________________
મકાન કારક
ક ક
-
Regd. With Registrar of Newspaper for India No.RNI 6067/57 ૬ વર્ષ (પ0) + ૧ ૮
(તા. ૧૬ જુલાઈ, ૨૦૦૮ ) ૦ ૦ ૦ શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘનું માસિક મુખપત્ર
છે
પ્રબુદ્ધ @
પ્રબદ્ધ જીવન પાક્ષિક ૧૯૩૯થી ૧૯૮૯ : ૫૦ વર્ષ૦૦ વાર્ષિક લવાજમ રૂ.૧૨૫/-૦૦ છૂટક નકલ રૂ. ૧૦/
પણ તંત્રી : ધનવંત તિ. શાહ
વાંચન એક “હોબી'? એક નાટ્ય પુસ્તકમાં બે વ્યક્તિ વચ્ચેના સંવાદો વાંચ્યાં. બાહ્ય સંજોગોને ઉપર આવે ત્યારે જ પાણી પ્રાપ્ત થાય છે. ગમે તેટલો પ્રયત્ન કરો પણ કારણે નાયક અને નાયિકાના સંબંધો જ્યારે કટોકટીની કક્ષાએ પહોંચે પાણી પાસે પહોંચવાનો સમય પાકે નહિ ત્યાં સુધી પાણી મળે જ નહિ. છે, ત્યારે નાયક નાયિકાને કહે છે:
અહીં પુરુષાર્થ અને ધીરજ બંનેની મહત્તા છે. જ્ઞાન તપ બને ત્યારે જ પ્રકૃતિમાંથી વિકૃતિ જાય... હવે મા સરસ્વતી આપણા જૈન ધર્મે જીવન જીવવાની કળા અજબ રીતે જણાવી છે. જેને જ આપણને રસ્તો દેખાડશે...એટલે બસ વાંચ. વાંચ..જ્ઞાન આપણને ધર્મ દર્શાવેલી રોજિંદી દૈનિક ક્રિયામાં ઊંડા ઉતરીએ તો આ સત્યની પ્રતીતિ બધાં દુઃખોની સમજ આપશે ત્યારે દુઃખને જોવાની આપણી દૃષ્ટિ જ બદલાઈ થાય જ, બે વખત પ્રતિક્રમણ, પૂજા અને ઉપાશ્રયમાં વ્યાખ્યાન. આ જશે...ત્યારે દુઃખ દુઃખ નહિ હોય, સુખ દુઃખ બધું ભ્રમ લાગશે...બસ વ્યાખ્યાનનો નિયમ એ શ્રુત વાંચન જ છે. જે વ્યક્તિ વાંચવા અસમર્થ હોય વાંચ-પુસ્તકો વાંચ, માનવીય સંબંધોને વાંચ, વિશ્વના કણકણને વાંચ...તારી એ આ શ્રુત વાચનનો લાભ લે, ઉપરાંત સામાયિક એ પણ સ્વાધ્યાય જ જાતને વાંચ અને જે રીતે મેં તને વાંચી એ રીતે મને વાંચ..” છે. લગભગ એક કલાક એકાગ્રચિત્તે શુભ વાચન થાય તો જીવનમાં ઘણી
હમણાં હમણાં વ્યવહારિક કામ પ્રસંગે યુવક-યુવતીના બાયોડેટા કર્મનિર્જરા થાય. ઉપાશ્રયમાં જવું શક્ય ન હોય તો પ્રત્યેક વ્યક્તિએ એક વાંચવાનો પ્રસંગ આવ્યો. આ બધાં બાયોડેટામાં હોબી’ની કોલમમાં લગભગ સામાયિક તો કરવું જ રહ્યું. આ વાંચન યાત્રા છે. જ્ઞાન પૂજા છે. બધાંએ લખ્યું હતું “હોબી’: ‘વાંચન'.
