ્ધાંત-વિહોણું રાજકારણ આપણી નાલેશી છે, અને એણે દરેક જાતિ અને વર્ણને એકબીજાના કુટુંબમાં પ્રવેશ પામવાની આપણા રાષ્ટ્રને છિન્નભિન્ન કરી દીધું છે. નદીઓના પાણીના છૂટ હોવી જોઇએ. તો, એક બીજામાં પ્રવેશ કરનારાના તાણાવાણા ઝઘડા, સરહદોના ઝઘડા, યુ.પી., બિહાર અને મહારાષ્ટ્રના ગૂંથાઈ જશે, અને એ તાણાવાણાની ગૂંથણીમાંથી જ રાષ્ટ્ર નિર્માણ તાજેતરના બાલિશ ઝઘડા લોકશાહી રાજ્યના લાંછનરૂપ છે. થશે.” ચિત્યકોટિનું આ વિધાન ‘થિયરી'માં સારું ને સત્ય લાગે
આપણા મૂર્ધન્ય ચિંતક સ્વ. કિશોરલાલ મશરૂવાલાએ “સમૂળી છે, પણ વ્યવહારુ દષ્ટિએ એ શક્ય છે? ક્રાન્તિ’ નામે એક નાનકડું પણ અતિશય મૂલ્યવાન પુસ્તક લખ્યું એમનું આ વિધાન સત્ય છે કે “ભારતનાં બધાં રાજ્યોમાં છે. તેમાં તેમણે આપણી પ્રજાના હાડમાં હજારો વર્ષથી ઘર કરી જ્ઞાતિવાદનું રાજકીય સ્તરે પોષણ થઈ રહ્યું છે. એનાં અનિષ્ટ બેઠેલા જન્મજાત ઊંચનીચની ભાવના અને અધિકારવાદ આપણા પરિણામ આપણે ભોગવી રહ્યા છીએ અને ભોગવતા રહીશું-જો તમામ પ્રજાકીય અનિષ્ટોના મૂળમાં છે એવું નિદાન કરેલું. જ્ઞાતિ-પ્રથાને જ જડમૂળથી ઉખાડીને ફેંકી નહીં દઇએ તો પ્રજામાનસની સંકીર્ણતાનાં મૂળિયાં આ ભૂમિમાં ઊંડાં પ્રસરેલાં રાજનેતાઓ, ધર્મના વડાઓ અને સામાજિક કાર્યકરો, ધર્મોના છે. મશરૂવાલાના મતે તો આ બે મર્યાદાઓ જ, ઇતિહાસકાળ નામે થતા અન્યાયોને સમજી તેને દૂર કરવા કમર કસીને આગળ દરમિયાન હિંદુઓના હાડના કેન્સરરૂપ નીવડી છે. આજે પણ આવશે તો ભારત જરૂર એક રાષ્ટ્ર બનશે અને તો જ એ આંતર આપણા સમાજ-શરીરમાં એવા કેન્સરનું કામ કરી રહી છે. રાષ્ટ્રીયતાના ફૂલને પણ ખિલવી શકશે.' ‘સમૂળી ક્રાન્તિ’માં મશરૂવાળા બે વસ્તુઓ ઇચ્છે છે: ‘આપણા
* * * લોહીમાંથી જ્ઞાતિ ભાવનાનો સંસ્કાર અને સમાજમાંથી
૨૨/ ૨, અરુણોદય સોસાયટી, અલકાપુરી, વડોદરા-૭ જ્ઞાતિસંસ્થા નાબૂદ કરવાની.
ફોન નં. : (૦૨૬૫) ૬૬૨૧૦૨૪ રાષ્ટ્રીય એકતા માટેના રજનીશજીના વિચારો પણ ક્રાન્તિકારી છે. તેઓ લખે છેઃ ‘હું પોતે રાષ્ટ્રભાવનો વિરોધી છું. કોઈપણ શ્રી કસ્તુરબા સેવાશ્રમ મરોલી, જિ. નવસારી સીમા, ગમે તેટલી મોટી કેમ ન હોય, પરંતુ એ જો મનુષ્યના
ના વધારાના રૂા. ભાગલા પાડતી હોય તો તે માનવવિરોધી છે. રાષ્ટ્રનો ભાવ
અગાઉનો સરવાળો ૨૩,૫૨,૯૫૮ માનવીઓ વચ્ચે દિવાલો ઊભી કરતો ભાવ છે, છતાં કમનસીબી
(૧) શ્રી મગનલાલ એમ. સંઘવી
૩,૦૦૦ છે કે આપણો દેશ હજી એક રાષ્ટ્ર પણ બની શક્યો નથી.' એના
(૨) શ્રી પ્રવિણચંદ્ર પી. શાહ
૩,૦૦૦ મુખ્ય કારણમાં તે કહે છે કે “ભારતમાં ધર્મને ખોટી રીતે સમજાવાયો
(૩) શ્રી ધૈર્યકાન્તા પી. શાહ
૩,૦૦૦
(૪) શ્રી જાદવજીભાઈ સોમચંદ મહેતા ૩,૦૦૦ છે.” “ભીતર જે છે તે જ સત્ય છે, બહાર છે તે બધું માયા છે,
(૫) શ્રી પ્રભાવતીબેન જાદવજી મહેતા ૩,૦૦૦ સ્વપ્ન છે, જૂઠું છે.’ સમાજની ધારણા ત્યારે જ પેદા થઈ શકે જ્યારે
૨૩,૬૭,૯૫૮ બહારના સંબંધો પણ સાર્થક હોય, બહારના સંબંધો પણ સત્ય
