Lalit Vistara Part 01

Author(s): Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga

Page 175

૧૫૪
લલિતવિસ્તાર ભાગ-૧ विपाकाद्धेतोः, तत्स्वभावतया तीर्थकरणस्वाभाव्येन, कथमित्याह
'आदित्यादिप्रकाशनिदर्शनतः' इति'तत्स्वाभाव्यादेव प्रकाशयति भास्करो यथा लोकम्। तीर्थप्रवर्तनाय प्रवर्त्तते तीर्थकर एवम्' ।।१।। (तत्त्वार्थभाष्ये कारिका ९)
आदिशब्दाच्चन्द्रमण्यादिनिदर्शनग्रहः, किमित्याह-शास्त्रार्थप्रणयनात्-शास्त्रार्थस्य मातृकापदत्रयलक्षणस्य, प्रणयनाद् उपदेशनात्, तीर्थकरा इति वक्ष्यमाणेन सम्बन्धः। विपक्षे बाधकमाह-मुक्तकैवल्ये अपवर्गलक्षणे तदसम्भवेन शास्त्रार्थप्रणयनाघटनेनाशरीरतया प्रणयनहेतुमुखाद्यभावाद्, आगमानुपपत्तेः आगमस्य परैरपि प्रतिपत्रस्य अनुपपत्तेः अयोगात्, न चासावकेवलिप्रणीतो, व्यभिचारसम्भवात्, नाप्यपौरुषेयस्तस्य निषेत्स्यमानत्वात्, कीदृशाः सन्तः इत्याह- भव्यजनधर्मप्रवर्तकत्वेन-योग्यजीवधर्मावतारकत्वेन, परम्परानुग्रहकराः, परम्परया व्यवधानेन, अनुग्रहकरा-उपकारकराः, कल्याणयोग्यतालक्षणो हि जीवानां स्वपरिणाम एव क्षायोपशमिकादिरनन्तरमनुग्रहहेतुः तद्धेतुतया च भगवन्तो; अथवा परम्परया अनुबन्धेन स्वतीर्थानुवृत्तिकालं यावत् सुदेवत्वसुमानुषत्वादिकल्याणलाभलक्षणया वाऽनुग्रहकरा इति॥४॥ रिक्षार्थ :'महाभीषणकषाय ..... वाऽनुग्रहकरा इति ।। महाभीषणकषायपातालमनो अर्थ छ -
પાતાલમાં પ્રતિષ્ઠિતપણું હોવાથી=મહાકળશોનું પાતાલમાં રહેલપણું હોવાથી, અને તેની જેમ ગંભીરપણું હોવાથી મહાકળશોનું પાતાલની જેમ ઊંડાણપણું હોવાથી, યોજન લક્ષવા પ્રમાણવાળા ચાર મહાકળશો પાતાલ છે.
જે પ્રમાણે કહેવાયું છે – “વળી, લવણને=લવણસમુદ્રને, ચાર દિશાને વિષે પંચાણુ હજાર (યોજનો) અવગાહન કરીને અલિજરના સંસ્થાનથી સંસ્થિત=અલિજર ફળના આકારથી રહેલા, ચાર પાતાલોકચાર પાતાળકળશો, હોય છે. તેથી=ચાર મહાળશો પાતાળ છે તેથી, મહાભીષણ-મહાભયંકર, એવા કષાયોરૂપ જ પાતાલો છે–પાતાળળશો छ, हेमा संसारसागर, वो छ=ीपायपातालवालो छ, तवा संसारसागरने, જેના વડે તરે છે તે તીર્થ છે, એમ અન્વય છે.
त्रैलोक्यगतशुद्धधर्मसम्पद्युक्तमहासत्त्वाश्रयम्को अर्थ छ - ત્રિલોmગત=ભુવનત્રયવર્તી–ત્રણ ભુવનમાં રહેનારા, શુદ્ધ એવી=નિર્દોષ એવી, સમ્યક્તવાદિ રૂપ धर्मसंपाथी युतसमन्वित, मेवi saral=Gdwat, 000=00, adxqयन, તેવું છેeત્રલોક્યગત શુદ્ધધર્મ સંપત્તિથી યુક્ત મહાસત્વોના આશ્રયવાળું છે.
घातिकर्मक्षये त्यानी अर्थ -