________________
૧૦
‘મેડ કાઉ’ની અને બીજી ‘બર્ડ ફ્લૂ’ની જ્યારે એ બીમારીઓની ભીતર ઝાંકીએ છીએ અને પરિસ્થિતિનું વિશ્લેષણ કરીએ છીએ ત્યારે જાણવા મળે છે કે વધુમાં વધુ ગાયનું દૂધ પ્રાપ્ત કરવા અને મોટી સંખ્યામાં મરઘાઓનો વેપાર કરવાની પ્રબળ લાલચે આ
પ્રકારની ભયંકર બીમારીઓ પેદા કરી છે.
પ્રબુદ્ધ જીવન
આહાર પર આપણે ધર્મના કેટલાયે લપેટાઓ મારીએ પણ વાસ્તવિકતા એ છે કે શાકાહાર સ્વીકારીને અને દીર્ઘ આયુષ્ય બનીને પોતાના ધર્મની સેવા કરવી જ આ સદીનો માનવ ધર્મ બનશે.
માંસાહારનાં બે રૂપ છે – એક તો એનું ભક્ષણ કરવું અને બીજું એનો વેપાર કરવો. પોતાના સ્વાદ અથવા તો ઉદરપૂર્તિ માટે એનો ઉપયોગ અત્યંત સીમિત અને અંગત વાત છે પણ જ્યારે એના વેપારનો મામલો આવે છે ત્યારે એવું લાગે છે કે દુનિયાના હર યુવાનમાંથી લોહી ટપકી રહ્યું છે! આપણી સામે ન કેવળ આપણા રૂપિયા બલકે ડૉલર, પૌંડ, દીનાર, રિયાલ અને યૂરો લોહીથી લથબથ નજર આવે છે!
જે જાગરૂક્તા બકરી ઈદના અવસર પર બતાવવામાં આવે છે. તે વર્ષભર કેમ રહેતી નથી? દેશનાં કસાઈવાડાઓમાં હર વર્ષે લાખો પશુઓની કત્લ કરવામાં આવે છે. એમનું માંસ નિકાસ કરીને ભારે ન્યાલ બની જાય છે. એમની વિરુદ્ધ કોઈ સંગઠિત આંદોલન કેમ નથી ચલાવતું? માંસનો નિકાસ કરવાવાળી મોટી કંપનીઓ આ પ્રકારના વિરોધની ચિંતા કરતી નથી, કારણ કે અને ગભરાવાની જરૂર નથી.
પહેલી જરૂરિયાત તો ભારતની જનતાને એ વ્યવસાયના સંબંધમાં જાગરૂક કરવાની છે – કેટલાં કતલખાનાં રોજ ખુલે છે, એમાં કેટલાં લાયસન્સદાર કાયદેસરનાં છે અને કેટલાં શેર-કાનૂની એની જાણકારી ઘણા ઓછા લોકોને છે. એ કસાઈખાનાંઓમાં હર રોજ કેટલાં જાનવર કાપવામાં આવે છે? કાપવામાં આવેલાં જાનવરોની નિકાસ શી રીતે થાય છે? માંસ વેચવાવાળી કુલ કેટલી કંપની મોટી કંપનીઓ છે? હર વર્ષે તેઓ કેટલું કમાય છે? સરકારની આ સંબંધી શી નીતિ છે અને દેશનાં પર્યાવરણ અને દેશની અર્થવ્યવસ્થા પર એનો શું દુષ્પ્રભાવ પડી રહ્યો છે?
તા. ૧૬ સપ્ટેમ્બર, ૨૦૦૮
દેતાં. પણ આજ સુધી માંસના નિકાસ અને પશુઓને નિર્દયતાથી કાપવાના સંબંધમાં એવું કોઈ આંદોલન નથી ચાલ્યું, ગાંધીવાદી, ધાર્મિક નેતા અને સમાજનો બહુ નાનો બુઝુર્ગ વર્ગ આ આંદોલનમાં જોડાય છે. પણ યુવાનોની દૂર દૂર સુધી ભાળ મળતી નથી! એથી ભાવી પેઢી જ્યાં સુધી જાગરૂક નિ થાય ત્યાં સુધી લોકતાંત્રિક સરકારમાં એનું સમાધાન મળવું મુશ્કેલ છે.
