________________
તા. ૧૬ સપ્ટેમ્બર, ૨૦૦૮
પ્રબુદ્ધ જીવન મીડિયમ ઑફ મોશન' કહેવામાં આવે છે. બધી રીતે જોતાં જે એથી જ્યારે હિંસા એટલી સંગઠિત, ટેકનિકથી ભરપૂર અને જેનું નિર્માણ કરે, પોતે પણ જીવે અને બીજાને માટે પણ જીવવા દેવાના વ્યાવસાયીકરણ થઈ ગયું છે ત્યારે તે જગતને ક્રૂર અને આતંકવાદી સૂત્રનો કર્મ, વચન અને અંતઃકરણથી સ્વીકાર કરે તે ધર્મ છે. એ નહિ બનાવે તો શું બનાવશે ? ત્યારે સંભવ બની શકે જ્યારે તે પોતાનાં ચિંતન અને કર્મથી અહિંસાવાદી હશે. એટલે કે ધર્મ ત્યારે કહેવાશે જ્યારે તેની પહેલી અહિંસા માટે ત્રીજું અનિવાર્ય તત્ત્વ છે અનેકાંતવાદ. અહિંસાનો શરત અહિંસક બનવાની હશે.
સ્વીકાર કરીને આપણે જીવનનાં કેટલાં બધાં ક્ષેત્રોમાં એનો લાભ
• પ્રાપ્ત કરી શકીએ છીએ, તે એક વિચારવા જેવી વાત છે. અહિંસાના હઝરત મોહંમદ એક મહાન સમાધાનવાદી વ્યક્તિ હતા. અસંખ્ય રૂપ અને એના અસંખ્ય વરદાન છે એથી એ સમજવું
••• આજની તાતી જરૂરિયાત છે. જ્યારે માનવી-વસ્તી પૃથ્વી પર ઈસ્લામ સલામતીનો ધર્મ છે એ વાત બાકી દુનિયાને ગળે ન ઝડપભેર વધવા લાગે છે ત્યારે હિંસાનું વિરાટ રૂપ એ સંજોગોમાં ઉતરાવી શક્યો. જે મહાન પયગંબરે જગતને બંધુત્વનો સંદેશો વિકરાળ બની જાય છે. આપ્યો, કુરાન જેવા પવિત્ર અને મહાન પુસ્તકના માધ્યમથી વિશ્વના રહસ્યોને ખુલ્લા કર્યા. મુસ્લિમે પોતાની કટ્ટરતાને કારણે એને સુનામીના એ તોફાનમાં માણસો મર્યા છે, શું જીવજંતુઓ પાંગરવાં ન દીધાં.
નથી મર્યા? આખરે એનું શું કારણ છે? મનુષ્યની હિંસાએ સમુદ્રની
સાથે છેડછાડ કરી તો સમુદ્ર એના બદલામાં હલ્લો કર્યો એમાં પોતાની હિંસક પ્રવૃત્તિને કારણે ઈસ્લામ જેવા મહાન અહિંસા બિચારા અબોલ જાનવરોની કોઈ ભૂમિકા નહોતી એથી કુદરતે સમર્થક ધર્મને પોતાના પિંજરામાં ઊભો કરી દીધો.
એમને શા માટે દંડે ?