ચર્ચાલને પુસ્તકો ખરીદવાનો ગાંડો શોખ. જ્યારે જ્યારે જ્યાં જાય હોબી' તો પ્રકૃતિ અને સંજોગો પ્રમાણે બદલાયા કરે, પણ વાંચન તો ત્યાંથી તક મળે એટલે પુસ્તકો ખરીદે અને ઘરમાં લાયબ્રેરીમાં ગોઠવી દે. જીવનની પ્રત્યેક પળે હૃદયના ધબકારાની જેમ જીવન સાથે ધબકતું રહેવું પુસ્તકોના ઢગલાથી પત્ની વારે વારે તાડૂકે ‘પુસ્તકો વાંચતા તો નથી, બસ જોઈએ. વાંચન એ શરીરનું ઘરેણું નહિ ચામડી બની જવું જોઈએ. શોભામાં ગોઠવી દયો છો.’ ચર્ચાલ કોઈ ઉત્તર ન આપે. એ સમજદાર
જીવનની કટોકટીની પળે સાચો મિત્રતો આ વાંચન જ છે. એ માર્ગદર્શન હતા કે દલીલ કરવાથી કાંઈ નહિ વળે. પત્નીના ગુસ્સાને સહન કરવો આપે એમાં કોઈ સ્વાર્થ હોતો નથી.
એવો પોતાનો સ્વભાવ ચર્ચાલે વાંચનથી જ કેળવ્યો હતો. એક વ્યક્તિના જીવનમાં વંટોળ આવ્યો, અને શાંતિ મેળવવા એક બીજું વિશ્વયુદ્ધ એની ચરમ કટોકટીએ હતું. બ્રિટીશ લશ્કર પીછેહઠ ધર્મ સ્થાનમાં ગયો, ત્યાં એક જ વાક્ય વાંચ્યું, “શ્રદ્ધા રાખો, સબૂરી કરી રહ્યું હતું. લશ્કરના વડાએ ચર્ચાલને ફોન કરી પરિસ્થિતિ વર્ણવી અને રાખો.' આ એક વાક્ય જ એના મનને શાંત કરી દીધું અને એ સ્વચિંતનમાં આદેશ માંગ્યો, “શરણે થઈએ ?' ચર્ચાલે કહ્યું કે, “બે મિનિટ આપો, સરી પડ્યો. એણે વિચાર્યું માણસ શ્રદ્ધાથી જ તો જીવે છે. જન્મતાની સાથે નિર્ણય જણાવું છું.” જ બાળક મા ઉપર શ્રદ્ધા રાખે કે કોઈ પણ સંજોગોમાં એની મા એનું ચર્ચાલ ઘરમાં આંટા મારે, ચીરૂટ કે, મંથન કરે પણ કાંઈ નિર્ણય ન જતન કરશે. પછી જેમ જેમ મોટો થતો ગયો તેમ તેમ હરપળે આ શ્રદ્ધાની કરી શક્યા. અંતે લાયબ્રેરીમાં ગયો, ત્યાં તો ઢગલા બંધ પુસ્તકો !! શું પ્રતીતિ થતી ગઈ. તો પછી હાલના કટોકટીના સંજોગોમાં સમય આવશે વાંચે ? ચર્ચાલે હાથવગુ થાય એવું કોઈ પણ એક પુસ્તક કાચું, પુસ્તક ત્યારે ઈશ્વર મદદ કરશે જ એવી શ્રદ્ધા રાખવામાં જ ડહાપણ છે. અને ખોલ્યું, એક વાક્ય નજરે પડયું શસ્ત્ર કરતાં મનની તાકાત અનેકગણી સબૂરી' એટલે ધીરજ. જ્યારે સમય પાકે ત્યારે જ વસ્તુ પ્રાપ્ત થાય છે. પ્રબળ હોય છે... કોઈ પણ હાર છેલ્લી હાર નથી અને કોઈ પણ જિત છેલ્લી જેમ કે કુવામાં રહેંટ ઊભો ગોળ ફરતો હોય પણ જ્યારે ડોલ નીચે આવે જિત નથી.' બસ આ વાક્ય એને ગજબની હિંમત આપી દીધી અને તરત જ છે ત્યારે જ એમાં પાણી ભરાય છે અને પછી જ્યારે ફરતી ફરતી એ ડોલ યુદ્ધ ભૂમિમાં સૂચના આપી. “આગળ વધો...જિત આપણી જ છે, વી ફોર
