________________
[
૧ ૬ કલા બાળક ના
જ પ્રબુદ્ધ જીવન વિકાસ
પ્રબુદ્ધ જીવન ના તા ૧૬ મે, ૨૦૦૮ જૈન પારિભાષિક શબ્દકોશ
- a ડૉ. જિતેન્દ્ર બી. શાહ
(માર્ચ-૨૦૦૮ના અંકથી આગળ) (૪૫૩) મૂલગુણ -મૂળવ્રત, અહિંસા આદિ પાંચ વ્રતો ત્યાગના પ્રથમ પાયારૂપે હોવાથી તે મૂળગુણ કહેવાય છે.
-मूलव्रत, अहिंसादि पाँच व्रत त्याग की नींव होने से मूलगुण कहे जाते है। -Fundamental or, basic virtue, Non-violence etc serve as root or foundation-stone for world
renunciation are called mulaguna. (૪૫૪) મૂલગુણનિર્તના -પુદ્ગલ દ્રવ્યની જે ઔદારિક આદિ શરીરરૂપ રચના અંતરંગ સાધન રૂપે જીવની શુભાશુભ પ્રવૃત્તિમાં ઉપયોગી થાય
-पुद्गल द्रव्य की जो औदारिक आदि शरीररूप रचना अंतरंग साधन के रूप में जीव की शुभाशुभ प्रवृत्ति में उपयोगी
होती है वह – मूलगुणनिर्वर्तना । -Construction which acting as an internal means proves useful to a Jiva in its good or evil acts
then we have before us what is called mulagunanirvartana. (૪૫૫) મૂલવ્રત
-જુઓ – મૂલગુણ - -મૂતyur
-See - Mulaguna. (૪૫૬) મરૂ
-મેરૂ નામનો પર્વત.
મેરૂની ઊંચાઈ એક લાખ યોજનની છે. જેમાં હજાર યોજન જેટલો ભાગ જમીનમાં અર્થાત્ અદશ્ય છે. નવાણું હજાર યોજન પ્રમાણ ભાગ જમીનની ઉપર છે. જે હજાર યોજન પ્રમાણ ભાગ જમીનમાં છે, એની લંબાઈ-પહોળાઈ દરેક જગ્યાએ દસ હજાર યોજન પ્રમાણ છે. પરંતુ બહારના ભાગનો ઉપરનો અંશ જેમાંથી મૂલિકા નીકળે છે, તે હજાર હજાર યોજન પ્રમાણ લાંબો-પહોળો છે. મેરૂના ત્રણ કાંડ છે. તે ત્રણ લોકમાં અવગાહિત થઈને રહેલો છે અને ચાર નવોથી ઘેરાયેલો છે. પહેલો કાંડ હજાર યોજન પ્રમાણ છે. જે જમીનમાં છે. બીજો ત્રેસઠ હજાર યોજન અને ત્રીજો છત્રીસ હજાર યોજન પ્રમાણ છે. પહેલા કાંડમાં શુદ્ધ પૃથ્વી તથા કાંકરા આદિ, બીજામાં ચાંદી સ્ફટિક આદિ અને ત્રીજામાં સોનું અધિક છે. ભદ્રશાલ, નંદન સૌમનસ અને પાંડુક એ ચાર વનો છે. લાખ યોજનની ઊંચાઈ પછી સૌથી ઉપર એક ચૂલિકા ચોટલી છે. જે ચાલીસ હજાર યોજન ઊંચી છે અને જે મૂળમાં બાર યોજન, વચમાં
આઠ યોજન અને ઉપર ચાર યોજન પ્રમાણ લાંબી-પહોળી છે. -मेरू पर्वत की उँचाई एक लाख योजन है। उसका एक हजार योजन भाग जमीन में अदृश्य है । निन्यानवे हजार योजन भाग जमीन में उपर है । जो एक हजार योजन जमीन में दटा हुआ है उसकी लंबाई चौडाई दश हजार योजन है । किन्तु बहारी भाग के ऊपर का अंश जिस में से चूलिका नीकलती है वह एक हजार योजन लँबा और चौडा है। मेरू के तीन काण्ड है । वह तीनों लोक में अवगाहित होकर रहा है । वह चार वनों से घीरा हुआ है । प्रथम काण्ड जमीन में हजार योजन का है । दूसरा सठ हजार योजन का और तीसरा छत्तीस हजार योजन विस्तृत है । पहले काण्ड में शुद्ध पृथ्वी एवं कंकड आदि, दूसरे में चाँदी, स्फटिक आदिऔर तीसरे में सुवर्ण अधिक है । भद्रशाल, नंदन, सौमनस, पाण्डुक नाम के चार वन है। लाख योजन की उँचाई के बाद एक चूलिका है जो चालीस हजार योजन उँची है । जो मूल में बारह योजन, बीच में आठ योजन, ऊपर चार योजन लँबी ચૌડી હૈ -The height of Meru is 1 lac yojanas, of which 10000 yojanas are invisible that is to say, they lie below the surface of the earth. As for its remaining height measuring 99,000 yojanas it lies above the surface of the earth. The 1000 yojanas thick volume lying below the surface of the earth has everywhere a length and a breadth of 10,000 yojanas. But the volume lying above the surface of the earth has in the uppermost portion, where a Culika or pinnacle just forth, a length and a breadth of 1000 yojanas. Meru has got three sub-division. It stands occupying all the three Loka-portions and is surrounded by four groves. The first sub-division is 1000 yojanas thick and lies below the surface of the earth, the second is 63,000 yojanas thick, the third 36,000 yojanas thick. In the first sub-division there is a predominance of pure earth, gravel etc., in the second that of silver, rock-crystal etc., in the third that of gold. The four groves are respectively named Bhadrasala, Nandana, Saumanasa and Panduka. After the height of 1 lac yojanas is past there is situated in the uppermost portion a Culika or pinnacle which is 40 yojanas high and has a length and a breadth of 12 yojanas at the bottom, 8 yojanas in the
middle and 4 yojanas at the top. ૨૦, સુદર્શન સોસાયટી, ૨, નારણપુરા, અમદાવાદ-૩૮૦૦૧૩.
(વધુ આવતા અંકે)