હિંસાને પોતાનો સ્વભાવ અને જીવનનું દર્શન બનાવી લેનાર દિલ્હી વિશ્વ વિદ્યાલયના બે મહાન વૈજ્ઞાનિક ડૉક્ટર બજાજ મનુષ્યોને આજ બદલવાનો સમય પાકી ગયો છે. જો તેઓ નહિ અને અબ્રાહમે અંતે એ રહસ્યની જાણકારી મેળવી જ લીધી કે જ્યાં બદલાય તો પછી ધરતી પરના જીવનનું પૂર્ણ વિરામ અધિક દૂર કાલ સુધી ભૂકંપ આવતા નહોતા, ત્યાં ભૂકંપ કેમ આવે છે? નથી જોવા મળતું. આપણી આસપાસ જે કાંઈ બની રહ્યું છે તે એ મૃત જ્વાળામુખીઓ ફરી કેમ સળગી રહ્યા છે? એ બંને મહાન વાતનું સૂચક છે કે હિંસાના તાંડવ નૃત્યે આ ખૂબસૂરત ધરતીને વૈજ્ઞાનિકોની શોધ છે કે જ્યાં કલતખાનાં છે, ત્યાં મશીનોથી ગળી જવાની તૈયારી કરી લીધી છે. જો એમ થશે તો ધર્મ, દર્શન, રોજ લાખો જાનવરો કપાય છે. એમની ચીસોથી આસપાસની સંસ્કૃતિ-બધું જ સ્વાહા થઈ જવાનું છે. એથી દુનિયાનો કોઈ ધર્મ ધરતીની ભીતરનું તાપમાન વધે છે, જ્યારે તે તાપમાન ખૂબ જ અને કોઈ ખૂણે વસતો માનવી હોય તેણે પોતાની જાતને અને ઊંચું થઈ જાય છે ત્યારે ધરતીને ફાડીને બહાર આવી જાય છે, સંપૂર્ણ જગતને ઉગારવા માટે હિંસાનો ત્યાગ કરવો પડશે. જેનાથી ધરતી ધ્રૂજે છે.
અબોલ પ્રાણીઓના જીવ લઈને કેટલું કમાઈ શકે છે. તે એક લાતુરની પાસે અલકબીર, ભુજની પાસે કરાચીનું મોટું વિસ્તૃત વિષય છે. કાલ સુધી જાનવરોને કાપવાવાળા છરાઓ- કતલખાનું છે. એનાં પરિણામો આપણે કેટલાંક વર્ષો પૂર્વે જોયાં ચાકૂ પર કોઈ ત્રણ દેતું નહોતું, ન તો એને કોઈ ગીરવી રાખવાની છે. જો માંસાહારીઓની સંખ્યા વધે છે તો તે પશુઓ માટે અધિક હિંમત કરતું હતું, પણ આજે તો કcખાનાનાં મશીનોને માટે ભોજનની વ્યવસ્થા કરવી પડે છે. એ બધાં પશુઓ શાકાહારી છે કરોડો રૂપિયાની લોન આપવામાં આવે છે, જેમાં ભારત જેવો એથી એમને માટે ઘાસ અને અન્ય ચરવા યોગ્ય વસ્તુઓને ઉત્પન્ન અહિંસક દેશ પણ સામેલ છે. આપણાં કૃષિ મંત્રાલય અને કરવા માટે મોટાં ગોચરો ઊભાં કરવાં પડે છે. એને માટે જંગલોનો પશુપાલન વિભાગને બજેટમાં ફાળવવામાં આવતી રકમ પર આપ નાશ કરીને નવી જમીન પ્રાપ્ત કરવી પડે છે. એક દિવસ એવો એક વેધક નજર કરશો તો એ કડવું સત્ય સામે આવી જશે. આવશે કે આપણા જેવા માનવીઓ માટે ખેતી યોગ્ય જમીન બચશે.
••• જ નહિ. જંગલોનો નાશ કરવાથી જે પર્યાવરણ અશુદ્ધ થશે એનાથી એક એવો સમય હતો જ્યારે પશુ અને દૂધ મંત્રાલયને “ડેરી પણ આપણા જેવા મનુષ્યો જ પ્રભાવિત થનાર છે. વિકાસ'ની સંજ્ઞા આપવામાં આવતી હતી પણ હવે આપણા ભારત સરકારમાં તેને “મટન એક્સપોર્ટ મંત્રાલય' કહેવામાં આવે છે. પ્રથમ તીર્થકર આદિનાથને કૃષિસંસ્કૃતિના પ્રવર્તક માનવામાં