દેશમાં અસંખ્ય મોરચાઓ નીકળે છે અને પ્રદર્શન આયોજીત કરવામાં આવે છે. અનેક મામલાઓમાં વિરોધી દળ સંસદને ઠપ્પ કરવા પ્રયાસો કરે છે અને કેટલાયે દિવસો સુધી ચાલવા નથી
જો હવે પણ આપણા પશુધન પર લોકો પોતાની ચિંતા નહિ દાખવે તો પછી ભારત ૨૦૨૧માં વિશ્વની મહાશક્તિ બની કે કેમ એ કહેવું મુશ્કેલ છે.
ગાંધીએ ચીંધેલા માર્ગ પર ચાલીને જે દેશ આઝાદી હાંસલ કરી અને નિઃશસ્ત્રીકરણને સ્વીકારીને પંચશીલને આત્મસાત કરવાની યોજના બનાવી એના નેતાઓને તો પહેલે જ દિવસે એ ઘોષણા કરી દેવાની હતી કે ભારતની ભૂમિ પર જેટલાં જલચર, થલચર અને નભચર છે એમનાં રક્ષણ કરવામાં આવશે. આપણી પ્રાચીન પરંપરા અનુસાર સરકાર જાનવરોનાં માંસનો વેપાર નહિ કરે. આઝાદીની લડાઈને સમયે પંડિત જવાહરલાલ નહેરુએ લાહોરમાં સ્થાપિત થનારા કસાઈવાડાનો બરાબર, જામી પડીને વિરોધ કર્યો હતો. એમણે કહ્યું હતું કે હું કસાઈખાનાનો વિરોધ કરું છું. જ્યાં કાગડાઓ, સમડીઓ અને ગીધ ચક્કર લગાવતા હોય અને જ્યાં કૂતરાઓનાં ઝૂંડ હાડકાંઓ ઝાપટતાં હોય તે દૃશ્ય હું બિલકુલ પસંદ કરતો નથી! પશુ આપણા દેશનું ધન છે કે એના હ્રાસને હું કયારેય સહન નથી કરી શકતો.
અંગ્રેજોના સમયમાં મધ્ય પ્રદેશના નગર સાગરમાં એક કસાઈવાડો ખોલવાની યોજના હતી પણ એની વિરુદ્ધ જ્યારે જનતાનો મોટો સમુદાય ઊમટ્યો હતો ત્યારે બ્રિટિશ સત્તાધીશોને પણ ઝૂકવું પડ્યું હતું.
આઝાદી પહેલાં જવાહરલાલજીના જે વિચાર હતા તે સત્તા આવતાં જ કોણ જાણે કેમ ક્યાં ગુમ થઈ ગયા? એમણે દેશના પ્રધાન મંત્રીના રૂપે ૧૭ વર્ષ નેતૃત્વ કર્યું. પણ પછીનું જે દશ્ય છે તે શરીરનાં રુંવાડાં ઊભાં કરી દેવાવાળું છે. ૧૯૪૭ થી આધુનિક કતલખાનાંઓની જે શૃંખલા શરૂ થઈ તે આજે પણ શમી નથી. ભારત સરકારની નજર વિદેશી ચલણ માટે જ્યારે દેશની મૂલ્યવાન વસ્તુઓની તરફ જવા લાગી ત્યારે સૌથી પહેલી નજર ભારતના પશુધન પર પહોંચી. તત્કાલીન સરકારોને એ પ્રશાસનમાં બેઠેલા કસાઈઓએ એક જ ઉપાય સૂઝવ્યો કે માંસનો નિકાસ કરીને સરકાર કરોડો ડોલર કમાઈ શકે છે. ત્યારથી ન તો સ૨કા૨ની
