________________
३२
પ્રબુદ્ધ જીવન
પુસ્તકનું નામ : આપ અામોલ સંપદા સુર્જન વાગત,દસ વર્ષ પહેલાં પ્રસિદ્ધ થયેલું હોવા છતાં
તા. ૧૬ ફેબ્રુઆરી ૨૦૦૮ એરિક ફ્રીમનું 'શાો સમાજ” પુસ્તક
લેખક : અશ્વિન મહેતા
ã ડૉ. કલા શાહ
વસ્કીના નામો અગ્રગણ્ય છે. એ જ સમયગાળામાં બીજા એક નોંધપાત્ર લેખક થઈ ગ્યા તે છે ઈવાન તુર્ગનેવ, ઈ. સ. ૧૮૪૧માં જર્મનીથી આમ્પાસ પૂર્ણ કરી પાછા ફર્યાં અને તેમણે સાહિત્યયાત્રાની શરૂઆત કરી. તુર્ગનેવની વિશેષતા એ હતી કે સાહિત્યકાર તરીકે રશિયાની સામાજિક પરિસ્થિતિ પ્રત્યે તેમનો પાશ્ચાત્ય અભિગમ જર્મન પડતરવાળો હતો. તેમનો આ દષ્ટિકોણ જ તેમને ટૉલ્સટોય અને દોસ્તોયવસ્કી કરતાં નિરાળું વ્યક્તિત્વ આપે છે.
આજે પણ એની અગત્ય તેવી ને તેવી જ રહી છે. એરિક ફ્રોમ મનોવિશ્લેષણના એક લબ્ધ પ્રતિષ્ઠિત તજજ્ઞ છે અને નામાંકિત સામાજિક, ચિંતક, લેખક અને મહાન માનવતાવાદી પણ છે. સામાજિક આંદોલનોમાં પણ તેઓએ આગળ પડતો ભાગ ભજવ્યો છે. તેમની પારગામી દ્રષ્ટિ, પશ્ચિમી સમાજના ઝાકઝમાળ અને પ્રચુર વૈભવને આરપાર વિધી જઈ એના રોગના મૂળને ખુલ્લો કરી અવલોકી શકી છે. તેમ જ માનવ સમાજના સ્વસ્થ વિકાસની નવી દિશાઓ શોધી શકી છે.
આ પુસ્તક સ્લામ નો પશ્ચિમના, તેમાં હૈ. ખાસ તો અર્બરિકન વાચકને ઢંઢોળીને જુગાડવાની દૃષ્ટિથી લખાયેલું છે. પરંતુ આપણાં દેશને માટે અને બીજા નવસ્વતંત્ર રાષ્ટ્રો માટે પણ એટલું જ મૂલ્યવાન નીવડે તેવું છે.
પ્રકાશન : યજ્ઞ પ્રકાશન, ભૂમિપુત્ર, હુજરાત પાગા, વડોદરા, ૩૯૦ ૦૦૧. કિંમતઃ રૂા. ૧૦/-; પાના ૨૪ આવૃત્તિ બીજી
આ નાનકડી પુસ્તિકા પહેલાં નો 'પરબ' માં સંખરૂપે પ્રકાશિત થયેલ, પરંતુ ત્યારબાદ સુધારા વધારા સાથે પુનર્મુદ્રિત કરી છે. લેખકનું ધ્યેય આપણી હજારો વરસથી સંચિત એવી અશાલ સંપદાને સાચવવાનો છે તે માટે આપણી ભાષાના છે કેટલાંક અધ્યાત્મ-વિષયક શબ્દોના મૂળ સ્ત્રીોની ફેરતપાસ કરે છે.
આપણાં ગહન અધ્યાત્મના ક્ષેત્ર સાથે સંબંધિત ઘણાં શબ્દો રૂઢ થઈ ગયા છે, ચલણી થઈ, ચવાઈ ગયા છે અને પોતાની સાચી મુદ્રા શુમાવી બૈઠા છે. કેટલાક શબ્દોના અર્થો સંકીર્ણ અને સંકુચિત થઈ ગયા છે અને એ વિપરીત અર્થે લોક માનસમાં રૂઢ થઈ ગયા છે. લેખક આ નાનકડી પુસ્તિકામાં આવા ૪૯ શબ્દોના મૂળમાં જઈ તેનો અસલ શુદ્ધ-સાર્ચો અર્થ સમજાવે છે જેમાં લેખકની મર્મગ્રાહી દ્રષ્ટિ અને નીતરી સમજ ધ્યાનપૂર્વક બને છે. અહીં લેખક અધ્યાત્મ વિષયક શબ્દના અસલી અર્થ રજૂ કરે છે.
