________________
૨ ૨
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬ નવેમ્બર, ૨૦૦૮
ચાલો! દાદાના દિવ્ય ધામને ઓળખીએ
a ડૉ. અભય આઈ. દોશી. શ્રી તીર્થકર ભગવંતોની પ્રતિમાથી યુક્ત કોઈ પણ સ્થળ એ આદિના પ્રાચીન દેરાસરો તેમજ અદબદજી, અજીત-શાંતિની દેરી પરમાત્માનું પવિત્ર ધામ જ છે, પરંતુ એ પ્રતિમા જ્યારે પ્રાચીન- આદિ પણ સમાવેશ પામ્યા છે. ગિરિરાજ પર બિરાજમાન મનોહર પ્રભાવક હોય ત્યારે એ સ્થળને તીર્થનું ગૌરવ પ્રાપ્ત થતું હોય જિનમંદિરોની શ્રેણી જોઈ ઉપાધ્યાય યશોવિજયજીએ પોતાના છે. તેમાં પણ જ્યાં ‘ભાવનિક્ષેપ’ એવા જિનેશ્વરદેવોએ વિચરણ સ્તવનમાં ગાયું, કર્યું હોય અથવા તેમની કલ્યાણકભૂમિ હોય એવા તીર્થનો મહિમા ઉજ્જવલ જિનગૃહમંડળી, તિહાં દીપે ઉત્તેગા, તો વિશેષ હોય છે. પરંતુ આ સર્વ તીર્થોમાં ‘તીર્થાધિરાજ'નું માનું હિમગિરિ વિભ્રમે, આઈ અંભગ ગંગા.” અપૂર્વ પદ તો શત્રુંજય ગિરિરાજને જ પ્રાપ્ત થયું છે.
આ શત્રુજ્ય પર્વત પર ભવ્ય જિનમંદિરોની મંડળી શોભી રહી આ ગિરિરાજની આવી અપૂર્વ મહિમામયતાનું કારણ આ છે. જાણે હિમાલયના ભ્રમથી સ્વર્ગગંગા અહીં આવી ઊતરી હોય ક્ષેત્રમાં રહેલું અપૂર્વ સિદ્ધિગતિ દેનારૂં બળ છે. અનંત અવસર્પિણી એવો આ ભવ્ય-રમ્ય દેખાવ શોભી રહ્યો છે. અને ઉત્સર્પિણીના સમયમાં અનંત જીવોએ આ ગિરિવરનું શરણ સિધ્ધાચલ ગિરિ પર બિરાજમાન આ જિનમંદિરોની શોભા સ્વીકારી સિદ્ધિગતિને પ્રાપ્ત કરી છે. એથી જ આ ચોવીશીના પ્રારંભે ભક્તહૃદયને સદા આકર્ષે છે, એટલું જ નહિ, પર્વત પર યુગાદિદેવ શ્રી ઋષભદેવ પ્રભુ નવાણું પૂર્વ વાર આ ગિરિ પધાર્યા બિરાજમાન મંદિરોની નગરી તરીકે અનોખો કીર્તિમાન ધરાવે હતા, તેમ જ શ્રી નેમિનાથ પ્રભુ સિવાયના બીજા બાવીસ તીર્થકરો છે. પણ આ ગિરિવર પર પધાર્યા હતા.
