________________
ધરતાં કહે છે અથવા તો મને મોગરાનું કે માલતીનું ફૂલ સરજો મારા નાથ ! ફૂલ થઈશ તો મને બે જબરા લાભ થશે. એક તો હું મારું સમગ્ર જીવતર ભગવાનને સમર્પી શકીશ, અને બીજો લાભ તે હું ભગવાનના મસ્તક ઉપર જઈને બેસવા પામીશ !, અથવા ભગવાનના મુગટની કલગી બની તેમની શોભા વધારનારો બનીશ.
કવિની વિકલ્પજાળ આટલેથી અટકતી નથી. અત્યાર સુધી તો તેઓ જીવંત પદાર્થ બનાવવાની પ્રાર્થના કરતા રહ્યા. પણ હવે તેમને લાગે છે કે કદાચ હજી મારામાં તેવા બનવાની પાત્રતા ન પણ હોય. અને તો મારે એ આગ્રહ પડતો મૂકવો જોઈએ અને હવે મારી ચેતનામાં પ્રસરી ગયેલી જડતાને મિટાવવા માટે મારે જડ પદાર્થમાં મારું રૂપાંતર યાચવું જોઈએ. એવો જડ પદાર્થ, જેનું અવતરણ જ નહિ, સમગ્ર અસ્તિત્વ પ્રભુભક્તિ કાજે હોમી શકાય, અને તેમ થવા દ્વારા એની જડતા નષ્ટ થઈને પૂર્ણ ચેતનામાં પરિણમી જાય. આવી ભાવધારામાં લયલીન બનેલા કવિ બોલી રહ્યા છે :
“કયું ન ભયે હમ મૃદંગ ઝાલરિયાં, કરત મધુર ધ્વનિ ઘોર, જિનાજી કે આગલ નૃત્ય સુહાવત, પાવત શિવપુર ઠૌર.” ..૩
- મહારાજ ! હું મૃદંગ અથવા ઝાલર બનું તો કેવું સરસ થાય ! સંપૂર્ણપણે નિર્જીવ - અચેતન પદાર્થ અને છતાં તેમાંથી પ્રગટતો ધ્વનિ કેવો તો મધુર ! મધમીઠો ! જાણે કે ચેતનવિશ્વને શીખ આપે કે જડ પણ જો આટલું મીઠું બની શકે – બોલી શકે તો તમે છતી ચેતનાએ મીઠાશથી વંચિત કાં રહો ? ભક્તિની મધુરપથી વેગળા તમે શાને રહો ?
મૃદંગ - ઝાલરની એક ખૂબી એ છે કે એને માર પડે તેમ એ મીઠું બોલે. આપણા અજોડ પૂજા-સંગીતજ્ઞ હીરાભાઈ ઠાકોર કહેતા કે તબલાંને જેમ વધુ મારો તેમ વધુ મધુર બોલ કાઢે. પ્રભુ ! સંસારની આસક્તિના અને આસક્તિને કારણે તો માર ઘણા પડ્યા છે અને તેના પ્રતિભાવરૂપે નીકળતા અમારા સૂર હમેશાં બેસૂરા જ હોય છે, પણ આ તો તારી ભક્તિના બહાને પડતો માર ! એવો માર તો જેમ વધુ પડે તેમ વધુ મીઠપ જાગશે અમારામાં.
એમાંયે કોઈ પુણ્યવંત બડભાગી આત્મા ઢોલ-ઝાલરને ગળામાં નાખીને કે હાથમાં લઈને વગાડતો જાય અને દાદાની સન્મુખ સોહામણું નૃત્ય કરતો જાય, ત્યારે
ભક્લિતત્વ |૧૧