સજાક, સા અને સક્રિય
સંવેદનાવાળા વાચકોને માટે આ અસલ સંપદા બની રહેશે એ વાત નિઃશંક છે. XXX
પુસ્તકનું નામ : વાસંતી ધારા (સ્પ્રિંગ ટોરેન્ટ) લેખક : ાિન મહેતા મૂળ લેખક : આઈ.એસ.મુર્ગનવ અનુવાદક ઃ નલિની ધભટ્ટ પ્રકાશક : બાબુભાઈ હાલચંદ શાહ પાર્શ્વ પબ્લિકેશન, નિશાપોળ, ઝવેરી પાર્ક, રિલીફ રોડ, અમદાવાદ-૩૮૦ ૦૦૧. કિંમતઃ રૂા. ૧૦૦/-; પાના ૧૯૨ આવૃત્તિ ૧
જે
રશિયામાં ઓગણીસમી સદીમાં મહાન લેખકો થઈ ગયા તેમાં પ્રતિષ્ઠિત સાહિત્યકાર ટૉલ્સટોય અને દોસ્તોય
૧૯૨ પાનાની આ લઘુનવલ 'સ્પ્રિંગ ટોરેન્ટસ' અથવા 'ટૉરેન્ટસ ઑફ સ્પ્રીંગ આત્મકથનાત્મક છે. આ કથામાં લેખકે બાઇન-બાર્દન છોડી પોતે પેરિસ જઈ રહેલા જર્મન અનુભવોનું આલેખન કર્યું છે. દુર્ગનૈવને પોતાને બાઇન-બાર્દનની વસંત-ગ્રીષ્મ ઋતુ બહુ પ્રિય હતી. અને એ વાતાવરણામાં માનવીય સંબંધોને ગતિશીલતા અને વાચાળતા પ્રાપ્ત થતાં હતાં, દુનિવે આ અનુભવી દિમિત્રી હતાં. દુર્ગનેવે આ અનુભવો દિમિત્રી પવલોવિય સાનિનના પાત્ર દ્વારા આલેખ્યા છે. તુર્ગનેવના સર્જનમાં નિકોલાઈ ગોગોલનો પ્રભાવ વર્તાઈ આવે છે.
નલિનીબેન બ્રહ્મભટ્ટે 'ટૉરેન્ટસ ઑફ સ્પ્રીંગ’ને ‘વાસંતી-ધારા' શિર્ષક આપીને તેની યથાર્થતા પ્રકટ કરી છે. સાથે સાથે ગુજરાતી અનુવાદ સાહિત્યમાં નોંધપાત્ર કૃતિનું સ્થાન પામે એવો અનુવાદ અવશ્ય થયો છે.
XXX
પુસ્તકનું નામ : શાણો સમાજ લેખક : કિ કોમ
પ્રકાશક : જગદીશ શાહ
યજ્ઞ પ્રકાશન સમિતિ, હુજરાતયાત્રા વડોદરા-૩૯૦૦૦૧. કિંમતઃ રૂા. ૪૦/-; પાના ૧૯૨ આવૃત્તિ-પ
પશ્ચિમી સમાજની સફળતાની કથાથી આપણી આંખો અંજાઈ જાય છે, અને આપણે એમને પગલે ચાલવા તલપાપડ થઈ જઈએ છીએ. પણ આપશામાંથી બહુ ઓછાને એ વાતનો ખ્યાલ છે કે એ સફળતા માત્ર ભૌતિક ઉત્પાદન અને ઉપભોગનાં કેન્દ્રો ફરતે વીંટળાયેલી છે. તે એકાંગી છે. પશ્ચિમી દેશો અને પૂર્વના દેશોના સમાજ વચ્ચેનો ભેદ ફ્રોમ માર્મિક રીતે દર્શાવે છે.
‘શાણો સમાજ’ વર્તમાન સ્થિતિનું ફક્ત નિદાન જ નથી. ભવિષ્યમાં ડોકિયું કરાવતી ખોજ છે. અમેરિકનોએ વધુ સ્વસ્થ સમાજનું સર્જન કરવાની દૃષ્ટિએ શું કરવું તે વિશે અહીં લેખકે સમજાવ્યું છે.
આ અનુવાદ મૂળ અંગ્રેજી પરથી શ્રી કાન્ત શાર્ક કર્યો છે. મૂળ પુસ્તક મુખ્યત્વે અમેરિકન સમાજને ખ્યાલમાં રાખી લખાયેલું. પરંતુ અનુવાદ કરતી વખતે આપણાં સમાજને સૃષ્ટિમાં રાખીને સંવેપ કર્યો છે.
આ પુસ્તકનું લખાણ દેશને પોતાની સભ્યતાની નિકટ લાવે તેમ છે. બી-૪૨, દયાનંદ સોસાયટી, એ-૧૦૪, ગોકુલધામ, ગોરેગામ (ઈસ્ટ), મુંબઈ-૪૦૦૦૬૩