- જૂના સમયમાં તીર્થયાત્રા કરનારા સાધુ ભગવંતો આમ તો, આ ગિરિવરનું ક્ષેત્ર જ મહા મહિમાશાળી છે, પરંતુ “ચૈત્યપરિપાટીની રચના કરતા “ચૈત્ય’ એટલે મંદિર, ‘પરિ’ એટલે ભવ્યજીવોને આલંબન મળે એ માટે શ્રી ભરત ચક્રવર્તીએ આ તીર્થ ચારે બાજુથી ‘પાટી' તેની ગણતરી, સ્પર્શના આદિ. આવી પર શ્રી ઋષભદેવ પ્રભુની ભવ્ય પ્રતિમા અને ભવ્ય જિનમંદિરોની રચનામાં તે તીર્થનો મહિમા, તીર્થના મૂળનાયક, અન્ય પ્રતિષ્ઠા કરાવી હતી. વિવિધ સમયે કાળના અંતરે અંતરે અહીં જિનબિંબોની સંખ્યા, યાત્રા સંઘ સાથે કરી કે એકલા આદિ અનેક જિનમંદિરોનો જીર્ણોધ્ધાર થતો રહ્યો છે. અત્યારે સંઘવી શ્રી વિગતોનો સમાવેશ રહેતો. આવી “ચૈત્યપરિપાટી' અથવા કર્માશાએ કરાવેલા ઉદ્ધાર સમયના પરમપ્રભાવશાળી શ્રી ‘તીર્થમાળા'નું ઐતિહાસિક દૃષ્ટિએ પણ ઘણું મહત્ત્વ છે. આ આદિનાથદાદા ગિરિરાજની મુખ્ય ટૂંકના મૂળનાયકરૂપે બિરાજમાન તીર્થમાળાઓ તીર્થોની તે સમયની પરિસ્થિતિનો ઈતિહાસ માટે છે.
મહત્ત્વનો દસ્તાવેજ બની રહે છે. આપણને જૈન સાહિત્યમાં તીર્થાધિરાજ શ્રી આદિનાથપ્રભુનો મહિમા અપરંપાર છે. પંડિત સંસ્કૃત, પ્રાકૃત, પ્રાચીન ગુજરાતીમાં અનેક ચૈત્યપરિપાટીઓ શ્રી વીરવિજયજી મહારાજે નવાણુપ્રકારી પૂજામાં દાદાનો મહિમા પ્રાપ્ત થાય છે. ગાતા કહ્યું છેઃ
શત્રુંજ્ય પર્વત સમીપે આવેલા ભાવનગરમાં મુખ્યરૂપે સ્થાયી ‘સિધ્ધાલય શિખરે દીવો રે, આદીશ્વર અલબેલો છે.' થયેલી અચલગચ્છના પૂ.આ.શ્રી કલ્યાણસાગરસૂરિની પરંપરામાં
આ અલબેલા આદીશ્વર દાદાનો પરિવાર પણ રાજાધિરાજને વખસાગરજીના શિષ્ય ભાવસાગરજીના શિષ્ય ઝવેરસાગરજીએ શોભે એવો છે. મુખ્ય શિખર પર અનેક જિનમંદિરો શોભી રહ્યા શત્રુજ્ય તીર્થની વારંવાર યાત્રા કરી હતી. વળી તેમના હૃદયમાં છે. કવિ કહે છે કે, સિધ્ધગિરિ સિદ્ધશિલાની સંકિર્ણતા વિમલાચલ ગિરિ પ્રત્યે અપરંપાર ભક્તિભાવ રહ્યો હતો. તેમણે (ખીચોખીચપણા) અને છતાં સર્વને સમાવવાની વિશાળતા ધરાવે શેઠ હેમાભાઈની ભાવનગર પેઢીના મુનિમના સુપુત્ર શ્રી છે. તો અન્ય શિખર પર મુખ્યરૂપે અમદાવાદ તેમ જ મુંબઈના લલ્લુભાઈની પ્રેમપૂર્ણ વિનંતી ધ્યાનમાં રાખી શત્રુંજ્ય ગિરિ પરની પંદરમા- સોળમા શતકથી ઓ ગણીસમા શતક સુધીના વિવિધ ટૂંકોમાં રહેલ જિનેશ્વરદેવોની સંખ્યા વર્ણવતી આ ચૈત્ય પરમાત્મભક્ત એવા શ્રેષ્ઠિવર્યોની અનુપમ પરમાત્મભક્તિથી પરિપાટી અથવા તીર્થમાળા રચી છે. પ્રેરિત થયેલી નવટૂંકો શોભી રહી છે. આ નવ ટૂંકોમાં સંપ્રતિરાજા આ તીર્થમાળા કેવળ સંખ્યા વર્ણવી દેતી હોત, તો તેનું
