________________
કવિ ભગવાનને ઉદ્દેશીને પ્રથમ તો મોર બનવાની માંગણી દોહરાવે છે. પણ તેમને અંદાઝ છે કે કદાચ આ માંગણીમાં મને સફળતા ન પણ મળે ! એટલે એક જ શ્વાસમાં ઉચ્ચારેલા બીજા વાક્યમાં કવિ કહે છે: મને શીતલ પાણી(અપકાય, એકેન્દ્રિય)નો અવતાર આપો ને, મારા દેવ ! સામાન્યતઃ પાણી એક કામ પરમાર્થનું કરે છે - વૃક્ષના છોડને સિંચન કરવાનું વૃક્ષને જીવન બક્ષવાનું. પણ મને જો પાણીનો અવતાર મળશે તો હું એ પરમાર્થનું કામ તો અવશ્ય કરીશ; પણ તેની સાથે સાથે મારો સ્વાર્થ સાધી આપતું એક નવતર કામ પણ કરીશ. હું મારા દયાળુ દાદાનાં અંગોને - પ્રતિમાને પખાળ્યા કરીશ, રાત-દિન જોયા વિના પ્રક્ષાલ કર્યા કરીશ, અને એ રીતે મારું સર્વસ્વ પ્રભુ ચરણે ન્યોચ્છાવર કરીને મારાં કઠિનકઠોર કર્મોનો ઘાણ કાઢી નાખીશ !
આપણા સમાજમાં એક વર્ગ એવો પણ છે કે જે ભગવાનની પ્રતિમાને “જડ' માને છે; તે પૃથ્વીકાયરૂપ એકન્દ્રિયમાંથી બની હોઈ તેનામાં ચૈતન્ય-તત્ત્વ ન હોવાનું માને છે. તેઓ કહે છે કે આપણી - મનુષ્યની ચેતના, પંચેન્દ્રિય હોવાને કારણે કેટલી તો વિકસિત !, અને આપણે આવા જડ પદાર્થને નમવાનું? આવા પત્થરની પૂજા કરવાની ? સરાસર ગલત !
આ વર્ગ એમ પણ માને છે કે આવા જડ પદાર્થની ભગવાન માનીને પૂજા કરવામાં પાણી અને પુષ્પ જેવા પદાર્થો પ્રયોજવામાં કેટલી બધી જીવહિંસા છે ! આમાં ધર્મ કરતાં તો પાપ વધુ થાય ! આ લોકો આ વાતને સૂત્રાત્મક ભાષામાં આવી રીતે વર્ણવતાં હોય છે.
“ઢોલ વાગે, શરણાઈ વાગે, પડઘમ વાગે તૂરી, એકેન્દ્રિયની આગળ પંચેન્દ્રિય નાચે, એ છે ફજેતી પૂરી,” અને“પુષ્પ-પાંખડી જ્યાં દુભાય, ત્યાં નહિ જિનવરની આજ્ઞાય.”
આવા લોકોને, તેમનાં આવાં અશાસ્ત્રીય અને અણસમજભરેલાં મંતવ્યોને જવાબ તો શાસ્ત્રકારોએ અને મહાપુરુષોએ આગમ, તર્ક અને યુક્તિપૂર્વક આપ્યો જ છે. પરંતુ આપણા આ કવિવરની ભગવાન પાસેની આ - પાણીનો ભવ મેળવવાની – યાચના, એ એવા વર્ગ માટે લપડાક-સમાન જવાબ બની રહે તેમ છે.
જડ પદાર્થને નિરખીને હૃદય ભીંજાય નહિ. પત્થર જ જો હોય એ, તો તેને જોવા માત્રથી ભાવુક હૈયામાં ઊગતી ભક્તિ કદાપિ ઊગે નહિ. હૃદય ભીંજાય
ભક્તિતત્વ |
